Arbeidsrisico's in de keramiek - Inspectie SZW
Arbeidsrisico's in de keramiek - Inspectie SZW
Arbeidsrisico's in de keramiek - Inspectie SZW
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong><br />
Arbeidsrisico’s<br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
<strong>keramiek</strong><br />
Gerichte <strong>in</strong>specties <strong>in</strong> uw branche
2 | Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong>
De belangrijkste<br />
arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
<strong>keramiek</strong><br />
Deze brochure vertelt u meer over <strong>de</strong> belangrijkste arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong>, <strong>de</strong><br />
branche waar uw bedrijf bij hoort. U kunt lezen wat u daarvoor moet regelen en waar<br />
<strong>de</strong> Arbeids<strong>in</strong>spectie bij <strong>in</strong>specties op zal letten. Investeren <strong>in</strong> goe<strong>de</strong> arbeidsomstandighe<strong>de</strong>n<br />
draagt bij aan het gezond hou<strong>de</strong>n van uw werknemers en uw bedrijf<br />
In <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> hebben <strong>de</strong> belangrijkste arbeidsrisico’s te maken met:<br />
• mach<strong>in</strong>e- en transportveiligheid pag<strong>in</strong>a 14<br />
• <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van arbeidsplaatsen pag<strong>in</strong>a 19<br />
• fysieke belast<strong>in</strong>g pag<strong>in</strong>a 23<br />
• geluid pag<strong>in</strong>a 29<br />
• gevaarlijke stoffen pag<strong>in</strong>a 31<br />
De Arbeids<strong>in</strong>spectie controleert tij<strong>de</strong>ns een <strong>in</strong>spectie specifiek op <strong>de</strong>ze arbeidsrisico’s. Met<br />
<strong>de</strong>ze brochure kunt u zich hier goed op voorberei<strong>de</strong>n. Op an<strong>de</strong>re on<strong>de</strong>rwerpen <strong>in</strong>specteert<br />
<strong>de</strong> Arbeids<strong>in</strong>spectie alleen als daar een concrete aanleid<strong>in</strong>g voor is.<br />
In het eerste <strong>de</strong>el van <strong>de</strong>ze brochure kunt u lezen:<br />
• welke verplicht<strong>in</strong>gen u als werkgever heeft<br />
• hoe een bedrijfs<strong>in</strong>spectie verloopt<br />
In het twee<strong>de</strong> <strong>de</strong>el v<strong>in</strong>dt u:<br />
• <strong>de</strong> belangrijkste arbeidsrisico’s <strong>in</strong> uw branche uitgewerkt<br />
• <strong>de</strong> <strong>in</strong>spectienormen per arbeidsrisico<br />
• verwijz<strong>in</strong>gen naar bestaan<strong>de</strong> <strong>in</strong>strumenten en hulpmid<strong>de</strong>len om aan <strong>de</strong> regels te voldoen<br />
M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong> Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> | 3
Deel 1<br />
Veiligheid en<br />
gezondheid, uw zorg<br />
Als werkgever moet u een zo goed mogelijk arbeidsomstandighe<strong>de</strong>nbeleid voeren.<br />
Daarvoor organiseert u het werk zodanig dat dit geen na<strong>de</strong>lige <strong>in</strong>vloed heeft op <strong>de</strong><br />
veiligheid of <strong>de</strong> gezondheid van uw werknemers. Kennis van <strong>de</strong> risico’s is hiervoor een<br />
belangrijke basis. Zo kunt u gericht zoeken naar oploss<strong>in</strong>gen om <strong>de</strong> arbeidsomstandighe<strong>de</strong>n<br />
te verbeteren. Dit doet u aan <strong>de</strong> hand van een risico-<strong>in</strong>ventarisatie<br />
en -evaluatie (RI&E).<br />
4 | Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong>
Risico-<strong>in</strong>ventarisatie & -evaluatie en plan van aanpak<br />
Een risico-<strong>in</strong>ventarisatie en -evaluatie (RI&E) is voor ie<strong>de</strong>r bedrijf verplicht. Voor <strong>de</strong><br />
ambachtelijke <strong>keramiek</strong> is een branchespecifiek RI&E-<strong>in</strong>strument beschikbaar: <strong>de</strong> checklist<br />
Co<strong>de</strong> van <strong>de</strong> Keramist en het Aar<strong>de</strong>werkbedrijf (zie: www.hba.nl en www.rie.nl). Met <strong>de</strong><br />
resultaten van <strong>de</strong> RI&E stelt u een plan van aanpak op. Dit kunt u zelf doen of u kunt het<br />
uitbeste<strong>de</strong>n aan een gespecialiseerd bureau. U bent verplicht uw RI&E, <strong>in</strong>clusief het plan<br />
van aanpak, te laten toetsen. Dit kunt u laten doen door een gecertificeer<strong>de</strong> <strong>de</strong>skundige die<br />
aan uw bedrijf verbon<strong>de</strong>n is of door een gecertificeer<strong>de</strong> arbodienst.<br />
In het plan van aanpak beschrijft u:<br />
• welke verbeter<strong>in</strong>gen u wilt doorvoeren<br />
• welke verbeter<strong>in</strong>gen prioriteit hebben<br />
• wanneer <strong>de</strong> verbeter<strong>in</strong>gen uitgevoerd moeten zijn<br />
• wie voor <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g verantwoor<strong>de</strong>lijk is<br />
Voor het aanpakken van verbeter<strong>in</strong>gen gel<strong>de</strong>n <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> uitgangspunten:<br />
• Risico’s moeten zoveel mogelijk aan <strong>de</strong> bron wor<strong>de</strong>n weggenomen. Bijvoorbeeld door<br />
het gebruik van (semi-)automatisch gesloten systemen voor het grondstoftransport en bij<br />
meng<strong>in</strong>stallaties. Hierdoor kunnen diverse arborisico’s, zoals fysieke belast<strong>in</strong>g, blootstell<strong>in</strong>g<br />
aan stof en kwarts en knel- en pletgevaar, zoveel mogelijk voorkomen wor<strong>de</strong>n.<br />
An<strong>de</strong>re voorbeel<strong>de</strong>n zijn het vervangen van gevaarlijke stoffen en het <strong>in</strong>voeren van<br />
geluidsarme mach<strong>in</strong>es.<br />
• Is <strong>de</strong>ze bronaanpak re<strong>de</strong>lijkerwijs niet mogelijk (vanwege technische, organisatorische<br />
en/of economische re<strong>de</strong>nen), dan treft u maatregelen die voor alle werknemers gunstig<br />
zijn. Bijvoorbeeld het toepassen van ventilatie en het afschermen van mach<strong>in</strong>es, zoals <strong>de</strong><br />
geschakel<strong>de</strong> <strong>de</strong>ksel bij mengers of het koppelscherm bij persen.<br />
• In sommige gevallen is het niet mogelijk om een aanpak van <strong>de</strong> bron of een algemeen<br />
beschermen<strong>de</strong> aanpak te kiezen. In die gevallen stelt u persoonlijke bescherm<strong>in</strong>gsmid<strong>de</strong>len<br />
ter beschikk<strong>in</strong>g aan <strong>de</strong> werknemers waarbij u er ook op toeziet dat <strong>de</strong>ze<br />
gebruikt wor<strong>de</strong>n. Bijvoorbeeld a<strong>de</strong>mbescherm<strong>in</strong>g bij handmatig correctie- en schuurwerk,<br />
handschoenen en gehoorbescherm<strong>in</strong>g. Het gebruik van persoonlijke<br />
bescherm<strong>in</strong>gsmid<strong>de</strong>len wordt <strong>in</strong> pr<strong>in</strong>cipe gezien als tij<strong>de</strong>lijke maatregel.<br />
Deze aanpak staat bekend als <strong>de</strong> arbeidshygiënische strategie.<br />
Wilt u een uitzendkracht <strong>in</strong>huren? Dan moet u het uitzendbureau <strong>in</strong>lichten over <strong>de</strong> risico’s<br />
van <strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n. Stuur het <strong>de</strong>el van uw RI&E dat betrekk<strong>in</strong>g heeft op <strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n<br />
van <strong>de</strong> uitzendkracht op tijd naar het uitzendbureau. Zo zijn tij<strong>de</strong>lijke me<strong>de</strong>werkers<br />
op tijd op <strong>de</strong> hoogte van <strong>de</strong> risico’s die samenhangen met <strong>de</strong> aangebo<strong>de</strong>n werkzaamhe<strong>de</strong>n<br />
en <strong>de</strong> manier waarop uw bedrijf <strong>de</strong>ze aanpakt.<br />
Wijzig<strong>in</strong>g arboregelgev<strong>in</strong>g kle<strong>in</strong>e bedrijven en organisaties<br />
Voor kle<strong>in</strong>ere werkgevers wijzigt <strong>de</strong> arbo-regelgev<strong>in</strong>g <strong>in</strong> 2011. Werkgevers met ten hoogste<br />
25 werknemers hoeven dan <strong>in</strong> een aantal gevallen <strong>de</strong> RI&E niet te laten toetsen door een<br />
M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong> Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> | 5
<strong>de</strong>skundige. Dat mag alleen als zij gebruikmaken<br />
van een branchespecifiek en <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
CAO opgenomen RI&E-<strong>in</strong>strument. Om <strong>in</strong><br />
aanmerk<strong>in</strong>g te komen voor <strong>de</strong> vrijstell<strong>in</strong>g<br />
van toets<strong>in</strong>g moet <strong>de</strong> werkgever wel on<strong>de</strong>r<br />
<strong>de</strong> betreffen<strong>de</strong> CAO vallen.<br />
Werkgevers met ten hoogste 25 werknemers<br />
zon<strong>de</strong>r RI&E-<strong>in</strong>strument uit <strong>de</strong> CAO hoeven<br />
ook geen gebruik te maken van een<br />
<strong>de</strong>skundige voor het toetsen van <strong>de</strong> RI&E.<br />
Zij moeten dan wel gebruikmaken van een<br />
RI&E-<strong>in</strong>strument dat door werkgevers en<br />
werknemers <strong>in</strong> hun branche of sector is<br />
vastgesteld en dat is aangemeld bij <strong>de</strong><br />
m<strong>in</strong>ister van <strong>SZW</strong> of bij een door <strong>de</strong> m<strong>in</strong>ister<br />
aangewezen <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g. De betreffen<strong>de</strong><br />
organisatie moet behoren tot <strong>de</strong> branche<br />
waarvan het RI&E-<strong>in</strong>strument gebruikt<br />
wordt. Meer <strong>in</strong>formatie hierover v<strong>in</strong>dt u op<br />
www.rie.nl. Hier v<strong>in</strong>dt u ook <strong>de</strong> branche-<br />
RI&E’s die <strong>in</strong> <strong>de</strong> CAO’s zijn opgenomen en<br />
<strong>de</strong> aangemel<strong>de</strong> branche-RI&E’s.<br />
Een an<strong>de</strong>re wijzig<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> Arbowet <strong>in</strong> 2011<br />
houdt <strong>in</strong> dat u als werkgever <strong>de</strong> plicht heeft<br />
ervoor te zorgen dat uw werknemers kennis<br />
kunnen nemen van hun RI&E.
