het gemeenschapstoerisme - Caribbean Tourism Organization

Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied
inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap
ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

CTO
EUROPESE COMMISSIE
CARIBBEAN REGIONAL SUSTAINABLE
TOURISM DEVELOPMENT PROGRAMME
(Programma voor de Ontwikkeling van Duurzaam
Toerisme binnen de Caribische Regio)
3 Rivers
Walkerswood
SLHTP - Anse la Raye
La Ruta del Café Ucodep
FOTO’S
- DOMINICA
- JAMAICA
- ST LUCIA
- DOMINICAANSE REPUBLIEK
ii
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

Het ‘Caribbean Regional Sustainable Tourism
Development Programme’ (Programma voor de
Ontwikkeling van Duurzaam Toerisme binnen
de Caribische Regio)
Deze handleiding is het resultaat van het Caribbean Regional Sustainable Tourism
Development Programme (CRSTDP), dat een programma van vijf jaren (2003-2008) omvat en
ingevolge het 8th European Development Fund (EDF) gefinancierd wordt door de Europese
Unie. De algemene doelstelling van het Programma is een bijdrage te leveren aan de
economische groei en het bestrijden van armoede in the 15 lidlanden van het Caribische
Forum van Afrikaanse, Caribische en Pacific (ACP) landen (CARIFORUM) middels een verhoogd
concurrentievermogen en grotere duurzaamheid van de Caribische toeristensector.
CARIFORUM omvat Antigua en Barbuda, de Bahamas, Barbados, Belize, Dominica, de
Dominicaanse Republiek, Jamaica, Grenada, Guyana, Haïti, St. Kitts en Nevis, St. Lucia, St.
Vincent en de Grenadines, Suriname, en Trinidad en Tobago.
De Caribbean Tourism Organization (Caribische
Toeristenorganisatie)
De Caribbean Tourism Organization (CTO), met haar hoofdkwartier op Barbados en met
marketingactiviteiten in New York, Londen en Toronto, is het agentschap voor
toeristenontwikkeling binnen het Caribisch Gebied waarvan 32 overheden lid zijn alsook een
groot aantal particuliere organisaties en bedrijven. De missie van de CTO is te zorgen voor
diensten en informatie aan en via haar leden, die benodigd zijn voor de ontwikkeling van een
duurzaam toerisme dat economische en sociale voordelen oplevert voor de bevolking in het
Caribisch Gebied. De organisatie verschaft gespecialiseerde ondersteuning en technische
assistentie aan lidlanden op het gebied van marketing, de ontwikkeling van het menselijk
potentieel, onderzoek, informatiemanagement en duurzame ontwikkeling.
Indien u exemplaren van deze handleiding wenst te bestellen, maak dan a.u.b.
contact met:
The Caribbean Tourism Organization.
One Financial Place, Lower Collymore Rock, St. Michael, Barbados.
Tel: (246) 427 5242 Fax: (246) 429 3065
Email: ctobar@caribsurf.com www.onecaribbean.org
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
iii

Inhoudsopgave
iii Het ‘Caribbean Regional Sustainable Tourism Development Programme’ (Programma
voor de Ontwikkeling van Duurzaam Toerisme binnen de Caribische Regio)
iii
v
vii
viii
De Caribbean Tourism Organization (Caribische Toeristenorganisatie)
Acroniemen
Dankbetuiging
Voorwoord
1 I. Inleiding
2 II. Doelstellingen en Methodologie
4 III. Het definieren van ‘het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt’
oftewel ‘het gemeenschapstoerisme’
9 IV. Ontwikkelingen binnen het gemeenschapstoerisme
14 V. Cruciale factoren, lering die getrokken is en goede werkmethoden
15 Overzicht van cruciale factoren, lering die getrokken is en goede werkmethoden op
internationaal vlak en in het Caribisch Gebied
25 VI. Casestudies van Goede Werkmethoden
26 Index van casestudies van goede werkmethoden
28 Portsmouth Indian River Tour Guides Association (PIRTGA), Dominica
31 Giraudel/Eggleston Flower Group Inc., Dominica
35 Levenspakket van de gemeenschap 3 Rivers in Grand Fond Village, Dominica
40 La Ruta del Café, Dominicaanse Republiek
45 St Helena Women's Group (SHWG), Jamaica
49 Walkerswood Jerk Country Tour, Jamaica
53 Anse La Raye Seafood Friday (ALRSF), Saint Lucia
58 Plas Kassav, Saint Lucia
61 De Republiek Trinidad en Tobago
62 Roxborough Estate Visitor Services Cooperative, de Republiek Trinidad en Tobago
70 VII. Slotopmerkingen
71 Additionele Informatie
72 Voorbeelden van Criteria inzake de selectie van CBT-projecten
74 Aanbevelingen voor de financiering van CBT-ontwikkeling in het Caribisch Gebied
76 Bruikbare referenties
79 Relevante Organisaties
82 Aanverwante prijzen (awards) op het gebied van Toerisme en Milieu
iv
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

Acroniemen
ACP
ACTUAR
ALRSF
APEIS-RISPO
BWA
CANARI
CARIFORUM
CBT
CPP
CPR
CRSTDP
CTF
CTO
DFID
EDF
EU
ETDP
FTTSA
GEF-SGP
GPI
HERITAS
HTU
IICA
IIED
IIPT
JIDC
MDG
M&E
MTPNP
African, Caribbean and Pacific
Asociación Costarricense de Turismo Rural Comunitario y Conservacionista
Anse La Raye Seafood Friday, St. Lucia
Asia Pacific Environmental Innovative Strategies – Research on Innovative
and Strategic Policy Options
Bureau of Women’s Affairs, Jamaica
Caribbean Natural Resources Institute
Caribbean Forum of ACP states
Community-Based Tourism (Toerisme dat de eigen gemeenschap ten
goede komt oftewel Gemeenschapstoerisme)
Community/Private Partnership (Partnerschap tussen de Lokale
Gemeenschap en de Particuliere Sector)
Common Property Resources (Hulpbronnen die Gemeenschappelijk Bezit
zijn)
Caribbean Regional Sustainable Tourism Development Programme
Community Tourism Foundation, Barbados
Caribbean Tourism Organization
Department for International Development, UK (Departement voor
Internationale Ontwikkeling, Verenigd Koninkrijk)
European Development Fund (Europees Ontwikkelingsfonds)
European Union (Europese Unie)
Eco-Tourism Development Programme, Dominica
Fair Trade in Tourism South Africa
Global Environment Facility - Small Grants Programme
Good Practice Inventory (Inventarisatie van Goede Werkmethoden)
Heritage Tourism Association of St. Lucia
Heritage Trails Uganda
Inter-American Institute for Cooperation on Agriculture
International Institute for Environment and Development
International Institute for Peace through Tourism
Jamaica Industrial Development Corporation
Millennium Development Goal (Millennium Ontwikkelingsdoel)
Monitoring and Evaluation (Monitoring en Evaluatie)
Morne Trois Pitons National Park, Dominica
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
v

NACOBTA
NDC
NS
PCV
PIRTGA
PPT
REACT
REST
SAD
SCF
SHWG
SLHTP
SNV
SOS
SWOT
TEA
TIDE
UCOTA
UNDP
UNESCO
UNWTO
USAID
UWI-SEDU
WIDECAST
WWF
Youth PATH
Namibian Community-Based Tourism Association
National Development Corporation, Dominica
Nature Seekers, Trinidad
Peace Corps Volunteers
Portsmouth Indian River Tour Guides Association, Dominica
Pro-Poor Tourism
Rural Enterprise Agricultural Community Tourism
Responsible Ecological Social Tours, Thailand
Stakeholders Against Destruction, Trinidad
Sustainable Communities Foundation, Jamaica
St. Helena’s Women’s Group, Jamaica
St. Lucia Heritage Tourism Programme
Netherlands Development Organisation (Nederlandse
Ontwikkelingsorganisatie)
Save Our Sea turtles, Tobago
Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats (Sterke Punten, Zwakke
Punten, Mogelijkheden en Bedreigingen)
Toledo Ecotourism Association, Belize
Toledo Institute for Development and Environment, Belize
Uganda Community Tourism Association
United Nations Development Programme
United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization
United Nations World Tourism Organization
United States Agency for International Development
University of the West Indies - Sustainable Economic Development Unit
(Unit voor de Ontwikkeling van Duurzaam Toerisme)
Wider Caribbean Turtle Conservation Network
World Wildlife Fund International
Youth Poverty Alleviation through Heritage Tourism
vi
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

Dankbetuiging
Deze studie werd ondersteund door veel personeelsleden van de Caribbean Tourism
Organization (CTO) en consultants van het Caribbean Regional Sustainable Tourism
Development Programme (CRSTDP) bij de CTO en wij zijn erkentelijk voor hun gastvrijheid en
ondersteuning. Een speciaal woord van dank gaat uit naar Mareba Scott (Sustainable Tourism
Product Specialist), Luis Chaves (ex-CRSTDP Sustainable Tourism Development Advisor), Bonita
Morgan (Human Resource Director), Yvonne Armour-Shillingford (CRSTDP Human Resource
Development Advisor), Arley Sobers (Director of Research and Development), McHale Andrew
(CRSTDP Research and Development Advisor), Luther Miller (Director of Finance) en Vincent
Vanderpool-Wallace (Secretary General en Chief Executive Officer) voor hun begeleiding. Ik
ben ook Rochelle Gooding dankbaar voor zijn administratieve ondersteuning en Sophia
Lashley voor haar hulp m.b.t. het literatuuronderzoek.
We zijn veel dank verschuldigd aan degenen die het veldonderzoek faciliteerden: Sobers Esprit
van het Eco-Tourism Development Programme (ETDP) in Dominica, Nigel Mitchell van het
St. Lucia Heritage Tourism Programme (SLHTP), Sharon Stanley van het Ministerie van Toerisme
en Sylvester Clauzel van het Caribbean Natural Resources Institute (CANARI) in Trinidad, Daniel
Nicholson van het Department of Tourism and the Travel Foundation in Tobago, Carrole
Guntley van het Ministerie van Toerisme in Jamaica en Sharon Banfield van het Ministerie van
Toerisme in Barbados. Ik ben ook Dennis Pantin van de Sustainable Economic Development
Unit (UWI-SEDU) van de University of the West Indies, St. Augustine Campus in Trinidad,
dankbaar, alsook Yves Renard in St. Lucia voor het delen van hun inzichten.
De kern van deze publicatie wordt gevormd door de praktijkervaringen die zijn opgedaan bij
het uitvoeren van de projecten voor het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt
(oftewel gemeenschapstoerisme). De casestudies zijn het resultaat van creativiteit, hard werk
en doorzettingsvermogen onder vaak minder ideale omstandigheden.
Gemeenschapsorganisaties, donoren, niet-gouvernementele organisaties, toeristenbedrijven
en overheidsinstituten hebben veel van hun tijd beschikbaar gesteld om te reageren op
verzoeken om informatie, om vragen te beantwoorden, beeldmateriaal te verschaffen en
casestudies voor de publicatie te beoordelen. Zonder hun hulp was deze handleiding niet
mogelijk geweest.
Louise M. Dixey
Community-Based Tourism Consultant
Carl Bro a/s, Granskoven 8, DK-2600 Glostrup, Denmark
www.carlbro.com
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
vii

Voorwoord
‘Toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt’ (‘communitybased
tourism’) is geen nieuw begrip. Hoewel er in verschillende
bestemmingen in Afrika, Latijns Amerika en Azië internationale
ervaring is vastgelegd, is het ‘toerisme dat de eigen gemeenschap ten
goede komt’ niet erg bekend in het Caribisch Gebied. Steeds meer
mensen uit de samenleving proberen middels het uitwisselen van
ervaringen, vast te stellen (te definiëren) wat het begrip ‘toerisme dat
de eigen gemeenschap ten goede komt’ of kortweg
‘gemeenschapstoerisme’ voor deze uiteenlopende regio inhoudt. Deze
mensen winnen steeds meer terrein binnen de samenleving.
Er is een groeiend besef dat internationale definities te eng zijn, niet aangepast aan kleine
(eiland) ontwikkelingslanden en dat de interpretatie van ‘gemeenschapstoerisme’ in het
Caribisch Gebied breder geformuleerd moet worden. Deze dient economische banden te
omvatten, zoals landbouwers die hotels in bijv. St. Kitts bevoorraden en de oogsters van
zeewier in St. Lucia, alsook een coöperatie van touroperators in Tobago, verkopers van
gebakken vis in Barbados, wevers in Jamaica en organisatoren van dorpsexcursies in de
Dominicaanse Republiek.
Ik ben ervan overtuigd dat de gehele toeristensector in het Caribisch Gebied moet vallen onder
(de definitie van) ‘toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt’, oftewel
‘gemeenschapstoerisme’. Toerisme dient te zijn van, door, voor en met de volledige instemming
en volledige aanvaarding van de gemeenschap. Het op welke andere wijze dan ook definiëren
van dit begrip marginaliseert de inspanning die de kern van onze duurzame ontwikkeling zou
moeten zijn. Gemeenschappen zijn de dragers van onze cultuur en onze reddingsboten naar
de toekomst.
Deze handleiding introduceert ontwikkelingen op het gebied van het gemeenschapstoerisme
in het Caribisch Gebied en in de internationale arena. Zij legt de nadruk op cruciale factoren
en hulpmiddelen, de belangrijkste lering die getrokken is en geeft een dwarsdoorsnede van
goede werkmethoden. De tien casestudies geven praktische voorbeelden van hoe
gemeenschappen op succesvolle wijze toerisme hebben toegepast als hulpmiddel voor
duurzame ontwikkeling en hoe zij marktvoordeel hebben verkregen door dit te doen. Deze
publicatie is niet uitputtend, doch is erop gericht om u te begeleiden en te stimuleren om
betere werkmethoden toe te passen. Ik moedig vakmensen en beleidsmakers aan, om gebruik
te maken van dit hulpmiddel om de lokale bevolking weer in beeld te brengen en een
duidelijke vooruitgang binnen de regio te boeken.
Vincent Vanderpool-Wallace
Secretary General and Chief Executive Officer
Caribbean Tourism Organization
viii
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

I. Inleiding
Het Caribisch Gebied is meer dan welke andere regio in de wereld afhankelijk van het toerisme
om in zijn levensonderhoud te voorzien. De globalisatie heeft de meeste van de kleine
eilandnaties van het Caribisch Gebied met beperkte alternatieve economische mogelijkheden
gelaten. Toerisme is in de meeste Caribische landen de voornaamste verdiener van vreemde
valuta en heeft ongeveer een derde van de arbeidskrachten van de regio in dienst. De
lidlanden van de CTO hebben slechts 1 procent van de wereldbevolking, maar trekken 3
procent aan van alle toeristen en uitgaven door toeristen ter wereld. Volgens de World
Tourism Organization (UNWTO), faciliteerde het Caribisch Gebied 22,5 miljoen personen die
bleven logeren, 19,8 miljoen bezoeken van cruisepassagiers en ongeveer US $ 21,5 miljard aan
uitgaven in 2005.
Ondanks de karakteristieke afhankelijkheid van de regio van de toeristensector, dringt het
besef steeds meer door dat het meer de overheid en de bedrijven zijn die de meeste voordelen
uit deze sector halen, terwijl de leden van de gemeenschappen marginale verdiensten
ontvangen. Met het oog op de hoge aanloop van bezoekers aan bestemmingen in de
Caribische regio, is het gemeenschapstoerisme, relatief onontwikkeld in het Caribisch Gebied.
Het doel van gemeenschapstoerisme is om de actieve deelname van de lokale
bevolking aan de mogelijkheden die het toerisme biedt, te vergroten.
Er zijn de afgelopen tijd in het Caribisch Gebied verschillende goede werkmethoden binnen
het gemeenschapstoerisme op gang gekomen, in het bijzonder in de minder ontwikkelde
toeristenbestemmingen en de markten die een andere positie innamen. Documentatie van de
ervaringen die in de regio zijn opgedaan, is tot vandaag de dag beperkt, maar het streven is
erop gericht dat overheden, donoren en progressieve toeristenbedrijven een steeds grotere
ruimte inbouwen in hun streven naar duurzame ontwikkelingsmodellen.
De CTO heeft mandaat om het duurzaam toerisme in het Caribisch Gebied te bevorderen en
daartoe geschikte werkmethoden onder haar leden te verspreiden. Het doel van deze
handleiding is daarom om casestudies inzake gemeenschapstoerisme in de regio die de lokale
bevolking in staat hebben gesteld om in de mogelijkheden die het toerisme biedt, te
participeren, onder uw aandacht te brengen, alsook de voordelen die zij hebben gebracht
voor een bredere groep binnen de gemeenschap. De handleiding dient lidlanden en andere
belangengroepen te ondersteunen bij het aannemen en aanpassen van strategieën om
gemeenschapstoerisme alsook de duurzaamheid van de toeristenindustrie in de regio, te
bevorderen.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
1

II. Doelstellingen en Methodologie
De voornaamste doelstellingen van de opdrachten waren om:
(1) te assisteren bij het verkrijgen van een duidelijker inzicht in de begrippen ‘toerisme dat de
eigen gemeenschap ten goede komt’ en/of ‘gemeenschapstoerisme’ en het presenteren
van (een) acceptabele werkbare definitie(s).
(2) geschikte werkmethoden binnen het gemeenschapstoerisme te identificeren en te
verzamelen middels een evaluatie van regionale en internationale casestudies.
(3) een handleiding van het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt
(gemeenschapstoerisme) in het Caribisch Gebied te ontwikkelen, die de nadruk legt op
goede werkmethoden in cruciale gebieden, richtlijnen verschaft voor initiatieven en de
breedst mogelijke vertegenwoordiging van casestudies van CTO-lidlanden omvat.
De opdracht diende in drie man-maanden afgerond te zijn en het onderzoek werd verricht
tussen juni en oktober 2006.
De methodologie omvatte het volgende:
1. Literatuuronderzoek
Relevante gepubliceerde en niet-gepubliceerde documenten werden bestudeerd om (een)
acceptabele, werkbare definitie(s) te ontwikkelen, cruciale factoren te identificeren, de lering
die getrokken was en bruikbare werkmethoden te verzamelen.
2. Roep om suggesties in te dienen
Er werd een lijst van punten voor het identificeren van casestudies van bruikbare
werkmethoden binnen het gemeenschapstoerisme samengesteld. Deze lijst werd in het Spaans
en in het Frans vertaald en in juli 2006 via e-mail, per fax en per post verstuurd naar CTOlidlanden.
De reacties werden in overleg met de CTO en middels follow-up (e-mail, telefoon)
beoordeeld en er werd een lijst opgesteld met bestemmingen en projecten die zouden worden
onderworpen aan veldbezoeken.
3. Veldbezoeken en interviews met stakeholders
Er werden drie weken besteed aan verificatiebezoeken in de regio en dit was noodzakelijk om
na te gaan of de situatie in het veld (ter plekke) overeenkomt met de informatie die verstrekt
was. Uit ervaring is gebleken dat de informatie over initiatieven inzake gemeenschapstoerisme
in de meeste gevallen verificatie vereist, aangezien de situatie ter plekke in een korte tijd
ingrijpend kan veranderen. Alle casestudies werden onderworpen aan veldbezoeken, met
uitzondering van een initiatief in de Dominicaanse Republiek waar er lokale verificatie werd
verschaft. Er werden veldbezoeken afgelegd in St. Lucia, Dominica, Trinidad en Tobago,
Jamaica en Barbados.
Er werden gegevens verzameld op gemeenschapsniveau met gebruikmaking van interviews
met de belangrijkste informanten en middels observaties ter plekke. Waar praktisch haalbaar
participeerde de consultant in de toeristenactiviteit, bijvoorbeeld door de nacht door te
brengen in een accommodatie of door deel te nemen aan een tour met een gids. Er werden
digitale foto’s gemaakt om de casestudies te illustreren. De bezoeken op de locaties werden
aangevuld met interviews met de belangrijkste stakeholders waaronder vertegenwoordigers
van overheidsinstellingen, niet-gouvernementele organisaties en toeristenbedrijven.
2
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

4. Selectie van Casestudies op grond van bruikbare werkmethoden
Zo werden er op basis van objectieve criteria succesvolle casestudies voor de handleiding
geselecteerd. De initiatieven werden geselecteerd indien zij voldeden aan het volgende:
a) Actieve participatie van de lokale bevolking in de planning, implementatie, het
management en/of eigenaarschap van de toeristenonderneming.
b) Het in zich hebben van innovaties en/of demonstratiewaarde.
c) Positieve en tastbare resultaten op sociaal-cultureel, economisch en op milieugebied.
d) Toegang tot de toeristenmarkt.
e) Commerciële levensvatbaarheid.
f) Ondersteuning van welke relevante beleidsraamwerken dan ook inzake
gemeenschapstoerisme.
g) Adequate aanpak van implementatievraagstukken (bijv. hiaten in vaardigheden) en waar
nodig introductie van maatregelen om de negatieve effecten van het toerisme te
verminderen.
h) Voldoende documentatie om een dwarsdoorsnede van de casestudie te geven.
Er waren verschillende belangrijke beperkingen inzake het onderzoek, waaronder:
• Beperkingen inzake de beschikbare tijd en middelen voor de veldbezoeken.
• Weinig respons van CTO-lidlanden (9 van de 32) op de roep om suggesties in te dienen.
• Een gebrek aan documentatie en/of verspreiding van ervaringen op het gebied van
gemeenschapstoerisme in het Caribisch Gebied.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
3

III. Het definieren van ‘het toerisme dat de
eigen gemeenschap ten goede komt’
oftewel ‘het gemeenschapstoerisme’
‘Toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt’ (community-based tourism) en
‘gemeenschapstoerisme’ (community tourism) zijn begrippen die over het algemeen door
elkaar worden gebruikt door zowel internationale als regionale stakeholders, om hetzelfde
verschijnsel te beschrijven. ‘Gemeenschapstoerisme’ (‘community tourism’) wordt vaak gebruikt
als een afkorting van ‘toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt’ (community-based
tourism). In deze handleiding zal de afkorting CBT (community-based tourism) worden
gehanteerd ter verwijzing naar bovengenoemde begrippen.
Er bestaat een overvloed aan definities van CBT en velen menen aanspraak te moeten maken
op de rechtmatigheid van hun model en hun definitie. De interpretaties zijn vaak een
weerspiegeling van de gerichtheid van de stakeholder, zoals op het natuurbehoud of op
rechten gebaseerde ontwikkeling en er treden verschuivingen op in de paradigma’s oftewel
basismodellen hieromtrent. Het doorslaggevende verschil tussen het CBT en andere
benaderingen is zijn nadruk op deelname van de gemeenschappen binnen de
mogelijkheden die de toeristensector biedt. Het CBT dat tastbare voordelen op sociaaleconomische
en/of op milieugebied oplevert, wordt beschouwd als een vorm van toerisme dat
valt onder de overkoepeling van de heersende paradigma’s voor het toerisme dat de minder
draagkrachtigen verantwoordelijk en duurzaam ten goede komt, oftewel het Pro-poor Tourism
(PPT).
Verschillende stakeholders in het Caribisch Gebied zijn van mening dat de internationale
definities van het CBT beperkend zijn, aangezien deze meer gericht waren op het ontwikkelen
van CBT-attracties, m.a.w. op toeristenproducten en –diensten die rechtstreeks door de
gemeenschapsleden aan de toeristen worden verschaft en niet de levering van goederen en
diensten omvatte, oftewel de inputs zoals landbouwproducten aan deze bedrijfstak. Dit is
vooral belangrijk voor kleine (eiland) ontwikkelingslanden waar de gehele bevolking als één
gemeenschap kan worden beschouwd. Nevis, bijvoorbeeld, heeft een bevolking van 10.000
zielen en dit staat in schril contrast met de demografie van andere bestemmingen waar CBTinitiatieven
zijn ontwikkeld, zoals Costa Rica (4 miljoen inwoners), Oeganda (25 miljoen) en
Thailand (63 miljoen).
Het Saint Lucia Heritage Tourism Programme (SLHTP), de Sustainable Economic Development
Unit van de University of the West Indies (UWI-SEDU), het Caribbean Natural Resources Institute
(CANARI) en het Inter-American Institute for Cooperation on Agriculture (IICA) beschouwen de
band tussen de landbouw en de toeristensector een onderdeel van het CBT. Deze organisaties
zijn het eens met het Pro-Poor Tourism (PPT) Partnership dat geïsoleerde ‘alternatieve’ en
kleinschalige CBT-initiatieven belangrijk zijn, maar dat het niet waarschijnlijk is dat deze
4
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

duurzame ontwikkelingen zullen opleveren. Veranderingen in de wijze waarop het toerisme
in grote lijnen (‘mainstream’-toerisme) is gestructureerd en functioneert, zal eerder de
effecten hebben op de marktschakels die nodig zijn om de schaal van tastbare voordelen aan
gemeenschappen te brengen die hun duurzame ontwikkeling zouden kunnen bevorderen.
Er zijn verschillende initiatieven geweest om ondernemingen te ontwikkelen en om lokale
producenten op te nemen in de leveringsketen binnen de toeristensector in het Caribisch
Gebied. Toch zou er nog veel meer gedaan kunnen worden om ervoor te zorgen dat de
toeristenindustrie een bijdrage levert aan het bestrijden van armoede middels het ontwikkelen
van banden tussen de landbouw- en de toeristenindustrie, en de mogelijkheden voor de
informele sector (Meyer 2006). Er zijn richtlijnen beschikbaar inzake goede werkmethoden om
de toeristenbedrijven in het Caribisch Gebied te stimuleren om een grotere bijdrage te leveren
aan de lokale economie. (zie Ashley, Goodwin, McNab, Scott en Chaves 2006). Teneinde
duplicatie te voorkomen, zijn de agro-toeristische initiatieven niet vertegenwoordigd in de
casestudies die in deze handleiding behandeld worden.
5

Een selectie van Internationale definities van ‘het toerisme dat de eigen
gemeenschap ten goede komt’ oftewel ‘het gemeenschapstoerisme’ (CBT)
“Het gemeenschapstoerisme bestaat uit toeristeninitiatieven die in handen zijn van (een of
meer) gemeenschappen, of die als joint venture partnerschappen tussen gemeenschappen en
de particuliere sector functioneren. Voorts is het CBT op vier principes gebaseerd, namelijk:
• Economisch verantwoord;
• Ecologisch duurzaam;
• Institutioneel vastgelegd; en
• Met een rechtvaardige verdeling van kosten en voordelen onder de participanten.”
SNV (geen datum) Achtergrondinformatie over Duurzaam Toerisme.
“Het doel van initiatieven op het vlak van het gemeenschapstoerisme is om de betrokkenheid
van de lokale bevolking in de toeristensector te vergroten. Het gaat in dezen voornamelijk om
kleinschalige initiatieven (kampeerterreinen, guesthouses, markten voor
handenarbeidproducten, excursies in de omgeving) doch zij kunnen ook partnerschappen met
de particuliere sector inhouden.”
Dilys Roe (geen datum), International Institute for Environment and Development (IIED).
“Met het gemeenschapstoerisme worden die activiteiten bedoeld, waar de lokale
gemeenschap een wezenlijke controle heeft over en betrokken is bij haar ontwikkeling en
management, en waarbij het grootste deel van de voordelen binnen de gemeenschap blijft.”
WWF (2001).
“Het gemeenschapstoerisme is een interactie tussen de bezoeker en de gastheer/gastvrouw,
waarbij beiden op inhoudvolle wijze participeren, en dat economische voordelen alsook
voordelen inzake het behoud oplevert voor de lokale gemeenschappen en het omringende
milieu.”
Mountain Institute (2000).
“Gemeenschapstoerisme is toerisme dat een lokale gemeenschap raadpleegt, betrekt en
voordelen biedt, vooral binnen de context van plattelandsdorpen in ontwikkelingslanden en
Inheemse volkeren.”
Mann (2001).
6
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

