Meta 2012/8 - VVBAD
Meta 2012/8 - VVBAD
Meta 2012/8 - VVBAD
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
tijdschrift voor<br />
bibliotheek<br />
& archief<br />
<strong>2012</strong> | 8<br />
Schaderegistratie en<br />
eerstelijnsconservering<br />
EHBO voor oude drukken<br />
Bibliotheekgeschiedenis als inspiratie voor de toekomst.<br />
Google bestaat al. Waar moet het heen met de bibliotheekcatalogus<br />
Het bibliotheekreglement: naar afspraken in plaats van regels<br />
Moet een lokale archiefdienst elke schenking van archief aanvaarden
Zoeken in de diepte.<br />
Een nieuwe evolutie in zoektechnologie<br />
• Bliksemsnelle resultaten voor onmiddellijke analyse<br />
• Innovatieve resultaatsopbouw<br />
• Doorzoek meerdere bronnen met 1 enkele zoekopdracht<br />
• Directe links naar uw online content<br />
• Zoekfunctie op maat van de gebruiker<br />
www.swets.com/swetswise/searcher<br />
Swets België twittert en dit in zowel het Nederlands (@Swetsbelgium) als in het Frans (@Swetsbelgique).<br />
Wilt u ook op de hoogte blijven van wat er gebeurt bij Swets Stuur dan snel een mailtje naar marketing@be.swets.com<br />
om u in te schrijven voor onze nieuwsbrief.<br />
Swets Information Services NV, Europark-Oost 34 C, 9100 Sint-Niklaas T 03 780 62 62
editoriaal<br />
Bye, bye, bib<br />
VERANTWOORDELUKE UITGEVER<br />
Julie Hendrickx, Statiestraat 179, 2600 Berchem<br />
HOOFDREDACTEUR<br />
Julie Hendrickx • julie.hendrickx@vvbad.be<br />
REDACTIE<br />
Klaartje Brits, Jo Cooymans,<br />
Beatrice De Clippeleir, Gerd De Coster,<br />
Ingrid De Pourcq, Noël Geirnaert, Raf Guns,<br />
Myriam Lemmens, Kris Michielsen,<br />
Paul Nieuwenhuysen, Veronique Rega,<br />
Peter Rogiest, Saskia Scheltjens, Eva Simon,<br />
Patrick Vanhoucke, Bruno Vermeeren.<br />
vrijwilliger<br />
Rien Emmery<br />
REDACTIESECRETARIS<br />
Tom Van Hoye • tom.vanhoye@vvbad.be<br />
REDACTIEADRES<br />
<strong>VVBAD</strong> • META<br />
Statiestraat 179, 2600 Berchem<br />
Tel. 03 281 44 57<br />
meta@vvbad.be<br />
http://www.vvbad.be/meta<br />
Reageer op Twitter: #overmeta<br />
ADVERTENTIES<br />
Marc Engels • marc.engels@vvbad.be<br />
LAY-OUT<br />
Marc Engels<br />
DRUK<br />
Enschedé-Van Muysewinkel<br />
META verschijnt 9x per jaar,<br />
niet in januari, juli en augustus.<br />
META is een uitgave van de <strong>VVBAD</strong> en is<br />
begrepen in het lidmaatschap, maar is ook<br />
verkrijgbaar als abonnement. Meer informatie<br />
op http://www.vvbad.be/lidmaatschap.<br />
ISSN 2033-639X<br />
Bruno Vermeeren, Coördinator <strong>VVBAD</strong><br />
De eerste aankondiging van het Vlaams e-boekplatform (VEP) kwam er in<br />
2009 op Informatie aan Zee. Op de Denk- en discussiedag van Bibnet, maandag<br />
8 oktober ll, was er nog niet veel vooruitgang te zien. Uitgevers aarzelen.<br />
Ze zijn bang dat hun boeken illegaal op het web zullen verschijnen.<br />
Niet alleen in Vlaanderen hebben bibliotheken geen, of hooguit moeizame, toegang<br />
tot e-boeken. In Nederland stelt Bibliotheek.nl een ‘eBooks eregalerij’ ter<br />
beschikking van de bibliotheken. Deze telt inmiddels 26 klassiekers. Daarnaast<br />
is er een streaming aanbod met 200 boeken, waarvan een kwart anderstalig.<br />
In de VS publiceerde de American Library Association (ALA) recent een open<br />
brief aan de uitgevers. “Het gebeurt niet vaak, in de vrije markt, dat een klant<br />
de mogelijkheid ontzegd wordt om een product te kopen van een bedrijf en te<br />
horen krijgt dat ‘zijn geld niets waard is’”, schrijft de vereniging. De grote uitgeverijen<br />
weigeren er gewoon aan bibliotheken te leveren.<br />
Over de grote plas is inmiddels wel ongeveer de helft van de bestsellers als<br />
e-boek beschikbaar in de bibliotheek. Daar kunnen we in Vlaanderen alleen maar<br />
van dromen. Maar het probleem zit al evenzeer in de grote diversiteit aan formaten<br />
en apparaten. Het is een grote warboel. Bibliotheken kunnen hun gebruikers<br />
gewoon niet de kwaliteit bieden waar deze recht op hebben, aldus Librarian in<br />
Black Sarah Houghton.<br />
Discussie over het onderwerp in Vlaanderen blijft beperkt, zelfs op een denken<br />
discussiedag van Bibnet. Er zijn nochtans wel wat vragen die een antwoord<br />
verdienen. Bijvoorbeeld:<br />
• Waar ligt het onderscheid tussen huren en lenen In Nederland wil het CB — het<br />
vroegere Centraal Boekhuis — een verhuurdienst voor e-boeken starten. De<br />
uitgever stelt een huurprijs vast voor de boekhandel of de bibliotheek die op<br />
hun beurt een prijs kunnen vragen voor doorlevering aan hun klanten/gebruikers.<br />
En dan is de bib concurrent van de boekhandel, in plaats van klant …<br />
• Wat als het niet over lenen of huren, maar over toegang gaat Binnenkort wil<br />
Oyster — vergelijkbaar met Spotify — toegang bieden tot een collectie e-boeken.<br />
Voor een bescheiden abonnementsprijs kan je dan onbeperkt e-boeken<br />
lezen, op al je toestellen. Bye, bye, bib<br />
• Hebben we die e-boeken wel nodig Welke waarde heeft een bibliotheek met<br />
boeken over fysica als dat thema je niets zegt Het komt niet op de boeken<br />
aan, maar op de diensten voor de gemeenschap, gebruikers en niet-gebruikers,<br />
volgens Phil Bradley.<br />
Eblida lanceerde in het voorjaar een campagne rond e-lending, zeg maar een<br />
leenrecht voor elektronische boeken. Maar of het nu om dat lobbywerk gaat, of<br />
om een Vlaams e-boekplatform, zonder antwoorden op deze vragen geraken<br />
we geen stap vooruit. Tijd voor een denk- en discussiedag<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 1
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0
inhoud<br />
META <strong>2012</strong>/8<br />
Jaargang 88 - november <strong>2012</strong><br />
1 Editoriaal<br />
Bye, bye, Bib<br />
4 Nieuws<br />
8 Artikel<br />
Boeken-EHBO in praktijk.<br />
Eerstelijnsconservering<br />
van erfgoedcollecties in<br />
de Openbare Bibliotheek<br />
Brugge<br />
Marijn de Valk en Ludo Vandamme<br />
14 Interview<br />
Marina De Bruijn: “Vanuit<br />
de kennis van het verleden,<br />
kan je betere keuzes en<br />
weloverwogen beslissingen<br />
maken.”<br />
Rien Emmery en Julie Hendrickx<br />
19 Artikel<br />
Google bestaat al. Waar<br />
moet het heen met de<br />
bibliotheekcatalogus<br />
Johan Mijs<br />
31 Het cijfer<br />
Het plan<br />
32 Essay<br />
Dode letter(s). De<br />
toepassing van het<br />
bibliotheekreglement: naar<br />
afspraken in plaats van regels<br />
Peter Rogiest<br />
35 Column<br />
Amazing!<br />
Eva Simon<br />
Het citaat<br />
36 De Vraag<br />
Moet een lokale archiefdienst<br />
elke schenking van archief<br />
aanvaarden<br />
Werkgroep Lokaal Overheidsarchief<br />
37 Duurzaam<br />
Duurzame mobiliteit<br />
Mariann Naessens<br />
24 Signalement<br />
Bibliotheeksfeer van vroeger<br />
26 Etalage<br />
Streekgericht<br />
bibliotheekbeleid Brussel<br />
27 Inzet<br />
Geert Puype<br />
28 Over de grens<br />
SURF<br />
Maryse Laseroms<br />
30 Trend<br />
Een bibliotheek zonder<br />
catalogus Ondenkbaar<br />
Simone Kortekaas<br />
38 Kroniek<br />
IFLA World Library and<br />
Information Congress<br />
43 Recensies<br />
44 Personalia<br />
Toepassing<br />
45 Zo gehoord<br />
Gerd De Coster<br />
47 Activiteiten<br />
48 Uitzicht<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 3
nieuws<br />
Bib Web Awards <strong>2012</strong><br />
Op 10 december <strong>2012</strong> reikt de Bibliotheekschool van Gent voor de tweede keer de Bib Web Awards uit aan<br />
verdienstelijke websites en -toepassingen uit de Vlaamse bibliotheek-, documentatie- en informatiesector.<br />
Een aantal cursisten van het graduaat BDI-kunde selecteerden ook deze keer voor een tiental categorieën<br />
telkens circa tien genomineerden.<br />
Een combinatie van publieksstemmen (50 procent) en vakjury (50 procent) zal in elke categorie het eindresultaat<br />
bepalen. Daarnaast voorzien we opnieuw een Prijs van het Publiek, een Prijs van de Vakjury en<br />
een Prijs van de Bibliotheekschool. Op 10 december worden alle winnaars in de bloemetjes gezet tijdens<br />
een feestelijke happening in het auditorium van CVO VSPW Gent.<br />
De genomineerden werden verdeeld onder deze categorieën:<br />
• Follow me: meest invloedrijke informatieprofessional op het web<br />
• Iedereen bevriend: beste inzet van sociale netwerken<br />
• E-talage: beste etalage op het web<br />
• Grote broer: beste bovenlokaal digitaal project<br />
• Small is beautiful: beste lokaal digitaal project<br />
• Let’s go viral: beste online promo<br />
• Out of the box: beste online initiatief voor specifieke groepen<br />
• Schools & tools: beste toepassing van sociale media door school- of universiteitsbibliotheken<br />
• The specials: beste toepassing van sociale media door archieven, museumbibliotheken, erfgoedbanken,<br />
documentatiecentra of overheidsbibliotheken<br />
• Vree mediawijs: beste activiteit met betrekking tot informatiegeletterdheid<br />
De stemmen van het publiek en de vakjury bepalen elk voor 50 procent het eindresultaat. Dus, laat jouw<br />
stem horen en maak kans op een boekenbon. Stemmen kan tot en met 18 november via http://bibwa<strong>2012</strong>.<br />
blogspot.be/<br />
Je kan de Vlaamse Bib Web Awards editie <strong>2012</strong> (tag: bibwa<strong>2012</strong>) volgen op Twitter (http://twitter.com/<br />
bibwa<strong>2012</strong>) en Facebook (http://www.facebook.com/bibwa<strong>2012</strong>). Ook via mail kan je ons contacteren:<br />
bibwa<strong>2012</strong>@gmail.com.<br />
Succes alvast aan alle genomineerden!<br />
Eva Simon en het Bib Web Awards-team<br />
Raad van de Europese Unie<br />
neemt verweesde werken<br />
richtlijn aan<br />
Op 8 oktober <strong>2012</strong> keurde de Raad het<br />
richtlijnvoorstel goed inzake bepaalde<br />
toegestane gebruikswijzen van verweesde<br />
werken, zoals deze enkele weken<br />
geleden reeds werd goedgekeurd door<br />
het Europees Parlement.<br />
De goedkeuring van de Raad is de laatste<br />
stap in het wetgevende proces. Dit<br />
betekent dat de richtlijn de komende<br />
weken formeel in werking zal treden<br />
nadat het is gepubliceerd in het Officieel<br />
Publicatieblad van de Europese Unie. De<br />
Lidstaten hebben vervolgend twee jaar<br />
de tijd om de richtlijn in nationaal recht<br />
om te zetten.<br />
Verweesde werken zijn werken die door<br />
het auteursrecht worden beschermd<br />
maar waarvan de auteurs niet kunnen<br />
worden geïdentificeerd of gevonden. De<br />
memo van de Europese Commissie kondigt<br />
aan dat de nieuwe richtlijn m.b.t. verweesde<br />
werken “Europa ’s bibliotheken,<br />
archieven, instellingen voor audiovisueel<br />
erfgoed, publieke omroeporganisaties en<br />
andere instellingen die taken van openbaar<br />
belang vervullen een gepast juridisch<br />
kader geeft om grensoverschrijdende<br />
toegang tot verweesde werken in<br />
hun collectie mogelijk te maken”.<br />
Over het richtlijn voorstel werd reeds veel<br />
geschreven. Helaas zijn de meeste commentaren<br />
het erover eens dat de richtlijn<br />
noch massadigitalisering noch grootschalige<br />
preservatie van het omvangrijke<br />
Europese culturele erfgoed zal faciliteren<br />
of bevorderen. De richtlijn lijkt aldus op<br />
voorhand een maat voor niets te zijn.<br />
Het pijnpunt van de richtlijn blijft immers<br />
de vraag hoe een culturele erfgoedinstelling<br />
met miljoenen items in haar collectie<br />
kan doorgaan met digitaliseren indien<br />
het voor ieder item een voorafgaandelijke<br />
zorgvuldige zoektocht (diligent search)<br />
moet ondernemen. Het wordt dan ook<br />
uitkijken hoe de Belgische wetgever het<br />
begrip ‘zorgvuldige zoektocht’ op nationaal<br />
niveau zal invullen. Dit dient volgens<br />
artikel 3.2 van de richtlijn in samenspraak<br />
met rechthebbenden en gebruikers te<br />
gebeuren.<br />
Joris Deene<br />
4 | META <strong>2012</strong> | 8
nieuws<br />
Insolvente Boedelkamer<br />
beschermt als verzameling<br />
Met een vermelding in het Belgisch<br />
Staatsblad is de Antwerpse Insolvente<br />
Boedelkamer nu definitief een be schermde<br />
verzameling en wordt ze opge nomen<br />
in de lijst van het roerend cultureel erfgoed<br />
van de Vlaamse Gemeenschap,<br />
de zogenaamde ‘Topstuk kenlijst’. De<br />
Archieven van de Insolvente Boedelkamer,<br />
een collectie van meer dan 150 archieven,<br />
vormen samen een unieke collectie documentair<br />
erfgoed. Ze zijn ondergebracht in<br />
het FelixArchief in Antwerpen en geven<br />
een fascinerend beeld van de internationale<br />
handelscontacten in de 16e, 17e en<br />
18e eeuw.<br />
Resonant erkend als<br />
expertisecentrum<br />
Op 14 september keurde de Vlaamse<br />
regering op voordracht van Vlaams<br />
minister van Cultuur Joke Schauvliege,<br />
de subsidiëring goed van Resonant vzw<br />
als landelijk expertisecentrum voor muzikaal<br />
erfgoed in Vlaanderen. Er wordt een<br />
jaarlijkse subsidie toegekend van 315.000<br />
euro voor de beleidsperiode 2013-2016.<br />
Landelijke expertisecentra zijn dienstverlenende<br />
cultureel-erfgoedorganisaties die<br />
zich inzetten om rond een bepaalde erfgoedspecialisatie<br />
of rond een bepaald<br />
thema organisaties of individuen te<br />
ondersteunen en internationale expertise<br />
te verspreiden in Vlaanderen. De<br />
doorstroming van kennis en expertise<br />
staat centraal. Ze staan ten dienste van<br />
zowel cultureel-erfgoedorganisaties als<br />
cultureel-erfgoedbeheerders die de zorg<br />
voor het cultureel erfgoed niet als kerntaak<br />
hebben.<br />
Muzikaal erfgoed staat als prioritair thema<br />
in het Vlaams Regeerakkoord 2009-2014.<br />
Resonant werd in 2002 opgericht als het<br />
‘thema-archief’ voor muzikaal erfgoed.<br />
Met de erkenning maakt de organisatie<br />
de overstap van het Archiefdecreet van<br />
2002 naar het Cultureel-erfgoeddecreet.<br />
www.resonant.be<br />
De overname brengt een paar belangrijke<br />
wijzigingen in het systeem van de<br />
Auteurslezingen met zich mee voor organisatoren<br />
en auteurs. Organisatoren zullen<br />
bijvoorbeeld het hele jaar doorlopend<br />
aanvragen kunnen doen, zolang dat twee<br />
maanden en niet vroeger dan acht maanden<br />
voor de lezing plaatsvindt, gebeurt.<br />
Het VFL streeft naar een verdere professionalisering<br />
van de letterensector en vindt<br />
een billijke vergoeding voor de auteur<br />
vanzelfsprekend. Daarom vraagt het VFL<br />
vanaf 2013, naast een vergoeding voor de<br />
vervoersonkosten van de auteur, van de<br />
organisatoren een vastgelegde minimale<br />
bijdrage, afhankelijk van de institutionele<br />
status van de organisator en het doelpubliek,<br />
per gesubsidieerde Auteurslezing.<br />
Op de website www.vfl.be vindt u het<br />
Subsidiereglement voor de aanvraag voor<br />
Auteurslezingen, de criteria voor opname<br />
op de Auteurslijst en een draaiboek met<br />
praktische informatie voor het organiseren<br />
van lezingen.<br />
VFL<br />
Vlaamse Regering kent<br />
werkingssubsidies toe aan<br />
Archiefbank Vlaanderen,<br />
Vlaamse Erfgoedbibliotheek<br />
en culturele archiefinstellingen<br />
Foto: © Stadsarchief Antwerpen.<br />
De <strong>VVBAD</strong> voerde enkele studieopdrachten<br />
uit om ‘proeflijsten’ van archivalisch<br />
en documentair erfgoed op te stellen.<br />
De Insolvente Boedelkamer stond op<br />
een van die proeflijsten. In META <strong>2012</strong>/4<br />
verscheen een uitgebreid artikel over het<br />
ontstaan van deze archieven. (TVH)<br />
Vlaams Fonds voor<br />
de Letteren neemt<br />
Auteurslezingen over van<br />
Stichting Lezen<br />
De subsidiëring voor Auteurslezingen zal<br />
vanaf 2013 gebeuren door het Vlaams<br />
Fonds voor de Letteren (VFL), en niet langer<br />
door Stichting Lezen. De aanvragen<br />
gebeuren via de website www.auteurslezingen.be.<br />
Het is de ambitie van het VFL<br />
om het budget voor de Auteurslezingen<br />
vanaf 2013 gevoelig te verhogen.<br />
De Vlaamse regering heeft op vrijdag<br />
28 september <strong>2012</strong> beslist een werkingssubsidie<br />
toe te kennen aan de<br />
Archiefbank Vlaanderen vzw, de Vlaamse<br />
Erfgoedbibliotheek en zes culturele<br />
archiefinstellingen.<br />
Archiefbank Vlaanderen vzw ontvangt<br />
de subsidie voor het beheer van de<br />
Archiefbank Vlaanderen. De organisatie<br />
ontvangt hiervoor voor de beleidsperiode<br />
2013–2017 285.000 euro. De Archiefbank<br />
Vlaanderen is een geautomatiseerd<br />
register van Vlaams privaat archivalisch<br />
<strong>VVBAD</strong> ZOEKT INFORMATIESPECIALIST<br />
Voor het reorganiseren van de vakbibliotheek en enkele taken in verband met het verenigingsarchief, zoekt de <strong>VVBAD</strong><br />
een informatiespecialist voor een halftijdse opdracht gedurende zes maanden op het <strong>VVBAD</strong>-secretariaat in Berchem.<br />
Meer info over deze vacature vind je op: http://www.vvbad.be/vacatures/.<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 5
nieuws<br />
Nu beschikbaar in de reeks Archiefkunde<br />
De handelingen van het internationale congres<br />
Archives without Borders<br />
Archivos sin Fronteras<br />
Archieven zijn belangrijk, in cultuur-historisch opzicht, maar ook<br />
bekeken vanuit het perspectief van efficiënt management. De<br />
internationale conferentie Archives without Borders focuste op het<br />
belang van goed bestuur in een internationale context.<br />
De bijdragen draaiden rond vier thema’s:<br />
• ‘Archival Solidarity’<br />
• ‘Human Rights and Archives’<br />
• ‘Cross-Border Archives’<br />
• ‘Archives: Formation of the Nation State and National Identity’<br />
Eminente sprekers zoals Antonio González Quintana, Trudy<br />
Huskamp Peterson, Gabriela Salazar en Nathan Mnjama voerden<br />
er het woord. De handelingen van de conferentie zijn onmisbaar<br />
voor al wie interesse heeft voor het maatschappelijk belang van<br />
archieven.<br />
NU BESTELLEN VIA www.vvbad.be/awb_nl<br />
De handelingen van het internationale congres:<br />
Archives without Borders<br />
Op 30 en 31 augustus 2010 was er het internationale archiefcongres ‘Archives without Borders’ in Den Haag. De<br />
handelingen van dit congres zijn nu gebundeld in een publicatie in de reeks Archiefkunde van de <strong>VVBAD</strong>.<br />
Archieven als stille getuigen voor de Australische Aboriginals. De rol van archieven in een federale staat: Vlaanderen.<br />
Archieven en nationale identiteit in Indonesië. Een selectie uit de onderwerpen, die aan de orde kwamen tijdens<br />
‘Archives without Borders’. Dit congres ging over het belang van archieven voor ‘good governance’ in een internationale<br />
context: Archief zonder grenzen. Het belang van archieven strekt zich steeds vaker over de landsgrenzen uit.<br />
Het congres richtte zich op vier thema’s:<br />
• Archieven zijn ‘stille getuigen’. Ze zijn van groot belang op plekken in de wereld waar mensenrechten in het<br />
geding zijn.<br />
• Archieven van internationale tribunalen, zoals het Joegoslaviëtribunaal, of internationale of supranationale organisaties<br />
zoals de Europese Commissie of het Rode Kruis, overstijgen de landsgrenzen. Wat gebeurt er met deze<br />
archieven, waarvoor geen internationale archiefwet geldt<br />
• Archieven spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van een nationale identiteit en de staatsvorming. Denk<br />
aan de onmisbaarheid van archiefbeheer bij landregistratie/het kadaster, het recht op informatie van de burgers<br />
en ‘citizenship’. Omgekeerd beïnvloedt staatsvorming de ontwikkeling en het beheer van archieven.<br />
• Hoe ondersteunen archiefprofessionals elkaar internationaal Zijn archivarissen internationaal solidair<br />
Het boek kost 30 euro en is te bestellen via de <strong>VVBAD</strong>-website: http://www.vvbad.be/awb_nl<br />
6 | META <strong>2012</strong> | 8
nieuws<br />
Vervolg van p. 5<br />
www.immaterieelerfgoed.be gelanceerd<br />
cultureel erfgoed, waarmee private<br />
archieven worden ontsloten,<br />
voor zover de personen en<br />
instanties die er eigenaar van<br />
zijn dat wensen. De Archiefbank<br />
Vlaanderen is eigendom van de<br />
Vlaamse Gemeenschap.<br />
De Vlaamse Erfgoedbibliotheek<br />
ontvangt voor de beleidsperiode<br />
2013–2017 een werkingssubsidie<br />
van 310.000 euro.<br />
Ook zes culturele archiefinstellingen<br />
krijgen werkingssubsidies.<br />
Vijf organisaties worden gesubsidieerd<br />
als culturele archiefinstellingen<br />
ingedeeld bij het Vlaamse<br />
niveau:<br />
• ADVN (Archief-, Documentatieen<br />
Onderzoekscentrum voor<br />
het Vlaams-nationalisme) ontvangt<br />
voor de beleidsperiode<br />
2013-2017 1.202.000 euro op<br />
jaarbasis<br />
• AMSAB-ISG ontvangt voor<br />
de beleidsperiode 2013-2017<br />
1.412.000 euro op jaarbasis<br />
• AMVC-Letterenhuis ontvangt<br />
voor de beleidsperiode 2013-<br />
2017 300.000 euro op jaarbasis<br />
• KADOC - Documentatie- en<br />
Onder zoekscentrum voor<br />
Religie, Cultuur en Samenleving<br />
ontvangt voor de beleidsperiode<br />
2013-2017 1.992.000 euro<br />
op jaarbasis<br />
• Liberaal Archief ontvangt voor<br />
de beleidsperiode 2013-2017<br />
882.000 euro op jaarbasis.<br />
Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur<br />
en Cultuur Joke Schauvliege lanceerde<br />
op vrijdag 14 september het platform<br />
www.immaterieelerfgoed.be. Deze website<br />
bundelt de expertise en kennis<br />
over immaterieel cultureel erfgoed in<br />
Vlaanderen en legt de focus op het borgen<br />
ervan. “www.immaterieelerfgoed.be<br />
moet een inspiratiegids zijn voor al wie<br />
met immaterieel erfgoed in Vlaanderen<br />
bezig is, en ze zijn met velen”, aldus<br />
minister Schauvliege.<br />
Elke gemeenschap, groep of elk individu<br />
die betrokken is bij een traditie, een<br />
gebruik of een element immaterieel cultureel<br />
erfgoed kan die traditie, dat gebruik<br />
of dat element aanmelden op de website<br />
www.immaterieelerfgoed.be. Zij kunnen<br />
ook hun acties om de leefbaarheid van dit<br />
element te garanderen op de site registreren.<br />
Je surft hiervoor naar de site en<br />
vraagt een login aan voor de databank.<br />
De erfgoedorganisaties met een werking<br />
rond immaterieel cultureel erfgoed die<br />
de Vlaamse Gemeenschap binnen het<br />
cultuurbeleid subsidieert zijn eveneens<br />
aanwezig op deze website. Het gaat om<br />
organisaties zoals tapis plein vzw, LECA<br />
vzw, het Firmament vzw, CAG vzw en vele<br />
andere. Elk van hen ontwikkelt projecten<br />
of zet acties op om de erfgoedgemeenschappen<br />
te ondersteunen die met immaterieel<br />
cultureel erfgoed bezig zijn.<br />
www.immaterieelerfgoed.be focust op<br />
samenwerking en kennisdeling tussen<br />
gemeenschappen, groepen en individuen<br />
die immaterieel cultureel erfgoed<br />
koesteren en professionele organisaties<br />
die voor het borgen van het immaterieel<br />
cultureel erfgoed ondersteuning bieden.<br />
Naast de landelijke organisaties zorgen<br />
ook tal van erfgoedcellen binnen lokale<br />
besturen daarvoor.<br />
> Bron: persbericht minister Schauvliege<br />
Eén organisatie wordt gesubsidieerd<br />
als privaat archief dat<br />
het culturele leven in het tweetalige<br />
gebied Brussel-Hoofdstad<br />
documenteert: AMVB (Archief<br />
en Museum voor het Vlaams<br />
leven te Brussel) ontvangt voor<br />
de beleidsperiode 2013-2017<br />
332.000 euro op jaarbasis.<br />
De organisaties worden gesubsidieerd<br />
voor hun archiefwerking,<br />
die het verzamelen, bewaren,<br />
onderzoeken en voor het publiek<br />
ontsluiten van archiefstukken<br />
omvat.<br />
Faronet.be<br />
Ook de dagelijkse Last Post-plechtigheid in Ieper is immaterieel erfgoed. Foto: Ines Saraiva.<br />
Hebt u ook nieuws voor deze rubriek Stuur het naar meta@vvbad.be<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 7
artikel<br />
Boeken-EHBO in de praktijk<br />
Eerstelijnsconservering van erfgoedcollecties in de Openbare Bibliotheek Brugge<br />
Marijn de Valk en Ludo Vandamme<br />
In februari dit jaar startte het proefproject ‘eerstelijnsconservering van erfgoedcollecties’ in de<br />
hoofdbibliotheek van de Openbare Bibliotheek Brugge. Bijzonder, omdat nog niet eerder in<br />
Vlaanderen een groot aantal mensen aan zoveel boeken werkte. De keuze voor een collectiebrede<br />
aanpak in de vorm van een project ‘boeken-EHBO’ ging uit van de Brugse bibliotheek.<br />
Voor de inhoudelijke verantwoordelijkheid en begeleiding op de werkvloer werd een beroep<br />
gedaan op Marijn de Valk, zelfstandig boekrestaurator.<br />
Een doorsnee<br />
werkdag<br />
Voorzichtig wordt de werkvoorraad<br />
voor de dag door<br />
een bibliotheekmedewerker<br />
van de plank gehaald: 60<br />
boeken in leren en perkamenten<br />
banden. Het stof wordt<br />
behoedzaam van de boeksneden<br />
gezogen en ook de schutbladen<br />
en het binnenwerk<br />
worden op oppervlaktevuil<br />
nagekeken. Vervolgens gaan<br />
de boeken naar de registrator<br />
die de schades aanvinkt in de<br />
database op de computer. Een<br />
derde medewerker behandelt<br />
de leren banden; een vierde<br />
voert op een doeltreffende<br />
manier reparaties uit aan de<br />
boekbanden, terwijl de vijfde<br />
medewerker van die dag zich<br />
buigt over de papierrestauraties<br />
in de boekblokken. Tot<br />
slot worden de behandelde<br />
boeken gecontroleerd, in de<br />
computer, voorzien van een<br />
discrete potloodnotitie op het<br />
achterplat, en weer teruggeplaatst<br />
in de kluis.<br />
Het lijkt eenvoudig als de<br />
afzonderlijke handelingen en<br />