De Arbeids<strong>in</strong>spectie bij u op bezoek<br />
Hoe verloopt een bedrijfs<strong>in</strong>spectie?<br />
De <strong>in</strong>specteur wil tij<strong>de</strong>ns een <strong>in</strong>spectie zien hoe <strong>de</strong> werknemers <strong>in</strong> uw bedrijf werken.<br />
Hij toetst of dat op een veilige en gezon<strong>de</strong> manier gebeurt. Werken er <strong>in</strong> uw bedrijf ook<br />
stu<strong>de</strong>nten, dan controleert <strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur ook hun arbeidsomstandighe<strong>de</strong>n voor zover hun<br />
werkzaamhe<strong>de</strong>n te vergelijken zijn met <strong>de</strong> beroepspraktijk.<br />
De <strong>in</strong>specteur komt meestal onaangekondigd langs omdat hij zoveel mogelijk <strong>de</strong> gewone,<br />
dagelijkse gang van zaken wil controleren. Een onaangekondig<strong>de</strong> <strong>in</strong>spectie duurt meestal<br />
niet langer dan twee uur. Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> <strong>in</strong>spectie zal <strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur u vragen stellen en samen<br />
met u of uw vertegenwoordiger door <strong>de</strong> <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g lopen om <strong>de</strong> werknemers aan het werk te<br />
zien. Bij aanvang van <strong>de</strong> <strong>in</strong>spectie zal <strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur meestal vragen of een lid van <strong>de</strong><br />
personeelsvertegenwoordig<strong>in</strong>g bij <strong>de</strong> <strong>in</strong>spectie aanwezig wil zijn. Deze personen hebben<br />
wettelijk het recht om <strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur te vergezellen. Bovendien hebben zij het recht om een<br />
gesprek met <strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur te vragen zon<strong>de</strong>r dat u als werkgever daarbij aanwezig bent.<br />
Inspecteurs voeren niet alleen <strong>in</strong>specties uit. Zij verzamelen ook <strong>in</strong>formatie aan <strong>de</strong> hand<br />
van vragenlijsten, waarbij bijvoorbeeld het nalev<strong>in</strong>gsniveau van <strong>de</strong> wetgev<strong>in</strong>g wordt<br />
on<strong>de</strong>rzocht. Voor een <strong>de</strong>rgelijk bezoek maakt <strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur vooraf een afspraak.<br />
De <strong>in</strong>spectie verloopt als volgt:<br />
• De <strong>in</strong>specteur kijkt op <strong>de</strong> werkplek hoe u <strong>de</strong> regels voor <strong>de</strong> belangrijkste arbeidsrisico’s<br />
naleeft.<br />
• De <strong>in</strong>specteur bespreekt zijn bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen met u of met uw vertegenwoordiger. Als u niet,<br />
of niet voldoen<strong>de</strong>, aan <strong>de</strong> verplicht<strong>in</strong>gen voldoet, zal <strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur afspraken met u<br />
maken over <strong>de</strong> nalev<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> verplicht<strong>in</strong>gen.<br />
• De <strong>in</strong>specteur legt geconstateer<strong>de</strong> overtred<strong>in</strong>gen schriftelijk vast. Dit kan <strong>in</strong> <strong>de</strong> vorm van<br />
een waarschuw<strong>in</strong>g of een eis. Bij sommige overtred<strong>in</strong>gen kan <strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur direct een<br />
boeterapport opmaken .<br />
Deze brochure gaat over <strong>de</strong> belangrijkste risico’s <strong>in</strong> uw branche. Mogelijk gel<strong>de</strong>n er voor uw<br />
bedrijf ook nog an<strong>de</strong>re, specifieke regels of risico’s. Als <strong>in</strong> uw bedrijf bijvoorbeeld risico’s als<br />
klimaat, trill<strong>in</strong>gen of werkdruk specifiek aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong> zijn, dan moet u <strong>de</strong>ze risico’s ook <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
RI&E en het plan van aanpak opnemen. Ook moet u maatregelen treffen om <strong>de</strong>ze risico’s<br />
weg te nemen of te verm<strong>in</strong><strong>de</strong>ren.<br />
U voldoet niet of onvoldoen<strong>de</strong> aan <strong>de</strong> verplicht<strong>in</strong>gen<br />
De werkwijze van <strong>de</strong> Arbeids<strong>in</strong>spectie gaat uit van ‘hard waar het moet, zacht waar het kan’.<br />
In <strong>de</strong> praktijk werkt dat als volgt. Een <strong>in</strong>specteur kijkt bij een overtred<strong>in</strong>g naar het gevaar en<br />
M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong> Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> | 7
naar <strong>de</strong> algehele situatie <strong>in</strong> een bedrijf. Levert een overtred<strong>in</strong>g groot gevaar op voor<br />
werknemers, dan zal hij altijd formeel handhaven, ongeacht <strong>de</strong> situatie <strong>in</strong> het bedrijf.<br />
Gaat het om een overtred<strong>in</strong>g zon<strong>de</strong>r direct gevaar, dan kijkt <strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur of <strong>de</strong> arbeidsomstandighe<strong>de</strong>n<br />
en het arbobeleid <strong>in</strong> het algemeen goed zijn geregeld. Is dat het geval dan<br />
krijgt <strong>de</strong> werkgever <strong>de</strong> gelegenheid <strong>de</strong> overtred<strong>in</strong>g(en) zelf op te lossen. Is dat niet het geval<br />
dan geeft <strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur een waarschuw<strong>in</strong>g of stelt een eis. U krijgt een waarschuw<strong>in</strong>g als<br />
direct dui<strong>de</strong>lijk is wat u moet doen om een overtred<strong>in</strong>g op te heffen. U krijgt een eis als dat<br />
niet direct dui<strong>de</strong>lijk is. De Arbeids<strong>in</strong>spectie geeft <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze eis aan wat u precies moet doen<br />
om aan <strong>de</strong> wettelijke verplicht<strong>in</strong>g te voldoen.<br />
Bij een waarschuw<strong>in</strong>g of een eis krijgt u een bepaal<strong>de</strong> termijn om <strong>de</strong> overtred<strong>in</strong>g weg te<br />
nemen. Hoeveel tijd u krijgt, is afhankelijk van <strong>de</strong> aard van <strong>de</strong> overtred<strong>in</strong>g. De Arbeids<strong>in</strong>spectie<br />
komt meestal controleren of u <strong>de</strong> aanwijz<strong>in</strong>gen heeft opgevolgd. Heeft u niet<br />
b<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> gestel<strong>de</strong> termijn <strong>de</strong> aanwijz<strong>in</strong>gen opgevolgd, dan krijgt u alsnog een boete.<br />
Als u een eis of een boete krijgt, kunt u altijd uw zienswijze kenbaar maken of bezwaar<br />
aantekenen.<br />
Bij een ernstige overtred<strong>in</strong>g zal <strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur zon<strong>de</strong>r meer een boete geven. Als er direct<br />
gevaar is voor <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers, zal <strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur het werk (ge<strong>de</strong>eltelijk) stilleggen totdat<br />
<strong>de</strong> overtred<strong>in</strong>g is opgeheven. De hoogte van een boete is afhankelijk van <strong>de</strong> ernst van <strong>de</strong><br />
overtred<strong>in</strong>g en <strong>de</strong> omvang van uw bedrijf. Kle<strong>in</strong>e bedrijven betalen m<strong>in</strong><strong>de</strong>r dan grote.<br />
Boetes naar aanleid<strong>in</strong>g van een ongeval zijn hoger dan voor ‘gewone’ overtred<strong>in</strong>gen.<br />
Als <strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur strafbare feiten constateert, maakt hij een proces-verbaal op.<br />
Ook werknemers kunnen een boete krijgen, namelijk wanneer zij zich bewust niet hou<strong>de</strong>n<br />
aan <strong>de</strong> veiligheidsmaatregelen. Bijvoorbeeld wanneer zij geen persoonlijke bescherm<strong>in</strong>gsmid<strong>de</strong>len<br />
dragen of wanneer zij beveilig<strong>in</strong>gen van een mach<strong>in</strong>e verwij<strong>de</strong>ren of<br />
uitschakelen.<br />
Wat u nog meer moet weten<br />
Voorlicht<strong>in</strong>g, <strong>in</strong>structie en toezicht<br />
Als werkgever moet u uw werknemers <strong>in</strong>formeren over <strong>de</strong> risico’s die zij lopen bij hun<br />
werkzaamhe<strong>de</strong>n. Ook moet u hun <strong>in</strong>structie geven over <strong>de</strong> maatregelen die <strong>de</strong> risico’s<br />
kunnen beperken. Voorlicht<strong>in</strong>g en <strong>in</strong>structie zijn belangrijke mid<strong>de</strong>len om ongevallen,<br />
verzuim en stagnatie <strong>in</strong> <strong>de</strong> productie te voorkomen of te beperken. Als werkgever moet u er<br />
bovendien op toezien dat <strong>de</strong> werknemers zich hou<strong>de</strong>n aan <strong>de</strong> <strong>in</strong>structies en voorschriften.<br />
Uw werknemers hebben daar<strong>in</strong> een eigen verantwoor<strong>de</strong>lijkheid. Zij moeten met <strong>de</strong> nodige<br />
voorzichtigheid en zorgvuldigheid han<strong>de</strong>len en <strong>in</strong>structies opvolgen. Begaat een werknemer<br />
een ernstige overtred<strong>in</strong>g en had hij kunnen weten (door voorlicht<strong>in</strong>g of <strong>in</strong>structie)<br />
dat het om een overtred<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> wet gaat, dan kan <strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur <strong>de</strong> werknemer een<br />
boete geven.<br />
8 | Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong>
Tip:<br />
Het kan handig zijn om een overzicht te maken over wie welke voorlicht<strong>in</strong>g of <strong>in</strong>structie<br />
moet ontvangen. U noteert daar<strong>in</strong> ook of <strong>de</strong> werknemer <strong>de</strong> voorlicht<strong>in</strong>g/<strong>in</strong>structie<br />
daadwerkelijk heeft ontvangen. De menselijke factor is cruciaal <strong>in</strong> arbeidsveiligheid.<br />
Bij 50% van <strong>de</strong> ongevallen is onvoldoen<strong>de</strong> veiligheidsbewustzijn <strong>de</strong> belangrijkste oorzaak.<br />
Dit is een direct gevolg van onvoldoen<strong>de</strong> voorlicht<strong>in</strong>g, on<strong>de</strong>rricht en toezicht.<br />
Preventieme<strong>de</strong>werker<br />
Ie<strong>de</strong>r bedrijf moet een preventieme<strong>de</strong>werker aanstellen of iemand b<strong>in</strong>nen het bedrijf <strong>de</strong><br />
preventietaken laten uitvoeren. Deze me<strong>de</strong>werker speelt een belangrijke rol bij het maken<br />
van <strong>de</strong> RI&E en het plan van aanpak. Ook kan <strong>de</strong>ze persoon een rol spelen bij het geven van<br />
voorlicht<strong>in</strong>g over arbeidsomstandighe<strong>de</strong>n aan collega’s en bij het on<strong>de</strong>rzoeken van<br />
eventuele ongevallen <strong>in</strong> het bedrijf. Heeft uw bedrijf niet meer dan 25 me<strong>de</strong>werkers, dan<br />
kunt u als werkgever zelf <strong>de</strong> taak van preventieme<strong>de</strong>werker vervullen.<br />
Bedrijfshulpverlen<strong>in</strong>g<br />
De Arbeids<strong>in</strong>spectie kan ook <strong>de</strong> organisatie van <strong>de</strong> bedrijfshulpverlen<strong>in</strong>g (BHV) <strong>in</strong>specteren.<br />
De BHV-organisatie is on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van uw RI&E en het plan van aanpak. Een aantal zaken<br />
moet u <strong>in</strong> ie<strong>de</strong>r geval op or<strong>de</strong> hebben. Zo moeten één of meer werknemers zijn opgeleid als<br />
bedrijfshulpverlener. Hoeveel BHV’ers u nodig heeft, hangt af van <strong>de</strong> omvang van uw bedrijf<br />
en <strong>de</strong> risico’s van <strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n. Ie<strong>de</strong>re BHV’er moet voor één of meer van <strong>de</strong> hulpverlen<strong>in</strong>gstaken<br />
(eerste hulp bij ongevallen, bran<strong>de</strong>n blussen en ontruimen) zijn opgeleid.<br />
De BHV-organisatie als totaal moet <strong>in</strong> staat zijn alle drie <strong>de</strong> hulpverlen<strong>in</strong>gstaken uit te<br />
voeren. Als u een gebruiksvergunn<strong>in</strong>g heeft, wor<strong>de</strong>n daar<strong>in</strong> mogelijk nog an<strong>de</strong>re eisen<br />
gesteld aan uw BHV-organisatie. U kunt <strong>de</strong> BHV ook gezamenlijk met an<strong>de</strong>re organisaties <strong>in</strong><br />
uw omgev<strong>in</strong>g realiseren.<br />
Systeem<strong>in</strong>spectie<br />
Het kan zijn dat <strong>de</strong> wijze waarop u uw zorg voor arbeidsomstandighe<strong>de</strong>n heeft georganiseerd,<br />