“Gemeenschapstoerisme is toerisme dat rekening houdt met duurzaamheid op sociaalcultureel
en op milieugebied. Het wordt beheerd door, is het eigendom van, en is voor de
gemeenschap, met als doel bezoekers in staat te stellen hun kennis te vergroten en hen te
leren over de gemeenschap en de lokale manieren van leven.”
REST (2006).
“Gemeenschapstoerisme wordt gedefinieerd door zijn doelstellingen om lokale economische
ontwikkeling van de grond te brengen, bepaalde vormen van participatie te bereiken,
ervaringen aan bezoekers te verschaffen die op het sociale vlak en op het gebied van het milieu
verantwoordelijk zijn, en een positief effect teweeg brengen bij het behoud van natuurlijke
en/of culturele hulpbronnen in nationale parken.”
APEIS-RISPO (2006).
“Gemeenschapstoerisme is zowel een geïntegreerde benadering als een gezamenlijk
hulpmiddel voor de socio-economische versterking van gemeenschappen middels het
beoordelen, ontwikkelen en het op de markt brengen van natuurlijke en culturele
hulpbronnen van die gemeenschap, die trachten waarde toe te voegen aan de ervaringen van
lokale en buitenlandse bezoekers en tegelijkertijd de kwaliteit van het leven van de
desbetreffende gemeenschappen te verbeteren.”
Jamaica Community Tourism Manual (2004), geciteerd in Pantin, D. and Francis, J. (2005).
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
7

De voorgestelde werkbare definitie van de CTO van duurzaam toerisme dat de eigen
gemeenschap ten goede komt, oftewel duurzaam gemeenschapstoerisme is:
“Een gezamenlijke benadering inzake de toeristensector waarbij de
gemeenschapsleden controle uitoefenen middels een actieve participatie in de
beoordeling, ontwikkeling, het management en/of eigenaarschap (geheel of
gedeeltelijk) van ondernemingen, die tastbare sociaal-economische voordelen
oplevert aan leden van die gemeenschap, de natuurlijke en culturele hulpbronnen
beschermt en waarde toevoegt aan de ervaringen van lokale en buitenlandse
bezoekers. Dit omvat zowel toeristenactiviteiten in een gemeenschap als goederen
en diensten die geleverd worden aan de toeristenindustrie door een of meer
gemeenschapsleden.”
• Kleinschalig
Las Terrazas Complejo Turistico in Cuba is een ressortbestemming die het eigendom is
van en beheerd wordt door de overheid en de lokale gemeenschap en die een hotel
omvat van 26 kamers op een terrein van 26 hectaren herbeplant bos.
• Plattelands
De Oistins Fish Fry in de gemeente van Christ Church is heel populair onder de toeristen
in Barbados.
• Een gezamenlijke inspanning
Op productenniveau kan het CBT toeristenactiviteiten omvatten die ook kunnen worden
beschreven als ‘eco-’, ‘cultureel’, ‘inheems’, ‘agro-’, ‘aan huis-’, ‘plattelands-’ of ‘erfgoed-
’toerisme en het is in dezen van belang dat de producten niet noodzakelijkerwijs de volgende
hoeven te zijn:
Hiernaar kan verwezen worden als het ‘klassieke CBT’ en de meer recente focus is op
partnerschappen tussen de gemeenschappen en de particuliere sector, microondernemers
en de leveringsketen aan de bredere toeristeneconomie.
• Een product geleverd in gemeenschapsverband en/of geconcentreerd op de interactie
tussen gast en gastheer
Toeristen brengen geen bezoek aan de St. Helena Women’s Group in Jamaica, maar
kopen wel ‘calabaskets’ (kalebasmanden) in gift shops in de ‘all-inclusive’ hotels.
Verder leert internationale ervaring ons dat indien cruciale vraagstukken niet op adequate
wijze worden aangepakt, de zwakke punten in het ontwikkelingsproces zullen betekenen dat
de CBT-producten misschien niet:
• ‘Milieu-vriendelijk’, ‘cultuur-gevoelig’ of ‘rechtvaardig’ zijn’
Er kunnen bijvoorbeeld vraagstukken de kop opsteken m.b.t. gebrekkige afvalverwerking, een
gebrek aan authenticiteit en/of een zwak organisatorisch bestuur waarbij de voordelen niet
op de juiste wijze worden verdeeld.
• Winstgevend zijn
Recentelijk onderzoek heeft aangetoond dat weinig internationale projecten
voldoende voordelen generen om incentives oftewel aansporingen voor behoud te
verschaffen of een bijdrage te leveren aan het terugdringen van de lokale armoede.
• Duurzaam zijn
Het faalcijfer is hoog en de onderontwikkeling van arme gemeenschappen kan blijven
voortbestaan.
8
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

IV. Ontwikkelingen binnen het
gemeenschapstoerisme
De CBT-benadering en zijn grondgedachten kwamen in de mid-jaren negentig op, middels een
combinatie van progressieve acties door overheden, donoren, niet-gouvernementele
organisaties, toeristenbedrijven en gemeenschappen zelf. Initiatieven in dezen zijn niet overal
hetzelfde en het niveau van CBT-ontwikkelingen blijkt betrekking op het volgende te hebben:
- Het bestaan van een ondersteunend nationaal beleidsraamwerk dat effectief wordt
geïmplementeerd.
- Het plaatsen en herplaatsen van een bestemming en het steeds blijven certificeren van
toeristenbedrijven als milieu- en sociaal verantwoordelijk.
- De beschikbaarheid van technische en financiële assistentie voor CBT-ontwikkeling.
- Het niveau van lokaal ondernemerschap en/of leiderschap in de lokale gemeenschappen.
Sommige overheden hebben het CBT gestimuleerd als onderdeel van hun nationale
ontwikkelingsplannen voor armoedebestrijding. In Zuid-Afrika is de ontwikkeling van het CBT
op aanzienlijke wijze gefaciliteerd door het door staten overdragen van rechten over in het
wild levende dieren, land of andere natuurlijke
hulpbronnen, aan plattelandsgemeenschappen.
Dit leidde tot het ontstaan van partnerschappen
tussen gemeenschappen en de particuliere sector
op het gebied van toerisme (Ashley and Jones
2001). In het Caribisch Gebied sproot het Saint
Lucia Heritage Tourism Programme (SLHTP) voort
uit bezorgdheid over de duurzaamheid en
rechtvaardigheid van de ontwikkeling binnen de
toeristensector en het SLHTP is totnogtoe een van
de progressievere CBT-interventies van de
overheid geweest binnen de regio.
In het Caribisch Gebied sproot
het Saint Lucia Heritage Tourism
Programme (SLHTP) voort uit
bezorgdheid over de duurzaamheid
en rechtvaardigheid van de
ontwikkeling binnen de
toeristensector en het SLHTP is
totnogtoe een van de progressievere
CBT-interventies van de overheid
geweest binnen de regio.
Belangrijke donoren hebben op het gebied van
de organisatie en de programma-ontwikkeling hun hulp verleend aan het CBT-product. Deze
donoren zijn o.a. de Europese Unie (EU), de United Kingdom Department of International
Development (DFID), Netherlands Development Organisation (SNV), United States Agency for
International Development (USAID), Canada International Development Agency (CIDA), Ford
Foundation, World Wildlife Fund International (WWF), United Nations Development
Programme Global Environment Facility - Small Grants Programme (UNDP GEF-SGP) en de
United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO).
Vrijwilligersorganisaties zoals Voluntary Service Overseas (VSO), Peace Corps Volunteers (PCV)
en de Japanese International Cooperation Agency (JICA) hebben op lokaal niveau voorzien in
technische adviseurs.
Er zijn gedurende de afgelopen decennia verschillende niet-gouvernementele organisaties
ontwikkeld die capaciteitsopbouw, productontwikkeling, marketing en bepleiting inzake het
CBT ondersteunen. In Zuid-Afrika, werd in 1995 de Namibian Community-Based Tourism
Association (NACOBTA) opgericht, hetzelfde jaar waarin Responsible Ecological Social Tours
(REST) begon met de ondersteuning van het CBT in Thailand. In Oost-Afrika werd in 1998 de
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
9

Uganda Community Tourism Association (UCOTA) opgericht en in 2001 werd er in Costa Rica
een plattelandsorganisatie voor gemeenschapstoerisme (ACTUAR) opgezet.
Het merendeel van de CBT-ontwikkelingen in de Caribische regio heeft plaatsgevonden in
Belize, St. Lucia, Dominica, Jamaica, Trinidad en Tobago en Guyana. De Europese Unie (EU)
heeft deze ontwikkelingen bevorderd middels het verschaffen van financiële en technische
assistentie voor overheidprogramma’s voor de ontwikkeling van de toeristensector, die het CBT
hebben geholpen om de armoede te bestrijden.
Het SLHTP ging in 1998 van start als een programma dat door de EU en de overheid van St.
Lucia werd gefinancierd en dit programma trachtte niet gewoon alleen CBT-producten te
ontwikkelen, maar ook om een duurzamer fundament te geven aan de toeristensector in haar
geheel. Het programma opereert van micro- tot macroniveaus en heeft initiatieven ontwikkeld
op het gebied van beleidshervorming, capaciteitsversterking, productontwikkeling, marketing
en bewustwording van het publiek (‘public awareness’). De doelstellingen van dit programma
zijn een bredere verdeling van voordelen van bestaande mogelijkheden binnen de
toeristensector (passagiers van cruiseschepen en
“Het Youth PATH
Programme (Poverty
Alleviation through
Heritage Tourism) van de
UNESCO begon in 2002 met
als doel een bijdrage te
leveren aan de
armoedebestrijding in het
Caribisch Gebied.”
bezoekers die blijven overnachten) te bewerkstelligen,
een aanvullende sub-sector van erfgoedtoerisme t.b.v. de
gemeenschap te ontwikkelen en de schakels tussen de
toeristenindustrie en andere lokale economische
sectoren te versterken.
Het Eco-Tourism Development Programme (ETDP) in
Dominica had een belangrijke CBT-component. Het
programma ontwikkelde een Beleid voor
Gemeenschapstoerisme dat onderdeel vormt van het
Nationaal Toerismebeleid tot 2010, het zette een
Ontwikkelingsfonds op voor Gemeenschapstoerisme dat subsidies verschafte aan 20
gemeenschapsorganisaties voor de ontwikkeling van de infrastructuur en verschafte ook
vaardigheidstraining en technische assistentie in het ontwikkelen van bedrijven.
Een toeristenproject om in St. Vincent en de Grenadines (SVG) de National Parks Authority
(NPA) te versterken en 20 toeristische locaties te ontwikkelen, identificeert lokale
gemeenschappen als de hoofdbegunstigden. Het project wordt door de EU en de overheid van
SVG gezamenlijk gefinancierd en zal naar verwachting in 2007 van start gaan.
Het Youth PATH Programme (Poverty Alleviation through Heritage Tourism) van de UNESCO
begon in 2002 met als doel een bijdrage te leveren aan de armoedebestrijding in het Caribisch
Gebied. Het doel is om jongeren in de leeftijdsgroep van 15 tot 25 jaar vaardigheden bij te
brengen voor werkgelegenheid in de CBT-sector en voor het behoud van natuurlijke en
culturele erfgoedlocaties. Het Programma bestond uit drie fasen: Fase I (2002-2003) werd in 5
Caribische landen uitgevoerd (Barbados, Bahamas, Jamaica, St. Lucia en St. Vincent en de
Grenadines); in Fase II (2004-2005), werd het Programma uitgebreid naar Belize, Dominica en
Suriname en tijdens Fase III (2006-2007) werden Grenada alsook St. Kitts en Nevis erbij
betrokken.
De Canada International Development Agency (CIDA), middels haar Caribbean Regional
Human Resource Development Program for Economic Competitiveness (CPEC), financierde het
Community Tourism Project van Jamaica dat in 1996 van start ging. Het Project ondersteunde
de training van trainers en de ontwikkeling van vaardigheden binnen het
10
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

gemeenschapstoerisme, de ontwikkeling van een website en een handleiding voor
gemeenschapstoerisme en de 1 e IIPT Caribbean Community Tourism Conference in 2003.
De Sustainable Economic Development Unit van de University of the West Indies (UWI-SEDU)
in Trinidad verrichtte van 2004 tot 2005 een praktisch gericht onderzoeksproject, ondersteund
door de DFID. Het project was gericht op het bereiken van duurzame middelen van bestaan
onder de achtergestelde gemeenschappen langs de Caribische kust. Het legde de nadruk op de
mogelijkheden van de toeristensector in St. Lucia, Belize and Grenada in termen van het
verschaffen van producten van toeleveringsbedrijven en rechtstreekse diensten tussen
gemeenschapsproducenten en het ‘mainstream’-toerisme te bevorderen.
Het Inter-American Institute for Cooperation on Agriculture (IICA) vestigde een Agro-tourism
Linkages Centre in Barbados dat werd gehuisvest in faciliteiten die door de overheid werden
verschaft. De missie van het Centrum is om de schakels tussen de landbouw en de
toeristensector te maximaliseren door de handel in inheems vers en verwerkt voedsel en nietagro-industriële
producten met de hotels, gift shops, de restaurant- en cateringsector te
faciliteren, alsook om de ontwikkeling van het agro-toerisme en het eco-toerisme te
bevorderen. Het initiatief is de eerste in zijn soort in het Caribisch Gebied en dient als een
model voor andere landen.
Verschillende projecten hebben op succesvolle wijze lokale producentgroepen gekoppeld aan
international hotelketens.
Ook verschillende niet-gouvernementele organisaties
hebben de ontwikkeling van het CBT in het Caribisch
Gebied ondersteund. De Toledo Ecotourism Association
(TEA) in Belize werd in 1990 opgericht. Zij
vertegenwoordigt verschillende dorpsverenigingen die
logeergelegenheid bieden alsook andere toeristische
activiteiten. Het Toledo Institute for Development and
Environment (TIDE) in Belize is ook op succesvolle wijze
betrokken geweest bij het CBT en zowel TEA als TIDE
hebben internationale prijzen gewonnen als blijk van
erkenning voor hun bijdrage aan een sociaal en milieuverantwoordelijke
ontwikkeling van de toeristensector.
“Sommige
toeristenbedrijven hebben
ook geholpen om het CBT
te vestigen en te
ondersteunen in reactie
op de veranderende
trends op de markt die
sociaal verantwoordelijke
toeristenpakketten
vereisen.”
De Community Tourism Foundation (CTF) in Barbados
werd in 2000 opgezet met een missie om “Veiligere en stabielere gemeenschappen op te
bouwen in samenwerking met de toeristensector”. De CTF mobiliseert hulpmiddelen, geeft
kleine subsidies en technisch advies aan sociale ontwikkelingsprogramma’s in gemeenschappen
met lage inkomens en stimuleert de toeristensector om in gemeenschapsontwikkeling te
investeren.
In Jamaica, heeft Diana McIntyre-Pike pionierswerk verricht m.b.t. gemeenschapstoerisme en
dit bevorderd. Mej. McIntyre-Pike heeft geholpen bij het opzetten van de Sustainable
Communities Foundation through Tourism (SCF) dat werkt in samenwerking met het
Countrystyle Community Tourism Network en het International Institute for Peace through
Tourism (IIPT). De visie van SCF en het netwerk is dat gemeenschappen binnen centraal en
zuidwest Jamaica actief participeren in de economische, milieu, sociale en politieke processen,
hetgeen resulteert in duurzame ontwikkeling die leidt tot een verbeterde kwaliteit van het
leven voor henzelf en de toekomstige generaties.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
11

In 2004 vestigde de Travel Foundation (Verenigd Koninkrijk) een kantoor in Tobago dat
verschillende duurzame toeristeninitiatieven m.b.t. het CBT uitvoert, waaronder het faciliteren
van boeren om hotels te bevoorraden en het begeleiden van kleine renouvellerende leningen
aan micro-ondernemers binnen de toeristensector.
Sommige toeristenbedrijven hebben ook geholpen om het CBT te vestigen en te ondersteunen
in reactie op de veranderende trends op de markt die sociaal verantwoordelijke
toeristenpakketten vereisen. Er is ook een steeds groter wordende erkenning dat het in de lijn
van hun lange-termijn strategische belangen is om hun committering aan de lokale
ontwikkeling te tonen. Regionale voorbeelden in dezen zijn 3 Rivers en Jungle Bay Resort and
Spa in Dominica, all-inclusive Sandals resorts in St. Lucia en Jamaica, Ocean Terrace Inn in St.
Kitts, Four Seasons Resort in Nevis, Curtain Bluff Hotel in Antigua en Casuarina Beach Club in
Barbados.
Brede discussies onder stakeholders en vastlegging van ervaringen zijn nog steeds beperkt,
maar zijn groeiende. De eerste regionale CBT-workshop werd in 1999 gehouden door CANARI
en het SLHTP in St. Lucia. In 2001 werd er in Jamaica een IIPT-conferentie georganiseerd, die
zich richtte op het gemeenschapstoerisme. Belangstelling voor deze benadering is veld aan het
winnen en er werden in 2006 in Grenada, St. Vincent en de Grenadines, Dominica, alsook in
Trinidad en Tobago training-workshops gehouden.
Er zijn momenteel voor vakmensen en beleidsmakers bruikbare publicaties over het CBT
beschikbaar. Online zijn er gratis verschillende “hoe te doen” CBT-handleidingen en
beleidsrichtlijnen beschikbaar. (Ashley, Goodwin, McNab, Scott en Chaves 2006; Geoghegan
1997; InWent 2002; Mountain Institute 2000; Mycoo 2005; SNV 2000, WWF 2001). Er is een CBThandleiding
samengesteld op basis van ervaringen opgedaan in Thailand (REST 2006) alsook
een handleiding over de ontwikkeling van toeristenondernemingen middels partnerschappen
tussen gemeenschappen en de particuliere sector op basis van kennis opgedaan in Zuid-Afrika
(Wild Coast SDI Development Support Programme 2005a).
In 2006 werd er een Good Practice Inventory (GPI) van het CBT door de Asia Pacific
Environmental Innovative Strategies – Research on Innovative and Strategic Policy Options
(APEIS-RISPO 2006) in beschermde gebieden gelanceerd. De World Tourism Organization
(UNWTO) en de United Nations Development Programme (UNDP) en Equator Initiative (GEF-
SGP 2006) hebben ook bruikbare werkmethoden vastgelegd die gehanteerd zijn door
gemeenschapsorganisaties bij de armoedebestrijding en het bevorderen van natuurbehoud
middels het toerisme.
Gedurende de afgelopen jaren zijn er in snel tempo marketing-initiatieven t.b.v. het CBT
ontwikkeld. Er zijn door Tourism Concern in het Verenigd Koninkrijk handleidingen voor
consumenten geproduceerd die gemeenschaps- en ethische vakanties stimuleren (Mann 2000;
Pattullo en Minelli 2006). Promotieprogramma’s waarbij gebruik van het Internet wordt
gemaakt, nemen ook steeds meer toe in aantal. UNWTO, de Regional Tourism Organisation for
Southern Africa (RETOSA) en SNV zijn bezig een op het Internet gebaseerd informatiesysteem
te ontwikkelen, om de markttoegang tot het CBT in Zuidelijk Afrika te verbeteren. Het
reisagentschap in het Verenigd Koninkrijk, Responsibletravel.com, heeft in 2006 in
samenwerking met Conservation International, een Internet-databestand gelanceerd om de
marketing van 100 CBT-ondernemingen te stimuleren.
12
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

Er is ook een stijging te constateren in het aantal internationale prijzen op het gebied van
toerisme en milieu waarvoor de CBT-projecten in aanmerking komen. Deze prijzen zijn o.a. de
UNDP Equator Prize, de TO DO! Award (prijs) voor Sociaal Verantwoordelijk Toerisme en de
First Choice Responsible Tourism Awards. In 2002 werd er een handelsmerk van de Fair Trade
in Tourism South Africa (FTTSA) gelanceerd; het was de eerste keer in de geschiedenis van de
handelsbeurs 1 -beweging dat er een handelsmerk voor de toeristensector was gecreëerd. Tegen
2006 werden 21 toeristenondernemingen in Zuid-Afrika erkend, waaronder verschillende CBTondernemingen.
Deze ontwikkelingen tonen aan dat het belang van het CBT gedurende de afgelopen twee
decennia is gegroeid. Succesvolle CBT-ondernemingen blijven echter een aparte groep vormen,
aangezien de aanpak enig begrip vereist en omdat uitdagingen m.b.t. de implementatie op
internationaal vlak hebben geleid tot een laag niveau van duurzaamheid De effecten van het
CBT op de armoedebestrijding en het verschaffen van stimulansen voor natuurbehoud worden
thans grondiger bekeken (Goodwin 2006) en het is daarom belangrijk om cruciale factoren en
de voornaamste lering die getrokken is, te bestuderen, aangezien deze een juiste
werkmethode begeleiden.
1
De Handelsbeursbeweging stak in de zestiger jaren de kop op in Europa, met als doel producenten in ontwikkelingslanden te
helpen om een billijk deel te krijgen van de voordelen van de verkoop van hun producten.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
13

V. Cruciale factoren, lering die getrokken is en
goede werkmethoden
Een belangrijke analyse van ervaringen op CBT-gebied in Zuid-Afrika, Namibië, Nepal,
Oeganda, Ecuador en St. Lucia door de PPT Partnership in 2001, legde vier cruciale factoren
bloot die de voortgang van CBT-projecten belemmeren of faciliteren, die moeten worden
aangepakt (Ashley, Roe and Goodwin 2001). Deze zijn:
1. Toegang tot de markt: fysieke ligging, economische elite (machtsgroepen) en sociale
belemmeringen inzake lokale producenten.
2. Commercieel verantwoordelijke productkwaliteit en -prijs, marketing, de kracht van
een bredere bestemming en financieringsmechanismen.
3. Beleidsraamwerk: Traditioneel grondgebruik, regelgevende context, planningsproces,
attitude en capaciteit van de overheid.
4. Uitdagingen m.b.t. de Implementatie binnen de lokale context: het vullen van hiaten
in vaardigheden, het beheren van de kosten en het in goede banen leiden van de
verwachtingen en het maximaliseren van de samenwerking tussen stakeholders.
Het overzicht dat op de volgende pagina’s in tabellenvorm is gepresenteerd, draagt de kern
van een ontwikkeling in zich en bevat internationale en regionale documentatie en analyses
over ervaringen op CBT-gebied.
Belangrijke bronnen in dezen waren het Overseas Development Institute (Ashley, Roe en
Goodwin 2001); Pro-Poor Tourism Partnership (PPT Partnership 2005); Netherlands
Development Organisation (SNV 2000); CANARI (Cooper 2004a); SLHTP (Renard 2004); Sylvester
Clauzel (Clauzel 2005, 2006); de Asia Pacific Environmental Innovative Strategies - Research on
Innovative and Strategic Policy Options Good Practice Inventory (APEIS-RISPO 2006); alsook
publicaties over partnerschappen tussen lokale gemeenschappen en de particuliere sector
(Ashley en Jones 2001; Wild Coast SDI Development Support Programme 2005; Mitchell en
Harrison 2006). Inzichten en casestudies van deze publicaties werden aangevuld met informatie
die bekend was bij de schrijver dezes en met de regionale casestudies waarvan er een
dwarsdoorsnede werd gegeven.
14
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

Overzicht van cruciale factoren, lering die getrokken is en goede
werkmethoden op internationaal vlak en in het Caribisch Gebied
Cruciale factor(en)
Belangrijkste lering die
getrokken is
Goede werkmethode(n)
Internationa(a)l(e)
voorbeeld(en)
Caribisch(e)
voorbeeld(en)
1. Toegang tot de
markt
1.1 Sterke punten
van de
economische elite
- Op de markt doorbreken is niet
gemakkelijk.
-- Overheidsinterventie, marketingschakels
en intensieve communicatie.
-- St. Lucia Heritage Tourism
Programme (SLHTP).
1.2 Ligging van de
gemeenschap en
de mate van
ontwikkeling van
de infrastructuur
- De ligging is belangrijk.
- CBT is het meest succesvol waar de bredere
bestemming het goed doet.
- CBT-producten zijn vaak in gebieden met een
gebrekkige infrastructuur en dit ondermijnt
de levensvatbaarheid van het project.
- De effecten op de middelen van bestaan
kunnen groter zijn in afgelegen gebieden,
ondanks de uitoefening van het toerisme op
beperkte schaal.
- Investering in de infrastructuur, in het
bijzonder in wegen, havens en
communicatiemiddelen, alsook
verkopersmarkten en sanitaire
faciliteiten.
- De Lao National Tourism
Administration (LNTA) heeft met
financiering van de Asia
Development Bank (ADB) toerismegerelateerde
infrastructuur voor het
Mekong Tourism Development
Project ontworpen en geconstrueerd.
- Ecolift Ltd. in Zambia bouwde een
spoorweg rivieroversteek voor
toeristen waarbij men per pont
over de Zambenirivier vaart
waardoor de Mukuni Development
Trust meer voordeel kon halen uit
van de toeristensector.
- De Cubaanse overheid investeerde in
Hotel Moka in Las Terrazas.
- De Barbadiaanse overheid
investeerde in de ontwikkeling van
infrastructuur t.b.v. de Oistins Fish
Fry.
- Het Eco-Tourism Development
Programme (ETDP) in Dominica
legde een stuwdam aan en een
nieuwe pier in de Indianrivier.
- Walkerswood Caribbean Foods Ltd.
stelde zijn rolstoel van de fabriek
beschikbaar voor toeristen in
Jamaica.
2. Commerciële
levensvatbaarheid
2.1 Kwaliteit en
aantrekkelijk-heid
van het product
- Onaantrekkelijke producten verkopen niet zo
goed.
- het garanderen van commerciële
levensvatbaarheid is een eerste vereiste.
- Een goede en grondige kennis van de
bedrijfstak heeft bewezen van onschatbare
waarde te zijn.
- Het creëren van een uniek productconcept
betekent niet dat het basisconcept niet kan
zijn overgenomen.
- Politieke belangen kunnen de selectie van
projecten in de weg staan.
- Een gebied kan aantrekkelijker voor het
toerisme gemaakt worden door niet
zichtbare ‘verhalen’ in het landschap naar
voren te halen.
- De toeristische activiteiten hoeven niet op
een plaats geconcentreerd te zijn.
- Ontwikkeling van objectieve criteria om
CBT-projecten te selecteren om de
uitvoerbaarheid en onpartijdige planning
te garanderen.
- Marktonderzoek samen met de
particuliere sector m.b.t. het ontwikkelen
van het product om zo de
levensvatbaarheid te garanderen.
- Innovatie met authentieke
kunstnijverheids- en landbouwproducten
en culturele evenementen. Het
ontwikkelen van lokale en regionale
markten om de bezoekersaantallen
tijdens het laagseizoen te handhaven.
- Het creëren van een mechanisme voor
voortdurende beoordeling van de
kwaliteit van het product.
- De ontwikkeling van standaarden.
- De Heritage Trails Project in
Oeganda ontwikkelde criteria voor
de selectie van locaties en verrichte
met touroperators een
marktonderzoek naar de groepen
waarop men zich moest richten.
- Kawaza Village en Robin Pope
Safaris Ltd. hebben gezamenlijk een
succesvolle dorpstour en traditionele
accommodatie in Zambia
ontwikkeld.
- De Associacion Costarricense de
Turismo Rural Comunitario y
Conservacionista (ACTUAR) is bezig
met het ontwikkelen van
standaarden inzake CBT-producten in
Costa Rica.
-- SLHTP ontwikkelde criteria voor
strategische projectselectie.
- Productkwaliteit van Anse La Raye
Seafood Friday (ALRSF) in St. Lucia
wordt op regelmatige basis
geëvalueerd
- Grand Fond Village Council en 3
Rivers ontwikkelde een ‘Community
Life Package’ oftewel een
Levenspakket voor de gemeenschap
in Dominica.
- St. Helena’s Women’s Group
creëerde een Calabasket voor
Appleton Rum Estate in Jamaica.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
15