de workflow op deze manier<br />
worden beschreven. En dat is<br />
het eigenlijk ook. Het concept<br />
boeken-EHBO berust op een<br />
aantal heldere principes zoals<br />
het stellen van prioriteiten,<br />
werkdeling en de toepassing<br />
van een aantal uitgekiende<br />
behandelingsmethoden en<br />
materialen. Maar anderzijds is<br />
deze eenvoud maar schijn en<br />
verbergt hij een lange periode<br />
van nadenken over het hoe en<br />
waarom. Aan de orde zijn hier<br />
de inpassing van het project<br />
in een duurzaam conservatiebeleid<br />
van de bibliotheek, de<br />
inzetbaarheid van vele toegewijde<br />
handen, de leiding en<br />
coördinatie van een ervaren<br />
restaurator, de overtuiging van<br />
alle betrokkenen in de werkzaamheid<br />
van boeken-EHBO.<br />
Zonder deze elementen is het<br />
onmogelijk de beoogde kwaliteit<br />
en kwantiteit te halen.<br />
Het doel van het project was<br />
een eenvoudige conserverende<br />
behandeling van meer<br />
dan duizend oude drukken<br />
(1500-1900) en het verwerven<br />
van een gedifferentieerd<br />
inzicht in de materiële<br />
staat van de erfgoedcollectie.<br />
Deze doelstellingen werden<br />
met de hulp van 18 mensen<br />
in 24 dagen gerealiseerd. Er<br />
is door alle betrokkenen met<br />
veel inzet en enthousiasme<br />
aan het proefproject gewerkt.<br />
Het concept als geheel bleek<br />
een succes, maar er zijn ook<br />
zeker aandachtspunten voor<br />
vervolgtrajecten. Het opzet,<br />
de resultaten en de ervaringen<br />
van dit project vormen<br />
het onderwerp van dit artikel.<br />
Vooraf wordt kort kennis<br />
gemaakt met de historische<br />
boekencollectie van de<br />
Brugse bibliotheek.<br />
De erfgoedcollecties<br />
van de Openbare<br />
Bibliotheek Brugge<br />
De Openbare Bibliotheek<br />
Brugge is een in 2011 door de<br />
Vlaamse overheid erkende<br />
erfgoedbibliotheek en één<br />
van de zes partners van de<br />
Vlaamse Erfgoedbibliotheek<br />
die in 2009 van start ging, in<br />
toepassing van het Cultureelerfgoeddecreet<br />
van 2008.<br />
De Brugse bibliotheek werd<br />
opgericht in 1804 als een<br />
8 | META <strong>2012</strong> | 8
artikel<br />
wetenschappelijke onderwijsbibliotheek<br />
naar Frans model<br />
(Ecole Centrale). Van een klassieke<br />
19e-eeuwse ‘bibliothèque<br />
municipale’ groeide de<br />
bibliotheek uit tot een openbare<br />
bibliotheek en erfgoedbibliotheek<br />
met een veelzijdige<br />
en maximaal geïntegreerde<br />
culturele werking.<br />
De kern van de erfgoedcollecties<br />
bestaat uit ongeveer<br />
5000 middeleeuwse handschriften<br />
en gedrukte boeken<br />
(ca. 20.000 banden). Deze<br />
verzameling is opgebouwd<br />
uit een selectie boeken uit de<br />
geconfisqueerde bibliotheken<br />
van kerkelijke instellingen<br />
in het departement Lys (1796-<br />
97), en vervolgens de aanwinsten<br />
tot 1863, in het bijzonder<br />
gericht op “kunsten en letteren”.<br />
Bij de verdere reguliere<br />
collectievorming in de voorbije<br />
anderhalve eeuw werd de<br />
lokale en regionale invalshoek<br />
hoe langer hoe belangrijker.<br />
Bovendien werd deze lopende<br />
acquisitie verrijkt door bijzondere<br />
verzamelingen, zoals collecties<br />
Brugse drukken, historische<br />
kranten, het archief<br />
en de bibliotheek van Guido<br />
Gezelle, en de bibliotheek van<br />
Achiel Van Acker.<br />
De erfgoedcollecties<br />
preserveren,<br />
conserveren,<br />
restaureren<br />
De Openbare Bibliotheek<br />
voert een coherent beleid<br />
inzake preservatie, conservatie<br />
en restauratie van haar<br />
erfgoedcollecties. Een blauwdruk<br />
voor dit beleid kwam in<br />
1994 tot stand, als resultaat<br />
van een onderzoek uitgevoerd<br />
door het Studiebureau<br />
De Zilveren Passer (Gent).<br />
De concrete werking inzake<br />
behoud en beheer spitst zich<br />
toe op onder meer een permante<br />
monitoring van de klimatisatie,<br />
het overbrengen<br />
op andere dragers (microfilm<br />
en digitalisering), een quarantainesysteem<br />
dat mogelijke<br />
infestatie uitschakelt (CAT),<br />
een meerjarenprogramma<br />
voor de aanmaak van PYXISconservatiedozen<br />
en het restaureren<br />
van topstukken.<br />
Voor een belangrijk onderdeel<br />
van dit beleid, met name de<br />
schaderegistratie en de eerstelijnsconservering<br />
op stuksniveau<br />
van boeken die geen<br />
topstukkenstatus hebben,<br />
was de bibliotheek al langer<br />
op zoek naar een adequate<br />
werkmethode. Drie ontwikkelingen<br />
die zich tijdens de voorbije<br />
jaren aftekenden, hebben<br />
dit nu wel mogelijk gemaakt.<br />
Vooreerst dienden er zich<br />
vanaf de jaren negentig<br />
nieuwe methoden en materialen<br />
aan. Zo werd Japans<br />
papier ingezet in plaats van<br />
het arbeidsintensief vernieuwen<br />
van leren ruggen en<br />
begon Tyvec aan zijn opmars<br />
voor het herstellen van de<br />
“Het concept<br />
boeken-EHBO<br />
berust op een<br />
aantal heldere<br />
principes zoals<br />
het stellen van<br />
prioriteiten,<br />
werkdeling en<br />
de toepassing<br />
van een aantal<br />
uitgekiende<br />
BEHANDELINGSmethoden<br />
en<br />
materialen.”<br />
constructieve delen van de<br />
boekband. Bovendien laten<br />
deze nieuwe methoden toe<br />
om, onder gecontroleerde<br />
omstandigheden, vrijwilligers<br />
in te zetten om het boekenbezit<br />
duurzaam te onderhouden.<br />
Een tweede ontwikkeling was<br />
een nieuwe opleiding. Vanuit<br />
de bezorgdheid naar voldoende<br />
vakmensen voor het<br />
conserveren en restaureren<br />
van archief en boeken zochten<br />
Brugse erfgoedpartners<br />
(de Openbare Bibliotheek<br />
en vijf archiefinstellingen)<br />
een samenwerking met een<br />
opleidingspartner (Syntra<br />
West) en werd CORES<br />
(Competentieplatform voor<br />
Conservering en Restauratie<br />
van Boeken en Archief) in de<br />
steigers gezet. CORES staat in<br />
voor een tweejarige modulaire<br />
opleiding (met aanvullende<br />
specialisatie) die zich toelegt<br />
op de scholing van restauratievakmannen<br />
en -vrouwen met<br />
een bijzonder expertise voor<br />
eerstelijnsconservatie en -restauratie.<br />
Boeken-EHBO voor<br />
bibliotheken sluit naadloos<br />
aan op het curriculum van de<br />
opleiding, en daartoe werd<br />
door CORES de expertise<br />
ingewonnen van restaurator<br />
Marijn de Valk uit Middelburg.<br />
Ten derde werd in 2009 een<br />
eerste proef opgezet waarbij<br />
boeken-EHBO op de collectie<br />
van de Openbare Bibliotheek<br />
werd toegepast. Dit gebeurde<br />
bij een cluster boeken<br />
Foto’s boven: Overzicht van de werktafels, van links naar rechts: droogreinigen, schaderegistratie, reparatie van de boekbanden en papierrestauratie.<br />
Foto hiernaast: Boeken waarvan de ruggen gerepareerd zijn, tijdens het drogen.<br />
Foto’s: M. de Valk.<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 9
artikel<br />
(19e-20e eeuw) van de collectie<br />
Achiel Van Acker door<br />
CORES-studenten in opleiding<br />
onder begeleiding van<br />
de CORES-docenten Marijn de<br />
Valk en Martine Eeckhout. De<br />
resultaten van deze eerste vingeroefening<br />
werden door alle<br />
betrokkenen positief geëvalueerd<br />
en voorgesteld op de<br />
studienamiddag ‘Conservering<br />
van bibliotheekcollectie’ in de<br />
Openbare Bibliotheek Brugge<br />
op 3 februari 2010. De tijd was<br />
rijp om de stap te zetten naar<br />
een grootschalig project boeken-EHBO<br />
voor oude drukken<br />
(1500-1900) in de Openbare<br />
Bibliotheek.<br />
Organisatie en<br />
werkwijze<br />
Het project startte met een<br />
introductieochtend in de<br />
bibliotheek waarbij alle medewerkers<br />
aanwezig waren. Deze<br />
instructie was door het hoge<br />
aantal deelnemers noodgedwongen<br />
theoretisch, met<br />
aandacht voor de werkverdeling,<br />
het hanteren van de boeken,<br />
een korte omschrijving<br />
van alle primaire handelingen<br />
en voorkomende schades, en<br />
een praktische oefening in het<br />
gebruiken van boeken uit de<br />
kluis. Een bezoek aan de werkplek<br />
sloot deze ochtend af.<br />
De inrichting van de werkplek<br />
— bij een eerstelijnsconservering<br />
steeds (tijdelijk) op locatie<br />
— nam een dag in beslag.<br />
Dit vroeg een investering van<br />
ongeveer 3.000 euro, naast<br />
500 euro voor gebruiksmaterialen.<br />
Voor elk onderdeel in<br />
het werkproces was een tafel<br />
ingericht; een plaats voor het<br />
droogreinigen van de boeken,<br />
één voor de schaderegistratie,<br />
één voor het uitvoeren van de<br />
reparaties aan de banden en<br />
één voor de papierrestauraties,<br />
terwijl de zuurkast de plaats<br />
was waar de leren banden<br />
behandeld werden.<br />
Een zuurkast en een eenvoudige<br />
stofzuiger zijn inderdaad<br />
onmisbare apparaten. De<br />
zuurkast maakt het mogelijk<br />
lederdressing (onder meer terpentine)<br />
aan te brengen en te<br />
laten uitdampen, en in mindere<br />
mate van leder te laten ontzuren<br />
(ammonium). Voor dit project<br />
werd geopteerd voor een<br />
gehuurd tweedehandstoestel<br />
met vervangbare filters — het<br />
voorzien een vaste afzuiging<br />
naar buiten was op dat ogenblik<br />
te ingrijpend.<br />
Vier medewerkers van de<br />
Openbare Bibliotheek vormden<br />
de basis van het team; hun<br />
participatie was een onderdeel<br />
van hun dagelijkse werkzaamheden.<br />
Daarnaast participeerden<br />
tien studenten en<br />
afgestudeerden van de opleiding<br />
‘Restauratievakman van<br />
boeken en archief’ (CORES)<br />
op vrijwillige basis. De werkuren<br />
van de studenten vielen<br />
buiten het reguliere tweejarige<br />
curriculum van de CORESopleiding.<br />
Twee studenten van<br />
de opleiding papierrestauratie<br />
van de Artesis Hogeschool in<br />
Antwerpen participeerden in<br />
het project als onderdeel van<br />
hun stage.<br />
Dit project onderscheidde<br />
zich van soortgelijke conserveringsprojecten<br />
doordat<br />
de aanwezige voorkennis bij<br />
iedereen verschilde en niet<br />
iedereen een gediplomeerd<br />
boekrestaurator was.<br />
Daarom werd eenvoudig<br />
begonnen. Het uitvoeren van<br />
constructieve handelingen<br />
kon gebeuren door mensen<br />
die daartoe opgeleid waren,<br />
maar was geen ‘must’. Op<br />
deze manier leerden de deelnemers<br />
tijdens het werk van<br />
elkaar en was er voor iedereen<br />
de mogelijkheid nieuwe handigheden<br />
en ervaringen op te<br />
doen. Het was de enige manier<br />
om medewerkers met uiteenlopende<br />
expertise volwaardig<br />
te laten samenwerken.<br />
De praktische werkorganisatie<br />
gebeurde aan de hand van<br />
een werkrooster. Het project<br />
liep over drie maanden waarbij<br />
enkel op maandag en vrijdag<br />
werd gewerkt. Elke werkdag<br />
vereiste de aanwezigheid<br />
van maximaal vijf medewerkers<br />
waaronder telkens één<br />
voorman werd aangesteld<br />
die de dag coördineerde. De<br />
taken van deze meewerkende<br />
voorman bestonden uit het<br />
bewaken van de kwaliteit, het<br />
halen van de geplande dagelijkse<br />
hoeveelheid boeken,<br />
de registratie en waar nodig<br />
instructie van werk. De eerste<br />
zeven dagen waren dat de<br />
gediplomeerde restauratoren:<br />
projectcoördinator Marijn de<br />
Valk en/of Martine Eeckhout,<br />
de vaste docente en inhoudelijke<br />
coördinator van de<br />
CORES-opleiding. Na deze<br />
periode nam een bibliotheekmedewerker<br />
deze taak op zich,<br />
uiteraard steeds met een open<br />
lijn naar de coördinator.<br />
Deze wisselende samenstellingen<br />
waren flexibel en collega’s<br />
sprongen elkaar bij<br />
wanneer er boeken voor een<br />
De kasten met de behandelde oude<br />
drukken in de boekenkluis van de<br />
hoofdbibliotheek Biekorf (Openbare<br />
Bibliotheek Brugge).<br />
Foto: M. de Valk.<br />
10 | META <strong>2012</strong> | 8
artikel<br />
op stukniveau voor iedere collectie<br />
op maat wordt gemaakt,<br />
in overleg met de beheerders.<br />
Iedere collectie is immers<br />
anders en vraagt, bovenop<br />
een algemene benadering,<br />
andere aandachtspunten.<br />
Perkamenten banden in de rij, wachtend op conservering.<br />
Foto: M. de Valk.<br />
onderdeel te lang ‘in de file<br />
stonden’. De inzet van veel<br />
mensen, die ieder op hun<br />
manier een steentje bijdroegen,<br />
heeft dit project tot een<br />
succes gemaakt.<br />
Schaderegistratie<br />
Na het droogreinigen volgde<br />
het registreren van de boeken<br />
in een Access-database.<br />
Daartoe werd op basis van<br />
bestaande modellen een<br />
aangepast formulier ontworpen.<br />
Anders dan gebruikelijk<br />
noteerden we voor dit project<br />
niet de schades aan de<br />
boeken, maar de uit te voeren<br />
handelingen. Voor de bibliotheek<br />
is het niet van belang of<br />
een gat in papier veroorzaakt<br />
is door schimmel, door ongedierte<br />
of door onzorgvuldig<br />
gebruik tijdens raadplegingen.<br />
Belangrijk is dát er papierrestauratie<br />
moet gebeuren en<br />
een benaderend inzicht over<br />
hoeveel werk dit is. Vandaar<br />
dat, naar het voorbeeld van<br />
de Schadeatlas Nederland,<br />
elke handeling ook kwalitatief<br />
werd benaderd, door<br />
“licht, matig of ernstig” aan te<br />
vinken. Helaas is er nog geen<br />
schadeatlas voor bibliotheekmateriaal<br />
beschikbaar en het<br />
gemis hieraan werd node<br />
gevoeld.<br />
Schaderegistratie blijft steeds<br />
tot op een zekere hoogte<br />
subjectief, zeker als zoveel<br />
verschillende mensen eraan<br />
werken. Anderzijds zat er een<br />
dubbele check in de gang van<br />
elk boek doordat elk volume<br />
een nacontrole kreeg door<br />
een andere medewerker dan<br />
degene die het boek had ingevoerd.<br />
Wat de één ziet als een<br />
schade waar daadwerkelijk<br />
iets aan moet gebeuren, wordt<br />
door een ander benaderd als<br />
onvermijdelijke gebruikssporen<br />
die deel uitmaken van de<br />
geschiedenis van het boek. Het<br />
laat zich raden dat dit overleg<br />
vaak uitliep op boeiende<br />
en nuttige discussies die zich<br />
soms resulteerden in het bijstellen<br />
van de geregistreerde<br />
schade. Op de achtergrond<br />
was steeds het volgende<br />
basiscriterium aanwezig: “Is<br />
een boek raadpleegbaar zonder<br />
dat de schade oorzaak kan<br />
zijn van verder verval”<br />
Ook al is het omgaan met dit<br />
schaderegistratiemodel voor<br />
verbetering vatbaar, toch<br />
ontstaat op deze manier voor<br />
de bibliotheek inzicht in de<br />
werkvoorraad aan conservering.<br />
Van belang is dat een<br />
dergelijke schaderegistratie<br />
“Ook al is het<br />
omgaan met<br />
dit SCHADE-<br />
REGISTRATIEmodel<br />
voor<br />
verbetering<br />
vatbaar, toch<br />
ontstaat op<br />
deze manier<br />
voor de<br />
bibliotheek<br />
inzicht in de<br />
werkvoorraad<br />
aan<br />
conservering.”<br />
Leerbehandeling en<br />
reparaties: Een half<br />
uur aandacht per<br />
boek<br />
De leren boekbanden vormden<br />
een bijzonder aandachtpunt<br />
binnen de eerstelijnsconservering.<br />
Eerdere<br />
aanzetten vanuit de Openbare<br />
Bibliotheek om het leer van<br />
boekbanden te behandelen,<br />
hadden geen tastbaar resultaat<br />
opgeleverd, onder meer<br />
door de complexiteit in de<br />
regelgeving hieromtrent. Veel<br />
leren banden waren droog<br />
en het materiaal brak in de<br />
scharnierpunten. Interne en<br />
externe factoren tastten het<br />
leer aan. In 1996 publiceerde<br />
de Koninklijke Bibliotheek in<br />
Den Haag en het Instituut<br />
Collectie Nederland bruikbare<br />
richtlijnen voor de conservering<br />
van leren en perkamenten<br />
boekbanden. Tijdens een<br />
evaluatie in de herfst van 2011<br />
werden de richtlijnen genuanceerd<br />
en volgens deze inzichten<br />
toegepast tijdens de eerstelijnsconservering<br />
in de<br />
Openbare Bibliotheek Brugge.<br />
Het volgende onderdeel van<br />
de boeken-EHBO was het uitvoeren<br />
van reparaties waarvan<br />
de behandeling niet meer dan<br />
een half uur vergde. Boeken<br />
met schades die meer tijd<br />
vroegen, werden in afwachting<br />
van een latere behandeling<br />
verpakt in zuurvrij karton.<br />
Deze aanpak is mogelijk<br />
wanneer de prioriteiten helder<br />
gesteld zijn en de medewerkers<br />
goed kunnen inschatten<br />
hoe lang ze over een reparatie<br />
doen. Dit vraagt ervaring<br />
en vooral discipline, want het<br />
is erg verleidelijk om een uur<br />
bezig te zijn met het nazicht<br />
en het schoonmaken van een<br />
sterk ‘doorstofte’, interessante<br />
oude druk. Niet doen<br />
dus! Registeren van dit werk<br />
is dan het devies en snel verder<br />
naar het volgende boek!<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 11
artikel<br />
Boekendokters aan het werk: een impressie van Erfgoeddag <strong>2012</strong> in de Openbare Bibliotheek Brugge.<br />
Foto: Heidi Keereman.<br />
Deze alertheid geldt vaak ook<br />
voor schade aan de naaiing,<br />
de ruggengraat van een boek.<br />
In dergelijke gevallen is de<br />
schade vaak te veel werk voor<br />
de eerstelijnsconservering en<br />
volstaat het om het boek na<br />
registratie weer zijn plaats<br />
te geven op de boekenplank.<br />
Talrijke andere werkzaamheden<br />
zoals het verwijderen<br />
van schadelijke etiketjes, het<br />
maken van hulzen voor losse<br />
ruggen, het vastzetten van<br />
losse delen, het vlakken van<br />
valse plooien en het repareren<br />
van een scheurtjes kunnen<br />
allemaal wel prima uitgevoerd<br />
worden in 30 minuten.<br />
Resultaten<br />
Als onmiddellijke doelstellingen<br />
van dit project boeken-<br />
EHBO werd vooropgezet: de<br />
fysieke staat van meer dan<br />
duizend boeken bijwerken en<br />
het opbouwen van inzicht in<br />
de schadebeelden. 1114 boeken<br />
schoven die dagen over<br />
de werktafels, waarbij in totaal<br />
4341 schades in de database<br />
werden geregistreerd.<br />
Dit betekent dat er gemiddeld<br />
drie per boek werden<br />
“ERFGOEDcollecties<br />
laten leven,<br />
veronderstelt<br />
in de eerste<br />
plaats gezonde<br />
boeken.”<br />
aangekruist. Tijdens de eerstelijnsconservering<br />
kregen<br />
al 2456 of 56 procent van<br />
het totaal aantal schades een<br />
behandeling. De overige 1885<br />
schadegevallen (44 procent)<br />
kunnen in de toekomst worden<br />
aangepakt. De database<br />
biedt de mogelijkheid de boeken<br />
te selecteren op schadesoort<br />
en ze per groep te behandelen.<br />
Op deze manier kan in<br />
de toekomst het werk gefaseerd<br />
en gepland worden. Dit<br />
houdt onder meer een opdeling<br />
in van schades die door<br />
eigen medewerkers aangepakt<br />
kunnen worden, eventueel<br />
in combinatie met verdere<br />
instructie, en schades<br />
die behandeling door een boekenrestaurator<br />
vereisen.<br />
Eerder gaven we aan dat het<br />
registreren van de schade<br />
samenging met het vermelden<br />
of die schade ‘licht’, ‘matig’ of<br />
‘ernstig’ is. Aan elk van deze<br />
kwalificaties is een gemiddelde<br />
tijd verbonden, waardoor<br />
inzicht ontstaat in de<br />
benodigde tijd en het daarmee<br />
samenhangend budget<br />
dat nodig is om de nog<br />
bestaande achterstanden in<br />
materiële zorg weg te werken.<br />
In elk geval kan worden<br />
gesteld dat alle urgente gevallen<br />
aandacht hebben gekregen<br />
en dat vrijwel alle boeken<br />
nu raadpleegbaar zijn. Dat<br />
geen ‘lijken’ meer uit de kast<br />
zullen vallen, is voor de bibliothecaris<br />
een geruststellende<br />
gedachte.<br />
Een tweede doelstelling was<br />
het bijscholen van alle deelnemers<br />
en van de bibliotheekmedewerkers<br />
in het bijzonder.<br />
Zowel de afzonderlijke onderdelen<br />
als de projectmatige<br />
afstemming sloten in ruime<br />
mate aan op de opleiding<br />
van de CORES-studenten en<br />
-afgestudeerden. De bibliotheekmedewerkers<br />
die enkel<br />
op een elementaire boekbindopleiding<br />
konden terugvallen,<br />
kwamen daarentegen<br />
in een nieuwe wereld terecht.<br />
Alle deelnemers wisten het<br />
aanbod om te werken met<br />
een bijzondere collectie oude<br />
drukken én om ervaring op<br />
te doen met de eerstelijnsconservering<br />
naar waarde te<br />
12 | META <strong>2012</strong> | 8
artikel<br />
schatten. Anderzijds ervoeren<br />
allen de instructieochtend én<br />
de werkperiode (24 werkdagen)<br />
als te kort om binnen dit<br />
project zelfstandig aan de slag<br />
te gaan. Vaak voelden ze zich<br />
onzeker bij het nemen van<br />
beslissingen en het uitvoeren<br />
van specifieke handelingen.<br />
Vrijwel alle deelnemers gaven<br />
bij de eindevaluatie aan dat<br />
ze de permanente supervisie<br />
van een ervaren boekrestaurator<br />
hadden gemist. De aanwezigheid<br />
van een boekrestaurator<br />
— tijdens het project was<br />
dit beperkt tot een derde van<br />
de werkdagen — blijkt essentieel<br />
om de vereiste kwaliteit en<br />
kwantiteit te halen. Bovendien<br />
dient dit een restaurator te zijn<br />
die ervaren is in het overdragen<br />
van kennis, het delegeren<br />
van werkzaamheden en<br />
het stellen van prioriteiten. Bij<br />
boeken-EHBO wordt het klassieke<br />
werkpatroon immers<br />
doorbroken: een boek met<br />
verschillende schades wordt<br />
niet in één beweging afgewerkt,<br />
maar het werk wordt<br />
opgedeeld in fases, waarbij<br />
bovendien kan worden beslist<br />
om bepaalde onderdelen uit te<br />
stellen tot een nader te bepalen<br />
tijdstip. Dit vraagt een<br />
mentale ommekeer van de<br />
medewerkers én een permanente<br />
waakzaamheid van de<br />
restaurator.<br />
Naast een permanente begeleiding<br />
is ook een breder uitgewerkte<br />
instructie beslist geen<br />
overbodige luxe. Een cursus<br />
van vijf dagdelen is eigenlijk<br />
nodig om niet alleen de theoretische<br />
informatie mee te<br />
geven, maar ook de praktijk<br />
te kunnen oefenen.<br />
Communicatie<br />
Uiteraard maken veel handen<br />
licht werk. De keerzijde<br />
van de ruime betrokkenheid<br />
was dat projectmedewerkers<br />
enkel bij de intro en op<br />
de afsluiter voltallig aanwezig<br />
waren. Medewerkers pikten<br />
met andere woorden ’s morgens<br />
opdrachten op daar waar<br />
hun voorgangers die de vorige<br />
werkdag hadden losgelaten.<br />
Een ter plaatse bijgehouden<br />
logboek en een wekelijkse<br />
digitale projectnieuwsbrief<br />
vormden eenvoudige maar<br />
heldere communicatie-instrumenten<br />
die voor afstemming<br />
en cohesie zorgden.<br />
Naast deze interne communicatie<br />
groeide tijdens de projectvoorbereiding<br />
de wenselijkheid<br />
om ervaringen en<br />
resultaten van deze eerstelijnsconservering<br />
met de brede<br />
sector te delen. Erfgoedcel<br />
Brugge coördineerde daartoe<br />
de opname, afwerking en distributie<br />
van een kortfilm die<br />
het verloop, de ervaringen en<br />
de evaluatie van het project<br />
in beeld brengt 1 . Een dvd van<br />
deze film wordt gratis binnen<br />
de sector verspreid.<br />
Het brede publiek werd op<br />
Erfgoeddag <strong>2012</strong> uitgenodigd<br />
om met het toen lopende<br />
project kennis te maken.<br />
Deelnemers in Brugge konden<br />
op zondag 22 april, naast het<br />
brede programma onder de<br />
themakoepel “Helden”, ook<br />
kennismaken met erfgoedzorg<br />
in zijn vele gedaanten.<br />
Onder de titel ‘Boekendokters<br />
in opleiding’ werd de actieve<br />
werkplaats opgebouwd in de<br />
lounge van de hoofdbibliotheek.<br />
De eerste versie van<br />
de film en een tentoonstelling<br />
over boeken-EHBO zorgden<br />
voor de omkadering. De meer<br />
dan 600 bezoekers gaven aan<br />
dat actieve eerstelijnsconservering<br />
van bibliotheekcollecties<br />
een ruime belangstelling<br />
opwekt.<br />
1 Een EHBO voor historische boeken:<br />
eerstelijnszorg erfgoedcollecties<br />
Openbare Bibliotheek<br />
Brugge (dvd), Brugge, Openbare<br />
Bibliotheek, 2002 (productie: Mad<br />
Monkey Studio’s). Een gratis exemplaar<br />
kan worden opgevraagd bij<br />
de Openbare Bibliotheek Brugge<br />
(johan.van.eenoo@brugge.be).<br />
Voor de versie met alle voetnoten<br />
kunt u terecht op onze website<br />
www.vvbad.be/META<br />
Besluit<br />
Erfgoedcollecties laten leven, veronderstelt in de eerste<br />
plaats gezonde boeken. Daartoe is er nood aan een praktijkgerichte<br />
schaderegistratie en een adequate methode<br />
om de materiële staat van individuele boeken te verbeteren.<br />
De ervaringen die in dit Brugse project werden<br />
opgedaan, openen perspectieven om omvangrijke erfgoedcollecties<br />
in bibliotheken op objectniveau te conserveren.<br />
Aandachtspunten zijn een strakke en permanente<br />
coördinatie door de restaurator-coördinator in functie<br />
van de voortgang van het werk en van de afstemming<br />
tussen de vele medewerkers, en een voldoende vakopleiding<br />
voor alle deelnemers. Deskundigheidsopbouw van<br />
de medewerkers speelt enkel voluit als aan de laatste<br />
voorwaarde is voldaan. Beide aandachtspunten impliceren<br />
budgettaire keuzes.<br />
SCANNEN - GEOREFEREREN EN<br />
DIGITALISEREN VAN OUDE KAARTEN<br />
IJzerweglaan 48 I 9050 Gent Belgium<br />
info@aquaterra.be I www.aquaterra.be<br />
T +32 (0)9 230 55 15 I F +32 (0)9 230 21 10<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 13
Marina De Bruijn:<br />
“Vanuit de kennis van het<br />
verleden, kan je betere keuzes<br />
en weloverwogen beslissingen<br />
maken.”