niet voldoen<strong>de</strong> is. Wanneer <strong>de</strong> Arbeids<strong>in</strong>spectie dit vermoedt, voert <strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur <strong>in</strong><br />
veel gevallen een systeem<strong>in</strong>spectie uit. Hij houdt daarvoor <strong>in</strong>terviews met u, enkele van uw<br />
werknemers en eventuele leid<strong>in</strong>ggeven<strong>de</strong>n <strong>in</strong> uw bedrijf. Na afloop bespreekt <strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur<br />
met u <strong>de</strong> resultaten. Ze kunnen lei<strong>de</strong>n tot een eis. Daarna krijgt u <strong>de</strong> mogelijkheid om uw<br />
aanpak aan te passen.<br />
Klachten<br />
Soms ontvangt <strong>de</strong> Arbeids<strong>in</strong>spectie klachten over arbeidsomstandighe<strong>de</strong>n <strong>in</strong> een bedrijf.<br />
De Arbeids<strong>in</strong>spectie neemt een klacht alleen <strong>in</strong> behan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g als <strong>de</strong>ze komt van een<br />
werknemer (of een relatie of rechtshulpverlener van die werknemer) of een vakbond.<br />
Klachten of tips van an<strong>de</strong>ren on<strong>de</strong>rzoekt <strong>de</strong> Arbeids<strong>in</strong>spectie <strong>in</strong> pr<strong>in</strong>cipe niet, tenzij sprake<br />
is van ernstig gevaar voor personen.<br />
M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong> Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> | 9
Ongevallen<br />
Ernstige arbeidsongevallen moet u mel<strong>de</strong>n bij <strong>de</strong> Arbeids<strong>in</strong>spectie. Het gaat om arbeidsongevallen<br />
met do<strong>de</strong>lijke afloop en ongevallen waarna een ziekenhuisopname volgt of<br />
iemand – naar het oor<strong>de</strong>el van een arts – blijvend letsel oploopt. De Arbeids<strong>in</strong>spectie voert<br />
dan een on<strong>de</strong>rzoek uit. Ook als een stu<strong>de</strong>nt tij<strong>de</strong>ns zijn werkzaamhe<strong>de</strong>n <strong>in</strong> uw bedrijf een<br />
<strong>de</strong>rgelijk ongeluk krijgt, moet u dat mel<strong>de</strong>n. Dit geldt alleen als <strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n<br />
vergelijkbaar zijn met <strong>de</strong> beroepspraktijk. Het centrale telefoonnummer voor het mel<strong>de</strong>n<br />
van klachten en ongevallen is 0800 – 27 00 000.<br />
Tip:<br />
In <strong>de</strong> praktijk wor<strong>de</strong>n vaak alle ongevallen en gevaarlijke situaties geregistreerd, omdat <strong>de</strong>ze<br />
registratie ook een belangrijk leerhulpmid<strong>de</strong>l kan zijn. Let wel: bedrijfsongevallen v<strong>in</strong><strong>de</strong>n<br />
vaak plaats <strong>in</strong> afwijken<strong>de</strong> arbeidssituaties zoals tij<strong>de</strong>ns stor<strong>in</strong>gen, bij on<strong>de</strong>rhoud en door<br />
afleid<strong>in</strong>g. Maar ook onvoldoen<strong>de</strong> voorlicht<strong>in</strong>g en <strong>in</strong>structie over <strong>de</strong> gevaren <strong>in</strong> het werk en<br />
<strong>de</strong> daarop toegesne<strong>de</strong>n veilige werkmetho<strong>de</strong>n en persoonlijke bescherm<strong>in</strong>gsmid<strong>de</strong>len<br />
kunnen me<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>in</strong>directe oorzaak zijn van een ongeval.<br />
Beroepsziekten<br />
Zijn er beroepsziekten b<strong>in</strong>nen uw bedrijf, dan meldt uw bedrijfsarts dit aan het<br />
Ne<strong>de</strong>rlands Centrum voor Beroepsziekten.<br />
Uw branche, <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong><br />
In <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> werken naar schatt<strong>in</strong>g ca 4.000 werknemers. De bedrijfsactiviteit <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze<br />
sector kan sterk verschillen per bedrijf.<br />
In <strong>de</strong> keramische proces<strong>in</strong>dustrie is <strong>de</strong> productie vrijwel geheel gemechaniseerd.<br />
Deze activiteiten komen voornamelijk voor bij <strong>de</strong> bedrijven die bakstenen, dakpannen,<br />
gresbuizen, sanitair aar<strong>de</strong>werk, isolatoren, tegels en plavuizen produceren, maar ook bij <strong>de</strong><br />
<strong>in</strong>dustriële productie van sieraar<strong>de</strong>werk en porsele<strong>in</strong>. De werkgevers van <strong>de</strong> grof-keramische<br />
bedrijven zijn verenigd <strong>in</strong> het kon<strong>in</strong>klijk Verbond van Ne<strong>de</strong>rlandse Baksteenfabrikanten<br />
(KNB), <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse Keramische Dakpannenfabrikanten corporatie (Nedaco) en <strong>de</strong><br />
Algemene Verenig<strong>in</strong>g voor <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse Aar<strong>de</strong>werk<strong>in</strong>dustrie (AVA). Deze werkgeversorganisaties<br />
werken fe<strong>de</strong>ratief samen <strong>in</strong> <strong>de</strong> Sticht<strong>in</strong>g Verenig<strong>de</strong> keramische Organisaties (VKO).<br />
In totaal zijn 23 on<strong>de</strong>rnem<strong>in</strong>gen bij <strong>de</strong> VKO aangesloten, met gezamenlijk ruim 60 productielocaties.<br />
FNV Bondgenoten, CNV Vakmensen en De Unie zijn <strong>de</strong> actieve werknemersorganisaties<br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong>.<br />
De meer ambachtelijke werkzaamhe<strong>de</strong>n komen we bijvoorbeeld tegen bij <strong>de</strong> productie van<br />
kle<strong>in</strong>ere series fijn aar<strong>de</strong>werk en porsele<strong>in</strong> en bij <strong>de</strong> pottenbakkerijen. De ambachtelijke<br />
keramische bedrijven hebben dikwijls we<strong>in</strong>ig personeel <strong>in</strong> dienst. Dit zijn vaak <strong>de</strong><br />
kunstenaars. Ruim 350 professioneel werken<strong>de</strong> keramisten zijn aangesloten bij <strong>de</strong><br />
Ne<strong>de</strong>rlandse Vakgroep Keramisten (NVK). Bedrijven die fijn <strong>keramiek</strong> produceren, vallen van<br />
rechtswege on<strong>de</strong>r het werk<strong>in</strong>gsgebied van het Hoofdbedrijfschap Ambachten (HBA).<br />
10 | Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong>
Om <strong>de</strong> arbeidsomstandighe<strong>de</strong>n <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
branche te verbeteren hebben <strong>de</strong> brancheverenig<strong>in</strong>gen<br />
diverse <strong>in</strong>itiatieven ontplooid.<br />
Zo heeft <strong>de</strong> VKO het ‘Social Dialogue<br />
Agreement Silica’ omgezet <strong>in</strong> een praktisch<br />
werkboek, dat momenteel geïmplementeerd<br />
wordt <strong>in</strong> <strong>de</strong> keramische proces<strong>in</strong>dustrie. De<br />
VKO, FNV Bondgenoten, CNV Vakmensen en<br />
De Unie hebben voor <strong>de</strong> keramische (proces)<br />
<strong>in</strong>dustrie afspraken gemaakt <strong>in</strong> een arbo -<br />
catalogus. In een arbocatalogus wor<strong>de</strong>n<br />
mid<strong>de</strong>len en metho<strong>de</strong>n beschreven die door<br />
werkgevers- en werknemersorganisaties<br />
erkend zijn. Een werkgever kan hieruit een<br />
keuze maken om aan <strong>de</strong> normen van <strong>de</strong><br />
Arbeidsomstandighe<strong>de</strong>nwetgev<strong>in</strong>g te<br />
voldoen.<br />
De arbocatalogus voor <strong>de</strong> keramische<br />
(proces)<strong>in</strong>dustrie bevat een verzamel<strong>in</strong>g van<br />
praktische oploss<strong>in</strong>gen voor <strong>de</strong> arbeidsrisico’s<br />
geluid, respirabel kwarts, fysieke<br />
belast<strong>in</strong>g, mach<strong>in</strong>e- en transportveiligheid<br />
en <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van arbeidsplaatsen.<br />
De arbocatalogus is te v<strong>in</strong><strong>de</strong>n op<br />
www.keramische-<strong>in</strong>dustrie.<strong>de</strong>arbocatalogus.<br />
nl en is beschikbaar en toegankelijk voor alle<br />
werkgevers en werknemers.<br />
De NVK heeft <strong>de</strong>elgenomen aan het<br />
(subsidie)programma Versterk<strong>in</strong>g<br />
Arbeidsveiligheid Stoffen van het m<strong>in</strong>isterie<br />
van Sociale Zaken en Werkgelegenheid om<br />
<strong>de</strong> bewustword<strong>in</strong>g van het werken met<br />
gevaarlijke stoffen te bevor<strong>de</strong>ren. In het<br />
project AtelierVeilig.nl zijn verschillen<strong>de</strong><br />
<strong>in</strong>strumenten ontwikkeld om chemische<br />
risico’s te verm<strong>in</strong><strong>de</strong>ren.<br />
Het HBA heeft een ‘checklist co<strong>de</strong> van <strong>de</strong><br />
keramist en het Aar<strong>de</strong>werkbedrijf’ opgesteld<br />
(zie www.hba.nl, on<strong>de</strong>r ‘branches/<br />
keramist’) en biedt daar on<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g<br />
bij aan.
Deel 2<br />
Belangrijkste<br />
arbeidsrisico’s<br />
U kunt lezen wat het arbeidsrisico is, wat <strong>de</strong> gevolgen kunnen zijn voor <strong>de</strong> gezondheid<br />
en veiligheid van uw werknemers, en wat u moet regelen om dit te voorkomen.<br />
De Arbeids<strong>in</strong>spectie controleert hierop bij <strong>de</strong> <strong>in</strong>specties. Aan het e<strong>in</strong>d volgen<br />
verwijz<strong>in</strong>gen naar bestaan<strong>de</strong> <strong>in</strong>strumenten en hulpmid<strong>de</strong>len die u helpen om aan<br />
<strong>de</strong> regels <strong>in</strong> <strong>de</strong> Arbowet te voldoen.<br />
12 | Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong>
Belangrijke arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong><br />
Dit <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> brochure gaat dieper <strong>in</strong> op <strong>de</strong> belangrijkste arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong>:<br />
• mach<strong>in</strong>e- en transportveiligheid<br />
• <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van arbeidsplaatsen<br />
• fysieke belast<strong>in</strong>g<br />
• geluid<br />
• gevaarlijke stoffen<br />
Hoe zijn <strong>de</strong> belangrijkste risico’s bepaald?<br />
De Arbeids<strong>in</strong>spectie heeft <strong>de</strong> belangrijkste arbeidsrisico’s <strong>in</strong> uw branche bepaald aan <strong>de</strong><br />
hand van:<br />
• <strong>de</strong> ongevallencijfers b<strong>in</strong>nen uw branche<br />
• cijfers van aandoen<strong>in</strong>gen die door het werk wor<strong>de</strong>n veroorzaakt (beroepsziekten)<br />
• <strong>in</strong>stroomcijfers op <strong>de</strong> Wet op <strong>de</strong> arbeidsongeschiktheidsverzeker<strong>in</strong>g (WAO) en <strong>de</strong> Wet<br />
werk en <strong>in</strong>komen naar arbeidsvermogen (WIA)<br />
• <strong>in</strong>schatt<strong>in</strong>gscijfers van risico’s door <strong>de</strong> Arbeids<strong>in</strong>spectie.<br />
Ook heeft <strong>de</strong> Arbeids<strong>in</strong>spectie <strong>in</strong>tensief overlegd met <strong>de</strong> werkgevers- en werknemersorganisaties<br />
<strong>in</strong> uw branche.<br />
M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong> Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> | 13
Mach<strong>in</strong>e- en transportveiligheid<br />
Bedrijven <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> maken gebruik van een diversiteit aan mach<strong>in</strong>es. Variërend van<br />
<strong>de</strong> fysiek aangedreven draaitafel, kle<strong>in</strong>e menger, pers en oven bij <strong>de</strong> meer ambachtelijke<br />
werkzaamhe<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> kunstenaars en keramisten, tot meng<strong>in</strong>stallaties, transporteurs<br />
(lopen<strong>de</strong> band), strengpers, til-/hef-/hijs-/kiep- en kantelmach<strong>in</strong>es, productielijnen,<br />
heftrucks en kranen bij <strong>de</strong> dakpan-, baksteen- en overige bedrijven <strong>in</strong> <strong>de</strong> keramische<br />
proces<strong>in</strong>dustrie.<br />
Uit ongevallencijfers blijkt dat <strong>de</strong> meeste ongevallen die blijvend letsel veroorzaken, zich<br />
voor<strong>de</strong><strong>de</strong>n tij<strong>de</strong>ns het werken met productie- en bewerk<strong>in</strong>gsmach<strong>in</strong>es, heftrucks, kranen<br />
n hef- en hijsmid<strong>de</strong>len. Het grote aantal ongevallen <strong>in</strong> <strong>de</strong> keramische sector met <strong>de</strong>ze<br />
mach<strong>in</strong>es getuigt van <strong>de</strong> risico’s.<br />
Wat zijn <strong>de</strong> risico’s?<br />
De meest voorkomen<strong>de</strong> risico’s zijn beknel<strong>de</strong> of geplette le<strong>de</strong>maten.<br />
