jaaRvERSLag 2008 - Felix Meritis

EUROPEAN CENTRE FOR ARTS, CULTURE AND SCIENCE 

EUROPEES CENTRUM VOOR KUNST, CULTUUR EN WETENSCHAP 

& 

lyon, 

FOUNDATION 

Berlijn, 

Amsterdam, 

Belgrado, 

krasnoyarsk, 

skopje, 

wenen, 

Jaarverslag 

2008 

1

FELIX MERITIS, jaarverslag 2008 

Voorwoord 

In 2008 werden uiteenlopende activiteiten georganiseerd, 

niet alleen in Felix Meritis maar ook op verschillende 

locaties in het buitenland. 

In ons pand op de Keizersgracht vonden een kleine vierhonderd 

activiteiten plaats. Van Globaliseringslezingen, Forum 

Amsterdam: Het geheim van…, de serie I Have a Dream…, 

grote manifestaties als de Nacht van de Filosofie en de Nacht 

van Europa, cursussen van The Amsterdam-Maastricht 

Summer University, tot vele actuele bijeenkomsten en debatten 

zoals The New Cosmopolitan, Versus, Café Europa en de 

maan delijkse filosofencafés. 

In de vijfdelige serie I Have a Dream…, die in 2009 wordt 

afgesloten, wordt vanuit verschillend perspectief de vraag 

gesteld hoe de samenleving er over vijftien jaar uit zal zien. 

Saskia Sassen en Richard Sennett gaven hun visie op 

The Role of the City; Nilüfer Göle, Tariq Ramadan en Paul 

Scheffer gingen in de bijeenkomst The Middle East in 

Europe and Europe in the Middle East met name in op de 

vraag wat de meerwaarde van de islam voor Europa zou 

kunnen zijn; de bijeenkomst Educate Yourself! Young 

Entrepreneurship was gericht op jong ondernemerschap 

in ontwikkelingslanden en de laatste sessie in 2008 met 

Halleh Ghorashi ging over De toekomst van de Westerse 

democratie en de civil society. 

Op 14 december presenteerden ondernemende persoonlijkheden 

uit de culturele sector en het bedrijfsleven tijdens 

Forum Amsterdam: Het geheim van… hun visie op de toekomst 

van deze stad. Centrale vraag was: Wat is de kracht 

van Amsterdam en wat kunt u de stad bieden Staatssecretaris 

Frans Timmermans voor Europese Zaken nam 

aan het eind van de dag de uitkomsten in ontvangst en hield 

een lezing over de kracht van kosmopolitische en cultureel 

pluriforme steden als New York en Amsterdam in aanloop 

op de viering ‘NY400’ in 2009; een viering waarin Felix 

Meritis met het programma P!oneers een grote rol zal spelen. 

3

FELIX MERITIS, jaarverslag 2008 

In 2008 vonden vier Globaliseringslezingen plaats met 

prominente pro- en anti-globalisten uit de hele wereld. 

Andrew Keen beet het spits af met de 21 e Globaliseringslezing: 

Wisdom of the crowd, gevolgd door Linda Polman 

met De Crisiskaravaan; Achter de schermen van de humanitaire 

noodhulpindustrie. Deze bijeenkomst deed veel stof 

opwaaien. In De eeuw van Azië: De onafwendbare mondiale 

machtsverschuiving attendeerde Kishore Mahbubani het 

publiek op een verschuiving van economische, politieke 

en culture macht naar het Oosten door de snelle modernisering 

van Azië. De laatste Globaliseringlezing in 2008 was 

gewijd aan Wereldkunst met als gast Okwui Enwezor. 

Felix Meritis is de Nederlandse coproducent in het project 

Voices for the Res Publica: Rediscovering the Common Good 

in Europe. In juni vond met een twintigtal vertegenwoordigers 

uit alle geledingen van de maatschappij een driedaags 

rondetafelgesprek plaats over dit onderwerp. In het najaar 

volgde een gesprek in Londen met vertegenwoordigers 

uit alle deelnemende landen. In 2009 wordt het project 

voortgezet. 

Felix Meritis organiseerde in het buitenland ruim veertig 

activiteiten. Felix Meritis was o.a. actief betrokken bij 

A Soul for Europe en bij forums in Skopje, Belgrado en Lyon. 

De derde editie van de Berlin Conference (14-15 november) 

bracht hooggeplaatste Europese politici, zakenmensen 

en vertegenwoordigers uit de wereld van kunst en cultuur 

samen. Deelnemers wisselden van gedachten over het idee 

het externe economische en politieke kader een cultureel 

hart te geven dat voortkomt uit de civil society van Europa. 

In 2008 werd in het debatcentrum Kuhnya in Novosibirsk 

(opgezet naar model van Felix Meritis) een dertigtal debatten 

gepresenteerd en vond de Spring Academy plaats in 

Tomsk en Krasnoyarsk voor jonge mensen uit de media, 

musea en creatieve industrie. 

Plannen voor een gloednieuw Europees Centrum voor 

Cultuur en Debat in Belgrado, getiteld The City (GRAD), 

is in 2008 ontwikkeld door Cultural Front (Belgrado), 

Millennium (Kragujevac) en Cultural Centre (Zrenjanin) in 

nauwe samenwerking met Felix Meritis. In een voormalige 

textielfabriek aan de oevers van de Sava rivier zal een multifunctionele 

publieke ruimte worden gecreëerd, die in april 

2009 wordt geopend. Ook deze nieuwe aanwinst is opgezet 

naar het model van Felix Meritis in Amsterdam. 

Kortom: het was een inspirerend jaar waarin de ontwikkeling 

van nieuwe en de verdieping van bestaande allianties 

centraal stond. 

Linda Bouws 

directeur 

4

& 

György 

KonRád, ´ 

Simon Murphy, 

Loes Gompes, 

Nelleke 

Noordervliet, 

Esther 

Apituley,

FELIX MERITIS LUSTRUM 

In 2007 bestond het genootschap Felix Meritis 230 jaar en 

het gebouw 220. Ter gelegenheid hiervan werden in 2008 

allerlei activiteiten georganiseerd, nadat op 8 december 2007 

het lustrumjaar feestelijk was geopend. 

Twintig jaar Gulliver: 

György Konrád in 

Amsterdam 

i.s.m. Hilton Hotel Amsterdam, 

Amsterdam Wereldboekenstad 

en Athenaeum Boekhandel 

Felix Meritis 

Lustrumconcerten 

i.s.m. Stichting Kamermuziek 

Amsterdam en mede mogelijk 

gemaakt door SNS REAAL 

Fonds 

25 september 

Esther Apituley (altviool), 

Rié Tanaka (piano) 

& Amsterdam Viola 

Quartet 

György Konrád 

Twintig jaar Gulliver 

Foto Hanne Nijhuis 

Ter gelegenheid van het twintigjarig bestaan van de 

pan-Europese werkgroep Gulliver, het lustrumjaar van 

Felix Meritis en Amsterdam Wereldboekenstad was de 

Hongaarse schrijver György Konrád op 18 mei te gast in 

het Hilton Hotel Amsterdam. 

Van 11 tot 14 december 1987 waren vooraanstaande 

schrijvers en intellectuelen uit maar liefst twintig landen 

uit toenmalig Oost- en West-Europa op uitnodiging van 

Günter Grass te gast in het Hilton Hotel Amsterdam tijdens 

het European Artists’ Forum. Zij spraken over de rol die 

kunstenaars en intellectuelen zouden kunnen spelen bij 

het voeren van een dialoog tussen de burgers van de 

toenmalige communistische staten en West-Europa. 

Na afloop van deze bijeenkomst was de oprichting van de 

werkgroep Gulliver een feit. Vanaf 1988 is Gulliver ondergebracht 

bij Felix Meritis. 

Het programma Twintig jaar Gulliver: György Konrád in 

Amsterdam vierde de invloed die de Gulliver bijeenkomsten 

en in het bijzonder de stad Amsterdam hebben gehad op de 

toenmalige en latere deelnemers. György Konrád las voor 

uit zijn novelle Amsterdam, die hij in 1999 in opdracht van de 

Universiteit van Amsterdam, de Hogeschool van Amsterdam 

en Felix Meritis heeft geschreven. Aansluitend las Nelleke 

Noordervliet voor uit Amsterdam, Amsterdam van 

Dubravka Ugrešić (eveneens geschreven in opdracht van 

Felix Meritis). Michaël Zeeman (columnist en schrijver), 

Dragan Klaic en Steve Austen (beiden Permanent Fellows 

Felix Meritis), Karolina Nowacki (The People Network) 

en Linda Bouws (directeur Felix Meritis) blikten terug op 

merkwaardige Gulliver bijeenkomsten in bizarre omstandigheden. 

Tevens werd gesproken over de toekomstverwachtigingen 

omtrent het huidige Europa. Voorafgaand 

werd een compilatie van historische videofragmenten met 

onder meer Günter Grass en Václav Havel vertoond. 

Tijdens het programma ontving György Konrád uit handen 

van Linda Bouws een erepenning voor de speciale verdiensten 

die hij heeft geleverd aan Felix Meritis. 

Toen het gebouw Felix Meritis op 31 oktober 1788 werd 

geopend was de eerste activiteit van het genootschap het 

geven van een concert. Ruim honderd jaar was er een rijke 

traditie van concerten in de Concertzaal. Deze traditie 

werd in het kader van het lustrum in ere hersteld met 

een serie van vijf concerten met composities uit het rijke 

muziek leven van toen. Het laatste concert in deze serie 

vindt plaats in 2009. 

Julius Röntgen was van 1886 tot 1888 directeur van het 

Departement Muziek van Felix Meritis. Hij bracht een 

nieuw repertoire met werken van o.a. Nederlandse solisten. 

Aansluitend op deze traditie werd werk ten gehore gebracht 

van Julius Röntgen en hedendaagse Nederlandse componisten: 

Onno Krijn, Merlijn Twaalfhoven, Maurice Horsthuis, 

Esther Apituley, Joost van de Goor, Huub de Vriend, Rita 

Hijmans en Henri Broeren. 

7

FELIX MERITIS LUSTRUM 

30 oktober 

New Dutch Academy op 

authentieke instrumenten 

20 november 

Calefax Rietkwintet 

13 december 

Het Grote Kerstmis 

Wensconcert 

Spiegel van 

Amsterdam 

Geschiedenis 

van Felix Meritis 

Openstelling 

observatorium 

Shaffy reünie 

1968 – 1988 

New Dutch Academy presenteerde vocale en instrumentale 

werken van Bach en van zijn familie en vrienden in het programma 

Thuis bij Bach. Dirigent Simon Murphy speelde 

het concert op de geslaagde reconstructie van Bach’s eigen 

cello. In Felix Meritis werden vooral in de periode tussen 

1795 en 1801 werken van Bach uitgevoerd. 

Het Calefax Rietkwintet maakte naam met zijn zelfgemaakte 

arrangementen, en tijdens dit concert ging het 

kwintet nog een stap verder: Busoni die Bach bewerkte, 

Szymanovski die Paganini onder handen nam, Ellington 

die Tsjaikovski naar zijn jazzhand zette. Het concert werd 

gecompleteerd met de suite van Grieg, een van de vele 

componisten die in het verleden Felix Meritis bezochten. 

EnsembleCaméléon presenteerde een kerstconcert rond 

het ‘wonder van Krnov’ in de Boheemse bossen. Er werden 

composities ten gehore gebracht van Julius Röntgen, 

Antonín Dvorák, Bohuslav Martinu en Joseph Haydn. 

Annelien van Binsbergen vertelde het kerstverhaal 

De zingende violen. 

Van 11 tot en met 16 januari was de etalage van boekhandel 

Athenaeum (Spui 25, Amsterdam) ingericht met posters, 

foto’s en historische prenten ter promotie van de publicatie 

Spiegel van Amsterdam - Geschiedenis van Felix Meritis. 

Deze publicatie van Loes Gompes en Merel Ligtelijn verscheen 

bij Rozenberg Publishers over al die mensen die het 

gebouw in tweehonderdtwintig jaar bewoonden en bezochten, 

onlosmakelijk verbonden met de culturele en maatschappelijke 

geschiedenis van Amsterdam. 

Het dak van het ovale achtergebouw van Felix Meritis werd 

in de tijd van de Verlichting gebruikt als observatorium 

voor sterrenkunde. In het kader van het lustrumjaar en in 

aansluiting op het themajaar ‘Hidden Treasures’ van het 

Amsterdams Tourisme en Congres Bureau stelde Felix 

Meritis het observatorium in de periode januari tot en met 

juni 2008 tijdelijk open voor publiek. Wekelijks werd het 

publiek ingewijd in de geschiedenis van het 18 e eeuwse 

genootschap Felix Meritis en kon ze genieten van het 

prachtige uitzicht. Felix Meritis is een van de hoogste 

gebouwen van de grachtengordel. 

Op 16 november vond een reünie plaats voor voormalige 

artiesten en medewerkers van het Shaffy Theater. Het legendarische 

Shaffy Theater, het theater waar ‘alles kon’, werd 

voor een middag weer tot leven geroepen. Artiesten en oudmedewerkers 

vormden gelegenheidsbands zoals De Boilers, 

met oud Hauser Orkater leden als Alex van Warmerdam en 

Eddy B. Wahr; De Sadists, de jongste aanwas van Orkater 

met o.a. Van Warmerdam Jr. op drums, die aantoonden dat 

songs als “Waarom laat je mij alleen, jij dichtgevroren vijver” 

en “Mijn mond stinkt naar azijn, ik wil gelukkige zijn” niet 

meer weg te branden zijn uit de geheugens van de aanwezigen. 

Voormalige kaartjes scheurders, schoonmakers en 

barkeepers lieten horen dat ze er nog steeds wat van konden. 

