25.11.2014 Views

Jaarverslag 2004

Jaarverslag 2004

Jaarverslag 2004

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Advies- en ingenieursbureau<br />

<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2004</strong><br />

DHV Groep<br />

Gateway to solutions


Inhoud<br />

Kengetallen 2<br />

Profiel 3<br />

Raad van Commissarissen 4<br />

Preadvies 4<br />

Verslag <strong>2004</strong> 5<br />

Verslag van de Raad van Bestuur 6<br />

Strategie en beleid 6<br />

Business en stakeholders 8<br />

Verslag <strong>2004</strong> 9<br />

Global network 10<br />

Reorganisaties en overnames 12<br />

Financiën 12<br />

Human Resources Management 14<br />

Risico’s en risicobeheersing 16<br />

Maatschappelijk verantwoord ondernemen 18<br />

2005 en verder 20<br />

Corporate governance 22<br />

Thema: Veiligheid 24<br />

Mobiliteit en Infrastructuur 26<br />

Ruimtelijke Inrichting en Milieu 28<br />

Bouw, Industrie en Telecommunicatie 30<br />

Water 32<br />

Luchthavens 34<br />

Jaarrekening <strong>2004</strong> 36<br />

Geconsolideerde balans 36<br />

Geconsolideerde winst- en verliesrekening 37<br />

Geconsolideerd kasstroomoverzicht 38<br />

Grondslagen voor de jaarrekening 39<br />

Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 41<br />

Vennootschappelijke balans 47<br />

Vennootschappelijke winst- en verliesrekening 48<br />

Toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening 48<br />

Overige gegevens 52<br />

Remuneratierapport 54<br />

Aandeelhoudersstructuur 55<br />

Structuur en management 56<br />

Adressen 57<br />

Colofon 61


2 Kengetallen<br />

Kengetallen<br />

<strong>2004</strong> 2003 2002 2001 2000<br />

Omzet<br />

Netto-omzet (mln €)<br />

Aandeel binnenland (%)<br />

Aandeel buitenland (%)<br />

294,1<br />

58<br />

42<br />

311,2<br />

62<br />

38<br />

321,3<br />

61<br />

39<br />

300,2<br />

62<br />

38<br />

267,1<br />

58<br />

42<br />

Toegevoegde waarde (mln €)<br />

229,1<br />

234,7<br />

230,9<br />

223,4<br />

202,1<br />

Resultaat<br />

Bedrijfsresultaat na afschrijving goodwill (mln €)<br />

Bijzondere posten (mln €)<br />

Nettoresultaat (mln €)<br />

Rendement op gemiddeld eigen vermogen (%)<br />

Operationele marge (%) voor afschrijving goodwill<br />

Operationele marge (%) na afschrijving goodwill<br />

Winst per aandeel (€)<br />

Dividend per aandeel (€)<br />

8,0<br />

- 3,7<br />

4,1<br />

8,5<br />

4,1<br />

3,5<br />

0,76<br />

0,30<br />

2,2<br />

- 8,1<br />

1,0<br />

2,1<br />

1,2<br />

1,0<br />

0,14<br />

0,20<br />

11,3<br />

- 1,1<br />

5,9<br />

13,3<br />

5,1<br />

4,9<br />

1,11<br />

0,39<br />

11,1<br />

- 0,4<br />

5,2<br />

12,7<br />

5,0<br />

5,0<br />

0,97<br />

0,35<br />

14,3<br />

-<br />

8,9<br />

24,7<br />

7,1<br />

7,1<br />

1,70<br />

0,60<br />

Geïnvesteerd vermogen<br />

Balanstotaal (mln €)<br />

Totaal vermogen op lange termijn (mln €)<br />

Eigen vermogen (mln €)<br />

Groepsvermogen (mln €)<br />

Groepsvermogen in procenten van balanstotaal (%)<br />

144,0<br />

81,1<br />

49,3<br />

50,0<br />

34,7<br />

137,6<br />

77,2<br />

45,9<br />

46,6<br />

33,8<br />

124,5<br />

64,5<br />

46,6<br />

47,2<br />

37,9<br />

122,8<br />

60,6<br />

42,3<br />

43,0<br />

35,0<br />

111,9<br />

58,4<br />

39,2<br />

40,7<br />

36,4<br />

Financiële positie<br />

Netto werkkapitaal (mln €)<br />

Cashflow (mln €)<br />

23,2<br />

12,2<br />

17,1<br />

8,5<br />

10,9<br />

13,5<br />

13,7<br />

11,8<br />

11,5<br />

15,7<br />

Mutatie liquide middelen en schulden<br />

aan kredietinstellingen (mln €)<br />

- 1,8<br />

- 6,0<br />

3,8<br />

- 5,1<br />

0,8<br />

Personeel<br />

Personeelskosten (mln €)<br />

Aantal personeelsleden (ultimo)<br />

153,4<br />

3.867<br />

163,7<br />

3.795<br />

154,0<br />

3.838<br />

139,2<br />

3.832<br />

124,5<br />

3.613<br />

Definities<br />

Toegevoegde waarde<br />

Operationele marge<br />

Winst per aandeel<br />

Netto werkkapitaal<br />

Cashflow<br />

bedrijfsopbrengsten – kosten uitbesteed werk<br />

bedrijfsresultaat / toegevoegde waarde<br />

(nettowinst – cumulatief preferent dividend) / gemiddeld aantal gewone aandelen<br />

vlottende activa – vlottende passiva (excl. liquide middelen en kredietinstellingen)<br />

nettoresultaat + afschrijvingen


Profiel<br />

3<br />

DHV<br />

Gateway to solutions<br />

Kernwaarden<br />

DHV heeft zeven kernwaarden. Deze<br />

vormen voor de DHV-professionals<br />

de leidraad bij het nemen van<br />

verantwoordelijkheid, het maken<br />

van keuzes en het ingaan op de<br />

vragen van stakeholders.<br />

• Integriteit<br />

• Topexpertise<br />

• Respect en vertrouwen<br />

• Loyaliteit<br />

• Initiatief<br />

• Klantgerichtheid<br />

• Resultaatgedrevenheid<br />

Home-markets<br />

DHV is wereldwijd actief via een<br />

netwerk van vestigingen in bijna<br />

30 landen, vaak met meerdere<br />

vestigingen per land.<br />

In de home-markets biedt DHV een<br />

breed pakket van diensten aan.<br />

De belangrijkste home-markets zijn:<br />

• Canada<br />

• China<br />

• India<br />

• Nederland<br />

• Polen<br />

• Portugal<br />

• Zuid-Afrika<br />

DHV is een toonaangevend internationaal advies- en ingenieursbureau,<br />

dat diensten verleent en duurzame oplossingen aanbiedt<br />

in de markten:<br />

• Mobiliteit en Infrastructuur<br />

• Ruimtelijke Inrichting en Milieu<br />

• Bouw, Industrie en Telecommunicatie<br />

• Water<br />

• Luchthavens<br />

Ruim 3.800 professionals werken vanuit een maatschappelijke<br />

betrokkenheid aan innovatieve concepten op het gebied van<br />

consultancy en engineering. Wereldwijd is erkende expertise<br />

via een hecht kennisnetwerk beschikbaar voor klanten in de<br />

publieke en de private sector.<br />

DHV verleent multidisciplinaire diensten voor een duurzame<br />

ontwikkeling van de leefomgeving. In een hechte relatie met<br />

klanten, medewerkers, partners en aandeelhouders, gebaseerd<br />

op wederzijdse loyaliteit.<br />

De diensten omvatten: management consultancy, adviesdiensten,<br />

ontwerp en engineering, project-, contract- en<br />

exploitatiemanagement.


4<br />

Preadvies<br />

Aan de algemene vergadering van aandeelhouders<br />

Hierbij bieden wij u het jaarverslag <strong>2004</strong> van de DHV Groep aan. Wij hebben met instemming<br />

kennisgenomen van het verslag van de Raad van Bestuur. De jaarrekening is opgemaakt door de<br />

Raad van Bestuur, gecontroleerd door PricewaterhouseCoopers Accountants te Utrecht en door ons<br />

ondertekend na bespreking met de Raad van Bestuur en de accountant.<br />

Wij stellen u voor de jaarrekening <strong>2004</strong> vast te stellen, evenals het dividendvoorstel dat daarin is<br />

verwerkt. Separaat verzoeken wij u de Raad van Bestuur voor het gevoerde beheer en de Raad van<br />

Commissarissen voor het gehouden toezicht gedurende het boekjaar <strong>2004</strong> decharge te verlenen.<br />

H. Zwarts (voorzitter)<br />

Hans Zwarts (1940, Nederlander) is voorzitter van de Kamer van Koophandel<br />

Amsterdam. Belangrijke nevenfuncties zijn: commissaris bij Nuon, NS,<br />

Sdu Uitgevers en Raet, en voorzitter van de Dutch Trade Board. Zwarts is sinds<br />

1995 lid en vanaf 1996 voorzitter van de Raad van Commissarissen van DHV;<br />

zijn huidige zittingstermijn loopt tot 2005.<br />

ir. J.H.M. Lindenbergh<br />

Hessel Lindenbergh (1943, Nederlander) is lid van de Raad van Toezicht van<br />

de Universiteit van Amsterdam, voorzitter Nederlands-Duitse Kamer van<br />

Koophandel, senior counsel Boer & Croon, commissaris bij de Bank voor de<br />

Bouwnijverheid, Deutsche Börse, Gamma Holding, NIB Capital, Koninklijke<br />

Numico, Ortec International, Petroplus International en Zeeman Groep, en<br />

voorzitter van de Raad van Commissarissen van Spyker Cars. Lindenbergh is<br />

sinds 2003 commissaris bij DHV; zijn huidige zittingstermijn loopt tot 2007.<br />

prof. dr. K.A.L.M. van Miert<br />

Karel van Miert (1942, Belg) is commissaris bij Koninklijke Philips Electronics,<br />

Wolters Kluwer, Anglo American en RWE (Duitsland), bestuurslid Agfa-<br />

Gevaert, Solvay en Persgroep (België), en lid van de Advisory Board van<br />

Goldman Sachs, Eli Lilly (VS) en Guidant (VS). Van Miert is sinds 2001<br />

commissaris bij DHV; zijn huidige zittingstermijn loopt tot 2008.<br />

ir. A.B.M. van der Plas<br />

Seen van der Plas (1938, Nederlander) is voorzitter van de Raad van Toezicht<br />

van onderzoeksschool TRAIL van TU Delft, voorzitter van de Veiligheidsadviescommissie<br />

Schiphol, en commissaris bij AVR en het Centrum voor<br />

Quantitatieve Methoden. Van der Plas is sinds 1998 commissaris bij DHV;<br />

zijn huidige zittingstermijn loopt tot 2006.<br />

ir. A.P.M. van der Poel<br />

Arthur van der Poel (1948, Nederlander) was tot 1 april <strong>2004</strong> lid van de<br />

Groepsraad van Philips Electronics en voorzitter van Philips’ Sustainability<br />

Board. Belangrijke nevenfuncties zijn: voorzitter van het pan-Europese R&D<br />

programma MEDEA+ (Micro Electronics Development for European<br />

Applications) en lid van de Raad van Commissarissen bij ASML, Axalto en PSV.<br />

Van der Poel is sinds <strong>2004</strong> commissaris bij DHV; zijn huidige zittingstermijn<br />

loopt tot 2008.


Raad van Commissarissen<br />

5<br />

Raad van Commissarissen<br />

Verslag <strong>2004</strong><br />

In het verslagjaar heeft de Raad van Commissarissen zes keer<br />

vergaderd in aanwezigheid van de Raad van Bestuur en de<br />

Directeur Finance & Control. Geen van de commissarissen is<br />

frequent afwezig geweest bij de vergaderingen. Buiten vergadering<br />

werd over lopende zaken regelmatig overlegd tussen de<br />

voorzitters van Raad van Commissarissen en Raad van Bestuur.<br />

Een aantal malen is gesproken over de strategie van de DHV<br />

Groep op langere termijn, mede aan de hand van de Corporate<br />

Policy Paper, waarin ondernemingsdoelstellingen, strategie en<br />

risico’s verbonden aan de onderneming zijn aangegeven. Naast<br />

de reguliere vergaderingen is aan strategie een aparte bijeenkomst<br />

met de Raad van Bestuur gewijd. De Raad van Commissarissen<br />

heeft in het afgelopen jaar in het bijzonder aandacht<br />

besteed aan corporate governance, de opzet en werking van<br />

interne systemen voor risicobeheer en controle, en de ontwikkeling<br />

van het Business Integrity Management System en de<br />

functie van compliance officer. Daarnaast wordt jaarlijks in<br />

aanwezigheid van de Directeur HRM een HR-review gehouden<br />

om de geschiktheid van interne kandidaten voor hogere<br />

managementposities te beoordelen.<br />

In de aanwezigheid van de accountant zijn de halfjaarcijfers en<br />

de jaarcijfers besproken.<br />

De commissarissen hebben eenmaal onderling vergaderd om<br />

het eigen functioneren en de bijdragen van de individuele<br />

commissarissen te bespreken. Tevens werd de samenstelling<br />

van de Raad van Commissarissen beoordeeld en getoetst aan<br />

het herziene profiel. De commissarissen hebben geconcludeerd<br />

dat de Raad van Commissarissen naar behoren is samengesteld<br />

en dat de commissarissen beschikken over de gewenste<br />

competenties. Alle commissarissen met uitzondering van<br />

de heer Lindenbergh zijn onafhankelijk in de zin van onderdeel<br />

III.2.2 van de Nederlandse corporate governance code.<br />

Commissaris Lindenbergh wordt als niet-onafhankelijk<br />

beschouwd op grond van onderdeel III.2.2. sub c van de code,<br />

omdat hij in het jaar van zijn benoeming bestuurder was van<br />

een bankinstelling waarmee DHV een relatie onderhoudt.<br />

De heer Lindenbergh is aangewezen als financieel expert in de<br />

zin van onderdeel III.3.2. De heer Van der Plas is benoemd tot<br />

plaatsvervangend voorzitter.<br />

In de algemene vergadering van aandeelhouders 2005 zal de<br />

heer Zwarts aftreden op grond van het rooster. Hij wordt voorgedragen<br />

voor herbenoeming tot het einde van de maximale<br />

zittingstermijn van 12 jaar, in 2007.<br />

Ook de samenstelling van de Raad van Bestuur is bij het<br />

onderling beraad aan de orde geweest, evenals de prestaties<br />

en de honorering van de leden. De Raad heeft geconcludeerd<br />

dat de Raad van Bestuur met twee leden op de gewenste<br />

sterkte is gebracht en dat de leden beschikken over de<br />

gewenste competenties. Zowel als college als individueel<br />

functioneren de leden van de Raad van Bestuur naar wens.<br />

De Raad van Commissarissen heeft ook de nodige voorbereidingen<br />

getroffen voor de opvolging van de voorzitter van de<br />

Raad van Bestuur eind 2006. Het bezoldigingsbeleid is vastgelegd<br />

in het remuneratierapport dat als bijlage bij dit<br />

verslag is gevoegd (pagina 54).<br />

Met de Centrale Ondernemingsraad is de algemene gang van<br />

zaken van de onderneming tweemaal besproken. De Raad van<br />

Commissarissen spreekt zijn waardering uit voor de kritische<br />

en positieve opstelling van de Centrale Ondernemingsraad.<br />

In <strong>2004</strong> hebben commissarissen werkbezoeken gebracht aan<br />

DHV Bouw en Industrie in Eindhoven en aan NACO in Den<br />

Haag.<br />

De Raad van Commissarissen dankt alle medewerkers voor<br />

hun inzet.<br />

Amersfoort, 28 februari 2005<br />

H. Zwarts (voorzitter)<br />

ir. J.H.M. Lindenbergh (financieel expert)<br />

prof. dr. K.A.L.M. van Miert<br />

ir. A.B.M. van der Plas (plaatsvervangend voorzitter)<br />

ir. A.P.M. van der Poel


6<br />

Verslag van de<br />

Raad van Bestuur<br />

Strategie en beleid<br />

De DHV Groep is een internationaal georiënteerd advies- en<br />

ingenieursbureau actief in zowel de publieke als de private<br />

sector. De strategie is gericht op continuïteit en op behoud van<br />

een toonaangevende positie in de wereldlijst van branchegenoten.<br />

De strategie vertaalt zich in een beleid op drie sporen:<br />

groei, innovatie en internationalisatie.<br />

Daartoe geldt een aantal voorwaarden. Het bedrijf moet:<br />

• voldoen aan de hoge eisen die de markt stelt;<br />

• bereid zijn nieuwe contractvormen aan te gaan;<br />

• medewerkers hebben die aan de hoogste eisen in de branche<br />

kunnen voldoen;<br />

• een bedrijfsklimaat en cultuur onderhouden waarin innovaties<br />

kunnen gedijen;<br />

• een uitstekende financiële performance realiseren, waardoor<br />

investeringen mogelijk worden.<br />

Kerncijfers<br />

(mln €, tenzij anders vermeld)<br />

<strong>2004</strong> 2003 verschil<br />

(%)<br />

Netto-omzet 294,1 311,2 -5,5<br />

Toegevoegde waarde 229,1 234,7 -2,4<br />

Bedrijfsresultaat voor afschrijving goodwill 9,5 2,9 228<br />

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening<br />

na belastingen 4,1 1,1 273<br />

Nettoresultaat 4,1 1,0 310<br />

Eigen vermogen 49,3 45,9 7,4<br />

Netto operationele winstmarge (%) 1,4 0,3<br />

Rendement op gemiddeld eigen vermogen (%) 8,5 2,1<br />

Winst per aandeel (€) 0,76 0,14 443<br />

Aantal medewerkers 3.867 3.795 1,9<br />

Maatregelen om te voldoen aan deze voorwaarden vragen<br />

voortdurende aandacht en actie. Flexibiliteit van de organisatie<br />

en de medewerkers zijn daarbij essentieel.<br />

DHV streeft naar een gemiddelde jaarlijkse omzetgroei van<br />

10% door autonome groei en acquisities. En hoewel de winstdoelstelling<br />

in <strong>2004</strong> nog niet is gehaald, blijft het streven<br />

gericht op een operationele winstmarge van 7% op middellange<br />

termijn. Dat ligt boven het gemiddelde van in de<br />

branche vergelijkbare bedrijven. Een goede marge en een<br />

efficiënt kapitaalgebruik moeten leiden tot een gezonde<br />

waardevermeerdering van het bedrijf.<br />

De Nederlandse markt stabiliseert, maar blijft als thuishaven<br />

een zeer belangrijk deel van de activiteiten vormen. Buiten<br />

Nederland wordt de groei gerealiseerd in Europa, Noord-<br />

Amerika, Azië en zuidelijk Afrika. Binnen deze regio’s geldt een<br />

focus op specifieke landen en marktsectoren. Door deze focus<br />

kan DHV succesvol opereren, gericht investeren en die toegevoegde<br />

waarde leveren die in de markt noodzakelijk is.<br />

Innovatie is onlosmakelijk verbonden met de kwaliteit van het<br />

werk van DHV. Klanten mogen verwachten dat state of the art<br />

oplossingen worden geleverd. Innovatie is geborgd in een professionele<br />

omgeving: DHV zoekt, zowel als initiatiefnemer als<br />

binnen het kader van opdrachten, naar de grenzen van het<br />

mogelijke.<br />

DHV richt zich sterk op de initiatieffase van projecten en opereert<br />

daardoor hoog in de keten voor advies- en engineeringopdrachten.<br />

Het conceptuele ontwerp en de totale levenscyclusbenadering,<br />

inclusief de daarbij behorende duurzaamheidsaspecten,<br />

behoren tot erkende specialismen van het bureau.


Verslag van de Raad van Bestuur 7<br />

Raad van Bestuur: ir. R.G. Campen (voorzitter) (links) en ir. B.M. van Ee.<br />

Het internationalisatiebeleid is gericht op het realiseren van<br />

een 50/50 omzetverdeling tussen Nederland en de overige landen<br />

waar DHV actief is. Dit heeft geleid tot de definitie van<br />

‘thuismarkten’ en beleid gericht op een permanente aanwezigheid<br />

in geselecteerde landen. Op deze manier bestaat een<br />

gezonde spreiding van activiteiten. De toegespitste kennis van<br />

de internationale marktomstandigheden en de wensen van<br />

klanten vormen de basis voor het leveren van toegevoegde<br />

waarde.<br />

Deze strategie stelt DHV in staat veranderingen in de markt<br />

relatief snel te volgen. Voorwaarden zijn een permanente<br />

monitoring van de markten naar vraag en aanbod en een alerte<br />

bewaking van de performance per bedrijfsonderdeel. DHV<br />

werkt met een voortdurende portfolio-evaluatie, onder andere<br />

voor investeringsbeslissingen. Daar waar ontwikkelingen niet<br />

meer voldoen aan de verwachtingen wordt actie ondernomen.<br />

De kracht van DHV blijkt uit de waardering die het ontvangt<br />

van zijn klanten, de innovatieve oplossingen waarmee de<br />

markt tegemoet getreden wordt en de internationale erkenning<br />

die te meten is in diverse rankings.<br />

Medewerkers spelen een centrale rol. Alle activiteiten worden<br />

door mensen gedragen en het bereiken van de doelstellingen<br />

wordt in hoge mate door hun inzet en kwaliteit bepaald. Door<br />

het aanbieden van een uitdagende werkomgeving, opleidingen,<br />

innovatiegerichte programma’s en een passend arbeidsvoorwaardenpakket,<br />

streeft DHV ernaar de beste mensen uit<br />

de markt aan te trekken en aan zich te binden.<br />

Renko Campen (1946, Nederlander) werkt sinds<br />

1972 bij DHV. In 1995 werd hij lid van de Raad van<br />

Bestuur en in 2003 bestuursvoorzitter.<br />

Nevenfuncties:<br />

• voorzitter COL (Commissie Ontwikkelingslanden) van<br />

VNO-NCW;<br />

• lid Raad van Toezicht Delft Cluster, een kennisnetwerk<br />

voor duurzame inrichting van dichtbevolkte gebieden;<br />

• bestuurslid SANEC (Nederlandse KvK voor Zuid-Afrika).<br />

Bertrand van Ee (1957, Nederlander) is lid van de<br />

Raad van Bestuur sinds mei <strong>2004</strong>.<br />

Nevenfuncties:<br />

• lid werkgroep GWW (Grond-, Weg- en Waterbouw) van<br />

de Regieraad Bouw;<br />

• lid Policy Committee AmCham (Nederlandse KvK voor<br />

de VS);<br />

• bestuurslid YPO (Young Presidents’ Organization).


8<br />

Business en stakeholders<br />

De grote internationale klantenkring van DHV vormt een brede<br />

vertegenwoordiging uit de publieke en private sector. De overheid<br />

is zowel op gemeentelijk als op provinciaal, regionaal en<br />

landelijk niveau opdrachtgever. In de private hoek behoren vele<br />

multinationals, geprivatiseerde en semi-overheidsinstellingen,<br />

de zakelijke dienstverlening en contractors tot de klantenkring.<br />

Een aparte, belangrijke groep wordt gevormd door de bilaterale<br />

en multilaterale financierende instellingen.<br />

De werkzaamheden van DHV vinden plaats in vele grote en<br />

kleine projecten en richten zich voornamelijk op consultancy<br />

en engineering in de markten voor bouw, industrie en telecommunicatie,<br />

ruimtelijke inrichting en milieu, mobiliteit en<br />

infrastructuur, luchthavens en water.<br />

De specifieke werkzaamheden zijn: voorbereiding, advisering,<br />

conceptueel ontwerp, ontwerp, projectmanagement, begeleiding,<br />

beheer en onderhoud en uitvoering van projecten in de<br />

breedste zin van het woord, waarbij DHV niet zelf de bouw of<br />

fabricage van projectgebonden onderdelen voor zijn rekening<br />

neemt.<br />

Projectgebonden activiteiten vragen samenwerking, niet<br />

alleen met de opdrachtgever, maar met alle bij het project<br />

betrokken partijen. Dat zijn vergunningverleners, leveranciers<br />

van specialistische diensten, financiers, contractors, suppliers<br />

en operators. Wijzigende verhoudingen binnen projecten en<br />

nieuwe contractvormen vereisen het herijken van relaties tussen<br />

partijen en een herdefinitie van rollen.<br />

Om te voldoen aan de eisen die gesteld worden op het gebied<br />

van integriteit en het voorkomen van een conflict of interest,is<br />

transparantie op alle gebieden en in alle verhoudingen een<br />

noodzakelijke randvoorwaarde.<br />

Als stakeholders onderscheidt DHV: klanten, medewerkers, aandeelhouders,<br />

partners, leveranciers, financiers en kennisinstituten.<br />

Alle stakeholders worden actief en intensief benaderd en<br />

op de hoogte gehouden van het reilen en zeilen van de groep.<br />

Zij worden bovendien regelmatig uitgenodigd tot discussie<br />

over zaken die van belang zijn voor DHV.<br />

De externe communicatie met (potentiële) klanten geschiedt<br />

mede door een speciaal magazine. Met klanten vindt geregeld<br />

overleg plaats over de te verwachten ontwikkelingen.<br />

DHV participeert op diverse niveaus actief in nationale en<br />

internationale brancheverenigingen, overlegfora, werkgeversorganisaties,<br />

kamers van koophandel, besturen van verenigingen<br />

en kennisinstituten teneinde de band tussen de onderneming<br />

en het maatschappelijk veld zo nauw mogelijk te<br />

houden.<br />

Met de aandeelhouders wordt tweemaal per jaar gesproken<br />

over de voor het bedrijf relevante ontwikkelingen.<br />

Medewerkers ontvangen periodiek een intern magazine.<br />

Samen met gerichte mail, berichten op het intranet, afdelingsbijeenkomsten<br />

en informele bijeenkomsten verzorgt DHV een<br />

goede interne communicatie.


Verslag van de Raad van Bestuur<br />

9<br />

Verslag <strong>2004</strong><br />

DHV kan terugkijken op een bijzonder jaar. Ondanks de economische<br />

tegenwind werd resultaatverbetering geboekt en konden<br />

enkele positieve ontwikkelingen worden benut.<br />

De markt, zowel in Nederland als internationaal vertoonde nog<br />

onvoldoende opleving. Verkopen staan wereldwijd onder druk<br />

en hebben effect op de werkvoorraad. De zware concurrentiestrijd<br />

is een punt van zorg, maar daar staat tegenover dat een<br />

aantal klanten weer kiest voor kwaliteit. Voor hen verschuift<br />

prijs als onderscheidend selectiecriterium naar de achtergrond.<br />

De selectie van diensten blijft echter moeilijk: onderzoek* wijst<br />

uit dat in Nederland de Europese aanbestedingsregels maar<br />

op zeer beperkte schaal worden toegepast. De kosten voor het<br />

doen van aanbiedingen zijn hoog.<br />

management, dat dankzij strakkere aansturing en betere systemen,<br />

gerichter control kon uitoefenen.<br />

Er zijn verdere stappen gezet voor de implementatie van het<br />

one company concept. In <strong>2004</strong> zijn onder andere D3BN en<br />

ELTA J-Claas overgestapt op het voeren van de groepsnaam.<br />

Het verhogen van de flexibiliteit, om beter op de dynamiek van<br />

de markt te kunnen reageren, vroeg de nodige aandacht.<br />

De flexibiliteit is aanzienlijk verbeterd, maar zal ook in de toekomst<br />

verdere aanscherping behoeven.<br />

De doelstellingen voor <strong>2004</strong> waren vooral het herstel van de<br />

financiële performance, het versterken van marktposities, en<br />

een efficiencyslag door het stroomlijnen van procedures.<br />

Op alle punten van deze doelstellingen is, zowel in Nederland<br />

als daarbuiten, significante vooruitgang geboekt. De resultaten<br />

verbeterden aanzienlijk door gerichte managementaandacht<br />

en betere selectie bij projectverwerving.<br />

In Nederland werd de ondersteunende staf gereduceerd, mede<br />

door invoering van vernieuwde administratieve systemen en<br />

procedures, en door het samenvoegen van ondersteunende<br />

diensten. Projectverliezen werden teruggedrongen door alerter<br />

* Uitgevoerd in de periode oktober 2003 tot januari <strong>2004</strong> door adviesbureau Significant in opdracht van het ministerie van Economische Zaken.