Cruciale factor(en)
Voornaamste lering die
getrokken is)
2. Commerciële
levensvatbaarheid
(vervolg)
2.2 Gezondheid
en veiligheid
- De vereisten inzake samengestelde
vergunningen en algemene
aansprakelijkheidsverzeke-ring kunnen
een barrière vormen voor het CBT, en
vele blijven buiten het bereik van de
bevoegde instanties.
- Toeristenbedrijven zouden misschien niet
in staat zijn om legaal zaken te doen
met een CBT-onderneming die niet
geregistreerd staat, en de toeristenraad
mag deze situatie niet bevorderen.
2.3 Marketing
- Marketing is van cruciaal belang voor
het concurrentievermogen van CBT.
- Het is belangrijk om uw product en uw
markt te kennen.
- De ontwikkeling van nieuwe producten,
voornamelijk gebaseerd op de lokale
cultuur, dient te worden geïntegreerd in
het grotere toeristische gebeuren om
markten te kunnen vinden.
- Kleine CBT-projecten hebben de meeste
kans van slagen wanneer zij worden
‘gesteund’ door commerciële bedrijven.
- De toeristensector is een uitermate
seizoengebonden en kwetsbare
industrie.
- Nationale en internationale prijzen
kunnen CBT-initiatieven meer
bekendheid geven.
- Sommige markten zijn ontvankelijker
voor CBT dan andere.
‘Verantwoordelijke’ of ‘Bonafide
Handelsmerken’ zullen sommige
deelmarkten aanspreken, maar andere
weer niet.
Goede Werkmethode(n)
- Het instellen van een
machtigingsraamwerk voor het CBT om
geregistreerd te staan en te voldoen aan
de standaarden.
- Ondersteuning van de overheid en
toeristenbedrijven om effectieve
economische banden en
marketingstrategieën te ontwikkelen.
- Het op creatieve wijze deponeren van
een handelsmerk en niet-conventionele
marketing om nichemarkten aan te
boren.
- De promotie van het product/de
producten het hele jaar door op lokale
en regionale markten.
- De ontwikkeling van toerisme op
nationaal niveau en regionale prijzen
(awards) die het CBT erkennen
- Het verzamelen van gegevens hoe
toeristen over de CBT-projecten horen en
op welke wijze zij deze bezoeken.
Internationa(a)l(e)
voorbeeld(en)
- The World Tourism Organization
(UNWTO), Regional Tourism
Organisation for Southern Africa
(RETOSA) en de Netherlands
Development Organisation (SNV) zijn
bezig met de ontwikkeling van een op
het Internet gebaseerd
informatiesysteem om de marktoegang
tot CBT in Zuidelijk Afrika te verbeteren.
- Het reisagentschap in het Verenigd
Koninkrijk, Responsibletravel.com, heeft
in samenwerking met Conservation
International, in 2006 een Internet-CBTdatabestand
gelanceerd.
- De Fair Trade in Tourism South Africa
(FTTSA) Trademark heeft marktvoordeel
gegeven aan verschillende CBTinitiatieven.
Het certificeert acceptabele
lonen, werkomstandigheden;
inkoopmethoden; respect voor
mensenrechten, cultuur en milieu; en
voordelen voor de gemeenschap.
Caribisch(e)
voorbeeld(en)
- Wijziging van vereisten waaraan voldaan
moet worden bij het aanvragen (of het
verlenen) van vergunningen voor het
verlenen van onderdak in woonhuizen of
boerderijen in verschillende
bestemmingen t.b.v. de ICC Cricket World
Cup in 2007, waaronder een collectief
mechanisme om een algemene
aansprakelijkheidsverzeke-ring te
verkrijgen.
- Een NGO genaamd BREDS (afkorting van
‘Brethren’ oftewel ‘Broeders’) helpt een
groepje bootjesverhuurders te Treasure
Beach om een algemene
aansprakelijkheids-verzekering te
verkrijgen in Jamaica.
- SLHTP ontwikkelde een collectief merk
voor ‘Heritage Tours’ alsook marketing.
- De Grenada Tourism Board brengt
Gouvane Fish Friday op de markt.
- Exotica Hotel en Whitchurch Travel
Agency brengen een Flower Group van
vrouwen in Dominica op de markt.
- de Toledo Ecotourism Association (TEA) in
Belize won in 1996 de TO DO! Prijs
(award).
- Het Toledo Institute for Development
and Environment (TIDE) in Belize won in
2002 de Equator Prize.
- Islands Magazine en de CTO loven
jaarlijks een Prijs uit voor Duurzaam
Toerisme.
16
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

Cruciale factor(en)
2. Commerciële
levensvatbaarheid
(vervolg)
2.4 Boekingen en
communicatie
2.5 Financiering
en toegang tot
kredietverlening
Voornaamste lering die getrokken is
Goede Werkmethode(n)
- Communicatiemiddelen kunnen in
plattelandsgebieden een uitdaging vormen.
- Een door een donor gefinancierd project
dat fungeert als een intermediair is geen
lange-termijnoplossing.
- Ondersteuning van de overheid en/of van
de particuliere sector aan CBT om
communicatiemiddelen, reserveringen
en/of betalingen te faciliteren.
- De kosten kunnen de capaciteit van een
bedrijf, gemeenschap of
overheidsdepartement overschrijden,
waardoor externe financiering een
belangrijke factor wordt.
- Externe financiering kan worden
aangewend om de transactiekosten voor
het aangaan van partnerschappen, het
ontwikkelen van vaardigheden, het
aanleggen van infrastructuur en het
herzien van gedragslijnen, te dekken,
maar niet voor directe subsidies aan
ondernemingen.
- Een gebrek aan zakelijke inzichten kan een
grote uitdaging vormen voor
gemeenschappen.
- Indien organisaties in eerste instantie geen
fondsen verschaffen aan gemeenschappen,
zullen die leden die het meest
geïnteresseerd zijn overblijven.
- Bijdragen vanuit de gemeenschap in natura
en financiële bijdragen, creëren een groter
gevoel van lokaal eigen bezit en verhogen
de kansen op steun middels externe
financiering.
- Donorfinanciering is vaak korter dan de
levenscyclus van het project.
- De rentevoet van de banken kan
onbetaalbaar zijn voor kleine ondernemers.
- Karakter kan een betere referentie zijn dan
zakelijk onderpand indien de omzet van
contanten hoog is.
- Het verschaffen van technische assistentie
bij het opstellen van bedrijfsplannen voor
het CBT.
- Het verschaffen van opstartfondsen voor
het CBT middels micro- financiering die
relatief gemakkelijk toegankelijk is
- Zachte terugbetalingsvoorwaarden voor
leningen die flexibel zijn en rekening
houden met de seizoengebondenheid van
de toeristensector.
- Workshops om de financiële sector
ontvankelijk te maken voor de
mogelijkheden van het CBT-product.
- Investering van eigen kapitaal van de
gemeenschap in een project.
- Het op creatieve wijze financieren vanuit
de gemeenschap, commerciële bedrijven
en middels speciale gelegenheden.
- Vereisten voor duurzame
financieringsmechanismen t.b.v. CBTorganisaties
en producentverenigingen.
Internationa(a)l(e)
voorbeeld(en)
- De Tanzanian Tourism Board in
Arusha doet reserveringen voor
het op de gemeenschap gebaseerd
Cultureel Toeristenprogramma.
- Het United Nations Development
Programme (UNDP) is een
katalysator geweest voor CBTontwikkeling
op internationaal
vlak middels het Global
Environmental Facility Small
Grants Programme (GEF-SGP).
Caribisch(e)
voorbeeld(en)
- De Heritage Tourism Association van St.
Lucia (HERITAS) doet de reserveringen.
- 3 Rivers faciliteert
communicatiemiddelen en doet de
reserveringen in Dominica.
- De Europese Unie (EU) en de overheid
van St. Lucia hebben de SLHTP
gezamenlijk gefinancierd.
- Het uitvoeren van het ‘Calabash
Festival’, een fundraising evenement,
van de vrouwenvereniging van Treasure
Beach in Jamaica.
- De door de EU gefinancierde ETDP in
Dominica zette een Fonds voor de
Ontwikkeling van Gemeenschapstoerisme
op.
- De Vrouwenvereniging van St. Helena in
Jamaica, houdt 10 procent van de
verkoopprijs van hun product in voor
hun verenigingsfonds.
- UWI-SEDU hield handelsbeurzen voor
micro-financieringen t.b.v. het CBT
binnen gemeenschappen in St. Lucia,
Grenada en Belize.
- Microfin heeft een succesvolle cyclus van
korte-termijnleningen om bestaande en
nieuwe bedrijven van verkopers van
Anse La Raye Seafood Friday (ALRSF) in
St. Lucia uit te breiden. Dit werkte
middels op karakter-gebaseerde
leningen, regelmatig contact met
cliënten en strakke inningsmethoden.
- Jungle Bay Resort and Spa lanceerde in
2006 een Southeast Entrepreneur Loan
Fund (SELF) voor lokale
bedrijfsactiviteiten in zuidoost Dominica.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
17

Cruciale factor(en)
2. Commerciële
levensvatbaarheid
(vervolg)
2.6 Contractuele
partnerschap-pen
tussen de lokale
gemeen-schap en
de particuliere
sector
- Joint ventures
- Toevoerketen
Voornaamste lering die getrokken is)
Goede Werkmethode(n)
Internationa(a)l(e)
voorbeeld(en)
Caribisch(e)
voorbeeld(en)
- Het kan moeilijk zijn voor
plattelandsgemeenschap-pen om
toeristenondernemingen te ontwikkelen
vanwege het gebrek aan toegang tot
kapitaal, aan ervaring op zakelijk gebied en
van vaardigheden op het gebied van de
marketing.
- Partnerschappen tussen gemeenschappen en
de particuliere sector kunnen een ‘win-win’
situatie opleveren voor bedrijven en lokale
gemeenschappen.
- Gemeenschappen kunnen een groter voordeel
trekken uit partnerschappen op toeristisch
gebied die hen koppelen aan de activiteiten
van commerciële bedrijven dan uit donaties
of ontwikkelingsprojecten.
- Partnerschappen zijn vaak moeilijk, kosten
veel tijd m.b.t. het management en houden
risico’s in.
- Er is veel tijd en ondersteuning nodig om te
slagen en de transactiekosten kunnen fiks
oplopen.
- Een duidelijke rolverdeling voor de
gemeenschap, de particuliere sector en de
overheid is cruciaal.
- Gemeenschappen maken misschien geen
goede keuze wat hun partner betreft of
kunnen door andere stakeholders worden
“opgezadeld” met een ongeschikte partner.
- De partner uit de particuliere sector heeft
misschien een gebrek aan ethiek, aan
committering aan gemeenschapsontwikkeling
en aan technische en exploitatieervaring
om het bedrijf en/of de toevoerlijn
goed te laten functioneren.
- Afspraak met een legitieme bonafide
makelaar om advies te verlenen over
transacties en deze te faciliteren.
- Effectieve programma’s voor de
ontwikkeling van gemeenschapsondernemingen
met vaardigheidsontwikkeling en
het scheppen van werkgelegenheid.
- Een voorkeur voor de partner uit de
particuliere sector om contracten aan te
gaan en om werk voor lokale kleine
ondernemingen te verschaffen.
- Een transparant aanbestedingsproces voor
inschrijvingen van joint ventures met
duidelijke regels, criteria, standaarden en
een duidelijke gedragscode voor de
samenwerkingsvorm die men op het oog
heeft en een sterk concurrentie-element.
- Een billijke concessievergoeding of huur
voor de gemeenschapsgronden of activa
gebruikt in een joint venture en een
huurovereenkomst die de partner uit de
particuliere sector voldoende tijd geeft om
een rendement uit zijn belegging te
verkrijgen.
- Financierings-mechanismen om
gemeenschappelijke billijkheid in een
toeristenbedrijf te verkrijgen die geschikt
en wederzijds voordelig is.
- De overheid van Botswana heeft
officiële richtlijnen ontwikkeld voor
het vestigen van joint ventures voor
overheidsinstanties die
gemeenschappen helpen bij de
onderhandelingen met de particuliere
sector en bij het evalueren van een
inschrijvingsbod.
- De tweede fase van de Wild Coast
Spatial Development Initiative (SDI)
Pilot Programme in Zuid-Afrika heeft
op succesvolle wijze partnerschappen
tussen gemeenschappen en de
particuliere sector (CPP) gefaciliteerd.
Het stelde inkomsten garant, alsook
billijkheid, preferentiële
werkgelegenheid, lonen, aanverwante
ontwikkelingsmogelijkheden voor
kleine ondernemingen,
capaciteitsversterking en training en
concessie-overeenkomsten voor
plattelandsgemeenschap-pen bij
Mtentu, Node 2 Camps, Ocean View
Hotel, Coffee Shack Backpackers en
KwaTshezi Lodge. Het maakte gebruik
van een mechanisme van een Fonds
voor Gemeenschapsprojecten om het
eigenaarschap van fysieke
vermogensbestanddelen en
toeristenondernemingen te
herstructureren om de lokale
gemeenschappen belangrijke
partners/eigenaren te maken. Het
Ministerie van Milieuaangelegenheden
(DEAT) en de EU
ondersteunden dit programma.
- THet Inter-American Institute for
Cooperation on Agriculture (IICA)
Agro-tourism Linkages Centre te
Barbados bevordert
partnerschappen tussen grote allinclusive
en conventionele hotels
and lokale verenigingen van
landbouwproducenten in de regio.
- Het ‘Nevis Model’ is een agrotoeristenpartnerschap
tussen het
Four Seasons Resort en de Nevis
Growers Association met technische
assistentie van het Ministerie van
Landbouw.
- Peace Corps Volunteers (PCV) in
Jamaica heeft de St. Helena
Women’s Group (SHWG) geholpen
bij het veilig stellen van
bestellingen van commerciële
bedrijven en om te voldoen aan de
contractuele vereisten voor hun
‘Calabasket’ handenarbeid.
18
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

Cruciale factor(en)
3. Beleidsraamwerk
3.1 Attitude en
capaciteit van de
overheid
3.2 Traditioneel
landgebruik en
het gebruik, de
ontwikkeling en
het management
van gemeenschappelijke
hulpbronnen (CPR)
zoals watervallen,
rivieren, bossen,
ertsaders, in het
wild levende
dieren, paden,
erfgoedlocaties
en dorpen
Voornaamste lering die getrokken is
- De overheid kan een drijvende kracht zijn
of een obstakel vormen.
- Beleid is heel belangrijk, maar vaak is er
een verschil tussen de bedoeling en de
uitvoering.
- Een pro-actieve aanpak binnen de bevoegde
toeristeninstanties is aan te bevelen, maar
andere stakeholders met bredere mandaten
zijn cruciaal.
- Het gebruik en het management van CPR
voor CBT kan het behoud van natuurlijke
hulpbronnen verbeteren, het nationaal
toeristenproduct diversifiëren en verbeteren
en nieuwe inkomsten-genererende
activiteiten creëren.
- De weerbaarheid van gemeenschappen kan
worden vergroot en zij kunnen
bevoegdheden op zich nemen m.b.t. het
management van hulpbronnen zonder de
“wettelijke” eigenaren te worden van de
desbetreffende hulpbron.
- Sterke institutionele capaciteiten op
wettelijk en gemeenschapsniveau zijn
vereist.
- Toegangsrechten vereisen een
weloverwogen overweging bij het opstellen
van CBT-projecten en dienen vóór de
implementatie te worden aangepakt.
Goede Werkmethode(n)
- CBT geïncorporeerd in overheids- en
beleidsstrategieën inzake
toeristenontwikkeling en bredere
beleidsraamwerken en initiatieven buiten
de toeristensector, zoals het traditioneel
grondgebruik; het gebruik, de
ontwikkeling en het management van
gemeenschappelijke hulpbronnen; de
ontwikkeling van kleine ondernemingen
en de vertegenwoordiger van de
overheid.
- Beleidshervorming en actie om het gebruik
en het management van CPR te
begeleiden ter ondersteuning van de
ontwikkeling van de toeristensector die:
• socio-economische voordelen voor de
lokale bevolking optimaliseert;
• een bijdrage levert aan het behoud
van de natuurlijke en culturele
hulpbronnen;
• de rechten van
gemeenschappen respecteert en
bevordert en hun actieve
betrokkenheid in het management
stimuleert.
- Het creëren van een ondersteunend
nationaal beleid, het formuleren van
specifieke sectorale gedragslijnen, het
ontwerpen en het gebruik van de juiste
benaderingen en instrumenten voor de
planning en het management, en het
vestigen van passende institutionele
regelingen.
Internationa(a)l(e)
voorbeeld(en)
- De Nederlandse
Ontwikkelingsorganisatie SNV werkt
samen met de Vietnam National
Administration of Tourism (VNAT) om
nieuwe wetgeving inzake de
toeristensector op te stellen die
overeenkomt met de Millennium
Ontwikkelingsdoelen (MDGs). Deze
wetgeving moet een raamwerk
verschaffen voor de ontwikkeling van de
toeristensector waarin de participatie
van de gemeenschap duidelijk
geformuleerd is, lokaal management
en werkgelegenheid ondersteunt en
participatie van de armere mensen
faciliteert.
- Namibië heeft de sterkste wetgeving in
Zuid-Afrika die de bevoegdheden inzake
in het wild levende dieren en het
toerisme overdraagt aan instellingen
binnen de dorpsgemeenschappen.
- Het Ifotaka Community Forest Project in
Zuid Madagascar is de eerste
toeristenhulpbron van het land dat het
eigendom is van de lokale
gemeenschap.
- De samenwerking en de duidelijk
beleidsrichting van het Doi Inthanon
National Park stelt de dorpsbewoners
van de Ban Mae Klang Luang Tourism
Alliance in staat om toeristische
activiteiten in het beschermde gebied
van Thailand te ondernemen.
- Bezoekerscentra in Rinjani National
Park in Indonesië worden beheerd door
commissies die bestaan uit
vertegenwoordigers van de overheid,
toeristenbedrijven en lokale
gemeenschappen.
Caribisch(e)
voorbeeld(en)
- De doelstelling van het beleid inzake
de toeristensector van Grenada
omvat een rechtvaardige spreiding
van voordelen alsook de
ontwikkeling van schakels tussen de
toeristensector en andere sectoren.
- Het beleid van Dominica inzake
Gemeenschapstoerisme vormt een
onderdeel van het National Tourism
2010 Policy.
- De strategie inzake de toeristensector
en het Actieplan (2005) van St. Lucia
stimuleren bedrijfsadviesdiensten en
economische koppelingen van het
CBT.
- De Roxborough Estate Visitor
Services Cooperative heeft een
huurovereenkomst voor
toeristenontwikkeling te Argyle
Waterfall van de Tobago House of
Assembly verkregen.
- Nature Seekers (NS) beheert
toeristenactiviteiten op het
beschermde Matura Beach in
Matura National Park in Trinidad.
- De Portsmouth Indian River Tour
Guides Association (PIRTGA) beheert
het begeleiden van tours op de
Indianrivier in Dominica.
- Het Anse La Raye Seafood Friday
(ALRSF) evenement wordt in een
stedelijk kustdorpje in St. Lucia op
particulier en overheidsgrond
gehouden.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
19

Cruciale factor(en)
3. Policy
framework
(continued)
3.3 Aansporingen
(incentives)
3.4 Economische
banden
3.5 Lokale
participatie
Voornaamste lering die getrokken is
- Fiscale aansporingen zijn in het algemeen
ten voordele van grootschalige
toeristenprojecten en niet van micro en kleine
ondernemingen.
- Buitensporige bureaucratie kan maken dat
het de moeite niet waard is om incentives
oftewel aansporingen aan te vragen (bijv.
ontheffing van invoerrechten).
- Er bestaat behoefte om te kijken naar de
hele toevoerketen en niet alleen naar de
toeristensector.
- Het is vaak moeilijk voor kleine ondernemers
om te onderhandelen over bestellings- en
betalingsvoorwaarden. Kleinhandelaren
kunnen de prijzen omlaag drijven en onwillig
zijn om transportkosten voor bestellingen te
betalen. Hotelbetalingen worden vaak niet
bij de levering gedaan en dit vormt een
uitdaging voor de kleine producenten
aangezien zij een gebrek hebben aan
werkkapitaal.
- Late betalingen door grote bedrijven aan de
kleine bedrijven vormen een probleem.
- Participatie door de lokale bevolking in de
toeristenplanning is normaliter erg beperkt.
Goede Werkmethode(n)
- De ontwikkeling van fiscale aansporingen
om de ontwikkeling van het CBT-product
te ontwikkelen.
- Preferentiële concessies
- Gestroomlijnde oftewel minder
omslachtige bureaucratische vereisten
voor micro en kleine
toeristenondernemingen
- Preferentiële lokale inkoop van
landbouwproducten en andere
importvervangende maatregelen door
overheids- en toeristenbedrijven.
- Verbeterde inkooppraktijken, bijv. hotels
dienen de betalingstermijn te verkorten
aangezien kleine bedrijven bij levering
of binnen 15 dagen moeten worden
betaald.
- Economische maatregelen om zowel
reguliere werkgelegenheid als tijdelijke
verdienmogelijkheden uit te breiden,
terwijl zowel de vraag (bijv. markten) als
het aanbod (bijv. inheemse producten)
worden aangepakt.
- Participatieplanning in de toeristensector
als onderdeel van een ontwikkelingsvisie
die besluitvormingsprocessen waarin er
sprake is van overleg en betrokkenheid
van de lokale bevolking, stimuleert,
alsook delegatie van bevoegdheden door
middel van autorisatie.
Internationa(a)l(e)
voorbeeld(en)
- Preferentiële concessies voor
partnerschappen tussen de
gemeenschap en de particuliere sector
in Zuid- Afrika.
- PIn Zuidelijk Afrika werden er van
2002-2005 pilotprojecten uitgevoerd
door Pro-Poor Tourism (PPT) door
Mboza Tourism en het Overseas
Development Institute (ODI). Deze
pilotprojecten stimuleerden
strategieën die toeristenbedrijven
kunnen gebruiken om de
ontwikkelingseffecten van hun bedrijf
te verhogen en er waren 5 bedrijven
hierbij betrokken.
- Gambia is Good (GiG) is een
tuinbouwbedrijf op basis van gelijke
(wederkerige) rechten dat verse
groente aan de toeristenindustrie in
Gambia levert.
- Het plannen van een proces door
meerdere stakeholders t.b.v. CBTontwikkeling
in Corbett National Park
en Binsar Wildlife Sanctuary in India.
Caribisch(e)
voorbeeld(en)
- Belastingvoordelen voor
ontwikkelaars van gastverblijven in
gastlanden van de ICC Cricket World
Cup van 2007.
- Het Inter-American Institute for
Cooperation on Agriculture (IICA)
Agro-tourism Linkages Centre in
Barbados.
- Het Toco Foundation Agro-Tourism
Centre heeft een boerderij die
landbouwproducten levert aan zijn
guesthouse in Trinidad.
- De Travel Foundation in Tobago
bepleit betere prijzen voor boeren
die hotels op het eiland
bevoorraden.
- Stakeholders Against Destruction
(SAD) heeft de ontwikkeling van
een commerciële haven in noordoost
Trinidad doen stoppen ten
gunste van CBT-ontwikkeling.
- Er werd gebruik gemaakt van een
uitgebreide participatieplanning
voor het ontwikkelen van Las
Terrazas Complejo Turistico in Cuba.
Maatschappelijk werkers hebben
alle lokale bewoners geïnterviewd
om hun standpunten m.b.t. de
ontwikkeling van het toerisme te
weten te komen.
20
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

