opzet stripboek dgbc (DEF) LR spread_0
opzet stripboek dgbc (DEF) LR spread_0
opzet stripboek dgbc (DEF) LR spread_0
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Dutch Green Building Council<br />
DE DGBC PARTICIPANT EN DE TIEN<br />
STEVIGE STELLINGEN<br />
Over duurzaamheid als techniek, geld terugkrijgen, energieneutraal in 2020,<br />
vervuilende gebruikers, gezonde gebouwen, flexibele huurders en meer….
Over de DGBC<br />
Stichting Dutch Green Building Council (DGBC) is een onafhankelijke netwerkorganisatie die streeft naar verduurzaming van de gebouwde<br />
omgeving. Hiertoe beheert en ontwikkelt de DGBC onder andere het nationaal en internationaal erkende duurzaamheidskeurmerk<br />
BREEAM-NL; hét meetinstrument om Nederlandse gebouwen, gebieden en projecten op hun duurzaamheidprestaties te beoordelen.<br />
Daarnaast leidt de DGBC professionals op om beoordelingen te kunnen uitvoeren en duurzame maatregelen te initiëren.<br />
Naast het meten van duurzaamheid onderneemt de DGBC een veelheid aan acties, allemaal gericht op haar missie: het verduurzamen van<br />
de gebouwde omgeving. De stichting is in 2008 op initiatief van de markt opgericht door ABN Amro, Redevco, Dura Vermeer, SBR en de<br />
gemeente Amsterdam. Inmiddels telt de DGBC bijna 350 participanten.<br />
De DGBC is Established Member van de World Green Building Council.<br />
Kijk voor meer informatie op www.<strong>dgbc</strong>.nl.<br />
Bestuursleden <br />
Voorzitter<br />
de heer J.C. Gillis<br />
CEO, Bouwfonds IM<br />
Secretaris en vice-voorzitter<br />
de heer D.J. van Hal<br />
directievoorzitter, Bouwinvest<br />
de heer H.A.A. Collot d’Escury<br />
CEO, DESSO<br />
de heer drs. J. Dura<br />
Voorzitter Raad van Bestuur,<br />
Dura Vermeer Groep N.V.<br />
de heer drs. P.F.C. Göbel<br />
directeur, ING Real Estate Finance<br />
mevrouw prof. dr. ir. J.D.M. van Hal<br />
Hoogleraar Sustainable Housing<br />
Transformation, TU Delft<br />
Hoogleraar Sustainable Building and<br />
Development, Business Universiteit<br />
Nyenrode<br />
de heer ing. C.A. Hersbach MRE<br />
HDP Real Estate BV<br />
de heer ir. J. de Leeuw<br />
Algemeen directeur, SBRCURnet<br />
de heer R. Prins<br />
adj. Directeur Financien &<br />
Bedrijfsvoering, Gemeente Amsterdam,<br />
Ontwikkelingsbedrijf<br />
de heer ing. J.W. van Schooten<br />
architect/directeur, Team V Architectuur<br />
de heer ir. D. van Vliet<br />
directeur, Unica Groep B.V.<br />
mevrouw drs. M. Weekhout<br />
directielid, Kennispark Twente en<br />
directeur, Kennisvalorisatie Saxion<br />
Medewerkers<br />
Anja Groeneveld<br />
Directie Assistente<br />
Annemarie van Doorn<br />
Directeur<br />
Bart Brok<br />
Administrateur<br />
Clio van der Veer<br />
Secretaresse<br />
Dong Cao<br />
Projectmanager<br />
Edwin van Noort<br />
Projectmanager<br />
Esther Wierts<br />
Trainingscoördinator<br />
Guido Slokkers<br />
Projectmanager<br />
Ingrid Smeelen<br />
QA Medewerker<br />
Jeroen van Haasteren<br />
Projectmanager<br />
Joshwin Zuidema<br />
Programmeur<br />
Maarten Dansen<br />
Operationeel Manager<br />
Marieke Olsthoorn<br />
Hoofd Communicatie & PR<br />
Mariska Louwerens<br />
Communicatiecoördinator<br />
Matthijs Timmers<br />
Persvoorlichter/tekstschrijver<br />
Niek Stukje<br />
Communicatieadviseur<br />
Robert-Jan Granneman<br />
Projectmanager ICT<br />
2
Introductie<br />
Wat krijg je als je aan participanten, bestuursleden, medewerkers en advies- en stuurgroepleden van<br />
de Dutch Green Building Council vraagt om te reageren op tien stevige stellingen die te maken hebben<br />
met duurzaamheid in de gebouwde omgeving? Dan volgt een overvloed aan inspiratie, verschillende<br />
meningen, nieuwe en verrassende inzichten Bijvoorbeeld:<br />
"“Energieneutraal in<br />
2020 halen we<br />
gemakkelijk”"<br />
"“Voor duurzame<br />
gebouwen is natuurlijk<br />
licht en ventilatie<br />
net zo belangrijk als<br />
hergebruikte<br />
materialen en<br />
energiebesparing”"<br />
“"Als een duurzaam gebouw<br />
niet goed is, dat hebben<br />
ontwikkelaar en koper hun<br />
huiswerk niet goed gedaan”"<br />
"“Duurzaamheid is je<br />
verstand gebruiken”"<br />
"“Vernuftigheid, handelsgeest<br />
en aanpassingsvermogen hebben<br />
Nederland op de kaart gezet"”<br />
Deze soundbites, en nog veel meer, hebben we voor u gebundeld op een wellicht wat onorthodoxe<br />
wijze. Het geeft aan hoe breed het duurzaamheidsnetwerk in Nederland is. Het toont tevens de ambitie<br />
om de verduurzaming van de gebouwde omgeving in volle vaart voort te zetten.<br />
Waar we ons als sector de komende jaren op moeten gaan richten? Dat vroegen we ook. Laat uw<br />
antwoord achter en onthoud ‘'m vooral. Het gaat de komende periode nog vaak een onderwerp van<br />
gesprek worden in de verduurzamingsdiscussie.<br />
3
DUURZAAM GEBOUW: NIET GOED GELD TERUG<br />
Alles OK hier!<br />
4<br />
STELLING 1: DUURZAAM GEBOUW: NIET GOED GELD TERUG
“"Als een duurzaam gebouw niet goed is, dan hebben<br />
ontwikkelaar en koper hun huiswerk niet goed gedaan.<br />
De verantwoordelijkheid ligt dan net zo goed bij de<br />
koper als bij de ontwikkelaar."<br />
Over Hugo Ouwehand<br />
Sinds 2004 geeft Hugo Ouwehand leiding aan het Hypohekenbedrijf bij Syntrus<br />
Achmea Real Estate & Finance in Amsterdam. Hij is eindverantwoordelijk voor het<br />
commerciële traject en het beheer van de hypothekenportefeuilles van opdrachtgevers<br />
alsmede voor het Fondsmanagement van de twee Hypotheekfondsen met een omvang<br />
van bijna 5 miljard euro. In 1993 maakte Hugo Ouwehand zijn entree in het bankwezen.<br />
Hugo Ouwehand (directeur Hypotheken bij Syntrus Achmea Real Estate & Finance)<br />
Over Johan Winnubst<br />
Johan Winnubst is directeur bij Strukton Worksphere. Winnubst staat bekend<br />
om zijn integrale benadering en het genereren van nieuwe samenwerkingsmodellen<br />
in de bouwkolom. Hij heeft een scherpe visie op de toekomst als het gaat om het<br />
faciliteren en exploiteren voor de eindgebruiker. Hij is van mening dat je, door<br />
zowel in- als extern integraal<br />
te werken met strategische<br />
partners, in staat bent<br />
duurzame functionaliteiten<br />
te leveren. Alleen dán kan je<br />
als organisatie innovatieve<br />
oplossingen bieden voor mens<br />
en maatschappij.<br />
"“Voor een duurzaam gebouw is vooral<br />
lef en integraal denken én werken nodig.<br />
Hiermee gaat het verdienmodel binnen<br />
de herziende bouwkolom pas werken.<br />
Mits constant wordt voldaan aan de<br />
functionaliteit en exploitatie volgens het<br />
businessmodel."<br />
Johan Winnubst (directeur Strukton Worksphere)<br />
Visie van Strukton Worksphere<br />
Niet goed, geld terug; dit is zeker nog niet overal toepasbaar, maar gaat in de nabije toekomst<br />
beslist vaker gebeuren. Door integraal te werken laten we Strukton-pijlers, zoals transparantie,<br />
betrokkenheid en risicodragend van ontwerp tot en met exploitatie nog beter tot zijn recht komen. Medewerkers<br />
van Strukton en onze partners worden uitgedaagd om de materie anders te benaderen en te komen met een<br />
totaaloplossing, die past bij de ambitie en beleving van de eindgebruiker.<br />
STELLING 1: DUURZAAM GEBOUW: NIET GOED GELD TERUG<br />
5
DUURZAAMHEID IS EEN IDEOLOGIE EN<br />
GEEN TECHNIEK<br />
6<br />
STELLING 2: DUURZAAMHEID IS EEN IDEOLOGIE EN GEEN TECHNIEK
"“Er wordt te snel gekeken naar technologische<br />
oplossingen wanneer we spreken over verduurzaming.<br />
De essentie zit echter in de mindset. We zullen ons<br />
nog bewuster moet zijn van onze nalatenschap aan<br />
volgende generaties.”"<br />
Over Michael van Hulst<br />
Michael van Hulst is sinds 2004 werkzaam bij Eneco en richt zich<br />
de laatste jaren intensief op de vastgoedsector. Hiervoor vertaalt<br />
hij de duurzame strategie van Eneco naar duurzame oplossingen<br />
voor beleggers, asset en property managers en eindgebruikers.<br />
Van Hulst is lid van de adviesgroep BREEAM-NL In-Use. Hij heeft<br />
een energie technische achtergrond en behaalde zijn master met<br />
specialisatie op het gebied van commerciële strategie.<br />
Michael van Hulst (Senior Programma Manager van Eneco)<br />
Visie van Eneco<br />
Niet alleen voor de bronnen die we aanwenden voor energieproductie en consumptie, maar<br />
ook in onze vastgoedvraagstukken staat deze overweging voorop. Pas dan dienen we ons af<br />
te vragen welke technieken deze ambitie waarmaken. Zo bekijken wij vanuit Eneco continu op welke manier we een<br />
betaalbare en duurzame energievoorziening kunnen bieden, en direct welke impact dit heeft op de toekomst.<br />
Over Ron de Goeij<br />
Ron de Goeij is directievoorzitter bij<br />
van aken architecten. In die functie is<br />
hij verantwoordelijk voor het algemeen<br />