10<br />

3<br />

2,9<br />

50<br />

0<br />

2000 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

0<br />

Omzetspreiding<br />

naar opdrachtgever (in %)<br />

2000 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

Nutsbedrijven en<br />

semi-overheden<br />

Overheid<br />

7<br />

27<br />

20<br />

46<br />

DHV Global network<br />

Industrie en zakelijke<br />

dienstverlening<br />

Internationale financiers<br />

DHV is wereldwijd actief in projecten die zijn ondergebracht<br />

bij de verschillende organisatorische eenheden. Daarbij is een<br />

duidelijke beweging te constateren: projecten worden meer<br />

en meer in lokale ondernemingen ondergebracht en uitgevoerd<br />

onder lokaal management, met toegang tot de wereldwijde<br />

expertise binnen de groep. Dit stelt hoge eisen aan het<br />

management en de control-systemen om de kwaliteit en de<br />

integriteit van werkzaamheden te kunnen waarborgen. In deze<br />

benadering speelt het thuismarktenbeleid een belangrijke rol:<br />

sterk lokaal management richt zich op continuïteit in meerdere<br />

markten, met een zo breed mogelijk productaanbod.<br />

Nederland<br />

Alle DHV business groups zijn actief in Nederland. In de<br />

infrastructuur wordt de afloop van enkele grotere projecten<br />

gevoeld en de start van voldoende nieuwe grote aansprekende<br />

projecten laat op zich wachten. De markt voor mobiliteit bleef<br />

onder druk staan. Voor ruimtelijke inrichting vertoonde de<br />

gemeentelijke markt een terugval door de beperkte overheidsinvesteringen.<br />

Daardoor liepen de resultaten terug ten<br />

opzichte van vorige jaren. De milieumarkt vertoonde een<br />

bevredigend beeld. De markt voor bouw en industrie liet de<br />

eerste signalen van verbetering zien. Er werd alert ingespeeld<br />

op niches, waardoor gezonde resultaten konden worden genoteerd.<br />

De omzet in de watermarkt stond onder druk, maar<br />

door de doorgevoerde herstructurering, waren de resultaten<br />

bemoedigend. De markt voor luchthavens bleef stabiel.<br />

Er trad een verschuiving van activiteiten op, vooral richting<br />

consultancy. De adviesvelden duurzaamheid, safety en security,<br />

wateradvies en akoestiek lieten een zeer positieve groei zien.<br />

Portugal<br />

De Portugese markt vertoont nog onvoldoende opleving. Toch<br />

boekten de bedrijven in Lissabon en Porto bevredigende resultaten<br />

vooral in de infrastructuur en de utiliteitsbouw. De watermarkt<br />

werd voornamelijk bepaald door prijsconcurrentie.<br />

Gelukkig kiezen ook hier klanten in toenemende mate weer<br />

voor kwaliteit. Er werd een reorganisatie uitgevoerd om het<br />

Portugese bedrijf te stroomlijnen en aan de gewijzigde marktomstandigheden<br />

aan te passen. Besloten is het onderdeel CEM,<br />

actief op het gebied van facility management, te verkopen.<br />

België<br />

De resultaten van de bedrijven in België vertoonden een wisselend<br />

beeld. Activiteiten op het gebied van infrastructuur, verkeer<br />

en milieu verliepen volgens plan. Ruimtelijke ordening en<br />

landschapsinrichting stonden zwaar onder druk.<br />

Polen<br />

Het algemene beeld is goed, waarbij DHV een sterke positie<br />

heeft voor verdere groei. Vooral infrastructuur stond in het<br />

teken van explosieve groei, mede door de toetreding tot de<br />

Europese Unie. In de watermarkt konden de nodige activiteiten<br />

worden genoteerd.<br />

Hongarije<br />

In Boedapest verwierf DHV in consortiumverband het PGFproject<br />

(Project Generation Facility). Hierbij ondersteunt DHV<br />

Hongaarse gemeenten, instellingen en non-gouvernementele<br />

organisaties bij het uitwerken van de eerste 500 succesvolle<br />

aanvragen voor projecten gefinancierd door het European<br />

Social Fund (ESF). Dit grote consultancyproject biedt een uitstekende<br />

uitgangspositie voor de verdere groei. Op de water- en<br />

milieumarkt werd de positie verder versterkt.<br />

Tsjechië<br />

Inmiddels is DHV actief vanuit drie locaties: Praag, Brno en<br />

Ostrava. Vooral de milieumarkt groeide sterk, maar ook mobiliteit<br />

liet goede resultaten zien. Verder zijn er in toenemende<br />

mate activiteiten op het gebied van infrastructuur.<br />

China<br />

Ook in <strong>2004</strong> zette de groei in alle marktsegmenten door: water,<br />

luchthavens, ruimtelijke inrichting, milieu, bouw, industrie,


3<br />

3<br />

2,9<br />

2,9<br />

50<br />

50<br />

Verslag van de 500 Raad van Bestuur<br />

500<br />

11<br />

0<br />

0<br />

Omzetspreiding<br />

naar markten (in %)<br />

2000 2001 2002 2003 2000 <strong>2004</strong> 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

0<br />

0<br />

Omzetspreiding<br />

geografisch (in %)<br />

2000 2001 2002 2003 2000 <strong>2004</strong> 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

0<br />

2000 2001 2002 2003 2000 <strong>2004</strong> 2001<br />

0<br />

Luchthavens<br />

Bouw, Industrie<br />

en Telecommunicatie<br />

Water<br />

Nederland<br />

Buiten Europa<br />

22<br />

22<br />

26<br />

4<br />

32<br />

20<br />

58<br />

16<br />

Ruimtelijke<br />

Inrichting en Milieu<br />

Europa<br />

Mobiliteit en Infrastructuur<br />

mobiliteit en infrastructuur. Inmiddels is de bouw van de<br />

nieuwe terminal van de luchthaven van Beijing gestart.<br />

DHV-dochter NACO is daar intensief bij betrokken. Het kantoor<br />

in Shanghai zag een sterke stijging van de omzet in de markt<br />

voor bouw en industrie.<br />

Indonesië<br />

Diverse factoren, waaronder een slecht investeringsklimaat<br />

voor buitenlandse ondernemingen en een grote terughoudendheid<br />

van internationaal financierende instellingen, beïnvloedden<br />

het resultaat in negatieve zin. De uitslag van de<br />

recente verkiezingen zijn belangrijk en lijken gunstig voor het<br />

investeringsklimaat.<br />

India<br />

Met de start van het Global Engineering Centre in India zijn de<br />

activiteiten aanzienlijk uitgebreid. Het centre zal een grote bijdrage<br />

leveren aan een efficiëntere uitvoering van engineeringactiviteiten,<br />

met behoud van hoge kwaliteit. Deze nieuwe vestiging<br />

richt zich voornamelijk op het uitvoeren van detail engineering<br />

voor de Europese business groups en internationale<br />

partners van DHV. In de lokale markt blijft DHV actief bij internationaal<br />

gefinancierde projecten, zoals het Kolkata (voorheen<br />

Calcutta) Environmental Improvement Project. Andere projecten<br />

zijn voornamelijk op het gebied van infrastructuur.<br />

Bangladesh<br />

Eind <strong>2004</strong> werd overeenstemming bereikt over het verzelfstandigen<br />

van het bedrijf in Bangladesh en de verkoop van het 80%<br />

DHV-belang aan de lokale aandeelhouders. De bijdrage van het<br />

bedrijf aan de strategische doelstellingen van DHV stond<br />

steeds meer onder druk.<br />

Zuid-Afrika<br />

De relatie die in 1994 met Stewart Scott (32% DHV) is aangegaan,<br />

toont groeiende synergie. Stewart Scott gaat steeds<br />

intensiever in Afrika samenwerken met andere bedrijfsonderdelen<br />

binnen de DHV Groep. Samen met DHV en NACO worden<br />

projecten uitgevoerd in landen als Mozambique, Angola,<br />

Kenia en Ethiopië. Stewart Scott is één van de toonaangevende<br />

bedrijven in de markten voor mobiliteit en infrastructuur,<br />

water en industrie in Zuid-Afrika.<br />

Het principe van Black Economic Empowerment wordt binnen<br />

het bedrijf ten volle gedragen, hetgeen bijdraagt aan de goede<br />

marktpositie.<br />

Canada<br />

Delcan (40% DHV) laat een stabiel beeld zien. De resultaten liepen<br />

iets achter bij de doelstellingen, voornamelijk door uitstel<br />

van een aantal grote projecten. De verschillende segmenten<br />

(water, transport, bruggen, Intelligent Traffic Systems, programma-management)<br />

vertoonden een wisselend beeld.<br />

Delcan heeft van een aantal gunstige ontwikkelingen in de<br />

markt kunnen profiteren en de werkvoorraad zien stijgen.<br />

In de Verenigde Staten verleent Delcan management consultancy<br />

en projectmanagementservices voor grote wegen- en<br />

railprojecten.<br />

Verenigde Staten<br />

NET (100% Delcan) verzorgt voornamelijk activiteiten op het<br />

gebied van verkeersmanagement. De verkiezingen en een<br />

budgetstop in Californië leidden tot vertraging voor een groot<br />

aantal projecten. Door flexibele arbeidsvoorwaarden kon een<br />

en ander redelijk worden opgevangen. Eind <strong>2004</strong> werd de<br />

budgetstop opgeheven en werd een opleving geconstateerd.


12<br />

15<br />

350<br />

14,3<br />

0,14<br />

0,0<br />

0 321,3<br />

bedrijfsresultaat<br />

300 netto-omzet en toegevoegde 311,2 waarde<br />

(voor afschrijving 2000 goodwill) 2001 (in €) 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

300,2(in miljoenen 2000 €) 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

12<br />

294,1<br />

15<br />

350<br />

11,7<br />

14,3 11,1<br />

250<br />

267,1<br />

Netto-omzet 321,3 en toegevoegde<br />

300<br />

230,9 234,7 311,2<br />

9<br />

9,5<br />

300,2 223,4<br />

229,1<br />

waarde (in miljoenen €)<br />

12<br />

294,1<br />

bedrijfsresultaat<br />

200<br />

202,1 netto-omzet en toegevoegde waarde<br />

11,7 (voor afschrijving goodwill) (in €)<br />

(in miljoenen €)<br />

11,115<br />

250<br />

267,1<br />

350<br />

Netto-omzet<br />

150<br />

6<br />

234,7<br />

9<br />

14,3<br />

230,9<br />

229,1<br />

9,5<br />

Toegevoegde waarde 223,4<br />

200<br />

321,3<br />

202,1 300<br />

311,2<br />

300,2<br />

12<br />

100<br />

294,1<br />

3<br />

6<br />

0<br />

3<br />

0<br />

9<br />

6<br />

11,1<br />

2,9<br />

2000 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

3<br />

2,9<br />

Reorganisaties<br />

0<br />

en<br />

11,7<br />

2000 2001 2002 2003 2,9 <strong>2004</strong><br />

overnames<br />

9,5<br />

2000 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

150<br />

50<br />

100<br />

0<br />

250<br />

200<br />

50<br />

0<br />

267,1<br />

202,1<br />

223,4<br />

230,9<br />

50<br />

2000 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

150<br />

0<br />

100<br />

2000 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

234,7<br />

229,1<br />

2000 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

3.613 3.832 3.838 3.795 3.867 1,0<br />

0,14<br />

0,0 4000<br />

0<br />

personeelsaantallen<br />

2000 2001<br />

1.268<br />

2002 2000 1.411 2003 2001 <strong>2004</strong> 2002 1.592 2003<br />

1.494<br />

3500 1.272<br />

3.613 3.832 3.838 3.795 3.867<br />

Bedrijfsresultaat 4000 3000<br />

(in miljoenen €)<br />

(voor afschrijving 1.268goodwill)<br />

1.411 1.494<br />

1.592<br />

2500 3500 1.272<br />

bedrijfsresultaat personeelsaantallen<br />

(voor afschrijving 2.564goodwill) (in €)<br />

2.427<br />

15 2.341<br />

2.301 2.275<br />

2000 3000<br />

3.613 3.832 3.838 3.795<br />

14,3<br />

4000<br />

2500 1500<br />

2.564<br />

12<br />

2.427 1.268 1.411 1.494<br />

2.341 3500 1.272<br />

2.301 2.275<br />

2000 1000<br />

11,7<br />

11,1<br />

3000<br />

1500<br />

9<br />

9,5<br />

2500<br />

10000<br />

2.564<br />

2.427<br />

2.341<br />

2000 2001<br />

2.301<br />

2000<br />

2002 2003 <strong>2004</strong><br />

6 500<br />

1500<br />

0<br />

2000 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

1000<br />

3<br />

2,9<br />

500<br />

0<br />

0<br />

2000 2001 2002 2000 2003 2001 <strong>2004</strong> 2002 2003<br />

In <strong>2004</strong> werd een aantal reorganisaties uitgevoerd om de<br />

organisatie te stroomlijnen en een grotere efficiency te<br />

bereiken. De in 2003 ingezette herstructureringen bij Bouw<br />

en Industrie en bij Water werden in <strong>2004</strong> afgerond.<br />

• Door de geringe strategische bijdrage is in <strong>2004</strong> besloten<br />

DHV CEM (Portugal) met ca. 40 medewerkers te verkopen.<br />

• In Polen werd de joint venture met BPBK vanwege tegenvallende<br />

resultaten beëindigd.<br />

• Oprichting van DHV China BV als moeder voor de reeds<br />

bestaande vestigingen in China.<br />

• Eind <strong>2004</strong> werd Temid Raadgevend Ingenieurs overgenomen<br />

met als doel het versterken van de positie in de railmarkt.<br />

Temid heeft 135 medewerkers en is gehuisvest in<br />

Heerhugowaard en Rijswijk.<br />

• Eind <strong>2004</strong> werd overeenstemming bereikt over het verzelfstandigen<br />

van Devcon Bangladesh met 80 medewerkers.<br />

Het DHV-belang in het bedrijf wordt aan de lokale<br />

aandeelhouders verkocht. De bijdrage van Devcon aan de<br />

strategische doelstellingen van DHV stond steeds meer<br />

onder druk.<br />

In <strong>2004</strong> werd de basis gelegd voor een aanpassing van de<br />

organisatie van DHV die per 1 januari 2005 effectief is.<br />

Kenmerk van de organisatie is een matrixstructuur waarvan<br />

de assen productgericht en geografisch gericht zijn.<br />

De onderscheiden kennisvelden zijn onveranderd verankerd<br />

in de business groups Ruimte en Mobiliteit, Bouw en<br />

Industrie, Water en Aviation. Geografisch wordt gefocust op<br />

Nederland en op specifieke landen in de vier regio’s: Europa,<br />

Noord-Amerika, Azië en Afrika.<br />

Financiën<br />

In <strong>2004</strong> wist DHV resultaatverbetering te boeken ten opzichte<br />

van 2003. Bij een dalende omzet steeg het bedrijfsresultaat.<br />

Netto-omzet<br />

In <strong>2004</strong> daalde de netto-omzet met € 17 miljoen (- 5,5%) van<br />

€ 311,2 miljoen naar € 294,1 miljoen, met name als gevolg<br />

van de strategie tot margeverbetering in een stagnerendekrimpende<br />

markt voor diensten in Nederland. Reorganisaties<br />

in 2003 hebben de beschikbare capaciteit in lijn gebracht met<br />

de verwachte omvang van de activiteiten. De teruglopende<br />

Nederlandse markt kon niet geheel worden gecompenseerd<br />

door groei in Azië, met name China, en Centraal-Europa.<br />

Toegevoegde waarde<br />

De toegevoegde waarde nam met € 5,6 miljoen (- 2,4%) af ten<br />

opzichte van 2003 en bedraagt over <strong>2004</strong> € 229,1 miljoen als<br />

gevolg van een afgenomen capaciteit.<br />

Kostenontwikkeling<br />

De totale bedrijfskosten, exclusief kosten van uitbesteed werk<br />

en andere externe projectkosten, daalden in <strong>2004</strong> met 5,3% ten<br />

opzichte van 2003.<br />

De post salarissen, ongeveer 57% van het totaal, daalde met<br />

3,8%. De overige bedrijfskosten werden met 2,9% teruggebracht,<br />

zodat de totale kostendaling sterker was dan de daling<br />

van toegevoegde waarde.<br />

Bedrijfsresultaat en operationele marge<br />

Het bedrijfsresultaat (voor afschrijving goodwill) is in <strong>2004</strong><br />

met € 6,6 miljoen (227,5%) toegenomen tot € 9,5 miljoen.<br />

De verbetering ten opzichte van 2003 deed zich met name voor<br />

bij de business groups Water en Bouw en Industrie. De effecten


Verslag van de Raad van Bestuur<br />

13<br />

Nettoresultaat (in miljoenen €)<br />

Eigen vermogen (in miljoenen €)<br />

Winst per aandeel (in €)<br />

winst per aandeel nettoresultaat (in €)<br />

(in miljoenen €)<br />

eigen vermogen (in miljoenen €)<br />

winst per aandeel (in nettoresultaat €)<br />

(in miljoenen €)<br />

eigen vermogen (in m<br />

0<br />

10<br />

8<br />

8,9<br />

50<br />

40<br />

39,2<br />

42,3<br />

46,6<br />

45,9<br />

49,3<br />

2,0<br />

1,5<br />

1,70<br />

10<br />

8<br />

8,9<br />

50<br />

40<br />

39,2<br />

42,3<br />

46,6<br />

0,97<br />

6<br />

1,11<br />

4<br />

5,2<br />

0,76<br />

5,9<br />

4,1<br />

30<br />

20<br />

1,0<br />

0,97<br />

6<br />

1,11<br />

4<br />

5,2<br />

0,76<br />

5,9<br />

4,1<br />

30<br />

20<br />

2<br />

10<br />

0,5<br />

2<br />

10<br />

1,0<br />

0,14<br />

0<br />

00 2001 20022000 20032001 <strong>2004</strong>2002 2003 <strong>2004</strong><br />

0<br />

2000 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

0,0<br />

1,0<br />

0,14<br />

0<br />

2000 2001 2002 2000 2003 2001 <strong>2004</strong> 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

0<br />

2000 2001 2002 2<br />

,3<br />

bedrijfsresultaat personeelsaantallen<br />

(voor afschrijving goodwill) (in €)<br />

4000<br />

3500 1.272<br />

11,7<br />

11,1<br />

3000<br />

2500<br />

2000<br />

1000<br />

van in 2003 genomen herstructureringen werden in <strong>2004</strong><br />

230,9 234,7<br />

zichtbaar. 9,5 De overige groepen, waaronder de<br />

223,4<br />

229,1<br />

200<br />

in omzet gemeten<br />

2.564<br />

202,1<br />

belangrijkste 2.427<br />

2.341<br />

business group Ruimte en Mobiliteit, zagen een<br />

2.301 2.275<br />

nagenoeg gelijkblijvend bedrijfsresultaat. 150<br />

Per saldo verbeterde de operationele marge van 1,2% in 2003<br />

100<br />

naar 4,1% in <strong>2004</strong>.<br />

1500<br />

2,9<br />

Goodwill<br />

In 0 <strong>2004</strong> werd op goodwill regulier € 0,70<br />

miljoen afgeschreven.<br />

2000 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

2000 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

Met name door de dalende koers van de Canadese dollar is in<br />

<strong>2004</strong> een aanvullende afschrijving gedaan van € 0,8 miljoen<br />

op de in 2002 betaalde goodwill voor de acquisitie van Delcan.<br />

In <strong>2004</strong> werd € 2,5 miljoen goodwill betaald bij overname van<br />

bedrijven.<br />

500<br />

3.613 3.832<br />

1.268<br />

00 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

3.838<br />

1.411<br />

3.795<br />

1.494<br />

3.867<br />

1.592<br />

Belastingen<br />

De belastingdruk kwam in <strong>2004</strong> tot 39,4% over het resultaat.<br />

Deze hogere dan normale druk op groepsniveau wordt met<br />

name veroorzaakt door verliezen bij buitenlandse bedrijven en<br />

afboekingen van goodwill betaald bij de acquisitie van deelnemingen.<br />

Nettoresultaat<br />

De stijging van het bedrijfsresultaat leidt ook tot een stijging<br />

van het nettoresultaat van € 1,0 miljoen in 2003 naar<br />

€ 4,1 miljoen. Het effect van koersverschillen op dit resultaat<br />

is zeer beperkt.<br />

Balans<br />

Het balanstotaal nam toe met € 6,4 miljoen, vooral door een<br />

toenemende behoefte aan werkkapitaal en de acquisitie van<br />

Temid.<br />

350<br />

300<br />

250<br />

50<br />

netto-omzet en toegevoegde waarde<br />

(in miljoenen €)<br />

267,1<br />

300,2<br />

321,3<br />

311,2<br />

294,1<br />

15<br />

12<br />

bedrijfsresultaat personeelsaantallen<br />

(voor afschrijving goodwill) (in €)<br />

4000<br />

3500 1.272<br />

11,7<br />

Het werkkapitaal (debiteuren 3000 plus onderhanden werk verminderd<br />

met<br />

9<br />

werkvoorschotten en 9,5vooruit gefactureerde bedragen)<br />

stond in <strong>2004</strong> gemiddeld 862.427<br />

2.341<br />

200<br />

2500<br />

2.564<br />

202,1<br />

dagen uit tegen 72 in 2003.<br />

2.301 2.275<br />

2000<br />

De toename van het werkkapitaal wordt met name veroorzaakt<br />

door de afnemende 1500 mogelijkheid om in contracten voor-<br />

150<br />

6<br />

100<br />

uitbetalingen te bedingen.<br />

3<br />

14,3<br />

11,1<br />

1000<br />

500<br />

3.613 3.832<br />

2,9<br />

1.268<br />

De netto rentedragende schuld (langlopende schulden en<br />

schulden 0 aan kredietinstellingen 0<br />

verminderd met liquide 0 middelen)<br />

nam toe van € 16,2 miljoen in naar € 16,5 miljoen<br />

2000 2001 2002 2000 2003 2001 <strong>2004</strong> 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

in <strong>2004</strong>. Ook deze toename is deels het gevolg van de grotere<br />

behoefte aan werkkapitaal en de acquisitie van Temid.<br />

De totale kredietfaciliteit, beschikbaar voor rekening-courantkrediet<br />

en garantiestellingen plus de langlopende schulden,<br />

bedroeg ultimo <strong>2004</strong> € 103 miljoen.<br />

Het eigen vermogen nam in <strong>2004</strong> toe met € 3,4 miljoen<br />

naar € 49,3 miljoen en bedroeg ultimo <strong>2004</strong> 35% van het<br />

balanstotaal. Indien de betaalde goodwill direct zou worden<br />

afgeboekt van het eigen vermogen, zou de solvabiliteit 27%<br />

bedragen.<br />

De schulden/eigen vermogen ratio bedraagt ultimo <strong>2004</strong> 1,7<br />

(2003: 1,8).<br />

Het bedrijfsresultaat plus afschrijvingen in relatie tot de rentedragende<br />

schulden bedraagt 83%.<br />

Kasstroom<br />

De totale kasstroom bedraagt in <strong>2004</strong> € 1,8 miljoen negatief<br />

(2003: € - 6,0 miljoen). De kasstroom wordt negatief beïnvloed<br />

door de toename van het werkkapitaal, de overname van<br />

Temid en de uitgaande geldstroom samenhangend met in<br />

2003 gevormde voorzieningen voor reorganisaties.<br />

3.838<br />

1.411<br />

3.795<br />

1.494<br />

3.867<br />

1.592<br />

350<br />

300<br />

250<br />

50<br />

netto-omzet en toegevoe<br />

(in miljoenen €)<br />

267,1<br />

300,2<br />

223,4<br />

321,3<br />

230,9<br />

2000 2001 2002 2<br />

2


14<br />

Human Resources Management<br />

DHV is een internationaal vooraanstaande kennisorganisatie<br />

met een open bedrijfscultuur en ruimte voor eigen initiatief.<br />

Respect, betrokkenheid en openheid zijn voorwaarden om kennis<br />

binnen een organisatie te laten floreren. De internationale<br />

oriëntatie, de breedte van het werkterrein en de vaak complexe<br />

problemen waar opdrachtgevers oplossingen voor vragen, bieden<br />

inspirerende mogelijkheden voor medewerkers. Op meerdere<br />

aspecten heeft het bedrijf een aansprekende reputatie.<br />

In diverse rankings scoort DHV uitstekend. In de Top-10 van<br />

favoriete werkgevers in w.o.-techniek staat DHV op de 4 e plaats<br />

(Memory Magazine <strong>2004</strong>), en zelfs op een 3 e plaats als adviesbureau<br />

(Building Business Reputatie Monitor <strong>2004</strong>). Deze scores<br />

tonen aan dat het bedrijf de ambitie waarmaakt. Daarvoor<br />

zijn flexibiliteit van medewerkers en organisatie, kennisontwikkeling,<br />

kennisoverdracht, integriteit en efficiency essentieel.<br />

Van alle medewerkers wordt discipline verwacht met betrekking<br />

tot gemaakte afspraken, het ontwikkelen van kennis van<br />

markten en klanten, het denken en handelen als ondernemer,<br />

en het samenwerken bij het bereiken van businessdoelstellingen.<br />

De performance appraisal is een belangrijk middel om<br />

afspraken over gevraagde resultaten en gedrag vast te leggen<br />

en te beoordelen.<br />

Efficiency en marktvraag<br />

Verdere aandacht voor efficiency en aanpassing van organisatie<br />

en capaciteit aan de markt hebben in vrijwel alle<br />

organisatieonderdelen geleid tot het gedwongen vertrek van<br />

medewerkers. Dit heeft veel gevraagd van medewerkers en<br />

van het management. Meer dan vroeger gaan leidinggevenden<br />

met medewerkers in gesprek over wat er van hen wordt<br />

verwacht, en omgekeerd, hoe DHV tegemoet kan komen aan<br />

verwachtingen, aspiraties en persoonlijke omstandigheden<br />

van medewerkers.<br />

In <strong>2004</strong> is het aantal medewerkers in dienst toegenomen van<br />

3.795 naar 3.867, met name als gevolg van de overname van<br />

Temid. In Nederland was gedurende het jaar sprake van een<br />

afname van het aantal personeelsleden. Deze afname werd<br />

deels gecompenseerd door groei in het buitenland.<br />

Leeftijdsbewust personeelsbeleid<br />

Door rekening te houden met leeftijd en loopbaanfase en de<br />

daaraan gekoppelde aspiraties en wensen van medewerkers<br />

kunnen werkgever en werknemer optimaal van elkaar profiteren.<br />

Het beleid is gericht op maatwerk, en ook dat vereist een<br />

regelmatig gesprek tussen leidinggevende en medewerker.<br />

Opleidingen en trainingen<br />

Voortdurende ontwikkeling van het kennisniveau is een voorwaarde<br />

om nationaal en internationaal een toppositie te kunnen<br />

handhaven. Bij bezuinigingen wordt het opleidingsbudget<br />

daarom ontzien.<br />

Het afgelopen jaar lag het accent op de verdere ontwikkeling<br />

van een aantal managementopleidingen waarmee leidinggevenden<br />

op verschillende niveaus hun vaardigheden kunnen<br />

versterken. Het betreft: de People Management training, de<br />

training Finance for non financials, het Operationeel Management<br />

Programma en de Projectleiderstraining.<br />

Voor alle medewerkers was er een breed aanbod van opleidingen<br />

zoals: Effectief Acquireren, Van probleem naar project met<br />

Issue Analysis, Winnende Offerte, Klantgericht Rapporteren<br />

met Delta Denken en Professioneel Presenteren.<br />

Ziekteverzuim, in- en uitstroom<br />

Onder andere door betere begeleiding van medewerkers en<br />

meer aandacht van management is het ziekteverzuim in<br />

Nederland in <strong>2004</strong> licht teruggelopen naar 3,7 % (2003: 3,8%).<br />

Het personeelsverloop in Nederland bleef constant op 11%, een<br />

kenmerkend gemiddelde voor de branche.