Ze wor<strong>de</strong>n doorgaans veroorzaakt door onveilige mach<strong>in</strong>es of het onveilig werken met<br />
mach<strong>in</strong>es.<br />
Keramische proces<strong>in</strong>dustrie<br />
In <strong>de</strong> keramische proces<strong>in</strong>dustrie komen <strong>de</strong> genoem<strong>de</strong> risico’s voor tij<strong>de</strong>ns het hele<br />
productieproces: van aanvoer en mengen van grondstoffen tot <strong>de</strong> afvoer van e<strong>in</strong>dproducten.<br />
Vooral <strong>de</strong> mengers, persen en transportlijnen blijken vaak niet afdoen<strong>de</strong><br />
beveiligd. Ook zijn er risico’s bij on<strong>de</strong>rhoudswerkzaamhe<strong>de</strong>n. Bij een aantal bedrijven heeft<br />
<strong>de</strong> Arbeids<strong>in</strong>spectie <strong>in</strong> een eer<strong>de</strong>r project een nogal verou<strong>de</strong>rd mach<strong>in</strong>epark aangetroffen,<br />
waarbij draaien<strong>de</strong> <strong>de</strong>len die gevaar kunnen opleveren onvoldoen<strong>de</strong> waren beveiligd, zoals<br />
bij <strong>de</strong> vulopen<strong>in</strong>g van (streng)persen en aandrijv<strong>in</strong>gen van transportlijnen.<br />
Ambachtelijke keramische werkzaamhe<strong>de</strong>n<br />
Uit <strong>in</strong>specties is gebleken dat ook <strong>in</strong> <strong>de</strong> meer creatieve en ambachtelijke bedrijven het<br />
mach<strong>in</strong>epark wat gedateerd is. Vaak zijn er dan geen beveilig<strong>in</strong>gen aanwezig of ze voldoen<br />
niet meer, zoals bij mengers en persen, maar ook bij <strong>de</strong> aandrijv<strong>in</strong>gen van mach<strong>in</strong>es.<br />
Een <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> ongevallen komt door onveilig han<strong>de</strong>len, verkeer<strong>de</strong> werkmetho<strong>de</strong>n of<br />
onvoldoen<strong>de</strong> veiligheidsbewustzijn tij<strong>de</strong>ns het uitvoeren van <strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n.<br />
14 | Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong>
M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong> Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> | 15
Wat moet u doen?<br />
Wat betreft mach<strong>in</strong>eveiligheid houdt u reken<strong>in</strong>g met <strong>de</strong> Warenwet en <strong>de</strong> Arbowet.<br />
Warenwet<br />
Bij aanschaf en keuze van mach<strong>in</strong>es houdt u reken<strong>in</strong>g met <strong>de</strong> bepal<strong>in</strong>gen van <strong>de</strong> Warenwet<br />
(productveiligheid) en het Warenwetbesluit Mach<strong>in</strong>es (Mach<strong>in</strong>erichtlijn, CE). Het Warenwetbesluit<br />
Mach<strong>in</strong>es legt verplicht<strong>in</strong>gen op aan <strong>de</strong> fabrikant of importeur van een mach<strong>in</strong>e.<br />
Mach<strong>in</strong>es en <strong>in</strong>stallaties die vanaf 1 januari 1995 door u zijn gekocht en die daarbij voor het<br />
eerst <strong>in</strong> <strong>de</strong> markt kwamen, moeten - voor zover van toepass<strong>in</strong>g - voldoen aan <strong>de</strong> bepal<strong>in</strong>gen<br />
van <strong>de</strong> Warenwet en het Warenwetbesluit Mach<strong>in</strong>es. Een CE-gemarkeer<strong>de</strong> mach<strong>in</strong>e moet<br />
door <strong>de</strong> fabrikant of importeur m<strong>in</strong>imaal zijn voorzien van een:<br />
• Ne<strong>de</strong>rlandstalige gebruiksaanwijz<strong>in</strong>g<br />
• EG-verklar<strong>in</strong>g van overeenstemm<strong>in</strong>g<br />
• CE-marker<strong>in</strong>g op <strong>de</strong> mach<strong>in</strong>e of <strong>in</strong>stallatie.<br />
Als u <strong>in</strong> uw eigen bedrijf vanaf 1 januari 1995 zelf mach<strong>in</strong>es heeft ontwikkeld en/of<br />
gebouwd, dan bent u verantwoor<strong>de</strong>lijk voor <strong>de</strong> CE-marker<strong>in</strong>g. Dit geldt ook als mach<strong>in</strong>es<br />
zodanig wor<strong>de</strong>n aangepast of zodanig wor<strong>de</strong>n opgenomen <strong>in</strong> een groter geheel (productielijn)<br />
dat daarmee:<br />
• een an<strong>de</strong>re gebruiksbestemm<strong>in</strong>g ontstaat dan die van het oorspronkelijke ontwerp<br />
• mach<strong>in</strong>es <strong>in</strong> samenhang functioneren (koppelen bestur<strong>in</strong>g, noodstop, transport of<br />
proces)<br />
• an<strong>de</strong>re risico’s en gevaren ontstaan dan die van het oorspronkelijke ontwerp (bijvoorbeeld<br />
bij opvoeren, an<strong>de</strong>re belast<strong>in</strong>g of an<strong>de</strong>re werkwijze).<br />
Dat betekent dat u:<br />
• een risicoanalyse moet (laten) uitvoeren voor <strong>de</strong> mach<strong>in</strong>e/<strong>in</strong>stallatie<br />
• maatregelen neemt ter beheers<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> risico’s, reken<strong>in</strong>g hou<strong>de</strong>nd met <strong>de</strong> stand<br />
<strong>de</strong>r techniek<br />
• een gebruiksaanwijz<strong>in</strong>g voor <strong>de</strong> mach<strong>in</strong>e maakt<br />
• een technisch constructiedossier voor <strong>de</strong> mach<strong>in</strong>e maakt<br />
• een zogeheten EG-verklar<strong>in</strong>g van overeenstemm<strong>in</strong>g opmaakt<br />
• <strong>de</strong> CE-marker<strong>in</strong>g op <strong>de</strong> mach<strong>in</strong>e plaatst.<br />
Ook wanneer u een mach<strong>in</strong>e van buiten <strong>de</strong> Europese Economische Ruimte (EER) importeert<br />
moet u zelf <strong>de</strong> CE-marker<strong>in</strong>g (laten) uitvoeren.<br />
Arbowet<br />
Bij gebruik van mach<strong>in</strong>es moet u altijd reken<strong>in</strong>g hou<strong>de</strong>n met <strong>de</strong> bepal<strong>in</strong>gen uit <strong>de</strong> Arboweten<br />
regelgev<strong>in</strong>g. Deze legt verplicht<strong>in</strong>gen op aan werkgevers en werknemers. Voor u als<br />
werkgever gel<strong>de</strong>n enerzijds algemene verplicht<strong>in</strong>gen, zoals die <strong>in</strong> <strong>de</strong>el 1 van <strong>de</strong> brochure zijn<br />
beschreven. An<strong>de</strong>rzijds gel<strong>de</strong>n ook specifieke regels ten aanzien van <strong>de</strong> mach<strong>in</strong>es. Let wel:<br />
16 | Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong>
<strong>de</strong>ze regels gel<strong>de</strong>n zowel voor ou<strong>de</strong> als voor nieuwe mach<strong>in</strong>es! Door het maken van een<br />
RI&E kunt u <strong>in</strong>zicht krijgen <strong>in</strong> welke ou<strong>de</strong> mach<strong>in</strong>es niet meer voldoen.<br />
De belangrijkste regels zijn:<br />
• Veiligheidsvoorzien<strong>in</strong>gen bij bewegen<strong>de</strong> <strong>de</strong>len van mach<strong>in</strong>es<br />
• Bewegen<strong>de</strong> <strong>de</strong>len van mach<strong>in</strong>es en transportban<strong>de</strong>n moeten voldoen<strong>de</strong> afgeschermd of<br />
beveiligd zijn.<br />
• controleer regelmatig of beveilig<strong>in</strong>gen door werknemers <strong>in</strong>tact wor<strong>de</strong>n gelaten en juist<br />
wor<strong>de</strong>n toegepast.<br />
• Ongewil<strong>de</strong> gebeurtenissen en <strong>de</strong>ug<strong>de</strong>lijkheid van mach<strong>in</strong>es<br />
• Het materiaal moet aan alle vereisten voldoen, van goe<strong>de</strong> kwaliteit, betrouwbaar en<br />
<strong>de</strong>gelijk zijn.<br />
• De mach<strong>in</strong>e wordt zo geplaatst en <strong>in</strong>gericht dat er geen gevaar is voor verschuiven,<br />
omvallen, kantelen, oververhitt<strong>in</strong>g, ontploff<strong>in</strong>g of elektrocutie.<br />
• Veilig gebruik van het arbeidsmid<strong>de</strong>l<br />
• Mach<strong>in</strong>es wor<strong>de</strong>n uitsluitend gebruikt voor het doel, op <strong>de</strong> manier en op <strong>de</strong> plaats<br />
waarvoor zij zijn <strong>in</strong>gericht en bestemd. Dit houdt ook <strong>in</strong> dat beveilig<strong>in</strong>gen niet wor<strong>de</strong>n<br />
overbrugd of weggehaald. En dat er geen trapjes wor<strong>de</strong>n gebruikt waardoor men <strong>in</strong> een<br />
gevarenzone kan komen.<br />
• Mach<strong>in</strong>es met een 2-han<strong>de</strong>nbedien<strong>in</strong>g mogen niet door meer dan één persoon bediend<br />
wor<strong>de</strong>n.<br />
• Ook maakt u met uw me<strong>de</strong>werkers afspraken over veilig werkgedrag.<br />
• U ziet als werkgever erop toe dat <strong>de</strong>ze afspraken wor<strong>de</strong>n nageleefd. Zo niet, dan spreekt u<br />
<strong>de</strong> werknemer aan op zijn gedrag om herhal<strong>in</strong>g te voorkomen.<br />
• Bedien<strong>in</strong>g van arbeidsmid<strong>de</strong>len<br />
• Bedien<strong>in</strong>gssystemen van mach<strong>in</strong>es moeten dui<strong>de</strong>lijk en veilig zijn.<br />
• Bedien<strong>in</strong>gsvoorschriften en <strong>in</strong>structies moeten <strong>in</strong> <strong>de</strong> buurt aanwezig zijn en opgesteld <strong>in</strong><br />
een voor <strong>de</strong> gebruiker begrijpelijke taal<br />
• Het <strong>in</strong> werk<strong>in</strong>g stellen moet uitsluitend kunnen door een opzettelijk verrichte han<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g<br />
met een daarvoor bestemd bedien<strong>in</strong>gssysteem.<br />
• Ook moet een mach<strong>in</strong>e veilig kunnen wor<strong>de</strong>n stopgezet en voorzien zijn van een<br />
noodstop.<br />
• Montage, <strong>de</strong>montage, on<strong>de</strong>rhoud, reparatie en re<strong>in</strong>ig<strong>in</strong>g van arbeidsmid<strong>de</strong>len<br />
• Mach<strong>in</strong>es moeten goed wor<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>rhou<strong>de</strong>n.<br />
• On<strong>de</strong>rhouds- en re<strong>in</strong>ig<strong>in</strong>gswerkzaamhe<strong>de</strong>n moeten veilig wor<strong>de</strong>n uitgevoerd door <strong>de</strong><br />
mach<strong>in</strong>e stroom- of drukloos te maken of door <strong>de</strong> speciale on<strong>de</strong>rhoudsstand op <strong>de</strong><br />
mach<strong>in</strong>e te gebruiken (als die aanwezig is) die bijvoorbeeld <strong>de</strong> mach<strong>in</strong>e stapsgewijs of op<br />
kruipsnelheid laat bewegen.<br />
• Inricht<strong>in</strong>g van arbeidsplaatsen bij plaats<strong>in</strong>g arbeidsmid<strong>de</strong>len<br />
• Rondom mach<strong>in</strong>es moet er voldoen<strong>de</strong> loop- en werkruimte zijn. Let <strong>in</strong> <strong>de</strong> loopruimte<br />
specifiek op voldoen<strong>de</strong> beveilig<strong>in</strong>g van draaien<strong>de</strong> <strong>de</strong>len van mach<strong>in</strong>es.<br />
• Keur<strong>in</strong>gen<br />
• Mach<strong>in</strong>es die on<strong>de</strong>rhevig zijn aan <strong>in</strong>vloe<strong>de</strong>n die lei<strong>de</strong>n tot verslechter<strong>in</strong>g, moeten<br />
(periodiek) gekeurd wor<strong>de</strong>n. Bijvoorbeeld productie- en bewerk<strong>in</strong>gsmach<strong>in</strong>es, heftrucks,<br />
M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong> Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> | 17
kranen, hijsgereedschappen, drukapparatuur en liften. Ook het controleren van<br />
beveilig<strong>in</strong>gs<strong>in</strong>richt<strong>in</strong>gen hoort hierbij.<br />
• Hoe vaak drukapparatuur gekeurd moet wor<strong>de</strong>n hangt af van <strong>de</strong> soort. Risicovolle<br />
drukapparatuur moet periodiek gekeurd wor<strong>de</strong>n. M<strong>in</strong><strong>de</strong>r risicovolle apparatuur wordt<br />
alleen gekeurd voor <strong>in</strong>gebruiknem<strong>in</strong>g. Voor risicovolle drukapparatuur (bijvoorbeeld<br />
propaantanks, luchtvaten) geldt een wettelijke keurplicht. De werkgever is<br />
verantwoor<strong>de</strong>lijk voor <strong>de</strong> aanmeld<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> keur<strong>in</strong>g.<br />
• Deskundigheid van werknemers<br />
• Werknemers moeten voldoen<strong>de</strong> <strong>de</strong>skundig zijn door voorlicht<strong>in</strong>g, schol<strong>in</strong>g en/of<br />
ervar<strong>in</strong>g.<br />
• Werknemers moeten <strong>de</strong> gegeven <strong>in</strong>structies opvolgen en <strong>de</strong> beveilig<strong>in</strong>gen gebruiken.<br />
Hoe <strong>in</strong>specteert <strong>de</strong> Arbeids<strong>in</strong>spectie?<br />
De <strong>in</strong>specteur gaat tij<strong>de</strong>ns een <strong>in</strong>spectiebezoek na of <strong>de</strong> mach<strong>in</strong>es (en het gebruik ervan)<br />
