Leds of conventionele openbare verlichting? - Rivm

eductie CED (keten)
40%
30%
20%
10%
0%
14%
21%
24%
25%
4 jaar 8 jaar 12 jaar 16 jaar
vervanging led armatuur
Figuur 5 Invloed van vervanging van leds na 16.000, 33.000, 50.000 en 66.000 branduren. Geen correctie voor
mesopisch zicht
4.4 Mesopisch zien en OVL
De mogelijkheden (en beperkingen) met betrekking tot de zintuigfysiologische aspecten van mesopisch
zicht vallen in principe buiten het kader van een levenscyclusanalyse (LCA). Doel en reikwijdte van
een LCA zijn immers in principe gebaseerd op gevalideerde modellen en op bestaande en
geaccepteerde afspraken en normen. Resultaten gebaseerd op correctie van mesopisch zicht worden in
dit rapport uitsluitend gepresenteerd voor verbruik van elektrische energie met als doel de potentie van
het led-alternatief aan te geven indien richtlijnen voor lichtontwerpen aangepast zouden zijn aan
mesopisch zien. Er zijn echter nog veel bedenkingen ten aanzien van de toepasbaarheid:
Aanpassing van hoog (fotopisch) lichtniveau naar een lager (mesopisch) niveau vereist adaptatie van
het oog en dat kan 3-5 minuten duren. In een woonomgeving bevinden zich binnen het gezichtspunt
meestal lichtpunten met helder wit licht met een relatief hoge intensiteit waardoor het mesopisch zicht
verstoord wordt.
De berekende effectiviteitfactoren gelden niet voor visuele taken die de weggebruiker uitvoert in het
centrale gezichtsveld (scherp zien). Hieronder vallen bijvoorbeeld het uitvoeren van de rijtaak, het
lezen van borden en huisnummers en het herkennen van gezichten. Alleen in het perifere gezichtsveld
is winst te behalen (detecteren bewegingen). Ook zal de rijtaak bij mesopisch zicht worden bemoeilijkt
door het ontmoeten van een (auto)mobilist met voertuigverlichting. Door de tegenligger stelt het oog
zich in op fotopisch kijken waarna adaptatie naar de mesopische toestand enkele minuten duurt.
Verschillende type led lichtbronnen worden geleverd, variërend van 3.000 K (warmwit/gloeilamplicht)
tot en met 6.000 K (koelwit/daglicht). De koelwitte leds hebben een hogere effectiviteitsfactor (f) dan
warmwitte leds en daarom is het vergelijken van deze installaties problematisch. Men geeft over het
algemeen bij laag lichtniveau de voorkeur aan een wat warmere witte kleur, bij blauw voelt men zich
eerder onveilig. De uitkomsten van de pilots met led-straatverlichting die thans in verschillende
gemeenten lopen, zullen hierover meer duidelijkheid geven.
De effectiviteitfactoren afgeleid uit berekeningen met het MOVE-model gelden dus alleen voor visuele
taken die de weggebruiker uitvoert in het perifere gezichtsveld. Dit heeft betrekking op bijvoorbeeld
het detecteren en tijdig reageren op voetgangers in de berm of verkeer dat van kruisende wegen of
paden komt. Ook het waarnemen van de helderheid van het gehele gezichtsveld wordt voor een groot
RIVM Rapport 607343001 31