(voor afschrijving goodwill) (in €)<br />

0,14<br />

0,0<br />

bedrijfsresultaat 2000 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

(voor afschrijving goodwill) (in €)<br />

11,1<br />

15 11,7<br />

11,1<br />

14,3<br />

12<br />

9<br />

11,7<br />

bedrijfsresultaat<br />

9,5<br />

(voor afschrijving goodwill) (in €)<br />

11,1<br />

2,9<br />

9,5<br />

11,7<br />

2001 6 2002 2003 2,9 <strong>2004</strong><br />

2001 3 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

2,9<br />

9,5<br />

(in miljoenen €)<br />

350<br />

0<br />

netto-omzet en toegevoegde 321,3 2000 2001waarde<br />

2002 2003 <strong>2004</strong><br />

300<br />

(in miljoenen €) 311,2<br />

300,2<br />

350<br />

294,1<br />

250<br />

267,1<br />

321,3<br />

300<br />

311,2<br />

300,2 netto-omzet 230,9 234,7<br />

223,4<br />

en toegevoegde 229,1<br />

294,1 waarde<br />

200<br />

(in miljoenen €)<br />

202,1 350<br />

250<br />

267,1<br />

150<br />

230,9 234,7<br />

223,4<br />

229,1 321,3<br />

300<br />

200<br />

300,2<br />

202,1<br />

100<br />

150<br />

250<br />

267,1<br />

50<br />

223,4<br />

230,9<br />

100<br />

200<br />

202,1<br />

0<br />

50 2000<br />

150<br />

2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

0<br />

100<br />

2000 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

50<br />

311,2<br />

294,1<br />

234,7<br />

229,1<br />

4000<br />

3500<br />

4000<br />

3000<br />

3500<br />

2500<br />

Buitenland<br />

3000<br />

Nederland 2000<br />

2500<br />

1500<br />

2000<br />

1000<br />

1500<br />

500<br />

1000<br />

0<br />

500<br />

0<br />

3.613 3.832<br />

0<br />

3.838<br />

3.795<br />

3.867<br />

Verslag van de Raad van Bestuur<br />

personeelsaantallen<br />

2000 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

1.268 1.411 1.494<br />

1.592<br />

3.613 1.272 3.832 3.838 3.795 3.867<br />

Personeelsaantallen<br />

1.268 1.411 personeelsaantallen<br />

1.494<br />

1.592<br />

1.272<br />

2.564<br />

2.427<br />

2.341<br />

3.613 3.832 3.838 3.795 3.867<br />

2.301 2.275<br />

4000<br />

1.268 1.411 1.494<br />

1.592<br />

2.564<br />

3500 2.427<br />

2.341<br />

1.272<br />

2.301 2.275<br />

3000<br />

2500<br />

2.564<br />

2.427<br />

2.341<br />

2000<br />

2.301 2.275<br />

2000 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

1500<br />

2000<br />

1000<br />

2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

500<br />

1,0<br />

15<br />

0<br />

0<br />

0<br />

2000 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

2000 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

2000 2001 2002 2003 <strong>2004</strong><br />

YoungDHV op projectbezoek in de Blauwe Stad, Groningen.<br />

Principal consultant<br />

De reputatie van internationaal vooraanstaande kennisorganisatie<br />

wordt versterkt door de afgelopen jaar geïntroduceerde<br />

titel ‘principal consultant’. Deze titel is weggelegd voor senior<br />

adviseurs die intern en extern gezichtsbepalend zijn voor het<br />

bureau; mensen die door opdrachtgevers worden gevraagd<br />

voor hun expertise, visie, aanpak en integriteit. Principal consultant<br />

biedt een nieuw carrièreperspectief als topexpert.<br />

Kennisoverdracht<br />

Zowel intern als extern is DHV gericht op activiteiten die kennisoverdracht<br />

stimuleren. Medewerkers kunnen internationale<br />

ervaring opdoen in het omvangrijke netwerk van DHV. Dat<br />

bevordert de uitwisseling van kennis en ervaring, het draagt<br />

bij aan internationaal begrip en het versterkt de interne cultuur<br />

van het bedrijf.<br />

Extern participeert DHV in diverse platforms en activiteiten.<br />

Traverse, bijvoorbeeld, is een initiatief van de brancheorganisatie<br />

ONRI en is gericht op het uitwisselen van kennis en informatie<br />

op het gebied van vernieuwend ruimtegebruik, water,<br />

klimaatverandering en systeeminnovaties in de bouw.<br />

YoungDHV<br />

YoungDHV is een intern netwerk van, voor en door jonge mensen.<br />

Het werk van adviseurs en ingenieurs wordt bepaald door<br />

het netwerk waar zij deel van uitmaken. Weten welke vragen<br />

waar leven en waar de juiste kennis zit om de vragen van de<br />

klant het beste te kunnen beantwoorden, begint met een goed<br />

netwerk. Zowel binnen als buiten de eigen organisatie.<br />

Via YoungDHV worden met name de interne onderlinge<br />

contacten bevorderd door het aanbieden van borrels, evenementen<br />

en seminars. Extern wordt het netwerk van de jonge<br />

medewerkers verbreed door participatie in de Inter Company<br />

Association, een overkoepelende vereniging van jongerenorganisaties<br />

binnen diverse bedrijven en instellingen.<br />

Sociaal jaarverslag<br />

Meer informatie over mensen, management en human resources<br />

management wordt gegeven in het sociaal jaarverslag.


16<br />

Risico’s en risicobeheersing<br />

De risico’s waar DHV mee te maken heeft, zijn te verdelen in:<br />

markt-, operationele, financiële en overige risico’s.<br />

Markt. Conjuncturele wijzigingen kunnen een grote invloed<br />

hebben op het volume van activiteiten. Bij een neergaande<br />

conjunctuur kunnen contracten worden vertraagd of opgezegd.<br />

Vooral de business groups Bouw en Industrie en Aviation<br />

zijn hiervoor gevoelig.<br />

Politieke prioriteiten, nationaal en internationaal, nieuwe<br />

regeringen of gemeentebesturen, en wijziging van bestaande<br />

wet- en regelgeving kunnen leiden tot aanpassing van langetermijnplannen<br />

en lopende projecten. Met name de dienstverlening<br />

aan de overheid door de business groups Ruimte en<br />

Mobiliteit en Water voelen daarvan de effecten.<br />

DHV is, direct of via internationaal gefinancierde contracten,<br />

actief in landen met een geringe politieke stabiliteit. De totale<br />

omvang van deze activiteiten bedraagt echter niet meer dan<br />

5% van de totale omzet.<br />

Operationeel. Operationele risico’s worden vooral bepaald<br />

door de contracten waaronder DHV diensten verleent. Daarin<br />

is een aantal belangrijke ontwikkelingen gaande. Opdrachtgevers<br />

eisen steeds vaker garanties op levering en resultaten.<br />

De vergoeding van bestede tijd wordt aan een plafond gebonden<br />

of vervangen door een vast bedrag. Opdrachtgevers, in het<br />

bijzonder de overheid, stellen eenzijdig contractvoorwaarden<br />

vast, waarin beperking van de aansprakelijkheid niet langer<br />

voorkomt. Daarbij wordt gebruik gemaakt van raam- en clustercontracten,<br />

waarin tarieven en voorwaarden voor diensten<br />

en/of hoeveelheid uren voor een langere periode (soms tot vier<br />

jaar) worden vastgelegd.<br />

Er is een groeiende vraag naar (totaal)oplossingen, waarbij<br />

ontwerp en uitvoering van projecten in één overeenkomst<br />

worden ondergebracht. Er wordt een totaalproduct aangeboden,<br />

vaak in samenwerking met andere partijen, en soms inclusief<br />

financiering en operationele beheersing gedurende een<br />

bepaalde periode (de geïntegreerde of Design Build Finance<br />

and Operate contracten). Met deze contractvorm heeft DHV met<br />

name te maken in de bouw-, industrie- en watermarkt. Vaak<br />

worden diensten aangeboden in samenwerking met derden,<br />

waarbij DHV ontwerp en advisering op zich neemt en de derden<br />

uitvoering, financiering en onderhoud. Voorafgaand aan de toekenning<br />

van het project worden aanzienlijke kosten gemaakt.<br />

Andere risico’s liggen bij de verplichtingen voor realisatie en/of<br />

financiering, de beperkte dekking onder de gebruikelijke verzekeringen<br />

en de veranderingen die deze nieuwe samenwerkingsvorm<br />

teweegbrengt in de rol van alle betrokken partijen.<br />

Financieel. Valutarisico’s in de projectuitvoering zijn beperkt,<br />

omdat zoveel mogelijk wordt gestreefd naar een matching tussen<br />

inkomsten en uitgaven in dezelfde valuta. Als dat niet<br />

mogelijk is, worden valutarisico’s zoveel mogelijk afgedekt.<br />

Translatierisico’s zijn relatief gering en worden daarom niet<br />

gedekt. De grootste investering buiten Nederland betreft de<br />

deelname van DHV in Delcan.<br />

De omvang van de kortlopende rentedragende schulden is laag,<br />

waardoor het renterisico beperkt is. Voor de langlopende schulden<br />

worden renteniveaus voor langere termijn vastgelegd.<br />

Sinds 2002 wordt betaalde goodwill geactiveerd en in principe<br />

in twintig jaar afgeschreven. Indien geacquireerde bedrijven<br />

niet aan de verwachtingen voldoen en de geactiveerde goodwill<br />

niet langer is te onderbouwen, vindt een extra afboeking<br />

op deze goodwill plaats.<br />

DHV kent verschillende pensioenregelingen, zowel defined<br />

benefit als defined contribution. De belangrijkste pensioenregeling<br />

in Nederland, ondergebracht bij de Stichting Pensioenfonds<br />

DHV, is een defined benefit regeling. Onder toepassing<br />

van de regelgeving (conform de Richtlijnen voor de <strong>Jaarverslag</strong>geving<br />

<strong>2004</strong> die van toepassing zijn vanaf boekjaar 2005) kunnen<br />

wijzigingen in de regeling of de koersontwikkeling op de<br />

effectenbeurzen een grote invloed hebben op het resultaat en<br />

de balanspositie. DHV streeft ernaar de huidige regeling van de<br />

stichting om te zetten naar een regeling waarbij de risico's voor<br />

de onderneming worden beperkt en beheersbaar gemaakt.


Verslag van de Raad van Bestuur<br />

17<br />

Overig. Integer handelen wordt steeds belangrijker voor de<br />

reputatie van het bedrijf en zodoende ook voor het resultaat<br />

van de onderneming.<br />

Om in staat te zijn de juiste kwaliteit van de diensten te continueren,<br />

is het belangrijk voldoende kwaliteit en kwantiteit in<br />

personeel aan te trekken en in dienst te houden. Onvoldoende<br />

kwantiteit en kwaliteit kunnen leiden tot het verlies van<br />

opdrachten en opdrachtgevers.<br />

De genoemde risico’s kunnen zich concreet voordoen op de volgende<br />

gebieden.<br />

Aansprakelijkheid. Fouten gemaakt bij de uitvoering van<br />

projecten, zoals ontwerp- of berekeningsfouten, het niet halen<br />

van planningen, het niet voldoen aan wet- en regelgeving.<br />

Projectrisico’s. Onjuiste begrotingen van te besteden tijd en<br />

kosten, vertraging in uitvoering van het project, onvoldoende<br />

tijdige communicatie hierover met de opdrachtgever.<br />

Capaciteitsrisico’s. Onderbezetting; door wet- en regelgeving<br />

in de meeste landen is een neerwaartse aanpassing van capaciteit<br />

aan de hoeveelheid beschikbaar werk niet altijd, of<br />

slechts tegen hoge kosten mogelijk.<br />

Contracten met partners en uitbesteding. Van de omzet<br />

wordt ongeveer 25% uitgevoerd door partners, waardoor DHV<br />

gevoelig is voor de gevolgen van te late levering of levering<br />

tegen onvoldoende kwaliteit.<br />

Werkkapitaal. De levering van diensten geschiedt meestal<br />

tegen betaling achteraf. In de uitvoering van projecten kan discussie<br />

ontstaan over de tijdigheid en kwaliteit van de levering.<br />

Huisvesting. De kosten van huisvesting zijn omvangrijk. Door<br />

krimp van activiteiten en aantal medewerkers bestaat het risico<br />

van leegstand.<br />

Risicobeheersing<br />

DHV hanteert een ruim instrumentarium om deze risico’s te<br />

beheersen. Er wordt gestreefd naar een juiste balans tussen<br />

het nemen van commercieel aanvaardbare risico’s en het uitsluiten<br />

of verzekeren van niet acceptabele risico’s.<br />

• In de directiereglementen zijn de bevoegdheden van de<br />

verschillende managementniveaus vastgelegd, o.a. voor het<br />

aangaan van grote opdrachten of het aangaan van langlopende<br />

verplichtingen.<br />

• Directieleden ondertekenen een letter of representation,<br />

waarin zij zich expliciet verantwoordelijk stellen voor het<br />

volgen van procedures bij zaken die de integriteit van het<br />

bedrijf of die van medewerkers betreffen.<br />

• Er is een klokkenluidersregeling ingesteld waardoor medewerkers<br />

zich beschermd weten wanneer zij ongewenste<br />

zaken onder de aandacht brengen.<br />

• Er is een compliance officer benoemd die toezicht houdt<br />

onder andere op de naleving van de business principles.<br />

• De beheersing van risico’s bij opdrachtneming ligt vooral bij<br />

de business groups. Zij dienen te zorgen voor voldoende<br />

gekwalificeerd personeel, het onderhouden van de nodige<br />

deskundigheid en het opstellen en onderhouden van de<br />

nodige procedures. Daarover leggen ze verantwoording af in<br />

de businessplannen, kwartaalverslagen en -besprekingen en<br />

in tussentijds overleg.<br />

• De risico’s van bedrijfs- en beroepsaansprakelijkheid voor de<br />

Nederlandse en de voornaamste buitenlandse bedrijfsonderdelen<br />

worden gedekt door centraal afgesloten verzekeringen<br />

(met een totaal eigen risico van € 450.000 per jaar).<br />

• Voor de beheersing van risico’s van geïntegreerde, grote of<br />

risicovolle projecten is een tenderboard ingesteld. Deze board<br />

adviseert de business groups en de Raad van Bestuur.<br />

• De holding, de business groups en het besturingssysteem<br />

van de groep zijn ISO 9001:2000 gecertificeerd. De kwaliteitssystemen<br />

bieden garanties voor de gestructureerde<br />

wijze van aanbieden op en uitvoeren van contracten en<br />

geven richtlijnen voor inschakeling van financiële en/of<br />

belastingdeskundigen.<br />

• Kennismanagement op het gebied van opdrachtneming,<br />

uitvoering van projecten en bouwrecht in Nederland wordt<br />

geborgd door de Stuurgroep Bouwrecht.<br />

• Het langetermijnhuisvestingsplan optimaliseert de grootte<br />

van de vestigingen.<br />

Management control<br />

DHV heeft bewaking van de performance verankerd in de volgende<br />

procedures.<br />

• De langetermijnstrategie is vastgelegd in de Corporate Policy<br />

Paper. Op basis daarvan ontwikkelen de business groups<br />

middellangetermijnplannen, die eenmaal per jaar worden<br />

besproken. Voortgang wordt per kwartaal gerapporteerd en<br />

besproken.<br />

• De rapportagerichtlijnen en formats zijn vastgelegd in een<br />

Financial Manual dat periodiek wordt geactualiseerd. In<br />

2005 zal dit manual opnieuw worden herzien en aangepast<br />

aan de dan geldende regelgeving.<br />

• Maandelijks worden de kerncijfers inclusief kasstromen<br />

gerapporteerd en er vindt frequent bilateraal overleg plaats<br />

tussen de Raad van Bestuur en de directies van de business<br />

groups.<br />

• De Raad van Bestuur overlegt ten minste vijfmaal per jaar<br />

met de Raad van Commissarissen, onder andere over strategie,<br />

resultaten en risico’s.<br />

• De Raad van Commissarissen overlegt in ieder geval tweemaal<br />

per jaar met de externe accountant, die jaarlijks door<br />

de aandeelhouders wordt benoemd.<br />

• De externe accountant rapporteert over de getrouwheid van<br />

de jaarrekening.


18<br />

Maatschappelijk<br />

verantwoord ondernemen<br />

In de missie spreekt DHV zich uit voor het duurzaam inrichten<br />

van de samenleving; een missie die eigenlijk al decennialang<br />

impliciet wordt gedragen. Daarmee erkent DHV dat de activiteiten<br />

van de groep invloed hebben op de samenleving. Dat<br />

brengt een maatschappelijke verantwoordelijkheid met zich<br />

mee. Integriteit, zorgvuldigheid en respect voor alle betrokkenen<br />

bij een project staan centraal. Daarnaast heeft het bedrijf<br />

een belangrijke verantwoordelijkheid naar de medewerkers.<br />

Vanaf 2002 is het beleid voor maatschappelijk verantwoord<br />

ondernemen geëxpliciteerd in een aantal focusgebieden:<br />

• integriteit;<br />

• duurzame innovaties;<br />

• duurzame bedrijfsvoering;<br />

• maatschappelijk betrokken ondernemen.<br />

In <strong>2004</strong> zijn de eerste verkennende gesprekken gevoerd om<br />

met een of meer maatschappelijke organisaties vaste partnerships<br />

aan te gaan. Om een en ander organisatorisch goed te<br />

ankeren zijn voor alle focusgebieden projectleiders benoemd,<br />

die in de Stuurgroep DHV Duurzaam rapporteren over de<br />

voortgang. De stuurgroep staat onder leiding van één van de<br />

directieraadleden en rapporteert aan de Raad van Bestuur.<br />

Er is bewust gekozen om in eerste instantie de inspanningen<br />

te concentreren op verbetermaatregelen. In de toekomst zal<br />

monitoring een belangrijkere plaats innemen en zullen ook<br />

meer kwantitatieve gegevens worden gerapporteerd.<br />

DHV beseft dat de samenleving gebaat is bij ondernemingen<br />

die hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen.<br />

Daarom is de groep in <strong>2004</strong> toegetreden als partner van MVO<br />

Nederland, een kenniscentrum dat door het Ministerie van<br />

Economische Zaken is opgericht ter bevordering van maatschappelijk<br />

verantwoord ondernemen.<br />

Integriteitsmanagement<br />

Teneinde de kernwaarde integriteit optimaal te borgen is in<br />

1999 nader beleid geformuleerd. In 2003 is dit beleid verder<br />

uitgewerkt en is een business integrity management system<br />

ontwikkeld. Dit verslagjaar zijn belangrijke stappen gezet<br />

met de implementatie (zie pagina 17: Risicobeheersing,<br />

bullets 2 t/m 4).<br />

In <strong>2004</strong> zijn de business principles nader verbijzonderd. Het<br />

business integrity management committee kwam twaalf keer<br />

bijeen en adviseerde over zeven dilemma’s.<br />

DHV-breed zijn gedurende het jaar tien morele dilemma’s<br />

gecommuniceerd en zijn medewerkers uitgenodigd hierop te<br />

reflecteren en te reageren. Deze dilemma’s worden gedocumenteerd<br />

in een reference book. Hierin wordt beschreven hoe<br />

in een bepaald dilemma wordt gehandeld en waarom. Zo<br />

wordt consistentie in besluitvorming in deze en toekomstige<br />

vraagstukken gestimuleerd.<br />

Duurzame innovatie<br />

Innovatieve oplossingen voor hedendaagse vraagstukken worden<br />

vaak gevonden in een combinatie van verschillende typen<br />

kennis. Innovaties zijn niet beperkt tot technische oplossingen<br />

of producten (zoals de DHV Carrousel waterzuiveringsinstallatie).<br />

De werkelijke kunst van innoveren ligt in het bijeenbrengen<br />

van kennis tot vernieuwende combinaties. Dit levert een<br />

grote meerwaarde voor de markt. Om dat te bereiken is<br />

samenwerking onontbeerlijk. Samenwerking binnen de DHVorganisatie<br />

om kennis en kunde optimaal met elkaar te delen<br />

en te benutten (kennismanagement), en samenwerking met<br />

overheid, bedrijfsleven en universiteiten om aanvullende kennis<br />

in te zetten. DHV neemt een proactieve positie in en komt<br />

met eigen initiatieven voor projecten met een hoog innovatief


Verslag van de Raad van Bestuur<br />

19<br />

karakter. DHV en zijn klanten en partners hebben daarin een<br />

gezamenlijk doel: resultaat, meerwaarde en risicospreiding.<br />

Duurzame bedrijfsvoering<br />

In <strong>2004</strong> is opnieuw een scan uitgevoerd om te bepalen op<br />

welke punten de bedrijfsvoering nog milieuvriendelijker zou<br />

kunnen. Dat heeft inmiddels al geleid tot een aantal uitgevoerde<br />

verbeteracties, onder andere op het gebied van toepassing<br />

van groene stroom, recycling van materiaal en milieuvriendelijke<br />

schoonmaak.<br />

Maatschappelijk betrokken ondernemen<br />

Er zijn meerdere manieren om maatschappelijk betrokken<br />

ondernemen vorm te geven: in projecten of in extra (soms vrijwillige)<br />

activiteiten.<br />

De manier waarop in Zuid-Afrika wordt gewerkt met het<br />

begrip Community Development is een goed voorbeeld van<br />

maatschappelijk betrokken ondernemen binnen het kader van<br />

projecten. In deze, mede door Stewart Scott (32% DHV) ontwikkelde<br />

aanpak, worden grotere projecten teruggebracht tot kleinere<br />

onderdelen, die door de plaatselijke bevolking kunnen<br />

worden uitgevoerd. Zo kan de aanleg van een brug of een weg<br />

leiden tot de oprichting en groei van lokale ondernemingen en<br />

daarmee tot de versterking van de lokale economie.<br />

Allerlei aspecten van maatschappelijk verantwoord ondernemen<br />

komen in het dagelijkse werk tot uiting. Het bijdragen<br />

aan maatschappelijke veranderingsprocessen zoals institutionele<br />

hervormingen, decentralisatie, privatisering en overdracht<br />

van verantwoordelijkheden aan gebruikers. Ook wordt<br />

gestreefd naar het bieden van gelijke kansen aan mannen en<br />

vrouwen, met name in landen waar dit in de heersende cultuur<br />

niet altijd vanzelfsprekend is.<br />

Als uiting van maatschappelijk betrokken ondernemen zetten<br />

medewerkers op vrijwillige basis hun expertise in voor sociaal<br />

betrokken organisaties. In het verslagjaar was in Nederland<br />

een DHV-breed team actief dat als aanjager fungeert voor dergelijke<br />

initiatieven. Een aantal projecten gaat in samenwerking<br />

met de Amersfoortse Stichting Ravelijn Matchpoint<br />

Maatschappelijk Ondernemen. Zo geeft DHV invulling aan het<br />

Sociaal Aandeelhouderschap dat het met deze stichting is aangegaan.<br />

Vanuit de DHV-vestigingen in andere landen worden initiatieven<br />

ontwikkeld zoals projecten in ontwikkelingslanden en<br />

deelname aan activiteiten van lokale non-gouvernementele<br />

organisaties.