voldoen aan <strong>de</strong> hierboven genoem<strong>de</strong> wettelijke bepal<strong>in</strong>gen. Daarbij controleert hij <strong>in</strong> eerste<br />
<strong>in</strong>stantie of wordt voldaan aan <strong>de</strong> veiligheidseisen en <strong>in</strong>specteert hij <strong>de</strong> algemene staat van<br />
on<strong>de</strong>rhoud. De werk<strong>in</strong>g van veiligheids<strong>in</strong>richt<strong>in</strong>gen en -voorzien<strong>in</strong>gen kan functioneel<br />
getest wor<strong>de</strong>n. Ook met<strong>in</strong>gen op bijvoorbeeld veiligheidsafstan<strong>de</strong>n kunnen verricht<br />
wor<strong>de</strong>n.<br />
Afhankelijk van <strong>de</strong> geconstateer<strong>de</strong> feiten wor<strong>de</strong>n <strong>in</strong> twee<strong>de</strong> <strong>in</strong>stantie ook documenten<br />
gecontroleerd, zoals een gebruiksaanwijz<strong>in</strong>g, een EG-Verklar<strong>in</strong>g van Overeenstemm<strong>in</strong>g voor<br />
een CE-gemarkeer<strong>de</strong> mach<strong>in</strong>e, een on<strong>de</strong>rhouds- of controleboek, schriftelijke <strong>in</strong>structies<br />
en procedures en ook <strong>de</strong> RI&E met bijbehorend plan van aanpak.<br />
Meer <strong>in</strong>formatie<br />
> Arbo-Informatiebla<strong>de</strong>n (te bestellen via www.sdu.nl)<br />
> AI-11: Mach<strong>in</strong>eveiligheid; afscherm<strong>in</strong>gen en beveilig<strong>in</strong>gen<br />
> AI-17: Hijs- en hefmid<strong>de</strong>len<br />
> Drukapparatuur; www.szw.nl: zoek on<strong>de</strong>r Veilig werken/Werkplek en apparatuur<br />
Verwijz<strong>in</strong>gen naar Arbowet- en regelgev<strong>in</strong>g<br />
> Arbobesluit, met name hoofdstuk 3, 7 en 8<br />
> Warenwet, Warenwetbesluit Mach<strong>in</strong>es, Warenwetbesluit Drukapparatuur<br />
18 | Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong>
Inricht<strong>in</strong>g van arbeidsplaatsen<br />
Or<strong>de</strong> en netheid<br />
In <strong>de</strong> ambachtelijke keramische bedrijven willen or<strong>de</strong> en netheid nog wel eens te wensen<br />
overlaten. Men heeft alles het liefst b<strong>in</strong>nen handbereik en er staat veel op <strong>de</strong> vloer.<br />
Hierdoor is het gevaar van struikelen en vallen reëel.<br />
Opslag<br />
In <strong>de</strong> hele sector brengt <strong>de</strong> opslag van producten extra risico met zich mee. Dit komt omdat<br />
niet alleen <strong>de</strong> producten maar ook <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>gen kunnen omvallen en/of kantelen door<br />
bijvoorbeeld oneffenhe<strong>de</strong>n <strong>in</strong> <strong>de</strong> vloer, onstabiele belad<strong>in</strong>g, overbelast<strong>in</strong>g en door<br />
aanrijd<strong>in</strong>gen.<br />
Bij kle<strong>in</strong>ere bedrijven wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> producten soms op verdiep<strong>in</strong>gsvloeren opgeslagen. Het<br />
verticaal transport brengt hier <strong>de</strong> nodige risico’s met zich mee omdat een <strong>de</strong>ug<strong>de</strong>lijke lift<br />
vaak ontbreekt.<br />
Werken op hoogte<br />
Bij werkzaamhe<strong>de</strong>n op hoogte is er het risico van vallen door het ontbreken van hekwerken.<br />
Bijvoorbeeld bij werken op verdiep<strong>in</strong>gsvloeren, bij werkzaamhe<strong>de</strong>n aan het dak, op silo’s of<br />
mach<strong>in</strong>es (proces<strong>in</strong>dustrie). Ook bij <strong>de</strong> grondstoffenbunkers/kel<strong>de</strong>rs, en speciaal bij <strong>de</strong><br />
open<strong>in</strong>gen daar naartoe, kan valgevaar aanwezig zijn. Dit valgevaar is groot als er ook een<br />
roerwerk aanwezig is.<br />
Transport<br />
B<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> keramische proces<strong>in</strong>dustrie v<strong>in</strong>dt risicovol transport plaats. Heftrucks, transporten<br />
traversewagens en kranen zijn <strong>de</strong> meest toegepaste mobiele transportmid<strong>de</strong>len b<strong>in</strong>nen<br />
<strong>de</strong> keramische proces<strong>in</strong>dustrie. De vele transportbeweg<strong>in</strong>gen hebben <strong>in</strong>vloed op <strong>de</strong> risico’s<br />
op <strong>de</strong> arbeidsplaats: het aanrijdgevaar is aanzienlijk. Maar ook is er gevaar voor beknell<strong>in</strong>g<br />
van uitsteken<strong>de</strong> le<strong>de</strong>maten bij het <strong>in</strong>- en uitrij<strong>de</strong>n van droogkamers en ovens en bij<br />
transport langs stell<strong>in</strong>gen.<br />
Wat zijn <strong>de</strong> risico’s?<br />
Een onveilige arbeidsplaats kan lei<strong>de</strong>n tot ongevallen met blijvend letsel of zelfs do<strong>de</strong>lijke<br />
afloop. Er is risico van:<br />
• struikelen en vallen, door een gebrekkige or<strong>de</strong> en netheid op <strong>de</strong> werkvloer<br />
• vallen van hoogte bij werkzaamhe<strong>de</strong>n op bor<strong>de</strong>ssen, verdiep<strong>in</strong>gsvloeren of mach<strong>in</strong>es<br />
• geraakt wor<strong>de</strong>n door het omvallen van producten, mach<strong>in</strong>es of stell<strong>in</strong>gen<br />
• geraakt wor<strong>de</strong>n door materialen die uit <strong>de</strong> kraan vallen • aanrijdongevallen door kranen,<br />
heftrucks of an<strong>de</strong>re wagens<br />
• beknell<strong>in</strong>gen/pletten van (uitsteken<strong>de</strong>) lichaams<strong>de</strong>len bij het <strong>in</strong>-/uitrij<strong>de</strong>n van ovens of<br />
droogkamers.<br />
M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong> Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> | 19
20 | Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong>
Wat moet u doen?<br />
Algemeen bekend is dat u <strong>de</strong> kans op ongevallen verkle<strong>in</strong>t door veel aandacht te beste<strong>de</strong>n<br />
aan:<br />
• <strong>de</strong> <strong>de</strong>skundigheid van <strong>de</strong> werknemers <strong>in</strong> <strong>de</strong> omgang met transportmid<strong>de</strong>len<br />
• een veilige <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van het werkgebied.<br />
Bij een veilige <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> arbeidsplaats zijn <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> on<strong>de</strong>rwerpen van belang:<br />
• Vloeren en toegang<br />
Vloeren moeten vrij zijn van obstakels, oneffenhe<strong>de</strong>n, stof, vet en an<strong>de</strong>re<br />
verontre<strong>in</strong>ig<strong>in</strong>gen. Verdiep<strong>in</strong>gen/bor<strong>de</strong>ssen/werkplekken waar regelmatig activiteiten<br />
plaatsv<strong>in</strong><strong>de</strong>n, moeten zijn voorzien van een <strong>de</strong>ug<strong>de</strong>lijke toegangsweg (trap) met leun<strong>in</strong>g.<br />
Als er boven 2,5 meter hoogte wordt gewerkt dan moet er <strong>de</strong>ug<strong>de</strong>lijk leun<strong>in</strong>g- of hekwerk<br />
aanwezig zijn. Dit geldt ook voor werkhoogten lager dan 2,5 meter als daar sprake is van<br />
risicoverhogen<strong>de</strong> factoren zoals draaien<strong>de</strong> <strong>de</strong>len (wormwielen) of scherpe obstakels<br />
(zie <strong>de</strong> RI&E).<br />
• Opslag goe<strong>de</strong>ren<br />
Goe<strong>de</strong>ren moeten zodanig wor<strong>de</strong>n opgeslagen dat omvallen wordt voorkomen.<br />
Stell<strong>in</strong>gen en hulpmid<strong>de</strong>len (pallets/bakken) die bij <strong>de</strong> opslag wor<strong>de</strong>n gebruikt, moeten<br />
geschikt zijn voor het product. Overlaad <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>gen en hulpmid<strong>de</strong>len niet en zorg ervoor<br />
dat ze <strong>in</strong> goe<strong>de</strong> staat verkeren. Als er sprake is van <strong>in</strong>tern transport, moet u <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>gen<br />
beschermen tegen aanrijdgevaar.<br />
• Vluchtwegen<br />
Vluchtwegen en nooduitgangen moeten zijn aangeven en vrij zijn van obstakels.<br />
• Persoonlijke bescherm<strong>in</strong>gsmid<strong>de</strong>len<br />
Zorg dat werknemers beschikken over <strong>de</strong> juiste persoonlijke bescherm<strong>in</strong>gsmid<strong>de</strong>len.<br />
• Werken op hoogte<br />
Voor het werken op hoogte moet gebruik wor<strong>de</strong>n gemaakt van een stabiele werkplek, een<br />
steiger of hoogwerker. Bij structurele werkzaamhe<strong>de</strong>n moet een <strong>de</strong>ug<strong>de</strong>lijke toegangsweg<br />
aanwezig zijn (trap). Lad<strong>de</strong>rs mogen alleen wor<strong>de</strong>n gebruikt om toegang te verschaffen tot<br />
<strong>de</strong> stabiele werkplek of bij zeer <strong>in</strong>ci<strong>de</strong>ntele werkzaamhe<strong>de</strong>n waarbij <strong>de</strong> lad<strong>de</strong>r het enige<br />
geschikte en passen<strong>de</strong> mid<strong>de</strong>l is. Dus vooral niet bij: reiken, kracht zetten of goe<strong>de</strong>ren<br />
verplaatsen! De werkplek moet een <strong>de</strong>ug<strong>de</strong>lijke afzett<strong>in</strong>g hebben (hekwerk met<br />
schopplank) als er regelmatig gewerkt wordt, of eventueel een tij<strong>de</strong>lijke valbeveilig<strong>in</strong>g.<br />
• Verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gswegen<br />
Verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gswegen moeten zijn afgestemd op het verkeer dat er plaatsv<strong>in</strong>dt. Zo nodig stelt u<br />
verkeersregels op. Waar het kan wor<strong>de</strong>n arbeidsplaatsen en voetgangers geschei<strong>de</strong>n van<br />
transportmid<strong>de</strong>len. De breedte van <strong>de</strong> verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gswegen moet zijn afgestemd op het<br />
verkeer (eenricht<strong>in</strong>gs-/ tweericht<strong>in</strong>gsverkeer). Bij onoverzichtelijke situaties moeten<br />
hulpmid<strong>de</strong>len (zoals spiegels) wor<strong>de</strong>n aangebracht. De verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gswegen moeten vrij zijn<br />
van obstakels. Uiteraard moet ook <strong>de</strong> chauffeur van bijvoorbeeld heftruck, kraan of<br />
vrachtwagen, oog hebben voor <strong>de</strong> risico’s. In gevaarlijke situaties moet hij passen<strong>de</strong><br />
maatregelen treffen. Bijvoorbeeld bij la<strong>de</strong>n en lossen <strong>in</strong> <strong>de</strong> directe nabijheid van voorbij-<br />
M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong> Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> | 21
komend verkeer op uw terre<strong>in</strong>, op <strong>de</strong> openbare weg of <strong>in</strong> situaties waarbij val- en struikelgevaar<br />
aanwezig is.<br />
• Deuren, hekken, doorgangen<br />
Deuren, hekken en doorgangen moeten zijn afgestemd op het verkeer dat plaatsv<strong>in</strong>dt.<br />
klap<strong>de</strong>uren moeten <strong>de</strong>els doorzichtig zijn. Zo mogelijk wor<strong>de</strong>n voor voetgangers afzon<strong>de</strong>rlijke<br />
<strong>de</strong>uren/doorgangen aangelegd.<br />
Hoe <strong>in</strong>specteert <strong>de</strong> Arbeids<strong>in</strong>spectie?<br />
De <strong>in</strong>specteur gaat tij<strong>de</strong>ns een <strong>in</strong>spectiebezoek na of <strong>de</strong> arbeidsplaats voldoet aan <strong>de</strong><br />
hierboven genoem<strong>de</strong> wettelijke bepal<strong>in</strong>gen. Daarbij v<strong>in</strong>dt <strong>in</strong> eerste <strong>in</strong>stantie een <strong>in</strong>spectie<br />
plaats ten aanzien van <strong>de</strong> veiligheidseisen en <strong>de</strong> algemene staat. De werk<strong>in</strong>g van veiligheidsvoorzien<strong>in</strong>gen<br />
kunnen functioneel getest wor<strong>de</strong>n. Afhankelijk van <strong>de</strong> geconstateer<strong>de</strong> feiten<br />
wor<strong>de</strong>n <strong>in</strong> twee<strong>de</strong> <strong>in</strong>stantie ook documenten gecontroleerd, zoals een RI&E met bijbehorend<br />
plan van aanpak.<br />
Meer <strong>in</strong>formatie<br />
> Brochure ‘Heftrucks: Hoe voorkom ik ongevallen en scha<strong>de</strong>?’<br />
(zie www.arbeids<strong>in</strong>spectie.nl, on<strong>de</strong>r Brochures, diversen)<br />
> Arbo-Informatiebla<strong>de</strong>n (te bestellen via www.sdu.nl)<br />
> AI-14: Bedrijfsruimten; <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g, transport en opslag<br />
> AI-17: Hijs- en hefmid<strong>de</strong>len<br />
Verwijz<strong>in</strong>gen naar Arbowet- en regelgev<strong>in</strong>g<br />
> Arbobesluit, met name hoofdstuk 3, 7 en 8<br />
> Warenwet, Warenwetbesluit Mach<strong>in</strong>es, Warenwetbesluit Drukapparatuur<br />