interview<br />
Bibliotheekgeschiedenis als<br />
inspiratie voor de toekomst<br />
Interview: Rien Emmery en Julie Hendrickx.<br />
Foto’s: Stefan Tavernier.<br />
Van volksverheffing en verzuiling naar consolidatie, digitalisering, management en gebruiksgerichte<br />
bibliotheken. Honderd jaar bibliotheekhistorie vatten in één zin doet de geschiedenis<br />
oneer aan. Marina de Bruijn, sinds 1 januari 2000 bibliothecaris in Rumst, bundelde al haar<br />
kennis en ervaring om de bibliotheekgeschiedenis van Rumst te ontrafelen in haar boek Van<br />
volksboekerijen naar openbare bibliotheek: 100 jaar bibliotheekgeschiedenis in de gemeente<br />
Rumst. Vooraleer ze later dit jaar op pensioen gaat, sprak ze met META over haar boek en haar<br />
carrière. (Zie ook p. 24-25)<br />
Hoe is het idee voor dit boek ontstaan<br />
Het idee kwam niet van mezelf, maar van onze burgemeester<br />
Eddy Huyghe. Hij vroeg me op een personeelsbijeenkomst of<br />
ik er iets voor voelde om de geschiedenis van de bibliotheken<br />
uit te zoeken. Onze burgemeester heeft oog voor historie en<br />
gaf al vaker opdrachten voor boeken. Ondertussen dateert die<br />
vraag wel al van een flink aantal jaar geleden. het werk eraan<br />
heeft ook een tijdje stil gelegen, het boek is uiteindelijk iets later<br />
dan verwacht uitgekomen.<br />
Voor wie is het boek bedoeld<br />
Door het boek wordt in eerste instantie een stukje gemeentegeschiedenis<br />
bewaard. Aanvankelijk wist niemand of er nog<br />
bronmateriaal was en waar dat dan bewaard was gebleven. Ook<br />
de heemkundige kring had er zich nog nooit in verdiept. In zo’n<br />
geval is het de taak van de gemeente of de bibliotheek om die<br />
geschiedenis zelf te reconstrueren. Gaandeweg ben ik dit boek<br />
ook gaan zien als een belangrijk document voor onze toekomst<br />
en voor onze beleidsmakers. Vanuit de kennis van het verleden<br />
kan je betere keuzes en weloverwogen beslissingen maken.<br />
Alle gemeenteraadsleden hebben dus een exemplaar gekregen.<br />
Hopelijk zijn er nog enkele boeken voor het nieuwe team, dat<br />
het nu moet gaan waarmaken. Daarnaast is het boek natuurlijk<br />
ook een eerbetoon aan al die vrijwilligers waar de bibliotheek<br />
op mocht rekenen.<br />
Het is een indrukwekkend boek geworden waarin veel bronnenmateriaal<br />
en getuigenissen werden verwerkt. Hoe bent u<br />
te werk gegaan<br />
Eerst heb ik mezelf wat georiënteerd. Ik had er geen flauw benul<br />
van welke documenten er allemaal te vinden zouden zijn — of<br />
net niet te vinden. Op de bibliotheekzolder vond ik wel wat,<br />
maar niets dat dateerde van voor de bibliotheekfusie in 1981. In<br />
het gemeentelijk archief vond de cultuurbeleidscoördinator een<br />
dossier betreffende de oudste gemeentelijke bibliotheek, die in<br />
1968 in Terhagen was opgericht, dat was het schamele begin.<br />
Ik ben dan vooral gaan praten met de oud-bibliothecarissen.<br />
Sommigen onder hen waren toen al hoogbejaard. De eerste persoon<br />
met wie ik sprak, was een stuk in de 80 en is drie jaar geleden<br />
overleden. Hij bleek ook nog een archief bewaard te hebben<br />
dat hij me toevertrouwde. Zo ben ik bij vijftien mensen langs<br />
geweest, al had niet iedereen documenten bewaard. Een gevolg<br />
daarvan is dat het aantal pagina’s wat onregelmatig verdeeld<br />
is over de verschillende besproken bibliotheken in het boek. Er<br />
was bijvoorbeeld veel minder materiaal bewaard gebleven van<br />
de katholieke bibliotheken dan van de socialistische. Die hadden<br />
nochtans op zich al een heel lange geschiedenis, maar de<br />
pastoors hadden niets bewaard. Dat ik niet meer archiefwerk<br />
heb kunnen doen, vind ik zelf een leemte in het onderzoek. Ik<br />
had graag de archieven nog uitgepluisd, maar dat was op dat<br />
moment niet haalbaar. Als je nu de curverbakken ziet staan<br />
waarin alle geraadpleegde documenten zijn samengebracht,<br />
dan is dat best al indrukwekkend.<br />
Het boek gaat ook uitgebreid in op de bibliotheekwetgeving<br />
van vroeger en nu, waarom hebt u er voor gekozen dit zo gedetailleerd<br />
te doen<br />
Het boek vertelt het verhaal van Rumst en de deelgemeenten<br />
Reet en Terhagen, maar ik heb ter duiding ook een stuk over de<br />
relevante wetgeving en een blik op het Vlaamse bibliotheekwezen<br />
toegevoegd. We zijn natuurlijk geen eiland geweest. Die<br />
wetten hebben de bibliotheken gemaakt tot de instellingen<br />
die ze vandaag zijn. Rumst had vroeger twee bibliotheken, een<br />
socialistische en een katholieke, die men lange tijd probeerde<br />
samen te voegen. De gesprekken zijn in 1972 begonnen en uiteindelijk<br />
in 1978 afgesprongen. In het begin leek alles zeer snel<br />
in kannen en kruiken, maar daarna is nog lang gepalaverd en<br />
toen de papieren getekend moesten worden, kwamen de katholieke<br />
vertegenwoordigers niet opdagen. Ze wilden niet aan de<br />
voorwaarden voldoen. Het gemeentebestuur is toenenkel met<br />
de socialisten verder gegaan en de gemeentelijke bibliotheek<br />
is er toch gekomen. De toenmalige katholieke bibliothecaris<br />
gaf achteraf toe daar een fout te hebben gemaakt: “We hadden<br />
er mee in moeten stappen, want mensen gingen toch naar<br />
die nieuwe bibliotheek. Daar was het gratis, bij ons moesten<br />
ze betalen. Daar was alles nieuw, aantrekkelijker en er was voldoende<br />
ruimte.”<br />
Maar zonder het bibliotheekdecreet van 1978 was die situatie<br />
vast nog jaren blijven aanslepen. Het decreet zorgde voor heel<br />
wat veranderingen en stelde heel strikte eisen, niet te vergelijken<br />
met het huidige decreet. De wetgeving regelde zelfs de afstand<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 15
interview<br />
tussen de boekenrekken. Dat was toen nodig, de infrastructuur<br />
was nu eenmaal slecht. Met het decreet van 2001 moest alles<br />
binnen cultuur gekaderd worden, er moest samenwerking zijn<br />
met de cultuurbeleidscoördinator en de bib moest veel meer<br />
investeren in uitbreidingsactiviteiten. Toen ik hier begon in 2000,<br />
waren de schoolontleningen er eigenlijk al te veel aan. Omdat<br />
er geen tijd en geld was, werd dat overgelaten aan vrijwilligers.<br />
De Bibliotheekweek werd niet meer georganiseerd omwille van<br />
de geringe belangstelling en ook de Jeugdboekenweek was hier<br />
nog nooit gevierd. Dat decreet heeft zo’n dingen wel mogelijk<br />
gemaakt. Wetten maken bibliotheken. Het is dus heel belangrijk<br />
dat we goede wetten hebben.<br />
“Gaandeweg ben ik dit boek ook<br />
gaan zien als een belangrijk<br />
document voor onze toekomst<br />
en voor onze beleidsmakers.<br />
Vanuit de kennis van het<br />
verleden, kan je betere keuzes<br />
en weloverwogen beslissingen<br />
maken.”<br />
Wat verwacht u dan van het nieuwe decreet dat er aankomt<br />
Ik vind het heel spannend. Er zitten een aantal nieuwe punten<br />
in: laagdrempeligheid wordt meer benadrukt en de digitale<br />
bibliotheek natuurlijk. Die twee elementen worden belangrijk.<br />
Het voelt wel een beetje raar. Je bent gewend om er zelf mee<br />
aan de slag te moeten gaan, er over na te denken en plannen te<br />
maken maar ik zal niet meer werken onder dat nieuwe decreet.<br />
Ik denk dat er grote veranderingen zitten aan te komen, net<br />
zoals de situatie van het boek momenteel ook zo snel verandert.<br />
Ik denk dat bibliotheken veel breder moeten gaan werken, dat<br />
ze zelfs hun naam moeten opgeven en cultuurhuizen moeten<br />
worden. De bib spreekt nu een kwart van de bevolking aan, in<br />
vele gemeenten is dat percentage zelfs aan het dalen. Ik denk<br />
dat een gemeentebestuur zich vragen zal gaan stellen bij die<br />
beperkte return, ondanks de gedane investeringen. Er moeten<br />
keuzes gemaakt worden, alles moet opengetrokken worden. Er<br />
moet veel meer mogelijk zijn in de bib. De bib moet een huis<br />
worden waar iedereen naar zijn zin dingen kan komen doen en<br />
iets kan vinden. Anderzijds, hoe de digitale revolutie zal uitdraaien,<br />
dat weet niemand. Ik heb vorige week — voor de eerste<br />
keer in mijn carrière — echt ruzie gehad met een dame die<br />
zich afvroeg waarom de bib nog steeds geen digitale boeken<br />
aanbood. “Ja, mevrouw, dat is een complex kluwen van auteursrechten<br />
en uitgeversbelangen.” Ze wou niet begrijpen dat de<br />
bib niet zomaar digitale boeken kan aankopen zoals zij dat, als<br />
particulier, wel kan.<br />
In het boek bespreekt u ook uw visie over de bib als ideeënfabriek.<br />
Ja, dat idee van ideeën- of cultuurfabriek komt uit Nederland.<br />
Het draait in de eerste plaats rond creativiteit, waarmee je bijvoorbeeld<br />
ook jongeren kan aanspreken. Bied hen opleidingen<br />
aan of laat hen zelf collectief iets uitwerken. Nu zit iedereen naar<br />
zijn eigen toestelletje te staren. Ik denk dat de bib hier een plek<br />
voor kan zijn. Het zal ook moeten, want als ik af ga op wat ik<br />
lees in de krant of op internet, lijkt het wel alsof iedereen wat<br />
hopeloos aan het worden is. Ook in een vorige editie van META<br />
stond zo’n artikel: Over de ondergang en het belang van de digitale<br />
bibliotheek (META <strong>2012</strong>/6), de auteurs verdedigden zichzelf<br />
en de sector maar er klonk voor mij ook een beetje wanhoop<br />
in door. Dat geeft me soms minder vertrouwen in die toekomst.<br />
Ook de democratiseringsmogelijkheden die een bib te bieden<br />
heeft, zijn niet te onderschatten. We merken dat zelf ook. In<br />
samenwerking met Rupelbib (het samenwerkingsverband dat<br />
de bibliotheken van Rumst, Niel, Schelle, Boom en Hemiksem<br />
verenigt) organiseren we computerlessen. Het is een ultieme<br />
basiscursus voor mensen die nog nooit een computermuis vasthielden.<br />
Ook internet en werken met e-mail en Picasa komen<br />
daar aan bod. Als bewoner van de wereld van <strong>2012</strong> worden<br />
je mogelijkheden ineens zoveel breder als je met de pc kunt<br />
werken. Bijdragen tot die democratisering is voor een bib zeer<br />
belangrijk. Tijdens het schrijven van het boek viel mij op dat<br />
alle bibliotheken hun oorsprong vinden in de idee van volksverheffing.<br />
Er was vroeger wel een lagere schoolplicht, maar<br />
wat daarna Niet iedereen kon of mocht zomaar verder studeren.<br />
Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat we ook nu met<br />
die problematiek geconfronteerd worden: we moeten weer die<br />
onderlaag meekrijgen. Toen de bibliotheken ontstonden, waren<br />
ze echt bedoeld voor de arbeidersklasse, de middenklasse werd<br />
volledig losgelaten. Maar nadat de televisie een deel van de<br />
arbeiders heeft meegenomen en de bibliotheken kwalitatief<br />
beter werden, is de middenklasse naar de bib gekomen. We<br />
moeten weer iedereen kunnen bereiken.<br />
In hoeverre is de bibliotheekgeschiedenis van Rumst, Reet en<br />
Terhagen representatief voor de situatie in Vlaanderen<br />
Ik denk dat er op vele vlakken wel overeenkomsten zijn.<br />
Versnippering en verzuiling had je overal in Vlaanderen. Voor<br />
het decreet van 1978 had je 1330 bibliotheekjes, in 1998 — vlak<br />
voor het volgende decreet — waren er nog maar 316. Ook al hadden<br />
die bibliotheekjes het woord ‘openbaar’ in hun naam staan,<br />
ze waren toch vaak gelieerd aan de katholieke, socialistische of<br />
liberale zuil. Je kon niet zeggen dat het echte openbare bibliotheken<br />
waren. Ze zouden nooit bezoekers geweigerd hebben,<br />
maar je ging er eenvoudigweg niet binnen als dat niet hoorde.<br />
Hier in Rumst was er een bib ingericht in een lokaaltje achter<br />
het volkshuis: aan dezelfde tafel waar je je boeken binnenbracht,<br />
werden ook de bonnetjes van de ziekenkas terugbetaald.<br />
Maar naast die overeenkomsten is er ook de typische eigen<br />
geschiedenis van elke afzonderlijke bibliotheek. Rumst en<br />
Terhagen liggen beneden aan de Rupel en hebben door de<br />
steenbakkerijen een lange geschiedenis als arbeidersgemeenten.<br />
Reet ligt meer bergop, met een zeer christelijke landbouwersbevolking<br />
waar vanaf de jaren zeventig en tachtig steeds<br />
meer bedienden zijn komen wonen. Het karakter van de bevolking<br />
verschilde dus heel erg, wat zich uitte in de bibliotheken:<br />
Rumst en Terhagen hadden een socialistische en christelijke<br />
bibliotheek en Reet had enkel twee christelijke bibliotheken.<br />
De gemeenten zijn gefuseerd kort voor de bibliotheken werden<br />
samengevoegd, maar die gemeentelijke fusie lijkt nog altijd niet<br />
helemaal verteerd te zijn. De inwoners van Reet hebben weinig<br />
te maken met die van Rumst en andersom. Door het hoogteverschil<br />
tussen de gemeenten liggen ze ook fysiek ver van<br />
elkaar. Voor de bibliotheken is dat lastig. Toen ik hier begon als<br />
bibliothecaris waren er vier vestigingen: de hoofdbibliotheek in<br />
Rumst, een vestiging in Terhagen en twee in Reet. Ondertussen<br />
is er al een bibliotheek minder in Reet. Dat filiaal had een heel<br />
druk jeugdverkeer maar Terhagen, waar veel minder boeken<br />
ontleend werden, moest sowieso blijven — een politieke keuze.<br />
En ook nu liggen de ontleencijfers in Terhagen eerder aan de<br />
16 | META <strong>2012</strong> | 8
interview<br />
lage kant. Een gemeente van 15.000 inwoners kan geen twee<br />
bibliotheken uitbouwen en iedereen daarmee tevredenstellen.<br />
Je kan niet alles aanbieden in beide vestigingen. De aantrekkingskracht<br />
van de nieuwe bib is dan weer duidelijk merkbaar:<br />
in Reet stijgen de ontleencijfers nog altijd. Hier in Rumst, waar<br />
de collectie groter is en de openingsuren uitgebreider, nemen<br />
“Wetten maken bibliotheken. Het<br />
is dus heel belangrijk dat we<br />
goede wetten hebben.”<br />
de cijfers minder spectaculair toe. Het typerende aan de bibliotheken<br />
van de fusiegemeente Rumst is dat ze zo verschillend<br />
zijn. Dat is de afgelopen twaalf jaar ook de uitdaging geweest:<br />
dat je niet kon inzetten op één bibliotheek maar dat je je aandacht<br />
moest verdelen over verschillende vestigingen.<br />
Het boek schetst ook duidelijk de vele problemen met de<br />
bibliotheekinfrastructuur. Zijn er plannen voor nieuwbouw<br />
Ja, er zijn plannen om op het plein waar nu de bushalte is een<br />
nieuwe bibliotheek te bouwen. Het zou eerder een cultuurhuis<br />
worden waar ook gemeentelijke diensten hun plaats in kunnen<br />
vinden. Er is al een eerste plan opgemaakt. Het heeft er een<br />
tijdje naar uit gezien dat ik de bouw zelf nog zou meemaken,<br />
maar ik vrees dat we eerst de uitslag van de verkiezingen moeten<br />
afwachten, want volgens de oppositie is dit een prestigeproject.<br />
Zelf heb ik altijd graag nieuwe bibliotheken bezocht: ik<br />
ben naar Delft geweest, Londen, Amsterdam, … Het is wel leuk<br />
om daarover na te denken en naar aanleiding van zo’n bezoek<br />
zelf ideeën uit te werken.<br />
De uitgave van uw boek valt ook samen met uw pensioen. Hoe<br />
kijkt u terug op uw bibliotheekloopbaan<br />
Met veel plezier en genoegen. Het is hard werken geweest,<br />
maar ik heb toch wel veel kunnen doen. Voor ik hier in Rumst<br />
als bibliothecaris begon, heb ik in de bibliotheek van Ekeren<br />
gewerkt. Hoewel ik zeven jaar daarvoor de akte had behaald,<br />
was ik toen eigenlijk nog nieuw in de bibliotheekwereld. Door<br />
de situatie ter plekke, kon ik in Ekeren onmiddellijk beginnen<br />
als verantwoordelijke van de jeugdafdeling. Dat was een functie<br />
waarin ik me kon uitleven en waar ik ook wel wat heb kunnen<br />
realiseren. Met die ervaring op zak schreef ik mij wat later in aan<br />
de bibliotheekschool in Antwerpen. Zo ben ik dan uiteindelijk<br />
in de bib van Rumst terecht gekomen. Als bibliothecaris heb je<br />
veel energie nodig en je moet veel van jezelf willen investeren.<br />
Ik denk dat ik alles bereikt heb wat ik hier kon bereiken, zeker<br />
binnen de mogelijkheden van dit gebouw.<br />
Aan energie en drive hebt u zeker niet te kort: voor uw sollicitatiegesprek<br />
ging u blijkbaar eerst op spionagebezoek in<br />
de bibliotheken.<br />
Ja, er kwamen dan al onmiddellijk plannen naar boven. Mijn<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 17
interview<br />
“De bib<br />
spreekt nu 25<br />
procent van<br />
de bevolking<br />
aan, in vele<br />
gemeenten<br />
is dat<br />
percentage<br />
zelfs aan<br />
het dalen. Ik<br />
denk dat een<br />
bestuur zich<br />
vragen moet<br />
stellen bij die<br />
kleine return,<br />
ondanks<br />
de gedane<br />
investeringen.”<br />
man zei toen dat ik maar beter kon deelnemen want ik was er<br />
toch al mee bezig. Maar ik heb tot aan het mondelinge examen<br />
getwijfeld; ik zou gewoon mee doen en daarna bekeek ik<br />
het wel. Het was pas tijdens het mondelinge examen dat ik bij<br />
mezelf dacht “Verdorie, wat ik hier zit te beweren, wil ik ook wel<br />
echt realiseren!” De vorige bibliothecaris — niets ten kwade —<br />
werkte hier, naast zijn andere baan, uiteindelijk maar negen uur<br />
per week. Ik was de eerste bibliothecaris die voltijds in dienst<br />
kwam, met als gevolg bijvoorbeeld dat ze hier nog nooit een<br />
Jeugdboekenweek hadden georganiseerd terwijl ik dat in Ekeren<br />
elk jaar verzorgde. Toen ik hier in januari aankwam, waren er<br />
geen plannen voor de Jeugdboekenweek die in maart plaatsvindt.<br />
Die heb ik toen nog snel uit de grond gestampt. Zo is het<br />
met veel dingen gegaan: als je echt iets wil, dan lukt het meestal<br />
wel. Een bibliothecaris met nieuwe energie zal goed zijn voor de<br />
bib, die ziet weer nieuwe mogelijkheden. Misschien is die ook<br />
al op spionagebezoek geweest (lacht)!<br />
Hoe hebt u de bibliotheekopleiding ervaren<br />
Met gemengde gevoelens. Een aantal vakken waren interessant<br />
maar de lessen stonden of vielen met de docenten. Er ontbrak<br />
naar mijn gevoel een sturende kracht. Sommige lessen leken niet<br />
op de praktijk afgestemd maar eerder op de hobby van de leerkracht.<br />
Ik ben nu niet meer zo op de hoogte over het reilen en<br />
zeilen in de bibliotheekschool maar ik heb wel begrepen dat er<br />
nog weinig studenten zijn. Nu de opleiding van drie naar vier jaar<br />
is gegaan, is in september maar één student afgestudeerd. Dan<br />
wordt de spoeling bij vacante plaatsen wel erg dun natuurlijk.<br />
Hoe hebt u de sector en het beroep van bibliothecaris zien<br />
veranderen in die afgelopen twaalf jaar<br />
Mijn voorganger, die in de jaren vijftig in dienst trad als<br />
bibliothecaris, heeft vooral veel ontleningen gedaan. Hij moest<br />
wel een collectie voorzien en wat administratie in orde brengen<br />
voor de gemeente maar daar is wel erg veel in veranderd. Nu is<br />
‘management’ stukken belangrijker geworden: nota’s schrijven,<br />
personeelsbeheer, … en problemen oplossen. Elke week neem<br />
ik nog een avonddienst voor mijn rekening, om het contact<br />
met de mensen te behouden. Probleemoplossend vermogen<br />
is bij het assessment trouwens een belangrijk aandachtspunt:<br />
de nieuwe bibliothecaris moet iemand zijn die probleemoplossend<br />
kan denken. De contacten met het gemeentebestuur zijn<br />
in de loop van de jaren ook veeleisender geworden: je wordt<br />
veel meer betrokken in die gemeentelijke structuren en je moet<br />
vergaderingen bijwonen. Vroeger was de bibliotheek meer een<br />
eiland. Die integratie in de gemeente vind ik positief maar het<br />
vraagt allemaal tijd.<br />
Hebt u ook tendensen in het leesgedrag kunnen bemerken<br />
Het boek schetst het contrast tussen vroeger en nu heel mooi<br />
aan de hand van die morele quoteringen van titels.<br />
Ja, bibliotheken kregen vroeger strafpunten als ze stripboeken<br />
in hun collectie hadden. In Rumst lagen ze in de meeste bibliotheekjes<br />
onder de toonbank De evolutie in die morele quoteringen<br />
is inderdaad merkwaardig. Als je verschillende jaargangen<br />
en bijhorende voorwoorden gaat vergelijken, dan valt het op<br />
dat de jaren dertig veel minder streng waren dan de jaren vijftig.<br />
De jaren vijftig predikten dood en verdoemenis terwijl men in<br />
de jaren dertig eerder een onderscheid maakte tussen ervaren<br />
en onervaren lezers Een gebruiker vertelde me dat hij als kind<br />
op een ochtend de bibliotheek bezocht met zijn vader, die De<br />
graaf van Monte Cristo had uitgezocht. De kapelaan die op dat<br />
moment de uitlening verzorgde, weigerde echter het boek mee<br />
te geven: er stond een prentje in van een vrouw met een flinke<br />
boezem, en dat kon absoluut niet. Daar sta je dan als vader met<br />
je zoon van zeven (lacht). Dat zijn toestanden die wij ons niet<br />
meer kunnen voorstellen.<br />
Vreest u het zwarte gat na uw pensioen<br />
Ik blijf actief als vrijwilliger. In onze voorleesgroepen lezen een<br />
aantal dames een keer per maand voor aan kinderen. Ik heb<br />
altijd gezegd dat ik zou helpen zodra ik met pensioen was, en<br />
ze houden me nu aan die belofte. Onze leeskring blijf ik ook<br />
begeleiden. Als ik mag van mijn opvolger tenminste (lacht),<br />
maar die is tot hier toe nog niet bekend. Morgen (woensdag 19<br />
september) is het assessment waar twee kandidaten aan zullen<br />
deelnemen.<br />
Zit u zelf mee in de jury<br />
Enkel als secretaris, want officieel mocht het niet. Maar je kent<br />
natuurlijk de situatie het beste, je kent het personeel, je weet<br />
wat de noden zijn, … Het zou jammer zijn om die kennis helemaal<br />
niet te gebruiken.<br />
Kregen jullie veel reacties op de vacature<br />
Nee, helemaal niet! We hebben zelfs twee oproepen moeten lanceren.<br />
Op het moment van het eerste examen was er slechts één<br />
kandidaat, maar die werd op basis van het schriftelijke examen<br />
al niet weerhouden. En na een tweede oproep hebben zich dan<br />
drie kandidaten gemeld. Daar zijn er nu nog twee van in de running.<br />
Het is natuurlijk ook wel een zware job voor de verloning<br />
op B-niveau. Een A-functie zou interessanter zijn, dan zouden<br />
we wel wat meer reactie krijgen, denk ik.<br />
Bedankt voor dit boeiende gesprek. We wensen je een fijn<br />
pensioen!<br />
18 | META <strong>2012</strong> | 8
artikel<br />
Google bestaat al.<br />
Waar moet het heen met de<br />
bibliotheekcatalogus<br />
Johan Mijs, Bibnet<br />
Dit is het verslag van een zoektocht naar een<br />
eigentijdse informatiearchitectuur voor de<br />
catalogus van de openbare bibliotheek naar<br />
aanleiding van een upgrade van Zoeken.bibliotheek.be<br />
en Bibliotheekportalen.<br />
Context<br />
Zoeken.bibliotheek.be is<br />
de zoekomgeving van de<br />
Vlaamse Centrale Catalogus<br />
(Open Vlacc). In Open Vlacc<br />
worden de titelbeschrijvingen<br />
ingevoerd van de collecties<br />
van de zes grootste openbare<br />
bibliotheken van Vlaanderen.<br />
Tussen 2006 en 2008 werkte<br />
VCOB (nu Bibnet) nauw<br />
samen met het Nederlandse<br />
bedrijf Medialab (nu Serials<br />
Solutions Medialab) om met<br />
AquaBrowser-software een<br />
eigentijdse zoekomgeving<br />
te bouwen op Open Vlacc:<br />
Zoeken.bibliotheek.be.<br />
In 2009 startte de Vlaamse<br />
overheid in overleg met de<br />
provincies en de Vlaamse<br />
Gemeenschapscommissie het<br />
ambitieuze interbestuurlijke<br />
project ‘Bibliotheekportalen’<br />
om elke bibliotheek die deelneemt<br />
aan een provinciaal<br />
bibliotheeksysteem uit te rusten<br />
met een AquaBrowser die<br />
een afgeleide is van Zoeken.<br />
bibliotheek.be. Die lokale<br />
bibliotheekcatalogus is bereikbaar<br />
op een standaard URL<br />
(gemeente.bibliotheek.be) en<br />
toont enkel zoekresultaten<br />
uit de collectie van de lokale<br />
bibliotheek. Via een complexe<br />
maar beheersbare centrale<br />
infrastructuur worden<br />
Open Vlacc, digitale bronnen<br />
en lokale titelbeschrijvingen<br />
geïntegreerd.<br />
Eind <strong>2012</strong> zullen de laatste<br />
twee bibliotheeksystemen<br />
(provincie Limburg en Brussels<br />
gewest) aangesloten zijn,<br />
zodat in totaal meer dan 200<br />
Vlaamse openbare bibliotheken<br />
beschikken over een eigen<br />
Bibliotheekportaal. Limburg<br />
en Brussel zullen bovendien<br />
van meet af aan beschikken<br />
over een grondig vernieuwde<br />
AquaBrowser ‘Liquid’ interface.<br />
Daarna volgt een upgrade<br />
naar de vernieuwde versie<br />
voor de bibliotheken in de vier<br />
andere provincies. Dit artikel<br />
gaat over die nieuwe interface<br />
en hoe we bibliotheekcatalogi<br />
opnieuw aansluiting kunnen<br />
laten vinden bij het zoekgedrag<br />
van het grote publiek. 1<br />
Doel van een<br />
catalogus<br />
Laten we onze zoektocht starten<br />
bij de vraag naar het doel<br />
van een bibliotheekcatalogus.<br />
Hoewel we hierover zelf geen<br />
systematisch onderzoek hebben<br />