20<br />

2005 en verder<br />

Kansen voor de DHV Groep liggen in de combinatie van adviesverlening,<br />

engineering en concrete oplossingen in relatie tot<br />

de steeds complexere invulling van onze maatschappij. De<br />

besluitvorming rondom en de inpassing van grootschalige projecten<br />

in dichtbevolkte gebieden is een aparte problematiek,<br />

zowel nationaal als internationaal. De permanente groei van<br />

de maatschappij vertaalt zich in een voortdurende aanpassing<br />

van de vraag naar voorzieningen op het gebied van water,<br />

mobiliteit, infrastructuur, ruimtelijke inrichting, milieu, bouw,<br />

industrie en luchthavens.<br />

DHV levert oplossingen, niet alleen op deelaspecten, maar<br />

vooral ook integraal, rekeninghoudend met de totale levenscyclus<br />

van projecten. Dat wil zeggen dat de groep ook voor<br />

vraagstukken van bestuur, beheer en duurzaamheid de vereiste<br />

expertise kan bieden.<br />

Internationaal liggen er grote kansen door de groeiende vraag<br />

naar advies- en engineeringservices uit de ontwikkelde en de<br />

zich ontwikkelende wereld. Door het mobiliseren van lokale<br />

kennis en waar nodig door het inschakelen van internationale<br />

topexpertise kan DHV daarop inspelen.<br />

De benadering van DHV is erop gericht de toegevoegde waarde<br />

zichtbaar te maken. De winst die wordt behaald met bepaalde<br />

oplossingen moet aantoonbaar zijn en werkzaamheden moeten<br />

steeds efficiënter worden uitgevoerd.<br />

De komende jaren zullen zich kenmerken door het benutten<br />

van de geschetste kansen in Nederland en in de vier belangrijke<br />

regio’s: Europa, Noord-Amerika, Azië en Afrika. Tegelijkertijd<br />

moeten de risico’s in de markt worden gemitigeerd.<br />

Daartoe zijn de eerste stappen gezet door het efficiënt invullen<br />

van de engineeringscapaciteit, het gericht uitbouwen van het<br />

internationale netwerk, het aanpassen van de organisatie aan<br />

eisen van de markt en het stroomlijnen van ondersteunende<br />

diensten.<br />

Volgende stappen zijn het inspelen op de geschetste marktontwikkelingen<br />

door:<br />

• het opleiden en aantrekken van management en staf op die<br />

posities die versterking behoeven. Dat geldt voor lokaal<br />

management in met name de thuislanden en voor DBOFT<br />

(Design Build Operate Finance Transfer) contracten;<br />

• overnames gericht op nicheposities;<br />

• versterking van het internationale netwerk.<br />

De groep streeft naar een gemiddelde omzetgroei van circa<br />

10% bij een operationeel resultaat van circa 7% op toegevoegde<br />

waarde.<br />

Behoudens eventuele acquisities worden voor dit jaar geen<br />

belangrijke investeringen verwacht. De benodigde financieringsruimte<br />

wordt mede hierdoor als voldoende geacht.<br />

Ruimte en Mobiliteit: de focus ligt op het verder aanscherpen<br />

van het consultancyprofiel, gericht op de belangrijke<br />

maatschappelijke thema’s. De activiteiten van Temid, gespecialiseerd<br />

in de railmarkt, zullen verder worden geïntegreerd.<br />

De strategie van regiokantoren in Nederland, ondersteund<br />

door centrale expertise-units, wordt onverminderd voortgezet.<br />

Programma-management en gedelegeerd opdrachtgeverschap<br />

blijven belangrijke speerpunten. Tenslotte wordt ingezet op<br />

verdere internationale groei.<br />

Bouw en Industrie: de ingezette strategie wordt in 2005 uitgebouwd.<br />

Focus blijft op het bedienen van de totale marktvraag:<br />

van conceptueel ontwerp en detailontwerp tot realisatie,<br />

beheer, onderhoud en projectmanagement. Waar mogelijk<br />

zal meer initiatief worden genomen in het ontwikkelen van<br />

projecten. Een risicodragende rol behoort tot de mogelijkheden.<br />

Water: vanuit een sterke Nederlandse positie en een uitgebreid<br />

internationaal netwerk, zal de strategie van verdere<br />

internationalisatie worden voortgezet. DHV blijft optreden in


Verslag van de Raad van Bestuur<br />

21<br />

Raad van Bestuur: ir. R.G. Campen (voorzitter) (links) en ir. B.M. van Ee.<br />

de rol van ontwikkelende projectmanager op het gebied van<br />

drink- en afvalwaterinstallaties. Innovatie en kennisontwikkeling<br />

zijn de grondslag voor advisering en engineering en zullen<br />

ook in de komende jaren belangrijke investeringen vragen.<br />

Aviation: de luchtvaartindustrie is zich aan het herstellen van<br />

de tegenslagen in de afgelopen drie jaar. De verwachting is dat<br />

er nieuwe initiatieven zullen worden ontplooid. DHV zal meer<br />

aandacht besteden aan de thuismarkten, zowel met het traditionele<br />

product (planning en engineering) als met consultancy.<br />

In Afrika is een joint venture gesloten met DHV’s partner<br />

Stewart Scott International om gezamenlijk de positie daar te<br />

versterken. In China wordt gestreefd naar een permanente<br />

aanwezigheid. In de Verenigde Staten wordt onderzocht wat<br />

de mogelijkheden zijn.<br />

Europa: de groei van de Europese kantoren wordt verder doorgezet.<br />

Met name vanwege de financiering vanuit de Europese<br />

Unie wordt de komende jaren in Centraal-Europa vooral groei<br />

verwacht in de infrastructuur-, water- en milieumarkt.<br />

De samenwerking tussen de Europese kantoren zal worden<br />

geïntensiveerd. Het servicepakket in de landen zal bovendien<br />

verder worden aangepast aan het DHV-brede dienstenpakket,<br />

inclusief luchthavens.<br />

Daarnaast zullen internationale private opdrachtgevers actief<br />

worden gevolgd in verband met advisering op het gebied van<br />

milieu en gebouwen.<br />

Noord-Amerika: de samenwerking tussen DHV, Delcan en<br />

NET zal in 2005 verder groeien. De aandacht is gericht op hoogwaardige<br />

advisering in de watersector in de Verenigde Staten<br />

en Canada. De krachten rond verkeersmanagement zullen verder<br />

worden gebundeld, gericht op het uitbouwen van gezamenlijke<br />

internationale posities in Europa en Azië. In Noord-<br />

Amerika zal het accent van de groei vooral liggen op de<br />

Verenigde Staten, gericht op het leveren van hoogwaardige<br />

expertise en programma-management.<br />

Azië: in 2005 wordt geïnvesteerd in versterking van de DHVbedrijven<br />

daar. De economische groei in de regio zal naar verwachting<br />

ook in 2005 die van de wereldeconomie overtreffen.<br />

De toenemende levensstandaard en vraag naar aanpassingen<br />

van de woon-, leef- en werkomgeving bieden kansen op een<br />

toename van het aantal projecten waarbij internationale topexpertise<br />

van belang is.<br />

Afrika: de samenwerking tussen DHV en Stewart Scott International<br />

zal in 2005 worden uitgebouwd. Naar verwachting zal<br />

Stewart Scott kunnen profiteren van de relatief gunstige economische<br />

condities in Zuid-Afrika en van de megaprojecten in<br />

het kader van het wereldkampioenschap Voetbal 2010.<br />

Bovendien wordt verdere groei verwacht door ontwikkelingsprojecten<br />

in de luchtvaart, de wegensector, de watersector en<br />

door rurale ontwikkeling. Naar verwachting zullen activiteiten<br />

in Afrika in toenemende mate vanuit Zuid-Afrika worden<br />

ontwikkeld en aangestuurd.<br />

Bovengeschetste verwachtingen leiden ertoe dat de groep in<br />

2005 slechts een beperkte groei dan wel stabilisatie van het<br />

personeelsaantal verwacht.<br />

De marktontwikkelingen zijn uitdagend. De veerkracht en de<br />

professionaliteit van de medewerkers en de organisatie bieden<br />

een solide uitgangspunt voor de komende jaren. DHV ziet de<br />

toekomst met vertrouwen tegemoet. Het talent van de onderneming<br />

om innoverende oplossingen te vinden voor vaak complexe<br />

problemen vormt de basis om de doelstellingen te realiseren.<br />

De Raad van Bestuur dankt alle medewerkers voor hun<br />

inzet.<br />

Amersfoort, 28 februari 2005<br />

ir. R.G. Campen (voorzitter)<br />

ir. B.M. van Ee


22<br />

De Raad van Bestuur en de Raad van<br />

Commissarissen van DHV Holding BV<br />

hebben besloten de principes en best<br />

practices van de Nederlandse corporate<br />

governance code als uitgangspunt voor<br />

hun handelen te nemen. De door hen<br />

op basis hiervan ingenomen standpunten<br />

met betrekking tot deze code,<br />

zijn hierna verwoord als standpunten<br />

van de vennootschap.<br />

De bepalingen van de code, voor zover die op DHV Holding als<br />

besloten en niet-beursgenoteerde vennootschap van toepassing<br />

is, zullen worden toegepast. Het geval van niet-toepassing<br />

is uitzondering, waarvoor de redenen dienen te worden uiteengezet.<br />

De vennootschap behoudt zich het recht voor op thans ingenomen<br />

standpunten later terug te komen en van één of meer in<br />

de code opgenomen bepalingen alsnog af te wijken. In dat<br />

geval zal ook het beginsel gelden dat van afwijking en van de<br />

redenen daarvoor, melding wordt gemaakt aan de algemene<br />

vergadering van aandeelhouders. Indien zich in de toekomst<br />

wijzigingen voordoen in de huidige situatie, waardoor bepalingen<br />

alsnog van toepassing worden, zal daaromtrent een standpunt<br />

worden ingenomen en zal dit aan de aandeelhoudersvergadering<br />

kenbaar worden gemaakt.<br />

Vóór <strong>2004</strong> werd door de vennootschap in veel opzichten reeds<br />

gehandeld overeenkomstig de bepalingen van de code. Voor<br />

zover mogelijk vonden de best practice bepalingen hun weerslag<br />

in de agenda van de aandeelhoudersvergadering in <strong>2004</strong>,<br />

in het jaarverslag 2003 en meer in het algemeen in de werkwijze<br />

van de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen.<br />

De verdere implementatie heeft gedurende het jaar <strong>2004</strong><br />

plaatsgevonden.<br />

De bestaande reglementen van de Raad van Commissarissen<br />

en de Raad van Bestuur zijn aangepast aan de eisen van de<br />

code. Voorts zijn het beloningsbeleid van de Raad van Bestuur<br />

en de regeling van de vergoeding van commissarissen nader<br />

uitgewerkt en in overeenstemming met de code gebracht.


Corporate governance<br />

23<br />

Corporate governance<br />

Tenslotte is naast de bestaande gedragscode een klokkenluidersregeling<br />

vastgesteld. Al deze stukken worden op de website<br />

van de vennootschap geplaatst (www.dhv.nl/code). Het<br />

jaarverslag van de vennootschap wordt sinds enkele jaren op<br />

de website van de vennootschap geplaatst.<br />

Principes en best practice bepalingen<br />

De vennootschap onderschrijft de in de onderdelen I, II, III en V<br />

geformuleerde principes. Met betrekking tot onderdeel III.5 is<br />

besloten over te gaan tot instelling van een auditcommissie<br />

met ingang van de jaarvergadering 2005. Gegeven de nauwe<br />

betrokkenheid van alle leden bij de onderwerpen remuneratie<br />

en selectie is vooralsnog besloten deze twee commissies niet in<br />

het leven te roepen.<br />

Met betrekking tot onderdeel IV, de algemene vergadering van<br />

aandeelhouders, wordt opgemerkt dat de vennootschap een<br />

besloten karakter heeft en slechts drie rechtspersonen heeft als<br />

aandeelhouder, waarvan de Stichting DHV veruit de grootste<br />

is. Dit betekent dat bepalingen om een zo groot mogelijke<br />

deelname van aandeelhouders aan de besluitvorming bij de<br />

vennootschap mogelijk te maken, slechts van relatief belang<br />

zijn, hetgeen ook geldt voor mogelijkheden om op afstand te<br />

stemmen en met andere aandeelhouders te communiceren.<br />

In feite zijn de mogelijkheden daartoe in voldoende mate<br />

aanwezig.<br />

Het tweede gedeelte van IV.1 omtrent de invloed van de aandeelhoudersvergadering<br />

en ingrijpende besluiten van het<br />

bestuur wordt wel nageleefd. De gewijzigde structuurregeling<br />

zal onverkort worden toegepast. De best practice bepalingen<br />

IV.1.1 t/m IV.1.3 zijn niet van toepassing, IV.1.4 t/m IV.1.6 wel.<br />

Onderdeel IV.2, certificering, is eveneens slechts beperkt van<br />

toepassing. De bij de vennootschap uitgegeven certificaten<br />

zijn niet beursgenoteerd en bevinden zich in handen van een<br />

besloten groep certificaathouders. De certificaten worden<br />

anders dan voorheen beschouwd als uitgegeven met medewerking<br />

van de vennootschap, hetgeen inhoudt dat certificaathouders<br />

de aandeelhoudersvergaderingen kunnen bijwonen<br />

en meetellen bij het bijeenroepen van aandeelhoudersvergaderingen<br />

en het plaatsen van onderwerpen op de agenda.<br />

Best practice bepalingen IV.2.1 t/m IV.2.7 worden nageleefd;<br />

IV.2.8 voor wat betreft het geven van stemvolmachten, het<br />

geven van steminstructies wordt niet nodig geacht.<br />

Principe IV.3, informatieverschaffing aan de algemene vergadering<br />

van aandeelhouders, is ook slechts beperkt van toepassing,<br />

omdat immers financiële informatie bij de vennootschap<br />

nooit kan leiden tot de wens om deel te nemen in het aandelenkapitaal<br />

(door anderen dan medewerkers van DHV).<br />

Best practice bepalingen IV.3.3, IV.3.5, IV.3.6 en IV.3.8 worden<br />

wel nageleefd. Hoofdstuk IV.4, de verantwoordelijkheid van<br />

institutionele beleggers, is in het geheel niet van toepassing.<br />

De vennootschap zal de in de code geformuleerde best practice<br />

bepalingen, voor zover hierboven niet uitgezonderd, toepassen.<br />

In het remuneratierapport (zie pagina 54) worden enkele<br />

beperkte afwijkingen aangegeven en uitgelegd.


24<br />

Thema: Veiligheid<br />

Overal waar mensen wonen, werken, reizen of recreëren is veiligheid van belang. Structurele<br />

veiligheid of veiligheid in verband met onvoorziene gebeurtenissen. De toenemende dreiging<br />

van het mondiale terrorisme draagt hier aan bij: de aanslag op het World Trade Center in<br />

New York, de bomaanslag op de discotheek in Bali, het gijzelingsdrama in de school van<br />

Noord-Ossetië. De impact is enorm.<br />

Maar ook niet opzettelijk veroorzaakte rampen vergroten de<br />

risicoperceptie. Ieder jaar opnieuw wordt de mensheid getroffen<br />

door natuurgeweld en epidemieën. De dramatische zeebeving<br />

in Azië ligt nog vers in het geheugen. Incidenten,<br />

calamiteiten en aanslagen hebben eens te meer laten zien hoe<br />

kwetsbaar de mens is in zijn omgeving. Dat geldt voor het<br />

verkeer, kantoren, de procesindustrie, het drinkwater, transport<br />

van gevaarlijke stoffen, en overstromingen – steeds spelen er<br />

veiligheidsaspecten die direct of indirect in het dagelijks leven<br />

voelbaar zijn.<br />

Maar veiligheid is geen vaststaand gegeven, geen wereldwijde<br />

onwrikbare norm. Integendeel. Steeds wordt tegen elkaar afgewogen<br />

welk risico de maatschappij aanvaardt. In de luchtvaart<br />

zijn andere risico’s dan in de woningbouw, voor drinkwatervoorziening<br />

gaat het om heel andere zaken dan bij een spoortunnel.<br />

In elke situatie speelt de afweging tussen economische,<br />

sociale, maatschappelijke, milieutechnische en politieke aspecten.<br />

Wat is de haalbaarheid en welk risico is men bereid te<br />

accepteren? Dat zijn de cruciale vragen.<br />

De overheid stelt veiligheidsnormen en streefwaarden op een<br />

groot aantal gebieden. Naarmate kennis en ervaring voortschrijden<br />

worden deze eisen aangepast. Immers, elke calamiteit<br />

is er één te veel en is op zich aanleiding om wet- en regelgeving<br />

opnieuw te evalueren en waar nodig te verbeteren.<br />

Naast het ‘kwantificeren’ van risico’s komt er de laatste jaren<br />

meer ruimte voor kwalitatieve oplossingen.<br />

Tegelijkertijd neemt vanuit de maatschappij de vraag naar veiligheid<br />

alleen maar toe. Gebruikersfuncties worden steeds<br />

meer gecombineerd. Bedrijven, infrastructuur en woon-werkgebieden<br />

komen dichter bij elkaar te liggen. Projecten worden<br />

groter en complexer en hebben een toenemende impact op de<br />

omgeving. De aanleg van een spoorlijn of de bouw van een<br />

petrochemische fabriek, het zijn allebei projecten die op vele<br />

verschillende manieren raken aan de veiligheid van mensen.<br />

Veel risico’s kunnen niet meer één voor één, afzonderlijk, worden<br />

beschouwd. Door meervoudig ruimtegebruik worden<br />

vraagstukken complexer. Projecten vereisen steeds vaker een<br />

integrale benadering, in een gezamenlijke aanpak. Dat vraagt<br />

om een breder denkbeeld van alle betrokken partijen. Het<br />

vraagt om visie en een gestructureerde aanpak om veiligheidsvraagstukken<br />

op te lossen.


Thema Veiligheid<br />

25<br />

Foto’s boven v.l.n.r.: Veilig bouwen voor Shell; Milieuverbetering<br />

in Kolkata, India; Uitbreiding Schengen-Lounge, Schiphol.<br />

Foto linksonder: Droogte-onderzoek Veenkaden.<br />

Foto rechtsonder: Integrale Safety Case voor de HSL-Zuid.<br />

Hoe complexer de veiligheidsvraag wordt, hoe groter de<br />

behoefte aan samenwerking tussen specialisten op uiteenlopende<br />

vakgebieden. Die samenwerking is alleen effectief<br />

wanneer er een helder gezamenlijk begrip bestaat, waarin<br />

de eisen, de risico’s, de risicoperceptie en -acceptatie en de<br />

gewenste veiligheidsgraad zijn bepaald aan de hand van<br />

economische, sociale en maatschappelijke voorwaarden.<br />

De Safety Case (of Veiligheidsrapport) is een goed voorbeeld<br />

van de manier waarop dat in de praktijk gestalte krijgt.<br />

Deze aanpak is al vele jaren gebruikelijk in (onder andere) de<br />

offshore- en procesindustrie.<br />

Het uitgangspunt is dat veiligheid vanaf het begin in het<br />

ontwerp wordt geïntegreerd. Risico’s worden door middel van<br />

risicoanalyses, berekeningen en scenario’s continu inzichtelijk<br />

gemaakt. De technische en organisatorische maatregelen, en<br />

de voorschriften en procedures om restrisico’s te beheersen<br />

zijn eveneens in de Safety Case beschreven. Zo wordt vanaf de<br />

tekentafel de veiligheidsregie tijdens ontwerp, bouw en beheer<br />

en onderhoud gevoerd. Deze werkwijze wordt nu ook gevolgd<br />

bij grootschalige infrastructuur- en mobiliteitsvraagstukken.<br />

Een systematische aanpak van veiligheid bij beheer en onderhoud,<br />

zoals al jaren geïntegreerd in industriële ontwerpen en<br />

installaties, wordt ook meer en meer een vast onderdeel in de<br />

bedrijfsvoering van drink- en afvalwaterbedrijven.<br />

DHV bevindt zich in een sterke positie om zowel de integrale,<br />

complexe veiligheidsvraagstukken als de zogenaamde enkelvoudige<br />

veiligheidsprojecten aan te pakken. De breedte van<br />

het bureau is ook de kracht van het bureau, met veiligheidskundigen<br />

en toonaangevende specialisten in alle vakgebieden:<br />

luchthavens, milieu, water, lucht, bodem, kusten, infrastructuur,<br />

vervoer, ruimtelijke inrichting, bouw en het beheer van<br />

gebouwen en installaties.<br />

Juist door kennis van ontwikkelingen in de markt en samenleving,<br />

en door intensieve samenwerking met klanten en partners,<br />

dwars over alle vakgebieden heen, wordt een integrale<br />

veiligheidsvisie ontwikkeld op elk van die vakgebieden.


26<br />

Mobiliteit en<br />

Infrastructuur<br />

><br />

TRAININGEN VEILIG WEG-<br />

ONTWERP IN OOST-EUROPA<br />

Samen met het Nederlandse ministerie<br />

voor Verkeer en Waterstaat en in<br />

opdracht van de Wereldbank, heeft DHV<br />

voor acht landen in Centraal- en Oost-<br />

Europa trainingen ontworpen om het<br />

ontwerp van veilige wegen te verbeteren.<br />

De trainingen zijn gegeven aan<br />

mensen bij overheidsinstellingen met<br />

verantwoordelijkheid voor verkeersveiligheid.<br />

Er is een trainingsmethode ontwikkeld;<br />

een handboek gemaakt met de<br />

titel ‘veilig wegontwerp’; en een trainde-trainer-methode<br />

uitgewerkt, zodat<br />

de opgedane kennis door de instellingen<br />

zelf verder kan worden verspreid.<br />

VERBETERDE VEILIGHEID<br />

SNELWEGEN IN INDIA<br />

De grootste steden van India (Delhi,<br />

Kolkata, Chennai en Mumbai) worden<br />

door vier snelwegen met elkaar verbonden.<br />

Een omvangrijk ontwikkelingsprogramma<br />

is erop gericht de veiligheid en<br />

de kwaliteit van die wegen te verbeteren.<br />

Voor de verbreding en verbetering<br />

van een gedeelte (155 km) van de weg<br />

tussen Kolkata en Chennai, leverde DHV’s<br />

Indiase vestiging, MDP, het detailontwerp<br />

en de supervisie over de uitvoering.<br />

Op talloze aspecten wordt de veiligheid<br />

aan hogere normen aangepast: van<br />

de bouw van viaducten en tunnels tot de<br />

aanleg van voetpaden en afrasteringen.<br />

><br />

INTEGRALE SAFETY CASE VOOR<br />

DE HSL-ZUID<br />

Om zeker te stellen dat in 2007 met<br />

de HSL-Zuid een veilig vervoerssysteem<br />

wordt opgeleverd, wordt van<br />

begin tot einde op veiligheid<br />

gestuurd. Dat gebeurt door middel<br />

van een integrale Safety Case op basis<br />

van een veiligheidsplan voor het totale<br />

project. De visie in dit plan geldt<br />

als leidraad tijdens de hele realisatie.<br />

Regelmatig wordt er een nieuwe<br />

versie van de Safety Case gemaakt,<br />

waarin de meest recente stand van<br />

zaken wordt getoetst aan de veiligheidsdoelstellingen.<br />

DHV levert onder andere de manager<br />

van de Hoofdafdeling Veiligheid van<br />

Rijkswaterstaat HSL-Zuid.<br />

VERKEERSMANAGEMENT- EN INFORMATIESYSTEMEN VOOR<br />

BRITISH COLUMBIA<br />

ICBC is een verzekeringsmaatschappij in en er is een betere coördinatie mogelijk<br />

British Columbia, Canada, met meer dan tussen de hulpdiensten na een ongeval.<br />

2,5 miljoen autopolissen. In 2010 worden Daarom heeft ICBC opdracht gegeven<br />

er in en rond Vancouver de Olympische tot een inventarisatie van mogelijke toepassingen<br />

van ITS met een aanzienlijk<br />

Winterspelen gehouden, met een aanzienlijke<br />

stijging in verkeersdrukte tot veiligheidspotentieel. DHV’s Canadese<br />

gevolg. Verkeersmanagement- en informatiesystemen<br />

(ITS) hebben een gunstisatie,<br />

inclusief een opzet voor de imple-<br />

partner Delcan maakte die inventarige<br />

invloed op de verkeersveiligheid. mentatie van het project in samenwerking<br />

met de Ongelukken worden eerder voorkomen<br />

wegbeheerders.<br />

>


Thema Veiligheid<br />

27<br />

De vraag naar veilig vervoer is complex. Beheersing van geïsoleerde aspecten<br />

alleen is niet voldoende – wie veiligheid vanuit de details benadert, mist de<br />

samenhang van een veilig totaalsysteem en de aansluiting met de omgeving.<br />

Een totaalvisie in een zo vroeg mogelijk stadium biedt het vereiste kader om<br />

veiligheid integraal te benaderen. Niet alleen de infrastructuur, maar ook het<br />

materieel, de organisatie, de informatiesystemen, het verkeersmanagement en<br />

het belang van gebruikers, passagiers, personeel, omwonenden en hulpverleners<br />

dienen meegenomen te worden in de bepaling van de risico’s en de maatregelen.<br />

><br />

ALCOHOL EN VERKEERSVEILIGHEID<br />

Bij bijna eenderde van alle verkeersongevallen<br />

is sprake van alcoholgebruik.<br />

In de afgelopen jaren is de controle op<br />

rijden onder invloed geïntensiveerd.<br />

Bestuurders met een promillage boven<br />

de 1,3 worden vervolgd en aangemeld<br />

bij het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen<br />

voor een onderzoek naar de rijgeschiktheid<br />

en/of voor een cursus over<br />

alcohol en verkeer. Het ministerie van<br />

Verkeer en Waterstaat heeft DHV<br />

gevraagd de effecten van deze maatregel<br />

te evalueren. Er is een kosten-batenanalyse<br />

uitgevoerd en er zijn aanbevelingen<br />

gedaan om de procedure te verbeteren.<br />

SPOORBEVEILIGING VOOR<br />

TRAMLIJN IN AMSTERDAM<br />

De IJ-tram biedt een nieuwe verbinding<br />

tussen het centraal station van Amsterdam<br />

en IJburg. Het nieuwe tracé van<br />

8,5 kilometer loopt door de Piet Heintunnel.<br />

Voor dit nieuwe snelle, maar<br />

complexe light-railtracé is een ontwerp<br />

gemaakt voor spoorbeveiliging, compleet<br />

met de koppelingen naar diverse<br />

andere systemen, zoals een snelheid<br />

onderschrijdingssysteem in de tunnel<br />

en diverse verkeersregelinstallaties.<br />

DHV Temid Rail leverde tevens bestek,<br />

aanbesteding en directievoering voor<br />

het project.<br />

><br />

GEZONDHEIDS- EN VEILIGHEIDSPLAN WATERLEIDING ZUID-AFRIKA<br />

><br />

De grootste leverancier van drinkwater<br />

in de provincie Gauteng is het bedrijf<br />

Rand Water. Voor de aanleg van de<br />

2,5 kilometer lange Klipgat-pijpleiding<br />

van Rand Water is door DHV’s Zuid-<br />

Afrikaanse partner Stewart Scott<br />

International (SSI) een Gezondheids- en<br />

Veiligheidsplan opgesteld. Het biedt een<br />

instrument om het werk te monitoren<br />

en naderhand te evalueren. SSI is ook<br />

verantwoordelijk voor de controle van<br />

alle gezondheids- en veiligheidsaspecten<br />

tijdens de uitvoering.


28<br />

Mensen willen zich veilig voelen in hun leefomgeving.<br />

Daartoe moet die omgeving aan allerlei kwaliteiten voldoen.<br />

Om te beginnen moeten de gevolgen van calamiteiten<br />

inzichtelijk en beheersbaar zijn. Bovendien zijn zowel de<br />

ruimtelijke inrichting (stedelijk en landelijk gebied, infrastructuur<br />

en bedrijventerreinen) als de milieukwaliteit<br />

(lucht, geluid, water en gevaarlijke stoffen) bepalende<br />

factoren bij het reduceren van risico’s en beperken van<br />

potentiële schade. Het is de uitdaging om hierbij integraal<br />

rekening te houden met wetgeving, de interactie tussen de<br />

verschillende factoren en de beleving van de gebruiker.<br />

ONTWIKKELINGSPLANOLOGIE<br />

IJSSELDELTA<br />

In opdracht van de provincie Overijssel<br />

onderzoekt DHV, samen met H+N+S<br />

Landschapsarchitecten, de haalbaarheid<br />

van een extra rivierarm in de IJsseldelta<br />

ten zuiden van Kampen.<br />

Deze bypass moet extra ruimte bieden<br />

aan het water en het overstromingsgevaar<br />

verminderen. De bypass moet<br />

echter worden ingepast met een groot<br />

aantal ontwikkelingen: mogelijke verbreding<br />

van de N50, de aanleg van de<br />

Hanzespoorlijn, woningbouw en een<br />

verbinding van de Ecologische Hoofdstructuur.<br />

DHV ontwikkelt scenario’s<br />

om tot een breed gedragen keuze voor<br />

de toekomstige ruimtelijke ontwikkeling<br />

te komen.<br />

VEILIGHEID NEDERLAND IN<br />

KAART<br />

Met het project Veiligheid Nederland in<br />

Kaart inventariseert het Rijk samen met<br />

provincies en waterschappen de overstromingsrisico’s.<br />

In opdracht van Rijkswaterstaat<br />

voert DHV, in samenwerking<br />

met Tauw, het onderzoek uit voor de<br />

regio Zeeuwse en Zuid-Hollandse<br />

eilanden.<br />

Faalkansen van dijken, duinen en waterkerende<br />

kunstwerken worden geanalyseerd.<br />

Per dijkring worden de overstromingskansen<br />

berekend en de gevolgen<br />

daarvan bepaald. Op basis van deze<br />

gegevens worden overstromingsrisico’s<br />

(kans maal gevolg) in beeld gebracht.<br />

><br />

BELEIDSVISIE EXTERNE VEILIG-<br />

HEID VOOR DELFZIJL<br />

Delfzijl staat voor een aantal belangrijke<br />

ruimtelijke ontwikkelingen, zoals de<br />

realisatie van het centrumplan en de<br />

actualisering van bestemmingsplannen.<br />

Daarnaast is ruimte nodig voor bijvoorbeeld<br />

de chemische industrie en risicovol<br />

transport. Een helder zicht op de huidige<br />

en toekomstige risico’s ten aanzien van<br />

gevaarlijke stoffen is noodzakelijk voor<br />

de te nemen besluiten. DHV inventariseert<br />

de risico’s en de ontwikkelingen.<br />

De beleidsvisie geeft aan hoe knelpunten<br />

worden opgelost en in de toekomst worden<br />

voorkomen.<br />

VERBETEREN EN VERSTERKEN BELLAMYBUURT, AMSTERDAM<br />

Om de leefkwaliteit in de Bellamybuurt Het behelst een visie voor de toekomst<br />

integraal te verbeteren is een gebiedsgericht<br />

plan van aanpak opgesteld. voor de korte termijn. In deze buurt<br />

en een concreet uitvoeringsprogramma<br />

zijn<br />

><br />

de maatschappelijke tegenstellingen<br />

soms groot en dus is de sociale veiligheid<br />

van belang. Voor Stadsdeel Oud-West<br />

voert DHV het programma-management<br />

en ondersteunt de deelprojecten: van<br />

renovaties tot het opzetten van dialogen.<br />

In intensieve samenwerking met bewoners<br />

en ondernemers worden problemen<br />

en oplossingen zoveel mogelijk in concrete<br />

projecten omgezet, om zo tastbare<br />

resultaten te boeken.