management en de strategie van het<br />
bureau. De Goeij is ruim 17 jaar actief<br />
in de architectenbranche. Hij begon in<br />
1996 als architect en vervulde vanaf<br />
1999 managementfuncties bij diverse<br />
architectenbureaus. In januari 2010 trad Ron de Goeij in dienst bij<br />
van aken architecten als manager new business development. Met<br />
name zijn internationale ervaring is een belangrijke toevoeging aan de<br />
verschillende competenties binnen de directie van VAA.<br />
“"Duurzaamheid is geen van<br />
beide. Duurzaamheid is je<br />
verstand gebruiken."<br />
Ron de Goeij (directievoorzitter bij van aken architecten)<br />
STELLING 2: DUURZAAMHEID IS EEN IDEOLOGIE EN GEEN TECHNIEK<br />
7
“"Duurzaamheid is nog geen gemeengoed, maar komt voort<br />
uit een overtuiging. Technologische innovatie is slechts een<br />
onderdeel dat ervoor zal zorgen dat duurzame bouwoplossingen<br />
tot het standaard repertoire van de bouwsector gaan behoren."””<br />
Jan Hulspas<br />
(projectleider bij<br />
ConsortArchitects)<br />
Over Jan Hulspas<br />
Jan Hulspas is als projectleider en bouwmanager al jarenlang verbonden aan<br />
ConsortArchitects. Hij begon direct na de HTS zijn carrière bij het Rotterdamse<br />
architectenbureau dat al sinds 1947 in de sector werkzaam is. Hulspas werkte<br />
vervolgens 14 jaar bij de Rijksgebouwendienst in Den Haag en keerde in 2007 weer<br />
terug bij ConsortArchitects. Als senior projectleider en BREEAM-NL Expert vervult<br />
hij een rol in diverse utiliteitsprojecten.<br />
Visie van ConsortArchitects<br />
Ons 5 sterren BREEAM-NL project voor de Lely Campus illustreert mooi hoe we met<br />
gemeenschappelijke ambitie en overtuiging tot de hoogst haalbare duurzame resultaten zijn<br />
gekomen. Techniek was weliswaar een significant onderdeel, maar belangrijker was de multidisciplinaire samenwerking<br />
waardoor de winst op duurzaamheid verder reikt dan energiebesparing en vermindering van emissies.<br />
"Duurzaamheid is een manier van denken (en<br />
handelen!), die deels ideologisch van aard is, en<br />
deels technisch.<br />
Het vormt het kader om tot vernieuwende<br />
architectuur te komen."<br />
Noud Paes (architect Bureau Paul de Ruiter)<br />
Over Noud Paes<br />
Noud Paes is architect en werkt sinds 2006 bij Architectenbureau Paul<br />
de Ruiter. Hij volgde na de HTS Bouwkunde in Heerlen de Masteropleiding<br />
Architectuur aan de Technische Universiteit Eindhoven en was<br />
eerder werkzaam bij Buro 5. Projecten waar hij momenteel aan werkt<br />
zijn het nieuwe 4e Gymnasium in Amsterdam, een Multifunctioneel<br />
Onderwijsgebouw voor de Erasmus Universiteit Rotterdam, Brede School<br />
Het Dok in Oegstgeest, Brede School Huizinga in Amsterdam en het nieuwe<br />
hoofdkantoor van Fluor.<br />
8<br />
STELLING 2: DUURZAAMHEID IS EEN IDEOLOGIE EN GEEN TECHNIEK
Visie Bureau Paul de Ruiter<br />
Architecten zien duurzaamheid nog te vaak als een bedreiging, als een beperking in<br />
hun creativiteit. Maar esthetiek en duurzaamheid sluiten elkaar niet uit. Integendeel.<br />
Energiebesparing is voor ons juist aanleiding om vernieuwende en aansprekende architectuur te maken.<br />
"Duurzaamheid is een noodzaak en gaat over beter en<br />
toekomstgericht leven, een heel brede doelstelling. Voor ons<br />
werk: energie- en waterbesparing, beter materiaalgebruik,<br />
maar ook een betere, gezondere en comfortabele leef- en<br />
werkomgeving. Certificering helpt maar we moeten het vooral<br />
doen; meetbaar maken en de lat steeds hoger blijven leggen."<br />
Over Erik Lousberg<br />
Erik Lousberg is directeur van Deerns. Hij is betrokken<br />
geweest bij het ontwerp en de realisatie van vele projecten op<br />
het gebied van energieopwekking, -distributie en -beveiliging,<br />
met name in de gezondheidszorg, infrastructuur, luchthavens<br />
en datacentra. De ervaring gaat van het ontwerpen van deze<br />
installaties, tot het managen van projecten en het optreden als<br />
adviseur met name in de voorfase van deze projecten. De algemeen<br />
directeur van Deerns Nederland is tevens lid van de Raad van<br />
Bestuur van de Deerns Groep.<br />
Visie Deerns<br />
Duurzaamheid moet niet alleen<br />
een ideologie zijn en is al zeker geen<br />
techniek. Duurzaamheid is een noodzaak! Jammer dat het<br />
begrip inmiddels meer en meer een containerbegrip en<br />
marketingtool is geworden en dat we de werkelijke doelstelling<br />
en het bereiken van de doelstellingen soms uit het oog<br />
verliezen. Duurzaamheid gaat over beter en toekomstgericht<br />
leven. Het is een heel brede doelstelling. In ons werk ‘beperken’<br />
we ons tot die aspecten waar we zelf het meeste invloed op<br />
hebben: de bouwsector. Certificering op het gebied van duurzaamheid<br />
helpen ons in elk geval om het tastbaar te maken<br />
en praktisch haalbare doelen te verwezenlijken. De discussie<br />
welke methodiek het beste is, is daarbij ondergeschikt. We<br />
moeten het vooral doen, meetbaar maken en de lat steeds<br />
hoger blijven leggen.<br />
Erik Lousberg (Algemeen Directeur Deerns)<br />
“"Daar hoort een uitroepteken achter!<br />
Techniek maakt duurzaamheid mogelijk,<br />
maar zonder een intrinsieke drijfveer komt<br />
duurzaamheid niet verder dan energiebesparing<br />
en een verkleining van onze footprint. De<br />
techniek moet goed gebruikt worden (ook<br />
spaarlampen kunnen uitgedaan worden). Maar<br />
uiteindelijk zullen wij als mensen moeten<br />
veranderen in ons denken en doen om een<br />
duurzame samenleving mogelijk te maken.<br />
Dat is de ideologie; duurzaamheid moet in ons<br />
gaan zitten in plaats van buiten ons.”"<br />
Over Jos Schild<br />
Jos Schild is Adviseur duurzaam<br />
ontwikkelen bij Royal Haskoning<br />
DHV. Daarnaast is hij lid van<br />
de adviesgroep voor duurzame<br />
gebiedsontwikkeling. Ook is<br />
Schild erkend BREEAM-NL<br />
Expert voor gebiedsontwikkeling.<br />
Jos Schild (Adviseur duurzaam<br />
ontwikkelen Royal Haskoning DHV)<br />
STELLING 2: DUURZAAMHEID IS EEN IDEOLOGIE EN GEEN TECHNIEK<br />
9
ENERGIENEUTRAAL IN 2020<br />
HALEN WE NOOIT!<br />
10<br />
STELLING 3: ENERGIENEUTRAAL IN 2020 HALEN WE NOOIT
Jeroen de Haas (CEO Eneco)<br />
"Dit is geen ‘man on the moon’ ambitie, maar<br />
heel realistisch. Er bestaan nu al energieneutrale<br />
woningen en we hebben nog zes jaar te gaan<br />
tot 2020. De ambitie moet dus zijn dat er<br />
vanaf 2020 alleen nog maar nieuwe woningen<br />
energieneutraal worden gebouwd.”"<br />
Over Jeroen de Haas<br />
Jeroen de Haas (1959) is per 1 januari 2007 voorzitter van de Raad<br />
van Bestuur. Hij is sinds juli 2000 lid van de Raad van Bestuur en<br />
per 2006 vicevoorzitter. Hij was daarvoor sinds 1996 directeur<br />
van Enercom, de coöperatie van energiebedrijven, waarvan een<br />
zestal leden in juli 2000 met Eneco fuseerden. Eerder was De Haas<br />
directeur van RCCIVEV, een onderdeel van Roccade. Hij studeerde<br />
Nederlands recht in Utrecht.<br />
Visie van Eneco<br />
De ambitie om energieneutraal te worden, is afgesproken in het Energieakkoord en noodzakelijk<br />
om de klimaatdoelen tijdig te halen. Dit betekent voor Eneco dat wij andere diensten gaan<br />
leveren; we helpen mensen oplossingen te vinden voor het bufferen van energie, opslag en het afnemen van een<br />
energieoverschot gedurende bepaalde momenten op een dag en in het seizoen. Kortom: samen duurzame oplossingen<br />
toepassen op lokaal niveau.<br />
Over Rob Boerée<br />
Rob Boerée is directeur<br />
"“In 2020 nog niet volledig, maar wel<br />
Nationale Programma’s<br />
snel daarna! Zo zal energieneutrale<br />
bij Rijksdienst voor<br />
Ondernemend Nederland nieuwbouw dan al heel gewoon zijn.<br />
(RVO). Sinds 1975 heeft<br />
Simpelweg omdat de gebruiker dit<br />
hij verschillende functies<br />
wil; gemakkelijk, comfortabel en zeer<br />
bekleed op het gebied<br />
van energie & milieu.<br />
betaalbaar.”"<br />
Eerst als ambtenaar<br />
bij VROM, daarna 12<br />
jaar als directeur van het adviesbureau CEA te Rotterdam. Sinds<br />
1999 bij RVO en haar voorgangers als lid van het management en/of<br />
directieteam.<br />
Rob Boerée (Directeur Nationale Programma’'s bij<br />
Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO))<br />
STELLING 3: ENERGIENEUTRAAL IN 2020 HALEN WE NOOIT<br />
11
"2020 halen we gemakkelijk. Het wemelt in Amsterdam van de kansrijke<br />
initiatieven van burgers, bedrijfsleven en overheid op het gebied van<br />
zonne-energie, hergebruik van grondstoffen en lager energiegebruik in<br />
woningen. De passie waarmee hieraan wordt gewerkt is zo groot dat ik<br />
ervan overtuigd ben dat energieneutraal in 2020 wél haalbaar is."<br />
Maarten van<br />
Poelgeest<br />