gedaan, wijst de praktijk<br />
uit dat de ‘toptaken’ die<br />
Charles Cutter in 1876 bedacht<br />
voor de steekkaartencatalogus,<br />
nog altijd gelden voor<br />
het grootste deel van het<br />
gebruik van de online catalogus:<br />
de bibliotheekcatalogus<br />
is er voor mensen die weten<br />
wat ze zoeken. Ze kijken in de<br />
catalogus of datgene wat ze<br />
zoeken, beschikbaar is in hun<br />
bibliotheek.<br />
Tot zover de bibliotheektheorie.<br />
Bibliotheken waren<br />
pioniers in het beheren en<br />
doorzoekbaar maken van een<br />
publiek toegankelijke productcatalogus.<br />
Maar met de<br />
komst van internet namen<br />
e-commerce bedrijven als<br />
Amazon, eBay en Zappos die<br />
rol over. Vanuit hun commerciële<br />
invalshoek ontwikkelden zij<br />
nieuwe functies zoals het verleiden<br />
naar meer en andere<br />
producten, en het voorzien<br />
van winkel etalages voor mensen<br />
die niet precies weten wat<br />
ze zoeken. Maar belangrijker:<br />
die bedrijven zijn meesters<br />
geworden in het optimaliseren<br />
van hun websites in functie<br />
van ‘conversie’: de omzetting<br />
van sitebezoek naar een<br />
bepaald doel, bijvoorbeeld<br />
een bestelling of een betaling.<br />
Hun hele website staat resoluut<br />
in functie van dat doel.<br />
Omwegen of stoorzenders<br />
betekenen immers inkomstenverlies<br />
en worden dus best<br />
zoveel mogelijk vermeden.<br />
Bibliotheken kunnen veel leren<br />
van die resoluutheid. De afgelopen<br />
twintig jaar hebben<br />
bibliotheken in hun catalogi<br />
een kleine Google proberen te<br />
bouwen om fysieke en digitale<br />
bronnen samen doorzoekbaar<br />
te maken op een manier die<br />
veel te wensen over laat. De<br />
daaraan gekoppelde diensten<br />
en toepassingen leiden bovendien<br />
in veel gevallen tot frustratie<br />
bij de klant: gebrek aan<br />
een eenmalige en webvriendelijke<br />
login, gedateerde en<br />
onduidelijke interfaces, bronnen<br />
die enkel raadpleegbaar<br />
zijn binnen de muren van de<br />
bibliotheek, enzovoort. De<br />
uitdaging is om opnieuw voldoende<br />
focus in de online<br />
catalogus en dienstverlening<br />
te brengen. In het bijzonder<br />
om de collecties niet op te<br />
sluiten in de catalogus en ze<br />
op een zeer gebruiksvriendelijke<br />
manier tot hun recht te<br />
laten komen.<br />
gEBRUIKSvriendelijkheid<br />
Die gebruiksvriendelijkheid is<br />
vandaag een must op internet.<br />
De gebruikerservaring is een<br />
van de belangrijkste succesfactoren<br />
van een toepassing<br />
— denk aan de hegemonie van<br />
Apple op dit vlak. User experience<br />
design is uitgegroeid tot<br />
een specifiek vakgebied, maar<br />
hoeft geen hogere wiskunde<br />
te zijn. Eenvoudige gebruiksinzichten<br />
leiden vaak tot spectaculair<br />
betere toepassingen.<br />
Een van die inzichten is dat<br />
de meeste websites eigenlijk<br />
maar drie soorten pagina’s<br />
hebben 2 :<br />
• keuzepagina’s<br />
• detailpagina’s (of landingspagina’s)<br />
• en transactionele pagina’s.<br />
Hieronder zie je een voorbeeld<br />
van de 3 soorten pagina’s die<br />
een bezoeker tegenkomt op<br />
Zappos.com, geen boeken —<br />
maar een schoenencatalogus.<br />
De eerste stap is een keuzepagina:<br />
een lijst met categorieën<br />
of een resultatenlijst<br />
(1). Daarna landen we op de<br />
detailpagina van het product<br />
(2). Belangrijkst is de conversie<br />
naar een actie — hier een<br />
aankoop — via de transactionele<br />
pagina (3).<br />
We zullen hieronder elk type<br />
pagina bespreken in het kader<br />
van de ontwikkeling van de<br />
AquaBrowser ‘Liquid’ interface.<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 19
Artikel<br />
De verschillende pagina’s die je tegenkomt in de schoenencatalogus van Zappos.com.<br />
Keuzepagina’s<br />
Mensen die weten wat<br />
ze zoeken<br />
• Google.be<br />
Mensen die weten wat ze zoeken<br />
(known item search), starten<br />
vaak met zoeken in een<br />
zoekvak. Geen illusies: wie<br />
op zoek gaat naar informatie<br />
over een boek, zoekt die via<br />
Google. Alleen klanten van<br />
een bibliotheek die bewust op<br />
zoek gaan naar een boek om<br />
te lenen, zoeken in de catalogus<br />
van hun bibliotheek.<br />
Voor de meeste mensen is de<br />
Google-resultatenlijst de keuzepagina<br />
bij uitstek.<br />
Daarom vinden we het bij<br />
Bibnet erg belangrijk om in<br />
te zetten op zoekmachineoptimalisatie<br />
(SEO). We bouwen<br />
in Bibliotheekportalen<br />
een strategie uit die ons in<br />
staat moet stellen om hoog<br />
te scoren in de ranking van<br />
Google.be met de beste<br />
Nederlandstalige detailpagina’s<br />
(zie verderop) over<br />
boeken, muziekalbums, films,<br />
strips, ... Zo komt ook wie via<br />
Google informatie zoekt bij de<br />
bibliotheek terecht.<br />
In de Google-strategie die<br />
Bibnet in 2013 zal uitrollen,<br />
staat Zoeken.bibliotheek.be<br />
centraal als de<br />
enige te indexeren site in<br />
Bibliotheekportalen. De doelstelling<br />
is bezoekers zo snel<br />
mogelijk door te verwijzen<br />
naar een titel in hun lokale<br />
bibliotheek of naar een digitale<br />
toegang. Als die strategie<br />
lukt, zal Google vaker het<br />
zoekvenster én de resultatenlijst<br />
van de bibliotheekcatalogus<br />
worden.<br />
• De lokale bibliotheekcatalogus<br />
Voor klanten van de bibliotheek<br />
blijft de belangrijkste<br />
toegangspoort op dit<br />
moment evenwel de lokale<br />
bibliotheekcatalogus. Zij verwachten<br />
daar een Googleervaring<br />
bij het zoeken naar<br />
titels die ze willen uitlenen. In<br />
Bibliotheekportalen komen we<br />
daaraan tegemoet door overzichtelijke<br />
resultatenpagina’s<br />
en een uitgekiende relevantiesortering.<br />
Zo vind je voor bestsellers<br />
als het boek Congo van<br />
David Van Reybrouck vaak<br />
meerdere edities in de bibliotheek.<br />
Die edities worden in<br />
Bibliotheekportalen samen<br />
gegroepeerd als één resultaat<br />
in de resultatenlijst. Hoe<br />
meer edities een werk heeft<br />
en hoe meer bibliotheken het<br />
in bezit hebben, hoe hoger de<br />
ranking op de resultatenlijst.<br />
Zo proberen we te voorspellen<br />
welke titels het meest relevant<br />
zijn voor een zoekopdracht.<br />
In de toekomst willen<br />
we deze functionaliteit ook<br />
inbouwen via suggesties die<br />
automatisch aanvullen wat<br />
wordt ingetypt in het zoekvak.<br />
Op die manier kunnen we<br />
zoekers die weten wat ze willen<br />
nog sneller naar de juiste<br />
detailpagina leiden.<br />
Mensen die niet weten<br />
wat ze zoeken<br />
Mensen die niet weten wat ze<br />
zoeken (unknown item search)<br />
hebben minder aan een zoekvak.<br />
Zij hebben meer baat bij<br />
inspirerende online winkeletalages<br />
die hen tonen wat<br />
het aanbod is. Die etalages<br />
kunnen allerlei vormen aannemen:<br />
van browsen door de<br />
winkelafdelingen of het nieuwste<br />
aanbod tot aanbevelingen<br />
van verkopers, vrienden<br />
of andere klanten. En dat via<br />
online kanalen als websites,<br />
applicaties, e-mail marketing,<br />
sociale media, ...<br />
Collecties van de bibliotheek<br />
lenen zich perfect voor dergelijke<br />
toepassingen. Etalages<br />
worden volop gebruikt in de<br />
offline bibliotheekwereld:<br />
bibliotheken zijn dagelijks in<br />
De edities van het werk Congo van David Van Reybrouck verschijnen gegroepeerd<br />
en als meest relevant zoekresultaat bij de zoekopdracht ‘congo’ in de<br />
resultatenlijst van Zoeken.bibliotheek.be.<br />
20 | META <strong>2012</strong> | 8
artikel<br />
“Bibliotheken<br />
waren<br />
pioniers in het<br />
beheren en<br />
doorzoekbaar<br />
maken van<br />
een publiek<br />
toegankelijke<br />
PRODUCTcatalogus.<br />
Maar met de<br />
komst van<br />
internet namen<br />
e-COMMERCEbedrijven<br />
als<br />
Amazon, eBay en<br />
Zappos die rol<br />
over.”<br />
de weer met nauwgezette<br />
plaatsing van de collectie,<br />
thema- en aanwinstenrekken,<br />
mondelinge aanbevelingen,<br />
enzovoort. De stap naar een<br />
digitale versie is eigenlijk klein,<br />
maar blijkt voor veel bibliotheken<br />
moeilijk te zetten.<br />
Hoewel een begrip als digitale<br />
publiekswerking steeds<br />
meer ingang vindt in de<br />
bibliotheeksector (dankzij initiatieven<br />
als ‘23 Dingen’ en<br />
inspiratiegidsen over sociale<br />
media), beschikken te weinig<br />
Vlaamse bibliotheken over<br />
een websiteplatform dat voldoende<br />
uitgebouwd is om<br />
volop in te zetten op winkeletalages.<br />
In Nederland wordt<br />
sterker ingezet op deze vorm<br />
van schaalvoordeel met een<br />
centrale white label website<br />
infrastructuur. In Vlaanderen<br />
is er een vergelijkbaar initiatief<br />
met de gedeelde Isis-website<br />
infrastructuur van de provincie<br />
Antwerpen.<br />
Een aantal bibliotheken trekken<br />
zich uit de slag met<br />
blogsoftware of met eigen<br />
toepassingen, zoals de Start<br />
to read-campagne van de<br />
bibliotheek van Heist-op-den-<br />
Berg (http://www.starttoread.<br />
be). Achter die mechanismen<br />
gaat echter veel manueel<br />
werk schuil. Meestal zijn de<br />
bibliotheekcatalogi niet open<br />
genoeg om vlot data uit te<br />
wisselen met winkeletalages.<br />
Vandaar de keuze van Bibnet<br />
om verder te bouwen aan koppelingen<br />
(API’s of Application<br />
Programming Interfaces) op<br />
Bibliotheekportalen, zodat<br />
data, verrijkingen en diensten<br />
vlot gedeeld kunnen worden<br />
met andere websites.<br />
Meer en betere winkeletalages<br />
op de bibliotheekcatalogus<br />
maken, dat is dus de<br />
boodschap. En uiteraard niet<br />
alleen op bibliotheekwebsites.<br />
Het is van groot belang om<br />
met die etalages aanwezig te<br />
zijn op andere plaatsen, waar<br />
ook andere en nieuwe bezoekers<br />
door het aanbod van de<br />
bibliotheek verrast kunnen<br />
worden. Dat kan gaan van het<br />
eenvoudig delen van een titel<br />
uit de catalogus op Facebook,<br />
over nieuwsbrieven via e-mail<br />
marketingtools, tot integratie<br />
van heuse bibliotheeketalages<br />
op websites van andere organisaties.<br />
Detailpagina’s<br />
Detailpagina’s zijn de echte<br />
bouwstenen van de website.<br />
Na een keuze op een of<br />
andere keuzepagina, landt de<br />
bezoeker op de detailpagina<br />
van een product. Een detailpagina<br />
moet een combinatie zijn<br />
van goede content, semantisch<br />
gestructureerde opmaak<br />
en doordacht design. Ze moet<br />
aantrekkelijk zijn voor klanten,<br />
makkelijk beheersbaar<br />
voor ontwikkelaars en goed<br />
indexeerbaar voor Google. 3<br />
Het heeft immers weinig zin<br />
een tot in de puntjes verzorgde<br />
detailpagina te maken,<br />
als niemand ze kan vinden in<br />
Google.<br />
Een Google strategie<br />
• Structuur<br />
Een eerste noodzakelijke voorwaarde<br />
voor zoekmachineoptimalisatie<br />
is het doordacht<br />
structureren van zowel de<br />
hele website als de afzonderlijke<br />
webpagina’s. Elke<br />
detailpagina dient bijvoorbeeld<br />
te beschikken over een<br />
persistente en betekenisvolle<br />
URL. In Bibliotheekportalen<br />
wordt die URL voor werken<br />
gevormd met een combinatie<br />
van auteur, titel, materiaal en<br />
uniek identificatienummer bijv.<br />
http://zoeken.bibliotheek.be/<br />
detail/David-Van-Reybrouck/<br />
Congo-een-geschiedenis/<br />
Boekitemid=|library/marc/<br />
vlacc|7590199.<br />
Een detailpagina moet ook<br />
HTML-metatags en een duidelijke<br />
structuur hebben. Die<br />
duidelijke structuur hebben<br />
we voor Bibliotheekportalen<br />
afgeleid op basis van een analyse<br />
van de detailpagina’s van<br />
een aantal populaire mediawebsites<br />
als IMDb, Amazon,<br />
Bol, Google Books, Goodreads,<br />
All Music, ... Een zoektocht<br />
naar inspirerende voorbeelden<br />
van bibliotheekcatalogi<br />
leverde helaas bitter weinig<br />
resultaat op.<br />
De detailpagina’s van<br />
Bibliotheekportalen zijn net<br />
als op die modelwebsites<br />
opgebouwd als ‘ijsbergpagina’s’.<br />
We brengen alle gegevens<br />
samen op één lange<br />
pagina. In het topje van de<br />
ijsberg brengen we de meest<br />
relevante informatie samen,<br />
met rechts de belangrijkste<br />
acties. Daaronder volgt meer<br />
en gedetailleerdere informatie.<br />
Wat de meest relevante informatie<br />
is en wat de volgorde is<br />
van alle elementen, is onderdeel<br />
van continue evaluatie.<br />
De duidelijke structuur van de<br />
webpagina’s komt ook de integratie<br />
ten goede van Google<br />
Analytics, wereldwijd de standaardtoepassing<br />
voor het verzamelen<br />
van cijfergegevens<br />
over het gebruik van websites.<br />
In Bibliotheekportalen<br />
is elke mogelijke klik van een<br />
bezoeker geïnventariseerd in<br />
een event-gebaseerde analyse.<br />
Meetrapporten leveren dus<br />
niet enkel cijfers over unieke<br />
bezoekers, verkeer en paginabezoek,<br />
maar bieden ook een<br />
evaluatie van de interface en<br />
diensten (wat wordt aangeklikt<br />
en wat niet). De rapporten<br />
zullen bovendien mogelijk<br />
zijn op elk niveau: Vlaams, per<br />
provincie of per individuele<br />
bibliotheek.<br />
• Méér detailpagina’s<br />
Detailpagina’s zijn voor<br />
Google de zoekingangen van<br />
de catalogus. Daarom streven<br />
we als tweede voorwaarde<br />
ook naar méér detailpagina’s<br />
en kijken we best verder dan<br />
enkel detailpagina’s voor werken<br />
zoals boeken, muziekalbums,<br />
films, ...<br />
In 2008 was er in Zoeken.<br />
bibliotheek.be al een experiment<br />
met auteurspagina’s<br />
waarbij de titelbeschrijvingen<br />
die hoorden bij een 60.000<br />
auteurs op een radicaal<br />
andere manier werden gepresenteerd.<br />
De resultaten van<br />
een zoekopdracht op auteur in<br />
de catalogus werden overzichtelijk<br />
georganiseerd op een<br />
detailpagina in plaats van een<br />
resultatenpagina. Elke detailpagina<br />
van een auteur, artiest,<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 21
artikel<br />
Boven: (Experimentele) auteurspagina<br />
op Zoeken.bibliotheek.be van auteur<br />
David Van Reybrouck<br />
Onder: Een lange, rijke detailpagina<br />
van Nathalie Portman op IMDb.com.<br />
illustrator of regisseur levert<br />
een indrukwekkende winkeletalage<br />
van zijn of haar œuvre<br />
op. En zo wordt die detailpagina<br />
op zijn beurt een interessante<br />
keuzepagina.<br />
In de AquaBrowser ‘Liquid’<br />
interface hopen we de<br />
komende maanden dit experiment<br />
verder door te trekken<br />
naar een volledige integratie<br />
van auteurspagina’s in<br />
Bibliotheekportalen. Hetzelfde<br />
zouden we in de toekomst<br />
kunnen doen voor andere<br />
types detailpagina’s, zoals<br />
onderwerpenpagina’s.<br />
• Interessante detailpagina’s<br />
Een derde voorwaarde voor<br />
Google is dat de detailpagina’s<br />
interessant genoeg zijn<br />
om bezoekers te trekken en<br />
om vanop andere websites<br />
ernaar te linken. Hoe maak<br />
je detailpagina’s interessant<br />
In de eerste plaats door een<br />
goede en duidelijke dienstverlening:<br />
die komt bij het deel<br />
over de transactionele pagina’s<br />
aan bod. Maar zijn er nog<br />
mogelijkheden om bezoekers<br />
te boeien<br />
Traditioneel bevatten bibliotheekcatalogi<br />
alleen metadata<br />
zoals de titel, auteur, uitgeverij,<br />
taal, trefwoorden, ...<br />
Technologie maakt het vandaag<br />
mogelijk om veel meer<br />
contextualiserende informatie<br />
in de catalogus aan te bieden.<br />
Typisch gaat het om ‘metacontent’,<br />
verrijkende informatie<br />
over werken, auteurs of<br />
onderwerpen in de catalogus,<br />
die leners helpt bij het zoeken<br />
en oriënteren doorheen de<br />
collectie. Voorbeelden zijn:<br />
covers, flapteksten, samenvattingen,<br />
recensies, bekroningen,<br />
boekfragmenten, muziekfragmenten,<br />
aanbevelingen, ... Die<br />
metacontent biedt een schat<br />
aan informatie om de echte<br />
content te vinden, selecteren<br />
of identificeren. <strong>Meta</strong>content<br />
kan je ook verleiden naar<br />
meer en andere content, zodat<br />
detailpagina’s ook keuzepagina’s<br />
worden. Bezoekers van<br />
een website verwachten ook<br />
niets minder. <strong>Meta</strong>content is<br />
onderdeel geworden van het<br />
paradigma van de productcatalogus.<br />
Bij Bibnet maken we ons sterk<br />
dat we als bibliotheeksector<br />
interessante Nederlandstalige<br />
detailpagina’s van werken,<br />
auteurs en onderwerpen<br />
kunnen maken. De voorwaarde<br />
daarvoor is — naast<br />
natuurlijk goede metadata<br />
en beschikbare technologie —<br />
een doordachte selectie van<br />
vrij beschikbare en gelicentieerde<br />
metacontent. En die<br />
moet zorgvuldig, aantrekkelijk<br />
en meteen toegankelijk in site<br />
geïntegreerd kunnen worden<br />
in de catalogus.<br />
In Bibliotheekportalen zijn<br />
we alvast begonnen met de<br />
lancering van een samenaankoopmodel<br />
voor een basispakket<br />
van geïntegreerde<br />
metacontent. Bibnet sluit met<br />
een aantal partijen licenties<br />
af voor covers, flapteksten,<br />
recensies, fragmenten, ... Die<br />
korf van metacontent wordt<br />
bibliotheken aangeboden voor<br />
een vast bedrag per inwoner<br />
per jaar. Dankzij overeenkomsten<br />
met provincies en lokale<br />
bibliotheken kunnen de rijke<br />
detailpagina’s dienen voor de<br />
Google-strategie op Zoeken.<br />
bibliotheek.be én voor de<br />
aantrekkingskracht en herkenbaarheid<br />
van de lokale bibliotheekcatalogi.<br />
Transactionele<br />
pagina’s<br />
Uiteindelijk zijn de keuzepagina’s<br />
en detailpagina’s van een<br />
catalogus slechts een middel<br />
tot het ‘verkrijgen’ van een<br />
dienst of product. Dat einddoel<br />
moet altijd duidelijk blijven<br />
doorheen de website, en<br />
makkelijk te bereiken zijn via<br />
transactionele pagina’s. Die<br />
pagina’s hebben als functie<br />
van de bezoeker van je<br />
website een klant te maken.<br />
Voorbeelden zijn pagina’s die<br />
vragen om je te registreren of<br />
aan te melden, en je bestelling<br />
door te geven.<br />
Op het gebied van transactionele<br />
pagina’s ligt voor bibliotheken<br />
nog immens veel werk,<br />
zeker als de standaard gezet<br />
22 | META <strong>2012</strong> | 8
artikel<br />
wordt door bedrijven als<br />
Amazon, eBay en Zappos. En<br />
dan gaat het over veel meer<br />
dan de gebruiksvriendelijkheid<br />
van websites, sla er het boek<br />
Delivering Happiness van Tony<br />
Hsieh (CEO van Zappos) maar<br />
op na. Er is dringend nood aan<br />
een duidelijke visie op wat een<br />
uitmuntende online dienstverlening<br />
voor de fysieke collectie<br />
in openbare bibliotheken<br />
precies dient in te houden.<br />
En er is overeenstemming<br />
nodig over welke budgetten<br />
en werkprocessen die visie<br />
kunnen ondersteunen in tijden<br />
waarin boeken digitaal<br />
worden.<br />
De centrale ‘actie’ op een<br />
detailpagina in Bibliotheekportalen<br />
is op dit moment het<br />
nagaan van bezit, beschikbaarheid<br />
en plaats van een<br />
werk, eventueel gevolgd door<br />
het reserveren. Op de detailpagina<br />
van een werk wordt<br />
prominent de beschikbaarheid<br />
getoond. Met een knop klik<br />
je door om te zien waar het<br />
werk staat in de bibliotheek<br />
en kan je het werk eventueel<br />
ook reserveren. Bibnet streeft<br />
ernaar om ook hier het groeperen<br />
van edities te laten meespelen,<br />
zodat je niet de detailpagina<br />
van elke editie moet<br />
bekijken om de beschikbaarheid<br />
of plaats van een werk te<br />
vinden.<br />
Wie werken vindt in Zoeken.<br />
bibliotheek.be, kan die daar<br />
via een zoekwidget en bijhorend<br />
Google kaartje in zijn<br />
lokale bibliotheek lokaliseren.<br />
Via het kaartje kan je doorklikken<br />
naar de detailpagina van<br />
dat werk in de lokale bibliotheekcatalogus.<br />
In afwachting van een duidelijkere<br />
visie op online dienstverlening,<br />
zetten we alvast in<br />
op een webvriendelijke login<br />
over alle Bibliotheekportalen<br />
heen. Die Open Bib ID-login<br />
is gekoppeld aan het effectieve<br />
lidmaatschap van een<br />
of meerdere bibliotheken en<br />
biedt in één duidelijke interface<br />
toegang tot de online<br />
diensten van de bibliotheken<br />
waarvan je lid bent (reserveren,<br />
verlengen, uitleenhistoriek,<br />
kosten bekijken, ...). Op die<br />
manier kunnen we de transactionele<br />
pagina’s in de omgeving<br />
van Bibliotheekportalen<br />
verder optimaliseren. Deze<br />
nieuwe Mijn.bibliotheek.be<br />
toepassing wordt momenteel<br />
uitgetest in vijf bibliotheken in<br />
de provincie Vlaams-Brabant.<br />
De ambitie van Mijn bibliotheek<br />
is uiteraard ook om op<br />
basis van de login van thuis uit<br />
toegang te krijgen tot digitale<br />
collecties.<br />
Conclusies<br />
Waar moeten we heen met<br />
de bibliotheekcatalogus Het<br />
is uitermate belangrijk om op<br />
een systematische manier in te<br />
zetten op een informatiearchitectuur<br />
en gebruikservaring<br />
die aansluit bij de verwachtingen<br />
van het grote publiek.<br />
Die continue zoektocht vraagt<br />
massa’s overleg, voldoende<br />
investeringen en voortdurende<br />
innovatie. We zijn ervan overtuigd<br />
dat dit enkel kan gerealiseerd<br />
worden in een project<br />
dat schaalvoordelen oplevert<br />
zoals Bibliotheekportalen. Het<br />
resultaat is een dynamische en<br />
evoluerende interface die kansen<br />
biedt voor de bibliotheeksector<br />
om webpresence te<br />
claimen. Lokale bibliotheken<br />
kunnen in dezelfde aantrekkelijke<br />
interface rechtstreeks<br />
hun eigen klanten bedienen<br />
met de eigen collectie en winkeletalages.<br />
Maar Google bestaat toch al<br />
Zoals bovenstaand artikel duidelijk<br />
maakt, blijft de bibliotheekcatalogus<br />
geschoeid op<br />
de leest van de fysieke collectie<br />
van de bibliotheek. Het is<br />
een productcatalogus zoals<br />
Amazon, eBay en Zappos. In<br />
die zin is de bibliotheekcatalogus<br />
zeker geen concurrent,<br />
maar net een waardevolle<br />
bron voor Google.<br />
Digitale collecties<br />
De uitdaging voor de toekomst<br />
is om ook digitale<br />
bibliotheekcollecties aan te<br />
bieden in interfaces waar ze<br />
op de beste manier tot hun<br />
recht komen. En ze dus niet<br />
enkel te integreren in de<br />
bibliotheekcatalogus, waar ze<br />
zelfs een stoorzender kunnen<br />
zijn voor de klant.<br />
In Bibliotheekportalen zijn<br />
experimenten aan de gang<br />
met verwijzingen naar digitale<br />
bronnen vanop detailpagina’s<br />
(links naar DBNL, Spotify,<br />
iTunes) en keuzepagina’s (een<br />
doorkijk op evenementen van<br />
UiT in Vlaanderen). Maar ook<br />
daar geldt: wie wil zoeken in<br />
een van die bronnen zal dat<br />
in de eerste plaats doen via<br />
Google (of via de eigen applicatie<br />
of website van die bron),<br />
en niet via de bibliotheekcatalogus.<br />
Dergelijke verwijzingen<br />
in de bibliotheekcatalogus<br />
kunnen een aanvulling of verrijking<br />
zijn, maar het is geen<br />
dienst die echt het verschil<br />
maakt voor de klant. Daarvoor<br />
is het wachten op een digitale<br />
collectie met een daadwerkelijke<br />
unique selling proposition<br />
van de bibliotheek.<br />
1 Dit artikel bouwt verder op<br />
gemeenschappelijke inzichten en<br />
realisaties van de teams van Bibnet,<br />
Serials Solutions Medialab, de<br />
Vlaamse provincies en de Vlaamse<br />
Gemeenschapscommissie, in het<br />
bijzonder (ex-)collega Rosemie<br />
Callewaert en collega’s Peter De<br />
Keyser, Klaar Leroy, Rosa Matthys<br />
en Lisbeth Vandoorne.<br />
2 Zie http://usability-blog.be/website-<br />
3-paginatypes/ van AGConsult, een<br />
blog in eenvoudige taal over de<br />
gebruiksvriendelijkheid van websites,<br />
geraadpleegd op 1 september<br />
<strong>2012</strong>.<br />
3 “The well-appointed product detail<br />
page should be a combination of<br />
good content, semantic mark up,<br />
and thoughtful design that appeals<br />
to shoppers, is easy to manage, and<br />
indexes well” (zie http://ecommer-<br />
cedeveloper.com/articles/3296-<br />
7-tactics-for-better-productdetail-page-design/,<br />
geraadpleegd<br />
op 1 september <strong>2012</strong>).<br />
“Meer en betere<br />
winkeletalages<br />
op de<br />
BIBLIOTHEEKcatalogus<br />
maken, dat<br />
is dus de<br />
boodschap.<br />
En uiteraard<br />
niet alleen op<br />
BIBLIOTHEEKwebsites.”<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 23
signalement<br />
Bibliotheeksfeer van<br />
Enkele foto’s uit het fotoalbum van de bib<br />