Thema Veiligheid<br />

29<br />

Ruimtelijke<br />

Inrichting en Milieu<br />

><br />

STORMVLOEDKERING SINT PETERSBURG, RUSLAND<br />

De stormvloedkering bij Sint Petersburg<br />

moet extra bescherming bieden aan de<br />

inwoners van de stad. In 1996 stelde de<br />

Europese Investeringsbank de financiering<br />

van het project zeker en werd een<br />

internationale combinatie gekozen voor<br />

voltooiing van het project. DHV is partner<br />

in die combinatie. De stormvloedkering<br />

is 23 kilometer lang, heeft zes<br />

waterkerende sluiscomplexen en twee<br />

openingen voor scheepvaart die met<br />

stalen keringen zijn af te sluiten. Onder<br />

de grootste daarvan komt een tunnel<br />

van 200 meter lang. De kennis en expertise<br />

van DHV wordt onder andere ingezet<br />

voor management van kritieke projectdelen,<br />

het ontwerp, contracten en ontwerpbegeleiding<br />

van de uitvoering.<br />

RISICOANALYSE VENTSPILS, LETLAND<br />

Ventspils is een belangrijke haven aan de vrachtschepen. Ventamonjaks wil haar<br />

Oostzee. In de terminal van het bedrijf activiteiten uitbreiden. Daarvoor volgt<br />

Ventamonjaks worden gevaarlijke stoffen,<br />

zoals ammoniak, olie en chemica-<br />

stadia. DHV heeft een kwalitatieve en<br />

het bedrijf een ontwikkelingsplan in vijf<br />

liën, verladen van treinwagons naar kwantitatieve risicoanalyse uitgevoerd,<br />

beginnend bij de huidige situatie en<br />

vervolgens voor elk van de vijf stadia.<br />

Op basis van die analyse is het risico<br />

getoetst en zijn aanbevelingen gedaan<br />

om de risico’s te verminderen.<br />

><br />

INDUSTRIËLE VEILIGHEID IN<br />

SLOWAKIJE<br />

Naar aanleiding van de Europese Seveso-<br />

II Richtlijn heeft het Slowaakse ministe-<br />

><br />

DROOGTE-ONDERZOEK<br />

VEENKADEN<br />

Na de onverwachte verschuiving van<br />

de veenkaden in Wilnis en Terbregge,<br />

in 2003, is uitgebreid onderzoek<br />

gedaan naar de veenkaden in<br />

Nederland. Doel was een antwoord te<br />

kunnen geven op de volgende vragen:<br />

In welke omstandigheden moet de<br />

waakzaamheid worden verhoogd?<br />

Welke kaden zijn het meest kwetsbaar<br />

voor verdroging? Waar moeten inspecties<br />

op letten? En welke maatregelen<br />

kunnen worden genomen ter voorkoming<br />

van schade? DHV ondersteunde<br />

de Stichting Toegepast Onderzoek<br />

Waterbeheer bij het formuleren van<br />

aanbevelingen aan de waterkeringbeheerders,<br />

zodat kan worden ingestaan<br />

voor de veiligheid van deze<br />

kaden tijdens droogte.<br />

rie van Milieu een Besluit Risico’s Zware<br />

Ongevallen (Accident Act) aangenomen.<br />

DHV ondersteunt het ministerie bij de<br />

implementatie. Doelstellingen zijn het<br />

voorkomen van industriële ongevallen<br />

waarbij gevaarlijke stoffen vrijkomen, en<br />

het beperken van de mogelijke gevolgen<br />

van zo’n ongeval. Door institutionele ontwikkeling,<br />

kennisoverdracht en coaching<br />

wordt expertise verankerd bij de<br />

Slowaakse organisaties die verantwoordelijk<br />

zijn voor industriële veiligheid.


30<br />

Bouw, Industrie en<br />

Telecommunicatie<br />

Er is groeiende aandacht voor het gebouw in zijn omgeving. Veiligheid wordt gezien in de context<br />

van omringende gebouwen en activiteiten. Het gaat daarbij niet alleen om technische veiligheid<br />

van bijvoorbeeld installaties, constructies, fabrieken en productieprocessen, maar ook om<br />

veiligheidsbeleving, architectuur en gebiedsinrichting. In stedelijke gebieden verschuift de focus<br />

van monocultuur, zoals bedrijventerreinen en kantorenparken, naar een integratie van wonen,<br />

werken, winkelen en recreëren. Dat vormt de basis voor nieuwe veiligheidsnormen.<br />

><br />

IKEA IN CHINA<br />

In Beijing ontwikkelt IKEA haar derde<br />

Chinese vestiging met een winkel, kantoren<br />

en een parkeergarage. Het totale<br />

project heeft een oppervlakte van ruim<br />

100.000 m 2 . DHV is verantwoordelijk<br />

voor het hele traject: van ontwerp tot en<br />

met bouwcoördinatie en het complete<br />

projectmanagement. Veiligheid op de<br />

bouw krijgt extra aandacht. Een scherpe<br />

logistiek was nodig voor de afvoer van<br />

30.000 truckladingen grond door een<br />

bebouwde omgeving.<br />

De veiligheid in de ruim 13 meter diepe<br />

bouwput wordt gegarandeerd door constante<br />

controle op de ontwatering en op<br />

het naleven van veiligheidsprocedures.<br />

GEÏNTEGREERD VEILIGHEIDS-<br />

CONCEPT VOOR URENCO<br />

Voor Urenco, een hightech internationaal<br />

opererend nucleair bedrijf, is de zorg<br />

voor mens en milieu erg belangrijk. Bij<br />

de ontwikkeling van het nieuwe kantoorgebouw<br />

had veiligheid hoge prioriteit.<br />

In het ontwerpstadium bracht DHV door<br />

middel van risicoanalyses de potentiële<br />

gevaren in kaart en werd het ontwerp<br />

geoptimaliseerd. Daarbij was nauwe<br />

samenwerking tussen Urenco en DHV,<br />

de ontwerper van gebouw en installaties,<br />

essentieel. Bij het ontwerp stelt<br />

DHV vanaf de eerste fase de vraag of<br />

gebruikers er veilig in kunnen werken,<br />

bouwvakkers het veilig kunnen bouwen<br />

en onderhoudsmedewerkers het<br />

gebouw veilig kunnen schoonmaken<br />

en onderhouden.<br />

><br />

MAATREGELEN TEGEN EXPLOSIEGEVAAR<br />

De ATEX richtlijn van de EU (Atmosphères Deventer. Bij het drukken wordt gebruikgemaakt<br />

van tolueen, een brandbaar<br />

Explosibles) heeft tot doel de veiligheid<br />

en gezondheid van medewerkers te oplosmiddel dat onder bepaalde atmosferische<br />

condities kan leiden tot explosie.<br />

waarborgen. In het kader van die richtlijn<br />

onderzocht DHV eventueel explosiegevaar<br />

bij drukkerij Roto Smeets in de maatregelen<br />

Op basis van het onderzoek zijn passen-<br />

geformuleerd.


Thema Veiligheid<br />

31<br />

><br />

VEILIG BOUWEN VOOR SHELL<br />

Het hoofdkantoor van Shell International<br />

Exploration & Production in<br />

Rijswijk wordt ingrijpend gerenoveerd,<br />

uitgebreid en aangepast aan moderne<br />

eisen. Voor de nieuwe laboratoriumruimtes,<br />

een Learning Centre en driehonderd<br />

nieuwe kantoorruimten<br />

levert DHV het ontwerp, project- en<br />

constructiemanagement en testingen<br />

commisioning-management.<br />

Tijdens de bouw gaan de researchwerkzaamheden<br />

van de opdrachtgever<br />

gewoon door (in de naastliggende<br />

bebouwing). Dat stelt hoge eisen aan<br />

de veiligheid tijdens de uitvoering.<br />

DHV initieert de risico-inventarisaties<br />

van de werken en begeleidt zowel<br />

Shell als de aannemer volgens de<br />

Nederlandse veiligheidsprocedures<br />

en die van Shell zelf.<br />

><br />

CALAMITEITENPLAN VOOR<br />

RABOBANKEN<br />

Voor dertien vestigingen van de<br />

Rabobank in Nederland ontwikkelde<br />

DHV veiligheidsvoorschriften en inventariseerde<br />

veiligheidskundige omstandigheden.<br />

Vluchtroutes, brandblusmiddelen,<br />

brand- en meldsystemen en brandcompartimenteringen<br />

werden in kaart<br />

gebracht en in digitale tekeningen vastgelegd.<br />

DHV vervaardigde tevens ontruimingsplattegronden<br />

en alarmkaarten<br />

met voorschriften hoe te handelen bij<br />

calamiteiten.<br />

PRIJSWINNEND ONTWERP VOOR<br />

HOOGBOUW IN ROTTERDAM<br />

Boven het voormalige kantoor van De<br />

Nederlandsche Bank in Rotterdam wordt<br />

een nieuwe, 75-meter hoge woontoren<br />

gepland. Het ontwerp van 01-10 architecten<br />

won de prestigieuze MIPIM Future<br />

Project Award <strong>2004</strong> van The Architectural<br />

Review, onder andere voor de<br />

constructie die de monumentale ‘onderbuurman’<br />

in zijn waarde laat. DHV’s<br />

constructieontwerp bestaat uit een<br />

enorme staalconstructie die over het<br />

oude gebouw hangt. Het ontwerp combineert<br />

veiligheid en efficiency, mede<br />

omdat de dijk langs de rivier niet wordt<br />

aangetast door de nieuwe constructie.<br />

><br />

INTEGRAAL VEILIGHEIDSMANAGEMENTSYSTEEM<br />

VOOR CONTACTO, PORTUGAL<br />

Voor Contacto, een aannemer die deel van beleid en doelstellingen, interne<br />

uitmaakt van een van de grootste bouworganisaties<br />

van Portugal, verzorgde DHV leverde bovendien de bijbehorende<br />

audits en ondersteuning bij de evaluatie.<br />

DHV het ontwerp en de implementatie managementtraining en ontwikkelde<br />

van een integraal kwaliteits-, milieu- en alle benodigde documentatie. Contacto<br />

veiligheidsmanagementsysteem conform<br />

ISO 9001, ISO 14001 en OHSAS de onderdelen.<br />

werd eind <strong>2004</strong> gecertificeerd op alledrie<br />

18001; van eerste analyse tot vaststelling


32<br />

Water is een eerste levensbehoefte. Veilig drinkwater vraagt<br />

om betrouwbare processen en installaties. Scherpe procedures<br />

moeten beschermen tegen incidenten.<br />

Nieuwe technieken maken het mogelijk afvalwater steeds<br />

verder te zuiveren. Grootschalige toepassing van membraanbioreactoren<br />

is de volgende stap in de zorg voor het milieu.<br />

Bescherming tegen overstroming gaat verder dan alleen<br />

beveiliging met dijken. Het betekent ook leren leven met water.<br />

Goed watermanagement biedt ruimte aan het water en zoekt<br />

een flexibel antwoord op de risico’s om ons heen.<br />

Water<br />

ONDERHOUDSPLAN WATER-<br />

ZUIVERING BERENPLAAT<br />

Productielocatie Berenplaat van Evides is<br />

de grootste drinkwaterzuivering van<br />

Nederland. DHV inventariseert de onderhoudsbehoefte<br />

voor de bestaande installatie<br />

en voor de nieuwe nazuivering. Met<br />

behulp van de Failure-Mode-and-Effect-<br />

Criticality-Analysis (FMECA) wordt een<br />

transparante onderhoudsstrategie ontwikkeld<br />

voor een optimale verdeling tussen<br />

correctief en preventief onderhoud.<br />

Dit om de leveringszekerheid en kwaliteit<br />

van het drinkwater beter te kunnen<br />

garanderen.<br />

><br />

WAARSCHUWINGSSYSTEEM VOOR<br />

OVERSTROMINGEN IN POLEN<br />

Na de overstroming van de rivieren<br />

Wisla en Odra in 1997 waren uitgebreide<br />

herstelwerkzaamheden nodig.<br />

Na afronding daarvan is een consortium<br />

bestaande uit NEDECO (DHV), HKV, Intergraph,<br />

Fins Skog en OPGK begonnen met<br />

de ontwikkeling van een informatiesysteem<br />

dat moet bijdragen aan een<br />

verbeterd watermanagement.<br />

Het systeem kan gegevens van overstromingen<br />

verzamelen, verwerken en vergelijken.<br />

Op basis daarvan kunnen overstromingen<br />

beter worden geëvalueerd<br />

en zodoende wordt de veiligheid van de<br />

bewoners beter bewaakt.<br />

ONDERZOEK HERINRICHTING<br />

BEMALING FLEVOLAND<br />

De Flevopolder, 87.000 ha op 5,2 tot 6,2 m<br />

beneden zeeniveau, is van 1950 tot 1968<br />

drooggelegd met twee dieselgemalen en<br />

twee elektrische gemalen. De elektrische<br />

gemalen zijn in de jaren 90 geautomatiseerd.<br />

In opdracht van Waterschap<br />

Zuiderzeeland hebben DHV en HKV Lijn<br />

in Water varianten onderzocht voor herinrichting<br />

van de ‘oude’ handbediende<br />

dieselgemalen. Dit heeft geresulteerd in<br />

een gewijzigde bemalingsstrategie voor<br />

de polder, een systeemkeuze en technische<br />

uitwerking en een raamwerk voor<br />

automatisering. Flexibiliteit in bedrijfsvoering,<br />

capaciteitsvergroting en verregaande<br />

automatisering tegen minimale<br />

><br />

MILIEUVERBETERING IN<br />

KOLKATA, INDIA<br />

In het centrale deel van Kolkata (voorheen<br />

Calcutta) zijn voorzieningen<br />

nodig voor meer dan 4,5 miljoen inwoners.<br />

Drinkwater, riolering, watermanagement,<br />

afvalverwerking, wegen,<br />

bouwvoorschriften, volksgezondheid<br />

en milieubeheer vallen er onder de<br />

verantwoordelijkheid van één organisatie,<br />

de KMC. DHV is betrokken bij een<br />

grootschalig project om een deel van<br />

deze voorzieningen, met name stadsriolering,<br />

afvoer en zuivering van<br />

afvalwater, en de vastvuilinzameling<br />

en -verwerking, te verbeteren.<br />

Hierdoor komen de levensomstandigheden<br />

op een hoger peil en worden<br />

de gezondheidsrisico’s verminderd.<br />

De KMC zelf wordt begeleid bij de<br />

ontwikkeling tot een professionele<br />

organisatie die het project uitvoert.<br />

operationele kosten worden gerealiseerd<br />

met behoud van waterkwaliteit<br />

en veiligheid in de polder.<br />

>


Thema Veiligheid<br />

33<br />

><br />

ABR INDUSTRIEWATER EERBEEK<br />

Industriewater Eerbeek exploiteert een<br />

van Nederlands grootste afvalwaterzuiveringen<br />

voor de papier- en kartonproductie.<br />

Eén van de zuiveringsstappen<br />

is een biologische behandeling onder<br />

anaërobe omstandigheden. Hierbij<br />

ontstaat sulfide (H 2 S) als natuurlijk bijproduct.<br />

Om een emissie van dit toxische<br />

gas te voorkomen is de bestaande<br />

zuivering uitgebreid met DHV’s ABR TM<br />

technologie, waarin een compacte reactor<br />

H 2 S op biologische wijze omzet in<br />

onschuldig sulfaat.<br />

Dezelfde technologie is toegepast<br />

voor afvalwaterzuiveringsinstallaties<br />

van enkele raffinaderijen in Koeweit,<br />

om geconcentreerd sulfide-afval (spent<br />

caustic) op een kosteneffectieve en veilige<br />

methode te behandelen.<br />

BEHEERSING NOODSITUATIES BIJ DRINKWATER<br />

De kwaliteit van het drinkwater is van<br />

groot belang voor de veiligheid en de<br />

gezondheid van de bevolking.<br />

Tegelijkertijd zijn drinkwatersystemen<br />

kwetsbaar. Waterleidingbedrijf Vitens<br />

Overijssel werd met die kwetsbaarheid<br />

geconfronteerd toen het water uit een<br />

van de pompstations besmet leek met<br />

een onbekende stof. Het bleek vals<br />

alarm, maar de organisatie heeft de<br />

gebeurtenis aangegrepen om de procedures<br />

en het gedrag bij noodsituaties<br />

te optimaliseren.<br />

DHV heeft met een calamiteitenoefening<br />

onderzocht hoe de crisisorganisatie<br />

wordt geactiveerd; hoe besluitvorming<br />

binnen zo’n situatie verloopt en hoe de<br />

organisatie moet reageren.<br />

><br />

AFVALWATERZUIVERING VOOR MA'ANSHAN, CHINA<br />

Voor de gemeente Ma’anshan in de provincie<br />

Anhui in China is een Carrousel gezondheid van de bevolking. DHV lever-<br />

kwaliteit van het milieu en aan de<br />

2000® ontworpen en opgeleverd, met de het ontwerp, de ondersteuning voor<br />

een capaciteit van 100.000 m 3 per dag. het detailontwerp, de supervisie en<br />

De installatie zuivert zowel het huishoudelijk<br />

afvalwater als dat van de industrie ning van de plaatselijke operators.<br />

ondersteuning bij de bouw en de trai-<br />

en levert daarmee een bijdrage aan de<br />

>


34<br />

Luchthavens<br />

Elke luchthaven is een uniek knooppunt van personenvervoer en<br />

vrachtverkeer. Gebouwen, infrastructuur en organisatie van luchthavens<br />

worden op het gebied van veiligheid omgeven door stringente maatregelen.<br />

Het ontwerp van de vaak grote gebouwencomplexen is een op<br />

maat gesneden oplossing. Samenwerking in een steeds breder veld van<br />

specialisten en grote kennis van de regelgeving zijn noodzakelijk om de<br />

vereiste veiligheid te kunnen bieden.<br />

><br />

NIEUWE TERMINAL BEIJING CAPITAL INTERNATIONAL AIRPORT, CHINA<br />

Beijing Capital International Airport is internationale karakter van de komende<br />

de grootste luchthaven van China.<br />

spelen en de enorme aandacht die het<br />

Rondom de Olympische Spelen in 2008 evenement zal krijgen, is veiligheid een<br />

wordt een grote toestroom van bezoekers<br />

verwacht. Mede daarvoor wordt een NACO is leading partner in een interna-<br />

kernbegrip in het ontwerp. DHV-dochter<br />

nieuwe terminal gerealiseerd met een tionale joint venture met Foster and<br />

vloeroppervlak van meer dan 500.000 m 2 Partners en ARUP Engineers die de<br />

en een minimale capaciteit van 35 miljoen<br />

reizigers. In verband met het<br />

opdracht voor deze terminal heeft verworven.<br />

RENOVATIE STARTBAAN LUCHT-<br />

HAVEN KAAPSTAD, ZUID-AFRIKA<br />

Slijtage van de deklaag van de enige<br />

startbaan voor langeafstandsvluchten<br />

op de internationale luchthaven van<br />

Kaapstad leidde tot toenemende risico’s<br />

voor de vliegveiligheid. DHV-dochter<br />

NACO en DHV’s Zuid-Afrikaanse partner<br />

Stewart Scott International ontwierpen<br />

een renovatieaanpak voor de startbaan<br />

van 3,2 kilometer lang en 60 meter<br />

breed. De aanpak moest voldoen aan<br />

extra zware veiligheidseisen, omdat de<br />

baan tijdens de renovatie operationeel<br />

moest blijven. De baan is opgewaardeerd<br />

om straks ook de Airbus 380, het<br />

grootste passagiersvliegtuig ter wereld,<br />

te kunnen ontvangen.<br />

><br />

MASTERPLAN LUCHTVAART VOOR MAURITIUS<br />

Voor de evaluatie van het nationale eiland. Ook de economische en milieugevolgen<br />

van een liberaler luchtvaart-<br />

luchtvaartbeleid heeft Mauritius een uitgebreid<br />

onderzoek laten uitvoeren naar toelatingsbeleid, en de rol van de overheid<br />

in het luchtvaartveiligheidsbeleid<br />

de mogelijkheden van een gewijzigd<br />

luchtvaartbeleid. DHV-dochter NACO kwamen aan de orde.<br />

maakte, samen met AAE, Districon en de Het masterplan, met aanbevelingen op<br />

Universiteit van Leiden, een inventarisatie<br />

van de huidige luchtvaartpolitiek in tuur voor de toekomstige ontwikkeling<br />

een groot aantal gebieden, geeft struc-<br />

relatie tot de verdere ontwikkeling van van zowel de luchtvaartpolitiek als het<br />

het hoogwaardige toerisme op dit<br />

vliegveld.


Thema Veiligheid<br />

35<br />

><br />

UITBREIDING SCHENGEN-<br />

LOUNGE, SCHIPHOL<br />

Op Schiphol wordt een uitbreiding van<br />

de Schengen-Lounge gerealiseerd, het<br />

wachtgebied voor passagiers nadat ze<br />

zijn ingecheckt. Het bestaande deel<br />

van de lounge wordt gerenoveerd.<br />

DHV-dochter NACO levert, samen met<br />

Benthem Crouwel Architecten, alle<br />

ontwerpfasen, de voorbereiding van<br />

de tenderdocumenten en de werktekeningen,<br />

en de supervisie voor het<br />

project. Op basis van de in kaart<br />

gebrachte brandrisico’s is een brandveiligheidsplan<br />

opgesteld. In het kader<br />

van de Arbo-wetgeving is een veiligheids-<br />

en gezondheidsplan gemaakt.<br />

HOOGTEVERSCHILLEN OPGELOST<br />

CAÏRO AIRPORT, EGYPTE<br />

STORMVRIJE PASSAGIERSTERMINAL LUCHTHAVEN SINT MAARTEN<br />

Princess Juliana International Airport op was verantwoordelijk voor het hele traject<br />

het Antilliaanse eiland Sint Maarten<br />

voor de terminal en de bijbehorende<br />

krijgt een nieuwe passagiersterminal. platformfaciliteiten: voorlopig ontwerp,<br />

In het ontwerp werd rekening gehouden definitief ontwerp, bouwvoorbereiding,<br />

met de orkanen die de regio teisteren. aanbesteding, directievoering en dagelijks<br />

De terminal en het geïntegreerde winkelcentrum,<br />

toezicht. Het gebouw voldoet aan<br />

met een glad, aërodynamisch<br />

alle moderne eisen op het gebied van<br />

dak, kunnen een orkaan van de 4 e veiligheid en logistiek, waaronder uitge-<br />