Tevens stonden optredens van Guido Lauwaert, De stille 

fanfare en een gelegenheidsoptreden van danser, choreograaf 

Shusaki en musicus, componist Harry de Wit op het 

programma. 

8

& 

Frans 

Timmermans, 

Catherine 

Lalumière, ` 

Dejan Ubović, 

Helena 

dr novŠek, ˇ

FELIX MERITIS activiteiten Europa 

A Soul for Europe 

Forum X 

Forum Skopje 

i.s.m. European Alliance 

Republic of Macedonia, 

Public Room Macedonia en 

A Soul for Europe (Berlijn) 

Forum Belgrade II 

i.s.m. Cultural Front (Belgrado), 

Auropolis (Belgrado) en 


Onder de noemer ‘Forum X’ worden sinds 2005 bijeenkomsten 

georganiseerd door de ‘civil society’ in verschillende 

Europese steden. Het doel is lokale vertegenwoordigers te 

betrekken in het proces van A Soul for Europe en ze in debat 

te laten gaan met politici die betrokken zijn bij de Europese 

beleidsvorming. Belangrijk aspect is dat ook politici 

verantwoordelijk voor niet-culturele zaken participeren, 

waardoor gestimuleerd wordt dat de culturele dimensie 

van Europees beleid niet alleen de verantwoordelijkheid is 

van culturele politici. Cultuur zal een belangrijke rol moeten 

spelen bij de ontwikkeling van een Europese visie. Het 

eerste Forum werd in 2005 in Oporto gehouden. In 2008 

vonden drie Forums plaats in Skopje, Belgrado en Lyon. 

Informatie: www.asoulforeurope.eu & www.felix.meritis.nl 

Van 4 tot 6 april kwamen in de Chrystal Hall in Skopje 

vertegenwoordigers uit civil society, de culturele sector en 

politici uit Zuidoost-Europa bij elkaar. Tijdens rondetafelgespreken 

met kunstenaars en zeer uiteenlopende grote en 

kleine initiatieven werd gesproken over onder andere: De 

relatie tussen civil society, beleidsmakers en de administratieve 

sector bij regionale samenwerking; de Europese 

verantwoordelijkheid voor steden en regio’s en de bijbehorende 

uitdagingen; de bijdrage die cultuur kan leveren 

aan de ontwikkeling van steden en het verzekeren van 

succelvolle regionale ontwikkeling; en trends in culturele 

diversiteit en sociale cohesie. 

Van de zijde van het Europees parlement waren aanwezig: 

Jelko Kacin en Doris Pack, evenals Ljubisa Georgievski 

(voorzitter Macedonisch parlement), Erwan Fouéré 

(vertegenwoordiger Europese Commissie in Macedonië), 

Erhard Busek (coördinator Southeast European Cooperative 

Initiative) en Elisabeta Kancevska Milevska 

(staatssecretaris van cultuur in Macedonië). Moderatoren: 

Steve Austen (Permanent Fellow Felix Meritis) en Michaël 

Zeeman (columnist en schrijver). 

Informatie: www.forumskopje.org & www.felix.meritis.nl 

Het was de tweede keer dat de groep rond Dejan Ubović 

met zijn NGO Cultural Front een Forum organiseerde 

(3 oktober). De opkomst was groot met veel jonge deelnemers 

uit heel voormalig Joegoslavië, maar ook de culturele 

sector, de zakenwereld en beleidsmakers op lokaal, 

regionaal en Europees niveau. De discussies richtten zich 

op de vraag hoe de samenwerking tussen de civil society en 

beleidsmakers versterkt kan worden en hoe we een democratische 

cultuur kunnen ontwikkelen. 

Tot de genodigden behoorden onder meer: Jelko Kacin en 

Sepp Kusstatscher (leden van het Europees Parlement), 

Jan Truszczynski (Deputy Director General Enlargement, 

Europese Commissie); Miklos Marschall (Transparency 

International), Erhard Busek (Southeast European 

Cooperative Initiative), Branka Prpa (hoofd historisch 

archief van Belgrado), Helena Drnovšek-Zorko (hoofd 

Division for International Cultural Relations, Ministerie 

van Buitenlandse Zaken van Slovenië) en Goran Svilanović 

(vml. Minister van Buitenlandse Zaken van Servië). 

Informatie: www.forumbelgrade.net & www.felix.meritis.nl 

Erasmusprijs 2008 

The New Cosmopolitan 

11


Forum Lyon 

i.s.m. Image Aiguë (Lyon) en 


Berlin Conference 

2008: 


i.s.m. A Soul for Europe 

(Berlijn) 

Na Belgrado (maart 2007, oktober 2008), Pécs (november 

2007) en Skopje (april 2008), was dit de eerste keer dat een 

belangrijke West-Europese stad een Forum hostte (10 oktober). 

Net als bij de voorgaande forums, stond de dialoog 

tussen beleidsmakers en vertegenwoordigers van de civil 

society centraal over de vraag: Hoe kunnen we de culturele 

component van Europese ontwikkeling versterken. 

Genodigden waren onder anderen: Catherine Lalumière 

(Maison de l’Europe, Parijs), Jo Leinen (lid Europees Parlement), 

Patrick Bernard-Brunet (Europese Commissie, DG 

REGIO), Ulrich Sacker (Goethe-Institut Berlijn), Hannes 

Swoboda (lid Europees Parlement en lid van de stuurgroep 

A Soul for Europe), Fernando Navarro (Café Babel, Lyon), 

Michaël Zeeman, Karl-Erik Norrman (Europees Cultureel 

Parlement), Patrizio Bianchi (Universiteit van Ferrara), 

Andreas Richter (Mahler Chamber Orchestra), Hugo de 

Greef (Flagey, Brussel), Susana Marques (Forum Porto), 

Christiane Véricel (Compagnie Image Aiguë), Patrick 

Penot (Théâtre des Célestins), Rarita Szakáts (AltArt 

Foundation, Cluj), Max Maldacker (multilaterale culturele 

en mediarelaties, Cultural Programmes Federal Foreign 

Office) en Volker Hassemer (A Soul for Europe). 

Informatie: www.asoulforeurope.eu & www.felix.meritis.nl 

De derde editie van de Berlin Conference bracht op 14 en 15 

november hooggeplaatste Europese politici, zakenmensen 

en vertegenwoordigers uit de wereld van kunst en cultuur 

samen in de Dresdner Bank. De deelnemers wisselden van 

gedachten over het idee het externe economische en politieke 

kader een cultureel hart te geven dat voortkomt uit de 

civil society van Europa. Met deze benadering reageerde 

het initiatief A Soul for Europe en de Berlin Conference op 

‘Europa’s culturele agenda’, die is afgesproken door de EU 

instellingen in 2007. Dit heeft een verschuiving ingeluid 

waarbij cultuur een rol zou moeten spelen in alle facetten 

van de politiek. Tijdens de conferentie werden de vereisten 

en praktische consequenties van deze strategie besproken 

door de Europese economie in wereldperspectief als voorbeeld 

te nemen. 

De Duitse voorzitter van de Bondsdag Norbert Lammert, 

de voorzitter van het Europees Parlement Hans-Gert 

Pöttering en de voorzitter van de Europese Commissie 

José Manuel Barroso openden de conferentie. Vervolgens 

kwamen verschillende onderwerpen aan bod in plenaire 

sessies, koffietafelrondes en workshops: What Europe 

needs now; Politics - culture - economy: The meaning and 

consequences of ‘Europe’ for business companies in globalising 

economy; Based on civil society: A Europe for European 

citizens; en Implementation strategies to make culture part 

of the European development. 

Deelnemers: Frans Timmermans (staatssecretaris voor 

Europese Zaken), Dessy Gavrilova (The Red House, 

Bulgarije), Volker Hassemer (woordvoerder A Soul for 

Europe), Miklós Marschall (Transparency International), 

Dejan Ubović (Cultural Front Belgrade), Manfred Gentz 

(DaimlerChrysler), Emilio Rui Vilar (Calouste Gulbenkian 

Foundation; European Foundation Centre), Erhard 

Busek (Southeast European Cooperative Initiative), 

Simon Evans (Britse comediant), Farid Tabarki (Coolpolitics), 

Walter Veltroni (Democratische Partij, Italië), 

Gabriella Gönczy (signandsight.com), Michaël Zeeman, 

Luc Van den Brande (Europees Comité van de Regio’s), 

12


Hanns-Dietrich Schmidt (Cultural Capital Ruhr 2010), 

Bernhard Schneider (Duitse tenor), Permanent Fellows 

van Felix Meritis 

Nele Hertling en Steve Austen (initiatiefnemer A Soul for 

Europe), leden van de Europese Commissie Ján Figel en 

Meglena Kuneva en leden van het Europees Parlement. 

Informatie: www.berlinerkonferenz.eu 


Cities and Regions 

i.s.m. Stichting Internationale 

Culturele Activiteiten, mede 

mogelijk gemaakt door 

Ruhr 2010 


Messenger activiteiten 

& Strateg y Group 

Nacht van Europa 

Georganiseerd door BKB 

Verlamd door 

schuldbesef 

i.s.m. VU Podium en het Blaise 

Pascal Instituut 

Op 3 april werd het project Cities and Regions gepresenteerd 

voor de Europese Commissie en op 20 juni voor betrokken 

wetenschappers en professionals in Essen in samenwerking 

met en ten kantore van het Institute for Advanced 

Studies in the Humanities. Het project moet in 2009 leiden 

tot een handleiding voor lokale en regionale overheden bij 

het ontwerpen en uitvoeren van hun cultuurbeleid. 

Het initiatief A Soul for Europe werd in 2008 tijdens een aantal 

conferenties en evenementen gepresenteerd: het Europees 

jaar van de Interculturele Dialoog (7-8 januari, Ljubljana), 

Forum Alpbach (30 januari - 1 februari, Innsbruck); London 

Festival of Europe (15-19 maart), en tijdens de conferentie 

Europa in dialoog (25 september). 

In 2008 is een zgn ‘strategy group’ gevormd bestaande uit 

een veertigtal jonge professionals uit heel Europa die voortaan 

de zorg voor de continuïteit van het initiatief A Soul for 

Europe op zich zal nemen. De ‘strategy group’ zal een aantal 

keer per jaar bij elkaar komen. 

In het kader van Europadag werd op 9 mei voor het tweede 

keer de Nacht van Europa georganiseerd: een groots 

opgezet uitverkocht festival in alle zalen van Felix Meritis 

voor jongeren met Europa als stralend middelpunt. Leon 

Verdonschot sprak met Ahmed Marcouch (stadsdeelvoorzitter 

Slotervaart), Frans Timmermans (staatssecretaris 

voor Europese Zaken) en Bas Heijne (journalist, publicist 

en columnist). In de Grote Europa Show ontvingen Gideon 

Levy en Bahram Sadeghi verschillende gasten om te spreken 

over de thema’s religie, handel, veiligheid, cultuur en 

milieu in Europa. In een interview blikte Frits Bolkestein 

terug op zijn carrière in Europa en sprak hij over het 

verkiezingsprogramma van de VVD en de toekomst van 

dit continent. Ook was er aandacht voor de Servische 

jongerenorganisatie OTPOR. Wilfred Genee presenteerde 

een modeshow met voetbalshirts van Floor Wesseling 

en een talkshow over sport. In de Zuilenzaal vond een 

debatwedstrijd plaats over taboes van Europa en werden 

herinneringen opgehaald aan Europese liefdes. Er waren 

optredens van Fixkes, Sanne Wallis de Vries, The Nits en 

Balkan Beatz. De EuroNederlander Award werd uitgereikt 

aan Sophie in ’t Veld (europarlementariër D66), AEGEE 

Utrecht en aan het project European Dreams. Tevens werd 

de film Before the Rain van Milcho Manchevski vertoond. 

De Franse filosoof Pascal Bruckner ging op 26 mei onder 

leiding van Mient-Jan Faber (hoogleraar faculteit Sociale 

Wetenschappen, Vrije Universiteit) in debat met Jan 

Pronk (vml. VN-gezant in Darfur, voorzitter Interkerkelijk 

Vredesberaad en schrijver van het Europa-verkiezingsprogramma 

van de PvdA) over de houding van Europa 

tegen onrecht. Europa kijkt vaak weg zodra het over 

autoritaire regimes en intolerantie religies in de vroegere 

koloniën gaat. Die afzijdigheid komt volgens Bruckner 

13


voort uit een diep schuldbesef tegenover wat in het verleden 

is aangericht. Het leidt echter nu tot een even gevaarlijke 

als gemakkelijke houding, die verraad betekent aan onze 

hoogste idealen, zo betoogt hij in La tyrannie de la pénitence 

(De tirannie van het berouw). Europa dient zich te bevrijden 

van ziekelijke zelfbeschuldiging en onverwijld in te grijpen 

waar mensenrechten worden geschonden. Op deze visie reageerden 

Faber en Pronk, maar ook de zaal gepassioneerd. 