De oudste foto’s dateren uit 1968, de kleu<br />
24 | META <strong>2012</strong> | 8
signalement<br />
vroeger<br />
liotheken in Rumst.<br />
renfoto’s uit 1986.<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 25
etalage<br />
Streekgericht Bibliotheekbeleid<br />
Brussel<br />
Anne Tissen, SBB<br />
Streekgericht Bibliotheekbeleid Brussel (SBB) is in januari <strong>2012</strong> gestart in een nieuwe setting.<br />
Tot eind vorig jaar was het SBB een deelwerking van de Hoofdstedelijke Openbare Bibliotheek.<br />
Nu is het SBB geïntegreerd binnen de administratie van de Vlaamse Gemeenschapscommissie<br />
en is het een operationele dienst binnen de Algemene directie Cultuur, Jeugd en Sport. Anne<br />
Tissen, coördinator, vertelt over haar team.<br />
Jullie team werd recentelijk vernieuwd.<br />
Wat is jullie opdracht en hoe vullen jullie<br />
die in<br />
Het SBB ondersteunt het Brussels netwerk<br />
van Nederlandstalige openbare<br />
gemeentelijke bibliotheken op bibliotheektechnisch<br />
en inhoudelijk vlak. De<br />
belangrijkste doelstellingen van het SBB<br />
zijn het versterken van het netwerk, het<br />
ontwikkelen en ondersteunen van het<br />
gemeenschappelijk bibliotheeksysteem,<br />
de ondersteuning van de bibliotheken<br />
op vlak van publiekswerking en management<br />
en het stimuleren van de onderlinge<br />
samenwerking. Als coördinator van<br />
het SBB-team bezocht ik de lokale bibliotheken<br />
om een beter beeld te krijgen van<br />
hun werking en verwachtingen. Naast een<br />
betere bibliotheektechnische ondersteuning<br />
vragen de bibliothecarissen meer<br />
inhoudelijk debat en visieontwikkeling.<br />
De Brusselse Nederlandstalige bibliotheken<br />
werken in dezelfde maatschappelijke<br />
omgeving: meertalig en internationaal.<br />
Wat zijn de uitdagingen wanneer men<br />
de werking afstemt op deze maatschappelijke<br />
realiteit Hoe werken wij in dit<br />
kader met het gegeven ‘digitale bibliotheek’<br />
De bibliothecarissen vragen meer<br />
betrokkenheid, samenwerking en overleg<br />
gericht op kennis- en ervaringsuitwisseling.<br />
Daarom werd de frequentie van het<br />
overleg verhoogd. Het accent ligt meer<br />
op visieontwikkeling en ervaringsuitwisseling.<br />
Daarom werden ook themawerkgroepen<br />
opgestart.<br />
De doelstellingen waren de leidraad voor<br />
het samenstellen van het SBB-team, dat<br />
enerzijds bestaat uit een ‘bibliotheektechnische<br />
pool’ en anderzijds uit een<br />
‘pool gericht op de publiekswerking’. De<br />
totale setting omvat acht personeelsleden,<br />
waaronder de coördinator en de<br />
administratieve ondersteuner en zes stafmedewerkers.<br />
Rechtstaand v.l.n.r.:Julia De Bus, Claudio Lombardi, Els Patoor, Patrick Vanhoucke, Jeroen Cortvriendt,<br />
AnneTissen en Stijn Callewaert. Zittend: Gunnar Paesbrugge. Foto: Helga Van Geel.<br />
Welke eigenschappen/vaardigheden/<br />
interesses zijn cruciaal om in julie team<br />
te functioneren<br />
Naast de specifieke vaardigheden eigen<br />
aan de functies wordt er van de medewerkers<br />
verwacht dat zij meestappen in<br />
de visie en het concept van de ‘toekomstgerichte<br />
bibliotheek’. Gedeelde visies,<br />
openheid, zin voor debat, klantgerichtheid<br />
en kennis van de Brusselse context<br />
zijn belangrijke kernbegrippen voor ons<br />
nieuwe team.<br />
Welke ambities willen jullie als team<br />
graag verwezenlijken<br />
Met de nieuwe setting en de opstart van<br />
een uitgebreid SBB-team willen wij in de<br />
eerste plaats de bibliotheektechnische<br />
ondersteuning van de lokale bibliotheken<br />
optimaliseren. Een technisch goed uitgeruste<br />
bibliotheek creëert ruimte voor de<br />
bibliotheken om zich meer te focussen op<br />
hun kernopdracht. Het is onze taak om de<br />
werking van de bibliotheken te faciliteren,<br />
te stimuleren én te ondersteunen. Het<br />
realiseren van een gezond evenwicht tussen<br />
de ondersteunende en aansturende<br />
rol van het SBB zal een permanente oefening<br />
zijn. Ook de verbinding én de verwevenheid<br />
van de bibliotheektechnische<br />
ondersteuning met de inhoudelijke ondersteuning<br />
wordt voor het nieuwe team een<br />
interessante uitdaging. Als SBB-team willen<br />
wij het netwerk versterken via het creëren<br />
van maximale betrokkenheid van de<br />
lokale bibliotheken bij het globale denken<br />
doeproces. Een gezamenlijk prijzenbeleid,<br />
collectiemanagement, drempelverlaging,<br />
de verdere uitbouw van de<br />
digitale bibliotheek en samenwerking<br />
met de lokale partners worden voor<br />
de bibliotheken — en dus ook voor het<br />
SBB — de belangrijkste uitdagingen voor<br />
de komende jaren. Tot slot werken wij aan<br />
een sterke relatie met Muntpunt Bib in het<br />
kader het Brusselse bibliotheeknetwerk<br />
en de onderlinge ondersteuning.<br />
26 | META <strong>2012</strong> | 8
inzet<br />
Geert Puype:<br />
“Vrijwilligerswerk blijft<br />
essentieel”<br />
Hoe ben je in de bibliotheeksector verzeild<br />
geraakt<br />
Eigenlijk is het een familielid, dat als<br />
gemeenteraadslid zelf aan de basis lag<br />
van een gemeentelijke bibliotheek, dat<br />
mij in 1978 attent maakte op het toen pas<br />
goedgekeurde bibliotheekdecreet en op<br />
de tewerkstellingsmogelijkheden die dit<br />
decreet in de toekomst zou bieden. Begin<br />
1979 deed ik mee met een aanwervingexamen<br />
voor de bibliotheek van de stad<br />
Kortrijk. In september konden we met<br />
acht collega’s aan de slag onder leiding<br />
van toenmalig hoofdbibliothecaris Paul<br />
Vancolen.<br />
Hoe lang ben je al actief binnen de<br />
<strong>VVBAD</strong> En wat was je motivatie om lid<br />
te worden van de vereniging<br />
Ik ben lid geworden van de sectie<br />
Openbare Bibliotheken in 1990, toen de<br />
jaarvergadering in Kortrijk plaatsvond.<br />
Voordien had ik ook al jaarvergaderingen<br />
meegemaakt in Wevelgem en in<br />
Antwerpen waar de grote Ger Schmook<br />
nog aanwezig was. Ik wilde in de eerste<br />
plaats beter geïnformeerd zijn en meende<br />
dat het sectiebestuur daarvoor een uitgelezen<br />
orgaan was. Op de eerste vergadering<br />
van het nieuwe sectiebestuur werd<br />
ik als enig kandidaat verkozen als secretaris<br />
van de sectie met Paul Gervoyse<br />
(Oostkamp) als nieuwe voorzitter. Van het<br />
een kwam het ander: lid van de Raad van<br />
Bestuur van de vereniging tot ik in 1998<br />
als algemeen secretaris werd verkozen en<br />
na het voortijdige ontslag van Kris Clara<br />
tot voorzitter.<br />
Hoe heb je het voorzitterschap ervaren<br />
Het voorzitterschap was een boeiende<br />
periode maar soms ook lastig. Ik probeerde<br />
de zaken zo goed mogelijk op te<br />
volgen, ook materies die niet onmiddellijk<br />
met het openbare bibliotheekwerk<br />
verband hielden. In die periode werden<br />
ondermeer de eerste contacten met de<br />
SERV gelegd voor het opstellen van<br />
beroepsprofielen voor bibliothecarissen<br />
en later archivarissen. Eigenlijk hoopten<br />
we via die omweg tot beroepsopleidingen<br />
op hogeschool en universitair<br />
niveau te komen, wat niet gelukt is. Ook<br />
als belangenbehartiger kon de vereniging<br />
meer en meer haar rol spelen en werden<br />
Geert Puype is bibliothecaris in het West-<br />
Vlaamse Menen en heeft al een hele carrière<br />
achter de rug binnen de <strong>VVBAD</strong>.<br />
Van secretaris van de sectie Openbare<br />
Bibliotheken tot voorzitter van de vereniging,<br />
Geert heeft het hele parcours afgelegd<br />
en kent de <strong>VVBAD</strong> dan ook vanbinnen<br />
en vanbuiten.<br />
we ook meer gehoord. Ik had ook veel<br />
steun aan de toenmalige directeur Marc<br />
Storms.<br />
Wat haal je er voor jezelf uit, zowel persoonlijk<br />
als professioneel<br />
Alhoewel ik nog lid ben van de OB-sectie<br />
en de Raad van Bestuur, ben ik niet zo<br />
heel actief meer in de <strong>VVBAD</strong>. Ik haal nog<br />
altijd veel voldoening uit de contacten<br />
“De <strong>VVBAD</strong> is<br />
een financieel<br />
gezonde en goed<br />
georganiseerde<br />
vereniging en<br />
met die basis is de<br />
werking voor de<br />
komende jaren zeker<br />
verzekerd.”<br />
met collega’s en uit het feit van degelijk<br />
en in een vroeg stadium geïnformeerd<br />
te zijn. Het doet ook deugd dat ik het<br />
vertrouwen krijg om de vereniging in de<br />
SARC, de strategische adviesraad voor<br />
cultuur (jeugd, sport en media) te vertegenwoordigen.<br />
Ik heb altijd al geprobeerd<br />
om verder te zien dan de eigen instelling<br />
of sector.<br />
Hoe zie je het beroep en de vereniging<br />
evolueren<br />
Ik ben nooit goed in voorspellen geweest<br />
en zeker nu ik in de herfst van mijn carrière<br />
ben, lig ik niet wakker van hoe ons<br />
beroep er binnen twintig of dertig jaar<br />
zal uitzien. Maar de kern ervan, het verzamelen,<br />
ontsluiten en beschikbaar stellen<br />
zal wel blijven bestaan. Ook al veroudert<br />
informatie alsmaar vlugger. Zeker voor<br />
openbare bibliotheken blijft de bibliotheek<br />
voor veel bezoekers een bron voor<br />
ontspanning. Die recreatieve rol wordt<br />
soms miskend in het huidige bibliotheekbeleid.<br />
De <strong>VVBAD</strong> is een financieel gezonde en<br />
goed georganiseerde vereniging. Met<br />
die basis is de werking voor de komende<br />
jaren zeker verzekerd. De voorbije decennia<br />
is er een verschuiving gebeurd van<br />
individueel lidmaatschap naar instellingslidmaatschap.<br />
Dit was enerzijds<br />
wel gewenst (instellingslidmaatschap is<br />
meestal stabieler dan individuen). Maar<br />
voor de werking van de vereniging blijven<br />
mensen die zich concreet willen inzetten<br />
— naar vergaderingen komen, dossiers en<br />
studiedagen voorbereiden — van essentieel<br />
belang. Grote projecten die geld<br />
opbrachten, zoals Informatie, en meer<br />
middelen van de Vlaamse overheid, hebben<br />
ons toegelaten om het personeelsbestand<br />
uit te breiden. Zij doen fantastisch<br />
werk maar een vereniging kan<br />
nooit alleen draaien op beroepskrachten.<br />
Vrijwilligerswerk blijft essentieel.<br />
Wat is je leukste bibliotheekervaring<br />
Dat is een moeilijke vraag. Ik heb al veel<br />
mooie momenten meegemaakt. Maar ik<br />
krijg nog steeds de meeste voldoening als<br />
ik iemand kan helpen met een vraag om<br />
informatie. En dat kan zonder de mensen<br />
‘het ei uit hun gat te vragen’.<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 27
over de grens<br />
SURF<br />
Maryse Laseroms, SURF<br />
Begin jaren tachtig, vóór de geboorte van SURF, was ICT op<br />
Nederlandse universiteiten een obscuur fenomeen. Nederland<br />
had een achterstand op het gebied van informatisering en elektronica.<br />
Het Informatica Stimuleringsplan was een antwoord<br />
op de vraag vanuit de overheid hier aandacht aan te besteden.<br />
Wat is de opdracht van SURF en hoe vullen<br />
jullie die in<br />
SURF is de ICT-samenwerkingsorganisatie<br />
van het Nederlandse hoger onderwijs<br />
en onderzoek. Binnen SURF investeren<br />
Nederlandse universiteiten, hogescholen<br />
en onderzoeksinstellingen gezamenlijk<br />
in ICT-innovatie met als doel de kwaliteit<br />
van het hoger onderwijs en onderzoek<br />
te verhogen. Door samen te werken<br />
in SURF realiseren de hogeronderwijsinstellingen<br />
vernieuwingen die het belang<br />
van een individuele instelling overstijgen.<br />
Daarnaast stimuleert SURF kennisuitwisseling,<br />
zodat onderwijs en onderzoek meer<br />
kunnen profiteren van de mogelijkheden<br />
die ICT biedt. Dankzij SURF beschikken<br />
studenten, docenten en wetenschappers<br />
in Nederland over zeer goede internet-<br />
en ICT-voorzieningen. SURF bestaat<br />
uit een aantal werkmaatschappijen met<br />
een eigen aandachtsterrein: SURFnet,<br />
SURFmarket en SURFshare. Samen zorgen<br />
wij ervoor dat studenten, docenten<br />
en onderzoekers eenvoudig kunnen<br />
samenwerken met behulp van ICT. Maar<br />
ook dat ze voordelig software, content en<br />
diensten kunnen aanschaffen. We leveren<br />
ondersteunende diensten voor gezamenlijke<br />
exploitatie van ICT-projecten door<br />
de instellingen. En initiëren samenwerkingsprojecten<br />
rondom ICT-thema’s als<br />
cloud computing, groene ICT en duurzaamheid<br />
en beveiliging. Tot slot is SURF<br />
verantwoordelijk voor de nationale ICTonderzoeksinfrastructuur.<br />
Hiertoe fuseert<br />
SURF per 1 januari 2013 met SARA (ICTinfrastructuurdienstverkeer<br />
voor universiteiten<br />
en hogescholen), dat als SURFsara<br />
een zelfstandige werkmaatschappij onder<br />
SURF wordt. De taken van SARA liggen<br />
op het gebied van high performance<br />
computing, visualisatie en het leveren van<br />
support aan onderzoekers.<br />
SURF bestaat dit jaar 25 jaar, hoe vieren<br />
jullie die verjaardag<br />
SURF heeft haar verjaardag gevierd<br />
met de organisatie van een feestelijke<br />
netwerkborrel voor de relaties van haar<br />
werkmaatschappijen. De successen die<br />
de hogeronderwijsinstellingen behaald<br />
hebben in SURF-verband stonden hier<br />
centraal. Daarnaast stond het tweejaarlijke<br />
Executive Seminar voor bestuurders<br />
van hogeronderwijsinstellingen in het<br />
teken van 25 jaar SURF. Dit is gevierd in<br />
de Eerste Kamer der Staten-Generaal. Tot<br />
slot hebben we als bijlage bij het hoger<br />
onderwijs magazine HO management een<br />
special uitgebracht over het succes van<br />
25 jaar samenwerken.<br />
Hoe hebben jullie de sector (en SURF) in<br />
die 25 jaar zien evolueren<br />
SURF heeft zich in de afgelopen 25 jaar<br />
ontwikkeld tot een krachtig samenwerkingsverband<br />
dat de instellingen in staat<br />
stelt gezamenlijk te investeren in ICTinnovatie.<br />
Dankzij deze samenwerking<br />
hebben onze instellingen in 25 jaar veel<br />
voor elkaar gekregen. Denk bijvoorbeeld<br />
aan het supersnelle en betrouwbare<br />
SURFnet, één van de meest geavanceerde<br />
netwerken ter wereld. De afgelopen jaren<br />
is ICT vanzelfsprekend geworden, ook<br />
in het hoger onderwijs en onderzoek.<br />
Onderzoek is steeds meer datagedreven<br />
en vereist een infrastructuur voor<br />
instellingsoverstijgende samenwerking.<br />
Studenten volgen thuis hoorcolleges en<br />
maken hun opdrachten in interactie met<br />
andere studenten en docenten op de<br />
onderwijsinstelling. Onderzoekers, studenten<br />
en docenten brengen hun eigen<br />
devices mee en hebben overal toegang<br />
tot hun diensten en informatie in de cloud.<br />
Een belangrijke uitdaging voor de toekomst<br />
wordt om in een gefragmenteerde<br />
ICT-omgeving naadloze samenwerking<br />
tussen systemen en mensen mogelijk<br />
te maken. Zodat studenten en wetenschappers<br />
eenvoudig en krachtig kunnen<br />
samenwerken, ongeacht hun locatie<br />
of de technologie die ze gebruiken. Dat<br />
is waar de instellingen en SURF waarde<br />
toe kunnen blijven voegen. Zorgen dat<br />
de mogelijkheden die ICT biedt optimaal<br />
benut kunnen worden. Door innovaties<br />
beschikbaar te maken, tegen aantrekkelijke<br />
voorwaarden. Door verbinding<br />
mogelijk te maken, tussen technologieën<br />
en mensen. En door beveiliging en privacy<br />
goed te borgen.<br />
Werken jullie op Europees niveau met<br />
andere organisaties samen<br />
Samenwerking varieert van kennisuitwisseling<br />
op terreinen als Open Educational<br />
Resources en Learnig Analytics met het<br />
Engelse JISC, sterk vergelijkbaar met<br />
SURF. SURF neemt deel aan een aantal<br />
Europese projecten die zich richten op bijvoorbeeld<br />
e-Infrastructuur ontwikkeling<br />
28 | META <strong>2012</strong> | 8
over de grens<br />
Een belangrijke uitdaging voor de toekomst wordt om in een gefragmenteerde ICT-omgeving naadloze samenwerking tussen systemen en mensen mogelijk te maken.<br />
Foto: Francis Vlieghe.<br />
“Dankzij SURF<br />
beschikken<br />
studenten, docenten<br />
en wetenschappers in<br />
Nederland over zeer<br />
goede internet- en<br />
ICT-voorzieningen.”<br />
en Research Data Management. Daarnaast<br />
vindt strategisch/tactische afstemming in<br />
Europees verband plaats: onder andere<br />
beleidsadvies via e-IRG en technologische<br />
en protocol afspraken in TERENA.<br />
Knowledge Exchange richt zich op kennisconstructie<br />
en beleidsontwikkeling met<br />
betrekking tot informatie-infrastructuur.<br />
Tot slot zijn er contacten met instellingen<br />
en organisaties in de VS en wereldwijd,<br />
waaronder Educause, CNI, Internet2 en<br />
IMS.<br />
Hoe vergelijken jullie de situatie in<br />
Vlaanderen met die in Nederland<br />
Kijkend naar kennis en kwaliteit van<br />
ICT in onderwijs en onderzoek doet<br />
Vlaanderen niet onder voor Nederland.<br />
De verschillende overheden per taalgebied<br />
laten geen nationale, autonome<br />
SURF-aanpak toe met betrekking tot de<br />
inrichting van de ICT-infrastructuur. Met<br />
Nederlandstalige instellingen en organisaties<br />
wordt regelmatig samengewerkt en<br />
expertise uitgewisseld. Ook is Vlaanderen<br />
voor SURF een potentiële afnemer van<br />
diensten en producten. Het feit dat SURF<br />
mede gefinancierd wordt met Nederlands<br />
overheidsgeld ter verbetering van de<br />
kwaliteit van Nederlands hoger onderwijs<br />
en onderzoek limiteert Vlaamse participatie.<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 29
Trend<br />
Een bibliotheek zonder catalogus.<br />
Ondenkbaar<br />
Simone Kortekaas, Universiteitsbibliotheek Utrecht<br />
De Universiteitsbibliotheek Utrecht heeft<br />
aan haar gebruikers altijd een catalogus<br />
aangeboden. In 2002 is daarnaast een<br />
eigen systeem ontwikkeld voor elektronische<br />
tijdschriftartikelen (Omega). Zocht<br />
je gedrukt materiaal, dan zocht je in de<br />
WebOPC; zocht je elektronische artikelen,<br />
dan zocht je in Omega. Sinds 2002<br />
is er veel veranderd. Nieuwe commerciële<br />
discovery tools als Primo en Summon<br />
kwamen op de markt en de bibliotheek<br />
raakte haar innovatieve voorsprong kwijt.<br />
Ondertussen vonden steeds meer bibliotheekgebruikers<br />
hun weg naar tijdschriftartikels<br />
via vrij toegankelijke zoekmachines<br />
als Google Scholar. Ook toegang via<br />
databanken als Web of Science en Scopus<br />
nam een enorme vlucht. Uit statistieken<br />
bleek dat het gebruik van de WebOPC<br />
en Omega stagneerde, terwijl het gebruik<br />
van de tijdschriftlicenties bleef stijgen.<br />
De tijd was gekomen om opnieuw na te<br />
denken over de discovery tools voor de<br />
bibliotheek; vanuit het perspectief van<br />
de gebruikers en met<br />
de aanname dat het niet<br />
nodig zou zijn om een<br />
eigen discovery tool te<br />
implementeren.<br />
Internationale studies<br />
tonen aan dat studenten<br />
en onderzoekers bij<br />
het zoeken naar wetenschappelijke<br />
informatie<br />
steeds vaker zoekmachines<br />
als Google<br />
Scholar verkiezen boven<br />
bibliotheekwebsites<br />
of bibliotheekcatalogi.<br />
Gebruikers verwachten<br />
dat de bibliotheek<br />
zorgt voor snelle levering<br />
van of directe toegang<br />
tot de gevonden<br />
content. Waarom zou<br />
een bibliotheek nog een<br />
eigen discovery-systeem<br />
aanbieden als grote commerciële bedrijven<br />
beter toegerust zijn om zoekmachines<br />
voor wetenschappelijke literatuur te<br />
bouwen en te onderhouden Uit eigen<br />
onderzoek blijkt dat elektronische artikelen<br />
goed vindbaar zijn via discovery<br />
tools in de public cloud en via externe<br />
betaalde of vrij toegankelijke databanken<br />
als Web of Science en PubMed. Voor<br />
het zoeken van gedrukte boeken bieden<br />
Google Books en Worldcat een redelijk<br />
alternatief. Voor bijzondere collecties en<br />
e-books ligt het complexer. Deze materialen<br />
zijn alleen vindbaar via de WebOPC.<br />
Een aantal mogelijke redenen om toch te<br />
opteren voor de aanschaf van een eigen<br />
discovery tool is tegen het licht gehouden.<br />
1) Met een eigen discovery tool zou<br />
een bibliotheek meer controle hebben en<br />
niet afhankelijk zijn van grote commerciële<br />
spelers. Aanschaf van een eigen tool<br />
maakt de bibliotheek ook afhankelijk van<br />
een leverancier en er zijn investeringen<br />
in configuratie en beheer. Bovendien, er<br />
is voldoende concurrentie tussen de aanbieders<br />
van discovery tools op internet.<br />
2) Eerstejaarsstudenten willen graag één<br />
integrale zoekmachine. Zelfs de nieuwe<br />
generatie discovery tools kan dit niet<br />
waarmaken en voor bijzonder materiaal<br />
Foto: John Kannenberg. www.johnkannenberg.com.<br />
of heel specifieke vakgebieden zijn nog<br />
steeds specifieke databases vereist. 3)<br />
Eerstejaarsstudenten willen de collectie<br />
van hun eigen bibliotheek doorzoeken.<br />
Als dit inderdaad zo is, dan levert<br />
dit alleen een probleem op bij het zoeken<br />
naar boeken. Artikelen zijn elders<br />
goed vindbaar en, eenmaal gevonden,<br />
voor het overgrote deel ook toegankelijk<br />
voor Utrechtse gebruikers. Voor boeken<br />
ligt dit gecompliceerder, hiervoor moeten<br />
creatieve oplossingen gezocht worden.<br />
4) Zonder eigen discovery tool wordt<br />
de bibliotheek minder zichtbaar voor haar<br />
gebruikers. Dat klopt, maar is daarom nog<br />
geen reden om een eigen discovery tool<br />
te implementeren. Herdefiniëren van de<br />
rol van de universiteitsbibliotheek voor<br />
onderwijs en onderzoek en zichtbaar zijn<br />
en blijven voor de gebruikers is, ook los<br />
van de discussie over discovery en delivery,<br />
een grote uitdaging.<br />
Na interne discussies met management<br />
en medewerkers zijn de volgende aanbevelingen<br />
aangenomen:<br />
• De bibliotheek moet niet investeren in<br />
een eigen discovery tool, maar inzetten<br />
op het verbeteren van delivery.<br />
• De vindbaarheid van de bijzondere collecties,<br />
speciale materiaalsoorten en<br />
e-books moet worden<br />
vergroot door de<br />
metadata beschikbaar<br />
te maken in de<br />
public cloud. Om<br />
vindbaarheid en toegang<br />
tot deze materialen<br />
te garanderen<br />
kan het nodig zijn om<br />
tijdelijk delen van de<br />
WebOPC in de lucht<br />
te houden.<br />
• De bibliotheek<br />
moet haar rol in het<br />
geven van toegang<br />
tot wetenschappelijke<br />
informatie<br />
opnieuw definiëren<br />
en de communicatie<br />
hierover richting<br />
haar gebruikers<br />
aanpassen.<br />
• De Utrechtse zoekmachine<br />
Omega kan<br />
op korte termijn uitgefaseerd worden,<br />
er zijn voldoende alternatieven voor het<br />
vinden van elektronische artikelen.<br />
• Nader onderzoek is nodig om te bepalen<br />
in hoeverre de WebOPC nodig<br />
en bruikbaar is als delivery tool voor<br />
gedrukt materiaal.<br />
30 | META <strong>2012</strong> | 8
het cijfer / het plan<br />
Rubenianum<br />
gaat internationaal<br />
Vakbladen zijn nog steeds de belangrijkste<br />
informatiebron voor de medewerkers<br />
van openbare, academische en andere<br />
bibliotheken in Nederland. Dat concludeert<br />
het Online Library Computer<br />
Center (OCLC), de non-profitorganisatie<br />
die onder meer WorldCat beheert,<br />
na een kleine enquête onder een 150-tal<br />
Nederlandse leden. Maar liefst 92 procent<br />
van de respondenten stelde te vertrouwen<br />
op vakbladen om op de hoogte te<br />
blijven van bibliotheektrends.<br />
Dat cijfer steekt schril af tegen de 31<br />
procent Nederlandse bibliotheekmedewerkers<br />
die Twitter gebruiken om bij<br />
te blijven. In een persoonlijke top-3 van<br />
informatiebronnen is het sociaal netwerk<br />
zelfs maar goed voor 18 procent. Andere<br />
online informatiebronnen zoals e-maillijsten<br />
(31 procent), blogs (22 procent) en<br />
gespecialiseerde websites (32 procent)<br />
komen daar vaker terug. Opvallend is misschien<br />
dat, meteen na de vakbladen (64<br />
procent), bibliotheekmedewerkers stellen<br />
het best op de hoogte te blijven door<br />
persoonlijke gesprekken met collega’s (57<br />
procent).<br />
Toch wijzen deze cijfers niet noodzakelijk<br />
op een conservatieve mentaliteit.<br />
Hoewel het rapport Twitter in Nederland<br />
“nog niet populair” noemt, ligt het gebruik<br />
ervan opvallend hoger dan blijkt uit gelijkaardige<br />
OCLC-surveys in andere landen.<br />
Enkel de medewerkers van Britse academische<br />
bibliotheken zouden vaker een<br />
beroep doen op sociale netwerken. In de<br />
Verenigde Staten zijn dan weer vooral<br />
mailing lists de populairste informatiebron.<br />
Over de Belgische situatie zijn<br />
helaas geen cijfers bekend.<br />
Rien Emmery<br />
92<br />
> U kan het rapport ‘Bibliotheken in Nederland’, dat<br />
