(6) – Nederlandse Schapendoes - Ria Hörter

Portret
Tekst:Ria Hörter
Foto’s: Ria Hörter en Alice van Kempen
Nederlandse hondenrassen (6)
Nederlandse Schapendoes
Aangekomen bij het zesde Nederlandse hondenras, hebben we weer te maken met een echte werkhond.
En, net als bij de Hollandse Herder, spelen hier schaapskudden een rol. Zijn taak is echter
niet het hoeden van de kudde, maar het drijven ervan. Het ras moet bijna uit het niets worden opgebouwd:
de Nederlandse Schapendoes…
Alice van Kempen
110
Onze Hond 11 | 2011

Portret
Herkomst
Net als de Hollandse Herders is de
Schapendoes een lid van de grote,
oude Europese herdershondenfamilie.
De Franse Briard, Schotse Bearded
Collie, Duitse Schafpudel, Polski
Owczarek Nizinny, Pyreneese Herdershond
en Nederlandse Schapendoes,
zijn rassen met een oude onderlinge
verwantschap. Omdat ze in het
bezit zijn van herders en boeren is er
niet veel over hen op schrift gesteld en
schilderijen met hun afbeelding zijn
nogal zeldzaam.
Keurmeester en publicist Toepoel
(1881-1960) ontpopt zich, samen met
een aantal deskundigen, tot een
beschermer en voorvechter van de
Nederlandse hondenrassen, waaronder
de Drentsche Patrijshond, de
Friese jachthonden en het Kooikerhondje.
De ’wederopbouw’ van de
Schapendoes is dankzij zijn passie en
doorzettingsvermogen gelukt.
In de tijd dat er in Nederland nog grote
heidevelden zijn, en daarmee ook
grote schaapskudden, komt er een
klein, lichtgebouwd, langharig en
beweeglijk herdershondje voor, een
’herdersdoes’, ’Siephond’, ’schapenhondje’
of ’olde grise’ genoemd. Dit
herdershondje komt niet, zoals bij
voorbeeld de Drentsche Patrijshond,
in één regio voor, maar is over geheel
Nederland verspreid. P.M.C. Toepoel
woont in Laren, met uitzicht op de
heide, en hij kent deze kleine, langharige
herdertjes dus van nabij. In de
Tweede Wereldoorlog neemt de
belangstelling voor echte Hollandse
hondenrassen sterk toe. Vaderlandsliefde
speelt daarbij zeker een grote rol.
Wie denkt dat de kynologie in de jaren
1940-1945 stilligt, heeft het mis.
Hondenrassen, zoals de Drentsche
Patrijshond en de Stabij- en Wetterhoun
worden middenin de oorlog
door de Raad van Beheer op Kynologisch
Gebied als ras erkend.
Toepoel neemt de opbouw van het ras
in de oorlogsjaren ter hand. Dat klinkt
eenvoudiger dan is het is; opbouw
betekent dat de Schapendoes bijna uit
het niets moet worden gerecreëerd.
Dankzij inteelt en sterke lijnteelt wordt
eerst de fokwaarde van de beschikbare
Op de Winner show
Tijdens de Winnershow op 26 en 27
november in de Amsterdamse RAI
worden de Nederlandse Schapendoezen
op zondag 27 november
gekeurd. Maar op de beide Winnerdagen
kunt u met het ras kennismaken
in het ’hondendorp’ van de
Winner. Meer informatie vindt u
op de website: www.winnershow.nl
ouderdieren vastgesteld. Toepoel heeft
zelf meerdere Schapendoezen, waaronder
de reu ’Pluis’, in alle opzichten
een representant van de eerste
Schapendoezen: niemand kent zijn
ouders en niemand weet waar hij
vandaan komt!
In 1947 wordt de rasvereniging
opgericht en wordt een aantal raspunten
voorgesteld. En dan vergaat het de
Schapendoes als alle nieuwe hondenrassen.
Het is zoeken naar het juiste
type, vermijden van ongewenste
elementen in de fokkerij en het op de
been houden van de rasvereniging.
Bij een ras waarvan alle honden van
vier reuen en vijf teven afstammen,
geen sinecure.
Met het verdwijnen van de kudden,
heeft ook dit werkhondje zich ontwikkeld
tot een aantrekkelijke huishond.
In 1953 krijgt het ras een definitieve
erkenning van de Raad van Beheer; in
1971 erkenning door de FCI. Het ras
is inmiddels ook present in diverse
Europese landen.
• Op het schilderij ’Verspilde melk’ van de Hollandse kunstenaar Conradijn
Cunaeus (1829-1895) is een Schapendoesachtig hondje te zien.
Werkhond
Ruim voor de Tweede Wereldoorlog
verschijnt dit langharige herdertje
soms op een hondententoonstelling,
11 | 2011 Onze Hond 111