(wethouder ruimtelijke<br />
ontwikkeling in<br />
Amsterdam<br />
(2006-2014))<br />
Over Maarten van Poelgeest<br />
Maarten van Poelgeest (48) is sinds 2006 wethouder in Amsterdam en verantwoordelijk voor ruimtelijke<br />
ordening, grondzaken en klimaat & energie. In de jaren tachtig verwierf hij landelijke bekendheid als<br />
actieleider van protesten tegen toenmalig onderwijsminister Deetman. In 1998 kwam Van Poelgeest in<br />
de gemeenteraad voor GroenLinks. Als wethouder zet hij zich in voor een energiezuinige stad waar energie<br />
schoon en betaalbaar is en heeft hij zelfbouw naar een hoger niveau getild, zodat mensen de regie kunnen<br />
nemen over hun toekomstige woning en woonomgeving.<br />
Visie gemeente Amsterdam<br />
Als bouwers, corporaties en gemeenten de handen ineenslaan dan moet het zondermeer<br />
mogelijk zijn deze doelstelling te halen. Als gemeente kunnen we dat niet alleen, maar we geven<br />
graag het goede voorbeeld. In Amsterdam zijn we bijvoorbeeld bezig met het uitwerken van plannen voor ‘energienota<br />
nul woningen’. Door ingrepen als optimale isolatie, slimme energiezuinige apparatuur en plaatsing van zonnepanelen,<br />
worden de energiekosten sterk omlaag gebracht. Bij normaal gebruik kan de energierekening zelfs helemaal verdwijnen.<br />
Over Edwin van Noort "“BREEAM-NL heeft genoeg voorbeelden<br />
Edwin van Noort is sinds 2012<br />
waaruit blijkt dat we het al kunnen. We<br />
in dienst bij de DGBC en is<br />
moeten alleen nog leren het te verkopen.”"<br />
verantwoordelijk voor de ontwikkeling<br />
van het BREEAM-NL Nieuwbouw<br />
keurmerk. Hij verzorgt de afhandeling van de technisch inhoudelijke vragen en maakt vertaalslag<br />
van input van de markt naar mogelijkheden voor verbetering van de Nederlandse BREEAM<br />
schema’s. Verder is Edwin secretaris van de adviesgroep nieuwbouw & renovatie en themagroep<br />
materialen. Ten slotte houdt Edwin zich bezig met de ontwikkeling van de online tools.<br />
Edwin van Noort<br />
(projectmanager DGBC)<br />
Peter Buurman<br />
(Adviseur<br />
Duurzaamheid<br />
Deerns)<br />
"“De koplopers bouwen<br />
al energieneutraal. Nu is<br />
de tijd om te versnellen<br />
vanuit het bedrijfsleven<br />
en de overheid en geen<br />
'‘neutrale’' toeschouwers aan<br />
de zijlijn te laten staan.”"<br />
Over Peter Buurman<br />
Peter is adviseur en teamleider voor de Expertisegroep<br />
Onderzoek, Bouwfysica en Energie op het Deerns hoofdkantoor<br />
te Rijswijk. Met meer dan 15 jaar ervaring op het gebied<br />
van energie en duurzaamheid heeft hij zich ontwikkeld tot<br />
een duurzame partner bij de ontwikkeling van duurzame<br />
gebouwen en gebieden. Samen werken en samen voorop lopen<br />
zijn de kwaliteiten waarmee hij opdrachtgevers adviseert en<br />
ondersteunt bij duurzaamheidsvraagstukken. De uitgebreide<br />
ervaringen met energiebesparende maatregelen, duurzame<br />
energieopwekking en BREEAM- en LEED-certificatie geven een<br />
sterk fundament om duurzame ambities te realiseren.<br />
12<br />
STELLING 3: ENERGIENEUTRAAL IN 2020 HALEN WE NOOIT
"Met de huidige maatregelen en de aansturing van de<br />
overheid zal het niet gemakkelijk gehaald kunnen worden.<br />
Mijn mening is dat er door de huidige instanties harder op de<br />
rem getrapt dient te worden om zodoende een schokeffect te<br />
creëren onder de Nederlanders. Overigens wel in samenspraak<br />
met de Europese Unie."<br />
Jaap Gillis (CEO Bouwfonds IM en voorzitter DGBC)<br />
Over Jaap Gillis<br />
Jaap Gillis is sinds 2012 CEO van Bouwfonds IM en lid van de Hoofddirectie van de<br />
Rabo Vastgoedgroep. Hiervoor was hij van 2006 tot 2012 CEO van Redevco B.V.<br />
met verantwoordelijkheden voor projectontwikkelingen en investeringen in nieuwe<br />
landen en Nederland. Jaap Gillis is voorzitter van de Dutch Green Building Council.<br />
Over Bart van de Velde<br />
Bart van de Velde is adviseur Energie & Klimaat bij APPM. Hij heeft als afgestudeerd stedelijk<br />
econoom uitgebreide ervaring opgedaan<br />
met regiomarketing en het organiseren van<br />
bijeenkomsten die onderdeel uitmaken van<br />
een bredere strategie waarbij een goede<br />
positionering, het maken van scherpe keuzes<br />
en het formuleren van meetbare doelen<br />
belangrijke speerpunten zijn. Binnen APPM<br />
heeft Bart aan de basis gestaan van diverse<br />
initiatieven rondom elektrisch vervoer en<br />
meer recentelijk de verduurzaming van<br />
verouderde bedrijventerreinen.<br />
Frank Zegers (eigenaar E4S Consult)<br />
“"De bouwpartijen zijn er klaar voor.<br />
De techniek is voorhanden en ontwikkelt<br />
alleen maar door. De besparing op<br />
de energiekosten maakt financiering<br />
mogelijk. De belangrijkste opgave is<br />
of we elkaar weten te vinden en het<br />
georganiseerd krijgen.””"<br />
“"Energieneutraal bouwen is<br />
technisch goed mogelijk. In<br />
de nieuwbouw zal dat snel<br />
gemeengoed worden en in<br />
2020 gangbaar. In de bestaande<br />
bouw is daar wat meer tijd<br />
voor nodig. Maar de technische<br />
ontwikkelingen gaan snel en<br />
zullen nieuwe oplossingen binnen<br />
bereik brengen.”"<br />
Bart van de Velde<br />
(projectmanager<br />
duurzaamheid APPM)<br />
Over Frank Zegers<br />
Frank Zegers is eigenaar van E4S Consult. Dit is een<br />
adviesbureau dat zich richt op het duurzamer maken van<br />
de gebouwde omgeving. Frank is milieukundig ingenieur<br />
(Wageningen Universiteit) en heeft 25 jaar ervaring<br />
met energiebesparing, duurzame energie en duurzame<br />
bouwprojecten. Hij is BREEAM-NL Assessor voor<br />
nieuwbouw en datacenters en lid van de Adviesgroepen<br />
voor het keurmerk voor nieuwbouw en het keurmerk voor<br />
duurzame gebieden van de DGBC.<br />
STELLING 3: ENERGIENEUTRAAL IN 2020 HALEN WE NOOIT<br />
13
GEBRUIKERS VAN<br />
GEBOUWEN ZIJN<br />
DE GROOTSTE<br />
VERVUILERS<br />
"Onjuist! Gebouwen vervuilen en gebruiken veel energie, maar de<br />
gebruikers willen dat natuurlijk niet. Het is de verantwoordelijkheid<br />
van gebouweigenaren en huurders daar wat aan te doen. Bestaande<br />
gebouwen kunnen veel duurzamer worden gemaakt. BREEAM-NL<br />
In-Use is een perfect hulpmiddel daarbij.”"<br />
Over Daan van Vliet<br />
Daan van Vliet is CEO van de Unica Groep. Daarnaast heeft hij diverse bestuursfuncties<br />
waaronder voorzitter van de Raad van Comissarissen van de Van Spaendock Groep en<br />
bestuurslid van de Dutch Green Building Council. Daan van Vliet is Koninklijk onderscheiden,<br />
hij is Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.<br />
Daan van Vliet<br />
(CEO Unica Groep en<br />
bestuurslid DGBC)<br />
"“Uiteraard, iedereen is namelijk gebouwgebruiker. Of<br />
we nu op kantoor, thuis of in de winkel zijn, wij zijn als<br />
gebouwgebruiker de reden dat gebouwen resources<br />
verbruiken. De crux zit ‘'m erin dat we ervoor<br />
moeten zorgen dat de gebouwenvoorraad voorziet in<br />
onze behoeften (incl. capaciteit en functie) en elk<br />
gebouw vervolgens optimaal omgaat met resources."”<br />
Isolda Strom (Adviseur duurzaam<br />
bouwen Royal HaskoningDHV)<br />
Over Isolda Strom<br />
Isolda Strom (MSc.) is adviseur duurzaam bouwen bij ingenieursbureau Royal<br />
HaskoningDHV. Ze is BREEAM International en BREEAM-NL Assessor en Expert, en<br />
sinds 2013 lid van de DGBC Adviesgroep Nieuwbouw en Renovatie. Daarnaast is<br />
Isolda LEED Accredited Professional en gecertificeerd Cradle to Cradle consultant.<br />
14<br />
STELLING 4: GEBRUIKERS VAN GEBOUWEN ZIJN DE GROOTSTE VERVUILERS
HET BELANGRIJKSTE DUURZAAMHEIDSTHEMA VOOR DE<br />
KOMENDE VIJF JAAR IS…<br />
Van aken architecten<br />
Het belangrijkste duurzaamheidsthema voor<br />
de komende vijf jaar is de verduurzaming van een<br />
groot deel van de bestaande gebouwde omgeving<br />
waarbij niet de energieprestatie centraal staat,<br />
maar onderdeel is van een integrale oplossing,<br />
gericht op de gebruiker van een gebouw.<br />
Syntrus Achmea<br />
Real Estate & Finance<br />
De belangrijkste uitdaging voor de komende jaren is:<br />
Hoe maken we bestaande gebouwen energieneutraal<br />
en flexibel voor toekomstig gebruik.<br />
Deerns<br />
Het belangrijkste duurzaamheidsthema<br />
voor de komende vijf jaar is versnellen.<br />
Dat betekent voor het bedrijfsleven: blijvend<br />
verduurzamen door het vervolgen en versnellen van<br />
de ingeslagen weg. Voor de overheid betekent dit<br />
een consistent beleid voeren en monitoren dat<br />
duurzaamheid in Nederland daadwerkelijk<br />
versnelt.<br />
Rijksdienst voor<br />
Ondernemend Nederland<br />
Het belangrijkste duurzaamheidsthema voor<br />
de komende vijf jaar is enerzijds energie omdat<br />
dit de cash cow is en zal blijven en anderzijds de<br />