ook peilde naar de huidige verwachtingen, initiatieven<br />
en prioriteiten van bibliotheekmedewerkers,<br />
nalezen op http://www.oclc.org/nl/reports.<br />
Eerder dit jaar kondigde het Rubenianum<br />
haar online bibliotheekcatalogus aan (META<br />
<strong>2012</strong>/3). Met dit bericht willen we kort de<br />
aandacht vragen voor de digitale ontwikkelingen<br />
van onze documentatie.<br />
Het Rubenianum in Antwerpen is een kunsthistorisch<br />
kenniscentrum. Het behoort tot de<br />
groep kunstmusea binnen de Stad Antwerpen<br />
in verband met zijn focus op Vlaamse kunst<br />
van de 16e en 17e eeuw en bevat een bibliotheek, archieven<br />
en documentatie. Er zijn ter wereld maar een paar vergelijkbare<br />
instellingen met dezelfde inhoudelijke focus, waaronder<br />
het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie (RKD) in<br />
Den Haag.<br />
Door de mogelijkheden die ontstaan zijn met de snelgroeiende<br />
digitalisering van het vakgebied, en met efficiëntie in het achterhoofd,<br />
hebben het Rubenianum en het RKD sinds kort de handen<br />
ineen geslagen om het documenteren van Vlaamse kunst<br />
voor een belangrijk deel gezamenlijk voort te zetten. Omdat het<br />
RKD ruime ervaring heeft met het digitaliseren van documentatie<br />
in de RKD Images-database, is besloten dat het Rubenianum<br />
deze al bestaande databank zal verrijken.<br />
Als eerste proef heeft het Rubenianum afgelopen jaar digitale<br />
afbeeldingen met metadata rechtstreeks toegevoegd aan RKD<br />
Images via een virtual private network. Dit werd gedaan op<br />
basis van bestaande documentatie. Een minstens zo belangrijk<br />
aspect van de samenwerking is dat beide instellingen het aanmaken<br />
van nieuwe documentatie zullen verdelen. Traditioneel<br />
wordt nieuwe informatie grotendeels verzameld bij veilinghuizen<br />
en uit vakliteratuur. Analoge foto’s en fotokopieën worden<br />
aan de papieren documentatie toegevoegd. Door het gebruik<br />
van de RKD Images-database, kunnen foto’s en literatuurreferenties<br />
in de toekomst rechtstreeks digitaal geklasseerd en<br />
ontsloten worden.<br />
Voor het Rubenianum is het een grote stap en spannende keuze<br />
om de analoge manier van documenteren hiermee deels los te<br />
laten. Deze beslissing, maar ook het samenwerken met het RKD<br />
heeft een impact op de interne werking. Op dit moment herziet<br />
het Rubenianum haar documentatieproces en toetst dit tegelijkertijd<br />
aan de processen van het RKD.<br />
Daarnaast wil het Rubenianum ook een eigen webinterface voor<br />
de database ontwikkelen. De eerste records van het Rubenianum<br />
zijn nu al te zien via de website van het RKD (www.rkd.nl), maar<br />
uiteindelijk wil het Rubenianum meer verdiepende informatie bij<br />
ieder record kunnen aanbieden via haar eigen portaal.<br />
Kortom, er zijn nog een aantal grote beslissingen te maken en<br />
ontwikkelingen te ondergaan, maar de eerste vruchtbare stappen<br />
zijn al gezet naar een beeld- en databank waarin iedere<br />
kunsthistoricus en kunstliefhebber een rijke bron aan informatie<br />
over Vlaamse kunst zal aantreffen.<br />
Lieneke Nijkamp<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 31
essay<br />
Dode letter(s)<br />
De toepassing van het bibliotheekreglement:<br />
naar afspraken in plaats van regels<br />
Oude druk uit 1554<br />
met beschadigde<br />
rug (Collectie<br />
Erfgoedbibliotheek<br />
Hendrik Conscience,<br />
EHC708275).<br />
Peter Rogiest, Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience<br />
Ter kennisgeving<br />
In Plezante mannen in een plezante stad (Antwerpen tusschen<br />
1830 & ‘80), een boek uit 1913, vermeldt de schrijver Edward<br />
Poffé de ‘kennisgeving’ die rond het jaar 1840 aan de binnenwand<br />
van een omnibus (te zien als een voorloper van de paardentram,<br />
maar dan zonder de rails) ophing:<br />
“Zet uwe voeten nooit op de banken.<br />
Houd geenen hoek voor u alleen.<br />
Doe geen venster open waardoor de Noorderwind zou<br />
binnensluipen.<br />
Houd uw geld gereed tegen dat gij afstapt; want al<br />
kunt gij uwen tijd verliezen, de anderen zouden het<br />
kwalijk nemen.<br />
Gaat recht op uwe bank zitten, in zulker voege dat uwe<br />
beenen geenen hoek maken van 45 graden.<br />
Spuw niet op het stroo, want gij zijt niet in eenen stal,<br />
maar in een omnibus, en ge reist in een beschaafd land.<br />
Stel den conducteur niet in de verplichting uwe plaatsen<br />
te veranderen, want een omnibus is geen wisselkantoor.<br />
Wees beleefd voor de juffrouwen en doe een eenvoudig<br />
meisken niet blozen.<br />
Hebt gij eenen hond, dat hij klein zij en aan den band<br />
vastgelegd.<br />
Heb geene zware pakken bij u, want een omnibus is<br />
geen vrachtwagen.<br />
Wacht totdat gij buiten zijt om te klappen of te krakeelen;<br />
uwe stem kan uwe ooren als muziek streelen<br />
en die van uwe geburen verdrieten.”<br />
Enkele jaren terug hield de NMBS een hoffelijkheidscampagne<br />
onder het motto ‘Respect voor elkaar. Da’s klasse’. Er werden<br />
tweetalige pancartes opgehangen in de treinwagons met<br />
opschriften als: “Gsm’en is fijn, maar hou het stil in de trein.” In<br />
kleinere letters stond daar meestal een woordje verdere uitleg<br />
bij. Bij het hier gegeven voorbeeld was dat:<br />
“Een treinreis is voor velen onder ons een moment om<br />
tot rust te komen. De krant of een boek lezen, wegdromen,<br />
enz. Daarom vragen we u om uw gsm gesprekken<br />
een beetje zachter te voeren. Gesprekken in de<br />
trein, die kunnen we alleen maar toejuichen maar té<br />
luide gesprekken worden door medereizigers vaak als<br />
storend ervaren. Bewaar daarom de rust in de trein. Zo<br />
wordt samen sporen des te aangenamer voor iedereen.”<br />
Je ziet, bij het vergelijken van deze twee zaken, een interessante<br />
evolutie. Ik kom daar verder op terug.<br />
Reglementen – een noodzakelijk kwaad<br />
Bibliotheken en archieven werken — zoals de meeste publiek<br />
toegankelijke organisaties — met een gebruikersreglement.<br />
Waarom Een dergelijke opsomming van do’s-en-don’ts leidt<br />
de dienstverlening in goede banen. Afhankelijk van de doelstellingen<br />
van de organisatie worden daarbij andere invalshoeken<br />
benadrukt — bij een erfgoedbibliotheek bijvoorbeeld<br />
het evenwicht tussen gebruik en bewaring van de collectie, bij<br />
een openbare bibliotheek bijvoorbeeld wat men wel en niet<br />
bij het internetten toelaat. Zo’n reglement is niet een doel op<br />
zich maar een middel om de dienstverlening naar de gebruikers<br />
te vergemakkelijken (‘dienstregeling’). Het zorgt er in principe<br />
ook voor dat verschillende medewerkers op een uniforme<br />
manier de gebruikers kunnen benaderen en eenzelfde service<br />
kunnen verlenen.<br />
reglement en realiteit<br />
We maken een sprongetje van de theorie naar de anekdotiek<br />
van de morsige praktijk. Het afgelopen jaar heb ik regelmatig<br />
— bij een werkbezoek of op een studiedag — aan collega’s in de<br />
sector gevraagd hoe zij hun reglement in de werkelijkheid toepassen.<br />
Daarbij hoorde ik regelmatig dat zij met gelijksoortige<br />
problemen kampen als ikzelf als verantwoordelijke voor de leeszaal<br />
van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Bepaalde<br />
regels blijven in de praktijk dode letter.<br />
Een klassieker is het verbod om eten of drinken mee te nemen<br />
in de leeszaal. In heel wat hogeschoolbibliotheken bijvoorbeeld<br />
is het bijna onmogelijk geworden om dit hard te maken.<br />
Enerzijds hebben hogescholen de afgelopen jaren een explosie<br />
van het aantal inschrijvingen meegemaakt, anderzijds zijn leeszalen<br />
— zoals ondertussen bekend — meer dan vroeger sociale<br />
ontmoetingsplekken geworden waar men samen kan blokken,<br />
overleggen, groepstaken uitvoeren of studentikoos tijd doorbrengen.<br />
Vaak zijn leeszalen ook architecturale hoogstandjes<br />
geworden die grote oppervlakten bestrijken, waarbij het vanuit<br />
een balie soms moeilijk is over de totale ruimte overzicht te houden.<br />
Het resultaat is een doorlopend komen en gaan van grote<br />
massa’s gebruikers, waarbij corrigerend optreden het gevoel<br />
geeft te dweilen met de kraan open. En je sociale vaardigheden<br />
als bibliotheekmedewerker kunnen daarbij duchtig op de<br />
proef worden gesteld. Het gevaar van gewenning en demotivatie<br />
loert. Soortgelijke situaties kom je ook in andere bibliotheektypes<br />
tegen — onlangs maakte ik kennis met een prachtig<br />
32 | META <strong>2012</strong> | 8
essay<br />
vormgegeven overheidsbibliotheek in Nederland, waart toepassing<br />
van het reglement door de grootte van de leeszaalruimten<br />
een zware dobber bleek.<br />
In de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience vormt het verbod<br />
op jassen en tassen in de leeszaal regelmatig een punt van discussie.<br />
Enerzijds is er soms de sociale gêne van medewerkers<br />
om bepaalde ‘vaste klanten’ erop te wijzen, anderzijds voelen<br />
sommige gebruikers zich door dit verbod onmiddellijk in het<br />
vizier genomen als potentiële ontvreemders van bibliotheekmateriaal.<br />
Daarenboven durft het soms al eens koud aan te voelen<br />
in de leeszaal. En daar sta je dan met je mooie regel.<br />
Regime change<br />
Eerder dit jaar is op het (gesloten) sociale netwerk Yammer van<br />
de Stad Antwerpen de elektronische versie geplaatst van een<br />
interessante publicatie uitgegeven door de Provincie Utrecht<br />
(NL). Het is een themablad uit juli 2011, getiteld Van regels naar<br />
afspraken.<br />
een beroep gedaan op een attitude (‘hoffelijkheid’) en wordt de<br />
treinreiziger als ‘geciviliseerd’ persoon aangesproken (letterlijk<br />
en figuurlijk). Het geeft treinbegeleiders tegelijk een opstapje<br />
om over een dergelijk thema in discussie te kunnen treden met<br />
een weerspannige treinreiziger, waarbij dan een beroep kan<br />
worden gedaan op zijn ‘betere’ kant. Dat mislukt natuurlijk soms,<br />
maar het is sowieso een interessanter vertrekpunt.<br />
Van het opleggen van geboden en verboden naar het aanspreken<br />
van de gebruiker op zijn attitude, fatsoen en eigen verantwoordelijkheid.<br />
Je vraagt zijn medewerking; je doet een beroep<br />
op hem. Tegelijkertijd laat je hem voelen deel te zijn van een<br />
groter geheel. Een voorbeeld binnen de context van een erfgoedbibliotheek:<br />
de bezoeker voelt zich zowel gebruiker als<br />
mede-behoeder van erfgoed, dat ook voor volgende generaties<br />
nog beschikbaar moet zijn. Ik wil — om dit te verduidelijken —<br />
enkele casussen uit de praktijk aan u voorleggen.<br />
Welkom in de Openbare Bibliotheek<br />
Amsterdam<br />
De Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA) heeft in 2007<br />
bij de heropening van de nieuwe Centrale Bibliotheek op<br />
Oosterdokseiland een flyer uitgebracht op postkaartformaat,<br />
getiteld ‘Welkom in de bibliotheek’. Daarin is de reglementering<br />
hertaald naar een aantal eenvoudige ‘huisregels’. Wat opvalt is<br />
“Een klassieker is het verbod om eten of drinken mee te nemen in de<br />
leeszaal. In heel wat hogeschoolbibliotheken bijvoorbeeld is het<br />
bijna onmogelijk geworden om dit hard te maken.”<br />
Binnen die Utrechtse provincieoverheid streeft men minder naar<br />
controle via regels en procedures en meer naar het maken van<br />
afspraken waarbij het geven van vertrouwen en het resultaat,<br />
niet het middel, voorop worden geplaatst. Medewerkers krijgen<br />
zo meer verantwoordelijkheid toegespeeld. Tegelijk wordt verwacht<br />
dat medewerkers deze verantwoordelijkheid ook nemen.<br />
Beslist geen gemakkelijke oefening, die een grote mentaliteitswijziging<br />
inhoudt.<br />
Vertalen we dit even naar een bibliotheek- of archiefcontext. Het<br />
werken met afspraken in plaats van met regels zorgt dat deze<br />
flexibeler kunnen worden toegepast. Bij afspraken kan je gemakkelijker<br />
uitzonderingen maken als je die duidelijk kunt beargumenteren.<br />
De ene context is immers de andere niet. Afspraken<br />
sturen ook sterker het gedrag van mensen aan dan op papier<br />
vastgelegde regels. Je moet er wel meer tijd voor uittrekken. Je<br />
moet met mensen spreken over dergelijke afspraken, ze uitleggen<br />
waarom ze worden gemaakt. Je appelleert daarmee aan hun<br />
gevoel van verantwoordelijkheid en geeft hen mee zeggenschap<br />
over het fundamentele doel: het nemen van eigen verantwoordelijkheid<br />
voor de dingen die je doet en de materialen die je<br />
raadpleegt. Je neemt je gebruikers als het ware in vertrouwen.<br />
Herinner u het voorbeeld waarmee dit essay begon. In het omnibusreglement<br />
uit 1840 worden een aantal regels opgesomd die<br />
men moet opvolgen. Qua stijl en verwoording zijn het verordeningen<br />
die niet ter discussie staan. (Of ze in de praktijk steeds<br />
werden opgevolgd is iets anders.) In het recentere voorbeeld<br />
van de hoffelijkheidscampagne van de NMBS is de stijl en verwoording<br />
eerder als een afspraak die men vraagt na te leven,<br />
zonder dat er letterlijk sprake is van een verbod. Eerder wordt er<br />
de sterke aandacht voor een positieve formulering van vroegere<br />
‘geboden en verboden.’ Waar mogelijk biedt de OBA ook<br />
alternatieven aan. Enkele voorbeelden:<br />
• “In de bibliotheek bent u altijd welkom voor bibliotheekzaken.”<br />
• “U kunt uw tas veilig achterlaten in een kluisje bij de toiletten.”<br />
• “Neemt u uw tas mee in de bibliotheek, dan mogen de medewerkers<br />
van de bibliotheek uw tas eventueel controleren.”<br />
• “Eten en drinken is in de bibliotheek alleen toegestaan in<br />
het leescafé bij de krantenzaal en in het restaurant op de 7e<br />
etage.”<br />
• “Mobiel telefoneren kan storend zijn voor de andere bezoekers.<br />
U kunt bellen op de begane grond en in het restaurant<br />
op de 7e etage.”<br />
Deze huisregels zijn heldere, eenvoudige afspraken — de meeste<br />
mensen zullen dit ook als dusdanig aanvoelen. Juist door deze<br />
eenvoud en helderheid, gekoppeld aan het geven van alternatieven<br />
als men bijvoorbeeld toch zijn tas mee binnen wil nemen<br />
of wil bellen, is de kans een stuk groter dat ze effectief door de<br />
gebruikers worden nageleefd.<br />
Verboden onder de 17<br />
In het huidige reglement van de Erfgoedbibliotheek Hendrik<br />
Conscience (daterend van 23 april 2007) staat als regel: “De<br />
leeszaal is toegankelijk voor wie de leeftijd van 17 jaar bereikt<br />
heeft (of in de loop van het kalenderjaar zal bereiken).” Deze<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 33
essay<br />
regel werd ooit ingesteld omdat we ervan uitgaan dat een<br />
gebruiker over een zekere maturiteit moet beschikken om bijvoorbeeld<br />
bepaalde oudere materialen in de leeszaal te raadplegen.<br />
Probleem is dat met dergelijke regel iedereen over dezelfde<br />
kam wordt geschoren. En het gebeurt al eens dat een 16-jarige<br />
op eigen houtje aan onze ingang staat om de bibliotheek te<br />
gebruiken. We hebben dan dus te maken met die grijze zone<br />
tussen ‘bureaucratische’ theorie en praktijk. Nadat we zo enkele<br />
keren met een dergelijke vraag werden geconfronteerd, gaan<br />
we nu uit van een ander principe. We vinden dat een (volgens<br />
de regel) te jonge adolescent die uit eigen beweging naar de<br />
bibliotheek komt om materialen uit de collectie te raadplegen<br />
ook over voldoende rijpheid zal beschikken om die materialen<br />
correct te hanteren. Hij wordt dus ingeschreven.<br />
Het bibliotheekreglement van de Erfgoedbibliotheek moet overigens<br />
‘dringend’ worden aangepakt. Eerdere pogingen daartoe<br />
mondden uit in een patstelling wegens de vroegere neiging van<br />
(vooral) ondergetekende tot doorgeschoten regelneverij. Maar<br />
met voortschrijdend inzicht, waarvan onder meer dit essay een<br />
gevolg is, moet een andere aanpak — gericht op het maken van<br />
afspraken en het geven van vertrouwen — beter resultaat kunnen<br />
geven.<br />
slidepresentatie en met een concrete demonstratie hoe dergelijke<br />
werken te hanteren.<br />
Volgend fragment, uit de inleiding voor dergelijke sessies, opgesteld<br />
door mijn collega Steven Van Impe, conservator oude drukken,<br />
maakt meer duidelijk over aanpak en benadering:<br />
• “Een oud boek is helemaal anders dan een nieuw boek. Omdat<br />
het er echter vaak hetzelfde uitziet, en mensen dagelijks met<br />
nieuwe boeken omgaan, denken ze dat ze ook wel weten hoe<br />
ze met oude boeken moeten omgaan. Het is echter niet zo<br />
evident.”<br />
• “Onvoorzichtige omgang met historisch materiaal kan onherroepelijke<br />
schade aanrichten. Zelfs bij voorzichtig gebruik<br />
treedt gebruiksslijtage op. We willen die slijtage zo veel<br />
mogelijk beperken: deze boeken zijn namelijk historische<br />
bronnen, altijd duur, meestal zeldzaam, soms zelfs uniek (dus<br />
onvervangbaar).”<br />
• “Je krijgt als onderzoeker een object in handen dat in een<br />
museum achter een glazen vitrine zit, en waarbij een alarm<br />
afgaat als je maar te dicht komt. Zolang je het boek raadpleegt,<br />
valt het onder jouw verantwoordelijkheid. Als je enkele<br />
eenvoudige regels volgt, valt dit allemaal wel mee. In de leeszaal<br />
zijn hulpmiddelen ter beschikking om de boeken op de<br />
juiste manier te consulteren. Bij twijfel kan het leeszaalpersoneel<br />
je ook bijstaan.”<br />
Barbarians at the gates<br />
Elk voorjaar krijgt de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience<br />
— evenals de bibliotheek van Museum Plantin-Moretus, het<br />
Rubenianum, enzovoort — een grote groep universiteitsstudenten<br />
over de vloer die een oude druk bibliografisch en materieel<br />
moeten beschrijven volgens de regels van de kunst. Ze doen dit<br />
als een individuele opdracht in het kader van een cursus wetenschappelijke<br />
vaardigheden.<br />
In 2009 liep het fout. Door een samenloop van omstandigheden<br />
bleken nogal wat studenten deze oude drukken op een verkeerde<br />
manier te behandelen. De groep was groter dan eerdere<br />
jaren het geval was. De cursus bleek ook anders ingepland in het<br />
geheel van de opleiding, waardoor een deel achtergrondkennis<br />
bij die studenten nog ontbrak. Er was een flyer beschikbaar<br />
met tips hoe je met een oude druk omsprong, maar die bleven<br />
dode letter. De bibliotheekmedewerkers in de leeszaal trachtten<br />
gebruikers op zaken te wijzen maar zagen ook niet alles. Soms<br />
was het kwaad al geschied wanneer men optrad. Toen ook de<br />
magazijnmedewerker verantwoordelijk voor de kostbare werken<br />
aan de alarmbel trok en enkele slachtoffers van een intensieve<br />
raadpleging toonde (merendeels losgeraakte of gekraakte ruggen)<br />
was duidelijk dat we iets moesten ondernemen. Er was<br />
klaarblijkelijk een probleem met de attitude van deze groep<br />
gebruikers, niet zozeer uit onwil als wel uit onbekendheid met<br />
de materie.<br />
Na overleg met de collega-instellingen binnen de groep Musea<br />
en Erfgoed Antwerpen vzw, waarvan de Erfgoedbibliotheek deel<br />
uitmaakt, kwamen we met het voorstel om introductiesessies<br />
‘Omgaan met kostbare werken’ in te richten voor toekomstige<br />
groepen studenten, voordat zij aan een dergelijke opdracht<br />
begonnen. De docent ging hiermee akkoord en in 2010 zijn<br />
we daarmee gestart. Elk voorjaar worden — bij aanvang van<br />
de opdracht — twee à drie introductiesessies ingericht waarbij<br />
de studenten op een aantal aspecten van oude drukken<br />
worden gewezen en enkele duidelijke regels overzichtelijk uit<br />
de doeken worden gedaan. Er wordt daarbij gewerkt met een<br />
Het resultaat mag gezien worden. De bibliotheekmedewerkers<br />
in de leeszaal ervaren het als een wereld van verschil. Studenten<br />
komen nu gewapend met voldoende kennis van zaken naar de<br />
balie en vragen spontaan om hulpmiddelen zoals boekenkussens,<br />
potloden, loden veters en dies meer. Soms herinneren ze<br />
een medewerker er zelfs aan als die er even niet aan denkt om<br />
één van die aangewezen hulpmiddelen mee te geven — wat in<br />
de drukte al eens kan gebeuren. Die medewerker bedankt dan<br />
niet alleen de gebruiker voor diens opmerkzaamheid, maar krijgt<br />
sowieso meer het gevoel dat de oude druk op zo’n moment in<br />
goede handen is.<br />
Door voldoende tijd uit te trekken om deze studenten duidelijk<br />
uit te leggen ‘waarom’ bepaalde regels en afspraken gelden, zijn<br />
zij medespelers geworden in het verhaal. De manier van aanbrengen<br />
en de verwoording spelen daar een belangrijke rol. Er<br />
wordt zo een beroep gedaan op hun eigen verantwoordelijkheid.<br />
De moeizame, beloftevolle weg<br />
Hoe goed of hoe duidelijk je bepaalde zaken ook aanbrengt,<br />
gebruikers moeten deze natuurlijk willen opvolgen. Toepassing<br />
ervan opvolgen in de praktijk ligt natuurlijk nog steeds bij de<br />
bibliotheekmedewerkers op de werkvloer. Denken in afspraken<br />
in plaats van in regels geeft hen daarbij die extra ondersteuning<br />
om gebruikers die iets ‘verkeerd’ doen, op een gemakkelijkere<br />
manier erover te kunnen aanspreken. Het wordt een heel<br />
ander verhaal als een gebruiker niet hoort “dat moet volgens het<br />
reglement” maar “dat doet u best zus of zo omdat ...”. Hij wordt<br />
daarbij rechtstreeks aangesproken op zijn eigen verantwoordelijkheid<br />
in plaats van dat het hem zonder meer wordt opgelegd.<br />
En oh ja, wat die jassen en tassen in de Erfgoedbibliotheek<br />
Hendrik Conscience betreft Tegenwoordig bieden we doorzichtige<br />
plastic zakken aan als alternatief, waar je de leeszaal wel<br />
mee binnen mag. En als het écht koud aanvoelt in de leeszaal,<br />
maken we al eens een uitzondering op het jassenverbod — dat<br />
we dan ook duidelijk zo communiceren naar de gebruikers.<br />
34 | META <strong>2012</strong> | 8
COLUMN<br />
Amazing!<br />
Eva Simon<br />
Wat antwoord je als een vriend vraagt<br />
welk woord hij op een sollicitatie zeker<br />
moet laten vallen Vroeger zou ik hebben<br />
gezegd bibliotheek 2.0, nu belevenisbibliotheek.<br />
Nog een trend die uit de<br />
States is komen overwaaien. De klant<br />
moet ons verlaten met een boek én een<br />
goed gevoel. Tegenwoordig is een activiteit<br />
pas geslaagd als de bezoeker “what<br />
an amazing experience” gilt. Ook de collectie<br />
dient prikkelend gepresenteerd<br />
zodat het de klant een “fanfuckintastic”<br />
ontlokt.<br />
Ik voel me gedwongen mijn vriend van een<br />
illusie af te helpen: “Baliemedewerkers<br />
zijn out. Jij bent een ‘wimmer’. Een immer<br />
wandelende informatiemedewerker. Of<br />
desnoods een slenterende ‘slimmer’ of<br />
treuzelende ‘trimmer’.” Mijn vriend kijkt<br />
bezorgd: “Word ik veroordeeld om tot het<br />
einde van mijn dagen als een Ahasverus<br />
tussen de rekken te zwerven” Klopt, het<br />
gezegde “Bibliothecaris blijf bij je balie”,<br />
gaat niet meer op!<br />
Niet alleen zal mijn vriend floorwalken<br />
tot hij erbij neervalt, de kans bestaat<br />
dat hij de uitleenbalie eigenhandig zal<br />
mogen afbreken. Hij is tenslotte een man<br />
en klussende ‘klimmers’ zijn gegeerd in<br />
de bib. Op de vrijgekomen plaats kan hij<br />
een snoezelruimte inrichten of een zadenbib.<br />
In de VS ontkiemden tientallen seed<br />
libraries en ook bij ons staan er op stapel.<br />
Awesome!<br />
Ik wijs mijn vriend op een artikel waarin<br />
een bibliotheek vergeleken wordt met<br />
een Engelse tuin. Ik hou meer van Franse<br />
tuinen, maar de eigentijdse bib is nu eenmaal<br />
aangelegd als een romantisch parkje<br />
waar we elkaar via verrassende doorkijkhoekjes<br />
kunnen ontmoeten.<br />
Mijn vriend weet toch dat bibliotheken in<br />
de VS tuingereedschap uitlenen Wil hij<br />
op zijn sollicitatie scoren, dan kan hij maar<br />
beter wat varianten verzinnen. Wat te<br />
denken van een afdeling verfafbranders<br />
Ideaal om een workshop schilderen aan te<br />
koppelen. Heeft mijn vriend al nagedacht<br />
over een uitleentermijn voor hogedrukreinigers<br />
en welke boetes te vragen voor<br />
kitspuiten Kan hij zich iets voorstellen bij<br />
interbibliothecair stofzuigerverkeer The<br />
sky is the limit!<br />
Komt mijn vriend ooit in een strandbibliotheek<br />
terecht, dan kan hij gocarts<br />
Eva Simon is al tien jaar docent aan<br />
de Bibliotheekschool Gent (Initiatie<br />
en Graduaat BDI). In 2010 stond ze<br />
aan de wieg van de Vlaamse Bib Web<br />
Awards. Eva is al jarenlang actief in<br />
de <strong>VVBAD</strong>. Ze was redactielid van<br />
Bibliotheek- & archiefgids en nu van<br />
META en de Wegwijzer voor bibliotheken<br />
& documentatiecentra.<br />
ter beschikking stellen. Of pony’s. Wel zo<br />