Cruciale factor(en)
3. Beleidsraamwerk
(vervolg)
3.6 Opbouw van
instituten
4.
Implementatie
4.1 Voorbereiding
Voornaamste lering die getrokken is
- CBT-groepen zullen eerder slagen waar
institutionele structuren de noodzakelijke
gedragslijnen, koppelingen tussen
organisaties, vaardigheden of het vermogen
om technische assistentie en ondersteuning
aan gemeenschapsgroepen te creëren, in het
leven te roepen.
- Verenigingen van nationale producenten
kunnen een belangrijke rol spelen, maar er
is ervaring op het juridische en het
zakelijke vlak nodig, alsook een plan voor
financiële duurzaamheid op de lange
termijn.
- NGO en/of bedrijfsregistratievereisten
kunnen verwarrend en/of onduidelijk zijn
voor gemeenschapsorganisaties.
- Bewoners van de lokale gemeenschap zijn
misschien niet bekend met het begrip
toerisme en wat toeristen willen.
- Het niveau en het soort van betrokkenheid
van de gemeenschappen in de
toeristensector dient door de
gemeenschapsleden te worden gedefinieerd,
maar het is belangrijk te garanderen dat
deze past binnen het vermogen van de
begunstigden.
- Collectief gemeenschaps-management en/of
eigenaarschap dient geen dogma te worden.
Goede Werkmethode(n)
- Ontwikkeling van ondersteunende
institutionele structuren en overheden.
- Ontwikkeling van duurzame
financieringsmechanismen voor
overkoepelende instituten van CBT.
- Decentralisatie door centrale overheid om
administratieve en managementmiddelen
toe te wijzen aan lokale organisaties die
CBT ondersteunen.
- Een ‘houd het eenvoudig’ benadering
geeft de gemeenschap tijd om het project
aan te passen aan hun omstandigheden
en om vaardigheden te ontwikkelen om
de prestaties te verbeteren en het bedrijf
uit te breiden.
- Voorbereidende studies over de
uitwisselingsbezoeken tussen de
gemeenschappen analyses van de Sterke
Punten, de Zwakke Punten, de
Mogelijkheden en de Bedreigingen (SWOT
analyse), discussies over de positieve en
negatieve aspecten van het toerisme, de
voorgenomen participatieplanning en
identificatie van stakeholders zijn nuttige
hulpmiddelen.
Internationa(a)l(e)
voorbeeld(en)
- Uganda Community Tourism
Association (UCOTA).
- Namibian Community-Based Tourism
Association (NACOBTA).
- Associacion Costarricense de Turismo
Rural Comunitario y Conservacionista
(ACTUAR), Costa Rica.
- Krung Chin Tambon Administrative
Organisation (TAO) in Thailand treedt
op als een hele belangrijke lokale
organisatie in CBT-management en
de regering van Thailand reserveert
investeringsfondsen voor de
verbetering van de toeristensector
middels de TAO.
- In het geval van Xai-/Xai in
Botswana, is er succes op kleine
schaal bereikt met de ontwikkeling
van de toeristensector op basis van
bestaande traditionele vaardigheden
en attracties.
Caribisch(e)
voorbeeld(en)
- St. Lucia Heritage Tourism
Programme (SLHTP).
- De Heritage Tourism Association of
St. Lucia (HERITAS) brengt CBTproducten
op de markt en is
winstgevend.
- Grenada is bezig om binnen het
Ministerie van Toerisme een afdeling
voor gemeenschapstoerisme op te
zetten.
- Toledo Ecotourism Association (TEA),
Belize.
- Sustainable Communities Foundation
through Tourism (SCF) in Jamaica.
- Community Tourism Foundation
(CTF) in Barbados.
- 3 Rivers in Dominica ontwikkelde
het CBT op basis van traditionele
activiteiten binnen de gemeenschap.
- Jungle Bay Resort and Spa
ontwikkelt excursies met lokale
vissersboten in Dominica.
- Het door de EU gefinancierd Eco-
Tourism Development Programme
(ETDP) in Dominica bracht in 2005
een studiebezoek aan Costa Rica.
- Toeristen die een bezoek brengen
aan de Toco Foundation in Trinidad
worden aangespoord om te worden
geïnterviewd over ‘Radio Toco
106.7FM’, die een award oftewel
een prijs gewonnen heeft.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
21

Cruciale factor(en)
4.
Implementatie
(vervolg)
4.2 Hiaten in
vaardigheden en
capaciteit
4.3
Communicatie
met en
samenwerking
tussen
stakeholders
4.4 Het voldoen
aan
verwachtingen
Voornaamste lering die getrokken is
- Het is duidelijk dat capaciteitsversterking
een belangrijk onderdeel zal vormen van elk
CBT-initiatief.
- Alle partners zouden eventueel
capaciteitsversterking kunnen gebruiken
- Het verzuim om de verschillende niveaus van
behoeften inzake managementcapaciteit aan
te vullen, kan leiden tot het mislukken van
het project.
- Training dient de kennis, de vaardigheden
en de motivatie van de participanten te
ontwikkelen.
- Training in tourbegeleiding dient overeen te
komen met daadwerkelijke mogelijkheden
om aan werk te komen.
- CBT is het effectiefst wanneer stakeholders
samenwerken.
- Het stimuleren van bijdragen van alle
stakeholders draagt bij aan het gevoel van
eigenaarschap en verantwoordelijkheid.
- Het ontwikkelen van een toeristensector
waarin gemeenschappen betrokken zijn, is
een lange-termijninvestering en de
verwachtingen moeten worden gemanaged
aangezien verkeerde verwachtingen
initiatieven kapot kunnen maken.
- Het is belangrijk ervoor te zorgen dat
gemeenschappen begrijpen dat het
ontwikkelen van de toeristensector
verschillende jaren in beslag kan nemen.
Goede Werkmethode(n)
- Traininginterventies die gebaseerd zijn op
de behoeften.
- De ontwikkeling van 3 niveaus van
management: capaciteit voor
projectadministratie, middelenbeheer en
productontwikkeling en
- marketing.
- Trainingsmateriaal in de lokale taal.
- Trainingsmateriaal dat interessant,
kleurrijk en toegankelijk is voor de lokale
bevolking.
- Investeringen in communicatie en
stimulering van een brede participatie
van stakeholders (waaronder de
particuliere sector) in een vroege fase.
- Mechanismen voor conflicthantering.
- Ontwikkeling van korte-termijnvoordelen,
terwijl lange-termijnplanning zich
ontwikkelt.
Internationa(a)l(e)
voorbeeld(en)
- Capaciteitsversterking in het Rinjani
National Park was gebaseerd op een
beoordeling van de behoeften van de
gemeenschap in Indonesië.
- Het Nepal Conservation Research and
Training Centre (NCRTC) in Chitwan
organiseerde trainingscursussen voor
verschillende gebruikersgroepen.
Modules omvatten het management
van in het wild levende dieren,
gemeenschapsbosbouw, voorlichting
inzake natuurbescherming, het
beheer van de gastverblijven,
gemeenschapsparticipatie en het
begrijpen van de natuur.
- Planningsproces van multistakeholders
voor CBT-ontwikkeling
in het Corbett National Park en het
Binsar Wildlife Sanctuary in India.
- Het Heritage Trails Project in
Oeganda ontwikkelde bedrijfjes voor
handenarbeid om inkomsten te
generen, terwijl de rechten op het
grondgebruik en de infrastructuur
voor het toerisme ter plekke werden
ontwikkeld.
Caribisch(e)
voorbeeld(en)
- TDe Caribbean Tourism Human
Resource Council (CTHRC) ontwikkelt
en bevordert trainingsmateriaal
voor de ontwikkeling van het
menselijk potentieel, welk materiaal
in de gehele regio wordt gebruikt.
- Het door de EU gefinancierd
Integrated Tourism Development
Programme ontwikkelde in
Suriname een handleiding in de
lokale Nederlandse taal inzake
trainingsvaardigheden en
bewustwording.
- Jungle Bay Resort and Spa in
Dominica begon met het opzetten
van een NGO, de South East
Tourism Development Committee
(SETDC) dat de lokale bevolking
betrok in de ontwikkeling van de
toeristensector.
22
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

Cruciale factor(en)
4.
Implementatie
(vervolg)
4.5 Spreiding van
voordelen
Voornaamste lering die getrokken is
Goede Werkmethode(n)
- CBT zou alleen ten goede kunnen komen
van de elite in een gemeenschap.
- Particulier ondernemerschap hoeft niet
noodzakelijkerwijs te worden vertaald in
doelen van gemeenschapsontwikkeling,
hoewel de winsten kunnen
worden geherinvesteerd in de gemeenschap
middels informele sociaal-economische
koppelingen.
- Directe betrokkenheid van de armste
groepen zal in sommige gevallen een
obstakel vormen voor de effectiviteit van
toeristenprogramma’s. In die gevallen kan
indirecte betrokkenheid juist voordelig zijn
voor de minder draagkrachtigen,
bijvoorbeeld de levering van
landbouwproducten.
- De spreiding van voordelen kan wrijving
veroorzaken binnen en tussen
gemeenschappen onderling.
- Positieve lokale sociaal-economische
effecten van toerisme kunnen politieke
verschillen in een gemeenschap afzwakken.
- Een duidelijke focus op specifieke
doelgroepen en begunstigden.
- Duurzame mechanismen voor een betere
of rechtvaardigere spreiding van de
voordelen.
- Gender-gevoelige planning.
- Mechanismen voor conflicthantering.
- De ontwikkeling van transparante en
verantwoordelijke
gemeenschapsinstituten.
Internationa(a)l(e)
voorbeeld(en)
- Het Sa Pa Tourism Programme in
Vietnam heeft een
vergoedingssysteem voor
toekomstige ontwikkelingen en
implementeert
overheidsgedragslijnen om een
rechtvaardige spreiding van winsten
uit de toeristensector te
ondersteunen.
- Het Cultural Tourism Programme
van Tanzania, ontwikkeld door SNV
en de Tanzania Tourism Board,
omvatte een vergoeding voor
gemeenschapsontwikkeling in
rekening gebracht door alle CBTprojecten.
- De Kibale Association for Rural and
Environmental Development
(KAFRED) heeft een school voor
secundair onderwijs gebouwd en
betaalt de leerkrachten met
inkomsten verkregen uit de Bigodi
Wetland Sanctuary in west Oeganda.
- Een verschaffer van accommodatie
t.b.v. het CBT in Lalibela, Ethiopië,
houdt 40 procent van de betalingen
door toeristen voor herinvesteringen,
afschrijving en een collectief
gemeenschapsfonds voor
ontwikkelingsactiviteiten
(bijvoorbeeld de aankoop van een
slijpmachine).
Caribisch(e)
voorbeeld(en)
- Hotel Moka in Las Terrazas Complejo
Turistico in Cuba is het eigendom
van en wordt beheerd door de
overheid en de lokale gemeenschap,
en de inkomsten uit de
toeristensector worden gedeeld. De
inkomsten worden verdeeld tussen/
het instandhouden van het bedrijf
en de gemeenschap. Twee gekozen
gemeenschapsleden beslissen hoe
het deel van de gemeenschap –
ongeveer een-derde van het nettoinkomen
van het hotel – wordt
bestemd.
- Er wordt in La Ruta del Café in de
Dominicaanse Republiek een
vergoeding voor
gemeenschapsontwikkeling in
rekening gebracht.
- Inkomsten verworven in een jaarlijkse
bloemenshow door de Giraudel
Eggleston Flower Group, worden
gebruikt voor projecten t.b.v.
gemeenschapsontwikkeling in
Dominica.
- De employees van Jungle Bay Resort
and Spa in Dominica geven uit eigen
beweging 10 procent van de
collectieve tips aan hun Community
Grant Programme.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
23

Critical Factor(s)
4.
Implementatie
(vervolg)
4.6 Vermindering
van de negatieve
effecten, het
opbouwen van
een bewustwordingsproces
en voorlichting
4.7 Monitoring en
evaluatie (M&E)
Key Lesson(s)
Learnt
- CBT-producten kunnen negatieve effecten
hebben op het milieu, op de economie en op
sociaal-cultureel gebied.
- Onbehoorlijk gedrag door
gastheren/gastvrouwen en/of gasten kan
problemen veroorzaken.
- Richtlijnen (bijv. Wat wel mag en wat niet
mag) voor toeristen dienen op een positieve
wijze gepresenteerd te worden.
- Milieu-gerelateerde vraagstukken kunnen het
best worden aangepakt in CBT-projecten die
nauwe banden ontwikkelen met autoriteiten
belast met milieubeheer en die
organisatorische managementcapaciteit van
de gemeenschap bouwen om de zorgpunten
aan te pakken en overleg te dien einde te
plegen.
- Er wordt internationaal onvoldoende M&E in
CBT ondernomen.
- M&E is belangrijk voor het nagaan wat de
reikwijdte van een initiatief is geweest, bij
het creëren van het eigenaarschap van de
gemeenschap van een project, bij
donorrapportage en bij het doorspelen van
ervaringen.
Good Practice(s)
- Voorlichtingsprogramma’s om de
bewustwording t.a.v. de effecten van
toerisme en maatregelen inzake
management en vermindering van de
negatieve effecten groter te maken.
- Gedragscodes voor
gastheren/gastvrouwen en gasten.
- Informatiebronnen inzake cultureel
bewustzijn voor toeristen.
- Vrijwillige zelf-regulerende
hulpmiddelen om het juiste gedrag te
garanderen in milieugevoelige
gebieden.
- Monitoring van milieu-effecten en het
vaststellen van het draagvermogen van
het milieu, alsook een periodieke
beoordeling hiervan.
- Baseline’-onderzoek bij de aanvang
van een CBT-initiatief van waaruit de
vorderingen worden gemeten.
- Participatie M&E waarbij de
begunstigden worden betrokken.
International
Example(s)
- Regelmatige bijeenkomsten voor het
vergroten van de bewustwording in het
Annapurna Conservation Area in Nepal
geven voorlichting aan de lokale
bevolking over het belang van
toeristenmanagement en
mitigeringsmaatregelen. Het gebied is
in zones onderverdeeld en in bepaalde
gebieden is alleen toerisme onder
begeleiding toegestaan, m.a.w.
georganiseerde groepen, die een
trektocht maken.
- Responsible, Ecological, Social Tours
(REST) heeft een gedragscode voor
toeristen in Thailand.
- De Ogasawara Whale-Watching
Association (OWA) in Japan
ontwikkelde vrijblijvende richtlijnen
voor leden met wetenschappelijke
deskundigen en gemeenschapsgidsen
om duurzame observatie van
walvissen te bevorderen.
- Het Africa Safari Lodge (ASL)
Programme verrichtte in 2006, 3
uitgebreide baseline-onderzoeken van
gemeenschappen in Mozambique.
- Er zijn bruikbare gegevens verschaft
over de effecten van armoede op
individueel en op gezinsniveau
middels een onderzoek door het
International Centre for Responsible
Tourism (ICRT) in Gambia en door het
werk van de Nederlandse
ontwikkelingsorganisatie SNV in het
district Humla in Nepal.
Caribbean
Example(s)
- Kiskeya Alternativa en Kalalú-Danza
hebben een ethische code betreffende
bezoekersmanagement, lokale
gemeenschappen, cultuur en de
natuur en een gedragscode voor
bezoekers aan de Dominicaanse
Republiek.
- Het door de EU gefinancierd
Integrated Tourism Development
Programme ontwikkelde
bewustwordingscodes over wat mag en
wat niet mag voor tourgidsen,
touroperators, toeristen en
gemeenschappen in Suriname.
- Nature Seekers (NS) in Trinidad heeft
gedragscodes vastgesteld voor
toeristen, personeel en Earthwatchvrijwilligers.
NS heeft ook een
onderzoek naar de zandverdichting
als gevolg van de
schildpadobserveerders laten
verrichten om zo het draagvermogen
van Matura Beach inzake toeristen te
beoordelen.
- De effecten van de Anse La Raye
Seafood Friday op de middelen van
bestaan van de verkopers is
vastgelegd.
24
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

VI. Casestudies van Goede Werkmethoden

Management van de effecten
van het toerisme
Casestudie:
Implementatie
X
X
X
X
X
X
X
Leiderschap vanuit de
gemeenschap
Lokale economische
banden/eerlijke handel
Spreiding collectief voordeel
Index van casestudies van goede werkmethoden
Cruciale factoren:
Toegang tot
de markt
Commerciële
levensvatbaarheid
Beleidsraamwerk
Cruciale hulpmiddelen:
X
X
X X
X X
X
X
X X
Infrastructuur -ontwikkeling
voor fysieke toegang
Mechanismen voor nietsubsidiefinanciering
Productontwikkeling inzake
traditionele activiteit
Ondersteuning van
toeristenbedrijf of NGO
Multi-stakeholder ontwerp en
planning
Institutionele ondersteuning van
de overheid
Gebruik van hulpbronnen die
gemeenschappelijk bezit zijn
Participatieplanning
Capaciteitsversterking en
ontwikkeling
1. Portsmouth Indian River Tour
Guides Association
X
X
X
X
2. Giraudel/Eggleston Flower
Group Inc.
X
X
X
X
X
3. 3 Rivers and Grand Fond
Village
X
X
X
4. La Ruta Del Café
X
X X
X
5. St. Helena Women's Group
X
X
X
6. Walkerswood Country Tour
X X X
X
7. Anse La Raye Seafood Friday
X X X
X X X X X
8. Plas Kassav
X
X
X
9. Roxborough Estate Visitor
Services Cooperative
X
X
X
10. Nature Seekers
X
X
X X
X
26
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

Dominica

CASESTUDIE #1
Portsmouth Indian River Tour Guides
Association (PIRTGA), Dominica
SAMENVATTING VAN GOEDE
WERKMETHODEN
• Ontwikkeling van Infrastructuur
• Institutionele ondersteuning
• Gebruik van hulpbronnen die
gemeenschappelijk bezit zijn
• Capaciteitsversterking en ontwikkeling van
vaardigheden
• Management van de effecten van het
toerisme
ACHTERGRONDINFORMATIE
Dominica is gelegen aan het noordelijke eind van de Kleine Antillen, tussen de twee Franse
eilanden Guadeloupe in het noorden en Martinique in het zuiden. Het eiland is 29 mijl lang
en 16 mijl breed en wordt gepropageerd als ‘Het natuureiland van het Caribisch Gebied’. Het
is oorspronkelijk vulkanisch en een rotsachtig mooi, ruig landschap met hoog oprijzende
bergen en 365 rivieren. De Indianrivier stroomt door dichte bossen in de Prince Rupert Baai in
de stad Portsmouth in het noordwesten. Informeel begonnen de riviertochten in de
zeventiger jaren en sindsdien zijn deze tochten een georganiseerde en belangrijke
toeristenattractie in Dominica geworden.
BESCHRIJVING VAN TOERISTENACTIVITEITEN
Gidsen bieden bezoekers een tocht van één mijl over de rivier terwijl zij uitleg geven over de
natuur. Er was een populaire Bush Bar onderweg die ‘dynamite rum’ verkocht, maar er wordt
momenteel een moderne horeca-faciliteit opgezet. Er worden maaltijden verzorgd voor
verschillende toeristenmarkten, waaronder cruiseschepen die aanmeren op de ankerplaats
Cabrits, jachten, touroperators, toeristen die zelf varen of rondrijden, en voor scholen en
ingezetenen. Jachtbezoekers zijn een winstgevendere markt dan cruisetoeristen, aangezien
touroperators lagere tarieven per hoofd betalen en de meeste cruiseschepen aanmeren in de
hoofdstad Roseau. PIRTGA telt 30 mannelijke leden die gecertificeerde tourgidsen zijn en die
over lokale houten boten beschikken. De gidsen werken volgens een aflossingschema.
EFFECTEN
De tochten over de Indianrivier vormen een belangrijke economische activiteit in het gebied
en hebben een grote invloed op de lokale middelen van bestaan.
De geschatte tourvergoedingen die in de lokale economie werden gepompt, waren in 2006
ongeveer US $ 80.000. Het aanvangskapitaal voor de aankoop van een boot is laag en kan
binnen een seizoen worden terugbetaald. Positieve economische effecten zijn o.a. het
28
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

scheppen van werkgelegenheid en inkomstengenerering voor riviergidsen en
souvenirverkopers, herinvestering van winsten in andere lokale ondernemingen (bijv.
woningbouw en het verhuren van logeeraccommodatie) en een vergroting van vaardigheden
op het gebied van tourbegeleiding, dienstverlening op het gebied van gastvrijheid,
bedrijfsmanagement en organisatorische ontwikkeling. Een sterker organisatorisch vermogen
stelt de tourgidsen in de gelegenheid om invloed uit te oefenen op de nationale
besluitvorming. Milieu-effecten zijn o.a. een grotere lokale waardering voor de biodiversiteit,
een sterker collectief management van de natuurlijke hulpbronnen en een verbeterde
infrastructuur (een stuw) ter voorkoming van erosie.
CRUCIALE FACTOREN EN HULPMIDDELEN
Toegang tot markt
Investeringen in de ontwikkeling van de infrastructuur zijn belangrijk geweest voor de
ontwikkeling van het product en voor een verbeterde fysieke toegang tot de rivier. Het
gebouw dat is opgezet met donorhulp en dat het eigendom is van de Afdeling Bosbouw, wordt
gebruikt als ontvangstruimte en verkoopruimte voor de tours. Via het door de EU
gefinancierde Eco-Tourism Development Programme (ETDP) is er een stuwdam gebouwd om de
kade te beschermen en is tegelijkertijd de pier om in te schepen verbeterd.
Commerciële levensvatbaarheid
PIRTGA is succesvol vanwege de nabijheid van een natuurattractie en klantenkring. De
Associatie biedt een aantrekkelijk hoogwaardig product en heeft vraagstukken inzake
gezondheid en veiligheid aangepakt. Er worden reddingsvesten aangeboden. Touroperators
en de National Development Corporation (NDC) brengen dit product daarom succesvol op de
markt.
Beleidsraamwerk
Het beleid van Dominica inzake gemeenschapstoerisme werd door de ETDP opgesteld en vormt
onderdeel van het National Tourism 2010 Policy. Het beleid stelt: “het op actieve wijze
openstellen van mogelijkheden voor plattelandsgemeenschappen, de lokale bevolking en de
informele sector om hun betrokkenheid in de toeristenindustrie te vergroten, in het bijzonder
in de toeristenplanning en het exploiteren van ondernemingen”. Institutionele ondersteuning
van de Afdeling Bosbouw, de NDC en de ETDP heeft PIRTGA in staat gesteld om de
tourbegeleiding op succesvolle wijze te exploiteren. Toegangsrechten tot de Indianrivier zijn
cruciaal, aangezien de toeristenactiviteit in een beschermd gebied plaatsvindt.
Implementatie
Capaciteitsversterking heeft vaardigheden ontwikkeld en alle PIRTGA-leden zijn
gecertificeerde tourgidsen. De National Development Corporation (NDC) heeft leden getraind
in ‘awareness’ m.b.t. de toeristensector en hoogwaardige klantendiensten, en beschikt over
gecertificeerde gidsen. De Afdeling Bosbouw heeft milieu ‘awareness’ verbeterd alsook de
vaardigheden op het gebied van het uitleg geven over de natuur.
Een goed management van de effecten van het toerisme door de leden is opvallend.
Succesvolle acties van de zijde van PIRTGA hebben geresulteerd in wijziging van de wet,
waardoor het gebruik van buitenboordmotoren op de rivier verboden is (Wet 10 van 2002
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
29

Power Craft Prohibition) aangezien dit het effect van de vrije natuur op de bezoekers
verminderde en een negatieve invloed had op de kwaliteit van het water, de flora en de fauna.
Leden adviseren jachten waar zij moeten aanmeren om schade aan het koraalrif te voorkomen
en controleren de haven op vrijwillige basis. PIRTGA gaat door met het lobbyen voor de
installatie van meerboeien voor jachten om het milieubeheer en de veiligheid te verbeteren.
De Association heeft ook de verantwoordelijkheid op zich genomen voor het opruimen van
welke rommel dan ook in de rivier.
DE BELANGRIJKSTE LERING DIE GETROKKEN IS
1. Een toeristenbeleid en ondersteunende institutionele regelingen kunnen de
ontwikkeling van het CBT faciliteren.
2. De locatie doet er wel aan toe en de nabijheid van clientèle is belangrijk.
3. Inkomsten uit de toeristensector zijn uitermate seizoengebonden en afwisselend.
4. De ontwikkeling van een CBT-vereniging kan externe ondersteuning op de lange
termijn voor capaciteitsversterking en productontwikkeling vereisen.
5. Communicatie en samenwerking met en capaciteitsversterking van stakeholders zijn
vereist om de duurzaamheid van de natuurlijke hulpbronnen waarvan de
toeristensector afhankelijk is, te garanderen.
6. Het ontvankelijk maken van de bevolking inzake het CBT, verbetert de samenwerking
met de gemeenschap bij het innen van overheidsvergoedingen voor gebruikers van
beschermde gebieden.
7. Bepleiting door gemeenschapsorganisaties kan van invloed zijn op de nationale
besluitvorming.
8. Grotere sociale vraagstukken kunnen de kwaliteit van een toeristenproduct in gevaar
brengen.
CONTACTINFORMATIE
Portsmouth Indian River Tour Guides Association (PIRTGA)
Michael Douglas Boulevard, Portsmouth, Dominica.
Email: PIRTGA@hotmail.com
INFORMATIEBRONNEN
Portsmouth Indian River Tour Guides Association.
Eco-Tourism Development Programme, Ministerie van Toerisme en Betrekkingen met de
Particuliere Sector.
Afdeling Bosbouw.
Commonwealth of Dominica (2006) Tourism 2010 Policy. Ministerie van Toerisme en Nationale
Ontwikkelingssamenwerking.
CTO (1997) De rol van de Indianrivier in het Eco-toerisme van Dominica. Presentatie verzorgd
door Andrew ‘Cobra’ O’Brien. Eerste Conferentie inzake Duurzaam Toerisme, Dominica.
30
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