22 | Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong>
Fysieke belast<strong>in</strong>g<br />
Op <strong>de</strong> werkvloer wordt veel, en vaak ook zware lichamelijke arbeid verricht. Fysieke<br />
belast<strong>in</strong>g op zich is niet slecht voor <strong>de</strong> gezondheid, fysieke overbelast<strong>in</strong>g wel. Dit kan lei<strong>de</strong>n<br />
tot klachten, tot gezondheidsscha<strong>de</strong> en zelfs tot uitval uit het arbeidsproces.<br />
Overbelast<strong>in</strong>g van rug, armen en schou<strong>de</strong>rs kan optre<strong>de</strong>n bij handmatig tillen, duwen en<br />
trekken, maar ook bij repeteren<strong>de</strong> beweg<strong>in</strong>gen en bij ongunstige werkhoud<strong>in</strong>gen, vaak<br />
veroorzaakt door een niet goed <strong>in</strong>gerichte werkplek. Repeteren<strong>de</strong> beweg<strong>in</strong>gen die<br />
geduren<strong>de</strong> langere tijd wor<strong>de</strong>n uitgevoerd vanuit een statische werkhoud<strong>in</strong>g kunnen<br />
lei<strong>de</strong>n tot klachten aan arm, nek en schou<strong>de</strong>r (KANS).<br />
Wat zijn <strong>de</strong> risico’s?<br />
Keramische proces<strong>in</strong>dustrie<br />
In uw sector kan fysieke overbelast<strong>in</strong>g voorkomen door het handmatig tillen van<br />
materialen, grondstoffen, halffabricaten en gereed product. Zoals bij het tillen, verplaatsen<br />
en verwerken van (zakken) grondstoffen en het handmatig over- en opstapelen van<br />
producten zoals bakstenen en tegels. Ook het met een hoge frequentie hanteren van<br />
lichtere goe<strong>de</strong>ren kan te belastend zijn, net als langdurig <strong>in</strong> <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> houd<strong>in</strong>g werken,<br />
zoals gebeurt bij sorteren, schouwtaken en precisietaken.<br />
Ambachtelijke keramische werkzaamhe<strong>de</strong>n<br />
Bij <strong>de</strong> ambachtelijke keramische werkzaam he<strong>de</strong>n is vooral <strong>de</strong> <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> werkplek<br />
kritisch. Langdurig werken <strong>in</strong> eenzelf<strong>de</strong> (gebogen) houd<strong>in</strong>g kan lei<strong>de</strong>n tot gezondheidsscha<strong>de</strong>,<br />
zeker als dat gebeurt <strong>in</strong> comb<strong>in</strong>atie met een repeteren<strong>de</strong> beweg<strong>in</strong>g. Bijvoorbeeld:<br />
het werken aan een draaitafel bij pottenbakken, het beschil<strong>de</strong>ren van fijn aar<strong>de</strong>werk en<br />
porsele<strong>in</strong>, en schouw- en sorteertaken.<br />
Zowel bij <strong>de</strong> proces<strong>in</strong>dustrie als ook bij <strong>de</strong> meer ambachtelijke keramische werkzaamhe<strong>de</strong>n<br />
kan het handmatig duwen en trekken van karren, pallets en ovenwagens tij<strong>de</strong>ns aan- en<br />
afvoer van <strong>de</strong> producten overbelast<strong>in</strong>g veroorzaken.<br />
Wat moet u doen?<br />
Als werkgever organiseert u het werk zodanig dat fysieke overbelast<strong>in</strong>g van uw werknemers<br />
wordt voorkomen of zoveel mogelijk beperkt. Een belangrijk <strong>in</strong>strument hierbij is het<br />
uitvoeren van <strong>de</strong> verplichte risico- <strong>in</strong>ventarisatie en -evaluatie (RI&E). Daarnaast moeten <strong>de</strong><br />
werknemers voorgelicht wor<strong>de</strong>n, zodat ze weten welke werkhoud<strong>in</strong>g correct en gezond is,<br />
en wat <strong>de</strong> scha<strong>de</strong>lijke gevolgen kunnen zijn van een onjuiste werkhoud<strong>in</strong>g voor hun<br />
lichaam.<br />
M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong> Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> | 23
24 | Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong>
Tillen<br />
Situaties waar<strong>in</strong> werknemers handmatig moeten tillen, zon<strong>de</strong>r gebruik van mechanische<br />
hulpmid<strong>de</strong>len, zijn vaak verre van i<strong>de</strong>aal. Niet alleen het gewicht van <strong>de</strong> last is van belang,<br />
maar zeker ook <strong>de</strong> houd<strong>in</strong>g tij<strong>de</strong>ns het tillen. Belastend is bijvoorbeeld: het bukken om<br />
dozen en zakken met grondstoffen van een pallet te tillen om een mach<strong>in</strong>e te vullen. Maar<br />
ook langdurig herhaal<strong>de</strong> beweg<strong>in</strong>gen zoals het handmatig tillen van gereed product vanaf<br />
een lopen<strong>de</strong> band op pallets, of soortgelijke tilacties die voorkomen <strong>in</strong> <strong>de</strong> keramische<br />
proces<strong>in</strong>dustrie.<br />
Om fysieke belast<strong>in</strong>g te voorkomen of terug te dr<strong>in</strong>gen kunt u mechanische hulpmid<strong>de</strong>len<br />
<strong>in</strong>zetten, zoals pallet(ont)stapelaars, palletisseerrobots, tilhulpmid<strong>de</strong>len, schaarheftafels en<br />
balancers. Als dit niet mogelijk is, kunt u fysieke belast<strong>in</strong>g beperken door bijvoorbeeld het<br />
gewicht van <strong>de</strong> last te verlichten of <strong>de</strong> last tussen knie en schou<strong>de</strong>rhoogte te hou<strong>de</strong>n.<br />
Daarnaast moet u voorlicht<strong>in</strong>g en <strong>in</strong>structie geven over <strong>de</strong> meest veilige manier van<br />
handmatig tillen, duwen of trekken. Zorg ervoor dat uw werknemers <strong>de</strong> <strong>in</strong>structies ook<br />
naleven.<br />
Om vast te stellen of er sprake is van ongezon<strong>de</strong> tilsituaties kunt u bijvoorbeeld gebruikmaken<br />
van <strong>de</strong> NIOSH-metho<strong>de</strong>. Met <strong>de</strong>ze metho<strong>de</strong> kan berekend wor<strong>de</strong>n wat het maximaal<br />
aanvaardbare tilgewicht is <strong>in</strong> een bepaal<strong>de</strong> tilsituatie. Het maximaal aanvaardbare tilgewicht<br />
wordt me<strong>de</strong> bepaald door <strong>de</strong> lichaamshoud<strong>in</strong>g en <strong>de</strong> frequentie waar<strong>in</strong> getild wordt.<br />
Dit verschilt dus per situatie.<br />
Tips:<br />
Voorkom handmatig tillen. Als dit niet kan, dan geldt:<br />
• Voorkom frequent tillen.<br />
• Houd <strong>de</strong> last dicht tegen het lichaam.<br />
• Houd <strong>de</strong> last tussen knie en schou<strong>de</strong>rhoogte.<br />
• Zorg voor goe<strong>de</strong> grip op <strong>de</strong> last.<br />
Duwen of trekken<br />
Handmatig duwen of trekken kan fysieke overbelast<strong>in</strong>g veroorzaken. Bijvoorbeeld als uw<br />
werknemers een handpompwagen of ovenwagen gebruiken bij aan- en afvoer van<br />
producten (op pallets of karren). Vooral als het parcours waarover <strong>de</strong> last verplaatst moet<br />
wor<strong>de</strong>n niet vlak is (bijvoorbeeld door drempels, kl<strong>in</strong>kerpa<strong>de</strong>n of verzakte vloerplaten),<br />
of als <strong>de</strong> wielen versleten of <strong>de</strong>fect zijn, er over vervuil<strong>de</strong> vloeren wordt gere<strong>de</strong>n of <strong>de</strong> last<br />
gewoonweg te zwaar is. Het gebruik van hulpmid<strong>de</strong>len, zoals elektrische palletwagens en<br />
elektrotrekkers, kan fysieke overbelast<strong>in</strong>g voorkomen.<br />
Tips:<br />
Voorkom handmatig duwen en trekken. Als dit niet kan, dan geldt:<br />
• Duwen van een last heeft <strong>de</strong> voorkeur boven trekken aan een last.<br />
• Duwen en trekken bij voorkeur met twee han<strong>de</strong>n tussen heup en schou<strong>de</strong>rhoogte.<br />
M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong> Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> | 25
• Duwen en trekken bij voorkeur met gestrekte rug, gestrekte armen en gebogen knieën.<br />
• Breng te duwen en te trekken lasten langzaam op gang.<br />
Werkplek<br />
De <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van een werkplek kan <strong>de</strong> oorzaak zijn van een ongunstige werkhoud<strong>in</strong>g.<br />
Vooral bij repeteren<strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n zoals sorteren, en bij precisietaken zoals<br />
beschil<strong>de</strong>ren van producten, is het van belang dat <strong>de</strong> werkplek zo <strong>in</strong>gericht is dat een<br />
werknemer zijn taken <strong>in</strong> een goe<strong>de</strong> werkhoud<strong>in</strong>g kan verrichten (ergonomische <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g).<br />
Het gaat hierbij om optimale on<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g van het lichaam. Belangrijk zijn: <strong>de</strong> mogelijkheid<br />
om het werk zittend te verrichten, <strong>de</strong> juiste werkhoogte, alle materialen en producten<br />
b<strong>in</strong>nen handbereik en voldoen<strong>de</strong> voet- en beenruimte. Dit geldt voor zowel zittend als<br />
staand werk. Daarnaast moet wor<strong>de</strong>n voorkomen dat <strong>de</strong> werknemer langdurig <strong>in</strong> eenzelf<strong>de</strong><br />
houd<strong>in</strong>g werkt en/of langdurig repeteren<strong>de</strong> han<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gen uitvoert. Met behulp van <strong>de</strong><br />
zogenoem<strong>de</strong> Hand Arm Risicobeoor<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gs Metho<strong>de</strong> (HARM) - een onl<strong>in</strong>e <strong>in</strong>strument -<br />
kunnen bedrijven snel het gezondheidsrisico op arm-, nek- of schou<strong>de</strong>rklachten bepalen<br />
van taken waarbij mensen veel met han<strong>de</strong>n en armen werken.<br />
Tips:<br />
• Voorkom hoog repeteren<strong>de</strong> han<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gen.<br />
• Zitten heeft <strong>de</strong> voorkeur boven staan, afwissel<strong>in</strong>g is nog beter.<br />
• Zorg dat het werkblad op <strong>de</strong> juiste (persoonlijke) hoogte is afgesteld.<br />
• Zorg dat het werkblad voldoen<strong>de</strong> groot is, zodat hulpmid<strong>de</strong>len en gereedschappen goed<br />
geplaatst kunnen wor<strong>de</strong>n.<br />
• Zorg voor voldoen<strong>de</strong> voet- en beenruimte.<br />
• Zorg voor voldoen<strong>de</strong> on<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g van armen en han<strong>de</strong>n.<br />
• Zorg voor voldoen<strong>de</strong> beweg<strong>in</strong>gsruimte zodat het aannemen van een ‘vrije’ houd<strong>in</strong>g<br />
mogelijk is.<br />
Hoe <strong>in</strong>specteert <strong>de</strong> Arbeids<strong>in</strong>spectie?<br />
Een <strong>in</strong>spectie verloopt als volgt:<br />
• De <strong>in</strong>specteur controleert of het tillen en duwen/trekken van goe<strong>de</strong>ren en/of producten<br />
handmatig wordt uitgevoerd. Vervolgens controleert <strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur of werkplekken<br />
ergonomisch zijn <strong>in</strong>gericht zodat er <strong>in</strong> een goe<strong>de</strong> werkhoud<strong>in</strong>g kan wor<strong>de</strong>n gewerkt.<br />
Bij eventueel vastgestel<strong>de</strong> tekortkom<strong>in</strong>gen on<strong>de</strong>rzoekt <strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur of <strong>de</strong> risico’s van<br />
fysieke belast<strong>in</strong>g zijn opgenomen <strong>in</strong> <strong>de</strong> RI&E en <strong>in</strong> het plan van aanpak.<br />
• Vervolgens controleert hij hoe <strong>de</strong> voorlicht<strong>in</strong>g over fysieke belast<strong>in</strong>g is geregeld.<br />
• Als er sprake is van handmatige arbeid, tillen, duwen of trekken, beoor<strong>de</strong>elt <strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur<br />
<strong>de</strong> situatie.<br />
26 | Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong>
Als er sprake is van een overtred<strong>in</strong>g zal <strong>de</strong><br />
<strong>in</strong>specteur, afhankelijk van <strong>de</strong> situatie, een<br />
waarschuw<strong>in</strong>g geven of een eis tot nalev<strong>in</strong>g<br />
stellen. De <strong>in</strong>specteur zal ook een boete<br />
geven als <strong>de</strong> RI&E ontbreekt of een<br />
waarschuw<strong>in</strong>g geven als <strong>de</strong> RI&E of het plan<br />
van aanpak onvolledig is.<br />
Meer <strong>in</strong>formatie<br />
> www.arbeids<strong>in</strong>spectie.nl: on<strong>de</strong>r Veilig en<br />
Gezond/Arbo A-Z<br />
> www.arboportaal.nl: on<strong>de</strong>r Fysieke<br />
belast<strong>in</strong>g<br />
> www.arboportaal.nl/HARM<br />
Verwijz<strong>in</strong>gen naar Arbowet- en regelgev<strong>in</strong>g<br />
> Fysieke belast<strong>in</strong>g algemeen: Arbobesluit<br />
art. 5.2 en 5.3<br />