interessant om de collectie rond paardachtigen<br />
te promoten! De minimumleeftijd<br />
voor de ritjes hoort in het reglement<br />
samen met een clausule van niet-aansprakelijkheid.<br />
Uiteraard blijft de bib de privacy<br />
bewaken. Niemand hoeft te weten<br />
dat een klant ooit een ezel wenste te<br />
berijden.<br />
En mijn vriend, die belde zijn sollicitatie<br />
af. Hij bleef liever schoenmaker.<br />
citaat<br />
“Archivists are like mechanics: no one wants to give<br />
them money or the time of day until something<br />
breaks when they become gods amongst men.”<br />
Alex Rankin, Boston University, 2001<br />
“Archivarissen zijn als<br />
mecaniciens: niemand<br />
besteedt geld of aandacht<br />
aan hen, tot iets<br />
verkeerd loopt en ze<br />
goden onder de mensen<br />
worden.”<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 35
de vraag<br />
Moet een lokale archiefdienst<br />
elke schenking van archief<br />
aanvaarden<br />
Werkgroep Lokaal Overheidsarchief<br />
Stads- en gemeentearchieven krijgen regelmatig de vraag om het archief van een persoon,<br />
familie, vereniging of bedrijf op te nemen. Private archieven kunnen een belangrijke bron zijn<br />
voor het historisch onderzoek van de stad of gemeente en betekenen op die manier een interessante<br />
aanvulling op het overheidsarchief. Maar moet en kan elk aanbod zomaar aanvaard<br />
worden<br />
Om het aanvaarden van schenkingen<br />
objectiever te laten verlopen, stellen<br />
steeds meer archiefdiensten zogenaamde<br />
acquisitiecriteria op. Hoewel er lokaal<br />
uiteraard verschillen zullen zijn, komen<br />
meestal de volgende algemene regels<br />
naar voor:<br />
• het gaat om authentiek materiaal;<br />
• het archief heeft betrekking op een<br />
bedrijf, persoon, familie, vereniging,<br />
enz. uit de stad of gemeente;<br />
• het is een aanvulling op de reeds<br />
bewaarde archieven;<br />
• het hoort niet beter thuis in een andere<br />
archiefdienst.<br />
Daarenboven kunnen de volgende concrete<br />
vragen gesteld worden:<br />
• Handelt het archief over het grondgebied<br />
of de bestuurlijke werkingssfeer of<br />
werd het in opdracht van het bestuur<br />
van de stad/gemeente gemaakt<br />
• Heeft het betrekking op de politieke,<br />
economische, culturele, sociale, maatschappelijke<br />
of topografische ontwikkeling<br />
van de stad/gemeente<br />
• Is er een relatie met andere archiefbestanden<br />
die momenteel door de stad/<br />
gemeente bewaard worden<br />
• Is er al een gelijkaardig archief uit<br />
dezelfde periode aanwezig in het stadsof<br />
gemeentearchief<br />
• Is het voor de stad/gemeente een<br />
meerwaarde om deze stukken te bewaren<br />
en ontsluiten<br />
• Gaat het om een volledig archiefbestand<br />
• Is er een inventaris<br />
• Mag er in het archief geselecteerd worden<br />
• Is het archief openbaar<br />
• Wordt het gebruiksrecht overgedragen<br />
aan de archiefdienst<br />
• Is het materiaal in goede materiële conditie<br />
Enkele archiefdiensten werken met een<br />
wegingstabel, waarbij aan elk criterium<br />
een bepaalde score toegekend wordt.<br />
Een archief wordt pas aanvaard als het<br />
een voldoende hoge score behaalt.<br />
Als het archief niet aan de criteria voldoet<br />
om in het stads- of gemeentearchief te<br />
worden opgenomen, dan kan de archivaris<br />
de schenker of bewaargever doorverwijzen<br />
naar een meer geschikte archiefbewaarplaats.<br />
Als het archief wel aanvaard<br />
wordt, dan verloopt de verdere afhandeling<br />
best volgens een vaste procedure:<br />
• De archivaris noteert de schenking in<br />
het aanwinstenregister.<br />
• Bij de schenking van een groot bestand,<br />
dat het patrimonium van de stad/<br />
gemeente in belangrijke mate aanvult,<br />
laat men de schenker een ‘schenkingsakte’,<br />
‘verklaring van schenking’<br />
of een ‘schenkingsovereenkomst’<br />
ondertekenen. Daarin kunnen<br />
bepaling en opgenomen zijn inzake<br />
openbaarheid en inzagerecht, selectie<br />
en schoning, verpakking, enz. De overeenkomst<br />
wordt ter aanvaarding aan de<br />
gemeenteraad voorgelegd.<br />
• Aanbiedingen van kleine bestanden of<br />
losse archiefdocumenten zonder duidelijke<br />
financiële waarde worden als<br />
‘handgift zonder geschrift’ opgenomen.<br />
De archivaris legt bijvoorbeeld twee<br />
keer per jaar of jaarlijks een lijst van<br />
deze schenkingen voor aan de gemeenteraad<br />
ter aanvaarding.<br />
• De schenker ontvangt een bedankingsbrief<br />
die kan gelden als aanvaarding<br />
van de schenking.<br />
• Daarna wordt het archief verwerkt<br />
en geregistreerd in Archiefbank<br />
Vlaanderen, de onlinedatabank van private<br />
archieven.<br />
Foto: Provinciaal Archief West-Vlaanderen (Patrick Rijckaert).<br />
36 | META <strong>2012</strong> | 8
duurzaam<br />
Duurzame mobiliteit<br />
Mariann Naessens<br />
Duurzaamheid is hot, ook in de bibliotheek- en archiefsector. Onlangs nog organiseerde de<br />
<strong>VVBAD</strong> de studiedag Focus op duurzame bibliotheken en archieven om de sector uit te nodigen<br />
om na te denken over de invulling van het begrip ‘duurzaamheid’ in de informatiesector.<br />
Ook deze vaste rubriek in META is een uiting van de actuele bezorgdheid.<br />
Naar aanleiding van de jaarlijkse ‘Week<br />
van de Mobiliteit’, die plaatsvond van 16<br />
tot en met 22 september, focussen we in<br />
deze bijdrage op duurzaam woon-werkverkeer.<br />
Bij een enquête onder 895 medewerkers<br />
van de openbare bibliotheken<br />
in Vlaanderen en Brussel bleek dat een<br />
kleine helft (47 procent) kiest voor de<br />
auto om zich te verplaatsen naar en van<br />
het werk. 1 De auto is daarmee het favoriete<br />
vervoermiddel. Ondanks deze eerste<br />
plaats voor koning auto doet de sector<br />
het toch veel beter dan het Vlaamse<br />
gemiddelde op het vlak van duurzaam<br />
transport. 67 procent van de werkende<br />
Vlamingen verplaatst zich immers met de<br />
wagen van en naar het werk. 2 In de BDIsector<br />
ligt het gebruik van het openbaar<br />
vervoer aanzienlijk hoger dan gemiddeld<br />
(16 procent tegenover 9 procent)<br />
en vooral het fietsen (30 procent) en het<br />
wandelen (7 procent) zijn zeer populair<br />
onder de bibliotheekmedewerkers. Het<br />
zijn groene jongens (of meisjes) die werken<br />
in een openbare bibliotheek. (Voor<br />
de volledigheid: mannen fietsen vaker en<br />
verder dan vrouwen).<br />
“Bibliotheekmedewerkers<br />
werken opvallend dicht<br />
bij huis. Meer dan de helft<br />
woont op maximum 5 km<br />
afstand van de bib.”<br />
Er zijn heel veel factoren die de keuze<br />
van het vervoermiddel bepalen. Uiteraard<br />
is de geografische ligging van belang:<br />
de aansluiting op het spoorwegnet, de<br />
uitbouw van het stedelijk en regionaal<br />
openbaar vervoer, de veiligheid van de<br />
fietspaden… De meest voor de hand<br />
liggende factor is echter de afstand.<br />
Bibliotheekmedewerkers werken opvallend<br />
dicht bij huis. Meer dan de helft<br />
Een verkeersopstopping in Boston anno 1923. Foto: © Leslie Jones. Met dank aan<br />
de Boston Public Library, Leslie Jones Collection.<br />
woont op maximum 5 km afstand van de<br />
bib (op Vlaams niveau is dit amper 28<br />
procent). Slechts een kwart woont verder<br />
dan 15 km. Wanneer werknemers dicht bij<br />
het werk wonen, maken zij logischerwijs<br />
meer gebruik van duurzame verplaatsingswijzen.<br />
Bovendien worden op die<br />
manier vele dagelijkse pendelkilometers<br />
vermeden, wat op zich al bijdraagt tot<br />
een duurzaam mobiliteitsbeleid.<br />
Daarnaast heeft de bibliotheeksector, net<br />
zoals de sector van het openbaar bestuur<br />
in het algemeen, een aantal troeven die<br />
het fietsgebruik of het gebruik van het<br />
openbaar vervoer bevorderen: de fietsvergoeding,<br />
(gedeeltelijke) terugbetaling<br />
van abonnementen, en ook de mogelijkheid<br />
van glijdende werktijden. Uit de<br />
enquêteresultaten kwam naar voren dat<br />
het autogebruik 10 procent lager ligt bij<br />
personeelsleden die werken in een regime<br />
van glijdende werktijden, in vergelijking<br />
met hun collega’s die zich aan vaste<br />
uren moeten houden. De mogelijkheid<br />
om de werkuren<br />
af te stemmen op<br />
de uren van trein,<br />
tram, bus of metro<br />
is duidelijk bevorderlijk<br />
voor het<br />
gebruik van het<br />
openbaar vervoer.<br />
Ook gaan meer<br />
werknemers te<br />
voet of nemen de<br />
fiets. Wisselende<br />
en vooral variabele<br />
uurroosters zijn<br />
het minst voordelig<br />
op het vlak van<br />
duurzaam vervoer.<br />
Ook het vele deeltijds<br />
werk in de<br />
sector blijkt nadelig<br />
voor de keuze<br />
voor duurzame<br />
transportmiddelen.<br />
Het personeel van de openbare bibliotheken<br />
scoort zeer goed op het vlak van<br />
duurzame mobiliteit in vergelijking met<br />
de gemiddelde werkende Vlaming, door<br />
het beperkt aantal kilometers dat bovendien<br />
op duurzame wijze wordt afgelegd.<br />
Er is zeker nog een groeimarge aanwezig,<br />
want veel korte afstanden worden toch<br />
nog met de wagen gereden.<br />
1 Enquête uitgevoerd in het kader van het eindwerk<br />
in de graduaatopleiding, Mariann Naessens, Profiel<br />
van de medewerkers in de Vlaamse openbare<br />
bibliotheken. De vraagstelling luidde: “Hoe ga je<br />
meestal naar je werk” Er was slechts één antwoord<br />
toegestaan.<br />
2 Diagnostiek woon-werkverkeer 2008. Eindverslag<br />
(Publicaties van de Directie Mobiliteit, nr. 46)<br />
Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer,<br />
Brussel, 2010.<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 37
kroniek<br />
IFLA World Library and<br />
Information Congress<br />
Helsinki – 11-17 augustus <strong>2012</strong><br />
In <strong>2012</strong> was Helsinki niet enkel World Capital of Design maar<br />
ook gaststad voor het 78e IFLA-congres dat doorging tussen<br />
11 en 17 augustus onder het thema ‘Libraries now – inspiring,<br />
surprising and empowering’. Daarbij was er veel aandacht voor<br />
duurzaamheid, nieuwe technologieën, innovatie, informatiegeletterdheid<br />
en mediawijsheid.<br />
Foto: Bruno Vermeeren.<br />
38 | META <strong>2012</strong> | 8
kroniek<br />
een moeilijke opgave, omdat de informatie<br />
over de spreker en de inhoud van de<br />
bijdrage zeer summier is.<br />
Het openbaar bibliotheekwezen in<br />
Finland is goed uitgebouwd en mooi<br />
‘gedesigned’, maar eerder klassiek: in<br />
tegenstelling tot wat men zou verwachten<br />
zijn de Finse openbare bibliotheken<br />
geen voortrekkers op het gebied van de<br />
digitale bibliotheek en het aanbieden<br />
van e-books, ze zijn eerder volgers. Hun<br />
sterktes liggen in de grote collecties, de<br />
uitgebreide openingsuren, het gratis lidmaatschap,<br />
de lage boetetarieven en de<br />
bijzondere dienstverlening aan nieuwkomers<br />
en anderstaligen.<br />
De centrale openbare bibliotheek in<br />
Helsinki dateert uit 1984, is intussen te<br />
klein geworden en niet centraal gelegen.<br />
Daarom heeft het stadsbestuur beslist<br />
een nieuwe openbare bibliotheek te bouwen<br />
in het centrum van de stad, dichtbij<br />
het centraal station en het kunstenaarskwartier.<br />
Hiervoor is een architectuurwedstrijd<br />
uitgeschreven en de inwoners<br />
van Helsinki hebben hun mening kunnen<br />
geven over de ‘bibliotheek van hun dromen’<br />
(http://www.keskustakirjasto.fi). De<br />
opening van deze nieuwe ‘library of the<br />
future’ is gepland in 2017.<br />
Helsinki is geen grote stad, maar elegant en sfeervol, met veel art-nouveau-architectuur.<br />
De ligging aan zee, het goed georganiseerde openbaar vervoer, het uitgebreide<br />
culturele aanbod, het bruisende studentenleven, … het zijn de redenen waarom Helsinki<br />
door The Economist gerangschikt is bij de beste steden ter wereld met de hoogste<br />
levenskwaliteit.<br />
Wij kennen Nokia, Marimekko, Linux, Alvar Aalto, Iittala, Moomins en Sibelius, maar<br />
Finland is ook een echt bibliotheekland met een sterke leescultuur. Dat bleek uit alles:<br />
de vlekkeloze organisatie van het congres, de enthousiaste inzet van 400 vrijwilligers,<br />
de indrukwekkende bibliotheekbezoeken, de interesse van politici en de inbreng van<br />
de Finse bibliotheekverenigingen.<br />
Uiteraard waren er veel congresdeelnemers uit Scandinavië, maar ook Estland, Letland,<br />
Litouwen en Kazachstan waren goed vertegenwoordigd. Het programma voor openbare<br />
bibliotheken was beperkter dan het aanbod voor wetenschappelijke en universiteitsbibliotheken,<br />
maar daarom niet minder interessant. Tijdens een dergelijk congres<br />
is het maken van de juiste keuzes tussen de vele voordrachten en presentaties<br />
De bibliotheekbezoeken tijdens en na het<br />
congres waren inspirerend: de openbare<br />
bibliotheek in Helsinki met haar diverse<br />
filialen (http://www.helmet.fi/en-US/<br />
Libraries_and_services), de openbare<br />
bibliotheek in Turku (http://www.turku.<br />
fi/kirjasto), de nationale bibliotheek die<br />
recent gerenoveerd is (http://www.kansalliskirjasto.fi),<br />
en vooral de nieuwe<br />
universiteitsbibliotheek in Helsinki<br />
(http://helsinki.fi/library). Kaisa Library<br />
is de grootste universiteitsbibliotheek<br />
in Finland met een oppervlakte van<br />
15.000 m², zeven bovengrondse en vier<br />
ondergrondse verdiepingen, en 30 km<br />
boekenplanken in openkast. Het gebouw<br />
oogt zeer modern en is uitgerust met de<br />
nieuwste technologieën, maar is eigenlijk<br />
nog steeds een traditioneel boekenpaleis.<br />
Hedwig Van den Bossche<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 39
KRONIEK<br />
> IFLA vervolg<br />
Goede cijfers en een sterke<br />
conditie<br />
Wie deelnam aan IFLA in Helsinki weet<br />
waar BSLA voor staat. ‘Building Strong<br />
Library Associations’ kwam in heel wat<br />
sessies aan bod (http://www.ifla.org/en/<br />
bsla). Het is een kernprogramma van IFLA,<br />
gefinancierd door de Bill & Melinda Gates<br />
Foundation en doet wat het zegt: werken<br />
aan sterke bibliotheekverenigingen,<br />
wereldwijd. Het verhaal van Botswana<br />
is exemplarisch. Bij de start van het programma<br />
telde de zieltogende vereniging<br />
daar nog een twintigtal leden. Inmiddels<br />
zijn het er 170, kan ze beroep doen op<br />
subsidies en organiseert ze jaarlijks een<br />
conferentie. Dat in een groot, maar dunbevolkt<br />
land met een slechte infrastructuur<br />
en een veelheid aan talen. Goed<br />
bestuur, zichtbaarheid en belangenbehartiging<br />
zijn de belangrijkste doelstellingen<br />
van BSLA. Hoewel het programma het<br />
meest intensief in de Derdewereldlanden<br />
loopt, zijn de instrumenten die ontwikkeld<br />
worden, beschikbaar voor alle IFLA-leden<br />
via de BSLA-website.<br />
Ook de sessie van de Management of<br />
Library Associations (MLA) stond in het<br />
teken van sterke verenigingen. De nadruk<br />
lag daar op de input van de jonge professionals.<br />
Zoals voorbeelden uit Letland<br />
en Groot-Brittannië aantoonden, kunnen<br />
zij een stimulerende rol spelen en een<br />
nieuwe dynamiek op gang trekken. Al<br />
rees in het geval van Letland de vraag<br />
of er niet te veel verwacht wordt van een<br />
klein groepje jonge enthousiastelingen.<br />
Opvallend was het belang van conferenties<br />
voor het uitbouwen van sterke verenigingen.<br />
Ze blijven belangrijk als ontmoetingsplaats<br />
en stimuleren mensen om<br />
actief deel te nemen aan de werking van<br />
bibliotheekverenigingen. Van die motiverende<br />
kracht maakte ook Ingrid Parent,<br />
de huidige IFLA-president, gebruik. Zo<br />
benadrukte zij bijvoorbeeld de impact<br />
van IFLA op de onderhandelingen binnen<br />
de World Intellectual<br />
Property Organization<br />
(WIPO). In 2011 werden<br />
daar de uitzonderingen<br />
op het auteursrecht ten<br />
behoeve van bibliotheken<br />
en archieven besproken.<br />
Stevig lobbywerk van<br />
IFLA zorgde voor positieve<br />
resultaten. Parent<br />
benadrukte daarbij het<br />
belang van een goede<br />
samenwerking tussen de<br />
internationale vereniging<br />
en de nationale organisaties.<br />
Stevig lobbywerk en een degelijke dienstverlening<br />
binnen de instellingen vereisen<br />
cijfers. Meting en benchmarking was dan<br />
ook een thema dat in verschillende sessies<br />
aan bod kwam. Interessant, maar<br />
embryonaal, was het onderzoek dat in<br />
Nederland gevoerd wordt naar ‘outcome’-<br />
indicatoren voor openbare bibliotheken.<br />
De juiste informatie<br />
bij de juiste persoon<br />
Adlib Bibliotheek catalogiseert meer dan boeken alleen.<br />
Adlib Bibliotheek vormt de kern van een compleet informatieen<br />
kenniscentrum. Desgewenst kunt u deze kern uitbouwen<br />
met de uitleen-, bestel- en tijdschriftenmodules, of met<br />
vragenregistratie, SDI, full-text search en verschillende<br />
online services. Iedere vorm van informatie wordt zo op maat<br />
gemaakt voor uw gebruikers. Niet voor niets is Adlib Bibliotheek<br />
in gebruik bij vele mediatheken, bedrijven, (hoge)scholen,<br />
en juridische en overheidsinstellingen.<br />
Adlib Bibliotheek<br />
Veelzijdig Overzichtelijk Aanpasbaar aan alle soorten publicaties Internetmodules:<br />
SDI attenderen, Online reserveren en Full text zoeken Eenvoudig titelbeschrijvingen<br />
ontlenen Makkelijk rapporteren Geïntegreerde aanvullende modules: Bestelmodule,<br />
Uitleenmodule en Tijdschriftenmodule Meertalig Internationale standaarden SRU,<br />
ISBD/AACR2, Z39.50 MARCXML, OAI-PMH en meer Integreerbaar met Adlib Museum<br />
en Adlib Archief tot één ‘crossdomain’ systeem API-koppelingen Keuze databases MS<br />
SQL Server, Oracle, Adlib Internet ready.<br />
Adlib Information Systems<br />
+31 (0)346 586800<br />
sales@adlibsoft.com<br />
www.adlibsoft.com<br />
40 | META <strong>2012</strong> | 8
KRONIEK<br />
Jyväskylä libraries make it happen!<br />
In Finland zijn er 900 openbare bibliotheken en 200 bibliobussen. De werking wordt<br />
bepaald door een nationale wet en de nationale Library act. De gemeenten financieren<br />
via belastingen de plaatselijke bibliotheek en bepalen welke dienstverlening gegeven<br />
wordt. Elke gemeente heeft een openbare bibliotheek. Het gebuik van de bibliotheek<br />
is gratis. Jyväskylä City Library (JCL) is één van de negentien regionale bibliotheken<br />
en de vijfde grootste regionale bibliotheek in Finland. Er is één hoofdbibliotheek, 14<br />
filialen en 3 bibliobussen. JCL telt 102 medewerkers.<br />
Nu wordt vaak ‘output’ gemeten, zoals<br />
het aantal uitleningen, bezoekersaantallen<br />
en het aantal georganiseerde activiteiten.<br />
De bedoeling is om op termijn de<br />
impact te meten van de dienstverlening<br />
op de gebruiker. In een onderwijscontext<br />
kan je zo de relatie onderzoeken tussen<br />
de bibliotheek en de slaagkansen van de<br />
leerlingen. Hoe een dergelijk model voor<br />
openbare bibliotheken er uitziet, zal nog<br />
moet blijken.<br />
Een interessante sessie draaide rond het<br />
meten van het gebruik van infrastructuur.<br />
Voorbeelden uit Amerikaanse universiteitsbibliotheken<br />
en openbare bibliotheken<br />
in Barcelona toonden aan hoe<br />
goede observaties en degelijk cijfermateriaal<br />
kunnen leiden tot (meetbare) verbeteringen<br />
aan de infrastructuur. Daarbij<br />
werd rekening gehouden zowel met de<br />
behoeften van de gebruikers als die van<br />
het personeel.<br />
Soms zijn cijfers verrassend. Zo verbleekt<br />
het hoerageroep van Europeana over de<br />
23 miljoen objecten die het al bevat als je<br />
het vergelijkt met de 25 miljoen in Digital<br />
New Zealand. Het portaal van deze ene<br />
staat bevat inmiddels meer objecten dan<br />
heel Europeana.<br />
Een congres is een ontmoetingsplaats<br />
en er werd in de wandelgangen dan ook<br />
heel wat gediscussieerd. Over het nut van<br />
wildbreien in (Finse) openbare bibliotheken<br />
bijvoorbeeld. En wie goed uitkeek,<br />
kon op het congres ook Kirjatti (http://bit.<br />
ly/kirjatti), de bibliotheekkat van Tampere<br />
en Börje (http://bit.ly/borje), de bibliotheekhond<br />
van Espoo, tegenkomen. Zo<br />
deed het congres wat het moest doen:<br />
motiveren, informeren en inspireren.<br />
Bruno Vermeeren<br />
JCL heeft 3.000.000 uitleningen per jaar, 53.100 geregistreerde gebruikers en een<br />
collectie van 910.000 items. De digitale bibliotheek wordt 4.100.000 keer per jaar<br />
geraadpleegd. JCL draagt zorg voor de regionale collectie van Centraal Finland.<br />
Extra zorg gaat naar de dienstverlening voor migranten, vreemdelingen en mensen<br />
die hun huis niet kunnen verlaten. In de bibliotheek vind je ook de informatiedesk<br />
van de stad en die van het volwassenenonderwijs. De gebruikers kunnen ter plaatse<br />
tv en dvd’s bekijken. Een taallabo en speciale schermen voor slechtzienden zijn aanwezig.<br />
Speciaal voor de kinderen worden er verhalen verteld. Ouderen kunnen lid<br />
worden van de boekclub.<br />
Jyväskilä ligt 270 km ten noorden van Helsinki in centraal Finland. Het is een stad met<br />
132.000 inwoners. Een vierde van de inwoners is schoolgaande of student. Een derde<br />
van de bevolking heeft een diploma hoger onderwijs.<br />
De bibliotheken van JAMK University of Applied Sciences, Jyväskylä City Library,<br />
Jyväskylä University Main Library en van het Jyväskylä Educational consortium werken<br />
zeer intensief samen. De dienstverlening naar de gebruikers en de training van<br />
het bibliotheekpersoneel kan beter uitgebouwd worden. Door de grotere groep personeelsleden<br />
is het mogelijk de training ter plaatse voor meer medewerkers te organiseren.<br />
Levenslang leren wordt gestimuleerd daar de gebruikers in elk levensstadium<br />
in een andere bibliotheek leren om met informatie om te gaan. Door de medewerkers<br />
uit andere bibliotheeksectoren te leren kennen kunnen best practices uitgewisseld<br />
worden en vergroot de mogelijkheid voor jobrotatie.<br />
We bezochten eerst de Jyväskylä University Main Library. De universiteit heeft 15.000<br />
studenten en 2.600 personeelsleden. De sportfaculteit is uniek in Finland en de universiteit<br />
is de expert op het vlak van onderwijsopleidingen. In Finland hebben alle leerkrachten<br />
een universitair diploma. Het hoger onderwijs in Finland is goedkoop, maar<br />
er is wel eerst een strenge toelatingsselectie. Het bibliotheekgebouw is ontworpen<br />
door de architekt Arno Sipinen en in 1974 in gebruik genomen. De hoofdkleuren in<br />
het gebouw zijn wit, geel en zwart. Design speelt een heel belangrijke rol in de keuze<br />
van het meubilair en verlichting. Alles is perfect op elkaar afgestemd. Veel aandacht<br />
wordt besteed aan informatietechnologie, OPACs, website en dienstverlening. De<br />
eigen publicaties (JU-research series) worden met veel zorg aangemaakt.<br />
De universiteitsbibliotheek bestaat uit een hoofdbibliotheek en twee andere bibliotheken.<br />
24/7 kunnen de gebuikers materiaal aanvragen, reserveren en de leentermijn<br />
verlengen. Gereserveerde boeken kunnen ook buiten de openingsuren aan de bibliotheek<br />
afgehaald worden. Vragen kunnen via mail, telefoon of online gesteld worden.<br />
Het rechtstreeks contact blijft belangrijk. Hulp bij opzoekingen wordt via de computer<br />
of persoonlijk gegeven. Digitale cursussen en websites zorgen er voor dat de<br />
gebruikers zelfstandig kunnen leren opzoeken. De universiteitsbibliotheek heeft een<br />
leerpad voor informatievaardigheden uitgestippeld van de beginnende student tot<br />
de doctoraatsstudent of onderzoeker. Voor de onderzoekers wordt specifieke begeleiding<br />
voorzien en is men bezig met bibliometrie.<br />
De collectie voor de zeven departementen is zeer multidisciplinair. De bibliotheek is<br />
één van de depository-bibliotheken van Finland. Ze is verantwoordelijk voor Fennica,<br />
voor Finnish Web Archive en voor het Radio- and TV-Archive. Natuurlijk zijn ook alle<br />
handboeken en thesissen in de collectie opgenomen. De collectie bevat 20.000 e-journals<br />
en 350.000 e-books. De bibliotheek werkt veel samen met de plaatselijke bibliotheken,<br />
maar is ook lid van nationale en internationale samenwerkingsverbanden. De<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 41
KRONIEK<br />
bibliotheek plant een grondige renovatie<br />
om een belangrijke rol te blijven spelen in<br />
de onderwijs- en onderzoekstaak van de<br />
universiteit. De digitale bibliotheek met<br />
e-info, e-services en e-publishing uitbouwen<br />
is een belangrijk doel voor de bibliotheek.<br />
The Finnish Music Campus is een network<br />
van drie instellingen voor muziek in<br />
Jyväskylä. De nadruk ligt op muziekonderwijs<br />