circulaire economie als rising star die tot de<br />
verbeelding spreekt en veel innovaties<br />
genereert.<br />
Velux<br />
De belangrijkste uitdaging is om te komen tot goede<br />
holistische realiseerbare oplossingen om de bestaande<br />
gebouwvoorraad op een gezonde manier te verduurzamen en het<br />
energieverbruik en bijbehorende kosten voor gebruikers te<br />
minimaliseren met een maximum aan comfort.<br />
Bureau Paul de Ruiter<br />
Het belangrijkste duurzaamheidsthema voor<br />
de komende vijf jaar is gezondheid. We hebben niet alleen<br />
duurzame, energiezuinige gebouwen nodig maar vooral gezonde<br />
gebouwen waar het prettig is om in te verblijven. Dit vergt een<br />
integrale ontwerphouding: Hoe kun je door middel van oriëntatie<br />
en vormgeving het zonlicht slim gebruiken, zonder dat het<br />
gebouw te veel opwarmt? En dat tijdens het gebruik de<br />
energierekening laag is, en laag blijft?<br />
Uw thema:<br />
............................................................<br />
......................................................................<br />
............................................................................<br />
.............................................................................<br />
........................................................................<br />
...................................................<br />
Unica<br />
Het belangrijkste duurzaamheidsthema<br />
voor de komende vijf jaar is het intelligent<br />
verduurzamen van de bestaande<br />
gebouwenvoorraad.<br />
HET BELANGRIJKSTE DUURZAAMHEIDSTHEMA VOOR DE KOMENDE VIJF JAAR IS...<br />
15
GEZONDHEID EN<br />
MATERIALEN ZIJN DE<br />
BELANGRIJKSTE<br />
DUURZAAMHEIDSTHEMA'S<br />
VOOR DE KOMENDE<br />
VIJF JAAR<br />
"“Gezondheid, comfort en materialen zijn thema's die veel<br />
meer aandacht verdienen dan tot nu toe is toegekend binnen<br />
het verduurzamen van de bebouwde omgeving. Het onderzoek<br />
van Jones Lang Lasalle toonde dit al aan: gezondheid heeft het<br />
thema energie van de eerste plaats verdreven. Een gezonde<br />
omgeving waar je prettig kunt werken en wonen, is waar<br />
het uiteindelijk om draait. Daarbij is het gebruik van duurzame<br />
materialen een voorwaarde. Dat wil overigens niet zeggen dat<br />
het thema energie minder belangrijk is geworden.”"<br />
Over Annemarie van Doorn<br />
Annemarie van Doorn is sinds februari 2014 de directeur van de Dutch Green<br />
Building Council. Haar focus zal de komende jaren liggen op het benadrukken<br />
van gezondheid en comfort in de verduurzamingsopgave. Hiervoor heeft Van<br />
Doorn bij ABN AMRO gewerkt, waaronder op de afdeling Corporate Sustainable<br />
Development. Daarna was zij initiator en directeur van de Green Business Club<br />
Nederland. Van Doorn is afgestudeerd als psycholoog.<br />
Annemarie van Doorn<br />
(directeur DGBC)<br />
16<br />
STELLING 5: GEZONDHEID EN MATERIALEN ZIJN DE BELANGRIJKSTE DUURZAAMHEIDSTHEMA'S VOOR DE KOMENDE VIJF JAAR
"Door de toenemende onherstelbare<br />
milieuschade door winning van grondstoffen<br />
en vervuiling ontstaan gezondheidsrisico'’s<br />
met bijbehorende exponentieel stijgende<br />
kosten. We kunnen deze problemen<br />
alleen aanpakken met schaalbare circulaire<br />
oplossingen die een exponentieel<br />
compenserend effect hebben.<br />
Implementatie van duurzame energie is<br />
vergeleken hierbij een makkie."<br />
Eric Willems (Senior Technical Consultant TNO)<br />
Over Eric Willems<br />
Eric Willems is al meer dan 20 jaar<br />
actief in energietransitie. Eerst bij<br />
Deerns en Cauberg-Huygen<br />
vanuit gebouwperspectief en de<br />
laatste jaren bij Cauberg-Huygen<br />
en nu bij TNO vanuit gebiedsperspectief<br />
en gericht op het balanceren<br />
van energienetwerken door koppelen<br />
van energiestromen, toepassen<br />
energie-opslag en duurzame<br />
opwekking.<br />
"“We brengen gemiddeld 90% van onze tijd door in gebouwen.<br />
Een gezond binnenklimaat is dan ook essentieel. Voor duurzame<br />
gebouwen is natuurlijk licht en ventilatie daarom net zo belangrijk<br />
als hergebruikte materialen en energiebesparing.””"<br />
Over Michel Sombroek<br />
Michel Sombroek begon zijn carrière in 1986 als Sales Manager bij Nashuatec. Daarna was hij<br />
als Commercieel Directeur bij Mepal verantwoordelijk voor het verkoop- en marketingbeleid.<br />
Na twee jaar als Algemeen Directeur bij Lakatex te hebben gewerkt, ging Michel in 2004 als<br />
Algemeen Directeur aan de slag bij VELUX Nederland B.V. De afgelopen jaren heeft de ontwikkeling<br />
van een klantgerichte VELUX organisatie centraal gestaan. Met een blijvende strategische<br />
focus op innovatie en de fysieke en financiële investeringen die hiermee zijn gemoeid, probeert<br />
Michel de positie van VELUX als marktleider in Nederland verder te versterken.<br />
Michel Sombroek<br />
(Algemeen Directeur<br />
VELUX Nederland B.V.)<br />
"“Het zetten van stappen op het gebied van duurzaamheid voert de<br />
boventoon in projecten van de Rijksgebouwendienst. Recentelijk zijn<br />
criteria met betrekking tot gezondheid en materialen toegevoegd<br />
aan ons Duurzaam Inkoop beleid. Wij zijn namelijk van mening dat<br />
een duurzaam gebouw altijd als voorwaarde moet hebben, dat er<br />
gezond en productief in gewerkt moet kunnen worden. Dat duurzaamheid<br />
voor de Rijksgebouwendienst een belangrijk thema vormt,<br />
blijkt wel uit het feit dat wij hard op weg zijn naar energieneutrale<br />
nieuwbouw, twee jaar eerder dan de regelgeving voorschrijft."<br />
Nynke Sijtsma<br />
(directeur Advies &<br />
Architecten van de<br />
Rijksgebouwendienst)<br />
Over Nynke Sijtsma<br />
Nynke Sijtsma is waarnemend directeur Advies en Architecten van de Rijksgebouwendienst.<br />
En heeft vanuit die hoedanigheid ook duurzaamheid in haar portefeuille. Daarvoor was ze werkzaam<br />
bij het ministerie van Verkeer en Waterstaat.<br />
STELLING 5: GEZONDHEID EN MATERIALEN ZIJN DE BELANGRIJKSTE DUURZAAMHEIDSTHEMA'S VOOR DE KOMENDE VIJF JAAR<br />
17
HUURDERS WILLEN IN DE TOEKOMST<br />
KLEINER, KORTER EN DUURZAMER HUREN<br />
Dag buurman, ik verhuis weer eens!<br />
18<br />
STELLING 6: HUURDERS WILLEN IN DE TOEKOMST KLEINER, KORTER EN DUURZAMER HUREN
“"Ja natuurlijk, wie zou dat niet willen. Meer kwaliteit voor<br />
hetzelfde geld of minder. Zonder goede businesscase<br />
geen duurzaamheid. Uiteindelijk kan niemand het zich straks<br />
veroorloven om het niet te doen."<br />
Edwin van Eeckhoven<br />
(eigenaar van C2N)<br />
Over Edwin van Eeckhoven<br />
Sinds 2004 is Edwin van Eeckhoven met Bertine van Brakel oprichter/eigenaar<br />
van C2N, een projectmanagementbureau met internationale opdrachten. Sinds<br />
2009 is C2N participant van DGBC en Edwin Expert en Assessor voor BREEAM-<br />
NL en Internationaal. Inmiddels verduurzaamt C2N de gebouwde omgeving in de<br />
breedste zin van het woord: zowel op gebouw- als portfolioniveau voor de hele<br />
kolom: ontwikkelaars, bouwers en investeerders.<br />
"“Huurders willen in de toekomst ook flexibeler huren, want<br />
een werkplek in de toekomst wordt steeds meer ontkoppeld<br />
van een fysieke locatie."<br />
Over Dong Cao<br />
Dong Cao is sinds 2010 werkzaam bij de Dutch Green Building Council. Hij werkt aan<br />
de verduurzaming van de bebouwde omgeving door de status quo te doorbreken met<br />
alternatieve verdienmodellen voor een duurzaam bebouwde omgeving. Hij studeerde<br />
bouwkunde aan de Haagse Hogeschool.<br />
Dong Cao (Projectmanager DGBC)<br />
“"In het winkellandschap zien wij de trend dat retailers eerder<br />
grotere ruimtes willen huren om de merkbeleving te<br />
ondersteunen; verder merken wij dat duurzaamheid voor de<br />
retailer voornamelijk gerelateerd is aan hun product en de<br />
supply chain, maar nog weinig aan de winkel die ze huren.<br />
Locatie blijft prioriteit."<br />
Over Robert Bakker<br />
Robert Bakker is als Development Manager bij Redevco Nederland verantwoordelijk<br />
voor de (her)ontwikkelingsprojecten binnen de Nederlandse vastgoedportefeuille.<br />
Daarnaast is hij als CR Manager betrokken bij het Corporate Responsibility beleid van<br />
Redevco, en in die hoedanigheid ook lid van de Adviesgroep BREEAM-NL In-Use van de<br />
Dutch Green Building Council (DGBC).<br />
Robert Bakker (Development Manager bij Redevco Nederland)<br />
STELLING 6: HUURDERS WILLEN IN DE TOEKOMST KLEINER, KORTER EN DUURZAMER HUREN<br />
19
IK VOEL ME VERANTWOORDELIJK VOOR<br />
DE LEEGSTAND<br />
Tja, ik hou het toch graag netjes!<br />
“"Vanuit een maatschappelijke verantwoordelijkheid voel ik<br />
me verantwoordelijk voor het oplossen van de leegstand<br />
omdat de aanpak van leegstand leidt tot waardebehoud<br />
of nog liever waardegroei van de bestaande stedelijke<br />