CASESTUDIE #2
Giraudel/Eggleston Flower Group Inc., Dominica
ACHTERGRONDINFORMATIE
SAMENVATTING VAN GOEDE
WERKMETHODEN
• Financieringsmechanismen
• Productontwikkeling op basis van de
traditionele activiteit(en).
• Ondersteuning van toeristenorganisaties
• Institutionele ondersteuning
• Capaciteitsversterking en ‘awareness’
• Leiderschap vanuit de gemeenschap
• Collectieve spreiding van voordelen
De niet ver van elkaar gelegen dorpen Giraudel en Eggleston liggen dichtbij Roseau, hoog
tegen de Morne Anglais, de op twee na hoogste berg in Dominica. De dorpen liggen aan het
Morne Trois Pitons National Park (MTPNP), dat in 1998 werd geregistreerd als een UNESCO
World Heritage Site (werelderfgoedlocatie). Er bestond behoefte om alternatieve
inkomstengenererende activiteiten voor deze dorpsgemeenschappen te ontwikkelen,
aangezien de bestemming van het natuurbeschermingsgebied in strijd was met de traditionele
middelen van bestaan, zoals visvangst, jacht, landbouw en houtwinning. Verder werd het
verbouwen van bacoven (voorheen het ‘groene goud’ van de Bovenwindse Eilanden)
verminderd vanwege het opheffen van de beschermde markten.
In 1984 startte een ‘Women in Agriculture’ -groep die bestond uit 10 vrouwen met elk een
boerderij met een gemiddelde grootte van 1,5 hectare. Deze groep stimuleerde het telen van
traditionele bloemen en andere tuinbouwactiviteiten. De groep is uitgegroeid tot een
gemeenschapsorganisatie bestaande uit 18 leden, nl. de Giraudel/Eggleston Flower Group, die
zich in 2005 als een NGO registreerde.
De Groep stelde in 2003 ondersteuning van het United Nations Development
Programme/Small Grants Programme (UNDP/SGP) veilig, aangevuld door de Community
Tourism Foundation (CTF) in Barbados en het door de EU gefinancierde Eco-Tourism
Development Programme (ETDP), om gemeenschapstoerisme te ontwikkelen ter bescherming
van het gebied, de economische activiteiten te diversifiëren en de armoede terug te dringen.
De doelstellingen van het UNDP/SGP Project waren:
a) Boeren voorlichting te verschaffen over en hen te trainen in milieu-vriendelijke
landbouwmethoden.
b) De dorpsbewoners voorlichting te geven over het Morne Anglais-gebied.
c) Zeldzame en nuttige planten en bomen te beschermen, te behouden en te cultiveren.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
31

d) Een recreatie en voorlichtingscentrum te ontwikkelen om het gebied in waarde te doen
toenemen.
e) De gemeenschapsinkomsten te verschaffen en te vergroten.
f) Een additionele eco-toeristische attractie voor Dominica te verschaffen.
Activiteiten zijn o.a. geweest het opzetten van een jaarlijkse bloemenshow, de ontwikkeling
van een botanische tuin en een ontvangst van bezoekers met rondleiding door de huistuinen,
verbetering van een wandelpad door Morne Anglais, verfraaiing van het dorp en training
alsook het ontvankelijk maken van de bevolking voor toeristen.
BESCHRIJVING VAN DE TOERISTENACTIVITEIT
De Giraudel-Bloemententoonstelling werd in 2004 gehouden en werd zeer goed ontvangen.
De tentoonstelling trok in een periode van 2 dagen ongeveer 4.000 lokale, regionale en
internationale bezoekers. Wanneer de botanische tuin en de vaste gebouwen die voor
meerdere doeleinden geschikt zijn, helemaal zijn afgebouwd en ingericht, zijn er jaarlijkse
bloemententoonstellingen en andere evenementen, verzorgde tours, een creools café, een
plantenkwekerij en groentenproductie gepland.
In 2005 en 2006 werd de bloemententoonstelling niet gehouden vanwege omstandigheden
buiten de controle van de Group. Deze waren o.a. droogte en het gebrek aan een permanente
watertoevoer, stormschade aan tijdelijke bouwsels, ontoegankelijkheid vanwege de aanleg van
een waterleidingsysteem en het gebrek aan een vaste locatie. Men is momenteel bezig met het
oplossen van deze beperkingen.
Rondleidingen in huistuinen voor cruisepassagiers van de cruiseschepen van Princess en
Holland-Americaline en voor bezoekers die bleven logeren, begonnen in 2005 op verzoek van
de Whitchurch Travel Agency, de grootste touroperator in Dominica. De tours hebben
maximaal 10 toeristen per tour om de productkwaliteit en de authenticiteit te garanderen. De
inkomsten worden ook gegenereerd door de vrije verkoop van bloemen en het verkopen van
bloemen t.b.v. bloemententoonstellingen bij evenementen en in hotels.
Het gidsen op het Morne Anglais-looppad is gecompliceerd vanwege het
grondenrechtenvraagstuk en vanwege de vele ingangen en routes. De Group heeft
aanbevolen dat de Dorpsraad juridisch gezien in een sterkere positie moet zijn om deze
toeristische activiteit verder te ontwikkelen en te managen.
EFFECTEN
Het inkomsten-genererend potentieel van de snijbloem- en groentenproductie wordt
gemaximaliseerd middels diversificatie in de toeristensector. Deze activiteiten zijn economisch
gezien belangrijk vooral voor vrouwen en voor steeds meer mannen vanwege de
achteruitgang in de bacoveproductie. De toeristensector heeft ook een collectief inkomen voor
de ontwikkelingsprojecten in de rurale gebieden gegeneerd. Zo brachten de toegangskaartjes
en de standhuur van de kraampjes tijdens de bloemententoonstelling in 2004 ongeveer
US$10.000 op. Een deel van dit bedrag werd aangewend om koelfaciliteiten aan te schaffen in
het lokale gezondheidscentrum. Het project heeft ook geleid tot een sterkere organisatorische
capaciteit vanwege een verbeterd groepsmanagement, de voorziening van een recreatie- en
trainingsfaciliteit voor de gemeenschap in de botanische tuin, een grotere ‘awareness’ voor het
milieu en een betere kennis van de flora in het gebied en van het kweken van zeldzame en
nuttige planten en bomen.
32
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

CRUCIALE FACTOREN EN HULPMIDDELEN
Toegang tot de markt
De dorpsgemeenschappen van Giraudel en Eggleston hebben het geluk dat zij vlakbij het
Morne Trois Pitons National Park (MTPNP) en dichtbij van cruiseschepen en de logeerfaciliteiten
voor de passagiers in de hoofdstad liggen.
Commerciële levensvatbaarheid
“Ik zei tegen de donoren:
“Dit project zal met of
zonder uw financiering
slagen; u zult de
ontwikkeling ervan
gewoon versnellen!”
(Groepscoördinator)
Financiering voor productontwikkeling is het resultaat geweest
van een innoverende mobilisatie van hulpbronnen. De Group is
in staat geweest om vanuit de gemeenschap middels
evenementen, donaties en leningen, voldoende fondsen op te
brengen om een terrein van 2,6 hectare te kopen om de
botanische tuin te ontwikkelen - een aanwinst die cruciaal is
voor de toekomstige ontwikkeling van de toeristensector.
Kleine subsidies hebben de ontwikkeling van de
basisinfrastructuur versneld.
Vindingrijke diversificatie van de traditionele activiteit van het kweken van bloemen heeft
aantrekkelijke, hoogwaardige en unieke toeristenproducten ontwikkeld. Deze attractie komt
tegemoet aan een vraag van een niche-markt door het in stand houden van de gevestigde
naam van Dominica als het ‘Natuureiland van het Caribisch Gebied’.
De ondersteuning van toeristenbedrijven in de beeldvorming,
de ontwikkeling en de marketing van het product is cruciaal.
Whitchurch Travel Agency en Exotica Hotel steunen de
‘tuintours’ en dit heeft het bezoekersaantal binnen een relatief
korte tijd duidelijk doen stijgen
“We groeien sneller dan
we ooit voor mogelijk
hadden gehouden”
(Groepscoördinator)
Beleidsraamwerk
Het Beleidsplan van Dominica inzake Gemeenschapstoerisme werd opgesteld door het Eco-
Tourism Development Programme (ETDP) en vormt onderdeel van de nationale Tourism 2010
Policy. Het beleid stelt: “Het op actieve wijze openstellen van mogelijkheden voor
dorpsgemeenschappen in de rurale gebieden, de lokale bevolking en de informele sector om
hun betrokkenheid in de toeristenindustrie te vergroten, in het bijzonder in de
toeristenplanning en het exploiteren van ondernemingen”. Institutionele ondersteuning van
de overheid werd middels een subsidie van het ETDP Community Tourism Development Fund
verleend voor de bouw van een ontvangstcentrum.
Implementatie
Capaciteitsversterking heeft geleid tot een verbeterd groepsmanagement, een verbetering van
het niveau van de gastvrijheid, van tourgidsen en van de vaardigheden op culinairgebied en
m.b.t. de handenarbeid, alsook van een verbeterd milieubewustzijn.
Een sterk leiderschap binnen de gemeenschap, mobilisatie en organisatie hebben het
toeristenproject in belangrijke mate gefaciliteerd, hetgeen wordt gekenmerkt door een hoge
mate van participatie en gemeenschapsbijdragen in de vorm van vrijwillige arbeid, donaties en
leningen. Giraudel en Eggleston hebben geluk aangezien zij over verschillende bewoners
beschikken met leiderschapskwaliteiten en mobilisatietechnieken, organisatorische
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
33

ontwikkeling, netwerken, mobilisatiehulpmiddelen, projectmanagement, vaardigheden op
zakelijk en public relations-gebied om de toeristensector op effectieve wijze te ontwikkelen.
De verdeling van de inkomsten geschiedt rechtvaardig; zowel de bloemenkwekers als de
bredere gemeenschap profiteren van inkomstengenerering, aangezien projectdonaties de
lokale ontwikkelingsinitiatieven financieren.
DE BELANGRIJKSTE LERING DIE GETROKKEN IS
1. Een bonafide lokaal bestuur, een sterke gemeenschapsorganisatie, een hoge graad
van mobilisatie en bijdragen vanuit de gemeenschap zijn belangrijke succesfactoren.
2. Sommige commerciële toeristenoperators zijn steeds meer geïnteresseerd in
hoogwaardige CBT-activiteiten en zulke voorstanders zijn belangrijk voor het succes.
3. Het opbouwen van partnerschappen binnen de gemeenschap en tussen de
gemeenschap en zorgvuldige geselecteerde externe instellingen helpt de traditionele
verdelingen en spanningen in kleine gemeenschappen te overwinnen.
4. Het gebrek aan beschikbare en/of betaalbare grond in kleine (eiland)
ontwikkelingsstaten kunnen het CBT beperken. De behoefte van de Group om snel
fondsen te verkrijgen om land te kopen voor toeristische ontwikkeling, illustreert het
belang van de beschikbaarheid van financiering (bijv. zachte leningen) die relatief
gemakkelijk te verkrijgen is.
5. Inadequate infrastructuur in een gebied maakt CBT kwetsbaarder voor natuurlijke
rampen zoals droogte en tropische stormen.
6. Toegangsrechten tot hulpbronnen die op gemeenschappelijk bezit zijn en
toestemming om particuliere grond te gebruiken voor de toegang, kunnen CBT
faciliteren en vereisen een goede samenwerking met stakeholders.
7. Speciale evenementen vereisen verkeersmanagement om verkeersopstoppingen te
verminderen.
CONTACTINFORMATIE
Giraudel/Eggleston Flower Group Inc.
Giraudel, Dominica.
Tel: +767 448 2458
INFORMATIEBRONNEN
Giraudel/Eggleston Flower Group Inc.
Eco-Tourism Development Programme, Ministerie van Toerisme en Betrekkingen met de
Particuliere Sector.
Hotel Exotica
United Nations Development Programme Small Grants Programme - www.sgp.undp.org
Commonwealth of Dominica (2006) Tourism 2010 Policy. Ministerie van Toerisme en Nationale
Ontwikkelingssamenwerking.
CTF (2004) Community Tourism Foundation Programme Report. Barbados.
34
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

CASESTUDIE #3
Levenspakket van de gemeenschap 3 Rivers in
Grand Fond Village, Dominica
ACHTERGRONDINFORMATIE
SAMENVATTING VAN GOEDE
WERKMETHODEN
• Productontwikkeling op basis van traditionele
activiteiten
• Ondersteuning van een toeristenbedrijf
• Participatieplanning
3 Rivers is een eco-toeristische logeergelegenheid in het zuidoosten van Dominica die in 2002
geopend werd en inmiddels een prijs (een award) heeft gewonnen. Alle personeelsleden zijn
afkomstig uit de omliggende dorpen. De oprichter was onder de indruk van het welkom van
gasten in het gebied en realiseerde zich hoe dit het plezier van de bezoeker verhoogde en de
mogelijkheden in zich had om additioneel inkomen voor de lokale gezinnen te genereren. Dit
vormde het idee om het CBT te ontwikkelen en er werd een ‘Levenspakket voor de
Gemeenschap’ opgezet met de dorpsbewoners van Grand Fond. Er was geen externe
financiering vereist, alleen het adviseren van de bewoners van 3 Rivers en het verzorgen van
een eenvoudige training in gastvrijheid.
Peace Corps Volunteers (PCV) en het Eco-Tourism Development Programme (ETDP) van het
Ministerie van Toerisme hebben ook geholpen met de ontwikkeling van het CBT in het gebied.
Grand Fond is bezig met het opzetten van een ‘Bamboo Café’ alsook met de aanleg van een
pad naar de Derniere-watervallen. 3 Rivers als logeergelegenheid verschaft technisch advies
en garandeert dat de gemeenschap een bijdrage levert aan de ontwikkeling van het CBT.
“Ik geef jou mijn tijd om het
plan te maken als jij jouw tijd
geeft om het gat te graven”
Jem Winston, Manager 3 Rivers
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
35

BESCHRIJVING VAN DE TOERISTENACTIVITEIT
Het ‘Levenspakket van de Gemeenschap’ biedt een brede reeks aan activiteiten waaronder
bezoeken aan een boerderij waar kruiden geteeld worden, koffie- en cacaoplantages, aan een
laurierblad-oliefabriek, aan een lagere school, aan watervallen, en het bevat een oefening
met een reggae and een calypso band. De activiteiten worden overgedragen, bijvoorbeeld het
oogsten van taro (tajerblad) en het leren hoe callaloosoep (groentesoep met tajerblad) te
maken of kokosnoot en bamboe te oogsten om materiaal voor de handenarbeid te maken.
Ongeveer 25 procent van de gasten neemt deel aan een activiteit van een halve dag en de
school en de kruidentuin zijn het populairst.
EFFECTEN
In het eerste jaar van de uitvoering van deze activiteiten tussen oktober 2005 en augustus
2006, namen 233 toeristen deel aan verschillende gemeenschapsactiviteiten en er werd US $
4.315 betaald aan de gastheren/gastvrouwen in het dorp. Dit is een belangrijke nieuwe bron
van aanvullend inkomen en schept belangrijke interacties tussen de bezoeker en de
gastheren/gastvrouwen.
36
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

CRUCIALE FACTOREN EN HULPMIDDELEN
Toegang tot de markt
De ontwikkeling van de toeristensector in het zuidoosten van Dominica is relatief nieuw en
het CBT zou hoogstwaarschijnlijk niet levensvatbaar zijn zonder ondersteuning van
toeristenbedrijven, zoals 3 Rivers, die de toeristeninfrastructuur ontwikkelen en clientèle naar
het gebied brengen. Het aantal toeristen dat blijft logeren, is groeiende en de dorpsbewoners
zijn in staat gesteld om te participeren in de mogelijkheden die de toeristensector biedt.
Commerciële levensvatbaarheid
Productontwikkeling op basis van traditionele activiteiten heeft verschillende voordelen. Zij
voldoet aan de vraag van toeristen naar authentieke, culturele excursies; de activiteiten
vereisen geen aanvangskapitaal of uitgebreide capaciteitsversterking en brengen geen
exploitatiekosten met zich mee.
De ondersteuning van 3 Rivers is cruciaal. De logeergelegenheid heeft de gemeenschap van
Grand Fond geholpen om het product in concept te formuleren en te ontwikkelen en brengt
de excursies via het Internet en middels promotieliteratuur in de logeergelegenheid op de
markt. Verdere informatie, reserveringen en betalingen worden ook gemanaged door 3
Rivers, dat een bescheiden commissie in rekening brengt om de kosten te dekken en de
belastingen te betalen.
Beleidsraamwerk
De samenwerking tussen 3 Rivers en Grand Fond ondersteunt het Beleid van Dominica inzake
het Gemeenschapstoerisme, welk beleid “de formele toeristensector stimuleert om
medewerking te verlenen aan en samen te werken met de informele sector, en te erkennen
dat deze samenwerking aan de ene kant in het belang is van de toeristensector op de lange
termijn zelve en aan de andere kant dat zij een sociale verantwoordelijkheid en bijdrage levert
aan de nationale ontwikkelingsdoelstellingen van Dominica m.b.t. verbeterde sociale
rechtvaardigheid, armoedebestrijding en duurzame economische groei.
Implementatie
Participatieplanning waarmee 3 Rivers gestart is, is zeer bevorderlijk geweest. Er werd een
bijeenkomst gehouden tussen 3 Rivers en de dorpsraad van Grand Fond om de mogelijke
toeristische activiteiten in de gemeenschap te bespreken. In eerste instantie dachten de
dorpsbewoners dat zij een nieuwe toeristische activiteit moesten ontwikkelen t.b.v. de
bezoekers, aangezien zij ervan uitgingen dat hun dagelijkse activiteiten niet interessant
zouden zijn. Na overtuigd te zijn, werd overeengekomen dat de nadruk zou worden gelegd op
de dagelijkse activiteiten om een authentiek inzicht te geven in het dorpsleven in plaats van
nieuwe of geënsceneerde activiteiten te ontwikkelen. De gemeenschap kwam naar voren met
een lijst van potentiële attracties die het pakket vormden en 3 Rivers zorgde voor de
basistraining in gastvrijheid.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
37

DE BELANGRIJKSTE LERING DIE GETROKKEN IS
1. Er is binnen de gemeenschap vaak een gebrek aan begrip van wat toerisme
inhoudt.
2. Het CBT is normaliter een toegevoegde activiteit en doet het beter wanneer de
basisbestemming het goed doet.
3. Toeristen worden steeds kritischer en sommige marktsegmenten geven meer de
voorkeur aan authentieke culturele ervaringen dan aan geënsceneerde
toeristenproducten.
4. Toeristenbedrijven kunnen waardevolle voorstanders van het CBT zijn en door de
particuliere sector ondersteunde initiatieven hebben eerder kans van slagen. Een
algemene beperking voor bedrijven die het CBT steunen, is een gebrek aan tijd om
zich te wijden aan de ontwikkeling hiervan.
5. Het CBT kan op succesvolle wijze worden ontwikkeld zonder externe financiering,
maar wel met de technische adviezen, de training, marketing en communicatieondersteuning
van commerciële toeristenbedrijven.
6. Internationale vrijwilligers die in de gemeenschap wonen, kunnen worden gebruikt
om het CBT op effectieve wijze te ontwikkelen.
7. Bijdragen van de gemeenschap in de vorm van bijvoorbeeld tijd, arbeid, lokaal
beschikbaar materiaal, zijn belangrijk aangezien dit het gevoel van eigenaarschap en
verantwoordelijkheid van de gemeenschap voor het project verhoogt.
CONTACTINFORMATIE
3 Rivers
P.O. Box 1292, Roseau, Commonwealth of Dominica
Tel.: +767 446 1886
Email: jem@3riversdominica.com Website: www.3riversdominica.com
INFORMATIEBRONNEN
3 Rivers.
Dorpsraad Grand Fond
Eco-Tourism Development Programme, Ministerie van Toerisme en Betrekkingen met de
Particuliere Sector.
Commonwealth of Dominica (2006) Tourism 2010 Policy. Ministerie van Toerisme en Nationale
Ontwikkelingssamenwerking.
38
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

Dominican Republic

CASESTUDIE #4
La Ruta del Café, Dominicaanse Republiek
SAMENVATTING VAN GOEDE
WERKMETHODEN
• Ontwikkeling infrastructuur
• Productontwikkeling op basis van traditionele
activiteiten
• Ondersteuning van toeristenbedrijven en NGOs
• Ontwikkeling van vaardigheden
• Lokale economische banden
• Collectieve verdeling van de voordelen
ACHTERGRONDINFORMATIE
Salcedo is the smallest province in the Dominican Republic, part of the Cibao region in the
northeast of the country. The population of the province is approximately 90,000, half of who
live in 3 cities. Over the last 20 years, there has been high emigration (estimated at 30,000) to
the USA as well as rural to urban migration. This has reduced human resources available to
support local socio-economic development. The local economy is dependent on agriculture. The
main crops are coffee, cocoa and tropical fruits. Agricultural productivity is poor due to low skill
levels, fluctuations in international markets and hurricanes.
Tourism is concentrated on the coast and international tour operators control most local
excursions. Therefore, it has been challenging for inland rural communities to participate in the
industry. Salcedo has no tourism development plan but a project, 'La Ruta del Café', is
pioneering alternative income-generating activities based on CBT. The project began in 2005
and is being implemented by the Comitato Aretino per la Cooperazione Decentrata, Ucodep
and a local NGO partner, Coscafe. It is financed by the Tuscany Region and the Province of
Arezzo in Italy. Development activities are focused on several rural communities who cultivate
coffee in the mountainous area of Salcedo, Loma de Salcedo. The project is part of a wider
development program and its main objectives are:
1. Het ontwikkelen van duurzaam, verantwoordelijk plattelandstoerisme in de provincie
Salcedo.
2. Het versterken van de organisatorische, productieve en handelscapaciteiten van kleine
ondernemingen om inkomsten te genereren uit traditionele gewassen voor export en
plattelandstoerisme.
3. Het bevorderen van lokale producten (koffie, handenarbeidproducten en lokale
gerechten) en tradities en het veilig stellen van de culturele identiteit).
4. Het verhogen van het aantal gezinnen en gemeenschappen dat toeristen kan
accommoderen en het opwaarderen van logeergelegenheden aan huis om
hoogwaardigere toeristenaccommodaties te kunnen bieden.
40
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

5. Het diversifiëren van het toerisme door wegen in te slaan die het bezit van cultureel en
milieuerfgoed waarderen.
6. Het bevorderen van “La Ruta del Café” op nationaal en internationaal niveau.
BESCHRIJVING VAN DE TOERISTENACTIVITEIT
La Ruta del Café is gebaseerd op het concept van een wijnroute in Toscane in Italië. Personen
die Loma de Salcedo bezoeken, blijven in 7 woningen van koffieproducenten. De maximale
grootte van een groep is 14 bezoekers. Wandeltochten o.l.v. een gids worden op 3 routes van
verschillende graad van moeilijkheid aangeboden om de natuur en de cultuur van het gebied
te leren kennen. De toeristen eten traditioneel voedsel in lokale restauranten, zien
demonstraties hoe koffie wordt geroosterd, kopen koffie en kunstartikelen, en kijken naar
optredens van volksdansen. Het El Cafetal- pad leidt naar een koffieplantage en een museum.
Het La Cueva-pad leidt naar een kleine baai met een grot met stalactieten en stalagmieten. Het
La Confluencia-pad brengt de bezoekers per muilezel naar een recreatie-badplaats waar de
Partido-rivier en de Jamao-rivier samenvloeien. Toeristen zijn totnogtoe voornamelijk lokaal
(60%) maar er komen ook internationale bezoekers uit Italië (30%) en de VS (10%).
EFFECTEN
Het is van belang op te merken dat er vóór het project geen toerisme bestond in Salcedo. Van
januari 2005 tot augustus 2006, bezochten 150 toeristen La Ruta del Café en de duur van het
verblijf was gemiddeld 2 dagen. Het totale netto-inkomen was US $ 9.600 en de voornaamste
begunstigden waren 7 gezinnen die toeristen accommodeerden, 6 jonge gidsen, verschillende
eigenaren van muilezels, ambachtslui, artiesten en voedselverkopers. Er wordt per toerist een
Prijzen vanaf 2006 voor La Ruta Del
Café:
US $ 23/ per dag voor verblijf in woning
US $ 7,5/ per dag voor de gids
US $ 6/ per dag voor de eigenaar van de
muilezel
US $ 6/ per dag voor gemeenschapsheffing
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
41

gemeenschapsheffing in rekening gebracht om de bewoners die niet betrokken zijn in de
toeristensector mede te laten profiteren en de 100 leden van Coscafe zijn indirecte
begunstigden aangezien de toeristensector een bijdrage levert aan de promotie van Jamaokoffie.
Naar verwachting zal het toerisme het wegtrekken van voornamelijk jongeren
verminderen, de culturele uitwisseling versterken en stimulansen verschaffen voor de
bescherming van de traditionele en natuurlijke hulpbronnen.
CRUCIALE FACTOREN EN HULPMIDDELEN
Toegang tot de markt
De ontwikkeling van de infrastructuur is belangrijk geweest om de toegang tot de markt
mogelijk te maken. Salcedo is strategisch gesitueerd nabij toeristencentra aan de kust,
waardoor de mogelijkheid bestaat om pakketten samen te stellen die bezoeken aan de kust
en aan de berggebieden combineren. De meeste toeristen die Salcedo aandoen, combineren
een tocht naar het La Ruta del Café met een bezoek aan de stranden van Las Galeras in
Samana. Investeringen in de aanleg van paden om de route te ontwikkelen, zijn belangrijk
geweest, zodat toeristen de natuurlijke attracties en de afgelegen dorpen kunnen bereiken.
De aanleg van een weg door de overheid die de nabijgelegen stad van Tenares verbindt met
toeristische zones aan de noordelijke kust, zal het gebied verder open leggen.
Commerciële levensvatbaarheid
Ruta del Café is op succesvolle wijze ontwikkeld op basis van traditionele activiteiten met
ondersteuning van NGO’s en toeristenbedrijven. Het vertrouwen dat door de jaren heen door
Udocep is opgebouwd met koffieproducenten die in Jamao wonen, heeft geleid tot een hoge
mate van interesse en motivatie voor het toeristenproject. Ucodep heeft ook een relatie
helpen opbouwen met een vooraanstaande Italiaanse handelsbeurs voor touroperators, t.w.
Viaggi Solidali die het product op de markt brengt en toeristen brengt om te logeren in Loma
de Salcedo.
Beleidsraamwerk
La Ruta del Café heeft, gezien het grote aantal bezoekers dat arriveert, een waarde als
voorbeeld, aangezien het model staat voor alternatieve ontwikkeling van de toeristensector in
een bestemming waar het CBT relatief onontwikkeld is.
Implementatie
Cruciale hulpmiddelen zijn o.a. de ontwikkeling van vaardigheden, economische banden met
lokale producenten en spreiding van het collectief voordeel. Er werd een cursus in gastvrijheid
voor de gastgezinnen verzorgd en zes personen zijn gekwalificeerd als tourgidsen. Er zijn ook
trainingen verzorgd in handenarbeid en in de Engelse taal. De toeristenactiviteit is nauw
verbonden met de productie en promotie van het op de biologische handelsbeurs
gecertificeerd merk Jamao-koffie dat in het gebied geproduceerd wordt. Het label van de
Handelsbeurs verschaft een garantie dat de lokale boeren een eerlijk aandeel krijgen van het
inkomen dat wordt gegenereerd uit de koffieproductie. Distributie van het collectief voordeel
wordt verder bevorderd middels een gemeenschapsheffing dat per toerist in rekening wordt
gebracht en dat ten goede komt van een brede groep binnen de gemeenschap, en van
degenen die niet rechtstreeks betrokken zijn in de toeristensector.
42
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

DE BELANGRIJKSTE LERING DIE GETROKKEN IS
1. Er kan een uniek CBT-product ontwikkeld worden, zelfs indien het eerste concept
overgenomen wordt van lokale, regionale of internationale ervaring.
2. Kleine plattelandstoeristenondernemingen zijn succesvoller wanneer zij deel uitmaken
van vakantiepakketten die door touroperators op de markt worden gebracht.
3. Het van een merk voorzien van de Handelsbeurs wordt internationaal steeds meer
erkend en kan marktwaarde toevoegen.
4. Er is behoefte om lokale ondernemers te trainen en het vestigen van bedrijven van
inheemse touroperators te ondersteunen.
5. Het is belangrijk om het product op de lokale markt te promoten, aangezien de
internationale markt seizoengebonden is.
6. Lokale woningen moeten misschien worden opgewaardeerd voor gebruik als
toeristenaccommodatie.
7. De verwachtingen dienen te worden gemanaged aangezien het een uitdaging vormt
om grote aantallen leden van de gemeenschap te betrekken in kleinschalig toerisme
en er is eventueel een financieringsmechanisme nodig om een collectief inkomen te
bewerkstelligen.
CONTACTINFORMATIE
Uitvoerende organisaties: Comitato Aretino per la Cooperazione Decentata, Ucodep, Coscafe.
Calle Profesor Andrés Regalado numero 5; Clavijo, Salcedo, Republica Dominicana.
Tel: +809 577 1475 Fax: +809 577 3390
Email: rutadelcafe@jamao.org Website: www.jamao.com
Francesco.torrigiani@ucodep.org Verantwoordelijk voor Plannen van Latijns Amerika
Carlo.simonetti@ucodep.org Verantwoordelijk voor Plannen van de Dominicaanse
Republiek
Gabriele.regio@ucodep.org Projectcoördinator “La Ruta del Café”, Salcedo
Silvana.grispino@ucodep.org Projectcoördinator “Atabey”, Bonao
INFORMATIEBRONNEN
Ucodep.
Ucodep y Movimondo (2005) Rural Tourism and Sustainable Development: Notes. Een project
voor het bevorderen van kleine en micro rurale ondernemingen in ontwikkelingslanden
middels gedragslijnen van ‘pro-poor’ eco-toerisme.
http://www.rural-tourism.it/attivita/Pubbli_PDF_Executive_4Lingue/turismo-ING.pdf
GEF Small Grants Programme/UNDP http://www.sgp.undp.org
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
43