Voices for the Res 

Publica: Rediscovering 

the Common Good in 

Europe 

i.s.m. Institute for Jewish 

Policy Research 

The best of Sarajevo 

Notebooks 

Dare2Connect i.s.m. The 

Slovenian Ministry of the 

Interior en Študentska Založba 

Academic Press (Ljubljana) 

Café Europa 

Pays-Bas: Douze points! 

i.s.m. Vereniging 

Democratisch Europa 

23 september 

Zal Europa Big Brother 

kunnen verslaan 

14 oktober 

Brussel en de toren 

van Babel 

Van 14 tot 16 juni vond met een twintigtal professionals een 

rondetafelgesprek onder leiding van Linda Bouws en 

Steve Austen plaats in Leusden. De bijeenkomst betrof de 

Nederlandse bijdrage aan het Europese project Voices for 

the Res Publica. Doel was met onafhankelijke denkers uit 

alle geledingen van de maatschappij opnieuw gedeelde 

universele waarden te formuleren die onderdeel gaan 

uitmaken van een Europabreed gedragen netwerk en ook 

invloed kunnen hebben op beleidsniveau. Vragen die aan 

de orde kwamen waren: Hoe kunnen we tot een nieuw 

begrip van de Nederlandse identiteit komen dat de verschillende 

bevolkings groepen bijeen brengt in plaats van 

uit elkaar drijft en is dat wenselijk Bestaan er nog voldoende 

gedeelde waarden in onze huidige samenleving of 

moeten we deze waarden opnieuw formuleren 

Op 18 juni werd de publicatie The Best of Sarajevo Notebooks 

gepresenteerd. Dit is de eerste Engelstalige editie van dit 

tijdschrift, waarin bijdragen van gevestigde schrijvers en 

intellectuelen uit alle regio’s van voormalig Joegoslavië 

worden gepubliceerd. In totaal zijn achttien edities uitgekomen 

met bijdragen van meer dan driehonderd schrijvers. 

Tijdens de presentatie waren Helena Drnovšek Zorko 

(Slovenië), Boris A. Novak (Slovenië), Vojka Smiljanić- 

Đikić (Bosnië & Herzegovina), Sibila Petlevski (Kroatië), 

Basri Capriqi (Kosovo), Zoran Hamović (Servië) en 

Aleš Debeljak (Slovenië) aanwezig. 

Informatie: www.dare2connect.nl 

In het najaar vonden, tijdens het Franse voorzitterschap van 

de EU, vier debatten plaats onder de naam Pays-Bas: douze 

points!. Alle debatten werden van commentaar voorzien 

door cultuurhistoricus Thomas von der Dunk en gemodereerd 

door Maarten Huygen (NRC Handelsblad). 

In de eerste aflevering ging Peter Hustinx (Europese 

Toezichthouder voor gegevensbescherming) in debat met 

Alexander Pechtold (fractievoorzitter D66) over de bewaking 

van de privacy in Europa. In Europese kringen houdt 

de privacy van de burger de gemoederen flink bezig. In ons 

land daarentegen pleegt men het onderwerp schouderophalend 

af te doen onder het motto ‘Wie niets te verbergen 

heeft, heeft ook niets te vrezen’. Is er reden voor zorgen of 

maken de Europarlementariërs zich druk om niks. 

Brussel is een eldorado voor tolken, maar een ramp voor 

de directe communicatie tussen de vertegenwoordigers 

van de lidstaten. Wat is de toekomst van de talen in Europa 

Hierover debatteerden Leuvense taalhistoricus Joop van 

der Horst en cultuursocioloog Joop Goudsblom onder 

leiding van cultuursocioloog Nico Wilterdink. Volgens 

Van der Horst is er sprake van het einde van de standaardtaal 

en van een wisseling van Europese taalcultuur. Hij 

14


beschreef hoe die fundamentele verschuiving in de cultuur 

op dit moment massaal zichtbaar wordt en hoe deze ontwikkeling 

de Europese integratie raakt. 

11 november 

Change! 

9 december 

De pensioenen in Europa 

Utopia: 

European Vistas 

i.s.m. Danube Foundation en 


Frans Timmermans (staatssecretaris voor Europese 

Zaken) gaf zijn visie op de veranderende geopolitieke 

verhoudingen. Wat betekent de nieuwe Amerikaanse 

president voor Europa Wat speelt er in Europa ten opzichte 

van de Navo En hoe gaan Europa en Amerika zich economisch 

tot elkaar verhouden Hij ging hierover in gesprek 

met Ruth Oldenziel (hoogleraar Amerikaans-Europese 

techniekgeschiedenis, Technische Universiteit Eindhoven 

en universitair hoofddocent, Universiteit van Amsterdam) 

en Otto Holman (universitair hoofddocent Internationale 

Betrekkingen en Jean Monnet senior lecturer in European 

Integration Studies, Universiteit van Amsterdam). 

Tegen het licht van de financiële crisis werd in de laatste 

aflevering de invoering van de euro van tien jaar geleden in 

relatie tot pensioenen besproken. De vraag was of Europa 

nog een tweede kredietcrisis te wachten staat als gevolg 

van een economische tegenstelling die tussen het noorden 

en het zuiden van Europa zou kunnen ontstaan of dat de 

Europese Unie ons nu juist bescherming biedt. Hierover 

debatteerden A.H. Kleinknecht (hoogleraar economie TU 

Delft en Universiteit van Sorbonne, Parijs), Ieke van den 

Burg (delegatieleider PvdA in het Europees Parlement) en 

Willem Noordman (hoofd bestuur FNV Bondgenoten). 

De Europese Unie is geïnspireerd door het utopische 

ideal van vrede tussen alle naties. In de loop van de tijd 

lijkt Europa dit ideaal uit het oog verloren te hebben. Op 13 

december vond een afwisselend programma plaats waar 

de jonge generatie Europeanen nieuwe ideeën creëerden 

voor de toekomst van Europa. In de workshop A Functional 

Utopia spraken de deelnemers tijdens een conversatie diner 

over in wat voor een soort Europa zij zouden willen leven. 

Deze workshop werd geleid door Leo Halepli (Danube 

Foundation) en historicus en filosoof Theodore Zeldin. In 

de workshop Casino Capitalism: The End of a Utopia stond 

de wisselwerking tussen neo-liberalisme en de financiële 

crisis centraal. Onder leiding van Sophie Bloemen (Danube 

Foundation) en Jonas Wandrin (BNP Paribas, London) 

werden de mogelijkheden onderzocht hoe Europa, met zijn 

compromis van neo-liberalisme en sociale democratie, 

de toon zou kunnen aangeven. Steve Austen (Permanent 

Fellow Felix Meritis en initiatiefnemer A Soul for Europe) en 

Karolina Nowacki (The People Network) reflecteerden in 

de workshop The Helsinki Agreements Revisited terug op het 

Helsinki process dat plaatsvond tijdens de Koude Oorlog en 

keken naar de toekomst. Zij daagden deelnemers uit ideeën 

aan te dragen voor onconventionele (inter)nationale burger 

participatie als bijdrage aan A Soul for Europe. 

De dag werd afgesloten met de presentatie van het Manifesto 

& Thoughts on Utopia van de Danube Foundation en een 

paneldiscussie met Edi Rama (burgemeester van Tirana en 

kunstenaar), Steve Austen, Maximilian Freier (London 

School of Economics), Jacques Monasch (toenmalig 

kandidaat lijsttrekker PvdA Europees Parlement) en 

Valentina Pop (journalist EU Observer). Zij spraken over 

nostalgie als achteruitkijk utopianisme, de rol van utopia 

voor een visie op de samenleving en huidige utopische 

15


visies zoals fundamentalistische islam en neo-liberalisme. 

Gedurende de dag kon het publiek het Danube Panorama 

Project van Michael Asschauer bekijken. 

Europadag: 

Culturele samenwerking 

in Europa 

Dare2Connect i.s.m. 

Cultureel ContactPunt 

Op 16 december werd tijdens de Europadag 2008 aandacht 

besteed aan de kansen die Europa biedt voor internationale 

samenwerking. 

Rob van Iersel (Ambassaderaad Onderwijs, Cultuur 

en Audiovisueel permanente vertegenwoordiging van 

Nederland bij de Europese Unie) verzorgde de keynote 

speech over hoe de culturele sector in contact kan komen 

met de permanente vertegenwoordiging. Sheamus Cassidy 

(programma manager Europese Commissie, directie 

Cultuur) interviewde Peter Smidt (Buma Cultuur) en 

Sneška Quaedvlieg-Mihailović (Europa Nostra) over de 

European Breaking Borders Award en European Union Prize 

for Cultural Heritage / Europa Nostra Awards. Tevens waren 

er bijdragen van Geoffrey Brown (EUCLID CCP UK), 

Gudrun Heymans (Departement Cultuur, Jeugd, Sport en 

Media Vlaanderen) en Erik Backer (zakelijk directeur 

De Melkweg). 

16

& 

Halleh 

Ghorashi, 

Saskia Sassen, 

Jan Benthem, 

Ian Buruma, 

Kishore 

Mahbubani,

FELIX MERITIS activiteiten Burgerschap 

Multicultureel 

I Have a Dream… 

i.s.m. MEXIT, mede mogelijk 

gemaakt door het Ministerie 

van Buitenlandse Zaken en 

Oxfam Novib. 

21 januari 

De rol van de stad 

I Have a Dream… bestaat uit een serie workshops in de 

middag, gevolgd door openbare lezingen ’s avonds. De serie 

geeft een visie op de toekomst en houdt de sociale origine 

en gevolgen van het globaliseringsproces tegen het licht 

met de volgende vragen: Hoe ziet de samenleving er over 15 

jaar uit, letterlijk: hoe leven we straks samen Hoe zouden 

we eigenlijk willen dat de samenleving er dan uitziet 

Welke rol spelen bijvoorbeeld religie, identiteit, democratie, 

educatie en de stad dan in ons bestaan Kortom: wie durft 

te dromen In 2008 vonden de eerste vier sessies plaats. 

Het totale programma wordt in 2009 afgesloten met een 

slotsessie en een essaybundel. 

’s Middags vond een workshop plaats in buurtcentrum 

Atlas in Slotervaart over de rol van de stad in de toekomst. 

Dr. H.J. de Feijter (universitair docent, onderzoeksgroep 

Urban Geographies of Place and Social Interactions, 

Universiteit van Amsterdam) gaf een presentatie over de 

hedendaagse demografische verspreiding in en rondom 

steden. Pauline Harmsen (Landelijke Organisatie van 

Begraafplaatsen) gaf een inleiding over islamitisch begraven 

en schetste de huidige stand van zaken in Nederland. 

Architect Furkan Köse (atelier PUUUR) gaf een presentatie 

van zijn prijswinnende ontwerp van een islamitische 

begraafplaats in de Baarsjes. En Rob Hoogeveen (gebiedsontwikkelaar 

woningcorporatie de Alliantie) lichtte 

de toekomstvisie van de Alliantie toe. Dagvoorzitter was 

Mohamed Baba (MEXIT). 

De resultaten van de workshop werden meegenomen in 

de bijeenkomst ’s avonds met Saskia Sassen (hoogleraar 

sociologie aan Columbia University) en Richard Sennett 

(hoogleraar aan de afdeling sociologie (steden programma), 

London School of Economics). De stad wordt steeds belang - 

rijker, omdat tegenwoordig meer mensen in stedelijke 

gebieden dan op het platteland leven. Welke rol speelt de 

geschiedenis van de stad in de vorming van sociaal kapitaal 

Op welke manieren kunnen nieuwe bewoners uit verschillende 

culturen zichzelf thuis voelen in deze omgeving 

van historische architectuur 

13 juni 

The Middle East 

in Europe and 

Europe in the 

Middle East 

Frans Timmermans 

Forum Amsterdam: 

Het geheim van… 

Foto Hanne Nijhuis 

De tweede bijeenkomst ging over het gegeven dat de islam 

deel uitmaakt van Europa en haar culturele erfenis, ook al 

heeft zij haar grootste verspreiding in andere delen van de 

wereld. Ontwikkelt er zich een nieuwe vorm van Europese 

islam of een vorm van islamitisch Europa Wat is de meerwaarde 

van de islam voor Europa Over deze vragen 

spraken Nilüfer Göle (hoogleraar Sociologie aan de Ecole 

des Hautes Etudes, Parijs), Tariq Ramadan (gasthoogleraar 

Erasmus Universiteit, Rotterdam) en Paul Scheffer (bijzonder 

hoogleraar Grootstedelijke problematiek Universiteit 

van Amsterdam) onder leiding van Markha Valenta 

(onderzoeker Vrije Universiteit). 

’s Middags vond een workshop plaats over het effect van 

de samenleving op de religieuze identiteit van jongeren. 

Vragen die aan de orde kwamen waren: Ontwikkelt er zich 

een nieuwe vorm van Nederlandse islam of gaan jongeren 

juist ‘terug naar de basis’ In hoeverre zijn deze ontwikkelingen 

terug te zien in Nederland Jongerenimam Yassin el 

19


Forkani en islamitisch prediker Abdul-Jabbar van de Ven 

gingen hierover in debat onder leiding van religiewetenschapper 

Bastiaan Verberne. 

20 juni 

Educate Yourself! Young 

Entrepreneurship 

Ondernemerschap is een belangrijke voedingsbodem 

voor meer innovatie en groei van de economie. Ook buiten 

Nederland en specifiek in ontwikkelingslanden heeft men 

zich gerealiseerd dat de toekomstige welvaart afhangt van 

het onderwijzen van ondernemerschap op jonge leeftijd. 

Jeroo Billimoria (oprichter stichting Aflatoun) heeft in 

India, Paraguay, Mali en de Filippijnen een nieuw onderwijsmodel 

geïntroduceerd zodat burgers op jonge leeftijd 

leren economisch onafhankelijk te worden. In een keynote 

speech lichtte zij haar visie toe. Vervolgens ging zij in 

discussie met Martin Burt (General Manager Fundación 

Paraguaya), Violet Diallo (Coordinator GAP/PASECA, 

Mali), Lilijana Vasic (Christian Children’s Fund, Servië) 

en Cresente Paez (President National Confederation of 

Cooperatives, Filippijnen). 

Op 7 juni vond in de Centrale Bibliotheek te Rotterdam de 

bijbehorende workshop plaats, getiteld Educate Yourself! 

Activating Youth in a Global World. Wat stimuleert jongeren 

om te participeren en betrokken te zijn bij de samenleving 

Carin Boersma vertelde wat het E-motive netwerk verstaat 

onder omgekeerde ontwikkelings-samenwerking. 

