6e JAARGANG - nummer 2 van 10 maart t/m 13 april 2012 - St ...

Geertruid – lentebruid
“Op Sint-Geertruid komt de warmte de grond uit” en “Geertruid lentebruid” zijn
twee eeuwenoude gezegden. Zij verwijzen naar een heilige die in het voorjaar, op 17
maart, wordt gevierd: Gertrudis van Nijvel. Hoewel in onze regio heel wat vrouwen
de naam Truus of Trees dragen, is hier in Twente geen enkele Gertrudiskerk bekend,
maar in de bisschopsstad Utrecht wordt de Waalse abdis al sinds de Middeleeuwen
vereerd. De Geertekerk herinnert ons daaraan, maar ook de oud-katholieke Gertrudiskathedraal.
De Heilige Gertrudis leefde van 626 tot
659 in Nijvel (Waals: Nivelles), dat ligt
zuidelijk van Brussel. Zij was de oudtante
van Karel de Grote en stamde uit een
familie van bijna louter heiligen. Haar
vader was de zalige Pepijn van Landen (†
646), en haar moeder was de Heilige Itta
of Iduberga († 625), maar ook haar zus
Begga en haar broer Grimoald werden
als zaligen of heiligen vereerd. Op het
moment dat Pepijn stierf, was Gertrudis
ongeveer twintig jaar oud. Op aanraden
van bisschop Amandus van Maastricht
stichtte Itta een dubbelklooster op het
landgoed in Nijvel: een voor mannen
en een voor vrouwen. lItta benoemde
haar dochter tot eerste abdis en plaatste
zichzelf als eenvoudige zuster onder
haar leiding. Gertrudis was een abdis die
veel zorg had voor armen en zwakken,
zowel buiten als binnen het klooster.
Bovendien stelde zij alles in het werk
om haar zusters bij te scholen. Zij liet de
Ierse monniken Fursey, Foillan en Ultan
komen om les te geven in bijbelkennis,
liturgie en schone kunsten en op haar
kosten werden overal in de buurt nieuwe
kapellen, kerken, scholen en gasthuizen
gebouwd. Gertrudis stierf op 33-jarige
leeftijd. De legende over een ridder die
zijn ziel had verkocht aan de duivel,
maar door Gertrudis´ heildronk werd
gered, deed later de drank ‘Sint-Geertensminne’
ontstaan, die aan reizigers en
pelgrims bij vertrek werd aangeboden.
Gertrudis wordt van oudsher vereerd als
de beschermheilige van ziekenhuizen,
en ze geldt als patrones van de armen en
weduwen, van herbergiers en pelgrims.
Verder wordt ze aangeroepen tegen ratten-
en muizenplagen, daarom werd en
wordt ze afgebeeld met muizen aan haar
staf.
Wat kun je nu verwachten op een reis
naar Nijvel? De romaanse stiftskerk, de
“Collégiale Sainte-Gertrude”, geldt als
het architecturale juweel van Waals Brabant.
Ze heeft indrukwekkende afmetingen
en een harmonische constructie, het
resultaat van verschillende tijdperken
en stijlen. De kerk ontstond in de 11e
tot 13e eeuw, maar op 14 mei 1940 werd
ze door Duitse luchtbombardementen
verwoest. Daarbij werd ook de prachtige
gotische reliekschrijn van Gertrudis
vernield, maar de relieken zijn inmiddels
in een nieuwe, moderne schrijn
geborgen. Archeologisch onderzoek in
Nijvel heeft enkele jaren geleden heel wat
fundamenten blootgelegd zoals resten
van Merovingische en Karolingische
bedehuizen uit de zevende eeuw en de
oorspronkelijke graven van Gertrudis en
van Himeltrude, volgens de overlevering
de eerste vrouw van Keizer Karel.
Het stadje Nijvel moet je bezoeken op
de zondag die valt op het feest van St.
Michiel, de stadspatroon: dat is dus
eind september, begin oktober. Dan
wordt (sinds de 13e eeuw) bij elk weer
´s ochtends om 7.00 uur de grote “Tour
Ste. Gertrude”, een 15 km. lange processie
gehouden met de schrijn, die door
zes paarden om de stad wordt getrokken.
Je moet wel rubberlaarzen meenemen,
want de processie gaat over afgemaaide
velden, echt door de modder! Duizenden
mensen gaan mee, vaak samen met hun
honden of met een sigaret in de mond:
de tour is gewoon een folkloristische
gebeurtenis! Onderweg wordt gebeden
en gezongen, er zijn ook twee pauzes.
Op de eerste plek krijgen alle pelgrims
broodjes, koffie, bier en cola gratis
aangeboden, en een uurtje later wordt op
een boerderij voor de paarden gezorgd.
Om 15.00 uur gaat het programma
folkloristisch door met een historische
ommegang, de “plechtige terugkomst”,
die in de Middeleeuwen aan alle sociale,
economische en politieke groepen van
Nijvel de gelegenheid gaf om hun plaats
in de maatschappij te demonstreren. De
ommegang is tegenwoordig een groot
costuumfeest met veel muziek, waaraan
gilden, scoutinggroepen en talloze
als zusters verklede meisjes meedoen,
die het vroegere convent van Nijvel
representeren. Een uitstapje naar Nijvel
is altijd de moeite waard. Wie er eens is
geweest, zal er ook vaker naartoe willen.
Ik zelf heb in 2011 in ieder geval een
jubileum gehad, want toen was het voor
mij de twintigste keer!
Pastor Martin Grote pw.
10