en –onderzoek. 150 personeelsleden<br />
en 1900 studenten werken en studeren<br />
in de drie instellingen.<br />
De Finnish Music Campus streeft naar<br />
internationale erkenning voor onderzoek<br />
en innovatie op het vlak van muziek. Het<br />
onderwijs is gebaseerd op de recente<br />
resultaten van het onderzoek dat op de<br />
campus gebeurt. Geregeld worden internationaal<br />
bekende musici gevraagd voor<br />
culturele activiteiten die ook voor de<br />
bewoners van de stad open staan. Het<br />
bibliotheekgebouw is aangepast voor alle<br />
muziekactiviteiten. Vooral aan akoestiek<br />
is veel aandacht besteed. O.m. de opnames<br />
voor de masterproeven van studenten<br />
kunnen in optimale omstandigheden<br />
opgenomen en beluisterd worden. De studenten<br />
leren te werken in een professionele<br />
omgeving en de samenwerking met<br />
het nationale en internationale werkveld<br />
is zeer groot.<br />
De Music Campus Library is het hart<br />
van de Finnish Music Campus. De drie<br />
samenwerkende instellingen gebruiken<br />
samen één bibliotheek. In de bibliotheek<br />
is video-conferencing mogelijk en zijn<br />
er zeer uitgebreide digitale archieven en<br />
databanken raadpleegbaar. In de bibliotheek<br />
— maar ook thuis kunnen de gebruikers<br />
partituren, audio- en video-opnames,<br />
tijdschriften en boeken raadplegen. Door<br />
aangepaste architectuur en inrichting,<br />
een mooie collectie, netwerking, expertise<br />
en samenwerking ondersteunt de<br />
bibliotheek de visie van de drie instellingen.<br />
De Music Campus Library bewaart het<br />
audio-visueel materiaal voor de Jyväskylä<br />
University Library’s Depository Collection<br />
(Fennica), meer specifiek de werken<br />
gepubliceerd in Finland tussen 1981 en<br />
2007. De titels worden opgenomen in de<br />
VIOLA-database (Finnish national discography<br />
and national bibliography of<br />
sheet music, http://viola.linneanet.fi). De<br />
bezochte bibliotheek is 340 m², inclusief<br />
opslagruimte. Drie personeelsleden<br />
werken voor 600 studenten en docenten.<br />
Dagelijks maken er 250 bezoekers<br />
gebruik van de bibliotheek. De collectie<br />
bestaat uit 30.000 items.<br />
Sissi Loostermans<br />
The Road to Information<br />
Literacy<br />
Het IFLA-congres startte voor mij met een<br />
satellite meeting in Tampere, een industriestad<br />
ten noorden van Helsinki. ‘The<br />
Road to Information Literacy: Librarians<br />
as facilitators of learning’ werd door de<br />
sectie van Information Literacy en de sectie<br />
Continuing Professional Development<br />
and Workplace Learning georganiseerd.<br />
Dat deze bijeenkomst een echt succes<br />
was, bewijst het aantal deelnemers<br />
uit verschillende sectoren (bibliotheken,<br />
onderwijs, …), regio’s en types van instellingen,<br />
allen met een zelfde focus.<br />
Kirsti Lonka, de vice-decaan van de faculteit<br />
Sociale Wetenschappen, opende het<br />
congres met: “We are living in a global village,<br />
this kind of meetings are needed to<br />
communicate, share and learn. We have<br />
all succeeded if everybody takes new<br />
ideas.” En inderdaad, deze dagen zijn<br />
ideaal om de eigen praktijk te toetsen en<br />
nieuwe ideeën op te doen, maar bieden<br />
ook de gelegenheid om eigen onderzoek<br />
te delen en er over te discussiëren.<br />
De focus op learning centers en<br />
“Librarians as designers and facilitators<br />
of learning” was zeer sterk aanwezig.<br />
Dit is op zich geen nieuw gegeven, want<br />
ook bij ons zie je deze trend sinds een<br />
paar jaar. Bibliotheken worden omgebouwd<br />
tot leercentra en bibliothecarissen<br />
nemen meer en meer hun rol binnen<br />
onderwijs op. Zoals Vicki McDonald<br />
het aangaf en wij in onze eigen instelling<br />
ook ervaren, zijn de studenten van<br />
vandaag niet de personen waarvoor ons<br />
huidig onderwijssysteem werd gebouwd.<br />
Nieuwe onderwijstechnieken zijn noodzakelijk<br />
en het curriculum is de sleutel<br />
tot informatiegeletterdheid. De zelfzekerheid<br />
van de studenten is belangrijk,<br />
de ‘no wrong door approach’ geeft studenten<br />
het vertrouwen in leren. Dit proces<br />
is er één vol emoties.<br />
Carol Kuhlthau gaf een interessante<br />
keynote over het ‘guided inquiry design’,<br />
waarin de verschillende stappen van<br />
emoties en begeleiding in het leerproces<br />
omschreven staan. Onzekerheid is<br />
het begin van het leren, waarbij advies<br />
gegeven moet worden op de momenten<br />
dat dit nodig is. Wel met de nadruk dat<br />
de student niet altijd moet begeleid worden,<br />
hij moet zelf leren en ontdekken. De<br />
twee fases waar ze eerst niet had bij stilgestaan,<br />
zijn dat het niet enkel gaat om<br />
het verkennen van de verscheidenheid<br />
van bronnen, maar ook over het nadenken<br />
over deze bronnen en het nagaan<br />
hoe deze bronnen al dan niet met elkaar<br />
verbonden zijn, wat een enorm leerproces<br />
inhoudt. Het model beschrijft<br />
een persoon die zijn eigen denken aan<br />
het ontwikkelen is, die zoekt naar antwoorden.Juist<br />
op dat moment ontwikkelt<br />
zich interesse en is er de ommekeer.<br />
Een model met taakgeoriënteerde zoekopdrachten<br />
geeft een resultaat in het<br />
vooruitzicht.<br />
Ook de rol van academische bibliotheken<br />
om meer en meer de onderzoekers te<br />
ondersteunen en het onderzoeksproject<br />
te begrijpen, alsook de begeleiding van<br />
het proces van publiceren, werden naar<br />
voren gebracht. Een satellite meeting<br />
blijft een groot contrast met het hoofdcongres.<br />
Vele deelnemers schrijven zich<br />
trouwens meer en meer enkel voor deze<br />
satellites in, enerzijds door de betrokkenheid<br />
bij het onderwerp en anderzijds<br />
door de betere mogelijkheid van netwerking<br />
binnen het eigen werkgebied. Mijns<br />
inziens is het in ieder geval een meerwaarde<br />
om enkele dagen voor het hoofdcongres<br />
aan dit type van meetings deel te<br />
nemen. De contacten die je tijdens deze<br />
bijeenkomsten legt, zijn vaak van langere<br />
duur dan tijdens het hoofdcongres, zeker<br />
door het feit dat je tijdens de sessies van<br />
het hoofdcongres vaak minder interactie<br />
hebt en mensen in en uit sessies lopen. De<br />
social events tijdens deze satellites hebben<br />
op hun beurt ook een toegevoegde<br />
waarde voor in het leggen van nieuwe<br />
contacten. In een kleine groep legt men<br />
namelijk veel sneller contacten.<br />
Met onze eigen sectie Health & Biosciences<br />
merkten we tijdens de satellite<br />
ook de betrokkenheid van de deelnemers,<br />
zodat wij volgend jaar in Singapore<br />
opnieuw een satellite willen organiseren.<br />
Bij deze een uitnodiging voor IFLA 2013.<br />
Ann De Meulemeester<br />
42 | META <strong>2012</strong> | 8
ecensies<br />
Building Mobile<br />
Library Applications<br />
Dit jaar bracht de Library<br />
and Information Technology<br />
Association deel 11 tot 20 uit<br />
van The Tech Set, een reeks<br />
gidsen over nieuwe technologieën<br />
die toepasbaar zijn in<br />
de bibliotheek- en archiefsector.<br />
Deel 12 is getiteld Building<br />
Mobile Library Applications<br />
en richt zich tot iedereen met<br />
interesse in mobiele bibliotheektoepassingen.<br />
De kern van het boek is hoofdstuk<br />
5 ‘Implementation’ waarin<br />
stap voor stap enkele sample<br />
applicaties ontwikkeld worden.<br />
In zeven goed structureerde<br />
tutorials komen projecten van<br />
variërende complexiteit aan<br />
bod. Deze projecten zijn geen<br />
eindpunten maar vertrekpunten<br />
en er wordt dan ook een<br />
zekere voorkennis verwacht.<br />
Wie niets afweet van CSS,<br />
HTML, API’s en jQuery zal<br />
weinig hebben aan deze gids.<br />
Dat centrale, vijfde hoofdstuk<br />
wordt omringd door<br />
beknopte maar noodzakelijke<br />
hoofdstukken over planning,<br />
trends, marketing, opvolging,<br />
etc. Van deze ondersteunende<br />
hoofdstukken is vooral ‘Types<br />
of solutions available’ de<br />
moeite. Het geeft een heldere<br />
beschrijving van de verschillende<br />
types mobiele applicaties:<br />
‘mobile websites’, ‘mobile<br />
web applications’ en ‘native<br />
applications’.<br />
De zeven projecten, die de<br />
kern vormen van deze gids,<br />
gaan van het aanpassen van<br />
bestaande websites aan smart -<br />
phones tot het bouwen<br />
van een Android en iPhone<br />
app. Voor alle projecten<br />
wordt gebruik gemaakt van<br />
bestaande code of wordt<br />
code gegenereerd door online<br />
tools. Dit heeft als groot voordeel<br />
dat er niet vanaf nul<br />
gestart moet worden en er<br />
dus sneller ter zake gekomen<br />
wordt. De resultaten kan je<br />
achteraf zelf op een andere<br />
manier herbouwen of verder<br />
uitwerken. Zoals gezegd zijn<br />
de projecten vooral vertrekpunten<br />
voor wie reeds enige<br />
ervaring heeft.<br />
Het enige minpunt aan dit<br />
boek zijn de foutjes die<br />
meestal opduiken bij dit soort<br />
gidsen.<br />
De online bronnen kunnen<br />
afwijken van de referenties en<br />
de code in het boek. Url’s zijn<br />
niet altijd correct (gemeld en<br />
door Jason Clark onmiddellijk<br />
hersteld, mooi zo). Er komen<br />
kleine onzorgvuldigheden<br />
voor zoals het verwarren van<br />
data-rel=”back” met datadirection=”reverse”.<br />
Er werden keuzes gemaakt<br />
waardoor de voorbeeldprojecten<br />
zich vooral richten op<br />
smartphones en de besturingssystemen<br />
Android en<br />
iOS. Enkel het gebruik van<br />
PhoneGap verwijst onrechtstreeks<br />
naar Blackberry,<br />
Symbian, Windows Phone en<br />
WebOS. En zoals steeds met<br />
development moet je zelf dingen<br />
uitzoeken en onverwachte<br />
problemen oplossen.<br />
Building Mobile Library Applications<br />
is een prima leerboek<br />
voor wie een basiskennis web<br />
development bezit en aan de<br />
slag wil met mobiele applicaties.<br />
Ook voor studenten BDI<br />
met interesse in technologie<br />
en mobiele media is het boek<br />
een aanrader, al vragen sommige<br />
voorbeelden volharding<br />
en creativiteit.<br />
Tijl Vandersteene<br />
> Building Mobile Library Applications<br />
/ Jason A. Clark. — Chicago:<br />
EVERYTHING DESERVES A SECOND CHANCE...<br />
SO DOES SOUND!<br />
Professional sound restoration, digitalisation and archiving services for Film, TV and Music.<br />
Vibe Studios<br />
www.vibestudios.eu<br />
DIGITALISATION<br />
RESTORATION<br />
ARCHIVING<br />
Industriepark - Drongen 14/207 B-9031 Drongen Belgium<br />
Tel. +32 (0)9 277 92 54 +44(0)2035824086 mail@vibestudios.eu<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 43
personalia<br />
Na zes jaar heeft<br />
Chris Schroeven<br />
haar mandaat<br />
van campusbibliothecaris<br />
Humane<br />
Wetenschappen<br />
KU Leuven neergelegd.<br />
Peter<br />
Verbist is sinds 1 augustus de nieuwe<br />
campusbibliothecaris voor de Groep<br />
Humane Wetenschappen en combineert<br />
deze functie met de coördinatie van<br />
AGORA, het nieuwe leercentrum aan de<br />
KU Leuven (http://agora.ghum.kuleuven.<br />
be/). Zoals eerder afgesproken, is Demmy<br />
Verbeke na een ingroeiperiode van zes<br />
maanden als adjunct-bibliothecaris per 1<br />
oktober de nieuwe faculteitsbibliothecaris<br />
Letteren geworden.<br />
In mei <strong>2012</strong> is<br />
Steven Staelens<br />
als tweede archivaris<br />
in dienst<br />
gekomen bij het<br />
stadsarchief van<br />
Gent. Sinds 2007<br />
was hij actief bij<br />
de vlaamse overheid op het gebied van<br />
kwaliteitszorg en informatiebeheer. De<br />
ervaring die Steven daar heeft opgedaan<br />
inzake digitaal informatie- en archiefbeheer<br />
kan hij nu goed gebruiken. Bij de<br />
stad Gent is hij namelijk betrokken bij<br />
het DIA-project. DIA staat voor Digitaal<br />
Informatie- en Archiefbeheer en heeft als<br />
doel om de volledige informatiehuishouding<br />
van de stad te stroomlijnen en optimaliseren.<br />
Op 1 oktober <strong>2012</strong><br />
begon Annelies<br />
Op de Beeck als<br />
bibliothecaris<br />
bij de openbare<br />
bibliotheek van<br />
Rumst. Zij volgt<br />
Marina De Bruijn<br />
op die met pensioen ging. Annelies studeerde<br />
kunstwetenschappen aan de KU<br />
Leuven en Behoud en Beheer van Actuele<br />
kunst in Gent. Ze werkte drie jaar als<br />
onderzoeker in de Koninklijke Bibliotheek<br />
aan een project over ‘Het Boek in België’<br />
en stond er mee in voor de optimalisering<br />
van het elektronisch depot. Als<br />
bibliothecaris zou ze graag samen met<br />
haar enthousiaste team de sterke jeugdwerking<br />
van de bibliotheek verder optimaliseren<br />
en de bib uitbouwen tot een<br />
ontmoetingcentrum voor cultuur en informatie.<br />
toepassing<br />
Vind leesvoer voor leestijd<br />
Rosemie Callewaert<br />
Met een tablet of smartphone heb<br />
je altijd en overal leesvoer bij de<br />
hand. Websites en apps zijn als een<br />
onuitputtelijke bron van boeken,<br />
tijdschriften, verhalen en artikelen. Maar<br />
voor je het weet is je leestijd weg door het<br />
zoeken naar gepaste lectuur. De Vertragingsen<br />
Voorleestijdapp spelen hierop in: zeg hoeveel<br />
leestijd je hebt en laat je verrassen.<br />
Je trein heeft 12 minuten vertraging De<br />
Vertragingsapp stelt na het opgeven van je leestijd<br />
een verhaal van 12 leesminuten voor. Je wilt<br />
iets voorlezen voor de kinderen Kies hoelang<br />
het mag duren en de Voorleesapp kiest voor jou.<br />
De zoektijd naar leesvoer wordt herleid tot het<br />
starten van een applicatie en het opgeven van je<br />
leestijd. De verhalen in de Voorleestijdapp zijn<br />
geselecteerd voor kinderen tussen de 4 en 12 jaar.<br />
Het is interessant om te zien<br />
dat uitgevers de handen in<br />
elkaar slaan om samen te<br />
werken aan dit soort van<br />
technische investeringen die<br />
invloed hebben op ons (voor-)<br />
leesgedrag. De Voorleestijdapp<br />
is een initiatief van de kinderboekuitgeverijen<br />
Leopold, Ploegsma en Querido. Zij<br />
werken samen met de uitgeverijen Nijgh en<br />
Van Ditmar en Uitgeverij Atheneum die eerder<br />
met Querido de Vertragingsapp lanceerden. Elk<br />
seizoen verschijnt een nieuwe editie van de<br />
Vertraginsapp. Zo blijft het aanbod en je leescollectie<br />
groeien.<br />
> Gezien op http://www.istoire.be/leesvoer-aangepast-aan-jeleestijd/<br />
44 | META <strong>2012</strong> | 8
zogehoord<br />
Gerd De Coster:<br />
“Muziek moet aanzetten<br />
tot beweging”<br />
Hoe en waar luister je naar muziek<br />
Muziek beluisteren doe ik via radio, internet<br />
of cd-speler, maar muziek is niet constant<br />
aanwezig. Ik bezit ook geen iPod<br />
of mp3-speler. Muziek wordt dus vooral<br />
‘geconsumeerd’ op het werk, thuis tijdens<br />
de vaat en shakend in de living of op de<br />
dansvloer. Nieuwe muziek ontdek ik grotendeels<br />
via de openbare bibliotheek<br />
en sinds kort ook via mijn dochters. De<br />
soundtrack van bioscoopfilms levert ook<br />
wel nieuwe inspiratie op.<br />
Die Antwoord, rap/rave/technogroep uit Kaapstad,<br />
Zuid-Afrika.<br />
Naar welk genre gaat je voorkeur uit<br />
Een echte voorkeur heb ik niet, al zijn er<br />
natuurlijk wel muziekstijlen die me meer<br />
liggen dan andere. Zo ben ik geen groot<br />
jazzliefhebber. Belangrijker dan het genre<br />
is of het stuk of nummer iets met me<br />
doet. Door verrassende, bevreemdende<br />
of speelse elementen bijvoorbeeld. Denk<br />
maar aan de hedendaagse klassieke<br />
muziek van John Cage, I Fink U Freeky<br />
van Die Antwoord of de taalvirtuositeit<br />
van Pieter Embrechts. Geraakt word ik<br />
vooral door muziek met een melancholische<br />
inslag, zoals het prachtige Oblivion<br />
van Astor Piazzola. Ik luister regelmatig<br />
naar Oost-Europese muziek, waarin<br />
melancholie vaak een vast ingrediënt is.<br />
Het kan dan gaan om zigeunermuziek uit<br />
de Balkan of om een klassiek stuk zoals<br />
het tweede strijkkwartet van Janáček.<br />
Voor mij heeft muziek echter altijd vooral<br />
betekenis gehad in de mate dat ze aanzet<br />
tot beweging, tot dans. In dat opzicht<br />
is dansbaarheid een veel belangrijker<br />
aspect dan de kwaliteit of het al dan niet<br />
graag horen van het nummer. Ook hier<br />
weer mogen het uiteenlopende genres<br />
zijn: van funk, soul en disco over dubstep<br />
en balkan beats tot Oosterse, Latijnse en<br />
Afrikaanse ritmes.<br />
Heb je een favoriete groep<br />
Het antwoord luidt kort en bondig: neen.<br />
Wat is je favoriete album aller tijden<br />
Een moeilijke vraag. Laat ik me beperken<br />
tot klassieke muziek. Drie cd’s raak<br />
ik nooit beu gehoord: het derde, zevende<br />
en achtste strijkkwartet van Sjostakovitsj<br />
uitgevoerd door het Hagen Quartett, de<br />
Emerson Encores van het Emerson String<br />
Quartett en de strijkkwartetten van Ravel,<br />
Debussy en Fauré door het Franse strijkkwartet<br />
Quatuor Ebène. Blijkbaar heb ik<br />
dan toch een favoriet muziekgenre.<br />
Geen album, maar hier toch absoluut een<br />
vermelding waard: Sultans of Swing. Dat<br />
nummer katapulteert me nog steeds elke<br />
keer opnieuw van bij de eerste noten naar<br />
het einde van de jaren zeventig.<br />
Heb je een ‘guilty pleasure’ Een ‘foute’<br />
plaat waar je stiekem wel eens naar luistert.<br />
Er zit ongetwijfeld een heleboel zogenaamd<br />
foute muziek bij de nummers<br />
waar ik graag op dans. En voor zover<br />
Duits(talig)e muziek nog als fout<br />
beschouwd wordt, ik durf al wel eens te<br />
luisteren naar onder andere groepen als<br />
Dunkelbunt of 17 Hippies.<br />
Wat was het eerste plaatje dat je ooit<br />
kocht<br />
Voor zover ik me kan herinneren, heb ik<br />
mijn eerste single gekregen. Het ging om<br />
If I Had Words van Scott Fitzgerald en<br />
Yvonne Keeley. De eerste klassieke cd die<br />
ik zelf gekocht heb, was La Symphonie<br />
Fantastique van Berlioz.<br />
Welke artiest zou je willen aanraden aan<br />
de META-lezers<br />
Iva Bittova. Bittova is een virtuoze<br />
Tsjechische zangeres en violiste. Ze componeert<br />
haar nummers zelf en laat zich<br />
daarbij vaak inspireren door de Oost-<br />
Europese volksmuziek. Haar muziek<br />
heeft een geheel eigen stijl en laat zich<br />
niet onder één noemer vangen. Live is het<br />
allemaal nog een stuk indrukwekkender.<br />
gerd de coster<br />
Gerd De Coster is archivaris bij het SOMA (Studie- en<br />
Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij). In<br />
zijn vrije tijd leest hij Duitstalige fictie en boeken over mens en maatschappij.<br />
Om enig tegengewicht te bieden aan het in hoofdzaak zittende<br />
beroepsleven wordt er al eens gedanst of een stevige (berg)<br />
wandeling gemaakt.<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 45
................<br />
................<br />
................<br />
.......................................<br />
ons cultureel verleden anno nu:<br />
DIGITAAL BESCHIKBAAR!<br />
Alle middelen, kennis en ervaring worden door GMS ingezet bij het digitaliseren<br />
van archiefcollecties - zeker als het gaat om cultureel erfgoed. Uniek en dus<br />
kostbare archiefstukken die met de grootst mogelijke zorg moeten worden<br />
behandeld en waarbij uiterst hoge eisen worden gesteld aan het digitaliseren.<br />
.......................................<br />
.......................................<br />
.......................................<br />
Bureau <strong>Meta</strong>morfoze van de Koninklijke Bibliotheek heeft GMS erkend als een<br />
kwalitatieve en deskundige digitaliseringspartner. Een bevestiging van onze<br />
kennis en kunde, die al onze klanten de garantie geeft van kwaliteitswerk.<br />
Foto’s | Dia’s | Affiches | (glas)negatieven | Prentbriefkaarten | Gedrukte boeken<br />
DTB-boeken | Dossiers | Ingebonden handschriften | Losbladige handschriften<br />
Registers burgelijke stand | Notariële protocollen | Bevolkingsregisters<br />
Bouwtekeningen | Tijdschriften | Kranten | Technische tekeningen<br />
........<br />
DIGITALISERING<br />
WWW.GMSNL.COM op onze website vindt u een<br />
DIGITALISEREN INDEXEREN CONVERSIESLAGEN<br />
overzicht van de mogelijkheden die GMS biedt.<br />
GMS GMS GMS GMS GMS<br />
Edisonweg 50d | 2952 AD ALBLASSERDAM | Postbus 260 | 2950 AG ALBLASSERDAM<br />
Tel. +078-69 31 300 | Fax +31 (0)78-69 31 123 | info@gmsnl.com | www.gmsnl.com<br />
.................<br />
.................<br />
........<br />
........<br />
......................<br />
..................<br />
GMS
Activiteiten<br />
Studiereis:<br />
The secret of their success<br />
De vakgroep Jeugdbibliothecarissen van<br />
de <strong>VVBAD</strong> gaat op zoek naar ‘The secret<br />
of their success’ via een studiereis naar de<br />
bibliotheek van Balen en Genk.<br />
De bibliotheek van Balen kreeg dit<br />
jaar de prijs van ‘Beste bibliotheek van<br />
Vlaanderen en Brussel’ (zie META <strong>2012</strong>/5).<br />
De bib neemt het voortouw in de samenwerking<br />
met haar buren, andere culturele<br />
instellingen. Ze wordt geprezen om haar<br />
klantvriendelijkheid en heeft een uitgebreide<br />
scholenwerking. We vernemen er<br />
alles over tijdens een begeleide rondleiding.<br />
Sociale media in vraag<br />
Je hebt al wat ervaring met sociale media,<br />
maar je honger is nog niet helemaal<br />
gestild Je hebt wat kritische vragen bij<br />
Twitter, Facebook, Pinterest en andere<br />
LinkedIns Dan ben je hier aan het juiste<br />
adres.<br />
OB Balen; Foto: Benoit Vermeeren.<br />
Na de lunch bezoeken we de bibliotheek<br />
van Genk. Zeker ook architecturaal interessant,<br />
maar wij focussen op de jongerenafdeling<br />
en de werking naar jongeren,<br />
zowel in hun vrije tijd als op school. Ook<br />
hier krijgen we een rondleiding.<br />
Afronden doen we met Mattias De Leeuw,<br />
een jonge maar reeds veelbesproken<br />
illustrator. Hij brengt het verhaal van de<br />
samenwerking met kleuters voor zijn<br />
eerste prentenboek De steltenloper. Zijn<br />
veelzijdig talent bewijst hij aan de hand<br />
van zijn tekeningen voor Dertien rennende<br />
hertjes van Edward van de Vendel,<br />
een pas verschenen dik leesboek met<br />
graphic novel allures.<br />
Praktisch<br />
Datum dinsdag 27 november <strong>2012</strong><br />
Vertrek bus 9.00u. aan station Berchem<br />
(terug in Berchem rond<br />
17.15 u.)<br />
Prijs 45 euro (leden)<br />
70 euro (niet-leden)<br />
Inschrijven via http://www.vvbad.be/<br />
activiteiten<br />
Met ‘Sociale media in vraag’ bieden we<br />
de meer ervaren gebruikers van sociale<br />
media de mogelijkheid om uit te wisselen<br />
over en kritisch stil te staan bij het gebruik<br />
van sociale media voor hun organisatie.<br />
Deze workshop wordt begeleid door<br />
(e-)communicatiespecialist Jan Seurinck<br />
(janseurinck.com). Het programma<br />
wordt mee bepaald door de deelnemers.<br />
Daarom vragen we alle deelnemers om<br />
op voorhand een aantal concrete vragen<br />
door te sturen.<br />
Praktisch<br />
Datum dinsdag 4 december, 14.00 u.<br />
tot 15.00u (onthaal vanaf<br />
13u30)<br />
Locatie <strong>VVBAD</strong>-secretariaat<br />
Statiestraat 179<br />
2600 Berchem<br />
Prijs 55 euro (leden)<br />
85 euro (niet-leden)<br />
Inschrijven via http://www.vvbad.be/<br />
activiteiten.<br />
Wees er snel bij, er zijn maar twaalf plaatsen.<br />
Activiteitenkalender<br />
13.11 Studienamiddag Archieven<br />
van architectuuropleidingen<br />
Centrum Vlaamse<br />
Architectuurarchieven<br />
15.11 NVB-congres<br />
NVB<br />
15.11 E-boeken en bibliotheken<br />
Bibliotheekschool Gent<br />
15.11 Derde overlegplatform voor<br />
erfgoedbibliotheken<br />
<strong>VVBAD</strong> en Vlaamse<br />
Erfgoedbibliotheek vzw<br />
20.11 Symposium - Kunst en de<br />
keerzijde van het archief.<br />
Welke toekomst voor onze<br />
kennismaatschappij<br />
K.U. Leuven<br />
27.11 Studiereis: ‘The secret of<br />
their success’<br />
<strong>VVBAD</strong><br />
30.11 Brabantse Archivarissendag<br />
<strong>2012</strong><br />
BRAK<br />
04.12 Sociale media in vraag<br />
<strong>VVBAD</strong><br />
Uw activiteit in deze kalender<br />
Meld ze aan via onze website<br />
http://www.vvbad.be/activiteiten<br />
META <strong>2012</strong> | 8 | 47
Glasscherven beschadigden de emulsie onherstelbaar.<br />
Fotograaf: onbekend. Reproductie: Guy Voet. Met dank aan het FotoMuseum.
wij richten bibliotheken in ...<br />
Bibliothèque communale de Virton<br />
Meer op: www.sbnl.be/foto<br />
Appelweg 94 C<br />
B-3221 Holsbeek<br />
Tel.: 016 623 340<br />
Fax: 016 620 400<br />
info@sbnl.be<br />
www.sbnl.be
Deel<br />
Deel<br />
Voor meer informatie:<br />
Filip Trenson - Sales Manager Benelux | Tel. 32 2 727.78.01 | filip.trenson@infor.com
Change language