> Werkplek<strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g: Arbobesluit art. 5.4<br />
> Voorlicht<strong>in</strong>g handmatig hanteren van<br />
lasten: Arbobesluit art. 5.5
28 | Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong>
Geluid<br />
Op sommige arbeidsplaatsen <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> kan het geluidsniveau hoog zijn. Het geluidsniveau<br />
wordt on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re bepaald door <strong>de</strong> constructie van <strong>de</strong> mach<strong>in</strong>es, <strong>de</strong> opstell<strong>in</strong>g en<br />
het aantal mach<strong>in</strong>es <strong>in</strong> <strong>de</strong> werkruimte, <strong>de</strong> <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> arbeidsplaats, <strong>de</strong> aankled<strong>in</strong>g<br />
van <strong>de</strong> werkruimte en <strong>de</strong> aard van <strong>de</strong> gefabriceer<strong>de</strong> producten. De verblijfstijd van <strong>de</strong><br />
werknemer <strong>in</strong> <strong>de</strong> werkruimte bepaalt me<strong>de</strong> het blootstell<strong>in</strong>gsniveau.<br />
Wat zijn <strong>de</strong> risico’s?<br />
Langdurige blootstell<strong>in</strong>g aan geluid boven <strong>de</strong> 80 <strong>de</strong>cibel kan lawaaidoofheid tot gevolg<br />
hebben. Lawaaidoofheid is blijvend en heeft grote sociale gevolgen. Zo zijn gesprekken <strong>in</strong><br />
gezelschap nauwelijks meer te volgen. Bijkomen<strong>de</strong> effecten zijn kans op verhoog<strong>de</strong><br />
bloeddruk, vermoeidheid en concentratieverlies. Lawaaidoofheid is een beroepsziekte.<br />
Wat moet u doen?<br />
Er zijn wettelijke grenswaar<strong>de</strong>n vastgelegd voor <strong>de</strong> blootstell<strong>in</strong>g aan geluid. De blootstell<strong>in</strong>g<br />
aan geluid wordt ge<strong>de</strong>f<strong>in</strong>ieerd als <strong>de</strong> gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> dagelijkse blootstell<strong>in</strong>g over een 8-urige<br />
werkdag (dagdosis). Bij een blootstell<strong>in</strong>g boven <strong>de</strong> 80 en 85 <strong>de</strong>cibel zijn volgens het<br />
Arbobesluit <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong> maatregelen verplicht:<br />
> 80 dB(A) en ≤ 85 dB(A)<br />
• geluidsbeoor<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g<br />
• beschikbaar stellen van<br />
gehoorbescherm<strong>in</strong>g<br />
• gelegenheid bie<strong>de</strong>n tot<br />
audiometrie (gehoortest)<br />
• voorlicht<strong>in</strong>g<br />
> 85 dB(A) en ≤ 87 dB(A)<br />
• verplicht gebruik<br />
gehoor bescherm<strong>in</strong>g<br />
• plan van aanpak en<br />
uitvoer<strong>in</strong>g (tot < 80 dB(A)<br />
• marker<strong>in</strong>g werkplekken met<br />
pictogrammen<br />
• zie ver<strong>de</strong>r > 80 dB(A) en<br />
≤ 85 dB(A)<br />
> 87 dB(A)<br />
• als met <strong>in</strong>begrip van <strong>de</strong><br />
<strong>de</strong>mpen<strong>de</strong> werk<strong>in</strong>g van <strong>de</strong><br />
gehoorbescherm<strong>in</strong>g dit<br />
niveau wordt overschre<strong>de</strong>n,<br />
moeten er meteen<br />
maat regelen genomen<br />
wor<strong>de</strong>n om on<strong>de</strong>r dit<br />
niveau te komen. Zie ver<strong>de</strong>r<br />
> 85 dB(A) en<br />
≤ 87 dB(A)<br />
M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong> Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> | 29
Blootstell<strong>in</strong>g aan scha<strong>de</strong>lijk geluid moet u voorkomen of zoveel mogelijk beperken door<br />
eerst <strong>de</strong> geluidsbron aan te pakken (<strong>de</strong> arbeidshygiënische strategie). U maakt hiervoor<br />
eerst een <strong>in</strong>ventarisatie van <strong>de</strong> geluidsbelast<strong>in</strong>g op <strong>de</strong> werkplekken.<br />
Als u op alle arbeidsplaatsen <strong>in</strong> uw bedrijf tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> normale productie een gesprek kunt<br />
voeren op één meter afstand van elkaar zon<strong>de</strong>r stemverheff<strong>in</strong>g dan is het geluidsniveau<br />
waarschijnlijk lager dan 80 dB(A). Is dit niet het geval dan moet u een beoor<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g maken<br />
van <strong>de</strong> geluidsblootstell<strong>in</strong>g.<br />
Een beoor<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g is lastig als er meer<strong>de</strong>re geluidsbronnen <strong>in</strong> een ruimte aanwezig zijn, of als<br />
uw werknemers meer<strong>de</strong>re taken op een dag verrichten. U zult dan al gauw een <strong>de</strong>skundige<br />
moeten <strong>in</strong>schakelen om <strong>de</strong> problematiek <strong>in</strong> kaart te brengen en om u te helpen bij het<br />
opstellen van het plan van aanpak. Vanuit uw <strong>in</strong>ventarisatie stelt u vast welke bronnen een<br />
bijdrage leveren aan <strong>de</strong> blootstell<strong>in</strong>g. Uw werknemers hebben ook verplicht<strong>in</strong>gen.<br />
Gebruiken werknemers <strong>de</strong> verstrekte bescherm<strong>in</strong>gsmid<strong>de</strong>len niet, of han<strong>de</strong>len ze niet<br />
volgens <strong>de</strong> voorschriften? Spreek ze dan hierop aan en leg dit zo nodig schriftelijk vast.<br />
Ook werknemers kunnen van <strong>de</strong> Arbeids<strong>in</strong>spectie een boete krijgen.<br />
Hoe <strong>in</strong>specteert <strong>de</strong> Arbeids<strong>in</strong>spectie?<br />
De Arbeids<strong>in</strong>spectie gaat tij<strong>de</strong>ns een <strong>in</strong>spectie na of geluid een risico vormt. Op <strong>de</strong><br />
werkplekken met <strong>de</strong> hoogste geluidsbelast<strong>in</strong>g kan <strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur zelf <strong>in</strong>dicatieve geluidsmet<strong>in</strong>gen<br />
uitvoeren. Hij zal u ook vragen naar <strong>de</strong> verblijfsduur van werknemers op die<br />
werkplekken. Zo maakt hij een schatt<strong>in</strong>g van het niveau van blootstell<strong>in</strong>g. Daarnaast toetst<br />
<strong>de</strong> <strong>in</strong>specteur of u <strong>de</strong> arbeidshygiënische strategie voldoen<strong>de</strong> toepast om het risico van<br />
lawaaidoofheid te verm<strong>in</strong><strong>de</strong>ren. Daarbij houdt hij reken<strong>in</strong>g met <strong>de</strong> stand van <strong>de</strong> techniek <strong>in</strong><br />
uw branche. Consequent gebruik van <strong>de</strong> juiste gehoorbescherm<strong>in</strong>gsmid<strong>de</strong>len, het<br />
aanbie<strong>de</strong>n van audiometrisch on<strong>de</strong>rzoek aan <strong>de</strong> werknemers en hun kennis over <strong>de</strong><br />
geluidsniveaus waar<strong>in</strong> zij werken, kunnen eveneens on<strong>de</strong>rwerp van <strong>in</strong>spectie zijn.<br />
Meer <strong>in</strong>formatie<br />
> www.arbeids<strong>in</strong>spectie.nl: on<strong>de</strong>r Veilig en Gezond/Arbo A-Z, Scha<strong>de</strong>lijk geluid<br />
> Arbo-Informatieblad (te bestellen via www.sdu.nl)<br />
> AI-4: Lawaai op <strong>de</strong> arbeidsplaats<br />
Verwijz<strong>in</strong>gen naar Arbowet- en regelgev<strong>in</strong>g<br />
> Arbobesluit: hoofdstuk 6, af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g 3<br />
30 | Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong>
Gevaarlijke stoffen<br />
Stoffen waarmee u werkt kunnen risico’s opleveren voor <strong>de</strong> gezondheid. De risico’s zijn<br />
afhankelijk van verschillen<strong>de</strong> factoren, zoals <strong>de</strong> eigenschappen van <strong>de</strong> stof, <strong>de</strong> concentraties<br />
waaraan men wordt blootgesteld en <strong>de</strong> duur van <strong>de</strong> blootstell<strong>in</strong>g. Bij bepaal<strong>de</strong> stoffen zijn<br />
<strong>de</strong> risico’s ook afhankelijk van <strong>de</strong> <strong>in</strong>dividuele gevoeligheid van <strong>de</strong> werknemer.<br />
In <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> wordt het voornaamste risico gevormd door <strong>de</strong> mogelijke blootstell<strong>in</strong>g aan<br />
het respirabel kristallijn silica. Deze stof wordt ook wel respirabel kristallijn kwarts<br />
genoemd en kan o.a. vrijkomen bij het storten van grondstoffen, het droog bewerken van<br />
keramische producten en door het opwervelen van silicahou<strong>de</strong>nd stof <strong>in</strong> een vervuil<strong>de</strong><br />
werkomgev<strong>in</strong>g (bijvoorbeeld bij <strong>in</strong>tern transport, bij schoonmaakwerkzaamhe<strong>de</strong>n en bij<br />
het opheffen van stor<strong>in</strong>gen).<br />
Daarnaast kunnen werknemers blootgesteld wor<strong>de</strong>n aan an<strong>de</strong>re gevaarlijke stoffen die <strong>in</strong><br />
meer of m<strong>in</strong><strong>de</strong>re mate een risico vormen. In <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> betreft dat bijvoorbeeld blootstell<strong>in</strong>g<br />
aan keramische vezels, loodhou<strong>de</strong>n<strong>de</strong> glazuren en toeslagstoffen als kalksteen en<br />
mangaan. Blootstell<strong>in</strong>g aan dieselmotoremissie kan voorkomen bij <strong>in</strong>tern transport door<br />
transportmid<strong>de</strong>len met dieselmotor.<br />
Wat zijn <strong>de</strong> risico’s?<br />
Blootstell<strong>in</strong>g aan respirabel kristallijn silica kan lei<strong>de</strong>n tot long beschadig<strong>in</strong>gen, zoals<br />
silicose. Het relatieve risico op longkanker is verhoogd bij mensen met silicose. De <strong>in</strong>halatie<br />
van respirabel kristallijn silica verhoogt het risico op longkanker. In Ne<strong>de</strong>rland geldt<br />
daarom een grenswaar<strong>de</strong> van 75 µg/m 3 lucht.<br />
Bij verhitt<strong>in</strong>g van glazuren kunnen scha<strong>de</strong>lijke of giftige dampen ontstaan. Bijvoorbeeld bij<br />
verhitt<strong>in</strong>g van loodhou<strong>de</strong>n<strong>de</strong> glazuren wor<strong>de</strong>n giftige dampen gevormd. Loodverb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen<br />
kunnen zich <strong>in</strong> <strong>de</strong> loop van <strong>de</strong> tijd opstapelen <strong>in</strong> het lichaam. Voor lood geldt een wettelijk<br />
zogenoem<strong>de</strong> biologische grenswaar<strong>de</strong> (maximale concentratie <strong>in</strong> het bloed). Afhankelijk<br />
van <strong>de</strong> mate van blootstell<strong>in</strong>g is regelmatig medisch on<strong>de</strong>rzoek wenselijk.<br />
Wat moet u doen?<br />
Gezondheids- en veiligheidsrisico’s bij het gebruik van gevaarlijke stoffen moeten wor<strong>de</strong>n<br />
voorkomen of zoveel mogelijk wor<strong>de</strong>n beperkt. Dat kan door zo m<strong>in</strong> mogelijk gevaarlijke<br />
stoffen te gebruiken, <strong>de</strong>ze te vervangen door m<strong>in</strong><strong>de</strong>r scha<strong>de</strong>lijke stoffen en als dat niet kan<br />
door het zoveel mogelijk beperken van <strong>de</strong> blootstell<strong>in</strong>g. Denk hierbij ook aan het<br />
vrijkomen van gassen en dampen bij verhitt<strong>in</strong>g.<br />
M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong> Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> | 31
De volgen<strong>de</strong> zaken zijn hierbij van belang:<br />
Blootstell<strong>in</strong>g<br />
Door vast te stellen aan welke stoffen uw werknemers wor<strong>de</strong>n blootgesteld en hoe hoog die<br />
blootstell<strong>in</strong>g is, kunt u nagaan of <strong>de</strong> getroffen maatregelen <strong>in</strong> uw bedrijf voldoen<strong>de</strong> effectief<br />
zijn. De blootstell<strong>in</strong>g aan gevaarlijke stoffen kan wor<strong>de</strong>n beoor<strong>de</strong>eld door het uitvoeren van<br />
met<strong>in</strong>gen of door hiervan een on<strong>de</strong>rbouw<strong>de</strong> – kwantitatieve – schatt<strong>in</strong>g te maken. Dit moet<br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong> RI&E zijn opgenomen. U moet <strong>in</strong> ie<strong>de</strong>r geval voorkomen dat <strong>de</strong> blootstell<strong>in</strong>g aan een<br />
gevaarlijke stof hoger is dan <strong>de</strong> grenswaar<strong>de</strong> voor die stof. Bij overschrijd<strong>in</strong>g van <strong>de</strong>ze<br />
grenswaar<strong>de</strong> dient u direct maatregelen te treffen om <strong>de</strong> concentratie on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> grenswaar<strong>de</strong><br />
te brengen. Daarnaast moet bij <strong>de</strong> blootstell<strong>in</strong>g aan kankerverwekken<strong>de</strong> stoffen altijd<br />