Michiel Buuren gaf een toelichting op de activiteiten en 

visie van Stichting Hoedje van Papier. Tevens besprak hij 

een initiatief uit Peru, dat model heeft gestaan voor zijn 

jongerenproject in Rotterdam. Young Vision presenteerde 

de ervaringen en de impact van een reis naar ontwikkelingsprojecten 

in Ethiopië. Dagvoorzitter was Ludo Keizer 

(consultant MEXIT). 

11 september 

De toekomst van de 

Westerse democratie en 

de civil society 

Enerzijds wordt de Westerse democratie als belangrijk exportproduct 

gezien door regeringsleiders, anderzijds klinkt 

zowel internationaal als van binnenuit een steeds luidere 

kritiek op de Westerse democratie. In tegenstelling tot wat 

vaak wordt beweerd, gaat het bij democratie niet alleen om 

de meerderheid, maar vooral om ruimte voor de minderheid. 

En dat is juist wat democratie kwetsbaar maakt. Hoe 

maak je ruimte voor de ander, wanneer je die ander als 

bedreiging van de democratie beschouwt 

Hierover sprak Halleh Ghorashi (Bijzonder hoogleraar 

Management van Diversiteit, Vrije Universiteit Amsterdam) 

onder leiding van Linda Bouws in deze vierde aflevering, 

die plaatsvond in het kader van het Ramadan Festival. Na 

afloop van de lezing konden deelnemers gezamenlijk de iftar 

(maaltijd na zonsondergang) nuttigen. 

Voorafgaand aan deze lezing vond de workshop Islam en de 

toekomst van de Nederlandse democratie plaats. Tijdens de 

workshop kwamen verschillende opvattingen over de Nederlandse 

democratie, de civil society en de islam aan de orde. 

20


Forum Amsterdam: 

Het geheim van… 

Mede mogelijk gemaakt door 

Rabobank Amsterdam en 

Omstreken 

Op 14 december presenteerden ondernemende persoonlijkheden 

uit de culturele sector en het bedrijfsleven hun 

visie op de toekomst van Amsterdam. 

Centrale vraag was: 

Wat is de kracht van Amsterdam en wat kunt u de stad bieden 

Volgens David Endt (teammanager Ajax) wordt het voor 

Ajax tijd zijn maatschappelijke status te erkennen en uit 

zijn core business te treden. Er moet meer aandacht komen 

voor jong talent. Dit moet gepaard gaan met verjonging en 

verkleuring in de organisatie en de opheffing van gender 

eenzijdigheid. 

Architect Jan Benthem (oprichter Benthem Crouwel) vindt 

dat Amsterdam niet af is en dat vooral nooit mag worden. 

Amsterdam moet meer het water in de stad benutten, zowel 

visueel als functioneel. Het vernieuwde Centraal Station 

moet de toegangspoort worden van Amsterdam en de 

binnenstad moet voor iedereen toegankelijk en betaalbaar 

blijven. Belangrijk vindt hij ook de verdichting van de stad, 

zodat buitenwijken verbonden blijven met de rest van de stad. 

Haig Balian (directeur Artis) vindt dat de natuur een kernwaarde 

is die onmisbaar is in de stad en een enorme invloed 

heeft op het sociale leven. Artis ziet het als taak natuur en 

cultuur en heden en verleden met elkaar te verbinden en 

inzichtelijk te maken voor alle Amsterdammers. 

Sarriel Taus (oprichter Fifteen) meent dat je gebruik moet 

maken van de energie die er is en de passie in mensen wakker 

maken. Bij het werken met kansarme jongeren is het 

belangrijk ze in hun waarde te laten; dat is de enige manier 

om mensen te motiveren. 

Rob Wagemans (oprichter Concrete) ziet kansen voor de 

compacte stad gedachte; een stad waar op korte afstand 

van elkaar gewerkt, gewoond en gerecreëerd wordt. De 

overheid zou meer de kleine ondernemers moeten steunen, 

want die maken de stad deels aantrekkelijker. 

Liselotte de Koning (directeur Rode Kruis Amsterdam) 

vindt dat mensen niet teveel aan het handje moeten worden 

genomen. Het geheim van hulp is niet alleen maar geven; 

mensen hebben ook een eigen verantwoordelijkheid. 

Zij ziet een rol weggelegd voor het bedrijfsleven en voor 

vrijwilligers, die fungeren als coach en als ambassadeur. 

Roberto Payer (general manager Hilton Hotel Amsterdam) 

wil in Amsterdam een meer Rotterdamse mentaliteit stimuleren: 

meer openheid, ruimte voor experiment en durven 

doen. Volgens hem versterken de combinatie van cultuur 

en economie de positie van de stad wat betreft marketing 

en communicatie. 

Kai Pattipilohy en Eline Geursen (Diversion) en merkstrateeg 

Ingmar de Lange (Mountview) presenteerden een 

plan om het dichtslibben van de stad tegen te gaan. Hun 

aanbevelingen zijn: meer gebruik van het water in de stad 

voor vervoer, stimuleer het gebruik van de fiets, iedereen 

heeft recht op een auto met chauffeur en maak het openbaar 

vervoer luxer en gratis. 

Staatssecretaris Frans Timmermans voor Europese Zaken 

nam aan het eind van de dag de uitkomsten in ontvangst 

van Frank de Grave (voorzitter Raad van Toezicht Felix 

Meritis). Tevens gaf hij een lezing getiteld Het geheim van… 

Peter Stuyvesant over de kracht van kosmopolitische en 

cultureel pluriforme steden als New York en Amsterdam in 

21


aanloop op de viering ‘NY400’ in 2009. Historicus Herman 

Beliën (o.a. bekend van de Amsterdamse canon en werkzaam 

bij vakgroep Nieuwste Geschiedenis, Universiteit 

van Amsterdam) gaf voorafgaand aan bovengenoemde 

workshops een lezing getiteld De raadsel van de stad over 

de pogingen van wetenschappers om de stad als het ware 

in de greep te krijgen. De middag werd geopend door 

Linda Bouws. Caspian Hat Dance verzorgde de muzikale 

omlijsting van de dag. 

Café Mediterranée 

Dare2Connect 

25 maart 

Een andere blik - Een 

gezamenlijke reflectie 

op transmediterrane 

samenwerking in de kunst 

In 2008 vonden diverse edities van Café Mediterranée 

plaats. In deze reeks informele bijeenkomsten nodigt 

Dare2Connect internationale vooraanstaande cultuurprofessionals 

uit het Midden-Oosten, Noord-Afrika en 

de Arabische wereld uit. De bijeenkomsten werden geleid 

door Chris Keulemans. 

Stel, je bent kunstenaar uit de Mediterrane regio en je wilt 

je kunst aan het Westen laten zien. Houd je dan rekening 

met de wensen van het Westen of ga je uit van eigen tradities, 

cultuur en gewoonten Hierover spraken Basma El 

Husseiny (cultureel manager en fondsenwerver, Egypte), 

Charlotte Huygens (curator), Diala Khasawnih (beeldend 

kunstenaar, Jordanië) en Nat Muller (curator). Tarek Atoui 

(multimediakunstenaar, Libanon) praatte op afstand mee 

via een telefoonverbinding. Voorafgaand aan de discussie 

werd het ECF rapport An Alternative Gaze over Euro- 

Mediterrane samenwerking in de kunst gepresenteerd. 

Deze bijeenkomst werd georganiseerd in samenwerking met de 

European Cultural Foundation. 

4 juni 

Hedendaag Iraans theater 

voor het voetlicht 

8 oktober 

Artists in residence 

programma’s in het 

Midden-Oosten en 

Noord-Afrika 

Iran kent een sterke theatercultuur die stevig verankerd 

is in de literaire traditie van het land. Bepaalde inheemse 

theatervormen uit Iran zijn sterk georiënteerd op de rest 

van de wereld, onder meer op het Westen. Farindokh 

Z a he d i (hoogleraar theater en ‘moeder’ van het nieuwe 

theater in Iran) gaf aan de hand van videofragmenten een 

toelichting op de rol en betekenis van hedendaags theater 

in Iran. Ook was een aantal jonge regisseurs te gast: 

Hamid Pourazadi, Reza Goran en Yaser Khaseb. 

In deze aflevering vormde de Townhouse Gallery in Cairo 

het vertrekpunt voor een discussie onder leiding van Ila 

Kasem over ervaringen met beeldende kunstprojecten 

binnen en buiten Egypte. Te gast waren William Wells 

(directeur Townhouse Gallery), Todd Lester (directeur 

Freedimensional), Abdellah Karroum (publicist, curator 

en artistiek directeur van een locatie in Rabat) en Mounira 

Al Solh (kunstenaar uit Libanon, wonend en werkend in 

Nederland). 

Deze bijeenkomst werd georganiseerd in samenwerking met de 

Mondriaan Stichting en Fonds BKVB. 

28 november 

Contemporary Art in Iran 

Chris Keulemans sprak met de Iraanse kunstenaar Sadegh 

Tirafkan. Tirafkan is een internationaal vooraanstaand 

beeldend kunstenaar die exposeerde in New York, Toronto, 

Zagreb, Londen, Parijs, Brussel, San Sebastian, Houston, 

Beirut, Dubai en Moskou. Hij vertelde over zijn werk als 

kunstenaar in Iran en over de betekenis van eigentijdse beeldende 

kunst van het Midden-Oosten. Tevens toonde hij zijn 

fotografisch en conceptuele werk in een videopresentatie. 

22


12 december 

Hedendaags theater in 

de Gazastrook en op de 

Westoever 

Oprichters van Theatre Day Productions Jackie Lubeck en 

Jan Willems spraken over de (on)mogelijkheid van theater 

in de Gazastrook, het enthousiasme van acteurs en publiek 

en de samenwerking met de Nederlandse theatergroep Het 

Waterhuis. Tevens werden beelden uit een documentaire 

over Theatre Day Productions getoond van filmmaker 

Tinus Kramer. 

Deze editie vond plaats in de Jaarbeurs in het kader van de slotconferentie 

van het Europees Jaar van de Interculturele Dialoog, en kwam tot 

stand in samenwerking met het Theater Instituut Nederland. 

De 

Globaliseringslezing 

i.s.m. de Volkskrant, VPRO 

Tegenlicht, Uitgeverij 

Lemniscaat en NCDO 

8 april 

21 e Globaliseringslezing: 

Wisdom of the crowd 

9 oktober 


De Crisiskaravaan; 

Achter de schermen van 

de humanitaire noodhulpindustrie 

3 november 


De eeuw van Azië: 

De onafwendbare mondiale 

machtsverschuiving 

In 2008 werden vier Globaliseringslezingen georganiseerd. 

Prominenten uit de hele wereld, zowel pro- als anti-globalisten, 

met een interessante blik op globalisering presenteerden 

hun visie aan een groot publiek. Voorafgaand aan de lezingen 

verscheen steeds in de Volkskrant een paginagroot interview 

met de spreker en plaatste de Volkskrant regelmatig de reactie 

van de coreferent na afloop. De lezingen werden opgenomen 

door de VPRO en kunnen bekeken worden via de website 

www.globaliseringslezing.nl. 

In de vakgebieden die voorheen door professionals werden 

bevolkt, banjeren nu amateurs rond die hun meningen 

verkondigen in blogs. Professionele journalistiek maakt 

plaats voor amateur verslaggeving. Internet ondernemer en 

journalist Andrew Keen vreest het ergste voor het voortbestaan 

van genuanceerde berichtgeving. De vraag is of 

men daar in andere delen van de wereld ook zo over denkt. 

Dankzij internet kunnen we ongecensureerde berichtgeving 

tot ons nemen uit oorlogsgebieden of landen die 

zuchten onder staatscensuur. Hierover ging Keen in debat 

met Karin Spaink (schrijver en journalist) en Michael 

Polman (oprichter en directeur Antenna). Moderator: José 

van Dijck (hoogleraar Media en Cultuur, Universiteit van 

Amsterdam). Voorafgaand vertoonde VPRO Tegenlicht de 

documentaire Wiki’s Waarheid. 

Linda Polman (freelance journalist) zet in het eerste hoofdstuk 

van haar boek De Crisiskaravaan het dilemma van 

hulpverlening in conflictgebieden neer. De vraag of humanitaire 

organisaties neutraal moeten blijven of weggaan als 

hun hulp misbruikt wordt, is volgens Polman actueler dan 

ooit. De hulpindustrie is uitgegroeid tot de vijfde economie 

ter wereld. Polman durft het aan zeer kritisch te kijken naar 

deze markt van vraag en aanbod. Schiet hulp het doel voorbij 

als oorlogvoerende partijen er hun voordeel mee doen 

Wat te doen als de concurrentie tussen NGO’s zo groot 

wordt dat het eigen belang de hulpverlening in de weg staat 

Farah Karimi (Oxfam Novib), René Grotenhuis (Cordaid), 

Tineke Ceelen (Stichting Vluchteling), Thea Hilhorst 

(hoogleraar Humanitaire hulp en wederopbouw Wageningen 

Universiteit), Lau Schulpen (onderzoeker CIDIN, 

Radboud Universiteit Nijmegen) en Kees Vendrik (Groen- 

Links) reageerden op de lezing. Moderator: Thijs Berman 

(lid Europees Parlement, PvdA) 

Deze lezing werd georganiseerd in samenwerking met Uitgeverij balans. 

Het Oosten moderniseert in rap tempo, heeft de snelst 

groeiende economieën en de grootste financiële reserves. 

Ook op sociaal en cultureel gebied verandert er veel. Maar 

hoe reageren Europa en de VS op de stormachtige opkomst 

van Azië Volgens de Singaporese intellectueel Kishore 

23


Mahbubani lijkt alleen de westerse zakenwereld te anticiperen 

op veranderingen in het Oosten. De westerse overheden 

daarentegen steken hun kop in het zand en weigeren 

te aanvaarden dat de verschuiving van economische macht 

ook een verschuiving van politieke en culturele macht met 

zich mee zal brengen. Na de lezing ging Mahbubani in 

gesprek met Frans Timmermans (staatssecretaris voor 

Europese Zaken). Moderator: Michaël Zeeman. 