omgeving. Dat is goed voor de stad en daarmee dus<br />
voor investeerders die een langetermijnrendement<br />
nastreven."<br />
20<br />
Henk Jagersma<br />
(directievoorzitter Syntrus<br />
Achmea Real Estate & Finance)<br />
Over Henk Jagersma<br />
Henk Jagersma bekleedt sinds 2008 de functie van directievoorzitter Syntrus<br />
Achmea Real Estate & Finance. In Jagersma’s carrière staan drie thema’s<br />
centraal: vastgoed (eerder o.a. directeur woningcorporatie Staedion en algemeen<br />
directeur dienst Stedelijke Ontwikkeling Den Haag), financiën (eerdere o.a.<br />
directeur Financiën van de gemeente Den Haag) en transparantie. Die drie vormen<br />
de perfecte match in zijn huidige functie.<br />
STELLING 7: IK VOEL ME VERANTWOORDELIJK VOOR DE LEEGSTAND
“"Die verantwoordelijkheid ligt bij de eigenaren van<br />
leegstaande (kantoor)panden. Door overaanbod staan<br />
gebouwen soms jaren leeg. Afboeken naar de reële waarde<br />
van het pand is de enige oplossing voor dit probleem.”"<br />
Over Maarten van Poelgeest<br />
Maarten van Poelgeest (48) is sinds 2006 wethouder in Amsterdam en<br />
verantwoordelijk voor ruimtelijke ordening, grondzaken en klimaat & energie.<br />
In de jaren tachtig verwierf hij landelijke bekendheid als actieleider van<br />
protesten tegen toenmalig onderwijsminister Deetman. In 1998 kwam Van<br />
Poelgeest in de gemeenteraad voor GroenLinks. Als wethouder zet hij zich in<br />
voor een energiezuinige stad waar energie schoon en betaalbaar is en heeft hij<br />
zelfbouw naar een hoger niveau getild, zodat mensen de regie kunnen nemen<br />
over hun toekomstige woning en woonomgeving.<br />
Maarten van Poelgeest (wethouder ruimtelijke ordening in Amsterdam (2006-2014))<br />
Visie gemeente Amsterdam<br />
Amsterdam heeft een enorme aantrekkingskracht op mensen. Het is soms lastig passende<br />
woon- of werkruimte te vinden, terwijl meer dan 1,25 miljoen vierkante meter kantoorruimte<br />
leegstaat in Amsterdam. Als eigenaren bereid zijn hun verlies te nemen op kansloze kantoorpanden, dan doen wij er als<br />
gemeente alles aan om de transformatie naar een woningcomplex, hotel of bijvoorbeeld broedplaats mogelijk te maken.<br />
"Het is makkelijk om de verantwoordelijkheid bij de eigenaar<br />
van het vastgoed of bij de regelgever te leggen, maar ik<br />
kan zelf ook mede verantwoordelijkheid nemen door te<br />
laten zien wat mogelijk is met leegstaand vastgoed en met<br />
mijn kennis goede voorbeelden te creëren, die tegelijkertijd<br />
economische (doelmatigheid, efficiency), duurzame én<br />
sociale (zoals leefbaarheid, veiligheid, participatiegraad)<br />
meerwaarde opleveren."<br />
Peter-Willem van Calis<br />
(Senior Adviseur Arcadis)<br />
Over Peter-Willem van Calis<br />
Peter-Willem van Calis is al meer dan tien jaar adviseur voor Arcadis, waaronder een aanzienlijke tijd als afdelingshoofd. Van Calis richt zich<br />
in zijn projecten veelal op de brandveiligheid. Sinds 2008 is Van Calis actief als trainer voor de BREEAM-NL Expert- en Assessortrainingen<br />
Nieuwbouw. Daarnaast is hij lid van de Adviesgroep Nieuwbouw.<br />
STELLING 7: IK VOEL ME VERANTWOORDELIJK VOOR DE LEEGSTAND<br />
21
OM DUURZAAMHEID IN NEDERLAND OP DE KAART TE<br />
ZETTEN, ZIJN ER MEER GROTE ICONEN NODIG<br />
22<br />
STELLING 8: OM DUURZAAMHEID IN NEDERLAND OP DE KAART TE ZETTEN, ZIJN ER MEER GROTE ICONEN NODIG
"“Geld zet mensen zelden aan tot verandering,<br />
emoties des te meer. Daarom zijn iconen<br />
zo belangrijk; naast goede cijfers wil je ook<br />
uitdagingen, successen en een goed gevoel."<br />
Over Hans Korbee<br />
Hans Korbee is vanaf 1997 senior adviseur bij de Rijksdienst voor<br />
Ondernemend Nederland (RVO). Hij is onder andere verantwoordelijk voor<br />
beleidsadvisering van het Ministerie BZK Energie en Gebouwde Omgeving.<br />
Daarnaast is hij programma adviseur voor ESCo’s, Frisse Scholen, Retail<br />
en Kantoren. Korbee is afgestudeerd als architect.<br />
Hans Korbee (senior adviseur bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO))<br />
Visie Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO)<br />
Iconen zijn als bakens op zee. Ze geven ondernemers houvast om hun koers uit te zetten en deze<br />
te durven varen. Energietransitie en verduurzamen van de gebouwde omgeving lukt niet zonder<br />
icoonprojecten als bakens. De programma’s van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland bieden daarom veel<br />
ruimte aan de ontwikkeling van icoonprojecten.<br />
"”Iconen zijn projecten waar ik een warm<br />
gevoel bij krijg. Zij getuigen van visie en lef.<br />
Zo geeft ASR gebouw en omgeving een<br />
kwaliteitsimpuls door haar hoofdkantoor in<br />
Utrecht niet te verlaten maar duurzaam te<br />
renoveren."<br />
Rob Boerée (Directeur<br />
Nationale Programma’s bij<br />
Rijksdienst voor Ondernemend<br />
Nederland)<br />
Over Rob Boerée<br />
Rob Boerée is directeur Nationale Programma’s bij Rijksdienst voor<br />
Ondernemend Nederland (RVO). Sinds 1975 heeft hij verschillende functies<br />
bekleed op het gebied van energie & milieu. Eerst als ambtenaar bij VROM,<br />
daarna 12 jaar als directeur van het adviesbureau CEA te Rotterdam.<br />
Sinds 1999 bij RVO en haar voorgangers als lid van het management en/of<br />
directieteam.<br />
STELLING 8: OM DUURZAAMHEID IN NEDERLAND OP DE KAART TE ZETTEN, ZIJN ER MEER GROTE ICONEN NODIG<br />
23
"“Nederland heeft vooral duurzame iconen nodig, zoals<br />
de Afsluitdijk, die in de toekomst zal gaan transformeren<br />
in een duurzame energie (opwekkende) dijk, inclusief<br />
vismigratierivier en Blue Energy pilot."<br />
Paul de Ruiter (eigenaar<br />
Bureau Paul de Ruiter)<br />
Over Paul de Ruiter<br />
Paul de Ruiter studeerde in 1990 (cum laude) af aan de TU Delft en richtte<br />
in 1994 zijn eigen architectenbureau op: Architectenbureau Paul de Ruiter.<br />
De kernwoorden innovatie, duurzaamheid, identiteit en interactie liggen<br />
ten grondslag aan de visie van het bureau. Het bureau werkt vanuit de<br />
veronderstelling dat door middel van onderzoek en innovatie, esthetische<br />
gebouwen kunnen worden ontwikkeld die zowel duurzaam als energie‐efficiënt<br />
zijn en gezond zijn om in te verblijven.<br />
Visie Bureau Paul de Ruiter<br />
De innovatieve duurzaamheidambities voor de Afsluitdijk zijn torenhoog. In het mede door ons<br />
opgestelde Voorlopig Masterplan Beeldkwaliteit worden de kaders geschetst waarbinnen de<br />
Afsluitdijk zal worden ontworpen. Diverse regionale en marktpartijen hebben plannen voor ontwikkeling van ecologische<br />
en duurzame initiatieven op en rond de dijk: de Afsluitdijk wordt een duurzame energiedijk, een (inter)nationale<br />
toeristische trekpleister en een waterbouwkundig icoon van formaat.<br />
“"Duurzaamheid staat al op de kaart. Kijk maar naar alle beleidsstukken<br />
die spreken over duurzaamheid. De realisatie van duurzaamheid zou<br />
wel nog meer op de kaart gezet kunnen worden. Daarvoor zijn<br />
(meer) iconische projecten nodig die een voorbeeld kunnen geven<br />
over de techniek die hiervoor ingezet kan worden, en de bewezen<br />
businesscases die hier achter zitten. Daarbij is het dan vooral een<br />
kwestie van deze kennis goed delen.”"<br />
Over Jeroen van Haasteren<br />
Jeroen van Haasteren is sinds mei 2012 in dienst bij DGBC. Hij is verantwoordelijk<br />
voor de ontwikkeling van keurmerken zoals BREEAM-NL Gebiedsontwikkeling en<br />
de opvolger BREEAM-NL Gebied. Verder houdt Jeroen zich bezig met de Bespoke<br />
procedures. Dit betekent dat hij projectspecifieke beoordelingsrichtlijnen<br />
ontwikkelt voor de bijzondere Nieuwbouwprojecten die buiten de scope van de<br />
standaard richtlijn vallen. Daarnaast geeft Jeroen trainingen over BREEAM-NL.<br />
Jeroen van Haasteren (projectmanager DGBC)<br />
24<br />
STELLING 8: OM DUURZAAMHEID IN NEDERLAND OP DE KAART TE ZETTEN, ZIJN ER MEER GROTE ICONEN NODIG
ONTKOPPELING GROND<br />
EN OPSTAL IS GOED VOOR<br />
DUURZAAMHEID<br />
“"Grond en opstal zijn voorbeelden van lagen die in de gebouwde<br />
omgeving zijn te onderscheiden. Andere lagen zijn bijvoorbeeld de<br />
bouwkundige schil, constructie en installatie. Scheiding van deze lagen<br />
zorgt voor flexibiliteit bij renovatie, transformatie of herontwikkeling.”"<br />
Over Toine Bullens<br />
Toine Bullens is als bouwtechnisch ontwerper/ BREEAM-NL Expert bij van aken architecten<br />
betrokken bij complexe bouwprojecten. Hij is de spil tussen de conceptueel denkende<br />
architecten en de bouwkundig technici en zoekt daarbij naar innovatieve, integrale en<br />
duurzame oplossingen. Tevens is hij verantwoordelijk voor de implementatie van BIM binnen<br />
de organisatie. Interne en externe kennisdeling, zoals het geven van workshops en lezingen,<br />
