De meerwaarde van praktijkonderzoek - SIR Institute for Pharmacy ...

Onderzoeksbureau SIR: apothekers meer samenwerken met voorschrijvers
De meerwaarde van
praktijkonderzoek
Tekst: Mark van Seggelen IFoto's: Mark van Seggelen
Marcel Bouvy laat er geen misverstand over bestaan. ''Juist nu door het preferentiebeleid is praktijkonderzoek
hard nodig. Door onderzoek kan de apotheker organisaties overtuigen wat de meerwaarde is
van de apotheek." Hij is onderzoeker en apotheker bij SIR en de Universiteit Utrecht.
Het onderzoeksbureau SI R ofweI SI R Institute for Pharmacy
Practice and Policy, is gevestigd in Leiden. Oat Leiden
gekozen is als vestigingsplaats, berust niet op toeval. Begin
jaren tachtig was er aan de Universiteit van Leiden nog een
volledige apothekersopleiding. Daar ontstond het idee om een
apotheek te beginnen waar wetenschappers praktijkgericht
onderzoek konden verrichten. "De destijds opkomende sociale
farmacie en farmaco-epidemiologie zagen de samenleving als
haar laboratorium",
zegt Marcel Bouvy van SIR.
De oplossing werd gevonden in het oprichten van een
apotheek in een Leidse nieuwbouwwijk. Oat werd apotheek
Stevenshof. De eerste jaren reed het bouwverkeer af en aan,
maar bracht slechts een beperkte hoeveelheid klanten de
apotheek een bezoek. Voor gedegen, wetenschappelijk onderzoek
was dat onvoldoende. Ais klap op de vuurpij I vertrok de
farmaciestudie uit Leiden. AI met al redenen om zelf meer
initiatief tot onderzoek te nemen en naast apotheek Stevenshof
de onderzoekspoot SI R het levenslicht te laten zien. Tot
op de dag van vandaag is het doel praktijkonderzoek in
apotheken te verrichten. Oat gebeurt in nauwe samenwerking
met de universiteit Utrecht. "Wij vinden de wetenschappelijke
verslaglegging van de onderzoeken erg belangrijk.1I De SI R is
samen met apotheek Stevenshof onderdeel van een stichting.
Subsidies voor onderzoeken worden onder andere verkregen
van zorgverzekeraars, apotheekketens, I(NMP, het ministerie
'-iI
:z van VWS en industrie.
~
Categorieen
In grate lijnen is praktijkonderzoek op te delen in twee
I ~
categorieen. Ais eerste is de apotheek zelf object van onder-
zoek. Wat gebeurt er in de apotheek? Wat wordt er nog in
apotheken bereidt? Hoe vaak en welke informatie verstrekt
de apotheek bij de eerste en tweede uitgifte? Kortom, wat
gebeurt er in dagelijkse praktijk van de apotheek. "Recent
voerden wij een onderzoek uit naar de intakeprocedure bij
nieuwe patienten. De meeste apotheken blijken wel een
procedure te hebben, maar deze wordt niet altijd gevolgd.
Bij een telefonisch interview met de patient bleek veel, voor
een veilig geneesmiddelgebruik, relevante informatie niet
bekend te zijn in de apotheek.1I Dit leverde niet direct gevaar
op voor de patienten, maar in de toekomst zou dat wel
kunnen, vindt Bouvy. "Bijvoorbeeld wanneer de apotheek
niet op de hoogte is van een penicilline-overgevoeligheid.
Bovendien kan de apotheker betere zorg verlenen wanneer
hij meer weet over ziekten en bijzonderheden van individuele
patienten.1I
Therapietrouw
Behalve object van onderzoek is de apotheek ook de plek
waar patienten geneesmiddelen halen die door artsen zijn
voorgeschreven. Daarmee is het de plek om onderzoek te
doen naar voorschrijven engebruik van geneesmiddelen.
Houden voorschrijvers zich bijvoorbeeld aan de richtlijnen en
zijn patienten wel therapietrouw? "Daarbij gaan we de diepte
in. Wij willen weten waarom patienten stop pen met de
medicatie. Oat kunnen heel legitieme redenen zijn, bijvoorbeeld
dat de voorschrijver een ander medicijn kiest,
vanwege bijwerkingen.1I Maar een reden kan volgens Bouvy
ook zijn, dat naar aanleiding van negatieve berichtgeving
tijdens een Radar tv-uitzending, patienten onterecht stoppen
met cholesterolmedicatie.
20

21 II
Bijde SIR is de apotheek
zelf object van onderzoek.
Marcel Bouvy van het onderzoeksbureau SIR geeft instructie aan een
apothekersassistente.
Inhalatie-i nstructie
Verrassendvindt Bouvy de uitkomstenvan een groot onderzoek
naar astmapatienten die stopten met het gebruik van
een inhalator. "Veel patienten bleken a-specifieke klachten te
hebben. Slechts 10% van de stoppers gaf aan astma te
hebben.1I Met die uitkomsten kan de apotheker veel leren.
"Inhalatie-instructie kost de apotheek veel tijd en gaat zijn
doel voorbij wanneer er geen sprake is van astma. Maar
wanneer je weet wie is gediagnosticeerd als astmapatient,
dan kan je in die groep juist extra tijd en energie steken.
Belangrijke les hieruit is ook dat de apotheker meer moet
samenwerken met de voorschrijver. am te beginnen zou nu
eindelijk de 'werkdiagnose' op het recept moeten staan.1I
Teruggebrachte medicijnen
Omdat onderzoek voor een individuele apotheker vaak een
grote klus is, zeker wanneer men aile data zelf wil
verzamelen en analyseren, werkt SIR vaak samen met
meerdere apotheken. Zo werd enige jaren geleden in vijftig
apotheken verspreid over Nederland, gedurende een week
aile teruggebrachte geneesmiddelen verzameld. De personen
die de medicatie inleverden, werden daarbij ge'(nterviewd.
Dit onderzoek bracht veel verspilling aan het licht. Een
voorschrijver heeft bijvoorbeeld de dosering simvastatine
verhoogd van 20 mg naar 40 mg. De patient gaat 40 mg
tabletten slikken en brengt de overgebleven tabletten pas na
de vervaldatum terug bij de apotheker. "Dit soort
onderzoeken laat zien dat er nog veel fout gaat rond het
geneesmiddelgebruik. De apotheker kan op het gebied van
evidence based en doelmatige farmacotherapie veel meer
betekenen dan alleen doosjes schuiven.1I
Meerwaarde
In de apothekerswereld is er veel onzekerheid over de
gevolgen van het preferentiebeleid. Bouvy vindt het
onverstandig om nu te bezuinigen op zorg en onderzoek.
"Juist nu is onderzoek ontzettend belangrijk. Apothekers
zijn al 20 jaar bezig de farmaceutische patientenzorg vorm
te geven. Dit kon tot nog toe altijd gefinancierd worden uit
kortingen en bonussen. Met het verdwijnen van de laatste is
de situatie transparanter.
Maar voor die extra inspanningen
dient de apotheker nu wel te worden betaald. Helaas lijkt er
momenteel een gebrek aan vertrouwen in de meerwaarde
van de apotheek bij de betalende partijen en beleidsmakers.
Met wetenschappelijk onderzoek kan die meerwaarde
worden aangetoond.1I Bouvy merkt op dat in Angelsaksische
landen de apotheker al steeds vaker die rol vervuld van
zorgverlener, en hiervoor ook wordt beloond..