Jamaica

CASESTUDIE #5
St Helena Women's Group (SHWG), Jamaica
SAMENVATTING VAN GOEDE
WERKMETHODEN
• Productontwikkeling op basis van traditionele
activiteiten
• Institutionele ondersteuning
• Capaciteitsversterking en ontwikkeling van
vaardigheden
ACHTERGRONDINFORMATIE
De St. Helena Women’s Group (SHWG) in Retrieve ligt in het Santa Cruz-gebergte in de
gemeente St. Elizabeth. De vrouwen zijn boeren die in hun eigen levensonderhoud voorzien
en die vroeger afzonderlijk van elkaar thuis manden vlochten. Het Bureau of Women’s
Affairs (BWA) heeft hun belangstelling gewekt om tezamen te komen als groep. De SHWG
werd in september 2000 opgericht met de hulp van BWA, om sociale en economische
ontwikkeling van de vrouwen en hun gezinnen te ontwikkelen en het bewustzijn van gendergerelateerde
vraagstukken te vergroten.
De vrouwen kwamen tezamen en deelden hun vlechttechnieken en de vaardigheden voor het
kerven van sierkalebassen om een grotere markt voor hun manden te creëren. In de loop van
2002 ontwierp SHWG hun ingewikkelde ‘Calabasket’ (kalebasmand) vlechtwerkstijl. Het
maken van een Calabasket begint met een ruwe kalebas die wordt gesneden, ingekerfd en
gepolijst. Zij wordt dan gebruikt als een basis om een mand te vlechten van lang palmgrasriet
met invoeging van gekleurde raffiaontwerpen.
Er zijn 9 vrouwelijke leden (8 vlechters en 1 kalebaskerver) die uit de gemeenschappen
Retrieve en Roundhill afkomstig zijn. Ze hebben een kleine werkplaats in Retrieve. De partners
zijn verantwoordelijk voor het management van het bedrijf in termen van de productie van
goederen en het verhandelen en verkopen van producten. Dit project is een van de lokale
ontwikkelingsprojecten gefaciliteerd door de BWA dat nog steeds in productie is, aangezien
zijn inkomsten-genereringspotentieel gerealiseerd is.
Aangezien SHWG als groep aangesloten is bij de BWA, ontvangt zij vanaf 2001 een jaarlijkse
subsidie van de overheid. Teneinde te voldoen aan de overheidsvereisten, werd SHWG in 2006
geregistreerd bij de Kamer van Koophandel als een op de gemeenschap gebaseerde microonderneming.
De BWA heeft de leden van de SHWG in staat gesteld te participeren in lokale
en nationale workshops en om hun koopwaar tentoon te stellen.
SHWG heeft in een aantal evenementen over het gehele eiland geparticipeerd. Deze zijn o.a.
het jaarlijkse Devon House ‘Kumba mi yabba’, de Denbigh Agricultural Show, de Woman
Incorporated Trade Fair, Jamaica Business Development Centre’s Trade Fair en de Treasure
Beach Calabash Literary Festival. SHWG ontving in 2003 een nationale toerismeprijs voor haar
Calabasket-produkt van het Ministerie van Toerisme, Cultuur en Entertainment.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
45

Verschillende vrijwilligers van het Peace Corps Volunteers (PCV) hebben gewerkt met de SHWG
in de vorm van technische assistentie. In 2006 ontving SHWG ondersteuning op
marketinggebied van het USAID Rural Enterprise Agricultural Community Tourism (REACT)
Programme.
BESCHRIJVING VAN DE TOERISTENACTIVITEIT
De SHWG maakt fijn-gevlochten en unieke, middels handenarbeid vervaardigde souvenirs,
zoals portemonnees, placemats, schalen, vazen, picknick- en wasmanden, broodschalen,
muurdecoraties en tassen. Sommige van deze artikelen worden alleen op bestelling gemaakt.
De goederen worden verkocht in verschillende gift shops (cadeauwinkels), waaronder
Sandals Whitehouse, YS Falls, Appleton Estates, Mar Blu Guesthouse, Treasure Beach Women’s
Benevolent Society aan de zuidkust en Tropical Expressions in Kingston. De goederen zijn ook
in Montego Bay en Westmoreland te koop.
De SHWG heeft ook vlechtwerkdemonstraties gegeven bij speciale evenementen; in 2005
bijvoorbeeld participeerden de vrouwen in Sandal’s Whitehouse Heroes Day Celebration. In
2004 waren hun producten ook deel van de Heritage Week Display georganiseerd door het
kabinet van de regering. De toeristen kunnen ook de werkplaats van de SHWG in het Santa
Cruzgebergte bezoeken om de goederen te bezichtigen en te kopen.
EFFECTEN
Het voornaamste middel van bestaan is landbouw, maar de kunstnijverheid is een waardevol
aanvullend inkomen, vooral wanneer de landbouwproductie beperkt is vanwege slechte
weersomstandigheden. Tien procent van de inkomens gegenereerd van de artikelen die
verkocht worden, wordt samengevoegd in een groepsfonds.
46
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

CRUCIALE FACTOREN EN HULPMIDDELEN
Toegang tot de markt
Retrieve en Roundhill zijn geïsoleerde berggemeenschappen, maar toch is de SHWG erin
geslaagd om marktkoppelingen te leggen met lokale commerciële bedrijven en wel met steun
van de BWA en de PCV.
Commerciële levensvatbaarheid
Productontwikkeling, diversificatie en het van een merk voorzien van nieuwe producten,
hebben unieke kunstnijverheidproducten geproduceerd. De hoge kwaliteit en de steeds
nieuwe ontwerpen hebben de vlechters in staat gesteld hogere prijzen te eisen dan de
concurrenten met een lagere kwaliteit. Er komen speciale bestellingen van particuliere
bedrijven, sponsors van fundraising-evenementen en huwelijken. Een speciale opdracht voor
Appleton Rum Estate was bijvoorbeeld een ingekerfde fles rum op de Calabasket. De leden
hebben de kneepjes van de bedrijfsexploitatie geleerd en hebben meer vertrouwen en zijn
succesvoller bij het verkopen van hun producten aan potentiële kleinhandelsverkooppunten.
Beleidsraamwerk
Institutionele ondersteuning van de BWA kwam vanwege haar mandaat ingevolge het
National Poverty Eradication Programme om samen met arme vrouwen te werken.
Implementatie
Capaciteitsversterking en het ontwikkelen van vaardigheden hebben bedrijfsactiviteiten
verbeterd, alsook de marketing en groepsadministratie. BWA verschafte begeleiding en steun
in leiderschap, groepsdynamiek, planning, netwerken en marketing. Verschillende vrijwilligers
van het Peace Corps Volunteers (PCVs) hebben gewerkt met de SHWG, waarbij zij technische
assistentie verschaften inzake boekhouding en administratie, productstandaardisatie en
diversificatie, verkoop en marketing.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
47

DE BELANGRIJKSTE LERING DIE GETROKKEN IS
1. Het uitbreiden van aanvullende verdienmogelijkheden in plattelandsgebieden kan de
kwetsbaarheid van arme producenten verminderen.
2. Er zijn vaardigheden nodig op het gebied van de handel en het management om te
onderhandelen over bestellingen en betalingsvoorwaarden.
3. Het is moeilijk voor kleine producenten wanneer betalingen niet bij de levering
geschieden, aangezien zij gebrek hebben aan werkkapitaal.
CONTACTINFORMATIE
St. Helena Women's Group
Retrieve, Santa Cruz, St. Elizabeth, Jamaica.
Tel: +876 571 4900/ 413 6660
Bureau of Women's Affairs (BWA)
Office of the Prime Minister, 4 Ellesmere Road, Kingston 10, Jamaica.
Tel: +876 929 542/ 754 8575-8 Fax: +876 929 0549
INFORMATIEBRONNEN
St. Helena Women’s Group.
Ministerie van Toerisme, Cultuur en Entertainment.
Tourism Product Development Company.
Bureau of Women’s Affairs.
Peace Corps Volunteers.
48
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

CASESTUDIE # 6
Walkerswood Jerk Country Tour, Jamaica
SAMENVATTING VAN GOEDE
WERKMETHODEN
• Ontwikkeling infrastructuur
• Financieringsmechanisme
• Productontwikkeling op basis van traditionele
activiteiten
• Ontwikkeling van vaardigheden
• Leiderschap vanuit de gemeenschap
• Lokale economische banden
• Collectieve verdeling van de voordelen
ACHTERGRONDINFORMATIE
Lekker verborgen in de heuvels van St. Ann, ligt Walkerswood Caribbean Foods Ltd. Dit bedrijf
heeft zijn oorsprong in een rijke geschiedenis van gemeenschapsactie die kenmerkend is voor
het dorpje Walkerswood. Het bedrijf dat in 1978 geregistreerd werd, begon als deel van een
actie van een plattelandsgemeenschap om werkgelegenheid te scheppen. De Jamaica
Industrial Development Corporation (JIDC) verleende steun aan het project en 2 personen
werden in dienst genomen om lokaal gekruide, in
reepjes gesneden varkensvlees te verkopen.
Voortkomend uit een bescheiden begin, is
Walkerswood volwassen geworden. Het bedrijf
heeft 14 productlijnen uit een reeks van kruiden,
sausjes, specerijen en andere smaakmakers voor
voedingsproducten. Het exporteert 80 procent van
haar omzet, met een waarde van ongeveer US $ 4
miljoen. Grondstoffen zoals tijm, sjalotjes en
pepers worden vers van de boeren opgekocht.
Het bedrijf heeft ook getracht om baanbrekend
werk te verzetten en vestigde een agrarische
bedrijfstak en een restaurantafdeling.
Recentelijker heeft het een nieuw
toeristenproduct gecreëerd, t.w. de
‘Walkerswood Jerk Country Tour – A Jamaican
Epicurean Experience’ waarmee in juli 2005 werd
gestart. De tocht wordt verkocht aan
cruisetoeristen en toeristen die blijven logeren.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
49

BESCHRIJVING VAN DE TOERISTENACTIVITEIT
Bezoekers krijgen een tour van een uur te Walkerswood om te leren over de tradities van de
Jamaicaanse keuken. De tour omvat een wandeling door een demonstratie-kruidentuin, een
voorbeeld van hoe een BBQ-varken en een kip worden gekruid en gebarbecued bij de
dorpsgroeve, met het uitzicht op een traditioneel huis en de fabriek die in bedrijf is. De tour
eindigt bij de kunstnijverheidswinkel – die een keuken voorstelt – in het bezoekerscentrum
en die verschillende kruiden, kookboeken en artikelen van lokale kunst en kunstnijverheid
verkoopt.
EFFECTEN
Er zijn veertien lokale bewoners als gids in dienst en het geprojecteerde aantal bezoekers voor
2007 is 20.000. Walkerswood heeft aan fulltime personeel meer dan 100 employees in dienst
en in 2006 waren ongeveer 100 lokale boeren gegarandeerd van een markt voor al hun
producten.
CRUCIALE FACTOREN EN HULPMIDDELEN
Toegang tot de markt
Het dorp Walkerswood ligt 9 mijl van Ocho Rios, een belangrijk toeristencentrum in Jamaica.
Een agressieve verkoop- en marketingstrategie heeft het bedrijf geholpen door te breken op
de toeristenmarkt. De nadruk is gelegd om de toeristische attractie toegankelijk te maken
voor allen en investeringen in de infrastructuur hebben de fabriek toegankelijk gemaakt voor
toeristen in een rolstoel.
Commerciële levensvatbaarheid
Walkerswood Company heeft een geschiedenis en cultuur van ‘bouwen op eigen kunnen’ en
kent een voorzichtig financieel management. Het bedrijf betaalde bijvoorbeeld JIDC voor
haar hulp bij het opstarten van een voedselbedrijf en in tijden van financiële problemen
(vanwege droogte en stijgingen van de rentevoet) besloten de employees een collectieve
salarisverlaging toe te passen.
Productdiversificatie in de toeristensector was gebaseerd op de productie van het bedrijf van
traditionele voeding en zijn committering aan authenticiteit, kwaliteit en
gemeenschapsontwikkeling. Toekomstige plannen voor de toeristensector zullen kooklessen
inhouden met gebruikmaking van lokaal gekweekte kruiden en andere ingrediënten in een
demonstratiekeuken, het op de markt brengen van een nieuwe zaal voor plechtigheden en
het opzetten van een klein museum. Voorts zullen ook de gemeenschapsboerderij en de lokale
school in de Country Tour worden opgenomen. ‘Fatsoenlijk ondernemen’ en ‘eerlijk handel
drijven’ zijn belangrijke aspecten van het certificeren van het product van Walkerswood.
Implementatie
De ontwikkeling van vaardigheden op het gebied van het toerisme werd aangepakt en
Walkerswood zorgde voor een gedegen training van 30 lokale gidsen om de tour te leiden.
De Country Tour versterkt de economische banden tussen de toeristensector en de lokale
landbouwproductie. Walkerswood begeleidt en ondersteunt lokale boeren bij het leveren van
50
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

hun landbouwproducten aan de fabriek en de landbouwgrond die eigendom is van het bedrijf
wordt door de dorpsbewoners die nabij de fabriek wonen, gecultiveerd zonder huur te
betalen.
Sterke gemeenschapsleiders die de collectieve voordelen van de ontwikkeling van
ondernemingen voorzagen, stichtten Walkerswood. Hun aanpak richtte zich op de
werkgelegenheid en het scheppen van welvaart in plaats van cashgenerering, en het doel van
het bedrijf was om te garanderen dat een ieder in de gemeenschap die wilde werken een
fatsoenlijke baan kon krijgen. De aandelen van het bedrijf konden alleen worden gekocht
door employees.
DE BELANGRIJKSTE LERING DIE GETROKKEN IS
1. Landbouwproductie kan zich ontwikkelen tot agro-verwerking en in de loop der tijd
op succesvolle wijze diversifiëren tot agro-toerisme.
2. Een lange-termijnbenadering m.b.t. het scheppen van werkgelegenheid op het
platteland dat niet afhankelijk is van toerisme alleen, is erg belangrijk.
3. Het kan verschillende seizoenen duren alvorens men kan doorbreken op de
toeristenmarkt, vooral in een volledig ontwikkelde bestemming waar er monopolies
heersen van ‘ground handlers’².
4. De ontwikkeling van een nieuw product, voornamelijk gebaseerd op lokale cultuur en
traditie, dient te worden geïntegreerd met het grote toeristische product om markten
te kunnen vinden.
5. De lancering van een nieuw product dient te worden getimed om samen te vallen met
de aanvang van het toeristenseizoen.
6. Het is belangrijk om de gidsentraining te doen overeenkomen met de daadwerkelijke
mogelijkheden voor werkgelegenheid.
CONTACTINFORMATIE
Walkerswood Caribbean Foods Limited
St. Ann, Jamaica
Tel: +876 917 2318
Email: denyseperkins@walkerswood.com
Website: www.walkerswood.com
INFORMATIEBRONNEN
Walkerswood Caribbean Foods Ltd.
Ministerie van Toerisme, Cultuur en Entertainment.
Tourism Product Development Company.
² ‘ground handlers’ zijn personen die sight-seeing tours organiseren of de toeristen op deze tochten meenemen. Het kan ook gebeuren dat een persoon of een bedrijf de
tour organiseert en de ‘ground handler’ ervoor zorgt dat de toeristen naar de verschillende bezienswaardigheden worden gebracht. In toeristenbestemmingen gebeurt het
soms dat een bedrijf een tour naar een bepaalde locatie voor zich neemt en niet toestaat dat kleinere ondernemingen en/of personen een deel van de koek krijgen.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
51

Saint Lucia

CASESTUDIE #7
Anse La Raye Seafood Friday
(ALRSF), Saint Lucia
SAMENVATTING VAN GOEDE
WERKMETHODEN
• Ontwikkeling Infrastructuur
• Financieringsmechanisme
• Ontwikkeling product op basis van traditionele
activiteiten
• Ontwerp en planning door meerdere groepen
van stakeholders
• Institutionele ondersteuning
• Gebruik van hulpbronnen die algemeen bezit
zijn
• Participatieplanning
• Capaciteitsversterking en ontwikkeling van
vaardigheden
• Leiderschap vanuit de gemeenschap
• Lokale economische banden
• Management van de effecten van het toerisme
ACHTERGRONDINFORMATIE
Anse La Raye Seafood Friday (ALRSF) nam als voorbeeld het succesvolle Oistins
visbakkenevenement dat populair is onder de toeristen op Barbados. De grondgedachte was
om het toeristenproduct te diversifiëren en de voordelen van het toerisme te spreiden. Anse
La Raye was strategisch gesitueerd voor een dergelijk evenement; rijk in natuur- en cultureel
erfgoed en een relatief arme gemeenschap. Op verzoek van het lokale overheidsgezag,
faciliteerde de St. Lucia Heritage Tourism Programme (SLHTP) de ontwikkeling van ALRSF. Het
evenement werd in juli 2000 gelanceerd en wordt over het algemeen beschouwd als een
succes. Grenada heeft inmiddels het visbakkenconcept overgenomen in het visdorpje langs de
kust, nl. Gouyave.
BESCHRIJVING VAN DE TOERISTENACTIVITEIT
Buitenlandse toeristen voegen zich op de vrijdagavond bij lokale standhouders aan de
waterkant van het dorp. De straat wordt afgesloten voor verkeer en de verkopers verkopen
seafood zoals slakken, klipvis en diepzeevis, krab, inktvis en kreeft gekookt op verschillende
manieren, alsook drank en kunstwerkjes. Er is zowel muziek op CD als live muziek.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
53

EFFECTEN
De sociaal-economische effecten op verkopers van ALRSF zijn gedocumenteerd. Het
evenement heeft een belangrijke invloed gehad op de economie van het dorp. De meeste
verkopers waren werkeloze vrouwen en de onderneming verschaft inkomsten voor
huishoudelijke behoeften en investeringen. De lokale economische banden zijn sterk en het
evenement biedt een afzetmarkt voor het vissersvolk langs de zuidwest kust. Andere
ondernemers die hiervan profiteren zijn artiesten, restauranthouders, verkopers van
kunstwerkjes en taxichauffeurs.
54
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

ALRSF-verkopersprofiel
- 72% Vrouwelijk - 77% Verkopen 2+ jaar
- 83% Lager onderwijs - 83% Primair inkomen
- Gemiddelde leeftijd 35 jaar - 94% Verhoogd inkomen
- Ongeschoold - 50% Op inkomsten-gebaseerde leningen
- 61% éénouder gezin - 25% Uitgebreid tot andere ondernemingen
- Gemiddeld 2 kinderen - 93% Opkoop van lokale voeding en drankinput
- 61% schoolgaande kinderen
Bron: Clauzel (2005)
CRUCIALE FACTOREN EN HULPMIDDELEN
Toegang tot de markt
De ontwikkeling van de infrastructuur om een hoogwaardig evenement mogelijk te maken,
werd gefinancierd door de SLHTP en omvatte de bouw van toiletfaciliteiten en
verkoopstalletjes. Anse La Raye is gemakkelijk toegankelijk en bevindt zich dichtbij de
belangrijke toeristencentra. Het dorp is gelegen tussen de toeristen-geörienteerde steden Gros
Islet en Soufriere. Het verzorgt maaltijden aan cruisebezoekers die stoppen om kunstwerkjes te
kopen, buitenlandse toeristen die blijven overnachten, landgenoten die de locatie bezoeken en
dorpsbewoners.
Commerciële levensvatbaarheid
Een regionale micro-financieringsorganisatie, Microfin, verstrekte een succesvolle cyclus van
korte-termijnleningen om de bestaande en nieuwe bedrijven van ALRSF-verkopers uit te
breiden. Dit heeft gewerkt middels op karakter-gebaseerde leningen, regelmatig contact met
de cliënt en strakke inningsmethoden (Clauzel 2005).
Het idee inzake productontwikkeling voor ALRSF was overgenomen van Barbados maar is
aangepast volgens de traditionele activiteiten inzake levensonderhoud en het is een uniek
evenement geworden. Het evenement komt overeen met een ‘street party’ die nabij de stad
Gros Islet wordt gehouden, maar ALRSF is ontwikkeld tot een uniek product, aangezien het
klanten/toeristen aantrekt die kritischer zijn en veel meer uitgeven. Een veilig en gezond milieu
heeft geleid tot een grotere populariteit van het evenement en ALRSF is een lucratieve
‘business’ geworden.
Beleidsraamwerk
Het opzetten van de ALRSF vereiste ontwerp en planning van meerdere groepen stakeholders,
institutionele ondersteuning en het gebruik van gemeenschappelijke hulpbronnen. St. Lucia
heeft een nationaal erfgoedprogramma voor toeristen ontwikkeld, het SLHTP, dat tracht het
CBT te helpen ontwikkelen en verhoogde voordelen te leveren voor de ontwikkeling van de
plattelandsgemeenschap. Het SLHTP verschafte belangrijke financiële en technische assistentie
aan de lokale overheidsautoriteit die in samenwerking met het Visserijdepartement de
voorhoede was van de ontwikkeling van het visbakkenevenement van Anse La Raye. De
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
55

egering ondersteunde het project ook middels de instelling van een prioriteitsgebied voor
economische ontwikkeling. Het evenement is afhankelijk van het gebruik, de ontwikkeling en
het management van gemeenschappelijke hulpbronnen, aangezien het wordt gehouden op
openbare en particuliere grond in een dorp langs de kust. (Renard 2004).
Implementatie
De participatieplanning was gebaseerd op een bepaalde visie. Na een bezoek aan Barbados
in 1999 door 3 vissers en de Districtsvertegenwoordiger, zocht de Dorpsraad van Anse La Raye
bijstand van het SLHTP om het ‘seafood’-evenement op te zetten. Een participatieproces met
de Dorpsraad en in breder verband met de leden van de totale dorpsgemeenschap, resulteerde
in een visie voor de toeristenindustrie op basis van het evenement.
Vaardigheidstraining heeft de kwaliteit en de duurzaamheid van ALRSF op succesvolle wijze
gevestigd, alsook de lokale capaciteit om het evenement te managen. In eerste instantie
kregen de Dorpsraad en de Associatie van Verkopers de verantwoordelijkheid om het ALRSF te
beheren. Bezorgdheid over organisatorische zwakheden en politieke verdeeldheid werden
overwonnen door sterk leiderschap vanuit de gemeenschap en een nieuwe entiteit, de Anse La
Raye Seafood Friday-Commissie, bestaande uit leden van de Raad en de Associatie plus 5
andere vertegenwoordigers uit de gemeenschap die belast zijn met het wekelijkse evenement.
De Commissie ontvangt een vast bedrag van elke verkoper voor administratie en muzikale
entertainment, en is belast met de verlichting, de verwerking van vast afval en de veiligheid.
De ALRSF heeft lokale economische banden op gang gebracht tussen ‘seafood’-verkopers en
andere lokale micro-ondernemers. De meeste verkopers kopen voedselingrediënten en drank
lokaal en het evenement verschaft werk aan vissers, boeren, winkeleigenaren, verkopers van
kunstvoorwerpen en taxichauffeurs.
Het ontvankelijk maken voor en de implementatie van verzachtende maatregelen om de
milieu-effecten van de toeristensector aan te pakken, zijn op gang gebracht. Zorgpunten over
de continuïteit van de vangst van bepaalde zeesoorten om de ALRSF te voorzien, zijn door het
Visserijdepartement aangepakt middels het ontvankelijk maken van het vissersvolk en de
verkopers en dit heeft ertoe bijgedragen dat er een seizoen werd vastgesteld waarin het
verboden is om kreeft te vangen.
Maatregelen inzake de voedselveiligheid en de afvalverwerking zijn ook geïntroduceerd
middels training, beschermende kleding, afvaltonnen en een verbeterde opslag.
56
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

DE BELANGRIJKSTE LERING DIE GETROKKEN IS
1. De lokale overheid kan een centrale rol spelen bij het faciliteren van CBT-initiatieven.
2. Politieke ondersteuning kan in een vroeg stadium cruciaal zijn voor het succes van een
initiatief en de snelheid waarmee dit zich ontwikkelt.
3. Alomvattend overleg, een gemeenschappelijke visie inzake het toerisme, een
holistische aanpak m.b.t. de productontwikkeling en het opbouwen van lokale
managementcapaciteiten zijn belangrijk.
4. Vaardigheidstraining is belangrijk voor het ontwikkelen van een hoogwaardig
toeristenproduct en het opbouwen van de managementcapaciteit om dit in stand te
houden.
5. Technische en financiële assistentie en voortdurende ondersteuning van andere
stakeholders kunnen een project maken of breken.
6. De combinatie van marktkennis, een vast productconcept en standaarden, en zakelijk
ondernemerschap zijn cruciaal voor het succes.
7. Een regelmatig analyseproces om het productconcept en de kwaliteit te behouden, is
belangrijk.
8. Er kan een wisselwerking zijn tussen authenticiteit en inkomstengenererende
activiteiten, vooral waar er een gebrek is aan een lokale traditie van kunstnijverheid
en er geïmporteerde kunstwerkjes worden verkocht.
9. De ontwikkeling van de toeristensector hoeft niet te zijn gebaseerd op een natuurlijke
attractie. Goed georganiseerde evenementen kunnen nieuwe economische
mogelijkheden creëren voor brede lagen van de gemeenschap.
10. De milieu-effecten dienen te worden beheerst.
CONTACTINFORMATIE
Saint Lucia Heritage Tourism Programme (SLHTP)
Sir Stanislaus James Building, The Waterfront, Castries, St. Lucia.
Tel: +758 451 6220/ 6967 Fax: +758 451 6940
Email: Nigel@stluciaheritage.com
INFORMATIEBRONNEN
Saint Lucia Heritage Tourism Programme.
CANARI (2004) Community-based Tourism Initiatives in the Windward Islands: A Review of their
Impacts. Caribbean Natural Resources Institute.
Clauzel, S. (2005) Community Development through Tourism: Feasibility and Demonstrativeness
– Lessons Learned from the Saint Lucia Heritage Tourism Programme.
Renard, Y. (2004) Optimising Community Benefits from Tourism Uses of Common Property
Bronnen: A Study of Policy Requirements. St. Lucia Heritage Tourism Programme.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
57