en het doen van onderzoek vormen hierbij een belangrijke basis.<br />
Toine Bullens<br />
(bouwtechnisch ontwerper/<br />
BREEAM-NL Expert bij van<br />
aken architecten)<br />
“"Duurzaamheid betekent niet bouwen voor de eeuwigheid, dat<br />
gaan we in de toekomst steeds minder doen. De waarde van een<br />
gebouw zal nog sterker beïnvloed worden door de locatie en de<br />
noodzakelijke functies voor het gebied. Groene ruimte kan zelfs in<br />
economische waarde winnen van gebouwen."<br />
Dong Cao<br />
(projectmanager<br />
DGBC)<br />
Over Dong Cao<br />
Dong Cao is sinds 2010 werkzaam bij de Dutch Green Building Council. Hij werkt aan de<br />
verduurzaming van de bebouwde omgeving door de status quo te doorbreken met alternatieve<br />
verdienmodellen voor een duurzaam bebouwde omgeving. Hij studeerde bouwkunde aan de<br />
Haagse Hogeschool.<br />
STELLING 9: ONTKOPPELING GROND EN OPSTAL IS GOED VOOR DUURZAAMHEID<br />
25
“"Duurzame betrokkenheid van mensen bij hun opstal, of<br />
dit nu om een woning een winkel of een kantoor gaat,<br />
wordt mede bepaald door de liefde die ze ervoor voelen,<br />
hoe trots ze erop zijn! Een koppeling of ontkoppeling van<br />
opstal en grond heeft hier naar mijn idee in de veranderende<br />
maatschappij steeds minder mee te maken."<br />
Over Tobias Verhoeven<br />
Tobias Verhoeven is adjunct-directeur van Synchroon, een<br />
projectontwikkelaar met name gespecialiseerd in woning- en<br />
winkelprojecten. Daarnaast is Verhoeven lid van de stuurgroep<br />
BREEAM-NL Gebied.<br />
Tobias Verhoeven (Adjunct-directeur Synchroon)<br />
“"Het nemen van integrale verantwoordelijkheid<br />
van en door alle partijen is essentieel om te<br />
komen tot de realisatie van duurzame projecten.<br />
Ontkoppelen belemmert dit proces.”"<br />
Over Machiel Hopman<br />
Machiel Hopman is directeur en mede-eigenaar van ConsortArchitects.<br />
Sinds de afronding van zijn opleiding aan de Academie van Bouwkunst in<br />
Amsterdam werkt hij als architect in diverse disciplines. In 2003 startte<br />
hij het bureau Hopmanhuis waarmee hij zich specifiek richt op de particuliere<br />
opdrachtgever. Hopman is de architect van de recent opgeleverde Lely<br />
Campus, een van de duurzaamste bedrijfscomplexen van Europa. Dit gebouw<br />
heeft een BREEAM-NL 5 sterren status.<br />
Machiel Hopman<br />
(Directeur ConsortArchitects)<br />
Visie van ConsortArchitects<br />
In sommige situaties -bijvoorbeeld voor tijdelijke (natuur-)projecten- kan ontkoppeling een<br />
bijdrage leveren aan duurzaamheid. Over het algemeen stellen we dat juist de betrokkenheid<br />
van de grondeigenaar zelf bij hetgeen op zijn grond gerealiseerd wordt, positief zal bijdragen. Het nemen van integrale<br />
verantwoordelijkheid door alle partijen is essentieel om te komen tot de realisatie van duurzame projecten. Ontkoppelen<br />
belemmert dit proces.<br />
26<br />
STELLING 9: ONTKOPPELING GROND EN OPSTAL IS GOED VOOR DUURZAAMHEID
FACTS AND FIGURES<br />
DUTCH GREEN BUILDING COUNCIL<br />
347 participanten steunen de missie van de Dutch Green Building Council. (1 maart 2014)<br />
163 projecten hebben een BREEAM-NL Nieuwbouw certificaat. (1 maart 2014)<br />
Op 1 februari 2014 droeg Stefan van Uffelen het directeurschap van de DGBC over aan<br />
Annemarie van Doorn.<br />
Tijdens de Dutch Green Building Week van 2013 werden een record van 158 activiteiten<br />
georganiseerd.<br />
2.000 BREEAM-NL Experts en Assessoren zijn door de Dutch Green Building Council<br />
opgeleid. De 100 ste BREEAM-NL Assessor is Ilse van der Voort.<br />
45 projecten hebben een BREEAM-NL In-Use certificaat. (1 maart 2014)<br />
In 2013 zijn de 1e certificaten voor het nieuwe keurmerk BREEAM-NL Sloop &<br />
Demontage uitgereikt. Die gingen naar de sloop van de Vondellaan in Leiden en de<br />
Marthalaan in Rotterdam.<br />
De hoogst behaalde score voor een opgeleverd BREEAM-NL project is 88,32%.<br />
Dit is de bedrijfshal van Lely in Maassluis. (1 maart 2014)<br />
Meer dan 10.000 bezoekers hebben de Dutch Green Building Week bezocht.<br />
In 2013 voerde de DGBC een benchmark uit met gegevens van zo'’n 250 gebouwen.<br />
Het blijkt dat kantoorgebouwen met een groen energielabel ook daadwerkelijk<br />
energiezuiniger zijn.<br />
Uit het onderzoek ‘'Groene start voor grootschalige verduurzaming' van de DGBC blijkt dat<br />
Rotterdamse bestaande kantoorgebouwen op het gebied van energieverbruik 4% beter<br />
scoren dan gemiddeld.<br />
Meer dan 4.000.000 m 2 vloeroppervlak is voor het BREEAM-NL Nieuwbouw keurmerk<br />
geregistreerd. (1 maart 2014)<br />
In 2013 heeft de DGBC 8 grote evenementen georganiseerd, waaronder de DGBW,<br />
Groene Kamers, participantenbijeenkomsten en Dutch Green Building Lab sessies.<br />
Op de website van de Dutch Green Building Council zijn het afgelopen jaar meer dan<br />
300 nieuwsberichten verschenen.<br />
FACTS EN FIGURES DUTCH GREEN BUILDING COIUNCIL<br />
27
ONZE POSITIE IN DE BOUWKOLOM<br />
VERANDERT DRASTISCH<br />
28<br />
STELLING 10: ONZE POSITIE IN DE BOUWKOLOM VERANDERT DRASTISCH
"“Ja, onze positie verandert, maar dat gaat geleidelijk. Bestaande<br />
woningen en kantoorgebouwen van voor 1990 kunnen alleen<br />
tegen hele hoge kosten energieneutraal worden gemaakt. Dat is<br />
meestal niet haalbaar. Aangezien dit het overgrote deel van de<br />
woningvoorraad betreft, zullen deze woningen nog steeds een<br />
forse warmtevraag hebben. Deze kan wel duurzaam worden<br />
ingevuld met een combinatie van grootschalige warmte, WKO<br />
en warmtepompen. De Eneco groep zal daarbij steeds meer in<br />
de rol van ontwerper, installateur en operationeel beheerder van<br />
energiesystemen en aanverwante diensten terecht komen.”"<br />
Jeroen de Haas<br />
(CEO Eneco)<br />
Over Jeroen de Haas<br />
Jeroen de Haas (1959) is per 1 januari 2007 voorzitter van de Raad van Bestuur. Hij is sinds juli 2000 lid van de Raad van Bestuur en per<br />
2006 vicevoorzitter. Hij was daarvoor sinds 1996 directeur van Enercom, de coöperatie van energiebedrijven, waarvan een zestal leden in juli<br />
2000 met Eneco fuseerden. Eerder was De Haas directeur van RCCIVEV, een onderdeel van Roccade. Hij studeerde Nederlands recht in Utrecht.<br />
Visie van Eneco<br />
Eneco ziet dat het huidige businessmodel niet langer stand zal houden. Het energielandschap zal zich<br />
nog verder transformeren naar een decentraal systeem waarbij eindgebruikers zelf gaan opwekken en<br />
uitwisselen. Uiteraard op een duurzame manier. Om deze transitie te kunnen faciliteren zal onze positie veranderen. Eneco gaat<br />
zich meer richten op het bieden van oplossingen en beheren van assets en energiesystemen. Shared Asset Management noemen ze<br />
dat bij Eneco.<br />
“"Ter bevordering van de gezondheid en het wooncomfort van<br />
gebruikers, werken we bij projecten al vroegtijdig samen met<br />
verschillende partners. Daarnaast zijn we actief betrokken bij diverse<br />
duurzame initiatieven zoals Active House, waar we als founding<br />
partner nauw bij betrokken zijn."<br />
Michel Kalis<br />
(Commercieel Directeur<br />
VELUX Nederland B.V.)<br />
Over Michel Kalis<br />
Na het afronden van de HTS Chemische Techniek begon Michel Kalis zijn carrière als Rayon<br />
Manager bij Isover. Daarna was hij enkele jaren Manager Bouw bij BouwCenter en vervolgens was hij<br />
verantwoordelijk voor de inkoop bij Wickes. Sinds 1996 is Michel werkzaam bij VELUX Nederland<br />
als Commercieel Directeur. Hij is in zijn functie altijd op zoek naar verbeteringen en kansen om outof-the-box<br />
te denken en te zorgen voor verbetering en inspiratie voor de toekomst.<br />
Visie van Velux<br />
Onze kennis op het gebied van daglicht en natuurlijke ventilatie en de ervaringen uit de Model Home<br />
projecten worden via lezingen, trainingen en workshops gedeeld met architecten, lichtadviseurs en<br />
ingenieursbureaus. Daarnaast adviseren en ondersteunen we bij het ontwerpen van duurzame gebouwen, aan de hand van door<br />
ons ontwikkelde tools voor het visualiseren van daglicht en energieprestaties.<br />
STELLING 10: ONZE POSITIE IN DE BOUWKOLOM VERANDERT DRASTISCH<br />
29
"“Het gebouw van de toekomst is een hoog kwalitatief en<br />
duurzaam gebouw: wij nemen met onze kennis de regie<br />
stevig in handen; onze technologie maakt gebouwen met<br />
verbluffende apps super-sexy, de stenen zullen zwijgen.”"<br />
Over Laurens de Lange<br />
Laurens de Lange is CMO en directielid Unica. Vanuit zijn rol als CMO is<br />
Laurens betrokken bij diverse duurzame concepten als Ecopower en bij<br />
ketensamenwerkingsverbanden als GreenStep (verduurzaming van bestaande<br />
gebouwen). Ook is hij lid van het Expertpanel Duurzaam Gebouwd. In de<br />