Voorafgaand werd de VPRO Tegenlicht documentaire 

De eeuw van Azië; het wereldbeeld van Kishore Mahbubani 

vertoond. 

Deze lezing werd georganiseerd in samenwerking met Uitgeverij Nieuw 

Amsterdam. 

12 december 


Wereldkunst 

Hoe lang blijven wij niet-westerse kunst nog als ethnografica 

zien Vormt mondialisering niet de beste garantie 

voor de westerse cultuur om zich staande te houden nu de 

economische en politieke macht verschuift naar het Zuiden 

en Oosten Okwui Enwezor (curator en promotor van 

Afrikaanse kunst en fotografie uit Nigeria) sprak over de 

culturele kant van de omgekeerde mondialisering. Volgens 

Enwezor wordt de westerse blik vertroebeld door de niet 

aflatende stroom beelden die nood, armoede en ellende 

laten zien. Maar kunstenaars uit Afrika, Azië en Latijns- 

Amerika doen al lang mee in de internationale kunstwereld. 

Na de lezing volgde een discussie onder leiding 

van Michaël Zeeman met Kitty Zijlmans (hoogleraar 

International Art Universiteit Leiden), Janwillem 

S ch r of er (directeur Rijksacademie van Beeldende Kunsten) 

en Fouad Laroui (schrijver en bijzonder hoogleraar 

migranten literatuur Universiteit van Amsterdam). 

Voorafgaand werd de film De zwarte markt. Over de 

populariteit van Afrikaanse kunstenaars en Afrikaanse kunst 

(VPRO/ Bonanza, 2001) vertoond. 

Deze lezing werd georganiseerd in samenwerking met het Tropenmuseum 

en het Prins Claus Fonds. 

Erasmusprijs 2008: 

The New Cosmopolitan 

i.s.m. Stichting Preamium 

Erasmianum 

In het kader van vijftig jaar Erasmusprijs hadden Felix 

Meritis en de Stichting Praemium Erasmianum jonge 

Europeanen uit The People Network uitgenodigd een 

essay te schrijven over kosmopolitisme en burgerschap. 

De auteurs van de tien geselecteerde essays namen op 6 

november deel aan een bijeenkomst met workshops en 

lezingen met voormalige Erasmusprijs laureaten. Onderwerp 

van de bijeenkomst was de betekenis van kosmopolitisme 

en de vraag wat nodig is om een goede wereldburger 

te zijn. Voormalig Erasmusprijs laureaten Claudio Magris, 

Adam Michnik, Pierre Bernard, Péter Forgács, Sadik 

A l-A z m en Eduard Nazarsky (Amnesty International), 

evenals de prijswinnaar van dit jaar, Ian Buruma (Nederlands/Britse 

journalist, essayist en politiek commentator), 

waren aanwezig. De keynote speech werd gegeven door 

Paul Scheffer (bijzonder hoogleraar Grootstedelijke 

problematiek, Universiteit van Amsterdam). Paul Schnabel 

en Dragan Klaic (bestuursleden Stichting Praemium 

Erasmianum) leidden de twee workshops. 

24


Overig 

Israel 60 jaar 

i.s.m. VPRO Tegenlicht 

Op 14 mei 2008 vierde Israël haar zestig jarige bestaan. 

In dat kader werden op 8 mei twee documentaires vertoond: 

In gesprek met Amos Oz (2007) en de première van 

De kolonist van Kibboets Karmya. In de eerste docunentaire 

praatte Chris Kijne met Amos Oz over de ziel van Israël. 

De kolonist van Kibboets Karmya is een portret over het gedwongen 

samenleven van de verdreven, radicale, religieuze 

kolonisten met de oorspronkelijke seculiere socialistische 

kibboetsbewoners. Max van Weezel (Vrij Nederland) 

ging na de vertoning in gesprek met Hadassa Hirschfeld 

(bestuurslid Centrum Informatie en Documentatie over 

Israel) en Annet Betsalel (directeur Joodse Omroep). 

25

& 

Götz Aly, 

Pascal 

Bruckner, 

Ramsey Nasr, 

Joep Dohmen, 

Bernhard 

Schlink,

FELIX MERITIS activiteiten Kunst & Filosofie 

Filosofie 

Felix & Sofie 

i.s.m. Stichting An Sich 

Nacht van de Filosofie 

i.s.m. Stichting Maand van 

de Filosofie (een samenwerkingsverband 

van Boekhandels 

Groep Nederland en Libris, 

Felix Meritis, Filosofie Magazine, 

de Internationale School 

voor Wijsbegeerte, Uitgeverij 

Lemniscaat en de Universiteit 

van Tilburg) & mediapartner 

NRC Handelsblad 

Het filosofische café Felix & Sofie presenteerde elke derde 

dinsdag van de maand debatten, interviews en columns 

over actuele filosofische thema’s. In 2008 waren de sprekers: 

Sander Koole (hoogleraar sociale psychologie Vrije 

Universiteit), Antoine Heideveld (Expertisecentrum 

Duurzame Ontwikkeling, Universiteit van Amsterdam), 

Martin Drenthen (universitair docent Filosofie en Wetenschapsstudies, 

Radboud Universiteit Nijmegen), Marc 

D av id s on (onderzoeker Universiteit van Amsterdam), 

Willem Schinkel (socioloog), Hendrikus Keijzer, Hans 

Harbers (universitair hoofddocent Filosofie van wetenschap, 

technologie en samenleving, Rijksuniversiteit 

Groningen), Daan Roovers (hoofdredacteur Filosofie 

Magazine), Bert Keizer (schrijver, vertaler, filosoof en verpleeghuisarts), 

Klaas Rozemond (jurist, filosoof, schrijver), 

Patrick van IJzendoorn (filosoof en journalist), Hubert 

Smeets (redacteur NRC Handelsblad), Amanda Kluveld 

(universitair docent bij de leerstoel cultuur- en mentaliteitsgeschiedenis, 

Universiteit van Amsterdam), André 

Rou vo et (minis ter voor Jeugd en Gezin), Doret de Ruyter 

(hoogleraar Theoretische en Historische Pedagogiek, Vrije 

Universiteit), Micha de Winter (hoogleraar Maatschappelijke 

opvoedingsvraagstukken, Universiteit Utrecht), 

Ellen ter Gast (filosofe), Andreas Kinneging (hoogleraar 

rechts filosofie, Universiteit Leiden), Frank Theys (m a ker 

documentaire Technocalyps), Richard David Precht (aut e u r), 

Pieter Lemmens (filosoof), Charles Hupperts (classicus 

en vertaler), Jeroen Bons (hoogleraar geschiedenis van de 

rhetorica, Universiteit van Amsterdam), Jos Philips (universitair 

docent Universiteit van Utrecht), Mirjam Pool (freelance 

journaliste en auteur) en René Gabriels (onderzoeker 

naar kwaliteit van het leven, Universiteit van Maastricht) 

In 2008 was ‘De stad’ het thema van de Maand van de Filosofie. 

Voor het eerst in de geschiedenis woont meer dan de 

helft van de wereldbevolking in een stad. Leven wij straks 

in een verstedelijkte wereld Zo ja, is dit een verheugende 

ontwikkeling Wordt de verstedelijkte wereld van morgen 

wel dat gedroomde oord van het goede leven, een domein 

van vrijheid en openbaarheid 

Hoogtepunt van de Maand was weer de Nacht van de 

Filosofie op 11 april. In vijf zalen van Felix Meritis was van 

20.00 tot 2.00 uur een continu programma. De Nacht werd 

geopend door Job Cohen, burgemeester van Amsterdam. 

Daarna volgden een debat tussen Paul Scheffer en Bas Heijne 

over Het onbehagen van de stadsbewoner; lezingen van 

Bonnie Honig en Alexandre Jollien; een gesprek met René 

Boomkens en Lieven de Cauter over De stad, openbaarheid 

en veiligheid; een optreden van Ramsey Nasr; interviews 

met Joke Hermsen, Ann Meskens en Joep Dohmen (auteur 

van het essay van de Maand); filmvertoning van Detroit 

Come Back City; expositie Antwerpen, schuins beziend; lezingen 

en bijdragen van o.a. Rudi Visker, Erik Oger, Peter 

Venmans, David Rijser, Piet Gerbrandy, Wytske Versteeg, 

Henk van Houtum, BAVO, Rik Pinxten, Yman Mahrach, 

Jan-Hendrik Bakker, Pieter Hoexum, Ad Verbrugge, het 

duo Henkes & Bindervoet; een broederlijke twist tussen 

Frank en Maarten Meester; de uitreiking van de Socrateswisselbeker; 

Café Philo met Miriam van Reijen; een workshop 

onder leiding van Jan Flameling; een discussie met 

27


Ton Notten over opgroeien in de stad; een scholierendebat; 

en het debat Sex and the City. ’s Middags konden bezoekers 

mee met een filosofische stadswandeling onder leiding van 

Erno Eskens. 

Literatuur 

‘Unser Kampf 1968’ 

Debat over de erfenis 

van een generatie 

i.s.m. Duitsland Instituut 

Amsterdam en het 

Historisch Café 

‘Het lot van de familie 

Meijer’ en het Joods 

geestesleven in 

Zwitserland 

i.s.m. Goethe-Institut Niederlande, 

Uitgeverij Signatuur, 

Genootschap Nederland 

Duitsland en Crescas 

Café Foreign Affairs: 

Het eerste weekend – 

Bernhard Schlink 

Dare2Connect i.s.m. 

Uitgeverij Cossee 

Versus: Geert Mak & 

Bernhard Schlink 

i.s.m. Goethe-Institut Amsterdam, 

Nederlands Literair 

Productie- en Vertalingenfonds, 

Duitsland Instituut en Genootschap 

Nederland Duitsland 

De Duitse historicus en journalist Götz Aly werpt in 

zijn boek Unser Kampf 1968 de radicale these op dat de 

generatie ‘68 helemaal niet afrekende met haar nationaalsocialistische 

vaders, maar ideologisch en strategisch in 

dezelfde traditie stond. Moet ook in Nederland het al te 

positieve zelfbeeld van de generatie ‘68 in twijfel worden getrokken 

Daarover ging Aly op 10 juni in discussie met zijn 

Nederlandse collega en generatiegenoot Bertus Hendriks 

(journalist en oud-ASVA-voorzitter, 1966-1967). 

Charles Lewinsky werd in Nederland bekend met de 

vertaling van zijn boek Melnitz (Het lot van de familie Meijer). 

Naar aanleiding van het Joods BoekenWeekend las de 

auteur op 11 juni voor uit zijn boek en discussieerde hij met 

Michaël Zeeman over het Joodse geestesleven in Zwitserland 

en over de omgang met het Joodse verleden. 

Op 12 juni werd een bijeenkomst gehouden, waar de roman 

Het eerste weekend (uitgeverij Cossee) van Bernhard Schlink 

centraal stond. Schlink biedt verrassende inzichten in een 

beladen periode van onze geschiedenis, een tijdperk dat begon 

met een utopie en eindigde met moordende terroristen 

en een land in staat van oorlog. Geeft Het eerste weekend een 

zuiverder beeld van dit tijdperk dan de geschiedschrijving 

van een historicus Is de schrijver verantwoordelijk voor 

een getrouwe geschiedschrijving Zijn er parallellen in het 

terrorisme van toen en nu Onder leiding van Christoph 

Buchwald (uitgeverij Cossee) gingen Jacco Pekelder (auteur 

van Sympathie voor de RAF, De Rote Armee Fraktion in 

Nederland, 1970-1980), Joachim Umlauf (Goethe-Institut) 

en Peter Giesen (de Volkskrant) met elkaar in gesprek over 

deze en andere vragen. 

Versus is een reeks spannende en belangwekkende ontmoetingen 

in het kader van Amsterdam Wereldboekenstad, 

die het beste van de hedendaagse Duitse en Nederlandse 

literatuur met elkaar confronteert. Op 17 december traden 

Geert Mak en Bernhard Schlink met elkaar in gesprek 

over literatuur, fictie en geschiedenis. Christoph Buchwald 

leidde het gesprek. 

28

activiteiten FELIX MERITIS Kunst & Filosofie 

Festivals 

World Press Photo 

Amsterdam 

Dance Event 

Georganiseerd door Stichting 

Amsterdam Dance Event, een 

initiatief van Buma Cultuur 

Tijdens de World Press Photo Awards Days presenteerden 

de prijswinnaars van de jaarlijkse wedstrijd van 25 tot en 

met 27 april hun werk. Een van de aanwezige fotografen 

was Tim Hetherington, de winnaar van de ‘World Press 

Photo of the Year 2007’. Tevens werd de jaarlijkse Sem 

Presser lezing gehouden in samenwerking met de Stichting 

Sem Presser. Dit jaar werd de lezing getiteld Photobiography 

gehouden door Martin Parr (fotograaf Magnum Photos). 

Op vrijdag 25 april werd het boek World Press Photo: New 

Stories gepresenteerd. Adrian Evans (directeur Panos 

Pictures) gaf een introductie. Ter gelegenheid van de boekpresentatie 

maakte DJ Clark (fotografiedocent Dalian 

Image Art College, China) de resultaten bekend van zijn 

onderzoek naar de impact van digitalisering op de fotojournalistiek 

wereldwijd en op de manier hoe ontwikkelingslanden 

worden getoond in de media. 