categorie weerstaan. DHV-dochter NACO breide screening van bagage.<br />

Voor de luchthaven van Caïro werd een<br />

nieuwe derde terminal ontworpen. Na<br />

deze uitbreiding heeft de luchthaven een<br />

capaciteit van 9 miljoen internationale<br />

en 5 miljoen binnenlandse passagiers<br />

per jaar, met voorzieningen voor een verdere<br />

groei tot 50 miljoen. DHV-dochter<br />

NACO ontwierp, samen met lokale partner<br />

ECG, niet alleen de terminal, maar<br />

ook alle bijbehorende platforms, taxibanen,<br />

toegangswegen, bevoorradingssystemen,<br />

laadbruggen en overige systemen.<br />

Bijzonder ontwerpdetail was het<br />

garanderen van de veiligheid op het hellende<br />

terrein van de luchthaven: tussen<br />

de twee parallelle startbanen is een<br />

hoogteverschil van 60 meter.<br />

UITBREIDING EN VERBETERING<br />

LUCHTHAVEN SOFIA, BULGARIJE<br />

De luchthaven van Sofia ondergaat een<br />

uitgebreide renovatie en uitbreiding en<br />

heeft uiteindelijk voldoende capaciteit,<br />

tot 2.000 reizigers per uur, om door te<br />

groeien tot 2018. Het project omvat de<br />

bouw van een nieuwe passagiersterminal,<br />

een parkeergarage, nieuwe start- en<br />

landingsbaan, taxibaan, uitbreiding van<br />

het luchthavenplatform en alle bijbehorende<br />

faciliteiten. DHV-dochter NACO is<br />

verantwoordelijk voor het hele traject.<br />

Veiligheid speelde een rol bij de bepaling<br />

van de locatie en het opstellen van<br />

het programma van eisen.<br />

> >


36<br />

Jaarrekening <strong>2004</strong><br />

Geconsolideerde balans na winstbestemming<br />

Activa<br />

(in duizenden €)<br />

31-12-<strong>2004</strong> 31-12-2003<br />

Vaste activa<br />

Immateriële vaste activa<br />

Materiële vaste activa<br />

Financiële vaste activa<br />

Vlottende activa<br />

Onderhanden werk<br />

Vorderingen<br />

Liquide middelen<br />

13.888<br />

38.920<br />

2.190<br />

6.291<br />

72.786<br />

9.939<br />

54.998<br />

89.016<br />

12.512<br />

40.450<br />

2.393<br />

- 13.115<br />

84.117<br />

11.280<br />

55.355<br />

82.282<br />

144.014<br />

137.637<br />

Passiva<br />

(in duizenden €)<br />

31-12-<strong>2004</strong> 31-12-2003<br />

Groepsvermogen<br />

Eigen vermogen<br />

Aandeel derden in groepsmaatschappijen<br />

49.337<br />

615<br />

49.952<br />

45.884<br />

666<br />

46.550<br />

Voorzieningen<br />

11.741<br />

9.730<br />

Langlopende schulden<br />

19.428<br />

20.936<br />

Kortlopende schulden<br />

62.893<br />

60.421<br />

144.014<br />

137.637


Jaarrekening DHV <strong>2004</strong><br />

37<br />

Geconsolideerde winst- en verliesrekening<br />

(in duizenden €)<br />

<strong>2004</strong> 2003<br />

Netto-omzet<br />

294.118<br />

311.206<br />

Wijziging in voorraden onderhanden werk<br />

- 3.760<br />

- 1.233<br />

Som der bedrijfsopbrengsten<br />

290.358<br />

309.973<br />

Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten<br />

Lonen en salarissen<br />

Sociale lasten<br />

Winstdeling<br />

Afschrijvingen materiële vaste activa<br />

Overige bedrijfskosten<br />

61.299<br />

124.209<br />

27.272<br />

1.930<br />

6.599<br />

59.562<br />

75.264<br />

129.156<br />

32.602<br />

1.908<br />

6.818<br />

61.319<br />

Bedrijfslasten voor afschrijving goodwill<br />

280.871<br />

307.067<br />

Bedrijfsresultaat voor afschrijving goodwill<br />

Afschrijving goodwill<br />

9.487<br />

- 1.492<br />

2.906<br />

- 671<br />

Bedrijfsresultaat<br />

7.995<br />

2.235<br />

Rentebaten<br />

Rentelasten<br />

355<br />

- 1.980<br />

439<br />

- 1.590<br />

Totale financiële baten en lasten<br />

- 1.625<br />

- 1.151<br />

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen<br />

6.370<br />

1.084<br />

Belastingen<br />

Resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen<br />

- 2.506<br />

259<br />

- 298<br />

315<br />

Groepsresultaat na belastingen<br />

4.123<br />

1.101<br />

Aandeel derden in groepsresultaat<br />

- 54<br />

- 118<br />

Nettoresultaat<br />

4.069<br />

983


38<br />

Geconsolideerd kasstroomoverzicht<br />

(in duizenden €)<br />

<strong>2004</strong> 2003<br />

Kasstroom uit operationele activiteiten<br />

Bedrijfsresultaat<br />

Afschrijvingen materiële vaste activa<br />

Afschrijvingen immateriële vaste activa<br />

Mutaties in voorraad onderhanden werk<br />

Mutaties in vorderingen<br />

Mutaties in kortlopende schulden<br />

7.995<br />

6.599<br />

1.492<br />

- 19.406<br />

11.331<br />

2.012<br />

2.235<br />

6.818<br />

671<br />

- 3.022<br />

882<br />

- 4.067<br />

Kasstroom uit bedrijfsoperaties<br />

10.023<br />

3.517<br />

Rentelasten<br />

Mutaties in voorzieningen<br />

Belasting over het resultaat<br />

Dividend<br />

Overige mutaties<br />

- 1.625<br />

2.011<br />

- 2.506<br />

- 355<br />

- 54<br />

- 1.151<br />

6.554<br />

- 298<br />

- 302<br />

- 118<br />

Totale kasstroom uit operationele activiteiten<br />

7.494<br />

8.202<br />

Kasstroom uit investeringsactiviteiten<br />

Investeringen in immateriële vaste activa<br />

Investeringen in materiële vaste activa<br />

Desinvesteringen materiële vaste activa<br />

Investeringen in groepsmaatschappijen<br />

Investeringen in niet-geconsolideerde deelnemingen<br />

Overige mutaties<br />

Kasstroom uit financieringsactiviteiten<br />

Leaseverplichting<br />

Aflossingen<br />

- 2.538<br />

- 9.628<br />

4.741<br />

- 580<br />

278<br />

- 60<br />

-<br />

- 1.508<br />

- 7.787<br />

- 1.508<br />

- 7.805<br />

- 12.016<br />

300<br />

- 1.668<br />

173<br />

- 28<br />

7.530<br />

- 720<br />

- 21.044<br />

6.810<br />

Totale netto kasstroom<br />

- 1.801<br />

- 6.032<br />

(in duizenden €)<br />

<strong>2004</strong> 2003<br />

Liquide middelen minus schulden aan kredietinstellingen<br />

per 1 januari<br />

4.742<br />

10.774<br />

Liquide middelen minus schulden aan kredietinstellingen<br />

per 31 december<br />

2.941<br />

4.742<br />

Mutatie in liquiditeitspositie<br />

- 1.801<br />

- 6.032


Jaarrekening DHV <strong>2004</strong><br />

39<br />

Grondslagen voor consolidatie en omrekening van vreemde valuta<br />

Algemeen<br />

De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld op basis<br />

van historische kosten.<br />

Consolidatie<br />

In de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening<br />

zijn de financiële gegevens van DHV Holding BV<br />

en van zijn groepsmaatschappijen opgenomen.<br />

Geconsolideerd zijn derhalve groepsmaatschappijen<br />

waarin DHV Holding BV rechtstreeks of middellijk een<br />

controlerend belang heeft. De financiële gegevens van<br />

deze maatschappijen worden voor 100% opgenomen,<br />

waarbij het belang van derden afzonderlijk in de<br />

geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening<br />

tot uitdrukking wordt gebracht. Wanneer sprake is van<br />

gedeelde zeggenschap vindt proportionele consolidatie<br />

plaats, tenzij deze van verwaarloosbaar belang is.<br />

Resultaten van deelnemingen worden in de consolidatie<br />

verwerkt vanaf de datum van verkrijging respectievelijk<br />

oprichting. Consolidatie van deelnemingsresultaten<br />

wordt beëindigd op de datum waarop de ‘control’<br />

is overgedragen. Met betrekking tot de jaarrekeningen<br />

van het merendeel van de in de geconsolideerde<br />

jaarrekening van DHV Holding BV opgenomen<br />

Nederlandse maatschappijen is gebruikgemaakt van<br />

de vrijstelling als bedoeld in artikel 403 lid 1 Boek 2 van<br />

het Burgerlijk Wetboek.<br />

Omrekening van vreemde valuta<br />

Activa en passiva luidende in vreemde valuta zijn<br />

omgerekend tegen de koers per balansdatum. Omzet,<br />

kosten en resultaten, zoals opgenomen in de winst- en<br />

verliesrekeningen van buitenlandse maatschappijen,<br />

zijn eveneens omgerekend tegen de op balansdatum<br />

geldende wisselkoersen. De overige transacties in<br />

vreemde valuta gedurende het verslagjaar zijn verwerkt<br />

tegen de koers van afwikkeling. Koersverschillen<br />

worden in beginsel in de winst- en verliesrekening verwerkt.<br />

Koersverschillen die ontstaan bij omrekening<br />

van de netto investering in een deelneming worden<br />

rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt, waar<br />

nodig onder aftrek van belastingen.<br />

Grondslagen voor waardering van activa en passiva<br />

Immateriële vaste activa<br />

De immateriële vaste activa bestaan geheel uit goodwill.<br />

De als gevolg van verwerving van deelnemingen<br />

betaalde goodwill, wordt berekend als het verschil tussen<br />

de ‘fair value’ van activa en passiva (bepaald volgens<br />

DHV’s waarderingsgrondslagen) en de verkrijgingprijs.<br />

Goodwill wordt (indien van toepassing)<br />

omgerekend tegen de eurokoers op moment van<br />

acquisitie en lineair afgeschreven over de verwachte<br />

economische levensduur, die is gesteld op een termijn<br />

van maximaal twintig jaar. De boekwaarde van de<br />

goodwill wordt jaarlijks beoordeeld. Indien sprake is<br />

van een naar verwachting duurzame waardedaling<br />

wordt deze afgeschreven ten laste van de winst- en<br />

verliesrekening.<br />

Materiële vaste activa<br />

Materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen de aanschaffingswaarde,<br />

verminderd met de afschrijvingen.<br />

Vaste activa die in eigen bedrijf vervaardigd zijn, worden<br />

inclusief de daaraan bestede tijd gewaardeerd<br />

tegen de integrale kostprijs. Afschrijvingen worden<br />

berekend volgens vaste percentages van de aanschaffingswaarde,<br />

rekeninghoudend met de economische<br />

levensduur van de activa en de geschatte restwaarden.<br />

De verwachte gemiddelde levensduur per categorie is:<br />

Bedrijfsgebouwen en terreinen<br />

10 - 33 jaar<br />

Andere vaste bedrijfsmiddelen<br />

3 - 10 jaar<br />

Vaste bedrijfsmiddelen in uitvoering<br />

3 jaar<br />

Op bedrijfsterreinen wordt niet afgeschreven.<br />

Financiële vaste activa<br />

Deelnemingen in groepsmaatschappijen worden<br />

gewaardeerd tegen het aandeel in de netto vermogenswaarde.<br />

De netto vermogenswaarde wordt<br />

bepaald volgens de waarderingsgrondslagen als vermeld<br />

in deze jaarrekening. De onder financiële vaste<br />

activa opgenomen vorderingen worden gewaardeerd<br />

tegen nominale waarde, onder aftrek van noodzakelijk<br />

geachte voorzieningen voor het risico van oninbaarheid.<br />

Niet geconsolideerde deelnemingen worden<br />

gewaardeerd tegen netto vermogenswaarde dan wel<br />

kostprijs.


40<br />

Onderhanden werk<br />

Onderhanden werken worden opgeboekt tegen verkoopprijzen.<br />

Voor bekende risico’s en verwachte verliezen<br />

op specifieke opdrachten zijn voorzieningen<br />

getroffen, die in mindering worden gebracht op het<br />

onderhanden werk. De aan opdrachtgevers in rekening<br />

gebrachte termijnen worden op het onderhanden<br />

werk in mindering gebracht.<br />

Vorderingen<br />

De vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale<br />

waarde onder aftrek van voorzieningen voor eventuele<br />

oninbaarheid.<br />

Voorzieningen<br />

Voorzieningen worden tegen de nominale waarde<br />

berekend, met uitzondering van voorzieningen voor<br />

pensioenverplichtingen, die in beginsel zijn gebaseerd<br />

op actuariële berekeningen. De voorziening voor latente<br />

belasting heeft betrekking op de nominale waarde<br />

van uitgestelde betalingsverplichtingen, voortvloeiend<br />

uit tijdelijke verschillen tussen de commerciële en fiscale<br />

winstberekening. De voorzieningen hebben, tenzij<br />

anders vermeld, een langlopend karakter.<br />

Overige activa en passiva<br />

De overige posten worden gewaardeerd tegen nominale<br />

waarde.<br />

Grondslagen voor bepaling van het resultaat<br />

Netto-omzet<br />

Onder netto-omzet wordt verstaan de opbrengst uit<br />

levering van goederen en diensten aan derden, onder<br />

aftrek van kortingen en dergelijke, exclusief over de<br />

omzet geheven belastingen, voor zover toe te rekenen<br />

aan de gedurende het verslagjaar verrichte werkzaamheden.<br />

Resultaat op opdrachten<br />

Winsten op opdrachten worden verantwoord naar<br />

rato van het gereedkomen van de opdracht. Hierin zijn<br />

begrepen winsten op opdrachten die volledig voor<br />

eigen rekening en risico worden uitgevoerd en aandelen<br />

in winsten op met partners uitgevoerde opdrachten.<br />

Bij de berekening van het resultaat op opdrachten<br />

worden de te verwachten verliezen volledig ten laste<br />

van het boekjaar gebracht.<br />

Bedrijfslasten<br />

Kosten en interest worden toegerekend aan het verslagjaar<br />

waarop zij betrekking hebben.<br />

Belastingen<br />

Belasting naar de winst wordt berekend op basis van<br />

regelgevingen en tarieven die van toepassing zijn in<br />

de landen van de in de consolidatie begrepen vennootschappen.<br />

De belastingen op resultaten omvatten<br />

zowel de op korte termijn te verrekenen belastingen<br />

als de latente belastingen. Latente belastingvorderingen<br />

uit hoofde van verliescompensatie worden opgenomen<br />

indien in redelijkheid mag worden aangenomen<br />

dat realisatie van de vordering te zijner tijd kan<br />

plaatsvinden.


Jaarrekening DHV <strong>2004</strong><br />

41<br />

Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening<br />

Vaste activa<br />

Immateriële vaste activa (goodwill)<br />

(in duizenden €)<br />

<strong>2004</strong> 2003<br />

Stand per 1 januari<br />

Acquisities<br />

Afschrijvingen<br />

12.512<br />

2.868<br />

- 1.492<br />

5.378<br />

7.805<br />

- 671<br />

Boekwaarde per 31 december<br />

13.888<br />

12.512<br />

Cumulatieve afschrijvingen<br />

Oorspronkelijk betaalde goodwill<br />

2.451<br />

16.339<br />

959<br />

13.471<br />

In het boekjaar heeft een extra afboeking ter grootte van<br />

€ 754.000 plaatsgevonden op in het verleden betaalde goodwill.<br />

Materiële vaste activa<br />

De aanschaffingswaarde van de in het onderstaande overzicht<br />

opgenomen grond bedraagt € 1.711.000.<br />

De boekwaarde van de bedrijfsgebouwen bedraagt volgens de<br />

meest recente taxatie circa € 46 miljoen.<br />

(in duizenden €)<br />

Bedrijfsgebouwen<br />

en<br />

terreinen<br />

(incl. grond)<br />

Andere vaste<br />

bedrijfsmiddelen<br />

Vaste bedrijfsmiddelen<br />

in<br />

uitvoering<br />

Totaal<br />

Stand per 1 januari <strong>2004</strong><br />

Aanschaffingswaarde<br />

38.500<br />

44.410<br />

1.766<br />

84.676<br />

Afschrijvingen<br />

- 13.156<br />

- 30.922<br />

- 148<br />

- 44.226<br />

Boekwaarde<br />

25.344<br />

13.488<br />

1.618<br />

40.450<br />

Mutaties in de boekwaarde<br />

Investeringen<br />

2.559<br />

5.052<br />

2.017<br />

9.628<br />

Nieuw in consolidatie<br />

-<br />

159<br />

-<br />

159<br />

Desinvesteringen<br />

- 417<br />

- 1.087<br />

- 3.237<br />

- 4.741<br />

Afschrijvingen<br />

- 1.648<br />

- 4.921<br />

- 30<br />

- 6.599<br />

Koersverschillen<br />

4<br />

19<br />

-<br />

23<br />

Totaal van de mutaties<br />

498<br />

- 778<br />

- 1.250<br />

-1.530<br />

Stand per 31 december <strong>2004</strong><br />

Aanschaffingswaarde<br />

40.353<br />

43.788<br />

546<br />

84.687<br />

Afschrijvingen<br />

- 14.511<br />

- 31.078<br />

- 178<br />

- 45.767<br />

Boekwaarde<br />

25.842<br />

12.710<br />

368<br />

38.920


42<br />

Financiële vaste activa<br />

(in duizenden €)<br />

31-12-<strong>2004</strong> 31-12-2003<br />

Deelnemingen<br />

Vorderingen op deelnemingen<br />

1.912<br />

278<br />

2.052<br />

341<br />

2.190<br />

2.393<br />

Deelnemingen<br />

(in duizenden €)<br />

<strong>2004</strong> 2003<br />

Stand per 1 januari<br />

Mutatie in consolidatiekring<br />

Investeringen<br />

Desinvesteringen en afwaardering<br />

Aandeel in de resultaten<br />

Dividenduitkering en overige mutaties<br />

2.052<br />

- 10<br />

3<br />

- 271<br />

259<br />

- 121<br />

2.060<br />

- 21<br />

64<br />

- 159<br />

315<br />

- 207<br />

Stand per 31 december<br />

1.912<br />

2.052<br />

Vorderingen op deelnemingen<br />

(in duizenden €)<br />

<strong>2004</strong> 2003<br />

Stand per 1 januari<br />

Verstrekte leningen<br />

Ontvangen aflossingen<br />

341<br />

42<br />

- 105<br />

361<br />

-<br />

- 20<br />

Stand per 31 december<br />

278<br />

341<br />

Vlottende activa<br />

Onderhanden werk<br />

(in duizenden €)<br />

31-12-<strong>2004</strong> 31-12-2003<br />

Stand onderhanden werk<br />

Werkvoorschotten<br />

Vooruitgefactureerd<br />

29.253<br />

- 6.057<br />

- 16.905<br />

31.777<br />

- 15.610<br />

- 29.282<br />

6.291<br />

- 13.115


Jaarrekening DHV <strong>2004</strong><br />

43<br />

Vorderingen<br />

(in duizenden €)<br />

31-12-<strong>2004</strong> 31-12-2003<br />

Debiteuren<br />

63.053<br />

74.661<br />

Deelnemingen<br />

1.790<br />

3.746<br />

Overige vorderingen<br />

5.498<br />

3.796<br />

Overlopende activa<br />

2.445<br />

1.914<br />

72.786<br />

84.117<br />

Onder overige vorderingen zijn opgenomen leningen aan personeel<br />

ten bedrage van € 1.616.000.<br />

De looptijd van deze vorderingen is langer dan één jaar.<br />

Groepsvermogen<br />

Voor de samenstelling en het verloop van het eigen vermogen<br />

wordt verwezen naar de toelichting op de vennootschappelijke<br />

balans op pagina 49-51.<br />

Voorzieningen<br />

(in duizenden €)<br />

Pensioenen<br />

Latente<br />

belastingen<br />

Overige<br />

Totaal<br />

Stand per 1 januari <strong>2004</strong><br />

-<br />

244<br />

9.486<br />

9.730<br />

Nieuw in consolidatiekring<br />

184<br />

-<br />

-<br />

184<br />

Bestedingen<br />

-<br />

- 2<br />

- 4.833<br />

- 4.835<br />

Dotatie ten laste van resultaat<br />

-<br />

1.850<br />

4.812<br />

6.662<br />

Stand per 31 december <strong>2004</strong><br />

184<br />

2.092<br />

9.465<br />

11.741<br />

De voorzieningen voor latente belastingen en pensioenen hebben<br />

een overwegend langlopend karakter.<br />

Pensioenen<br />

Met uitzondering van enkele regelingen van beperkte omvang<br />

zijn de door de Nederlandse groepsmaatschappijen toegekende<br />

pensioenrechten verzekerd bij Stichting Pensioenfonds DHV.<br />

Op basis van voorlopige berekeningen per 31 december <strong>2004</strong><br />

ligt de dekkingsgraad van dit pensioenfonds op 114% (31 december<br />

2003: 107%). Met ingang van <strong>2004</strong> is de pensioenregeling<br />

omgezet van een eindloonregeling naar een middelloonregeling.<br />

De leeftijd voor de vroegpensioenregeling is verhoogd van<br />

62 jaar naar 63,5 jaar. Bij de buitenlandse groepsmaatschappijen<br />

is voornamelijk sprake van ‘beschikbaar premieregelingen’.<br />

De belangrijkste uitzondering betreft de deelneming Delcan,<br />

Canada; hier betreft een gedeelte van de pensioentoezeggingen<br />

aan personeel een ‘defined benefit’-regeling. De opgenomen<br />

voorziening voor pensioenen betreft een backserviceverplichting<br />

voor personeel van één van de groepsmaatschappijen.<br />

Overige<br />

De overige voorzieningen betreffen met name verplichtingen<br />

uit hoofde van herstructureringen en afvloeiingsverplichtingen<br />

alsmede claims.


44<br />

Langlopende schulden<br />

(in duizenden €)<br />

31-12-<strong>2004</strong> 31-12-2003<br />

Hypothecaire lening<br />

Leaseverplichting<br />

Overige<br />

11.416<br />

7.530<br />

482<br />

12.415<br />

7.530<br />

991<br />

19.428<br />

20.936<br />

De hypothecaire lening heeft een resterende looptijd van vijftien<br />

jaar en wordt in driemaandelijkse annuïteiten afgelost.<br />

Voor een bedrag van € 5.965.000 geldt een per kwartaal variabele<br />

rente en voor een bedrag van € 5.451.000 geldt een vaste<br />

rente van 5,8% tot 1 januari 2010. De aflossingsverplichting<br />

2005 à € 293.000 is niet in mindering gebracht op de hoofdsom.<br />

Als zekerheid is verstrekt onroerend goed van DHV in<br />

Amersfoort.<br />

De leaseverplichting heeft een looptijd tot 2018. In 2013 kan een<br />

koopoptie worden uitgeoefend. Er is geen tussentijdse aflossingsverplichting.<br />

De interestvergoeding bedraagt tot 2013 5,54% per<br />

jaar.<br />

Kortlopende schulden<br />

(in duizenden €)<br />

31-12-<strong>2004</strong> 31-12-2003<br />

Kredietinstellingen<br />

Crediteuren<br />

Belastingen en sociale lasten<br />

Deelnemingen<br />

Overige schulden<br />

Overlopende passiva<br />

6.998<br />

22.781<br />

6.370<br />

169<br />

16.900<br />

9.675<br />

6.538<br />

21.097<br />

5.628<br />

190<br />

18.744<br />

8.224<br />

62.893<br />

60.421<br />

Niet uit de balans blijkende verplichtingen<br />

Langlopende verplichtingen<br />

De toekomstige verplichtingen die uit huur- en lease-overeenkomsten<br />

voortvloeien bedragen per 31 december <strong>2004</strong>:<br />

Voor het jaar<br />

2005<br />

2006<br />

2007<br />

2008<br />

2009<br />

Volgende<br />

Totaal<br />

(in duizenden €)<br />

9.650<br />

7.564<br />

5.418<br />

4.435<br />

2.683<br />

5.080<br />

34.830<br />

Valutatermijncontracten<br />

Per 31 december <strong>2004</strong> bedraagt de nominale waarde van de<br />

valutatermijncontracten € 1,8 miljoen. Valutatermijncontracten<br />

worden voornamelijk gebruikt voor de afdekking van valutarisico’s.<br />

Garantieverplichtingen<br />

Door bankiers zijn garanties afgegeven jegens derden (banken<br />

en opdrachtgevers) voor een bedrag van € 36.480.000. Hiervan<br />

heeft € 27.889.000 betrekking op buitenlandse opdrachtgevers.<br />

De garanties betreffen in hoofdzaak verplichtingen inzake van<br />

opdrachtgevers ontvangen voorschotten en verplichtingen<br />

inzake lopende aanbiedingen en projecten.<br />

Belastingrisico India<br />

In <strong>2004</strong> zijn nadere besprekingen gevoerd met de Indiase<br />

belastingautoriteiten en Indiase opdrachtgevers naar aanleiding<br />

van het in 2003 gestarte onderzoek naar belastingbetaling


Jaarrekening DHV <strong>2004</strong><br />

45<br />

op door DHV in India uitgevoerde projecten. Contractueel zijn<br />

deze projecten vrijgesteld van belasting of dient de belasting te<br />

worden gedragen door de opdrachtgever. Het overleg met de<br />

betrokken partijen is erop gericht om een en ander in 2005 af<br />

te kunnen ronden zonder betaling van belasting door DHV.<br />

Overige verplichtingen<br />

De vennootschap heeft zich hoofdelijk aansprakelijk gesteld<br />

voor uit rechtshandelingen voortvloeiende verplichtingen van<br />

het merendeel van de Nederlandse groepsmaatschappijen.<br />

Geen van de groepsmaatschappijen is op zodanige wijze<br />

betrokken als eisende of verwerende partij in claims, dat de<br />

financiële positie van de groep hierdoor aanmerkelijk zou kunnen<br />

worden beïnvloed.<br />

De vennootschap heeft de verplichting om leningen te verstrekken<br />

aan de Stichting Administratiekantoor DHV Medewerkersaandelen,<br />

om de stichting in staat te stellen de door medewerkers<br />

aangeboden certificaten van aandelen terug te kopen. Per<br />

31 december <strong>2004</strong> is een lening van € 1,5 miljoen verstrekt aan<br />

de stichting. De terugkoopwaarde van de op balansdatum bij<br />

personeelsleden uitstaande aandelen bedraagt € 2,4 miljoen.<br />

Netto-omzet<br />

De netto-omzet is geografisch als volgt verdeeld:<br />

(in duizenden €)<br />

Nederland<br />

Europa (exclusief Nederland)<br />

Buiten Europa<br />

170.753<br />

49.291<br />

74.074<br />

<strong>2004</strong> 2003<br />

(%)<br />

58<br />

17<br />

25<br />

191.995<br />

40.159<br />

79.052<br />

(%)<br />

62<br />

13<br />

25<br />

294.118<br />

100<br />

311.206<br />

100<br />

Kosten van herstructurering<br />

In de bedrijfskosten is een bedrag van € 1.085.000 (2003:<br />

€ 8.100.000) opgenomen wegens herstructurering.<br />

Dit bedrag bestaat hoofdzakelijk uit lonen en salarissen.<br />

Personeel<br />

Per 31 december <strong>2004</strong> waren 3.867 (2003: 3.795) personeelsleden<br />

werkzaam bij DHV Holding BV en zijn groepsmaatschappijen.<br />

In fte’s waren dit gedurende het boekjaar gemiddeld 3.683<br />

(2003: 3.475) personeelsleden, waarvan 1.503 (2003: 1.328) in<br />

het buitenland. In de post sociale lasten is een bedrag van<br />

€ 11.746.000 (2003: € 16.588.000) inbegrepen aan pensioenlasten<br />

en lasten wegens vervroegde uittreding.<br />

De verdeling van het gemiddelde aantal personeelsleden over<br />

de geografische gebieden is als volgt:<br />

(in fulltime-equivalenten)<br />

<strong>2004</strong><br />

Nederland<br />

2.180<br />

Europa (exclusief Nederland)<br />

462<br />

Buiten Europa<br />

1.041<br />

2003<br />

2.147<br />

482<br />

846<br />

Beloning van leden van de Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen<br />

De beloning van de leden van de Raad van Bestuur wordt vastgesteld<br />

door de Raad van Commissarissen.<br />

De heer Van Ee is per 1 mei <strong>2004</strong> lid van de Raad van Bestuur.<br />

(in €)<br />

Vast salaris<br />

(incl. sociale<br />

lasten)<br />

Variabele<br />

beloning<br />

Pensioenlasten<br />

De beloning van de leden van de Raad van Bestuur over <strong>2004</strong><br />

bestaat uit de volgende elementen:<br />

ir. R.G. Campen, voorzitter<br />

ir. B.M. van Ee*<br />

246.000<br />

146.000<br />

49.000<br />

29.000<br />

39.000<br />

24.000<br />

* Deze posten hebben betrekking op de maanden mei t/m december.


46<br />

Naast voorgenoemde vergoeding ontvangen de leden van de<br />

Raad van Bestuur een vaste onkostenvergoeding van € 363 per<br />

persoon per maand. Tevens wordt aan de leden door DHV een<br />

auto ter beschikking gesteld. Verder ontvangen de leden een<br />

bijdrage in de premie van de collectieve ziektekostenverzekering<br />

alsmede de kosten van telefoongebruik.<br />

Eind <strong>2004</strong> bezat de voorzitter van de Raad van Bestuur 1.000<br />

certificaten van aandelen in de vennootschap. Dit aantal is<br />

gelijk aan het belang dat individuele medewerkers maximaal<br />

in het bedrijf mogen houden. Conform de regeling inzake medewerkersparticipatie<br />

is ook een lening verstrekt van € 3.200.<br />

De beloning van de leden van de Raad van Commissarissen<br />

over <strong>2004</strong> is als volgt:<br />

(in €)<br />

H. Zwarts, voorzitter<br />

30.000<br />

ir. J.H.M. Lindenbergh<br />

25.000<br />

prof. dr. K.A.L.M. van Miert<br />

25.000<br />

ir. A.B.M. van der Plas<br />

25.000<br />

ir. A.P.M. van der Poel<br />

25.000<br />

Verder ontvangen de leden van de Raad van Commissarissen<br />

een vaste onkostenvergoeding van € 46 per persoon per maand.<br />

Aan de leden van de Raad van Commissarissen zijn geen leningen<br />

of voorschotten verstrekt, noch werden garanties te hunnen<br />

behoeve afgegeven. De leden van de Raad van Commissarissen<br />

bezaten ultimo <strong>2004</strong> geen aandelen in de vennootschap.<br />

Belastingen<br />

De belastingdruk over <strong>2004</strong> is als volgt opgebouwd:<br />

(in %)<br />

<strong>2004</strong> 2003<br />

Toepasselijk tarief op de winst 33,4 39,5<br />

Transparante deelnemingen 0,4 2,2<br />

Fiscale faciliteiten 3,2 - 2,2<br />

Niet gewaardeerde verliezen 2,4 - 12,1<br />

De effectieve belastingdruk wordt negatief beïnvloed door de<br />

in het resultaat voor belasting begrepen (extra) afschrijving op<br />

bij acquisities van deelnemingen betaalde goodwill, die fiscaal<br />

per saldo niet aftrekbaar is als gevolg van toepassing van de<br />

deelnemingsvrijstelling.<br />

Effectief tarief 39,4 27,4<br />

Overige informatie met betrekking tot financiële instrumenten<br />

Renterisico<br />

Over het boekjaar <strong>2004</strong> is geen gebruikgemaakt van financiële<br />

instrumenten ter afdekking van het renterisico op het saldo<br />

van vlottende activa en vlottende passiva.<br />

Kredietrisico<br />

Het maximale kredietrisico is voor de in de balans opgenomen<br />

instrumenten per 31 december <strong>2004</strong> gelijk aan de boekwaarde.<br />

Van concentratie van kredietrisico is vrijwel geen sprake.<br />

Reële waarde van financiële activa en passiva<br />

Met uitzondering van de langlopende schulden is de marktwaarde<br />

gelijk aan de boekwaarde. De marktwaarde van de<br />

hypothecaire lening en de leaseverplichting bedraagt circa<br />

€ 19,7 miljoen (2003: € 20,7 miljoen).<br />

Verbonden partijen<br />

Als verbonden partijen zijn aan te merken:<br />

• Stichting DHV;<br />

• Stichting Administratiekantoor DHV Medewerkersaandelen;<br />

• Stichting Prioriteit DHV.