gestreefd wor<strong>de</strong>n naar een zo laag mogelijke blootstell<strong>in</strong>g als technisch mogelijk is, zo<br />
mogelijk nog lager dan <strong>de</strong> grenswaar<strong>de</strong>.<br />
Grenswaar<strong>de</strong>n<br />
• Voor verschillen<strong>de</strong> kankerverwekken<strong>de</strong> en niet kankerverwekken<strong>de</strong> stoffen zijn wettelijke<br />
grenswaar<strong>de</strong>n vastgesteld. De blootstell<strong>in</strong>g moet altijd lager zijn dan <strong>de</strong> wettelijke<br />
grenswaar<strong>de</strong>n.<br />
• Niet kankerverwekken<strong>de</strong> stoffen: als er geen wettelijke grenswaar<strong>de</strong> bestaat, moet u zelf<br />
een grenswaar<strong>de</strong> vaststellen op een niveau dat gezondheidsrisico’s voorkomt. Het kan<br />
ook zijn dat <strong>de</strong> leverancier van <strong>de</strong> stoffen <strong>de</strong>ze grenswaar<strong>de</strong>n aanlevert, bijvoorbeeld <strong>in</strong><br />
het Veiligheids<strong>in</strong>formatieblad (VIB). De leverancier is verplicht om een <strong>de</strong>rgelijk blad aan<br />
te leveren met daar<strong>in</strong> opgenomen <strong>de</strong> risico’s, werkwijze en preventieve maatregelen.<br />
• Kankerverwekken<strong>de</strong> stoffen: als er geen wettelijke grenswaar<strong>de</strong> bestaat moet u zelf een<br />
grenswaar<strong>de</strong> vaststellen die zo laag is als technisch mogelijk.<br />
Maatregelen om <strong>de</strong> blootstell<strong>in</strong>g aan gevaarlijke stoffen te verm<strong>in</strong><strong>de</strong>ren<br />
U moet blootstell<strong>in</strong>g aan gevaarlijke stoffen zoveel mogelijk voorkomen of beperken.<br />
Is er geen vervangend mid<strong>de</strong>l beschikbaar en is het noodzakelijk voor <strong>de</strong> bedrijfsvoer<strong>in</strong>g,<br />
dan moet u het risico van scha<strong>de</strong> aan gezondheid als volgt voorkomen of beperken:<br />
• Door maatregelen te nemen om <strong>de</strong> blootstell<strong>in</strong>g van uw werknemers aan gevaarlijke<br />
stoffen te verm<strong>in</strong><strong>de</strong>ren. Hierbij volgt u <strong>de</strong> zogeheten bronaanpak, <strong>de</strong> ‘arbeidshygiënische<br />
strategie’:<br />
1. Beoor<strong>de</strong>el of het gebruik van een gevaarlijke stof vervangen of verm<strong>in</strong><strong>de</strong>rd kan wor<strong>de</strong>n.<br />
Bijvoorbeeld door loodhou<strong>de</strong>n<strong>de</strong> glazuren te vervangen door loodvrije. Dieselheftrucks<br />
kunnen <strong>in</strong> veel gevallen vervangen wor<strong>de</strong>n door elektrische heftrucks. Bij een<br />
hefvermogen ≤ 4 ton <strong>in</strong> een omsloten ruimte is dit zelfs verplicht. Als vervang<strong>in</strong>g niet<br />
mogelijk is, zijn voor veel dieselmotoren roetfilters verplicht, óók voor gebruik <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
open lucht.<br />
2. Laat <strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n voor zover mogelijk uitvoeren <strong>in</strong> een gesloten systeem.<br />
3. Maak waar mogelijk gebruik van bronafzuig<strong>in</strong>g. Bijvoorbeeld een goe<strong>de</strong> plaatselijke<br />
afzuig<strong>in</strong>g bij het afwegen en doseren van grondstoffen.<br />
4. Pas ruimteventilatie toe met voldoen<strong>de</strong> capaciteit.<br />
32 | Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong>
5. Als <strong>de</strong> blootstell<strong>in</strong>g aan gevaarlijke<br />
stoffen niet op een an<strong>de</strong>re manier kan<br />
wor<strong>de</strong>n voorkomen, zet u persoonlijke<br />
bescherm<strong>in</strong>gsmid<strong>de</strong>len <strong>in</strong> zoals<br />
bijvoorbeeld<br />
handschoenen, veiligheidsbrillen en<br />
a<strong>de</strong>mbescherm<strong>in</strong>g.<br />
• Ook kunt u <strong>in</strong> <strong>de</strong> keramische <strong>in</strong>dustrie <strong>de</strong><br />
maatregelen treffen die door <strong>de</strong> VKO, als<br />
uitvloeisel van <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rteken<strong>in</strong>g van <strong>de</strong><br />
‘Social Dialogue Agreement on Silica’,<br />
zijn uitgewerkt.<br />
• Door te toetsen of <strong>de</strong> getroffen maatregelen<br />
voldoen<strong>de</strong> effectief zijn en of<br />
werknemers niet wor<strong>de</strong>n blootgesteld<br />
aan concentraties van gevaarlijke stoffen<br />
boven <strong>de</strong> grens waar<strong>de</strong>. De frequentie van<br />
<strong>de</strong> beoor<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g hangt af van <strong>de</strong> hoogte<br />
van <strong>de</strong> blootstell<strong>in</strong>g.<br />
• Door het bevor<strong>de</strong>ren van <strong>de</strong> algemene<br />
hygiëne, zoals bijvoorbeeld het niet eten<br />
en dr<strong>in</strong>ken op <strong>de</strong> werkplek, het voorkomen<br />
van stofvorm<strong>in</strong>g, het schoonhou<strong>de</strong>n<br />
van <strong>de</strong> werkplek en werkkled<strong>in</strong>g niet mee<br />
naar huis nemen.<br />
• Door voorlicht<strong>in</strong>g en <strong>in</strong>structie te geven,<br />
gericht op bewustword<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> risico’s,<br />
het gebruik van voorzien<strong>in</strong>gen en het<br />
hanteren van werkwijzen om <strong>de</strong>ze risico’s<br />
zoveel mogelijk te beperken.<br />
• Door toezicht te hou<strong>de</strong>n op het juiste<br />
gebruik van voorzien<strong>in</strong>gen en<br />
werkwijzen.<br />
Hoe <strong>in</strong>specteert <strong>de</strong> Arbeids<strong>in</strong>spectie?<br />
De Arbeids<strong>in</strong>spectie zal bij een <strong>in</strong>spectie<br />
nagaan of:<br />
• In het ka<strong>de</strong>r van <strong>de</strong> RI&E een beoor<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g<br />
van <strong>de</strong> blootstell<strong>in</strong>g is uitgevoerd en of<br />
hieruit blijkt dat <strong>de</strong> blootstell<strong>in</strong>g voor<br />
niet-kankerverwekken<strong>de</strong> stoffen beperkt<br />
is tot een niveau waarbij geen
gezondheidsscha<strong>de</strong> zal ontstaan. Voor kankerverwekken<strong>de</strong> stoffen wordt beoor<strong>de</strong>eld of<br />
<strong>de</strong> blootstell<strong>in</strong>g bene<strong>de</strong>n <strong>de</strong> grenswaar<strong>de</strong>n is.<br />
• Er voldoen<strong>de</strong> maatregelen zijn getroffen om <strong>de</strong> blootstell<strong>in</strong>g te beperken volgens <strong>de</strong><br />
arbeidshygiënische strategie (zie on<strong>de</strong>r ‘RI&E en plan van aanpak’ <strong>in</strong> <strong>de</strong>el 1 van <strong>de</strong>ze<br />
brochure) of volgens <strong>de</strong> SDA silica (zie handboek takenbla<strong>de</strong>n, <strong>de</strong>el 2 van <strong>de</strong> gids).<br />
• Door mid<strong>de</strong>l van een blootstell<strong>in</strong>gbeoor<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g aangetoond kan wor<strong>de</strong>n of <strong>de</strong> getroffen<br />
maatregelen voldoen<strong>de</strong> effectief zijn en werknemers niet wor<strong>de</strong>n blootgesteld aan<br />
concentraties van gevaarlijke stoffen boven <strong>de</strong> grenswaar<strong>de</strong>.<br />
• De werknemers zijn voorgelicht over <strong>de</strong> risico’s van het werken met gevaarlijke stoffen<br />
en hoe <strong>de</strong>ze risico’s zoveel mogelijk beperkt wor<strong>de</strong>n.<br />
• Er door <strong>de</strong> leid<strong>in</strong>g voldoen<strong>de</strong> toezicht wordt gehou<strong>de</strong>n op het gebruik van voorzien<strong>in</strong>gen<br />
en werkwijzen.<br />
Meer <strong>in</strong>formatie<br />
Blootstell<strong>in</strong>g aan gevaarlijke stoffen<br />
> SDA-silica: http://www.nepsi.eu; zie on<strong>de</strong>r Agreement en/of Good Practice Gui<strong>de</strong>/Dutch<br />
> www.stoffenmanager.nl<br />
> www.veiligwerkenmetchemischestoffen.nl<br />
> www.atelierveilig.nl<br />
> www.arbeids<strong>in</strong>spectie.nl: zoek on<strong>de</strong>r Veilig en Gezond, Arbo A-Z, Stoffen<br />
Arbo-Informatiebla<strong>de</strong>n (www.sdu.nl):<br />
> AI-6: Werken met kankerverwekken<strong>de</strong> stoffen en processen<br />
> A-26: Veiligheids<strong>in</strong>formatiebla<strong>de</strong>n en werkpleketiketter<strong>in</strong>g<br />
> AI-31: Gezondheidsrisico’s van gevaarlijke stoffen<br />
Opslag gevaarlijke stoffen<br />
> PGS richtlijnen (www.vrom.nl)<br />
> PGS 15: Opslag van verpakte gevaarlijke stoffen<br />
Verwijz<strong>in</strong>gen naar Arbowet- en regelgev<strong>in</strong>g<br />
> Arbobesluit: hoofdstuk 4 en 8<br />
> Arboregel<strong>in</strong>g: paragraaf 4.4<br />
34 | Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong>
Colofon<br />
Deze brochure is een publicatie van <strong>de</strong> Arbeids<strong>in</strong>spectie, per 1 januari 2012 opgegaan <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
<strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong>.<br />
Disclaimer<br />
In <strong>de</strong>ze brochure staan <strong>de</strong> belangrijkste arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong>, <strong>de</strong> branche waartoe<br />
uw bedrijf behoort. U kunt lezen hoe <strong>de</strong> Arbeids<strong>in</strong>spectie op <strong>de</strong>ze risico’s <strong>in</strong>specteert.<br />
Mogelijk zijn niet al <strong>de</strong>ze risico’s <strong>in</strong> uw bedrijf aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong>, dan is dat <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> tekst niet<br />
op u van toepass<strong>in</strong>g. Is er <strong>in</strong> uw bedrijf sprake van risico’s die niet <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze brochure zijn<br />
genoemd, dan moet u <strong>de</strong>ze risico’s ook opnemen <strong>in</strong> <strong>de</strong> RI&E en het plan van aanpak.<br />
Ook moet u maatregelen nemen om <strong>de</strong>ze risico’s weg te nemen of te verm<strong>in</strong><strong>de</strong>ren.<br />
De regels waar het <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze brochure over gaat zijn bestaan<strong>de</strong> regels. Meer <strong>in</strong>formatie v<strong>in</strong>dt u<br />
op www.<strong>in</strong>spectieszw.nl en www.arboportaal.nl. Het m<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en<br />
Werkgelegenheid is niet verantwoor<strong>de</strong>lijk voor <strong>in</strong>formatie op websites van <strong>de</strong>r<strong>de</strong>n waarnaar<br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong>ze brochure wordt verwezen. Aan <strong>de</strong> tekst van <strong>de</strong>ze brochure kunnen geen rechten<br />
wor<strong>de</strong>n ontleend.<br />
In <strong>de</strong>ze brochure gaat het over arbeidsrisico’s die relevant zijn <strong>in</strong> uw branche. Het feit dat<br />
bijvoorbeeld geluid als risico genoemd wordt betekent: <strong>de</strong> ervar<strong>in</strong>g <strong>in</strong> uw branche leert dat<br />
er zich situaties kunnen voordoen waarbij, door blootstell<strong>in</strong>g aan dit type gevaar, er een<br />
kans is op gezondheidsscha<strong>de</strong>.<br />
Na<strong>de</strong>re <strong>in</strong>formatie<br />
U kunt <strong>de</strong>ze brochure <strong>in</strong> digitale vorm v<strong>in</strong><strong>de</strong>n op www.<strong>in</strong>spectieszw.nl. Daar v<strong>in</strong>dt u ook<br />
meer <strong>in</strong>formatie over <strong>de</strong> verwijz<strong>in</strong>gen naar bestaan<strong>de</strong> <strong>in</strong>strumenten en hulpmid<strong>de</strong>len <strong>in</strong><br />
<strong>de</strong>ze brochure. Alle Arbowet- en regelgev<strong>in</strong>g v<strong>in</strong>dt u op www.overheid.nl. Extra exemplaren<br />
van <strong>de</strong>ze brochure zijn aan te vragen via 1400 (lokaal tarief ) of www.rijksoverheid.nl/<br />
documenten-en-publicaties.<br />
M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid | <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong> Arbeidsrisico’s <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>keramiek</strong> | 35
Deze brochure is een publicatie van <strong>de</strong><br />
Arbeids<strong>in</strong>spectie, per 1 januari 2012 opgegaan <strong>in</strong><br />
<strong>de</strong> <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong>.<br />
De <strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong> maakt <strong>de</strong>el uit van het m<strong>in</strong>isterie<br />
van Sociale Zaken en Werkgelegenheid<br />
<strong>Inspectie</strong> <strong>SZW</strong><br />
Postbus 820<br />
3500 AV Utrecht<br />
Telefoon: 0800 – 5151 (gratis)<br />
www.<strong>in</strong>spectieszw.nl