Het Amsterdam Dance Event is ’s werelds grootste club 

festival en Europa’s belangrijkste muziekconferentie voor 

dans en elektronische muziek. Het evenement vond in 

2008 voor de 13 e maal plaats. De conferentie van het festival 

vond weer plaats in Felix Meritis en stelde professionals uit 

de muziekindustrie in de gelegenheid een internatonaal 

publiek te ontmoeten en in aanraking te komen met nieuwe 

muziek en nieuwe trends. Sprekers tijdens de conferentie 

waren ondermeer Jeff Mills, François K., DJ Pierre en 

Jason Alexander (music director CSI) en Dave Clarke. 

Daarnaast werd gedurende het ADE aandacht besteed aan 

de vraag hoe de dance scene zich ‘groen’ kan ontwikkelen 

om zo haar bijdrage aan het milieu te leveren. 

Muziek 

Stichting 

Kamermuziek 

Amsterdam 

Grachtenfestival 

Ook in 2008 gaf de Stichting Kamermuziek Amsterdam, 

naast de serie lustrumconcerten in samenwerking met 

Felix Meritis en SNS REAAL Fonds (zie p. 8 & 9), een 

reeks concerten in de Concertzaal van Felix Meritis. Op 

12 januari speelden Janne Rättyä (accordeon) en Larissa 

Groeneveld (cello) muziek van Johann Sebastiaan Bach, 

Benjamin Britten, Uljas Pulkkis, Jukka Tiensuu en Astor 

Piazzolla. Met het concert Global Warming (20 februari) 

wilde Slagwerkgroep Den Haag een steentje bijdragen aan 

de discussie over de opwarming van de aarde. Het derde 

concert op 29 maart was een onderdeel van de concertreeks 

‘Muziek van het Noorden’. Per Arne Glorvigen (bandoneon) 

en Matteo Mela (gitaar) speelden met het Utrecht 

String Quartet muziek met een noordelijke inslag van o.a. 

Edvard Grieg. Voor het laatste KAM concert van 2008 op 

19 november, getiteld Burengerucht, nodigde Orkest De 

Volharding Vlaanderens belangrijkste componist Luc 

Brewaeys uit een programma samen te stellen met veelbelovende 

jonge componisten. 

De elfde editie van het Grachtenfestival vond plaats van 16 

tot en met 24 augustus in de Amsterdamse binnenstad en 

aan de IJ-oevers. Meer dan honderdvijftig concerten op 

ruim vijftig bijzondere locaties, waaronder Felix Meritis. 

Het thema van het festival was ‘stiekem’. Een tweede rode 

draad waren de families-in-residence. Het Grachtenfestival 

29


bracht familie Wolters, familie Fisilier, familie Wijzenbeek, 

familie De Lange, familie Den Herder en familie 

Van Iersel samen in de Concertzaal. Op 21 augustus vond 

in Felix Meritis een speciaal Schumann-concert plaats: 

Dichterliebe met bariton Willem de Vries, actrice Hanneke 

Riemer en pianiste Femke de Graaf. Vrienden van het 

Lied presenteerde zich op 23 augustus voor het publiek en 

Opera Studio Nederland presenteerde een dag later haar 

nieuwe ensemble. Tevens kon het publiek in de Zuilenzaal 

het Prinsengrachtconcert live op groot scherm volgen. 

30

& 

Miklós 

Marschall, 

Dejan Ubović, 

Peter Reill, 

Mirka Lachka, 

Tatyana 

Tkatchenko,

FELIX MERITIS activiteiten Internationalisering 

Internationale uitwisseling 

Gulliver Connect 

i.s.m. KulturKontakt Austria 

(Wenen) en Central European 

Foundation (Bratislava). 

Het Gulliver Connect programma dat sinds 1997 opereert, 

is opgezet om jonge kunstenaars uit Midden- en Oost- 

Europa, Rusland en de voormalige Sovjetrepublieken de 

gelegenheid te geven praktijkervaring op te doen in een 

ander land op het gebied van theater, dans, nieuwe media, 

beeldende kunst, film en muziek. Zo kan men zijn professionele 

kwaliteiten vergroten, zijn internationale netwerk 

uitbreiden en een beter inzicht krijgen in innovatie en 

ontwikkeling in eigen land. 

In het najaar van 2007 hebben zo’n tweehonderd personen 

zich via www.gulliverconnect.org opgegeven voor 

een werkstage in 2008. Het selectieteam, bestaande uit 

vertegen woordigers van KulturKontakt, Central European 

Foundation en Felix Meritis, heeft hieruit 19 deelnemers geselecteerd. 

Twee personen konden hun stage niet voltooien 

vanwege de oorlogssituatie in Georgië. Eén kandidate heeft 

zich definitief moeten terugtrekken. Haar plaats is ingenomen 

door een Letse kandidate die haar werkstage vervuld 

heeft bij de Red House in Sofia. De tweede zal haar werkstage 

bij de Caucasus Foundation in Tbilisi in maart 2009 

alsnog kunnen uitvoeren. Overige deelnemers kwamen uit 

Servië, Oekraïne, Kroatië, Armenië, Bulgarije, Roemenië, 

Kosovo, Polen, Hongarije, Litouwen, Slowakije, Slovenië 

en Letland. Het selectieteam bemiddelt ook bij het vinden 

van een organisatie die het beste bij de geselecteerde past. 

De hostorganisaties in 2008 waren behalve de al eerder 

genoemden: Contemporary Drama Festival (Boedapest), 

Artist Centre Fabryka Trzciny (Warschau), Centre for 

Culture and Management (Salzburg), Internationales 

Musik Zentrum (Wenen), Bitef Festival (Belgrado), MASKA 

(Ljubljana), Czech Music Information Centre (Praag), 

Klangspuren Schwaz (Oostenrijk), Bunker Productions 

(Ljubljana), SCCA (Ljubljana), Rotor Projects (Graz), Nitra 

Festival (Slowakije), Polish Composers Union (Krakow), 

International Student Center (Zagreb), NCCA (St. Petersburg) 

en Oesterreichische Kultur Dokumentation (Wenen). 

Model Felix Meritis in het buitenland 

KUHNYA – Debat, 

cultuur en openbare 

meningsvorming 

i.s.m. Open Siberia Agency 

(Novosibirsk) en het MATRA 

Programma van het Ministerie 

van Buitenlandse Zaken 

Cultuur, debat en opinievorming, het zijn geen begrippen 

die Siberië tekenen. In de Russische politiek staat vooral 

economie op het prioriteitenlijstje, sociale integratie bungelt 

ergens onderaan. In september 2006 heeft het debatcentrum 

‘Kuhnya’ in een jazzcafé haar deuren geopend. 

De onderwerpen van de debatten lopen zeer uiteen en meer 

dan 3200 bezoekers weten de weg te vinden naar jazzcafé 

Truba waar maandelijks om zes uur de debatten met sprekers 

uit Novosibirsk, Moskou en Sint-Petersburg plaatsvinden. 

Ook werden in 2008 andere vestigingen geopend 

in Berdsk, Academgodorok, Tomsk en Krasnoyarsk. Aan 

bod kwamen onderwerpen zoals de financiele crisis, het 

milieu, het post-Poetin tijdperk, het nieuwe transportsysteem 

van Novosibirsk, weeskinderen, de kwalijke invloed 

van internet en infotainment, als ook de Russische maffia, 

het Georgië conflict, en wat te doen om de brain drain naar 

Moskou vanuit Novosibirsk tegen te gaan. 

In 2008 heeft Kuhnya ruim dertig debatten gepresenteerd 

en vond de Spring Academy plaats in het Arts House 

32

FELIX MERITIS activiteiten Internationalisering 

(Tomsk) en in het Lenin Museum (Krasnoyarsk) voor jonge 

mensen uit de media, musea en creatieve industrie: 

– Entrepreneurship in the Arts door Jeroen Busscher (ondernemer, 

consultant, Amsterdam), Alexey Kazarinov 

(cultureel ondernemer, Novosibirsk) 

– Informational campaigns and Internet – Reaching out to 

your Audience door Jacques Monasch (Monasch Strategy 

& Communications, Amsterdam) en Alexander 

L a r y a nov sk y (Directeur Novotelecom, Novosibirsk) 

– Marketing Culture: Juggling with five balls door Pieter 

van Empelen (Hermitage aan de Amstel, Amsterdam) 

en Vladimir Zinchenko (eigenaar reclamebureau, 

Novosibirsk) 

Voor de Parade of Ideas beantwoordden verschillende 

kunstenaars en culturele instellingen van Novosibirsk de 

oproep om projectvoorstellen in te dienen ter verbetering 

van het culturele klimaat in de stad. Zo zijn een openlucht 

parcours voor skateboards ontstaan, een videofestival over 

lokale legendes, een webmailinglist voor de stad, een fototentoonstelling 

over het hedendaagse leven in Novosibirsk 

en de verdwijnende dacha’s, educatieve ansichtkaarten voor 

kinderen, een cinema marathon en een nieuwe buitenschoolse 

opvang. 

The City 

i.s.m. Cultural Front (Belgrado), 

Millenium (Kragujevac) en 

Cultural Centre (Zrenjanin), 

mede mogelijk gemaakt door 

het MATRA Programma van 

het Ministerie van Buitenlandse 

Zaken 

Plannen voor een gloednieuw Europees Centrum voor 

Cultuur en Debat: The City (GRAD) zijn in 2008 ontwikkeld. 

The City wordt gehuisvest in een voormalige textielfabriek 

aan de oevers van de Sava rivier, waar een multifunctionele 

publieke ruimte zal worden gecreëerd. Deze nieuwe 

aanwinst voor het culturele leven in de hele regio van 

voormalig Joegoslavië is opgezet naar het model van Felix 

Meritis in Amsterdam. Met het organiseren van verschillende 

culturele activiteiten zoals festivals, workshops, 

tentoonstellingen en debatten, wil The City aan de inwoners 

van Belgrado, Kragujevac en Zrenjajin laten zien dat 

Servië misschien ver weg ligt van Brussel, maar niet ver van 

Europa: Servië hoort thuis in een multiculturele samenleving 

van Europese mensen. 

De opening zal geschieden in april 2009. 

33

FELIX MERITIS activiteiten Cultuur & Wetenschap 

Hoe gaat de historicus 

om met zijn verleden 

i.s.m. Uitgeverij Prometheus/ 

Bert Bakker en Historisch 

Nieuwsblad 

Burgerhartlezing: 

Peter Reill 

Georganiseerd door Werkgroep 

18 e Eeuw, mede mogelijk 

gemaakt door SNS REAAL 

Fonds en Felix Meritis 

Naar aanleiding van het verschijnen van het boek Zoon en 

vader/Vader en zoon van historicus H.L. Wesseling vond op 

5 maart een debat plaats tussen de auteur, A.Th. van Deursen, 

J.A. Blokker en Maarten van Rossum onder leiding 

van Hans Renders. Het thema was: Hoe gaat de historicus 

om met zijn verleden. In zijn boek beschrijft Wesseling in 

het eerste deel zijn jeugd in Den Haag tijdens en kort na 

de Tweede Wereldoorlog, zijn Leidse studententijd en zijn 

carrière als hoogleraar en historicus. In het tweede deel 

probeert Wesseling de levensloop te reconstrueren van zijn 

vader. C.D. Wesseling (1875-1947) maakte in het begin van de 

twintigste eeuw een succesvolle carrière als politicus waaraan 

omstreeks 1920 een abrupt einde kwam. Hij bleef echter 

actief in de politiek en werd een leidende figuur binnen het 

links-katholieke dissidentisme tijdens het interbellum. 

De eerste Burgerhartlezing over de actualiteit van de Verlichting 

werd op 1 oktober gehouden door Peter Reill (directeur 

Center for 17th and 18th Century Studies van de University 

of California). In zijn lezing voerde Reill het publiek terug 

naar de 18e-eeuwse debatten over de natuur. Reill besprak 

een belangrijke groep vitalisten, die zich afzet tegen de mechanistische 

filosofie. Zij onderzochten de levende materie 

en gingen daartoe op zoek naar relaties, verbindingen, sympathieën 

en harmonieën in de natuur. Deze stroming had 

een veel bredere invloed op de maatschappij dan tot nu toe 

is verondersteld. In hun zoektocht naar kennis probeerden 

vitalisten te ontkomen aan verabsoluteringen zonder echter 

te vervallen in scepticisme. De vragen die zij stelden zijn ook 

nu nog relevant, hun antwoorden niet meer. Na afloop van 

de lezing vond een vraaggesprek plaats tussen Peter Reill en 

Arnold Heumakers (redacteur NRC Handelsblad). 

Zomerprogramma 

The Amsterdam- 

Maastricht Summer 

University 

29 juni - 4 juli 2008, 

Maastricht 

The Brightness of Light: 

The Painting Techniques 

applied on Mediaeval 

Polychrome Sculpture 

i.s.m. Stichting Restauratie 

Atelier Limburg 

7-25 januari en 4-22 augustus 

2008, Amsterdam 

Intensive Dutch Language 

Course 

i.s.m. Instituut voor Nederlands 

als Tweede Taal (INTT), 

Universiteit van Amsterdam 

Ahmed Marcouch 

Nacht van Europa 

Al bijna twintig jaar organiseert The Amsterdam- 

Maastricht Summer University cursussen en workshops 

voor een (inter)nationaal publiek van jonge professionals. 

Sinds 2006 is de AMSU ook verantwoordelijk voor 

het reilen en zeilen van een openbaar debatcentrum in 

Novosibirsk getiteld Kuhnya. 

In de vorm van praktische workshops en theoretische 

sessies, werden schildertechnieken op middeleeuwse 

beeldhouwwerken onderzocht. 

Cursusleiders waren Anne van Grevenstein, René 

Hoppenbrouwers, Arnold Truyen (SRAL). Deelnemers 

kwamen uit Estland, Kroatië, Nederland en Spanje. 

Deze cursus werd op verschillende niveaus aangeboden, van 

(absolute) beginners tot meer ervaren en gevorderde studenten. 