CASESTUDIE #8
Plas Kassav, Saint Lucia
ACHTERGRONDINFORMATIE
SAMENVATTING VAN GOEDE
WERKMETHODEN
• Productontwikkeling op basis van traditionele
activiteiten
• Institutionele steun
• Capaciteitsversterking
• Lokale economische banden
Cassavemeel en -brood zijn de traditionele voedingsmiddelen in St. Lucia, maar de productie
van cassave en de consumptie hiervan gingen achteruit. Plas Kassav (Creools voor Cassava
Place) is gelegen in Anse La Verdure aan de westkust van het eiland, tussen de dorpen Anse
La Raye en Canaries. Het is een familiebedrijf dat werd gesticht in 1998 en dat zich snel
uitbreidde en de productie en consumptie van cassave enorm stimuleerde. De vraag naar
cassavebrood van inwoners en toeristen is enorm gestegen en de reclame ging van mond tot
mond.
BESCHRIJVING VAN DE TOERISTENACTIVITEIT
Taxichauffeurs en touroperators stoppen te Plas Kassav en toeristen kopen de hen onbekende
versnaperingen, zoals cassavebrood met kokosnoot, met pindakaas, met kersen en rozijnen,
alsook cassavebrood met kaneelkruiden. Een tour met een gids van het bedrijf demonstreert
de traditionele bereidingsmethoden. Ander voedsel, drank en specerijen bereid door inwoners
van het dorp worden verkocht, waaronder gedroogde banaan, honing, pittige sausjes en meel.
58
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

EFFECTEN
Het bedrijf heeft 7 employees in dienst en er zijn plannen om een tourgids in te huren. De
onderneming is de grootste opkoper van cassave van lokale boeren op het eiland en koopt ook
andere voedselproducten van lokale bewoners voor verkoop in haar winkel.
CRUCIALE FACTOREN EN HULPMIDDELEN
Toegang tot de markt
Plas Kassav doet goede zaken dankzij de toeristen aangezien het een duidelijk zichtbare winkel
langs een belangrijke toeristenroute tussen de hoofdstad Castries, en de stad Soufriere heeft.
Commerciële levensvatbaarheid
De productontwikkeling is uniek, ondersteunt de groei van de creoolse keuken en heeft een
vaste klantenkring. Plas Kassav heeft cassavebrood in 13 verschillende smaken ontwikkeld en
houdt traditionele niet-gemechaniseerde methoden van bereiding van het voedsel aan. Het
bedrijf heeft een gemengde klantenkring: de meeste klanten zijn lokaal, maar ongeveer 25%
van de klanten bestaat uit toeristen.
Beleidsraamwerk
Het beleid van St. Lucia inzake de toeristensector omvat brede nationale beleidsdoelen inzake
de toeristensector, waaronder (1) de directe en indirecte uitbreiding van de lokale participatie
in de toeristensector en (2) de versterking van de economische banden tussen het toerisme en
de landbouw en de andere sectoren van de economie over en weer. Het St. Lucia Heritage
Tourism Programme (SLHTP) verstrekt technisch advies aan Plas Kassav, overeenkomstig het
beleid en het Tourism Strategy en Action Plan (2005) van St. Lucia, dat zakelijke adviserende
diensten op CBT-gebied en verdere ontwikkeling van de economische banden stimuleert.
Implementatie
Capaciteitsversterking door SLHTP-centra inzake de verdere ontwikkeling van de handel,
toeristische attracties en het versterken van de economische banden tussen de landbouwsector
en het toerisme, waaronder onderzoek naar verschillende soorten cassave en het gebruik ervan
in de regio.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
59

DE BELANGRIJKSTE LERING DIE GETROKKEN IS
1. Een demonstratie van een authentiek inheems productieproces is een attractie en
verrijkt de ervaring van de bezoeker.
2. Het verwerken van primaire landbouwproducten verhoogt de toegevoegde waarde en
de omzet van agro-toerisme koppelingen.
3. Uit lokale klanten en buitenlandse bezoekers kan een sterk klantenbestand worden
opgebouwd.
4. Het bijhouden van de verwerkte landbouwproducten is belangrijk om een bijdrage te
kunnen leveren aan beleidsbesluiten.
5. Het aanpassen van een inheems product hoeft dit nog niet minder aantrekkelijk te
maken.
6. Vrije tours waarbij de bezoeker goederen kan kopen, kunnen onder de juiste
omstandigheden een gezonde handelsstrategie zijn.
CONTACTINFORMATIE
Plas Kassav
Anse La Verdure, Saint Lucia.
Tel: +758 459 4050
Email: daniyl_237@hotmail.com
Saint Lucia Heritage Tourism Programme (SLHTP)
Sir Stanislaus James Building, The Waterfront, Castries, St. Lucia.
Tel: +758 451 6220/ 6967 Fax: +758 451 6940
Email: Nigel@stluciaheritage.com
INFORMATIEBRONNEN
Plas Kassav.
Saint Lucia Heritage Tourism Programme.
Regering van St. Lucia (2005) Tourism Strategy and Action Plan. Ministerie van Toerisme.
60
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

De Republiek Trinidad en Tobago

CASESTUDIE #9
Roxborough Estate Visitor Services
Cooperative, de Republiek Trinidad en Tobago
SAMENVATTING VAN GOEDE
WERKMETHODEN
• Institutionele ondersteuning
• Gebruik van hulpbronnen die
gemeenschappelijk bezit zijn
• Capaciteitsversterking
• Leiderschap vanuit de gemeenschap
• Management van de effecten van het toerisme
ACHTERGRONDINFORMATIE
De driedelige Argylewatervallen liggen in de Argylerivier, even ten westen van Roxborough
in het oosten van het eilandje Tobago. Met zijn 117 ft. (40 meter) is de waterval de hoogste op
het eiland. Hij valt neer op verschillende niveaus, waardoor er meertjes van bronwater
ontstaan die reeds lang worden gebruikt voor recreatiezwemmen en picknicks.
In het verleden was er een informeel netwerk van jonge mannen van de nabijgelegen dorpen
van Roxborough en Argyle die de bezoekers naar de vallen begeleidden. De afdeling Toerisme
stimuleerde de gemeenschappen om het bezoekersmanagement bij de vallen te formaliseren
en rond 1990 werd de Roxborough Estate Visitor Services Cooperative opgericht.
BESCHRIJVING VAN DE TOERISTENACTIVITEIT
Buitenlandse bezoekers betalen in de ontvangstruimte een bedrag van US$5 als entreegeld,
dat ook een vergoeding voor de gids inhoudt. Er worden souvenirs zoals T-shirts, briefkaarten
en verfrissingen verkocht in de winkel van de Coöperatie. Gidsen in uniform zijn bij de ingang
beschikbaar, maar de toeristen zijn niet verplicht om gebruik te maken van hun diensten.
62
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

Wanneer het druk is bij de vallen, hebben ongeveer 6 gidsen dienst. Het is een wandeling van
20 minuten langs licht hellende en (licht) kronkelende paden door het regenwoud om de
waterval te bereiken.
EFFECTEN
De inkomsten worden gegenereerd uit de entreegelden en de verkoop van souvenirs. Tijdens
het hoogseizoen is het inkomen van de Coöperatie ongeveer US $ 8.000 per maand. De
inkomsten worden gebruikt om het pad naar de waterval te onderhouden en te verbeteren en
de winsten worden gedeeld onder de 16 leden, waarvan de helft uit vrouwen bestaat. Het
gidsen verschaft een waardevolle aanvullende lokale werkgelegenheid. Het opzetten van de
Coöperatie schiep een sterkere sociale organisatie op gemeenschapsniveau. Ook is er een vorm
van afvalverwerking geïntroduceerd om de negatieve effecten op het milieu te verminderen.
CRUCIALE FACTOREN EN HULPMIDDELEN
Toegang tot de markt
Het verbeteren van de paden door de Coöperatie heeft de toegang tot de vallen verbeterd.
Commerciële levensvatbaarheid
De Argylevallen zijn erg bekend en zijn een populaire attractie in Tobago. De attractie trekt
lokale toeristen, toeristen die blijven overnachten en cruisetoeristen. Het gastenmanagement
bij de vallen is zeer goed georganiseerd en diversificatie van activiteiten zou nieuwe inkomengenererende
mogelijkheden kunnen scheppen. Er zijn plannen om in 2007, vier op zichzelf
staande units t.b.v. toeristenaccommodatie in een houten guesthouse te openen, een
verkoopcomplex op te zetten en additionele producten te ontwikkelen, zoals tochten verder
op de rivier, kampeerfaciliteiten en picknick-plekken, en om een cacaoplantage te
rehabiliteren.
Beleidsraamwerk
Het Ministerie van Toerisme in Tobago is bezig een beleid inzake gemeenschapstoerisme te
ontwikkelen. Het departement faciliteerde de gemeenschappen van Roxborough en Argyle om
een lokaal instituut voor toerisme te ontwikkelen, en ondersteunde het gebruik, de
ontwikkeling en het management van de waterval en de omgeving daarvan t.b.v. de
gemeenschap. De Coöperatie is verantwoordelijk voor het beheer van het toerisme en het
ontwikkelen van toeristenactiviteiten en de infrastructuur. Zij is een huurovereenkomst van 25
jaar voor 15 hectaren grond aangegaan via het Parlement van Tobago en het Ministerie van
Toerisme verstrekte een subsidie voor de bouw van de guesthouse, die in 2007 haar deuren zal
openen.
Implementatie
De gemeenschapsorganisatie staat garant dat de gidsen getraind worden en zij beheert de
effecten van het toerisme. Een raad van bestuur bestuurt de Coöperatie en belanghebbenden
kunnen een aanvraag indienen om lid te worden. De gidsen zijn in loondienst en moeten
worden getraind door de Tobago Campus van het Hospitality and Tourism Institute van
Trinidad en Tobago in samenwerking met het Ministerie van Toerisme. De paden zijn goed
onderhouden en de vuilophaal houdt de vallen en de omgeving schoon.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
63

DE BELANGRIJKSTE LERING DIE GETROKKEN IS
1. De overheid kan een centrale rol spelen bij het faciliteren van CBT-initiatieven.
2. Het ontvankelijk maken van brede lagen van de dorpsgemeenschap kan reserves die
men eventueel heeft inzake nieuwe initiatieven en/of organisaties om de natuurlijke
hulpbronnen op de gemeenschapsgrond te beheren, verminderen.
3. Wilde occupanten op de gemeenschapsgrond kunnen een uitdaging vormen voor de
ontwikkeling van de toeristensector.
4. Het gebruik, de ontwikkeling en het management van gemeenschappelijke
hulpbronnen t.b.v. de gemeenschap kunnen nieuwe inkomsten-genererende
activiteiten creëren en het milieumanagement verbeteren indien er sprake is van een
effectieve organisatorische capaciteit op gemeenschapsniveau.
CONTACTINFORMATIE
Roxborough Estate Visitor Services Cooperative.
Argyle Falls, Roxborough, Tobago.
Tel: +868 660 4145
Department of Tourism, Tobago House of Assembly.
197 Doretta’s Court, Mt Marie Scarborough, Tobago.
Telefoon: +868 639-6100
INFORMATIEBRONNEN
Roxborough Estate Visitor Services Cooperative.
Department of Tourism, Tobago House of Assembly.
Ministerie van Toerisme, Trinidad.
64
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

CASESTUDIE #10
Nature Seekers (NS), Republiek
Trinidad en Tobago
SAMENVATTING VAN GOEDE
WERKMETHODEN
• Financieringsmechanisme
• Ondersteuning van NGO’s
• Institutionele ondersteuning
• Gebruik van gemeenschappelijke hulpbronnen
• Capaciteitsversterking en ontwikkeling van
vaardigheden
• Leiderschap vanuit de gemeenschap
• Lokale economische banden
• Management van de effecten van het toerisme
ACHTERGRONDINFORMATIE
Matura Beach aan de oostkust van Trinidad is van cruciaal belang als broedplaats van de
bedreigde Lederzeeschildpad. Vanwege de hoge slachtingen van vrouwelijke schildpadden
(die eieren dragen) voor het vlees, het stropen van eieren en het afgraven van zand van het
broedstrand tijdens de zeventiger en tachtiger jaren, werd het broedstrand in 1990
aangewezen als een Verboden Gebied elk jaar van maart tot augustus en in 2004 aangewezen
als het Matura National Park.
Teneinde de uitvoering van deze beschermingsmaatregel te garanderen, werd er een
geïntegreerd project ontwikkeld middels de samenwerking tussen de Afdeling ‘Wildlife’ van
het departement van Bosbouw en de gemeenschap van Matura. Er werd een cursus voor
tourgidsen verzorgd en het project leidde in 1990 tot de oprichting van de Nature Seekers (NS).
Deze groep uit de gemeenschap kreeg de taak om ‘s nachts op het strand te patrouilleren en
gidsdiensten te verlenen aan bezoekers die een toegangskaartje hebben gekocht om het
strand te bezoeken. De doelstellingen van de Nature Seekers zijn:
1. De negatieve effecten van mensen op schildpadden te verminderen met aandacht op het
voorkómen van het slachten, het stropen van eieren en het verminderen van het hinderen
van deze diersoort tijdens het leggen van de eieren, door toezicht te houden tijdens de
bezoeken.
2. Het ontwikkelen van de gemeenschap middels training en voorlichting om het economisch
potentieel te realiseren.
“Een lichtend voorbeeld om over te nemen - deze inspanning bevorderde de ontwikkeling van
twee andere sterke gemeenschapsprogramma’s voor de bescherming van schildpadden; één in
Trinidad en Tobago en één in Sri Lanka.”
UNDP GEF 2002
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
65

3. Het ontwikkelen en bevorderen van het gemeenschapstoerisme als een hulpmiddel voor
het natuurbehoud, het scheppen van werkgelegenheid en het leggen van banden met
lokale diensten
BESCHRIJVING VAN DE TOERISTENACTIVITEIT
Bij aankomst bij het Matura Beach Visitor Centre, betalen de toeristen een vergoeding na hun
toestemming te hebben overlegd die zij verkregen hebben van de Afdeling Bosbouw. De
tourgroepen krijgen een korte uiteenzetting die hen voorbereid op het observeren van de
schildpadden. Dit praatje geeft aan wat hun juiste gedrag moet zijn, i.e. ‘wat mag’ en ‘wat niet
mag’. De tour richt zich op de wonderen van de broedrituelen van de schildpadden, hun
gedrag, de schildpaddenbiologie en –bescherming. Nature Seekers biedt ook een Turtle
Tagging Tour die de toeristen een opwindende gelegenheid biedt om te participeren in
inspanningen om de bedreigde schildpadden te beschermen, door te helpen informatie te
etiketteren en vast te leggen onder de supervisie van getraind personeel. De tours worden ’s
nachts verzorgd voor een periode van 2½ tot 5 uur.
In 2006 lanceerde Nature Seekers nieuwe toeristenactiviteiten, waaronder een Howler Monkey
(brulaap) Tour, tours naar de Matura- en Rio Secowatervallen. Bij deze tour begeleiden gidsen
de bezoekers en geven zij een uitleg over de flora en de fauna.
EFFECTEN
Nature Seekers heeft op het punt van alternatieve inkomsten-genererende activiteiten het
belangrijkste effect gehad op het dorp Matura. Gedurende de afgelopen 15 jaar hebben
bezoekers nieuwe mogelijkheden voor middelen van bestaan verschaft voor het opzetten van
bungalows, voor ondernemingen zoals logies met ontbijt, voeding en drank, handenarbeid
en tochten door de natuur.
Seizoengebonden werkgelegenheid is ook belangrijk. De leden van de coöperatie
patrouilleren en gidsen op het strand voor US $18 per nacht. Er zijn 14 gidsen, waarvan 3
vrouwen, (het aantal vrouwelijke gidsen is laag vanwege de committeringen voor kinderzorg
in de avonduren). Het inkomen dat gegeneerd wordt uit het bezichtigen van schildpadden is
gemiddeld ongeveer
US $ 30.000 per seizoen. In 2005 werd er ongeveer US $ 7.000 gepompt in de lokale economie
middels het uitbetalen van salarissen aan gidsen. Voor de meesten is het gidsen een
seizoengebonden, aanvullend inkomen.
Positieve sociale effecten zijn o.a. een sterkere sociale organisatie, verbeterd vertrouwen van
de leden van de Coöperatie en culturele uitwisseling tussen de gastheer/gastvrouw en de gast.
66
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

De voordelen voor milieubescherming zijn enorm. Men heeft bereikt dat het slachten, het
hinderen en het verstoren van het eierenleggen van de schildpadden wordt voorkomen. De
slachtcijfers werden gereduceerd van 30 procent in 1990 tot 0 procent in de mid-negentiger
jaren.
CRUCIALE FACTOREN EN HULPMIDDELEN
Toegang tot de markt
Nature Seekers trekt bezoekers om te komen kijken naar het broeden van zeldzame
schildpadden hoewel het niet dichtbij de voornaamste toeristencentra en –routes is gelegen.
De toegangsweg naar Matura Beach verkeert in gebrekkige staat, maar veel bezoekers vinden
dat dit juist het gevoel voor avontuur en afgelegenheid verhoogt.
Commerciële levensvatbaarheid
Er komen jaarlijks meer dan 9.000 bezoekers naar Matura Beach en ongeveer 10 procent van
hen is afkomstig uit het buitenland. Een enquête onder de bezoekers toonde aan dat meer
dan tweederde had gehoord van deze prijswinnende attractie via de mond-tot-mond reclame.
In 2006, kwamen vier gemeenschapsorganisaties die actief betrokken zijn in de toeristensector
en bij de bescherming van schildpadden in Trinidad en Tobago bij elkaar, om een bedrijfsplan
te ontwikkelen om middelen te vergaren voor onderzoek, meer toeristen aan te trekken en de
verdiensten uit de toeristensector te verbeteren. Het ‘Turtle Village’-project omvat de
organisaties Nature Seekers, Grande Riviere, Save Our Sea Turtles (SOS) Tobago en Fish Pond
Conservation Group. Het project wordt ondersteund door de afdeling Bosbouw en BHP Billiton
Trinidad en Tobago. Turtle Village is van plan commerciële toeristenbedrijven te benaderen
voor ondersteuning.
Internationale NGO-ondersteuning heeft Nature Seekers geholpen met het financieren van
activiteiten en om het toerisme tot een commercieel levensvatbare optie te maken. Nature
Seekers verzamelt belangrijke wetenschappelijke gegevens voor veel onderzoeksprojecten. De
organisatie heeft partnerschappen met het Wider Caribbean Sea Turtle Conservation Network
(WIDECAST) en het Earthwatch Institute gesloten. Earthwatch is een internationale, nietcommerciële
organisatie die vrijwilligers in dienst neemt voor wetenschappelijk veldwerk en
voorlichting om het begrip en de actie die nodig zijn voor duurzame ontwikkeling te
bevorderen. In 2006, ontving Nature Seekers negen (9) kleine groepen Earthwatchvrijwilligers
die 10 dagen bleven. Vrijwilligers, onderzoekers en toeristen logeren in een
guesthouse naast het kantoor van Nature Seekers, die het eigendom is van een familie.
Nature Seekers biedt een hoogwaardige tour en bewaakt de standaarden van de
dienstverlening. In de afgelopen jaren heeft de organisatie goede vorderingen gemaakt voor
wat betreft het bereiken van financiële onafhankelijkheid. In 2006 kwam meer dan 50
procent van de jaarlijkse exploitatiebegroting van de organisatie van het Earthwatch Institute.
Deze omvat de aankoop van equipement voor wetenschappelijk onderzoek. Het resterende
deel van de begroting komt van tours waarbij er begeleiding is van een gids (25%), het
departement voor Bosbouw (20%) en subsidies (5%). Nature Seekers verkeert niet in de positie
om de prijs voor de Turtle Tour die nu relatief laag is voor buitenlandse toeristen (US$10) te
verhogen, aangezien deze prijs is vastgesteld in samenspraak met de afdeling Wildlife van het
Ministerie van Landbouw.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
67

Beleidsraamwerk
Institutionele ondersteuning die de participatie van de gemeenschap in de toeristensector op
de beschermde Matura Beach mogelijk maakt ter verbetering van de bescherming van de
natuur en ter verbetering van de middelen van bestaan, is een cruciaal hulpmiddel voor succes.
De activiteiten die worden ondernomen middels een gezamenlijke, co-management
overeenkomst, overeenkomstig de taken en verantwoordelijkheden van de Afdeling Bosbouw
en van Nature Seekers, laten zien dat men deze taken en verantwoordelijkheden duidelijk
heeft begrepen. Dit stelt de gemeenschap in de gelegenheid om te genieten van de
voordelen van het beheer van de natuurlijke hulpbronnen ten gunste van haar
levensonderhoud.
Het Ministerie van Toerisme is bezig om een sub-beleid inzake gemeenschapstoerisme voor
Trinidad te ontwikkelen. Onderzoek voor dit beleid werd verricht tijdens CBT-workshops. De
Tourism Development Company zal in samenwerking met de relevante stakeholders assisteren
bij de implementatie van dit beleid.
Implementatie
Capaciteitsversterking, sterk leiderschap vanuit de gemeenschap en mobilisatie, en de
ontwikkeling van het opzetten van bungalows, hebben toerisme en natuurbehoud mogelijk
gemaakt. In eerste instantie verzorgde de afdeling Bosbouw trainingen inzake tourgidsen en
natuurbehoud. Vaardigheden in wetenschappelijke onderzoeksmethoden zijn verder
ontwikkeld met behulp van overheidsinstanties, partnerorganisaties en terzake deskundigen.
Toen het project begon, werkten de leden van Nature Seekers op vrijwillige basis en liepen zij
elke avond 3¼ mijl om op het strand te patrouilleren en als gids op te treden. In 1994 werden
er voldoende middelen opgebracht om een voertuig te kopen om van en naar het dorp en het
strand te gaan. De meeste gidsen hebben een baan, dus is het patrouilleren op het strand ‘s
avonds een uitdaging voor hen. Schildpadden broeden ‘s nachts wanneer het zicht minder is
en de temperatuur lager. Het strand is 5½ mijl lang. De geest van vrijwilligerswerk is
behouden, aangezien nieuwe rekruten 30 dagen lang een vrijwillige training ondergaan om
hun betrokkenheid te demonstreren, alvorens zij aspirant-gids kunnen worden. In 2001
registreerde Nature Seekers zich ingevolge de Wet op Vennootschappen en de organisatie
heeft een gender-vriendelijk bestuur, waarin er ongeveer evenveel mannen als vrouwen zitting
hebben.
De ontwikkeling van de tours en van de additionele inkomsten-genererende activiteiten
inzake accommodatie, voeding en drank heeft de lokale verbondenheid aan het toerisme en
het natuurbehoud vergroot.
Nature Seekers blinkt uit in vrijwillige zelf-regulering en het monitoren en beheersen van de
effecten van het toerisme. Het draagvermogen wordt regelmatig geëvalueerd. Het was in
eerste instantie gesteld op een maximum van 200 schildpadobserveerders per nacht, maar dit
werd teruggebracht tot 150. De limiet kan in de toekomst worden verhoogd of verlaagd,
afhankelijk van de onderzoeksresultaten inzake de effecten van zandverdichting op de nesten
door de aanwezigheid van bezoekers. Elke gids heeft het toezicht op een maximumaantal van
30 bezoekers. Er zijn gedragscodes ontwikkeld voor toeristen, Earthwatch-vrijwilligers en het
personeel van Nature Seekers.
68
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

DE BELANGRIJKSTE LERING DIE GETROKKEN IS
1. De overheid kan een centrale rol spelen bij het faciliteren van CBT-initiatieven.
2. Gemeenschapsparticipatie en duurzame voordelen voor het levensonderhoud zijn
noodzakelijk voor een effectief behoud.
3. Committering van de leden en vrijwillige bijdragen zijn van essentieel belang.
4. Het neemt enige tijd in beslag om de voordelen van natuurbehoud en toerisme voor
het levensonderhoud, te realiseren.
5. De steun van een internationale NGO kan cruciaal zijn voor de mobilisatie van
middelen, capaciteitsversterking en de bevordering van een CBT-project.
6. Seizoengebondenheid en het niet voldoende inkomen hebben van gidsen vormen
een probleem, maar deze zaken kunnen worden opgelost door het diversifiëren van
activiteiten.
7. Het ontwikkelen van partnerschappen maakt het mobiliseren van middelen
gemakkelijker.
8. Participatie-besluitvorming (dus besluitvorming waarbij zoveel mogelijk leden van de
gemeenschap bij betrokken zijn) is een garantie voor organisatorische eenheid.
9. Er moeten aansluitingen met commerciële toeristenbedrijven worden ontwikkeld.
10. Lokale toeristen kunnen een belangrijke markt vormen voor het CBT.
11. Juridische vereisten van NGO’s en/of niet-commerciële bedrijven dienen duidelijk
uitgesplitst en verspreid te worden.
CONTACTINFORMATIE
Nature Seekers
P.O. Box 4535, 101/4mm Toco Main Road, Matura, Trinidad.
Tel/Fax: +868 668 7737
Email: natseek@tstt.net.tt Website: www.natureseekers.org
INFORMATIEBRONNEN
Nature Seekers.
Ministerie van Toerisme, Trinidad.
Caribbean Natural Resources Institute.
Sankar-Oyan, R. (2006) Nature Seekers Inc. www.trinidad-tobago.net
Shand, E. (2001) Integrating Biodiversity Conservation into the Tourism Sector in Trinidad and
Tobago – A Case of Effective Local Community Participation. Biodiversity Planning Support
Programme (UNEP/UNDP/GEF).
UNDP GEF-SGP (2002) Nomination Form for Nature Seekers for the Equator Initiative Awards.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
69