Duurzame top 50 vastgoed 2013 staat Laurens op plaats 36.<br />
Laurens de Lange (CMO Unica Groep)<br />
Visie van Unica<br />
Unica ziet grote maatschappelijke vraagstukken: schaarste aan natuurlijke bronnen zoals<br />
energie, de groeiende behoefte aan kwaliteit van de werk- en leefomgeving en de vergrijzing. Wij<br />
geloven dat technologie hierop veel antwoorden kan geven. Wij willen onze opdrachtgevers ontzorgen met duurzame,<br />
technologische oplossingen op het gebied van comfort, veiligheid en communicatie. Om dit te bereiken werken wij<br />
vanuit onze kernwaarden: dichtbij onze opdrachtgevers, vertrouwend op het ondernemerschap en de kwaliteit van onze<br />
mensen en altijd met de focus om te komen tot integrale oplossingen. Onze kracht zit in het echt kunnen samenwerken,<br />
onze ambitie om daarin verassend, leuk en inventief te zijn, maar dit ook voldoende nuchter te houden.<br />
"De bestaande gebouwenvoorraad is genoeg voor<br />
minstens de komende 10 jaar. Daarom transformeren<br />
we in hoog tempo van capaciteitsbedrijf naar<br />
technische dienstverlener. We worden de adviseur van<br />
onze klanten die helpen om hun gebouwen duurzamer,<br />
comfortabeler en veiliger te maken."<br />
Over Daan van Vliet<br />
Daan van Vliet is CEO van de Unica Groep. Daarnaast heeft hij diverse<br />
bestuursfuncties waaronder voorzitter van de Raad van Comissarissen van de Van<br />
Spaendock Groep en bestuurslid van de Dutch Green Building Council. Daan van<br />
Vliet is Koninklijk onderscheiden, hij is Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.<br />
Daan van Vliet<br />
(CEO Unica Groep)<br />
30 STELLING 10: ONZE POSITIE IN DE BOUWKOLOM VERANDERT DRASTISCH
Vier 'gezonde gebouwen' belicht<br />
Gezondheid speerpunt voor de Dutch Green Building Council<br />
Lag de afgelopen jaren de focus van duurzaamheid op energie en CO2-reductie, de komende<br />
jaren gaan gezondheid en comfort een belangrijke rol spelen in de verduurzamingsopgave van de<br />
gebouwde omgeving. Bij een aantal BREEAM-NL gebouwen is al veel aandacht besteed aan het<br />
thema gezondheid. Venco Campus, Schneider Electric, Vos Logistic en Lely hebben het afgelopen<br />
jaar een BREEAM-NL certificaat behaald met een hoge gezondheidsscore.<br />
Meteen een nuance: de BREEAM-NL gezondheidsscores van deze gebouwen zijn niet zonder<br />
meer met elkaar te vergelijken. Bij een kantoorpand worden namelijk meer eisen gesteld aan de<br />
gezondheid van de medewerkers dan aan een gebouw met meerdere functies of een fabriekshal.<br />
Toch kan van al deze projecten worden gesteld dat er bovengemiddeld is geïnvesteerd in<br />
de gezondheid van het gebouw. Daarbij gaat het om factoren als akoestiek, verlichting,<br />
binnenklimaat(regeling), lage uitstoot van Vlucht Organische Stoffen en ventilatie.<br />
Werknemer centraal<br />
Neem bijvoorbeeld het nieuwe<br />
hoofdkantoor van Schneider<br />
Electric in Hoofddorp. Hoewel<br />
Schneider Electric het<br />
gebouw vooral een icoon van<br />
energiemanagement wil laten<br />
zijn, ‘zorgt’ het hoofdkantoor<br />
goed voor haar medewerkers.<br />
Zo hanteert het bedrijf een zelf<br />
ontwikkelde standaard voor het<br />
welzijn van het personeel: ‘Cool’.<br />
Ook het gebouwbeheersysteem van Schneider Electric is geavanceerd; het geeft een integraal<br />
overzicht van verschillende soorten gebouwinformatie, bijvoorbeeld klimaat en verlichting.<br />
Daarnaast is goed aan de werkplekken gedacht. Erik Zwaan was projectleider voor de nieuwbouw<br />
van het kantoor. “Vanuit alle werkplekken is gekeken hoe we kunnen streven naar optimaal<br />
daglicht, goede lichtwering en voldoende uitzicht”, legt Zwaan uit. “Bovendien moet dit door de<br />
werknemer individueel te beïnvloeden zijn. Dat is gelukt.”<br />
Duurzame bedrijfshallen<br />
Ook Vos Logistic en Lely hebben het afgelopen<br />
jaar gezonde gebouwen opgeleverd. Vooral<br />
de bedrijfshallen van deze gebouwen scoren<br />
hoog. Lizette van Zuilen was BREEAM-NL<br />
Assessor voor Vos Logistic. Zij vertelt:<br />
“Het project scoorde goed vanwege de<br />
toepassing van hoogfrequente verlichting,<br />
voldoende luchtverversing, het toepassen van<br />
afwerkingsmaterialen met een lage uitstoot<br />
van de materialen en een goed thermisch<br />
comfort.”<br />
VIER GEZONDE GEBOUWEN' BELICHT<br />
31
Zelf klimaat en lichtsterkte<br />
aanpassen<br />
Ook Venco Campus gooit hoge ogen<br />
als het om gezondheid gaat. Bijna<br />
alle credits zijn voor deze categorie<br />
behaald. Zo is onder andere LEDverlichting<br />
toegepast. Medewerkers<br />
kunnen bovendien de lichtsterkte<br />
aanpassen aan hun wensen. Ook<br />
kunnen medewerkers vanaf hun eigen<br />
werkplek hun eigen werkklimaat regelen.<br />
Dat is allemaal mogelijk dankzij een<br />
handige tool op de computers van de<br />
medewerkers.<br />
To the next level<br />
Annemarie van Doorn, directeur van de Dutch Green Building Council is blij dat deze bedrijven<br />
aandacht hebben voor een gezonde werkomgeving, en dus voor het welbevinden van het personeel.<br />
“Het zijn voorbeelden voor de markt.” Volgens Van Doorn wordt gezondheid al duurzaamheidsthema<br />
de komende jaren nog belangrijker. Onderzoek van Jones Lang Lasalle toonde dit ook al<br />
aan: het thema gezondheid heeft energie van de eerste plaats gestoten. “Wanneer de markt<br />
gaat inzien dat een gezonder gebouw ook werkelijk meer oplevert, in productiviteit, in reductie<br />
van ziekteverzuim, maar zeker ook in marktwaarde, dan gaan we met z’n allen ‘to the next level<br />
van duurzaamheid.”<br />
Het jaar van de gezondheid<br />
Dit jaar staat voor de Dutch Green Building Council onder andere in het teken van het verzamelen<br />
en delen van informatie over gezondheid in relatie tot de gebouwde omgeving. Tijdens de eerste<br />
participantenbijeenkomst in Stadion De Kuip werd hier al een eerste aanzet voor gegeven.<br />
Zo blijkt uit onderzoek dat je 10 tot 15% productiviteitswinst kunt behalen als je de juiste<br />
binneninvesteringen doet. En uit Scandinavisch onderzoek blijkt dat een gezond gebouw daar<br />
gemiddeld 8% meer oplevert. De Dutch Green Building Council heeft een werkgroep opgestart<br />
die deze kennis gaat verzamelen en delen. Doel? De markt ervan overtuigen dat investeren in<br />
gezondheid loont.<br />
Gezonde Gebouwen<br />
• Schneider Electric (78,57%)<br />
• Vos Logistic (72,97%)<br />
• Lely (85,10%)<br />
• Venco Campus (87,5%)<br />
*De scores van de gebouwen zijn niet zonder meer met elkaar te vergelijken,<br />
omdat de functies en dus ook de criteria verschillen.<br />
32<br />
VIER GEZONDE GEBOUWEN' BELICHT
3P Netwerkpartners<br />
Aan de Stegge Twello<br />
ABC Nova<br />
Aberdeen Propery Investors the Netherlands<br />
ABN AMRO<br />
ABT B.V.<br />
Adamasgroep<br />
Ahold Vastgoed B.V.<br />
AKOtech Consultancy B.V.<br />
Alcoa Architectuursystemen<br />
Allen & Overy LLP<br />
Alliander N.V.<br />
ALU.ECO<br />
AMA GROUP B.V. Associated Architects B.V.<br />
AMSTERDAM RAI<br />
Amvest<br />
Antea Group<br />
AOS Studley<br />
APPM Management Consultants<br />
ARCADIS Nederland B.V.<br />
Architectenbureau Broekbakema<br />
Architectenbureau Paul de Ruiter B.V.<br />
Architectenbureau Van Manen<br />
Areal Services B.V.<br />
Arend Consultants<br />
Armstrong Building Products<br />
Arup B.V.<br />
ASR Vastgoed Ontwikkeling N.V.<br />
Atlas ABC Applicatie Brandwerende Constructies B.V.<br />
AT Osborne B.V.<br />
Avans Hogeschool MB B.V.<br />
Averesch B.V.<br />
Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling (Nieuwegein)<br />
BAM GO-Park<br />
BBN Adviseurs<br />
B&C Milieuconsultancy<br />
BCN-Drachten BV<br />
BCT architecten, ingenieurs en adviseurs<br />
Beelen groep B.V.<br />
Benthem Crouwel Architekten B.V. BNA<br />
Boag Advies & Management<br />
Borghese Real Estate B.V.<br />
Bouwbedrijf de Vries en Verburg B.V.<br />
Bouwbedrijf L. van de Ven B.V.<br />
Bouwbedrijf van Deelen<br />
Bouwen met Staal<br />
Bouwfonds Investment Management<br />
Bouwgroep Dijkstra Draisma<br />
Bouwinvest<br />
Bovis Lend Lease B.V.<br />
Braam BV<br />
Brains to Build B.V.<br />
BRControls Projects B.V.<br />
Breevast N.V.<br />
Brink Groep Leidschendam<br />
Building for Tomorrow B.V.<br />
Building Holland<br />
C2N B.V.<br />
C.A. de Groot Groep B.V.<br />
Carrier Airconditioning Benelux B.V.<br />
CB Richard Ellis<br />
Participanten DGBC<br />
Cement & Beton<br />
CEO Media B.V. / Duurzaam Gebouwd<br />
Cladding Point B.V.<br />
COFELY GDF SUEZ<br />
Colliers International B.V.<br />
Colt International<br />
Complan B.V.<br />
ConsortArchitects B.V.<br />
Cooper Feldman<br />
Corio N.V.<br />
Corporate Facility Partners B.V. (CFP)<br />
CoSource B.V.<br />
CRA Vastgoed<br />