Jaarrekening DHV <strong>2004</strong><br />

47<br />

Vennootschappelijke balans na winstbestemming<br />

Activa<br />

(in duizenden €)<br />

31-12-<strong>2004</strong> 31-12-2003<br />

Vaste activa<br />

Immateriële vaste activa<br />

Materiële vaste activa<br />

Financiële vaste activa<br />

Vlottende activa<br />

Vorderingen op groepsmaatschappijen<br />

Overige vorderingen<br />

Liquide middelen<br />

13.570<br />

23<br />

75.939<br />

2.118<br />

926<br />

10<br />

89.532<br />

3.054<br />

12.457<br />

27<br />

72.362<br />

3.548<br />

2.433<br />

4<br />

84.846<br />

5.985<br />

92.586<br />

90.831<br />

Passiva<br />

(in duizenden €)<br />

31-12-<strong>2004</strong> 31-12-2003<br />

Eigen vermogen<br />

Geplaatst kapitaal<br />

Agioreserve<br />

Reserve omrekeningsverschillen groepsmaatschappijen<br />

Wettelijke reserve leningen aan aandeelhouders<br />

Wettelijke reserve deelnemingen<br />

Overige reserves<br />

Dividendvoorstel<br />

546<br />

6.303<br />

- 1.378<br />

1.012<br />

1.680<br />

41.037<br />

137<br />

49.337<br />

546<br />

6.364<br />

- 1.178<br />

1.146<br />

539<br />

38.376<br />

91<br />

45.884<br />

Voorzieningen<br />

5.820<br />

2.726<br />

Kortlopende schulden<br />

Schulden aan groepsmaatschappijen<br />

Overige schulden<br />

1.415<br />

36.014<br />

37.429<br />

1.642<br />

40.579<br />

42.221<br />

92.586<br />

90.831


48<br />

Vennootschappelijke winst- en verliesrekening<br />

(in duizenden €)<br />

<strong>2004</strong> 2003<br />

Resultaat uit deelnemingen<br />

Saldo van de overige baten en lasten na belastingen<br />

11.986<br />

- 7.917<br />

6.355<br />

- 5.372<br />

Nettoresultaat<br />

4.069<br />

983<br />

De vennootschappelijke winst- en verliesrekening is opgesteld<br />

met toepassing van artikel 2:402 van het Burgerlijk Wetboek.<br />

Toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening<br />

Vaste activa<br />

Immateriële vaste activa (goodwill)<br />

(in duizenden €)<br />

<strong>2004</strong> 2003<br />

Stand per 1 januari<br />

Acquisities<br />

Afschrijvingen<br />

12.457<br />

2.538<br />

- 1.425<br />

5.378<br />

7.750<br />

- 671<br />

Boekwaarde per 31 december<br />

13.570<br />

12.457<br />

Cumulatieve afschrijving<br />

Oorspronkelijk betaalde goodwill<br />

2.379<br />

15.949<br />

954<br />

13.411<br />

Materiële vaste activa<br />

Gezien de te verwaarlozen betekenis voor het geheel wordt, onder<br />

verwijzing naar artikel 2:363 lid 3 van het Burgerlijk Wetboek, geen<br />

specificatie opgenomen.<br />

Financiële vaste activa<br />

(in duizenden €)<br />

31-12-<strong>2004</strong> 31-12-2003<br />

Deelnemingen in groepsmaatschappijen<br />

Andere deelnemingen<br />

50.001<br />

643<br />

50.644<br />

46.550<br />

654<br />

47.204<br />

Vorderingen op groepsmaatschappijen<br />

25.295<br />

25.158<br />

75.939<br />

72.362


Jaarrekening DHV <strong>2004</strong><br />

49<br />

Deelnemingen in groepsmaatschappijen en andere deelnemingen<br />

(in duizenden €)<br />

<strong>2004</strong> 2003<br />

Stand per 1 januari<br />

Kapitaalverstrekking/acquisities<br />

Goodwill<br />

Nettoresultaat<br />

Ontvangen dividend<br />

Koersverschillen en overige mutaties<br />

47.204<br />

8.029<br />

- 2.434<br />

11.986<br />

- 13.750<br />

- 391<br />

53.565<br />

10.714<br />

- 7.750<br />

6.355<br />

- 15.056<br />

- 624<br />

Stand per 31 december<br />

50.644<br />

47.204<br />

Vorderingen op groepsmaatschappijen<br />

(in duizenden €)<br />

<strong>2004</strong> 2003<br />

Stand per 1 januari<br />

Verstrekte leningen<br />

Ontvangen aflossingen/omzetting in kapitaal<br />

Koersverschillen<br />

25.158<br />

6.084<br />

- 6.099<br />

152<br />

23.364<br />

7.656<br />

- 5.819<br />

- 43<br />

Stand per 31 december<br />

25.295<br />

25.158<br />

Eigen vermogen<br />

Het maatschappelijk kapitaal bedraagt € 2.500.000 en bestaat<br />

uit 25 miljoen aandelen van € 0,10 nominaal. Hiervan is per<br />

31 december <strong>2004</strong> € 545.628 geplaatst.<br />

De Stichting Administratiekantoor DHV Medewerkersaandelen<br />

houdt 9,1% van de geplaatste gewone aandelen (Aandelen B).<br />

De Stichting DHV houdt de overige 90,9% van de geplaatste<br />

gewone aandelen (Aandelen A).<br />

De cumulatief preferente aandelen worden gehouden door de<br />

Stichting Pensioenfonds DHV. Op deze aandelen rust een statutair<br />

winstrecht van € 263.760 per jaar. De Stichting Prioriteit<br />

DHV houdt één geplaatst prioriteitsaandeel.<br />

Goedkeuring van de Stichting Prioriteit is nodig voor:<br />

• Uitgifte van aandelen;<br />

• Verlening van rechten tot het nemen van aandelen in de<br />

vennootschap;<br />

• Overdracht van aandelen A en B en cumulatief preferente<br />

aandelen indien door overdracht zeggenschap door anderen<br />

wordt verkregen;<br />

• Voorstellen tot een juridische fusie;<br />

• Aanvraag van notering van aandelen aan enige beurs;<br />

• Statutenwijziging of ontbinding van de vennootschap.<br />

Geplaatst kapitaal<br />

(in duizenden €)<br />

Aandelen A<br />

Aandelen B<br />

Cumulatief<br />

preferente<br />

aandelen<br />

Prioriteitsaandelen<br />

Totaal<br />

Stand per 1 januari en 31 december <strong>2004</strong><br />

458<br />

46<br />

42<br />

-<br />

546


50<br />

Agioreserve<br />

(in duizenden €)<br />

<strong>2004</strong> 2003<br />

Stand per 1 januari<br />

Lening ter financiering terugkoop eigen aandelen<br />

6.364<br />

- 61<br />

6.908<br />

- 544<br />

Stand per 31 december<br />

6.303<br />

6.364<br />

Reserve omrekeningsverschillen groepsmaatschappijen<br />

(in duizenden €)<br />

<strong>2004</strong> 2003<br />

Stand per 1 januari<br />

Mutatie boekjaar<br />

- 1.178<br />

- 200<br />

- 540<br />

- 638<br />

Stand per 31 december<br />

- 1.378<br />

- 1.178<br />

Wettelijke reserve leningen aan aandeelhouders<br />

(in duizenden €)<br />

<strong>2004</strong> 2003<br />

Stand per 1 januari<br />

Onttrekking ten gunste van overige reserves<br />

1.146<br />

- 134<br />

1.491<br />

- 345<br />

Stand per 31 december<br />

1.012<br />

1.146<br />

De wettelijke reserve houdt verband met aan personeel verstrekte<br />

leningen in het kader van werknemersparticipaties.<br />

Wettelijke reserve deelnemingen<br />

(in duizenden €)<br />

<strong>2004</strong> 2003<br />

Stand per 1 januari<br />

Toevoeging ten laste van overige reserves<br />

Naar overige reserves in verband met ontvangen dividend<br />

539<br />

1.288<br />

- 147<br />

265<br />

528<br />

- 254<br />

Stand per 31 december<br />

1.680<br />

539


Jaarrekening DHV <strong>2004</strong><br />

51<br />

Overige reserves<br />

(in duizenden €)<br />

<strong>2004</strong> 2003<br />

Stand per 1 januari<br />

Van/naar wettelijke reserve leningen aan aandeelhouders<br />

Naar wettelijke reserve deelnemingen<br />

Cumulatief preferent dividend verslagjaar<br />

Resultaat boekjaar<br />

Dividendvoorstel<br />

38.376<br />

134<br />

- 1.141<br />

- 264<br />

4.069<br />

- 137<br />

37.715<br />

345<br />

- 274<br />

- 302<br />

983<br />

- 91<br />

Stand per 31 december<br />

41.037<br />

38.376<br />

Dividendvoorstel<br />

(in duizenden €)<br />

<strong>2004</strong> 2003<br />

Stand per 1 januari<br />

Uitgekeerd dividend<br />

Dividendvoorstel<br />

91<br />

- 91<br />

137<br />

178<br />

- 178<br />

91<br />

Stand per 31 december<br />

137<br />

91<br />

Voorzieningen<br />

(in duizenden €)<br />

31-12-<strong>2004</strong> 31-12-2003<br />

Latente belastingen<br />

Overige<br />

1.712<br />

4.108<br />

-<br />

2.726<br />

5.820<br />

2.726<br />

Kortlopende schulden<br />

(in duizenden €)<br />

31-12-<strong>2004</strong> 31-12-2003<br />

Schulden aan kredietinstellingen<br />

Crediteuren<br />

Belastingen en sociale lasten<br />

Overige schulden<br />

Overlopende passiva<br />

32.983<br />

745<br />

-<br />

812<br />

1.474<br />

35.243<br />

1.354<br />

153<br />

2.820<br />

1.009<br />

36.014<br />

40.579<br />

Amersfoort, 28 februari 2005<br />

Raad van Bestuur<br />

ir. R.G. Campen, voorzitter<br />

ir. B.M. van Ee<br />

Raad van Commissarissen<br />

H. Zwarts, voorzitter<br />

ir. J.H.M. Lindenbergh<br />

prof. dr. K.A.L.M. van Miert<br />

ir. A.B.M. van der Plas<br />

ir. A.P.M. van der Poel


52<br />

Overige gegevens<br />

Accountantsverklaring<br />

Winstverdeling<br />

Opdracht<br />

Wij hebben de in dit verslag opgenomen jaarrekening<br />

<strong>2004</strong> van DHV Holding BV te Amersfoort gecontroleerd.<br />

De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid<br />

van de leiding van de vennootschap. Het is onze<br />

verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake<br />

de jaarrekening te verstrekken.<br />

Werkzaamheden<br />

Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland<br />

algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot<br />

controleopdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze<br />

controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat<br />

een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat<br />

de jaarrekening geen onjuistheden van materieel<br />

belang bevat. Een controle omvat onder meer een<br />

onderzoek door middel van deelwaarnemingen van<br />

informatie ter onderbouwing van de bedragen en de<br />

toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle<br />

een beoordeling van de grondslagen voor financiële<br />

verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening<br />

zijn toegepast en van belangrijke schattingen<br />

die de leiding van de vennootschap heeft gemaakt, alsmede<br />

een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening.<br />

Wij zijn van mening dat deze controle een<br />

deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel.<br />

Oordeel<br />

Wij zijn van oordeel dat de jaarrekening een getrouw<br />

beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het<br />

vermogen op 31 december <strong>2004</strong> en van het resultaat<br />

over <strong>2004</strong> in overeenstemming met in Nederland algemeen<br />

aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving<br />

en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake<br />

de jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2 van<br />

het Burgerlijk Wetboek.<br />

Statutaire regeling betreffende resultaat<br />

Artikel 14 der statuten vermeldt inzake de winstbestemming:<br />

1 Uit de winst wordt allereerst het cumulatief preferente<br />

dividend ad € 263.760 ’s jaars betaald.<br />

2 Het restant van de winst na 1 staat ter beschikking<br />

van de algemene vergadering.<br />

3 De winst bedoeld onder 2 wordt verdeeld over de<br />

geplaatste aandelen A en B in evenredigheid. De<br />

algemene vergadering kan besluiten af te wijken<br />

van de winstverdeling naar evenredigheid.<br />

4 Uitkering van de winst geschiedt slechts indien het<br />

eigen vermogen groter is dan het gestorte en opgevraagde<br />

deel van het kapitaal vermeerderd met de<br />

wettelijke reserves.<br />

5 De algemene vergadering kan besluiten tot uitkering<br />

van interimdividend.<br />

6 De algemene vergadering kan besluiten tot uitkeringen<br />

op de aandelen A en B ten laste van een<br />

reserve.<br />

Voorstel winstverdeling<br />

De houders van de preferente aandelen hebben een<br />

statutair bepaald dividendrecht van € 263.760 per jaar.<br />

Dit uit de winst <strong>2004</strong> uit te keren bedrag is als een<br />

kortlopende schuld opgenomen op de balans per<br />

31 december <strong>2004</strong>. Het resterende bedrag van de winst<br />

<strong>2004</strong> staat ter vrije beschikking van de algemene vergadering<br />

van aandeelhouders.<br />

Aan de algemene vergadering van aandeelhouders<br />

wordt voorgesteld een dividend van € 137.000, zijnde<br />

€ 0,30 per aandeel, te betalen aan de houders van aandelen<br />

B. Het bestuur stelt voor geen dividend uit te<br />

keren aan de aandeelhouders A. Het resterende bedrag<br />

van € 3.668.000 zal worden toegevoegd aan de overige<br />

reserves. Dit voorstel is reeds verwerkt in de balans.<br />

Utrecht, 28 februari 2005<br />

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.


Jaarrekening DHV <strong>2004</strong><br />

53<br />

Onder groepsmaatschappijen zijn verantwoord<br />

de belangen in de volgende ondernemingen<br />

Andere deelnemingen<br />

(Tenzij anders vermeld betreft het 100% belangen)<br />

A+D Engels NV te Genk, België<br />

Adviso NV te Willemstad, Curaçao, Nederlandse Antillen<br />

DHV Agriculture and Natural Resources (ANR) BV te Amersfoort<br />

DHV Bouw en Industrie BV te Eindhoven en Amersfoort<br />

DHV Canada Holding Inc. te Saint John, Canada, waaronder:<br />

Delcan Group Inc. te Toronto, Canada (40%)*<br />

DHV China BV te Amersfoort, waaronder:<br />

DHV AIB Asia Pacific Ltd. te Hongkong<br />

DHV Engineering Consultancy (Kunshan) Co. Ltd. te Kunshan, China<br />

DHV CIS BV te Amersfoort<br />

DHV Consultants BV te Amersfoort, waaronder:<br />

MDP Consultants Private Ltd. te New Delhi, India (74%)<br />

Devconsultants Ltd. te Dhaka, Bangladesh (80%)<br />

Environment and Management Lanka (Pvt) Ltd. te Colombo, Sri Lanka (67%)<br />

DHV CR s.r.o. te Praag, Tsjechië<br />

DHV Global Engineering Consultancy BV te Amersfoort<br />

DHV Holding (South Africa) (Pty) Ltd. te Johannesburg, Zuid-Afrika, waaronder:<br />

Stewart Scott International te Johannesburg, Zuid-Afrika (32,43%)*<br />

DHV Holdings USA, Inc. te Wilmington, Delaware, Verenigde Staten<br />

DHV Hungary Kft. te Boedapest, Hongarije<br />

DHV International (UK) Ltd. te Dorking, Groot-Brittannië<br />

DHV Polska Sp. z o.o. te Warschau, Polen<br />

DHV Ruimte en Mobiliteit BV te Amersfoort, waaronder:<br />

IBZH Raadgevend Ingenieursbureau BV te Den Haag<br />

DHV Services BV te Amersfoort<br />

DHV SGPS, S.A. te Algés, Portugal, waaronder:<br />

DHV CEM, S.A. te Algés, Portugal<br />

FBO-Consultores, S.A. te Algés, Portugal<br />

SEED Lda. te Maputo, Mozambique (50%)<br />

TECNOPOR Lda. te Porto, Portugal (90%)<br />

Temid BV te Heerhugowaard<br />

DHV Water BV te Amersfoort, waaronder:<br />

DHV (Beijing) Environmental Engineering Co. Ltd. te Beijing, China<br />

ELTA J. Claas BV te Westerhoven<br />

IRIS Consulting C.V. te Brussel, België (97,7%)<br />

NACO, Netherlands Airport Consultants B.V. te Den Haag<br />

Prisma BV te Heerhugowaard (64%)<br />

PT Mitra Lingkungan Dinamika te Jakarta, Indonesië (85%)<br />

PT Mitra Lingkungan Dutaconsult te Jakarta, Indonesië (85%)<br />

DHV MED Ltd. te Ra’anana, Israël (37%)<br />

DHV Planetek Co. Ltd. te Kaohsiung, Taiwan R.O.C. (21,8%)<br />

DHV Hsiung Ling Engineering Co. Ltd. te Kaohsiung, Taiwan R.O.C. (36%)<br />

Infraflex BV te Utrecht (33%)<br />

TEC vof te Veenendaal (33,3%)<br />

Depotec vof te Amersfoort (33%)<br />

Holland Railconsult-DHV vof te Utrecht (50%)<br />

Op grond van artikel 363 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek blijft vermelding<br />

van enkele deelnemingen van geringe omvang achterwege.<br />

* Proportioneel geconsolideerd.


54 Remuneratierapport<br />

Remuneratierapport<br />

Het beleid inzake de bezoldiging van de leden van de Raad van Bestuur wordt vastgesteld<br />

door de Algemene Vergadering. Het beleid is erop gericht aan bestuurders een beloning<br />

voor hun werkzaamheden toe te kennen die wat betreft hoogte en structuur zodanig is dat<br />

gekwalificeerde en deskundige bestuurders voor DHV kunnen worden aangetrokken en<br />

behouden. De beloning kent een vaste en een variabele component.<br />

De Raad van Commissarissen toetst jaarlijks<br />

of de beloning voor de leden van de<br />

Raad van Bestuur marktconform is. Eens<br />

in de drie jaar wordt dit ook getoetst<br />

door extern adviesbureau Hay Management<br />

Consultants. Die toetsing zal in<br />

2005 weer plaatsvinden. De beloning<br />

van de voorzitter is ongeveer 10% hoger<br />

dan die van de leden van de Raad van<br />

Bestuur.<br />

De vaste beloning wordt jaarlijks geïndexeerd<br />

op de wijze die geldt voor alle<br />

medewerkers.<br />

De variabele beloning is gerelateerd aan<br />

jaarlijks op basis van het bezoldigingsbeleid<br />

door de Raad van Commissarissen<br />

vast te stellen targets. Uitgangspunt<br />

voor de targets is het bevorderen van de<br />

aandacht die de leden van de Raad van<br />

Bestuur geven aan de groei van de<br />

onderneming, aan een adequaat dividend<br />

voor de aandeelhouders en aan de<br />

waarde van het aandeel in het algemeen.<br />

Daartoe zullen de targets gerelateerd<br />

zijn aan de resultaten van de DHV Groep,<br />

gedefinieerd in termen van rendement<br />

en van groei. Daarnaast worden voor de<br />

leden van de Raad van Bestuur ook persoonlijke<br />

targets vastgesteld.<br />

De variabele beloning is gemaximeerd<br />

op 25% van het vaste inkomen.<br />

Op het gebied van de secundaire<br />

arbeidsvoorwaarden wordt in hoofdzaak<br />

de Rechtspositieregeling voor de hoogste<br />

functiegroepen binnen de DHV Groep<br />

gevolgd, met een iets hogere vaste<br />

onkostenvergoeding en beschikbaarstelling<br />

van een duurdere lease-auto zonder<br />

eigen bijdrage.<br />

In het kader van de participatieregeling<br />

voor de medewerkers van DHV kan een<br />

bestuurder 1.000 certificaten van aandelen<br />

in DHV Holding BV verwerven, conform<br />

welke regeling tevens een lening<br />

van ten hoogste € 4.600 wordt verstrekt.<br />

De vennootschap verstrekt geen andere<br />

leningen, voorschotten of garanties aan<br />

leden van de Raad van Bestuur.<br />

Ten aanzien van het beloningsbeleid kan<br />

onder verwijzing naar onderdeel II.2.10<br />

van de Nederlandse corporate governance<br />

code nog het volgende worden<br />

opgemerkt:<br />

a. Het variabele deel van de beloning<br />

verhoudt zich tot het niet-variabele deel<br />

als 1:4. Wij geven de voorkeur aan een<br />

relatief bescheiden variabele beloning en<br />

zijn van mening dat daardoor de binding<br />

van de bestuurders aan DHV en de doelstellingen<br />

van DHV voldoende wordt versterkt.<br />

b. Er is in <strong>2004</strong> geen absolute verandering<br />

in het niet-variabele deel van de<br />

bezoldiging toegekend. De beloning is<br />

uitsluitend gewijzigd als gevolg van de<br />

indexering die voor alle medewerkers<br />

geldt.<br />

c. De beloning is mede gebaseerd op vergelijking<br />

met een peer group die bestaat<br />

uit de zogeheten executives-markt van<br />

Hay Management Consultants.<br />

d. Aanstelling van bestuurders die na<br />

9 december 2003 zijn benoemd, vindt<br />

plaats voor een periode van vier jaar.<br />

De met hen overeengekomen afvloeiingsregeling<br />

bij onvrijwillig ontslag<br />

bedraagt éénmaal het vaste jaarsalaris<br />

en het gemiddelde variabel inkomen, dit<br />

laatste in afwijking van onderdeel II.2.7<br />

van de code. Die afwijking achten wij<br />

gerechtvaardigd, gezien de bescheiden<br />

hoogte van het vaste inkomen.*<br />

De voorzitter van de Raad van Bestuur is<br />

vóór 9 december 2003 aangesteld voor<br />

onbepaalde tijd en met hem is een op<br />

dienstjaren gebaseerde afvloeiingsregeling<br />

overeengekomen, in overeenstemming<br />

met de algemene regels van het<br />

Nederlands arbeidsrecht. Hij zal eind<br />

2006 aftreden als bestuurder.<br />

De (tussentijdse) opzegtermijn bedraagt<br />

voor de vennootschap (de werkgever)<br />

zes maanden en voor de bestuurders<br />

drie maanden.<br />

e. De prestatiecriteria voor de variabele<br />

beloning worden van jaar tot jaar vastgesteld.<br />

Voor <strong>2004</strong> golden de doelstellingen:<br />

behalen van de begroting, uitzicht<br />

op het behalen van de financiële<br />

doelstelling van de onderneming en<br />

het opstellen en implementeren van de<br />

strategie.<br />

f. De onder e. genoemde prestatiecriteria<br />

vinden wij een evenwichtige mix van<br />

korte- en langetermijndoelstellingen die<br />

betrekkelijk eenvoudig kunnen worden<br />

gemeten en voldoende prestatieprikkel<br />

bevatten, zonder aan te zetten tot<br />

gedrag van bestuurders in hun eigen<br />

belang.<br />

g. Om vast te stellen of aan de prestatiecriteria<br />

is voldaan, wordt gekeken naar<br />

de behaalde resultaten, de financiële<br />

doelstellingen, de voorgestelde strategie<br />

en de ter uitvoering daarvan genomen<br />

maatregelen. Deze methode is gekozen<br />

omdat zij simpel, praktisch en voldoende<br />

meetbaar is.<br />

h. De prestatiecriteria zijn mede gebaseerd<br />

op de resultaten en doelstellingen<br />

van vergelijkbare ONRI-bureaus, zoals<br />

Arcadis, Grontmij, Royal Haskoning en<br />

Witteveen+Bos.<br />

* Het is overigens omstreden of afspraken als hier bedoeld kunnen afdoen aan de rechten van bestuurders op grond van het algemeen geldend Nederlands arbeidsrecht.


Aandeelhoudersstructuur<br />

55<br />

Aandeelhoudersstructuur<br />

Stichting DHV<br />

Doel: beheren van aandelen A in DHV Holding BV.<br />

i. Er is geen wijziging aangebracht in<br />

de voorwaarden waaronder een bestuurder<br />

rechten kan verwerven op<br />

certificaten van aandelen.<br />

j. Niet van toepassing.<br />

k./l. Voor leden van de Raad van<br />

Bestuur geldt de pensioenregeling die<br />

voor alle medewerkers van toepassing<br />

is. De pensioengerechtigde leeftijd is<br />

65 jaar. Prepensioen is toegestaan<br />

vanaf de leeftijd van 56 jaar, verplicht<br />

vanaf 63,5 jaar. Voor de huidige voorzitter<br />

geldt nog de vroegere statutaire<br />

regeling dat hij op 60-jarige leeftijd<br />

terugtreedt als bestuurder. Conform<br />

de Rechtspositieregeling, die voor alle<br />

medewerkers geldt, betaalt de vennootschap<br />

2/3 deel van de pensioenpremie<br />

en de gehele premie voor prepensioen<br />

voor leden van de Raad van<br />

Bestuur. De financieringskosten die<br />

verband houden met de pensioenen<br />

van de leden van de Raad van Bestuur<br />

zijn tezamen met de beloning van<br />

de leden van de Raad van Bestuur in<br />

de toelichting op de jaarrekening<br />

opgenomen.<br />

In het verslagjaar is aan geen bestuurder<br />

of voormalig bestuurder een bijzondere<br />

vergoeding betaald.<br />

Raad van Commissarissen<br />

Bestuur:<br />

1. drs. J.C. Blankert (voorzitter), benoemd door 2+3+4+5<br />

2. dr. H.H.F. Wijffels, benoemd door de RvB/RvC<br />

3. drs. M.P. van Gemund, benoemd door de COR<br />

4. drs. R. den Besten, benoemd door 2+3<br />

5. M. Minderhoud, benoemd door 2+3<br />

De Stichting DHV houdt 4.580.000 aandelen A. Dat is 91% van de geplaatste gewone<br />

aandelen.<br />

Stichting Administratiekantoor DHV Medewerkersaandelen<br />

Doel: beheren van aandelen B in DHV Holding BV en uitgeven van certificaten van<br />

aandelen aan medewerkers van de DHV Groep.<br />

Bestuur:<br />

1. ing. H. Braakensiek (voorzitter)<br />

2. ir. F.L. Barel<br />

3. ir. J. Bresters<br />

Bestuursleden worden benoemd door de vergadering van certificaathouders.<br />

De Stichting houdt 456.281 aandelen B; dat is 9% van de geplaatste gewone aandelen.<br />

Stichting Prioriteit DHV<br />

Doel: beheren van prioriteitsaandelen DHV Holding BV.<br />

Bestuur:<br />

1. prof. mr. F.H.J.J. Andriessen (voorzitter), benoemd door 2+3+4+5<br />

2. ir. A.B.M. van der Plas, benoemd door de RvB/RvC<br />

3. ir. R.G. Campen, benoemd door de RvB/RvC<br />

4. drs. J.H. Nijenhuis, benoemd door de COR<br />

5. drs. J.J. Schreuder, benoemd door de COR<br />

De Stichting houdt 1 prioriteitsaandeel in DHV Holding BV, dat recht geeft op<br />

voorafgaande goedkeuring van besluiten tot uitgifte en overdracht van aandelen<br />

DHV Holding BV, fusie, beursgang, statutenwijziging en ontbinding van<br />

DHV Holding BV, alsmede statutenwijziging en ontbinding van de Stichting DHV<br />

en vervreemding van aandelen A door de Stichting DHV.<br />

Stichting Pensioenfonds DHV<br />

Doel: het verstrekken van pensioenen aan medewerkers van de DHV Groep.<br />

Bestuur:<br />

1. ir. J.M. van Geest (voorzitter), benoemd door de RvB<br />

2. drs. B.M.L. Janssen-Crijns, benoemd door de RvB<br />

3. ir. J.M.N. Tummers, benoemd door de RvB<br />

4. ir. J.M. Janus, benoemd door de deelnemers<br />

5. dhr. G.J.P.J. Laseur, benoemd door de deelnemers<br />

6. drs. E.R. van Dinther, benoemd door de deelnemers<br />

7. dhr. J.W. Zweers, benoemd door de gepensioneerden<br />

De Stichting houdt 420.000 cumulatief preferente aandelen DHV Holding BV,<br />

die recht geven op € 263.760 dividend.<br />

RvB = Raad van Bestuur; RvC = Raad van Commissarissen; COR = Centrale Ondernemingsraad