VII. Slotopmerkingen
Het CBT is in het Caribisch Gebied aan het groeien en er zijn casestudies van goede
werkmethoden in deze regio. Deze verschaffen een reeks van organisatorische modellen en
hoogwaardige goederen en diensten. Natuur- en cultuurexcursies, regelmatige en speciale
evenementen, accommodatie, voeding en kunstwerkjes worden verschaft door een organisatie
voor de bescherming van schildpadden en een toeristenorganisatie, een
watervallencoöperatie, een gidsenorganisatie voor riviertochten, een eco-toerisme ‘lodge’
(logeerverblijf) ondersteund door dorpsbewoners, een commissie voor dorpsevenementen,
bloemen- en handenarbeidgroepen van vrouwen, een cassave- familiebedrijf en een op de
gemeenschap gebaseerd internationaal voedingsbedrijf.
De tien casestudies illustreren creativiteit en toewijding en tonen aan hoe gemeenschappen
met de juiste ondersteuning van stakeholders, levensvatbare bedrijven kunnen ontwikkelen
die maken dat gemeenschapsattracties en lokale producten en dienstverleners op succesvolle
wijze worden geïntegreerd in de toeristenindustrie. Ze demonstreren ondernemingsmodellen,
innovaties inzake productontwikkeling, financieringsmechanismen, benaderingen inzake
marketing en merkaanduiding, beleids- en institutionele hervormingen en programma’s,
planningprocessen waarbij zoveel mogelijk leden uit de dorpsgemeenschap betrokken worden,
leiderschap vanuit de gemeenschap, capaciteitsversterking en management van de effecten
van het toerisme die zowel op micro als macroniveaus vereist zijn.
Vele cruciale factoren waarmee CBT-ondernemers in het Caribisch Gebied geconfronteerd
raken, zijn dezelfde als die men ervaart in Afrika, Latijns-Amerika en de gebieden in Azië en
de Stille Oceaan. Het belangrijkste daarbij is het bewerkstelligen van commerciële
levensvatbaarheid die nauwe aandacht vergt voor productkwaliteit, investeringen in zakelijke
vaardigheden, het betrekken van de particuliere sector, promotie en financiering.
De casestudies die in de handleiding worden gepresenteerd, zijn misschien niet altijd over te
nemen en bevatten misschien geen blauwdruk, maar vestigen de aandacht op cruciale factoren
en hulpmiddelen die goede werkmethoden zouden kunnen begeleiden. Bovendien tonen deze
casestudies aan dat het CBT een uniek, participatiemodel op toeristisch gebied is, dat de
mogelijkheid biedt om tastbare en duurzame netto socio-economische voordelen te creëren
voor een brede reeks stakeholders, zowel binnen als buiten de gemeenschap. Stakeholders in
het Caribisch Gebied hebben de gelegenheid om lering te trekken uit werkbare
gedocumenteerde internationale en regionale werkmethoden inzake het CBT en om hun
aanpak te verfijnen en de effectiviteit van hun aanpak te maximaliseren.
Het CBT kan zijn rol in het leveren van duurzame ontwikkeling echter alleen bereiken indien
er ruime aandacht wordt besteed aan beleidshervorming en acties om een ondersteunend
nationaal beleid te creëren. Dit vereist geïntegreerde sectorale gedragslijnen,
participatiebenaderingen en hulpmiddelen voor planning en management, en bruikbare en
ondersteunende institutionele regelingen. Er moet prioriteit gegeven worden aan de
ontwikkeling en de bevordering van hoogwaardige, commercieel levensvatbare, op de
gemeenschap gebaseerde producten; het leggen van banden tussen de toeristenindustrie en
andere economische sectoren; partnerschappen tussen gemeenschap en particuliere sector;
financieringsmechanismen en fiscale incentives oftewel aansporingen; en het gebruik, het
management en de ontwikkeling van gemeenschappelijk hulpbronnen ten behoeve van de
gemeenschap.
70
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

Additionele
Informatie
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
71

Voorbeelden van
CBT-projecten
Criteria inzake de selectie van
Criteria van het St. Lucia Heritage Tourism Programme (SLHTP) voor
Strategische CBT-Projectinterventies
De identificatie van specifieke criteria voor projectinterventies werd verricht via een
stakeholdersoverleg dat mensen op het gebied van gemeenschapsontwikkeling omvatte,
alsook overheidsinstellingen waaronder het SLHTP, particuliere ondernemers op het gebied
van erfgoedtoerisme en andere belanghebbenden. De criteria die werden ontwikkeld, werden
door verschillende factoren bepaald, maar twee domineerden de keuze van de criteria. Deze
waren: (1) de behoefte om de haalbaarheid te beoordelen gezien het geplande tijdsbestek van
het project en andere lokale condities en (2) de behoefte om te demonstreren wat werkt.
Deze laatste voorwaarde was cruciaal, gezien de realiteit dat ondanks verschillende jaren van
discussie en uitvoering inzake het CBT, er niet veel succesverhalen waren om te bevestigen dat
deze benadering een werkbaar en wenselijk pad was om gemeenschapsontwikkeling te
bewerkstelligen.
• Selectie gemeenschap – Haalbaarheid
– ervaring en prestaties
– aangetoond ondernemerschap
– toegang tot financiële middelen
– verkoopbaarheid
– algemeen belang
– ervaring op het gebied van gemeenschapsprojecten
– de rol van partijpolitiek.
• Selectie gemeenschap – Aantoonbaarheid
– combinatie van natuurlijke en culturele plekken
– mogelijkheden voor geografische uitbreiding
– niet buitengewoon uniek
Source: Clauzel, S. (2005) Community development through tourism: Feasibility and
demonstrativeness - lessons learnt from the Saint Lucia Heritage Tourism Programme. Paper
presented at, 'Improving coastal livelihoods: Lessons learned from experience and priorities for
future research in the Caribbean', July 2005, St Lucia.
Heritage Trails Uganda (HTU) Criteria voor een selectielijst van CBT-locaties
Het Heritage Trails Project (1999-2004) richtte zich op het ontwikkelen van het CBT bij
traditionele culturele erfgoedplekken in Oeganda. In navolging van een pilotproject vereiste
het project een landelijke uitbreidingsfase, dat er criteria werden ontwikkeld om objectiviteit
bij de selectie van de locaties te garanderen, alsook de commerciële levensvatbaarheid van
projecten en consensus te bereiken onder de stakeholders. De criteria werden in 2001
72
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

ontwikkeld middels een proces van consultatie waarbij stakeholders van de overheid, NGO’s,
de particuliere sector en traditionele vorstendommen betrokken waren. De criteria waren als
volgt:
1. Het potentieel om een uniek en uitermate verkoopbaar cultuur-toerismeproduct te
ontwikkelen op de Uganda Tourism Board’s ‘Uganda Trail’ voor lokale en voor
internationale markten.
2. Levensvatbaarheid van bedrijfsontwikkeling (bijv. vereiste niveau van locatieontwikkeling,
reeks van inkomsten-genererende activiteiten en geprojecteerd aantal
toeristen).
3. De mogelijkheid voor de lokale gemeenschap om grondgebruikersrechten zeker te
stellen en een garantie dat zij de voornaamste begunstigden zullen zijn van de inkomsten
die (binnen het tijdsbestek van het project) uit de ontwikkeling van de toeristensector
voortvloeien.
4. De mogelijkheid en de bereidwilligheid van de lokale gemeenschap om zich bezig te
houden met de ontwikkeling van het toerisme en om te voldoen aan standaarden (bijv.
aantal en capaciteit van gemeenschapsorganisaties, beschikbaarheid van sprekers van de
Engelse taal, ondernemersgeest, medewerking van cultuurdragers en ressortraden).
5. De mogelijkheid van het toerisme om de armoede in de lokale gemeenschap terug te
dringen middels het verbeteren van individuele middelen van bestaan (bijv. de verkoop
van manden) en het verschaffen van middelen voor een project voor
gemeenschapsontwikkeling (bijv. een kliniek). Laatstgenoemde hangt af van criterium
nummer twee (2).
6. De fysieke staat van de locatie.
7. Het historische en/of culturele belang van de locatie en de daarbij behorende behoefte
aan het behoud hiervan.
8. De mogelijkheid van het toerisme om voldoende prikkels te geven en middelen te
genereren om het natuurlijk en/of cultureel erfgoed te behouden. Dit hangt grotendeels
af van criterium nummer twee (2).
9. De mogelijkheid om interculturele uitwisseling, culturele vernieuwing en culturele
voorlichting te bevorderen.
10. Geschiktheid in de zin van beperkingen inzake tijd en middelen van de uitvoerende
instantie, Heritage Trails Uganda.
Bron: HTP (2001) Notulen van de Bijeenkomst van de Nationale Stakeholders over de
Toekomst van Heritage Trails Uganda (HTU). Heritage Trails Project, Kampala.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
73

Aanbevelingen voor de financiering van CBTontwikkeling
in het Caribisch Gebied
Aanbevelingen m.b.t. de kredietverschaffers:
1. Er dienen pakketten van zachte leningen te worden ontwikkeld die een moratorium
oftewel uitstel van betaling en flexibele aflossingsvoorwaarden inhouden.
2. De leningen dienen te worden opgesteld met aflossingsvoorwaarden die rekening
houden met de seizoengebondenheid van de toeristenindustrie.
3. Er kan een declaratie-financieringsmechanisme worden opgezet met de banken of andere
financiële instellingen om een uitstel van betaling tot 85 procent van de aflossing toe te
staan, in afwachting van het innen van gelden bij de leverancier.
4. Er dienen op regelmatige basis workshops te worden gehouden met de belangrijkste
actoren van de financiële sector, teneinde deze ontvankelijk te maken voor de
verschillende attracties binnen de CBT-sector.
5. Bezoeken aan CBT-locaties door kredietverschaffers dienen te worden gestimuleerd.
6. De National Insurance Corporation, verzekeringsmaatschappijen en kredietverenigingen
dienen te worden gestimuleerd om “terug te geven” aan de gemeenschap door het
reserveren van fondsen om opnieuw leningen te verschaffen aan de CBT-sector.
Aanbevelingen m.b.t. Locatie-eigenaren, Investeerders/kredietnemers:
1. Projecten (voorstellen, haalbaarheidstudies, bedrijfsplannen) dienen vooraf te gaan door
een onderzoek, dienen grondig te worden voorbereid en op professionele wijze te
worden gepresenteerd aan de financiële instellingen.
2. Financiële gegevens moeten accuraat zijn en een realistisch beeld geven van de
levensvatbaarheid van het project.
3. Locatie-eigenaren/investeerders moeten het belang inzien om een eigen inbreng in hun
projecten bij te dragen.
4. Locatie-eigenaren van bestaande bedrijven moeten te allen tijde kunnen beschikken over
bijgewerkte bescheiden.
5. Locatie-eigenaren dienen een systeem voor gegevensverzameling inzake inkomsten
verkregen van bezoekers te ontwikkelen.
6. Locatie-eigenaren dienen zichzelf op één lijn te stellen met grote touroperators en
hotels.
7. Er dienen clusters te worden gevormd binnen de sector op basis van de soort van
attracties.
8. Locatie-eigenaren dienen te worden gestimuleerd om een coöperatie te ontwikkelen.
9. Locatie-eigenaren moeten trainingen krijgen op het gebied van marketing en promotie.
74
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

Aanbevelingen m.b.t. de overheid:
1. Er dient technische ondersteuning te worden verstrekt om te assisteren bij het opstellen
van voorstellen en bedrijfsplannen voor CBT-ontwikkeling.
2. De overheid dient financiële instellingen te stimuleren om de rentevoet voor de CBTsector
te verlagen.
3. Gemeenschapsparticipatie in de mogelijkheden die de toeristensector biedt, dient te
worden gestimuleerd en er dient een CBT-vriendelijk milieu te worden ontwikkeld.
4. Er dient t.b.v. het CBT een lijst te worden samengesteld van professionals, waaronder
deskundigen op financieel, marketing en milieugebied.
5. Er dient een voorlichtingsprogramma van de overheid te worden uitgevoerd, zodat de
bevolking zich bewust is van haar erfgoed en de attracties die in de sector zijn
ontwikkeld.
6. Commerciële bedrijven dienen gestimuleerd te worden om aandeelhouders te worden in
CBT-bedrijven.
Bron: Bijgewerkte samenvatting van Clauzel, S. (2006) Challenges and lessons in financing
community based tourism projects: A business perspective. Voordracht gepresenteerd op de 8th
Sustainable Tourism Conference (8e Conferentie voor Duurzaam Toerisme).
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
75

Bruikbare referenties
APEIS-RISPO (2006) Good Practices Inventory (GPI) on community-based tourism in protected
areas. Asia Pacific Environmental Innovative Strategies (APEIS) Research on Innovative and
Strategic Policy Options (RISPO), Japan. http://www.iges.or.jp/APEIS/RISPO/inventory/db/
Ashley, C., Goodwin, H., McNab, D., Scott, M. and Chaves, L. (2006) Making tourism count for
the local economy in the Caribbean: Guidelines for good practice. PPT Partnership en de CTO.
http://www.propoortourism.org.uk/caribbean/index.html
Ashley, C., Roe, D. and Goodwin, H. (2001) Pro-poor tourism strategies making tourism work
for the poor: A review of experiences. ODI.
http://www.propoortourism.org.uk/ppt_pubs_outputs.html
Ashley, C. and Jones, B. (2001) Joint ventures between communities and tourism investors:
experience in southern Africa.
http://www.propoortourism.org.uk/ppt_pubs_related%20reports.html
CANARI (2000) Workshop on community based tourism for rural development, Dominica Mei
2001. http://www.canari.org/subject.html#tourism
CANARI (1999) Community-based tourism in the Caribbean. Final report of workshop by
CANARI and SLHTP, St. Lucia, februari 1999.
http://www.canari.org/subject.html#comm_tourism
Clauzel, S. (2005) Community development through tourism: Feasibility and
demonstrativeness – lessons learnt from the Saint Lucia Heritage Tourism Programme.
Clauzel, S. (2006) Challenges and lessons in financing community based tourism projects: A
business perspective. Voordracht gehouden op de 8th Sustainable Tourism Conference.
http://www.onecaribbean.org/information/documentview.php?rowid=3910
Cooper, G. (2004a) Community based tourism experiences in the Caribbean: Lessons and key
considerations. Voordracht gehouden op de Zesde Jaarlijkse Caribische Conferentie inzake
Sustainable Tourism Development. Havana, Cuba. http://www.canari.org/subject.html#tourism
Cooper, G. (2004b) Community-based tourism initiatives in the Windward Islands: A review of
their impacts. CANARI Technische Rapport No. 327, Trinidad.
GEF SGP (2006) Community action to conserve biodiversity. Linking Biodiversity Conservation
with Poverty Reduction: Case Studies from Latin America and the Caribbean. Global
Environmental Facility Small Grants Programme, the Equator Initiative en de UNDP.
http://www.energyandenvironment.undp.org/undp/index.cfm?module=Library&page=Docume
nt&DocumentID=5851
76
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

Geoghegan, T. (1997) Rural development through heritage tourism: Guidelines for the
Caribbean. CANARI Guideline Series. http://www.canari.org/subject.html#comm_tourism
Goodwin, H. (2006) ‘Community-based tourism: Failing to deliver?’ id21 insights Issue #62.
http://www.id21.org//insights/insights62/art06.html
INWENT (2002) Training Manual for Community-Based Tourism. Capacity Building
International, Germany.
http://www.snvworld.org/cds/rgTUR/snv2/main_1/dok_1956b/index.html
Mann, M. (2000) The Community Tourism Guide. For Tourism Concern. Earthscan.
Meyer, D. (2006) Caribbean tourism, local sourcing and enterprise development: Review of
the literature. PPT Working Paper No. 18.
http://www.propoortourism.org.uk/ppt_pubs_workingpapers.html
Mitchell, J. and Harrison, D. (2006) Community-Private Sector Partnerships: The benefits of
working locally. Keynote address at the Mekong Tourism Investment Summit at Luang
Prabang, Lao PDR.
www.odi.org.uk/propoortourism/presentations/mekong_files/frame.htm
Mountain Institute (2000) Community-based tourism for conservation and development: A
resource kit. The Mountain Institute. USA. http://www.mountain.org/tmi/appa.cfm
Mycoo, M. (2005) Physical planning guidelines for community-based tourism. UWI-SEDU.
http://www.nrsp.org.uk/database/output_view.asp?outputID=2747
Mycoo, M. (2004) Achieving community-based tourism that benefits the poor in the landwater
interface. Overzicht van hoofdzaken van het beleid door UWI-SEDU.
Pantin, D. and Francis, J. (2005) Community based sustainable tourism. UWI SEDU.
http://www.nrsp.org.uk/database/output_view.asp?outputID=2762
Pattullo, P. and Minelli, O. (2006) The Ethical Travel Guide: Your passport to exciting
alternative holidays. For Tourism Concern. Earthscan.
PPT Partnership (2005) Annual Register. Pro-Poor Tourism Partnership. London, UK.
Renard, Y. (2004) Optimising community benefits from tourism uses of common property
resources: A study of policy requirements. St. Lucia Heritage Tourism Programme
Renard, Y. (2001) Practical strategies for pro-poor tourism: A case study of the St. Lucia
Heritage Tourism Programme. PPT Working Paper No.7.
http://www.propoortourism.org.uk/ppt_pubs_workingpapers.html
REST (2006) Community Based Tourism Handbook. Responsible Ecological Social Tours.
Thailand.
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
77

SNV (2000) SNV and Sustainable Tourism Development: Economical benefits for local poor.
Netherlands Development Organisation.
http://www.snvworld.org/irj/portal/anonymous?NavigationTarget=navurl://a897972aaa73079a9
ae3da36dfb92e60
The Conference Board, Inc. (2003) BEST Community Profile: Las Terrazas Complejo Turistico.
Business Enterprises for Sustainable Travel. Jaargang 4 Nummer 5.
www.sustainabletravel.org/docs/communityprofile_lasterrazas.pdf
Wild Coast SDI Development Support Programme (2005a) Wild Coast Tourism Enterprise
Development Manual.
Wild Coast SDI Development Support Programme (2005b) Wild Coast SDI Pilot Programme
Phase 2 of the Development of a Replication Model and Guidelines for Implementation.
WWF (2001) Guidelines for community-based ecotourism development. World Wildlife Fund
International, Zwitserland.
http://www.wwf.org.uk/filelibrary/pdf/community_based_ecotourism.pdf
78
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

Relevante Organisaties
Agro-Tourism Linkages Centre
Inter-American Institute for Cooperation on Agriculture (IICA)
Chelsea House, Chelsea Road, St. Michael, Barbados
Tel: +246 427 4740/1 Fax: +246 429 350
Email: barbados@iica.com.bb www.iica.int
Asociacion Costarricense de Turismo Rural Comunitario y Conservacionista (ACTUAR)
Rural Community Tourism Association, Apartado 719-1260 Escazu, San Jose, Costa Rica
Tel: +506 248 9470 Fax: +506 248 9731
Email: info@actuarcostarica.com www.actuarcostarica.com
Caribbean Alliance for Sustainable Tourism (CAST)
1000 Ponce de Leon Ave., San Juan, Puerto Rico
Tel: +787 725 9139 Fax: +787 9108
Email: cast@cha-cast.com www.cha-cast.com
Caribbean Natural Resources Institute (CANARI)
Fernandes Industrial Centre, Administrative Building, Eastern Main Road, Laventill, Trinidad
Tel: +868 626 6062 Fax: +868 626 1788
Email: info@canari.org
www.canari.org
Caribbean Tourism Human Resource Council (CTHRC)
C/o CTO, One Financial Place, Lower Collymore Rock, St. Michael, Barbados
Tel: +246 427 5242 Fax: +246 429 3065
Email: ctobar@caribsurf.com
www.onecaribbean.org/information/categorybrowse.php?categoryid=334
Community Tourism Foundation (CTF)
‘Halsworth’, Welches Road, St. Michael, Barbados
Tel: +246 228 6828 Fax: +246 437 3381
Email: ctf@sunbeach.net www.ctfonline.org
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
79

Countrystyle International Ltd./ Countrystyle Community Tourism Network
Astra Inn, Mandeville, Manchester, Jamaica
Tel: +876 488 7207/ 962 7758
Email: countrystyle@yahoo.com www.countrystylecommunitytourism.com
Fair Trade in Tourism South Africa (FTTSA)
Email: info@fairtourismsa.org.za www.fairtourismsa.org.za
Namibian Community Based Tourism Association (NACOBTA)
Email: office.nacobta@iway.na www.nacobta.com.na
Pro-Poor Tourism (PPT) Partnership
Email: info@propoortourism.org.uk
www.propoortourism.org.uk
Responsible, Ecological, Social Tours (REST)
Email: rest@asiaaccess.net www.rest.or.th
Saint Lucia Heritage Tourism Programme (SLHTP)
Sir Stanislaus James Building, The Waterfront, Castries, St. Lucia
Tel: +758 451 6220/ 6967 Fax: +758 451 6940
Email: Nigel@stluciaheritage.com www.stluciaheritage.com
Sustainable Communities Foundation Through Tourism (SCF)
62 Ward Avenue, Mandeville, Jamaica
Tel: +876 962 7758 Fax: +876 962 1461
Email: scfttourism@hotmail.com www.uwimona.edu.jm
Sustainable Economic Development Unit (SEDU)
St. Augustine Campus, Department of Economics, University of the West Indies, Trinidad
Tel: +868 645 3232/6 Fax: +868 662 6555
Email: sedu@fss.uwi.tt
www.uwi.tt\sedu
Toledo Ecotourism Association (TEA)
Reyes Chua, Punta Gorda, Belize
www.belizehome.com/toledomaya
80
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

Tourism Concern
Email: info@tourismconcern.org.uk
www.tourismconcern.org.uk
Travel Foundation Tobago Ltd.
Email: tftobago@tstt.net
www.thetravelfoundation.org.uk
Uganda Community Tourism Association (UCOTA)
Email: ucota@africaonline.co.ug www.ucota.or.ug
UNESCO Youth PATH (Poverty Alleviation through Tourism and Heritage) Programme
Email: youthpath@unesco.org www.unescocaribbean.org/culture_youthpath.htm
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
81

Aanverwante prijzen (awards) op het gebied
van Toerisme en Milieu
Equator-prijs
Organisatie
Toekenning van de
prijs op grond van:
Prijscategorieën
Prijs
Criteria om in
aanmerking te komen
United Nations Development Programme Equator Initiative
Buitengewone lokale inspanning om armoede terug te dringen middels de
bescherming en het duurzaam gebruik van de biodiversiteit.
1. Latijns Amerika en het Caribisch Gebied
2. Afrika
3. Azië en de landen rondom de Stille Oceaan
4. Gemeenschapsproject in een locatie die voorkomt op de
Werelderfgoedlijst van de UNESCO
5. Bedrijf op basis van duurzame biodiversiteit
US $ 30.000 voor elke winnende organisatie.
Initiatieven moeten zijn gelegen binnen de equatoriale zone en in een
ontwikkelingsland. Voordrachten kunnen worden ingediend voor
gemeenschapsorganisaties en ondernemersinitiatieven, inheemse groepen,
niet-gouvernementele organisaties en andere, maar niet voor individuen.
- Effecten
- Partnerschappen
Selectiecriteria
Deelnameproces
Deelnamedata
Eerdere winnaars in
de regio
Website
Email
- Duurzaamheid
- Innovatie en overdraagbaarheid
- Leiderschap en het delegeren van bevoegdheden aan de gemeenschap
- Gendergelijkheid en sociale betrokkenheid
Voordrachtformulier.
Oproep voor voordrachten in augustus en de deadline voor indiening in
oktober
2002 Toledo Institute for Development and Environment (TIDE), Belize
www.equatorinitiative@undp.org
equatorinitiative@undp.org
82
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

TO DO! Contest voor Sociaal Verantwoordelijk Toerisme
Organisatie
Toekenning van de
prijs op grond van:
Prijscategorieën
Prijs
Criteria om in
aanmerking te komen
Selectiecriteria
Deelnameproces
Deelnamedata
Eerdere winnaars in
de regio:
Website
Email
Niet-commerciële organisatie, Studienkreis fur Tourismus und
Entwicklung (Instituut voor Toerisme en Ontwikkeling), Duitsland.
Sociaal verantwoordelijk toerisme
Niet gespecificeerd
TO DO! Trofee en contanten
Projecten voor de ontwikkeling van het toerisme en maatregelen
waarvan de planning en de realisatie brede lokale participatie
garanderen.
- Brede participatie van de lokale bevolking in de planning en de
implementatie
- Vergroting van het bewustzijn
- Voordelen op een breed vlak
- Gekwalificeerde banen in de toeristensector
- Versterking van de identiteit
- Minimalisatie/voorkoming van schade aan het milieu
- Verenigbaar met en duurzaam op milieugebied
Middels voordracht- en aanvraagformulier
Deadline voordracht en aanvraag in augustus
1996 Toledo Ecotourism Association (TEA), Belize
www.todo-contest.org
info@studienkreis.org
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
83

First Choice Responsible Tourism Awards (prijs voor verantwoordelijk toerisme)
Partnerorganisaties
Toekenning van de
prijs op grond van:
Prijscategorieën
Prijs
Criteria om in
aanmerking te komen
Selectiecriteria
Deelnameproces
Deelnamedata
Eerdere winnaars in
de regio
Website
Email
First Choice, The Times, World Travel Market, Geographical Magazine
Bijdrage aan natuurbescherming, de economieën van de lokale
gemeenschappen en het minimaliseren van de negatieve effecten
van het toerisme.
1. De beste inzake zeemilieu
2. De beste voor Bergen
3. Het beste beschermde gebied
4. De beste Touroperator
5. De beste kleine accommodatie/hotel (50 rooms)
7. De beste inzake armoedebestrijding
8. De beste inzake innovatie/technologie
9. Het beste transportinitiatief
10. De beste inzake de bescherming van bedreigde plant- en
diersoorten
11. De beste persoonlijke bijdrage
12. De beste vrijwilligersorganisatie
13. De beste bestemming
Leden van het publiek die een succesvolle deelname voordragen,
zijn automatisch in een competitie (alleen toegankelijk voor
ingezetenen van het Verenigd Koninkrijk).
Wereldwijd – verwijs naar categorieën
Niet gespecificeerd
Voordrachten door leden van het publiek. Een minimum van 20
voordrachten is vereist voor deelname om door de voorselectie te
komen
Oproep voor voordrachten in juni en de deadline voor indiening is in
augustus
2004 Best Hotel Casuarina Beach Club in Barbados
www.responsibletravel.com
awards@responsibletourism.com
84
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

IIslands Magazine - Caribbean Tourism Organization Sustainable Tourism Award
(prijs voor duurzaam toerisme)
Partnerorganisaties
Toekenning van de
prijs op grond vann
Prijscategorieën
Prijs
Criteria om in
aanmerking te komen
Deelnameproces
Deelnameproces
Deelnamedata
Eerdere winnaars in
de regio:
Website
Email
Islands Magazine and the Caribbean Tourism Organization (CTO)
Bijdrage aan een betere kwaliteit van het leven in de
desbetreffende bestemming en het verschaffen van een unieke
bezoekerservaring, zoals vastgelegd in de definitie van CTO inzake
Duurzaam Toerisme voor het Caribisch Gebied.
Niet van toepassing – één prijs
Niet van toepassing
Het product dient tenminste drie jaar operationeel te zijn
De projecten die worden ingediend, dienen minstens 5 van de
volgende gebieden te bestrijken:
- Milieumanagement
- Planning en management inzake landgebruik
- Toerismemanagement: bezoekers en personeel
- Betrokkenheid van de lokale gemeenschap: training,
management, voordelen
- Bescherming erfgoed: cultureel, gebouwd en natuurlijk erfgoed
- Educatie: personeelstraining, communicatie en bewustzijn van het
publiek
- Veiligheid en beveiliging
- Financiële duurzaamheid
- Partnerschap: steun aan andere milieu- en sociale initiatieven
Voordrachten moeten worden ingediend door Nationale
Toeristenorganisaties of CTO-lidlanden. Maar één voordracht per
land is toegestaan.
Jaarlijks
2006 Hidden Valley Inn, Belize
2005 Runaway Bay HEART Hotel and Training Institute, Jamaica
2004 Tiamo Resorts, Bahamas
2003 Casuarina Beach Club, Barbados
www.onecaribbean.org
ctobar@caribsurf.com
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
85

NOTES
86
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

NOTES
Concurreren met de beste:
Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)
87