download PDF - Dwars - Universiteit Antwerpen

Met de tanden op elkaar geklemd,
de pijn verbijtend
Interview met Amos Oz, Israëlisch auteur en nu ook UA-eredoctorandus
Als de Zweden weer eens op zoek zijn naar kandidaten voor een Nobelprijs literatuur, is de naam Amos Oz nooit
ver weg. Zijn lat ligt echter hoger: hij ambieert zowaar de Nobelprijs voor de vrede. Oz’ oeuvre beperkt zich immers
niet tot fictie: zijn boek ’Hoe genees ik een fanaticus’ werd op luid applaus onthaald door eenieder die vrede boven
oorlog verkiest. Het Centrum Pieter Gillis van de UA, dat waakt over het actief pluralisme aan onze instelling, overhandigde
hem op 6 mei dan ook een eredoctoraat voor zijn studie over het fanatisme.
AMOS OZ Iedereen kent de drang
humor’ in capsules kon steken en de hele
gerechtigheid misschien geschied, maar
berichten over Israël en Palestina
ons niet de steun die we nodig hebben
om mensen te veranderen. Soms
bevolking kon overtuigen om mijn antifa-
de scène is altijd bezaaid met bloed en
zijn gevuld met tanks, helikopters en
in het zoeken naar vrede. Te vaak krijgen
denken we dat we het doen om de
natismepil te slikken, zou ik ongetwijfeld
lijken. Tsjechovs stukken eindigen anders:
zelfmoordterroristen. Of is er nog een
we het vermanende vingertje, vooral van
bestwil van de anderen, maar dat
een Nobelprijs verdienen. Veel mensen
iedereen is gedesillusioneerd, teleurge-
andere kant, die wij in het Westen niet te
Europa: schaam jezelf, dit mag je niet
kan al snel omslaan in fanatisme.
voorspellen me een Nobelprijs in de litera-
steld en bitter, klemt de tanden op elkaar
zien krijgen?
doen, dat doe je fout... Soms zwaait het
De fanaticus is niet geïnteresseerd
in zichzelf, hij is geïnteresseerd in
jou. Hij wil jou veranderen: je geest,
je stemgedrag, je eetgewoonten,
wat dan ook. In elke mens schuilt
een fanaticus: het is dus oppassen
geblazen voor onze duistere kant.
Uw boek over het fanatisme heet ‘Hoe
genees je een fanaticus’. Vertel het ons:
hoe begin je daaraan?
OZ Het beste tegengif voor fanatisme is
humor. Ik heb nog nooit een humoristische
fanaticus gezien noch heb ik ooit
een humoristisch persoon in een fanaticus
zien veranderen. Als ik ‘gevoel voor
tuur, maar ik zou er liever één voor de
vrede winnen voor die uitvinding.
Shakespeare versus
Tsjechov
U schrijft ook veel over het Israëlisch-
Palestijnse conflict. Welke afloop
voorspelt u?
OZ Je kan het vergelijken met een
tragedie op scène. Er zijn twee mogelijke
eindes: het Shakespeariaanse slot en
het Tsjechoviaanse (Tsjechov was een
Russische toneelregisseur, nvdr.). Aan
het einde van Shakespeares tragedies is
en verbijt de pijn, maar alle personages
leven ten minste nog.
Ik zoek al jaren naar een Tsjechoviaanse
– geen Shakespeariaanse – oplossing
voor het Israëlisch-Palestijnse confl ict.
Idealisme is gevaarlijk als je daardoor
de realiteit uit het oog verliest. Zowel de
Israëlische als de Palestijnse vredesbewegingen
geloven intussen gelukkig in een
pragmatisch compromis. Happy ends
bestaan niet. We moeten leren denken
in Tsjechoviaanse termen: niemand krijgt
alles wat zijn hart begeert, maar iedereen
blijft in leven.
Dat is nu niet het geval: de nieuws-
OZ Ja, soms is er ook licht aan het einde
van de tunnel. Ik vind het hoopgevend
dat er zowel in Israël als in Palestina een
sterke vredesbeweging opkomt. Ze zijn
het niet altijd eens met elkaar, maar hun
doel is hetzelfde: een vredevolle en pragmatische
oplossing. De kloof tussen hen
is allesbehalve onoverbrugbaar.
Een nieuw marshallplan
Krijgen de vredesbewegingen te weinig
steun van het Westen?
OZ Europa en de Verenigde Staten geven
vingertje richting de Palestijnen vanwege
het terrorisme, soms naar de Israëli’s
omdat zij de Palestijnen onderdrukken.
Wat we nodig hebben is empathie, hulp
en steun.
U pleitte in het verleden reeds voor een
marshallplan voor Israël en Palestina.
OZ De armoede in het Midden-Oosten
schept het broeierige klimaat waarin fundamentalisme
gedijt. Dat is het probleem,
maar meteen ook de oplossing. Zoals
de Verenigde Staten met het toenmalige
Marshallplan Europa er weer bovenop
hielpen, zo zou men ook het Midden-
Oosten er bovenop kunnen helpen, te
39