De cursus hielp de deelnemers zich zowel mondeling als 

schriftelijk goed uit te drukken in het Nederlands. 

Deelnemers kwamen uit Australië, België, Brazilië, Canada, 

China, Duitsland, Frankrijk, India, Japan, Kroatië, Luxemburg, 

Mexico, Nederland, Oostenrijk, Polen, Roemenië, Rusland, 

Servië, Spanje, Thailand, Verenigde Arabische Emiraten, 

Verenigd Koninkrijk, Verenigde Staten en Zweden. 

35


15-22 juni 2008, Çanakkale 

Effective Use of Web-based 

Applications in Language 

Teaching 

i.s.m. Instituut voor Leraren 

Opleiding (ILO), Universiteit 

van Amsterdam en Çanakkale 

Onsekiz Mart Üniversitesi, 

Turkije 

10-17 augustus 2008, 

Amsterdam 

Digital Audio & Video in 

Language Teaching 



van Amsterdam 

19-26 oktober 2008, 

Amsterdam 

Creating Multimedia 

Activities for Language 

Learning 



van Amsterdam 

6 juli - 1 augustus 2008, 

Amsterdam 

The Amsterdam International 

Medical Summer 

School: Heart Failure & 

Repair — From Bench to 

Bedside 

i.s.m. Academisch Medisch 

Centrum; Faculteit der 

Genees kunde, Universiteit 

van Amsterdam 

6-18 juli 2008, Amsterdam 

BioBusiness Summer 

School 

i.s.m. Academisch Medisch 

Centrum; Faculteit der 

Geneeskunde, Universiteit 

van Amsterdam 

Het internet biedt vele mogelijkheden voor het leren van 

buitenlandse talen. Deze cursus gaf (toekomstige) docenten 

van buitenlandse talen inzicht in de mogelijkheden van 

internettoepassingen in hun eigen klaslokaal. Cursusleiders 

waren Ton Koet (ILO, Universiteit van Amsterdam) en 

Bart Bonamie (Onsekiz Mart Universtesi, Çanakkale). 

Deelnemers kwamen uit IJsland, Nederland en Turkije. 

Deze praktische cursus concentreerde zich niet zozeer op 

de technologische kant, maar op de laatste internettoepassingen 

en de toegevoegde meerwaarde van multimedia 

voor talentraining. Cursusleiders waren Ton Koet, Bart 

Bonamie en Alex Brandsma (ICT specialist). 

Deelnemers kwamen uit Frankrijk, Griekenland, Malta, 

Portugal, Saoedi-Arabië, Spanje en Turkije. 

In deze cursus onderzochten taaldocenten de mogelijkheden 

van digitale audio en video voor het onderwijzen van 

een vreemde taal. Daarbij lag de nadruk niet op de technologie 

zelf maar op de nieuwe internettoepassingen en de 

toegevoegde waarde vanuit pedagogisch oogpunt. Cursusleiders 

waren Ton Koet, Bart Bonamie en Alex Brandsma. 

Deelnemers kwamen uit Griekenland, IJsland, Italië, 

Spanje en Turkije. 

Belangrijkste doel van de cursus was studenten bekend 

te maken met ‘state-of-the-art’ researchprojecten in de 

verschillende gebieden van gastro-enterologie en hepatologie 

zoals deze plaatsvinden in het Academisch Medisch 

Centrum in Amsterdam. Cursusleiders waren R.P.J. Oude 

Elferink (hoogleraar Inwendige Geneeskunde, AMC), G. 

Boeckxstaens (hoogleraar Gastro-enterologie, AMC), W.H. 

Lamers (hoogleraar Anatomie en Embryologie) en G.E.A. 

ten Have (bureau Internationale Betrekkingen, AMC). 

Deelnemers kwamen uit Canada, Nederland, Namibië, 

Noorwegen, Roemenië, Polen, Rusland, Saoedi-Arabië, 

Spanje, Verenigde Staten en Zuid-Afrika. 

Het doel van de BioBusiness Summer School is informatie 

te verschaffen over de internationale biomedische markt 

en promovendi en postdocs die onderzoek doen binnen de 

‘life sciences’ te helpen een goede volgende carrièrestap te 

nemen. Deze summer school introduceerde de cursisten 

in het biomedische bedrijfsleven via lezingen en bezoeken 

aan bedrijven in Utrecht, Leiden en Stevenage (UK). Het 

programma bestond uit verschillende onderwerpen zoals: 

Productontwikkeling, Octrooien & Licenties, Van starter 

tot beursgang, Biopharma business modellen, Ethiek, Ondernemerschap 

en Opkomende ziektes. Cursusleider was 

D.G. Keuken (Graduate School for Medical Sciences, AMC) 

Deelnemers kwamen uit Duitsland, Israël, Nederland, 

Portugal, Verenigde Staten en Zweden. 

Voor het volledige zomerprogramma van 2008 zie: 

www.amsu.edu 

36


Televisie & Nieuwe media 

NRC.FM 

i.s.m. NRC Handelsblad 

Televisieopnamen 

In het najaar 2007 startte Felix Meritis en NRC Handelsblad 

het wekelijks radioprogramma NRC.FM waarin 

nieuwsontwikkelingen in cultuur, wetenschap, economie 

en politiek van commentaar werden voorzien door redacteuren 

van NRC Handelsblad en gasten uit binnen- en 

buitenland. Tot die gasten behoorden ook (inter) nationale 

sprekers die in Felix Meritis lezingen komen geven of 

debatteren. Vaste gespreksleider was Paul Steenhuis (chef 

van M, het maandelijkse magazine van NRC Handelsblad). 

Verder zat regelmatig aan tafel Daan Diederiks (internetjournalist 

verbonden aan NRC.FM) en Heleen Mees 

(columniste NRC Handelsblad). De uitzendingen werden 

opgenomen met publiek in de foyer of de receptie en kunnen 

achteraf als podcast beluisterd worden via www.nrc.fm. 

In 2008 werden 22 podcasts opgenomen met o.a. Frans 

Verh a g en (Amerika.nl), Harry van Bommel (SP), Marlene 

Spoerri (Universiteit van Amsterdam), Boris van der Ham 

(Tweede Kamerlid, D66), Reinder Rustema (www.petities. 

nl), Stephan Okhuijsen (www.sargasso.nl), Liesbeth 

Spies (Tweede Kamerlid, CDA), Pier Vellinga (hoogleraar 

Milieu wetenschappen, Vrije Universiteit), Matthijs 

Hisschemöller (Instituut voor Milieuvraagstukken, 

Vrije Universiteit), Marcel Rutten (Afrika-Studiecentrum, 

Leiden), Robert Dijksterhuis (hoofd Emancipatiebeleid, 

Ministerie van Buitenlandse Zaken), Daniela Rosche 

(gender lobyiste bij Oxfam Novib), Lars van Troost 

(Amnesty International), Rob Wijnberg (filosoof en redacteur 

NRC Next), Christa Meindersma (Haagse Centrum 

voor Strategische Studies), Robin Pascoe (DutchNews.nl), 

Gerald Traufetter (Der Spiegel), Jan-Hendrik Bakker 

(filosoof), Mohammed Cheppih (initiatiefnemer poldermoskee), 

Joep van der Vliet (hoogleraar beroepsethiek, 

Universiteit van Amsterdam), Irene Mol (Stichting 

Pe q ueno), Kees Ribbens (onderzoeker NIOD), György 

Konrád, Joanneke Lootsma (directeur The Amsterdam- 

Maastricht Summer University), Geert Lovink (Institute 

of Network Cultures, Hogeschool van Amsterdam), 

Anja Vink (freelance journalist) en Jasper van Dijk 

(Tweede Kamerlid, SP). 

In de zomer maakte AT5 opnames voor de televisieserie 

De Amsterdamse Canon, waar Felix Meritis als één van de 

vijftig vensters in is opgenomen (zie ook het boek De canon 

van Amsterdam, Uitgeverij Boom, 2008). De uitzending van 

deze aflevering zal plaatsvinden in 2009. 

In 2008 vonden voor het zevende achtereenvolgende 

seizoen live-uitzendingen van NCRV’s Rondom Tien plaats 

in de Zuilenzaal. 

De zevende editie van de Grote Geschiedenis Quiz werd ook 

dit jaar weer opgenomen in de Zuilenzaal. De quiz werd op 

1 mei uitgezonden op televisie. 

Op 24 november werden de gerenoveerde huizen van 

het Net 5 programma Het Blok geveild tijdens de Eerste 

Amsterdamse Onroerend Goed Veiling in de Concertzaal. 

De finale op 26 november werd voor het vierde achtereenvolgende 

jaar live uitgezonden vanuit de Zuilenzaal. 

37

FELIX MERITIS activiteiten overig 

Bijeenkomsten 

bedrijfsleven, 

onderwijs- en 

overheidsinstellingen 

Gastenverblijven 

Uiteenlopende instellingen zoals 212 Amsterdam, gemeente 

Amsterdam, Atradius, Dienst Milieu en Bouwtoezicht 

(gemeente Amsterdam), Dienst DIVV (gemeente Amsterdam), 

DMO Amsterdam, ING Bank, Casual Games, Nirov, 

Ministerie van VROM, FITC, SOA Aids Nederland, GGD, 

UvA Congresbureau, Vrije Universiteit, ROC Amsterdam, 

Ontwikkelingsbedrijf, Makelaars Vereniging Amsterdam, 

SVP Sfeerbeheer, Heineken International, AIESEC, Waternet, 

Rechtbank Amsterdam, MVO Platform, De Bascule, 

Ministerie van OCW, Facta Culturele studiedagen, Tommy 

Hilfiger, KPMG, SenterNovem, XS4ALL, Booking.com en 

Multiscope hebben in Felix Meritis hun vergaderingen, 

bijeen komsten en conferenties gehouden. 

In 2008 heeft de Eerste Amsterdamse Onroerend Goed 

Veiling zesentwintig keer op de maandagavond een veiling 

gehouden waar een kleine vijfhonderd panden werden aangeslagen 

en driehonderdveertig daadwerkelijk verkocht. 

Felix Meritis heeft op de Keizersgracht 326 twee gastenverblijven 

tot zijn beschikking voor artists in residence 

en gasten van (internationale) programma’s die in huis 

plaatsvinden. In 2008 werd ruim twintig keer gebruik 

gemaakt van deze accommodaties door onder meer Filmmuseum, 

Universiteit van Amsterdam, European Cultural 

Foundation, Ministerie van Buitenlandse Zaken, Toneelgroep 

Amsterdam, Binger Filmlab, de Nederlandse Film en 

Televisie Academie en natuurlijk Felix Meritis zelf. 

Okwui Enwezor 

24e Globaliseringslezing 

39

Europees Centrum 

voor Kunst, Cultuur 

en Wetenschap 


voor Cultuur en 

Debat in Belgrado 


voor Cultuur en 

Debat in Novosibirsk 

PROJECTEN 

FELIX MERITIS 

Versterkt het 

Europees culturele 

eenwordingsproces 

door allianties aan te 

gaan met individuen 

en een veelvoud van 

organisaties uit 

Europa. 

Organiseert 

interdisciplinaire 

zomercursussen in 

de kunsten en 

wetenschap voor 

jonge professionals 

wereldwijd. 

Londen 

Maastricht 

Amsterdam 

Leusden 

Essen 

Berlijn 

Innsbruck 

Lyon 

Ljubljana 

Belgrado 

Interactieve 

database bestaande 

uit biografieen van 

Europeanen die een 

flexibel digitaal 

geheugen vormen 

van het hedendaagse 

Europa. 

Skopje 

Coordineert 

uitwisselingen en 

stageplaatsen voor 

jonge kunstenaars 

in Europa. 

Podium voor 

ontmoeting, 

presentatie en debat 

over internationale 

culturele activiteiten 

en cultuurbeleid. 

Voices for the 

Res Publica 

Europees project met 

onafhankelijke denkers 

uit alle geledingen van 

de maatschappij, die de 

stand van zaken met 

betrekking tot 

Europees burgerschap, 

rechtsstaat en de 

publieke ruimte 

onderzoeken. 

40

Tomsk 

Krasnoyarsk 

41

FELIX MERITIS activiteiten 2008 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

1 Bezoekers Shaffy reünie: 1968 – 1988. Foto Henry Krul / 2 Verlamd door schuldbesef met Jan Pronk, 

Mient-Jan Faber en Pascal Bruckner / 3 Forum Amsterdam: Het geheim van… Kai Pattipilohy. Foto 

Hanne Nijhuis / 4 Diouma Dieng Diakhate en Angelique Westerhof, De kracht van Afrika: Mode in 

Senegal / 5 Nacht van Europa / 6 Amsterdam Dance Event / 7 Workshop Islam en de toekomst van de 

Nederlandse democratie i.h.k.v. I Have a Dream… / 8 Saskia Sassen, I Have a Dream… De rol van de stad / 

9 Ian Buruma, Erasmusprijs 2008: The New Cosmopolitan / 

42

FELIX MERITIS activiteiten 2008 

10 

11 

12 

13 

14 

15 

16 

17 

18 

10 Ramsey Nasr, Nacht van de Filosofie / 11 Sibila Petlevski, The Best of Sarajevo Notebooks / 12 Opera 

Studio Nederland tijdens het Grachtenfestival / 13 Publiek tijdens openbare lezing van de Kuhnya Spring 

Academy in Tomsk / 14 Utopia: European Vistas / 15 Götz Aly, Unser Kampf 1968 – Debat over de erfenis van 

een generatie / 16 Michaël Zeeman en Charles Lewinsky, ‘Het lot van de familie Meijer’ en het Joods geestesleven 

in Zwitserland / 17 Halleh Ghorashi, I Have a Dream… De toekomst van de Westerse democratie en de 

civil society / 18 Berlin Conference 2008, Dresdner Bank. Foto Berliner Konferenz / Frank Nürnberger. 