56 Structuur en management<br />

Structuur en management DHV Groep<br />

Operationeel organisatieoverzicht (april 2005)<br />

D H V<br />

H O L D I N G<br />

Raad van Bestuur: ir. R.G. Campen (voorzitter), ir. B.M. van Ee<br />

business group<br />

Ruimte en<br />

Mobiliteit<br />

business group<br />

Bouw en<br />

Industrie<br />

business group<br />

Water<br />

business group<br />

Aviation<br />

regio<br />

Europa<br />

regio<br />

Noord-Amerika<br />

regio<br />

Azië<br />

regio<br />

Afrika<br />

directie:<br />

directie:<br />

directie:<br />

directie:<br />

directie:<br />

directie: (a.i.)<br />

directie:<br />

directie: (a.i.)<br />

ir. P.W. Besselink<br />

ir. A.M.G. van Hamburg<br />

ir. R.A.M. Oppermann<br />

ir. G.L. Hondius<br />

ir. D.J. Bleyerveld<br />

ir. C.M. Engelsman<br />

ir. A.J.M. Galavazi<br />

ir. C.M. Engelsman<br />

Nederland: Amersfoort, Arnhem, Breda, Diemen, Den Haag, Eindhoven,<br />

Groningen, Heerhugowaard, Hengelo, Maastricht-Airport, Rotterdam, Rijswijk,<br />

Westerhoven, Zaandam<br />

Deelnemingen<br />

DEPOTEC<br />

DHV/Holland<br />

Railconsult<br />

Infraflex<br />

Ingenieursbureau<br />

Vathorst<br />

TEC<br />

Deelnemingen<br />

Protected Storage<br />

Engineers<br />

DHV CR<br />

(Tsjechië)<br />

DHV Hungary<br />

DHV Poland<br />

DHV FBO<br />

(Portugal)<br />

DHV Tecnopor<br />

(Portugal)<br />

DHV CEM<br />

(Portugal)<br />

Delcan<br />

(Canada)<br />

National<br />

Engineering<br />

Technology<br />

Corporation<br />

(Verenigde<br />

Staten)<br />

Perlstein Galit<br />

(Israël)<br />

DEVCONsultants<br />

(Bangladesh)<br />

DHV China<br />

DHV Beijing<br />

Environmental<br />

Engineering<br />

(China)<br />

DHV Engineering<br />

Consultancy<br />

(China)<br />

DHV Global<br />

Engineering<br />

Center (India)<br />

MDP Consultants<br />

(India)<br />

Stewart Scott<br />

International<br />

(Zuid-Afrika,<br />

Botswana,<br />

Zimbabwe)<br />

Panafcon<br />

(Kenia)<br />

SEED<br />

(Mozambique)<br />

DHV Services<br />

MLD (Indonesië)<br />

directie:<br />

ir. L.H.P. Janssen<br />

EML (Sri Lanka)<br />

A+D Engels<br />

(België)<br />

DHV CIS<br />

(Rusland)<br />

Iris Consulting<br />

(België)<br />

DHV Consultants<br />

Guatemala<br />

Delcan-DHV<br />

(Canada)<br />

DHV Hsiung Ling<br />

Engineering<br />

(Taiwan)<br />

DHV Sudamérica<br />

(Bolivia)<br />

DHV MED<br />

(Israël)<br />

DHV Consultants<br />

Representative<br />

Office (Nepal)<br />

SADECO<br />

(Saudi-Arabië)<br />

NACO-Stewart<br />

Scott Airport<br />

Consultants<br />

(Zuid-Afrika)<br />

DHV Planetek<br />

(Taiwan)<br />

DHV Tunisia<br />

DHV Consultants<br />

Representative<br />

Office (Vietnam)<br />

Nederland Europa Buiten Europa


www.dhv.com/offices<br />

Adressen<br />

57<br />

Adressen<br />

Nederland<br />

DHV Groep<br />

Raad van Bestuur:<br />

ir. R.G. Campen (voorzitter)<br />

ir. B.M. van Ee<br />

Business Development:<br />

ir. C.M. Engelsman<br />

Finance and Control:<br />

J.T. van Manen, RA<br />

Juridische Zaken:<br />

mr. J.C. Overbosch<br />

Human Resource Management:<br />

drs. B.M.L. Janssen-Crijns<br />

Informatie en Kennis:<br />

J.H. Kulicki M.I.M.<br />

Communications:<br />

drs. J. van Enst<br />

Laan 1914 nr. 35<br />

3818 EX Amersfoort<br />

Postbus 219<br />

3800 AE Amersfoort<br />

Tel (033) 468 37 00<br />

Fax (033) 468 37 48<br />

E-mail info@dhv.nl<br />

Website www.dhv.nl<br />

DHV Ruimte en Mobiliteit BV<br />

directie:<br />

ir. P.W. Besselink<br />

Laan 1914 nr. 35<br />

3818 EX Amersfoort<br />

Postbus 1076<br />

3800 BB Amersfoort<br />

Tel (033) 468 27 00<br />

Fax (033) 468 28 01<br />

E-mail info-rm@dhv.nl<br />

Arnhem<br />

Tel (026) 354 04 50<br />

Fax (026) 442 75 46<br />

E-mail info-oost@dhv.nl<br />

Website www.dhv.nl/oost<br />

Den Haag<br />

Tel (070) 314 33 33<br />

Fax (070) 326 28 91<br />

E-mail info-west@dhv.nl<br />

Website www.dhv.nl/west<br />

Eindhoven<br />

Tel (040) 259 36 00<br />

Fax (040) 259 36 01<br />

E-mail info-brabant-zeeland@dhv.nl<br />

Website www.dhv.nl/brabant-zeeland<br />

Groningen<br />

Tel (050) 369 53 00<br />

Fax (050) 318 32 11<br />

E-mail info-noord@dhv.nl<br />

Website www.dhv.nl/noord<br />

Hengelo<br />

Tel (074) 255 20 00<br />

Fax (074) 243 92 45<br />

E-mail info-oost@dhv.nl<br />

Website www.dhv.nl/oost<br />

Maastricht-Airport<br />

Tel (043) 329 48 48<br />

Fax (043) 329 48 99<br />

E-mail info-limburg@dhv.nl<br />

Website www.dhv.nl/limburg<br />

Zaandam<br />

Tel (075) 653 03 00<br />

Fax (075) 653 03 99<br />

E-mail info-west@dhv.nl<br />

Website www.dhv.nl/west<br />

IBZH Raadgevend<br />

Ingenieursbureau BV<br />

Den Haag<br />

Tel (070) 314 33 33<br />

Fax (070) 326 28 91<br />

E-mail info@ibzh.nl<br />

Website www.ibzh.nl<br />

DHV Interim Management<br />

Amersfoort<br />

Tel (033) 468 29 53<br />

Fax (033) 468 28 01<br />

E-mail info-im@dhv.nl<br />

DHV Management<br />

Consultant s<br />

Amersfoort<br />

Tel (033) 468 35 29<br />

Fax (033) 468 30 01<br />

E-mail mc@dhv.nl<br />

Website www.dhv.nl/mc<br />

DHV Temid Rail<br />

Heerhugowaard<br />

Tel (072) 575 05 05<br />

Fax (072) 574 40 35<br />

E-mail info@temid.nl<br />

Website www.dhvtemidrail.nl<br />

Amersfoort<br />

Tel (033) 468 27 00<br />

Fax (033) 468 28 01<br />

Temid Consultants &<br />

Engin e e rs<br />

Heerhugowaard<br />

Tel (072) 575 05 05<br />

Fax (072) 574 40 35<br />

E-mail info@temid.nl<br />

Website www.temid.nl<br />

Rijswijk<br />

Tel (070) 307 08 88<br />

Fax (070) 319 46 76<br />

E-mail inforwk@temid.nl<br />

DEPOTEC vof<br />

Amersfoort<br />

Tel (033) 468 33 53<br />

Fax (033) 468 28 01<br />

E-mail depotec@dhv.nl<br />

DHV/ Holland Railconsult vof<br />

Amersfoort<br />

Tel (033) 468 33 00<br />

Fax (033) 468 28 01<br />

E-mail hsl-zuid@dhv.nl<br />

Infraflex BV<br />

Utrecht<br />

Tel (030) 223 97 99<br />

Fax (030) 223 97 11<br />

E-mail infraflex@infraflex.nl<br />

Website www.infraflex.nl<br />

Ingenieursbureau Vathorst vof<br />

Amersfoort<br />

Tel (033) 468 26 85<br />

Fax (033) 468 28 01<br />

E-mail marco.mijnders@dhv.nl<br />

Tu n n e l Engin eering<br />

Consultant s vof<br />

Veenendaal<br />

Tel (0318) 55 46 66<br />

Fax (0318) 55 26 44<br />

E-mail info@tec-tunnel.com<br />

Website www.tec-tunnel.com<br />

DHV Bouw en Industrie BV<br />

directie:<br />

ir. A.M.G. van Hamburg<br />

Laan 1914 nr.35<br />

3818 EX Amersfoort<br />

Postbus 578<br />

3800 AN Amersfoort<br />

Tel (033) 468 36 00<br />

Fax (033) 468 36 01<br />

E-mail BouwenIndustrie@dhv.nl<br />

Website www.dhv.nl/bouwenindustrie<br />

Amersfoort<br />

Tel (033) 468 35 00<br />

Fax (033) 468 34 00<br />

E-mail BI-Amersfoort@dhv.nl


58<br />

Breda<br />

Tel (076) 520 99 50<br />

Fax (076) 520 71 26<br />

E-mail BI-Breda@dhv.nl<br />

Den Haag<br />

Tel (070) 336 74 00 / 55<br />

Fax (070) 390 71 34 / 399 75 57<br />

E-mail BI-DenHaag@dhv.nl<br />

Eindhoven<br />

Tel (040) 250 92 50<br />

Fax (040) 250 92 51<br />

E-mail BI-Eindhoven@dhv.nl<br />

Rotterdam<br />

Tel (010) 404 40 40<br />

Fax (010) 414 39 75<br />

E-mail BI-Rotterdam@dhv.nl<br />

Westerhoven<br />

Tel (040) 207 45 45<br />

Fax (040) 207 45 00<br />

E-mail BI-Westerhoven@dhv.nl<br />

Zaandam<br />

Tel (075) 653 03 00<br />

Fax (075) 653 03 99<br />

E-mail BI-Zaandam@dhv.nl<br />

PKB bouwadviseurs<br />

Diemen<br />

Tel (020) 398 91 10<br />

Fax (020) 398 91 15<br />

E-mail amsterdam@pkb.nl<br />

Website www.pkb.nl<br />

Rotterdam<br />

Tel (010) 201 00 44<br />

Fax (010) 201 00 40<br />

E-mail rotterdam@pkb.nl<br />

Protected Storage<br />

Engineers vof<br />

Rotterdam<br />

Tel (010) 404 40 40<br />

Fax (010) 414 39 75<br />

E-mail info@psengineers.nl<br />

Website www.psengineers.nl<br />

DHV Water BV<br />

directie:<br />

ir. R.A.M. Oppermann<br />

Laan 1914 nr. 35<br />

3818 EX Amersfoort<br />

Postbus 484<br />

3800 AL Amersfoort<br />

Tel (033) 468 22 00<br />

Fax (033) 468 23 01<br />

E-mail info-water@dhv.nl<br />

Website www.dhv.nl/water<br />

DHV Aviation<br />

directie:<br />

ir. G.L. Hondius<br />

Anna van Saksenlaan 10<br />

2593 HT Den Haag<br />

Postbus 93056<br />

2509 AB Den Haag<br />

Tel (070) 344 63 00<br />

Fax (070) 324 53 02<br />

E-mail naco-haag@naco.nl<br />

NACO, Netherlands Airport<br />

Consultants B.V.<br />

directie:<br />

ir. H.A. Brockmeier<br />

Tel (070) 344 63 00<br />

Fax (070) 324 53 02<br />

E-mail naco-haag@naco.nl<br />

Website www.naco.nl<br />

DHV Services BV<br />

directie:<br />

ir. L.H.P. Janssen<br />

Laan 1914 nr.35<br />

3818 EX Amersfoort<br />

Postbus 577<br />

3800 AN Amersfoort<br />

Tel (033) 468 20 00<br />

Fax (033) 468 21 01<br />

E-mail info-services@dhv.nl<br />

Europa<br />

BELGIË<br />

A + D Engels n.v.<br />

directie:<br />

V.L. Langenaeker, G.L. Leemans<br />

Dieplaan 55<br />

3600 Genk<br />

Postbus 90<br />

3600 Genk<br />

Tel +32 89 32 26 00<br />

Fax +32 89 32 26 09<br />

E-mail info@adengels.be<br />

Website www.adengels.be<br />

Nijlen<br />

Tel +32 34 11 09 07<br />

Fax +32 34 81 74 81<br />

E-mail sb-engels@pandora.be<br />

Tienen<br />

Tel +32 16 76 52 98<br />

Fax +32 16 76 69 03<br />

E-mail adtienen@belgacom.net<br />

Iris Consulting CV<br />

directie:<br />

V.L. Langenaeker, D.L. Lauwers,<br />

A.C. Claes<br />

Kazernestraat 45<br />

1000 Brussel<br />

Tel +32 22 89 16 00<br />

Fax +32 22 89 16 99<br />

E-mail info@irisconsulting.be<br />

Website www.irisconsulting.be<br />

HONGARIJE<br />

DHV Hungary Ltd.<br />

directie:<br />

L. Deme<br />

1134 Boedapest<br />

Váci út 45/B<br />

Tel +36 1 340 9560<br />

Fax +36 1 340 9563<br />

E-mail dhv@dhv.hu<br />

Website www.dhv.hu<br />

POLEN<br />

DHV Polska Sp.z o.o.<br />

directie:<br />

C. Luczak<br />

ul. Domaniewska 41<br />

02-672 Warschau<br />

Tel +48 22 606 28 02<br />

Fax +48 22 606 28 03<br />

E-mail dhvpolska@dhv.pl<br />

Website www.dhv.pl<br />

PORTUGAL<br />

DHV FBO Consultores, S.A.<br />

directie:<br />

ir. D.J. Bleyerveld a.i.<br />

Rua Dr. António Loureiro Borges, 5-6º<br />

Arquiparque - Miraflores<br />

1495-131 Algés<br />

Tel +351 21 412 74 00<br />

Fax +351 21 412 74 90<br />

E-mail info@dhvfbo.pt<br />

Website www.dhvfbo.pt<br />

DHV CEM, S.A.<br />

directie:<br />

L. Rebouço<br />

Rua Dr. António Loureiro Borges, 5-6º<br />

Arquiparque - Miraflores<br />

1495-131 Algés<br />

Tel +351 21 412 74 00<br />

Fax +351 21 412 74 90<br />

E-mail info@dhvcem.pt<br />

Website www.dhvcem.pt<br />

DHV Tecnopor, Lda.<br />

directie:<br />

M. Braga da Cruz<br />

Rua Ricardo Severo, 3-4º<br />

4050-515 Porto<br />

Tel +351 22 606 13 40<br />

Fax +351 22 609 32 53<br />

E-mail info@tecnopor.pt<br />

Website www.tecnopor.pt<br />

RUSLAND<br />

DHV CIS<br />

directie:<br />

dr. A.E. Kossov<br />

Vorontsovskaya Street 41, 7th floor<br />

Moskou 109147<br />

Tel +7 095 676 48 77<br />

Fax +7 095 911 68 43<br />

E-mail cis@dhv.ru<br />

Website www.dhv.ru<br />

TSJECHIË<br />

DHV CR, spol. s r.o.<br />

directie:<br />

ing. V. Bízek<br />

Táboritská 1000/23<br />

130 87 Praag 3<br />

Tel +420 267 092 350<br />

Fax +420 267 092 360<br />

E-mail dhv@dhv.cz<br />

Website www.dhv.cz<br />

Brno<br />

Tel +420 545 212 671-2<br />

Fax +420 545 214 642<br />

E-mail dhv@brn.dhv.cz<br />

Ostrava<br />

Tel/Fax +420 597 310 229<br />

E-mail dhv@ova.dhv.cz


www.dhv.com/offices<br />

Adressen<br />

59<br />

Nabije Oosten<br />

ISRAËL<br />

DHV MED Ltd.<br />

directie:<br />

G. Siboni<br />

1 Gad Manela st.<br />

P.O. Box 8058<br />

New Industry Zone<br />

Netanya<br />

Tel +972 9 8852312<br />

Fax +972 9 8853901<br />

E-mail gabriel@dhvmed.com<br />

Website www.dhvmed.com<br />

Perlstein Galit Ltd.<br />

directie:<br />

D.H. Smith<br />

Shoncino 16<br />

P.O. Box 57111<br />

Tel Aviv 61570<br />

Tel +972 3 561 6333<br />

Fax +972 3 561 1441<br />

E-mail pgl@pgl.co.il<br />

Afrika<br />

BOTSWANA<br />

Stewart Scott International<br />

directie:<br />

P. Manyumwa<br />

1st Floor, Modiri House<br />

Plot 22076, Gaborone West<br />

P.O. Box 1517<br />

Gaborone<br />

Tel +9 267 395 2557<br />

Fax +9 267 395 3009<br />

E-mail gabs@ssi.info.bw<br />

Website www.stewartscott.com<br />

KENIA<br />

Panafcon Ltd.<br />

directie:<br />

R. Okello<br />

Wood Avenue (Off Arwings Kodhek Rd)<br />

Kilimani<br />

P.O. Box 53147<br />

00200 City Square<br />

Nairobi<br />

Tel +254 2 571017 / 18 / 20<br />

Fax +254 2 57 0542<br />

E-mail info@ssi.co.ke<br />

ZUID-AFRIKA<br />

Stewart Scott International<br />

directie:<br />

dr. V. Prins<br />

2 Norwich Close, Sandown<br />

Sandton, 2196<br />

P.O. Box 784506<br />

Sandton, 2146<br />

Tel +27 011 780 0611<br />

Fax +27 011 780 0839<br />

E-mail corporate@ssi.co.za<br />

Website www.stewartscott.com<br />

Azië<br />

BANGLADESH<br />

DEVCONsultants Ltd.<br />

directie:<br />

A. Rahman<br />

House 10/A, Road 103<br />

Gulshan-2<br />

Dhaka-1212<br />

Tel +880 2 8826558 / 2113 / 3228<br />

Fax +880 2 8826305<br />

E-mail devcon@devconbd.com<br />

Website www.devconbd.com<br />

CHINA<br />

DHV China BV,<br />

DHV Beijing Environmental<br />

Engineering Co., Ltd.<br />

directie:<br />

drs. H.R.J. van Maanen<br />

Rm 405-408 Estoril House<br />

2 Jiangtai Road<br />

100016 Beijing<br />

Tel +86 10 64379187<br />

Fax +86 10 64379189<br />

E-mail info@dhv.cn<br />

Website www.dhv.cn<br />

MOZAMBIQUE<br />

Socie dade de Engen haria e<br />

Desen volv imen to, Lda. (SEED)<br />

directie:<br />

H. Cardoso<br />

Av. Patrice Lumumba 178<br />

CP 1923<br />

Maputo<br />

Tel +258 1 322502 / 3<br />

Fax +258 1 426804<br />

E-mail seed@seed.co.mz<br />

Website www.seed.co.mz<br />

DHV Engin e e ring<br />

Consultancy Co., Ltd.<br />

Shanghai<br />

Tel +86 21 6427 7370<br />

Fax +86 21 6427 7376<br />

E-mail dhv.sh@dhv.sh<br />

Guangzhou<br />

Tel +86 20 8732 1551<br />

Fax +86 20 8732 4339<br />

E-mail lucy.gong@dhv.sh,<br />

maggie.ma@dhv.sh<br />

TUNESIË<br />

DHV Tunisia<br />

directie:<br />

H. Daoud<br />

Imm. Carthago Horizon<br />

Apt. A31<br />

Les Berges du Lac<br />

2045 Tunis<br />

Tel +216 71 962 326<br />

Fax +216 71 962 671<br />

E-mail dhvt@dhv.com.tn<br />

INDIA<br />

DHV Global Engineering<br />

Centre BV<br />

directie:<br />

drs. ir. M.A.M. Willemsen<br />

India Branch Office<br />

13 & 14, I block SDF<br />

Noida Special Economic Zone<br />

Noida<br />

Tel/Fax +91 120 534 0258<br />

E-mail dhvgecindia@touchtelindia.net<br />

ZIMBABWE<br />

Stewart Scott Zimbabwe<br />

directie:<br />

H. Rapson<br />

10th Floor, Pax House<br />

87-89 Kwame Nkrumah Avenue<br />

P.O. Box 1748<br />

Harare<br />

Tel +9263 4 79 7108<br />

Fax +9263 4 79 3838<br />

E-mail sshre@ssi.co.zw<br />

Website www.stewartscott.com<br />

MDP Consultants Pvt. Ltd.<br />

directie:<br />

Dr. H.A. Kazmi<br />

C-154, Greater Kailash - I<br />

New Delhi - 110 048<br />

Tel +91 11 2646 6433 / 6455 / 5744<br />

Fax +91 11 2622 6543<br />

E-mail mdpdelhi@touchtelindia.net,<br />

mdpdelhi@del6.vsnl.net.in<br />

Website www.mdpindia.com


60<br />

Adressen<br />

www.dhv.com/offices<br />

Lucknow<br />

Tel +91 522 2393152<br />

Fax +91 522 2393052<br />

E-mail mdplkogc@satyam.net.in<br />

Chennai<br />

Tel +91 44 243 44 138<br />

Fax +91 44 243 44 140<br />

E-mail mdp_chennai@vsnl.net<br />

INDONESIË<br />

MLD<br />

directie:<br />

ir. E.B. Delianto<br />

Ventura Building, Suite 405<br />

Jl. R.A. Kartini no. 26 (Outer Ring Road)<br />

Jakarta Selatan 12430<br />

Tel +62 21 7504605<br />

Fax +62 21 7504610<br />

E-mail mitrald@rad.net.id<br />

Website www.mld.co.id<br />

NEPAL<br />

DHV Consultants<br />

Representative Office<br />

directie:<br />

H.R. Subedi<br />

Lokamthali, Madhyapur (Thimi)-16<br />

P.O. Box 5685<br />

Kathmandu<br />

Tel +977 1 6631077<br />

Fax +977 1 6630378<br />

E-mail subedi@wlink.com.np<br />

DHV Planetek Co., Ltd.<br />

directie:<br />

C.F. Su, dr. W.K. Liu<br />

4F, 505, Chung Shan 2nd Road<br />

Kaohsiung, 801<br />

Tel +886 7 215 0508<br />

Fax +886 7 215 0516<br />

E-mail planetek@ms7.hinet.net<br />

Website www.dhvplanetek.com.tw<br />

Taipei<br />

Tel +886 2 25603303<br />

Fax +886 2 25426078<br />

E-mail planetek@tpts7.seed.net.tw<br />

VIETNAM<br />

DHV Consultants<br />

Representative Office<br />

directie:<br />

D.H. Bac<br />

Suite 810 - Artexport Building<br />

31-33 Ngo Quyen Street<br />

Hoan Kiem District<br />

Hanoi<br />

Tel +84 4 936 3889<br />

Fax +84 4 936 3890<br />

E-mail dhvvietnam@hn.vnn.vn<br />

Noord-Amerika<br />

CANADA<br />

Delcan<br />

directie:<br />

J. Kerr B.A.Sc, P.J. Boyd P.Eng<br />

133 Wynford Drive<br />

Toronto<br />

Ontario, M3C 1K1<br />

Tel +1 416 441 4111<br />

Fax +1 416 441 4131<br />

E-mail info@delcan.com<br />

Website www.delcan.com<br />

VERENIGDE STATEN<br />

National Engineering<br />

Technology Corporation<br />

directie:<br />

J. Prince<br />

14320 Firestone Blvd. Suite 100<br />

La Mirada, CA 90638<br />

Tel +1 714 562 5725<br />

Fax +1 714 562 5728<br />

E-mail web@la.nateng.com<br />

Website www.nateng.com<br />

Latijns-Amerika<br />

BOLIVIA<br />

DHV Sudamérica S.R.L.<br />

directie:<br />

ir. G.W. van Barneveld<br />

Avenida Arce 2799, Esq. Cordero<br />

Edif. Fortaleza, Piso 16, Of. 1601<br />

Casilla Postal 5147<br />

La Paz<br />

Tel/Fax +591 2 243 5379<br />

E-mail dhvbolivia@mail.megalink.com<br />

GUATEMALA<br />

DHV Consultants Guatemala<br />

directie:<br />

J.M. Solares<br />

Km 8.6 Antigua Carretera a El Salvador<br />

Centro Corporativo Muxbal,<br />

Torre Este 6to. Nivel<br />

Santa Catarina Pinula<br />

Tel +502 6637 2221<br />

Fax +502 6634 5715<br />

E-mail jms@dhv-ca.com<br />

Website www.dhv-ca.com<br />

S AUDI-ARABIË<br />

SADECO<br />

directie:<br />

M.Z. Chouayeb<br />

Dar Al-Hijaz Building 2, Floor 5<br />

apt. 25, Tahliya Street, Jeddah<br />

P.O. Box 2320<br />

Jeddah 21451<br />

Tel +966 2 667 9071<br />

Fax +966 2 667 9052<br />

E-mail info@naco-jeddah.com.sa<br />

Website www.sadeco.biz<br />

SRI LANKA<br />

Environment & Management<br />

Lanka Pvt. Ltd.<br />

directie:<br />

A.K. Jayatilake<br />

68, Davidson Road<br />

Colombo 4<br />

Tel +94 11 5535880<br />

Fax +94 11 5535877<br />

E-mail eml@sltnet.lk<br />

Website www.eml-consultants.com<br />

TAIWAN<br />

DHV Hsiung Ling<br />

Engineering Co., Ltd.<br />

directie:<br />

M.H. Shung, S.T. Chiang<br />

9F-1, No. 80, Szu Wei 3 Road<br />

Kaohsiung<br />

Tel +886 7 339 2083<br />

Fax +886 7 339 2085<br />

E-mail dhvhl@ms54.hinet.net


Colofon<br />

Fotografie<br />

omslag<br />

Wil Groenhuijsen<br />

pagina 3 en 19<br />

Wil Groenhuijsen<br />

pagina 4<br />

foto Zwarts en Van der Plas:<br />

Janita Sassen<br />

foto Lindenbergh: Boer & Croon<br />

foto Van Miert: Eric Fecken<br />

foto Van der Poel: ASML<br />

pagina 7 en 21<br />

Janita Sassen<br />

pagina 8<br />

Peter Paul Klapwijk<br />

pagina 15<br />

DHV<br />

pagina 24 onder<br />

ANP Foto/Koen Suyk<br />

pagina 24-25 v.l.n.r.<br />

Shell/Rob Keeris, DHV, NACO<br />

pagina 25 onder<br />

Wil Groenhuijsen<br />

pagina 26 boven<br />

Wil Groenhuijsen<br />

pagina 26-27 v.l.n.r.<br />

DHV, Delcan, DHV, Stewart Scott,<br />

Temid<br />

pagina 28-29 boven<br />

ANP Foto/Koen Suyk<br />

pagina 28-29<br />

DHV<br />

pagina 30-31 v.l.n.r.<br />

DHV, DHV/Urenco, DHV,<br />

OC graphics<br />

pagina 31 boven<br />

Shell/Rob Keeris<br />

pagina 32-33 boven<br />

DHV<br />

pagina 32-33 v.l.n.r.<br />

DHV, Waterschap Zuiderzeeland,<br />

Industriewater Eerbeek, DHV<br />

pagina 34-35<br />

nachtfoto: Stewart Scott<br />

International, overige: NACO<br />

Teksten<br />

Charles den Tex<br />

Projectcoördinatie en<br />

eindredactie<br />

Communications, DHV Services<br />

Ontwerp<br />

Studio, DHV Services<br />

Drukwerk<br />

Wilco<br />

Productiebegeleiding: Cendris<br />

Dit jaarverslag is tevens<br />

verkrijgbaar in het Engels.<br />

DHV geeft ook een sociaal<br />

jaarverslag <strong>2004</strong> uit.<br />

Wilt u een exemplaar van<br />

het (sociaal) jaarverslag<br />

<strong>2004</strong>, stuur dan een e-mail<br />

naar info@dhv.nl of bel<br />

(033) 468 20 15.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!