Portret
maar er zijn er dan nog veel aan het
werk, als drijvers bij schaapskudden. In
tegenstelling tot de Hollandse Herdershond,
is de Schapendoes geen
hoeder, maar een drijver. Hij houdt de
kudde in beweging en zorgt er voor dat
die tegen de avond weer veilig in de
schaapskooi aankomt.
Werken op de heide vereist wendbaarheid
en uithoudingsvermogen, twee
eigenschappen die de Schapendoes in
ruime mate bezit. Hij is intelligent en
tevreden met een pover bestaan, want
schaapherders leiden geen rijk leven.
Op een gegeven moment is er echter
voor honden geen werk meer en hij
gaat dan van de hei naar het huisgezin.
Uiterlijk
Met een schouderhoogte van tussen
de 40 en 50 cm, reuen zijn iets groter
dan teven, is de Schapendoes een
middelgrote hond. Hij loopt verend en
licht, is wendbaar en springen is een
karakteristieke eigenschap van dit ras.
De vrij grote, ronde, bruine ogen
• Herdershondje ’Briso’ wordt in 1854
vereeuwigd door de Franse kunstenares
Rosa Bonheur (1822-1899). Zij schildert
veel dieren in de natuur, zoals paarden,
grazend vee en… schaapskudden…
112 Onze Hond 11 | 2011
kijken de mensen vrijmoedig aan en
dat vrijmoedige is terug te vinden in
het karakter.
Opvallend aan de Schapendoes is de
dichte, overvloedige beharing over het
hele lichaam, die tot wel 7 cm lang is.
Het haar is niet glad, maar golvend. Als
werkhond moet hij goed beschermd
zijn tegen Nederlandse weersomstandigheden:
regen, wind en kou.
Het ras heeft een enorme kuif, snor
en baard; haren die de oogbol bedekken
en de hond dus hinderen moeten
voorzichtig worden weggeknipt.
De vacht komt voor in alle kleuren,
maar fokkers geven de voorkeur aan
blauwgrijs tot zwart.
Huishond
Na de aanschaf van een pup – altijd via
de rasvereniging – is het volgen van
gehoorzaamheidscursussen een must.
Zijn die met succes afgesloten, dan
kan, of eigenlijk moet, worden gekozen
voor andere bezigheden. De Nederlandse
Schapendoes is een vrolijke,
levendige, alerte, schrandere, moedige
en temperamentvolle hond. Aan zijn
’roedel’ – het gezin – is hij onvoorwaardelijk
trouw. De ingebakken aard
om iets te doen, stelt wel eisen: de
Schapendoes heeft de heide weliswaar
verruild voor de huiskamer, maar moet
wel de ruimte krijgen om zijn energie
kwijt te kunnen.
Een goede Schapendoesvacht hoeft
niet getrimd te worden. Echter, de aard
van de vacht, die gevoelig is voor
klitten, vraagt om dagelijks kammen
– laagje voor laagje – en zeer regelmatige
borstelbeurten. De levensverwachting
van de Schapendoes ligt
gemiddeld op 14 jaar.
Teven worden meestal twee keer per
jaar gedurende drie weken loops. Wie
loopsheid lastig vindt, moet liever niet
voor een teef kiezen. Overleg de keuze
voor een reu of een teef, uw (woon)
situatie en andere wensen met de
fokker van uw keuze.
• De reu ’Pluis’, één van de stamvaders
van de huidige Schapendoes.
Activiteiten
De rasvereniging organiseert een
aanlegtest schapen drijven, waarbij kan
worden vastgesteld of de hond nog
talenten in die richting heeft. En ook al
is het échte werk bij de schaapskudden
er voor de Schapendoes nauwelijks
meer, de mogelijkheden om met deze
hond aan hondensporten te doen zijn
legio: Gedrag en Gehoorzaamheid,
agility, flyball, speuren, of de nieuwe
sporten zoals dogfrisbee, triathlon en
dogdancing. Hondenshows worden
door eigenaren van Schapendoezen
goed bezocht, maar dan moet de hond
wel in optimale vachtconditie zijn. ❮
Informatie
• Rasverenigingen: Vereniging ’De
Nederlandse Schapendoes’
(www.schapendoes.nl) of
De Schapendoes Club
(www.schapendoesclub.nl)
• Raad van Beheer op Kynologisch
Gebied (www.raadvanbeheer.nl)
• Cynophilia (www.cynophilia.nl)
• Hondensport: www.raadvanbeheer.
nl/verenigingen-en-activiteiten/
hondenopvoeding-hondensport/
• Trainingen schapendrijven
(www.schapendrijven.com)
• Literatuur: ’Een Doesje kijkt u aan’
en ’Jubileumboek 1947-1997’
(www.schapendoes.nl)