CRH Nederland<br />
Daikin Airconditioning Netherlands B.V.<br />
Deerns Nederland B.V.<br />
De Groot & Visser B.V.<br />
Deloitte<br />
Delta Development Group<br />
Derbigum Nederland<br />
Descol Sportvloeren & Sika Nederland B.V.<br />
Desso B.V.<br />
DGMR Bouw B.V.<br />
Dienst Vastgoed Defensie (Ministerie van Defensie)<br />
DimensieVier<br />
Distech Controls B.V.<br />
DTZ Zadelhoff<br />
Dura Vermeer Groep N.V.<br />
Dutch Green Company BV<br />
Duurzaamheidscoach.nl<br />
DWA<br />
E4S Consult<br />
ECO2 Energy Solutions B.V.<br />
EcoChain Technologies B.V.<br />
Ecofys Netherlands B.V.<br />
EMEM IOB Nederland B.V.<br />
Eneco<br />
Energy Matters<br />
ERA Contour B.V.<br />
Essent Nederland B.V.<br />
ExcellentaDuolight<br />
Excluton B.V.<br />
Facilicom<br />
Factor Architecten B.V.<br />
FEENSTRA adviseurs<br />
FIT Ingenieurs B.V.<br />
Fokkema & Partners Architecten B.V.<br />
FOM Consultants<br />
Forbo Flooring B.V.<br />
Fornature<br />
Fortrus<br />
Gasengineering<br />
Geelen Counterflow<br />
Gemeente Almere<br />
Gemeente Amsterdam, Ontwikkelingsbedrijf<br />
Gemeente Den Haag, Dienst Stedelijke Ontwikkelingen<br />
Gerflor Benelux<br />
GIDO Stichting - Gemeenschappelijk Initiatief<br />
realisatie Duurzame Ontwikkeling<br />
Globalance<br />
GOED 4U Vastgoedmanagement<br />
Grontmij Nederland B.V.<br />
G&S Bouw B.V.<br />
G&S Vastgoed<br />
HaskoningDHV Nederland B.V. - Nijmegen<br />
Havenbedrijf Amsterdam N.V.<br />
HC Groep<br />
HDP Real Estate B.V.<br />
HE adviseurs<br />
Heembouw Roelofsarendsveen B.V.<br />
Heerkens van Bavel Bouw B.V.<br />
Heijmans<br />
Heineken Supply Chain B.V.<br />
Herman de Groot Ingenieurs<br />
Hermans Techniek Energy B.V.<br />
Het Facilitair Bureau<br />
HEVO B.V.<br />
Hiensch Engineering B.V.<br />
HILTI Nederland B.V.<br />
Hofstede cs Milieuadviseurs<br />
Hogeschool Inholland<br />
Hogeschool Rotterdam<br />
Hogeschool Saxion<br />
Hogeschool Utrecht<br />
Hogeschool Windesheim (Christelijke Hogeschool)<br />
Holland Casino<br />
HTPP-Gebiedsontwikkeling, Verkeer en Parkeren<br />
Hunter Douglas Europe B.V.<br />
IA Bouwkunde B.V.<br />
IA Elektro-Techniek B.V.<br />
IA Groep<br />
IA Werktuigbouw B.V.<br />
ICSadviseurs<br />
IDBB Holding B.V.<br />
IFF Vastgoed B.V.<br />
IGG Bointon de Groot BV<br />
ILEX Installatiemanagement b.v.<br />
Image Building BV<br />
IMd Raadgevende Ingenieurs<br />
IMOSS Bureau voor stedebouw B.V.<br />
Imtech Nederland B.V<br />
Inbo b.v.<br />
Ingenieursbureau Wolter & Dros B.V. - TBI Techniek<br />
ING Real Estate Finance<br />
INNAX gebouwmanagement<br />
Innovatiecentrum Duurzaam Bouwen ( IcDuBo )<br />
Instituut voor Vastgoed & Duurzaamheid<br />
Integra Metal Ceiling Systems B.V.<br />
Interalu Nederland B.V.<br />
Interbouwconsult<br />
Intercell<br />
Interface<br />
ITANNEX<br />
Iv-Bouw B.V.<br />
Jaga Konvektco Nederland B.V.<br />
Jebber B.V.<br />
JHK Architecten<br />
J.M. van Delft + zn B.V.<br />
Jones Lang LaSalle<br />
J.P. van Eesteren B.V. (Bunnik)<br />
Juli ontwerp en advies B.V.<br />
PARTICIPANTEN DGBC<br />
33
Kadans Vastgoed B.V.<br />
Kernarchitecten B.V.<br />
Kikx development B.V.<br />
Kingspan Duurzame Bouwsystemen B.V.<br />
Knauf B.V.<br />
Knauf Insulation B.V.<br />
KNEVEL ARCHITECTEN<br />
KONE B.V.<br />
Koninklijke BAM Groep N.V.<br />
Koninklijke Mosa B.V.<br />
Koopmans Bouwgroep b.v.<br />
Koppert+Koenis Architecten<br />
KPMG Amstelveen<br />
KUBUS<br />
Kuijpers Ecopartners B.V.<br />
KURVERS Bouwbegeleiding B.V.<br />
KVMC<br />
Laride B.V.<br />
Legrand Nederland b.v.<br />
Leyten<br />
LG Electronics Benelux<br />
Lidl Nederland GmbH<br />
LindHorst huisvestingsadviseurs B.V.<br />
Lokat 3.0 B.V.<br />
M3E<br />
Maarsen Groep<br />
Maasdam Groep<br />
MAB Development Nederland B.V.<br />
MAT25 B.V.<br />
Menno Kooistra Architects<br />
MIBA Bouwmanagement B.V.<br />
Mitsubishi Elevator Europe B.V.<br />
M+N Projecten<br />
Mn Services<br />
Molenaar&Bol&VanDillen architecten B.V.<br />
Movares Nederland B.V.<br />
MPC-Capital<br />
MVSA Architects<br />
Navos Klimaattechniek B.V.<br />
NIBC Bank N.V.<br />
NIBE<br />
Nieman Raadgevende Ingenieurs<br />
Nophadrain B.V.<br />
NS Stations - Exploitatie bedrijf<br />
NUON N.V.<br />
NVT Onderhoudsgroep B.V.<br />
Objectum b.v. bouwadvies & projectmanagement<br />
OeverZaaijer architectuur en stedebouw<br />
OLCO maatschappelijk vastgoed<br />
Optigroen Dak- en Gevelbegroeiing<br />
Oranjedak B.V.<br />
OVG Real Estate B.V.<br />
P2P Consult<br />
Parthos B.V.<br />
PBS Elementbouwtechniek B.V.<br />
Peutz B.V.<br />
Pieters Bouwtechniek Utrecht B.V.<br />
PITTSBURGH CORNING NEDERLAND<br />
Planon B.V.<br />
Participanten DGBC<br />
Plegt-Vos Bouwgroep<br />
Portisa Nederland B.V.<br />
Priva B.V.<br />
ProDelta Management B.V.<br />
Propertize<br />
PROVADA<br />
Provastgoed Nederland B.V.<br />
Provincie Limburg<br />
Q-Park N.V.<br />
Rabo Vastgoedgroep<br />
RAU Architecten<br />
Redevco B.V.<br />
REINÆRDT Deuren B.V.<br />
Rienks Architecten<br />
Rienks Bouwmanagement<br />
Rijksgebouwendienst<br />
Rijksvastgoed en Ontwikkelingsbedrijf RVOB<br />
Rijnboutt<br />
ROCKWOOL B.V.<br />
RO Groep<br />
Rotterdam Climate Initiative<br />
Rotterdam Innovation Centre<br />
RPS advies- en ingenieursbureau B.V.<br />
SADC (Schiphol Area Development Company N.V.)<br />
Saint-Gobain Glass<br />
Saint-Gobain Isover Benelux B.V.<br />
Samenwerking Loont<br />
Sapa Building System B.V.<br />
SBRCURnet<br />
Schindler Liften B.V.<br />
Schiphol Real Estate<br />
Schneider Electric<br />
Schouten Advies Groep B.V.<br />
Schröder Vastgoed<br />
Schüco Nederland B.V.<br />
Search B.V.<br />
Slavenburg Bouw B.V.<br />
Slimline Buildings<br />
Sloopwerken van Lith<br />
Smits van Burgst Raadgevend Ingenieursbureau<br />
Soeters Van Eldonk architecten B.V.<br />
Solarlux Nederland B.V.<br />
Somfy Nederland B.V.<br />
Sprangers ILDC<br />
Stevens Van Dijck<br />
Stichting Slimbouwen<br />
Stichting Sureac<br />
Strikotherm B.V.<br />
Struijk Sloop- en Grondwerken B.V.<br />
Strukton Worksphere Exploitatie<br />
Sweegers en de Bruijn B.V.<br />
Synchroon Ontwikkelaars B.V.<br />
Syntrus Achmea Vastgoed - Real Estate & Finance<br />
Tata Steel Bouwcentrum<br />
TBI Holdings B.V.<br />
Techniplan Adviseurs B.V.<br />
Tempas Bouwmanagement B.V.<br />
TGM Technisch Gevelbouw Management B.V.<br />
Theateradvies B.V.<br />
Thermaflex Isolatie B.V.<br />
ThyssenKrupp Liften B.V.<br />
TiC Narrow Casting / Epatra<br />
TNO Bouw & Ondergrond<br />
TPA adviseurs<br />
Trilux CV<br />
TSI Pipe Technologies Netherlands<br />
TU Delft<br />
TVVL<br />
Uitgeverij AENEAS<br />
Unica Groep B.V.<br />
Universiteit Leiden<br />
Universiteit Twente<br />
Uticon Ingenieursgroep b.v.<br />
Valstar Simonis B.V.<br />
Van Aken Architecten<br />
Van der Heijden<br />
Van Dool Geveltechniek<br />
van Gansewinkel<br />
Van Rossum Holding B.V.<br />
Van Wijnen Holding N.V.<br />
VBI Verkoop Maatschappij B.V.<br />
VELUX Nederland B.V.<br />
Verosol<br />
Vesteda Investment Management B.V.<br />
VIAC installatie adviseurs<br />
Vitrov Bouw en Vastgoed B.V.<br />
Vlakglas Recycling Nederland<br />
Vlasman Betonbewerkings- en Slooptechnieken b.v.<br />
VOCUS architecten bna B.V.<br />
Volantis B.V.<br />
VolkerWessels, Bouw & Vastgoedontwikkeling<br />
VORM Holding<br />
Vrije Universiteit Amsterdam/ VU medisch Centrum<br />
W4Y Adviseurs B.V.<br />
Wasco Holding B.V.<br />
Webscon B.V.<br />
Wereldhave Management Holding B.V.<br />
WHR Installatie-adviseurs<br />
Wijzonol Bouwverven B.V.<br />
Wildenborgh B.V.<br />
Wolf Dikken adviseurs<br />
WPM Groep<br />
WTH Vloerverwarming & -koeling<br />
ZND Dakbedekking<br />
ZRi adviseurs ingenieurs<br />
Zwarts en Jansma Architecten<br />
ZZDP Architecten<br />
(Stand per 1 maart 2014)<br />
34 PARTICIPANTEN DGBC
Colofon<br />
Dit magazine is een uitgave van de Dutch Green Building Council.<br />
Redactie:<br />
DGBC<br />
Vormgeving:<br />
Zuid44, Den Haag<br />
Papier:<br />
FSC gecertificeerd<br />
Druk:<br />
SMG Groep - Hasselt<br />
Oplage:<br />
1.500<br />
2014 CERTIFIED BY<br />
Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande toestemming van de Dutch Green Building Council. Redactie<br />
en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen enkele<br />
aansprakelijkheid aanvaarden, van welke aard dan ook, gebaseerd op informatie uit deze uitgave.<br />
35
Dutch Green Building Council<br />
Vlasmarkt 1c – 4e verdieping<br />
3011 PW Rotterdam<br />
Algemene vragen<br />
Mail: secretariaat@<strong>dgbc</strong>.nl<br />
Tel: 010 - 30 32 777<br />
Vragen over trainingen<br />
Mail: trainingen@<strong>dgbc</strong>.nl<br />
Tel: 010 - 30 32 777<br />
Vragen over BREEAM-NL<br />
Raadpleeg de helpdesk op www.breeam.nl
Change language