43

FELIX MERITIS beleid & organisatie 

Felix Meritis speelt een significante, herkenbare rol in het 

publieke debat: lokaal, nationaal en internationaal. De nadruk 

ligt daarbij op de rol van het individu, dat zich in vrijheid, 

dus zonder invloed van staat, religie of groep, moet kunnen 

ontwikkelen om daardoor een bijdrage te leveren aan de verdere 

ontwikkeling van de ‘civil society’. Felix Meritis beoogt fysiek, 

virtueel en symbolisch een plaats te zijn voor argumentatie 

en inspiratie, educatie, kunst, cultuur en wetenschap, zonder 

daarbij de politieke betekenis van cultuur en culturele betekenis 

van politiek buiten beschouwing te laten. 

Activiteiten 

Allianties 

Observatorium 

Felix Meritis Beheer 

In 2008 vonden in Felix Meritis een kleine vierhonderd 

activiteiten van verschillende aard plaats, waarvan honderdzestig 

openbaar toegankelijk waren voor publiek. 

Voorbeelden hiervan zijn de Globaliseringslezing, Forum 

Amsterdam: Het geheim van…, de serie I Have a Dream…, 

grote manifestaties als de Nacht van de Filosofie, de maandelijkse 

filosofische café’s en de Nacht van Europa, cursussen 

van The Amsterdam-Maastricht Summer University, 

Café Europa, lezingen door auteurs en debatten over actuele 

thema’s. De activiteiten werden door 43.460 geregistreerde 

bezoekers en deelnemers bezocht. Felix Meritis organiseerde 

in het buitenland ruim veertig activiteiten in het 

kader van A Soul for Europe en Kuhnya, die door ruim 4500 

bezoekers werden bezocht. 

Felix Meritis organiseert de meeste activiteiten met 

partners. Ook het gebouw is groot genoeg om projectorganisaties 

te huisvesten. De instellingen en organisaties 

in huis delen de centrale doelstelling van Felix Meritis: 

het organiseren van vernieuwende ideeën en projecten 

op een politiek onafhankelijke, cultureel en wetenschappelijk 

verantwoorde manier. In Felix Meritis huizen The 

Amsterdam-Maastricht Summer University, Kunstkanaal, 

Het Toneel Speelt, de Max Wagener Stichting, Stichting Internationale 

Culturele Activiteiten/SICA, FMCC en DOD 

Brancheorganisatie voor de dans. Ook de (internationale) 

netwerken waarvan Felix Meritis deel uitmaakt onderschrijven 

de doelstelling, zoals Cultural Front (Belgrado), 

Forum Zukunft Berlin e.V., KulturKontakt Austria (Wenen), 

Open Siberia Agency (Novosibirsk), Stichting Globaliseringslezing, 

Stichting Maand van de Filosofie en de Vereniging 

Nederlandse Debatcentra. 

In opdracht van Felix Meritis en Kunst & Zaken verrichtte 

John Schraven (Koninklijke Horeca Nederland) en Ido 

Verhagen (Boer & Croon) een onderzoek hoe het oudste 

observatorium van West Europa van Felix Meritis voor het 

publiek toegankelijk te kunnen maken en in de markt van 

het cultuurtoerisme te kunnen exploiteren. Nadat de gehele 

restauratie van Felix Meritis is voltooid, wordt dit plan 

uitgevoerd. 

In 2008 heeft het bestuur van Felix Meritis Beheer zich 

vooral ingezet om, naast het vinden van aanvullende fondsen 

om de schade welke door de zwam werd veroorzaakt op 

te vangen, vooral een meer permanente oplossing te vinden 

voor het gebouw op de langere termijn. Er vindt momenteel 

overleg plaats met verschillende partijen. 

Zuilenzaal tijdens de 

Nacht van de Filosofie 

45

FELIX MERITIS Beleid & Organisatie 

Stichting Vrienden 

van Felix Meritis en 

Programmafonds 

In december 2007, bij gelegenheid van de viering van 

het 230-jarig bestaan van het genootschap Felix Meritis, 

zijn de stichting Vrienden van Felix Meritis en stichting 

Programma fonds opgericht. Beide stichtingen zijn sinds 

maart 2008 operationeel. 

Felix Meritis speelt een belangrijke rol in het collectieve 

geheugen van de burgers van de stad Amsterdam en Nederland. 

De stichting Vrienden streeft ernaar dit collectieve 

geheugen te ontsluiten en daardoor de betrokkenheid van 

de burgers bij het “Paleis van de Verlichting” te vergroten. 

De stichting Vrienden kan een bijdrage leveren aan 

bijzondere uitgaven die in de lopende exploitatie van Felix 

Meritis niet mogelijk zijn, niet op andere wijze te financieren 

zijn en die naar het oordeel van de directie van Felix 

Meritis dringend gewenst zijn. Doel van de stichting is: Het 

ondersteunen van Felix Meritis, Europees centrum voor 

Kunst, Cultuur en Wetenschap, en alles wat daarmee in de 

meest uitgebreide zin des woords verband houdt of daartoe 

bevorderlijk kan zijn. 

In 2008 werd contact gezocht met iedereen die in de laatste 

decennia aan Felix Meritis verbonden was of daarmee op 

een of andere wijze professioneel te maken had. Daarnaast 

werd een beroep gedaan op het algemene publiek: bezoekers 

van voorstellingen en bijeenkomsten en iedereen 

die bijzondere herinneringen bewaart aan Felix Meritis. 

Vrienden van Felix Meritis zullen in de toekomst regelmatig 

worden uitgenodigd voor bijzondere bijeenkomsten. 

Het doel van de stichting Programmafonds is: Het mogelijk 

maken van programma’s van bijzondere aard op verzoek 

van de directie van Felix Meritis, in het gebouw Felix 

Meritis of daarbuiten en die op geen enkele andere wijze 

financierbaar zijn. 

Het vermogen van beide stichtingen wordt gevormd door 

schenkingen, erfstellingen en legaten, rente, bijdragen van 

derden, subsidies en andere inkomsten. 

Financieel overzicht 

Werkelijk 

Begroot 

Baten € 2.362.168 2.105.193 

Eigen inkomsten € 1.848.945 1.502.313 

Subsidies en overige € 513.223 602.880 

inkomsten t.g.v. activiteiten 

Lasten € 2.258.690 2.098.050 

Loonkosten € 986.365 966.761 

Materiële lasten € 1.270.452 1.126.290 

Rente en buitengewone € 1.873 4.999 

baten en lasten 

Exploitatiesaldo € 103.478 7.143 

Waarvan bestemd voor 

activiteiten gepland in 2008, 

maar uitgevoerd in 2009: € 63.285 

Algemene toelichting 

Van de baten komt een bedrag van € 513.223,- voort uit 

subsidies en overige inkomsten ten gunste van activiteiten. 

Dit is zo’n 22% van de totale omzet. Onderdeel daarvan is 

een subsidie van de Gemeente Amsterdam van € 151.930,-. 

De stijging van de lasten is direct gerelateerd aan de hogere 

omzet. 

46

FELIX MERITIS Beleid & Organisatie 

Organisatie en 

personele bezetting 

Directie 

Raad van Toezicht 

Permanent Fellows 

Felix Meritis is een ‘platte’ netwerkorganisatie met een 

informele communicatiestructuur gebaseerd op elektronische 

communicatie waarbij wordt gelet op de opleidingsmogelijkheden 

voor jonge aankomende professionals die 

na enige jaren kunnen doorstromen naar andere culturele 

instellingen (opleidingsplek). 

Linda Bouws, directeur 

Joanneke Lootsma, plaatsvervangend directeur 

internationale programma’s 

Masja Austen, financieel manager 

Frank de Grave, voorzitter 

(voormalig voorzitter Raad van Bestuur Nederlandse 

Zorgautoriteit) 

Hugo de Greef 

(directeur Flagey, Brussel) 

Simon Korteweg 

(voormalig voorzitter van het college van bestuur Hogeschool 

van Amsterdam) 

Pauline Kruseman 

(directeur Amsterdam Historisch Museum) 

Jeltje van Nieuwenhoven (nationaal ambassadeur openbaar 

vervoer), sinds februari 2008 

Roberto Payer (directeur Hilton Hotel Amsterdam) 

Steve Austen 

(cultuurondernemer, adviseur en publicist) 

Nele Hertling 

(vice-voorzitter ‘Academy of Arts’ Berlijn en woordvoerder 

A Soul for Europe) 

Prof. dr. Dragan Klaic 

(theaterwetenschapper, cultuuronderzoeker, auteur en 

redacteur; voormalig directeur Nederlands Theater Instituut) 

Simon Mundy 

(schrijver, radio- en televisiemaker en cultureel politiek 

adviseur; directeur ‘Cultural Environment’, International 

Policy Institute of King’s College, Londen) 

47

FELIX MERITIS COMMUNICATIE & PUBLICITEIT 

De afdeling publiciteit zorgt voor de publicitaire begeleiding 

van projecten en activiteiten. Dit betekent ondersteuning 

van programma’s op het gebied van communicatie (intern en 

extern), public relations, redactie, drukwerkbegeleiding en 

marketing. 

Nieuwe huisstijl 

Website 

Doelgroepen & 

relatienetwerk 

Etalage boekhandel 

Athenaeum 

Foto Ellis Doeven 

Eind 2007 heeft Felix Meritis een nieuwe huisstijl en 

website geïntroduceerd, die meer gericht is op de personen 

die je in Felix Meritis kan ontmoeten. In 2008 is de huisstijl 

verder ingevoerd. Peter van den Hoogen en Erica Terpstra 

van Coup hebben begin van het jaar de programmakrant 

gerestyled. Tevens hebben zij flyers ontworpen over de 

geschiedenis en doelstelling van Felix Meritis en heeft de 

presentatie op de flatscreens een nieuw uiterlijk gekregen. 

Op de website www.felix.meritis.nl vindt men de geschiedenis 

en ambities van Felix Meritis. Daarnaast biedt de site 

informatie over zaalverhuur, techniek, horeca en andere 

faciliteiten. Op de site kan men kaarten bestellen, de laatste 

versie van de Felix Meritis-programmakrant bekijken en 

zich aanmelden voor de digitale nieuwsbrief. De website 

biedt de bezoeker nog een aantal andere mogelijkheden. 

Men kan reageren op nieuwsberichten en agenda-items en 

tevens discussiëren in een forum, waardoor het debat ook 

buiten de zaal gestimuleerd wordt. Er worden audio- en 

videoverslagen aangeboden van programma’s die in Felix 

Meritis hebben plaatsgevonden. De website wordt gemiddeld 

per maand door ruim 6000 mensen bekeken. 

Het programma Dare2Connect heeft een eigen website: 

www.dare2connect.nl. Felix Meritis is aangesloten bij de 

Vereniging Nederlandse Debatcentra en kondigen wij op 

de website www.debatcentra.nl ons programma aan. 

In juni 2008 is Felix Meritis een kanaal begonnen op 

YouTube. Hierop worden videoverslagen van programma’s 

die in Felix Meritis hebben plaatsgevonden gepost. 

De doelgroep van Felix Meritis is in ruime zin mensen 

met een brede culturele en maatschappelijke interesse. 

In deze doelgroep onderscheidt Felix Meritis een aantal 

interesse gebieden: Europa, globalisering en duurzaamheid, 

multiculturele samenleving, filosofie, politiek, religie, 

literatuur, muziek en internationale uitwisseling. Het 

fijnmazige adressenbestand geeft Felix Meritis inzicht in 

de belangstelling van zijn ‘klanten’ voor specifieke thema’s 

en is daardoor een uitstekend instrument om partners 

en belangstellenden gericht te benaderen. Felix Meritis 

benut zijn netwerken met name om een kruisbestuiving tot 

stand te brengen door een systeem van ‘cross marketing’ 

via partners en projecten als The Amsterdam-Maastricht 

Summer University, het Gulliver Connect programma, 

The People Network, Dare2Connect, maar ook Filosofie 

Magazine, de Vereniging Democratisch Europa en de 

Globaliseringslezing. Het (inter)nationale bereik van Felix 

Meritis is actueel en wordt gaandeweg uitgebreid, doordat 

verschillende partners in Nederland en het buitenland, 

zoals Forum Zukunft Berlin e.V., Open Siberia Agency, 

Cultural Front (Belgrado), The Red House Centre for 

Culture and Debate (Sofia), KulturKontakt (Wenen) en The 

New Theatre Institute Latvia (Riga), hetzelfde doen via hun 

inter nationale netwerk. 

In 2008 heeft Felix Meritis een aanvang gemaakt voor de 

opzet van een nieuw CRM systeem. 

49

FELIX MERITIS COMMUNICATIE & PUBLICITEIT 

(E-)mailingen 


programmakrant 

Lezersaanbiedingen 

en advertenties 

Free publicity 

Felix Meritis baseert de publiekswerving, naast veel free 

publicity, op direct e-mail campagnes. Maandelijks gaat de 

elektronische agenda naar persrelaties en naar het eigen 

publiek van Felix Meritis in binnen- en buitenland. Het 

totaal aantal abonnees bestaat eind 2008 uit bijna 8000 

adressen. Daarnaast telt het verslagjaar nog enkele tientallen 

(e-)mailings met betrekking tot specifieke activiteiten 

in Felix Meritis. In totaal zijn 96 e-mailings verstuurd naar 

ruim 400.000 adressen; gemiddeld ruim 4100 adressen 

per mailing. Dit zijn tien mailingen meer dan in 2007 en 

verstuurd naar 26% meer adressen gemiddeld per mailing. 

Hieronder vallen naast de mailingen van Felix Meritis ook 

de mailingen voor Dare2Connect, The People Network en 

The Amsterdam-Maastricht Summer University. 

De tweemaandelijkse Felix Meritis krant, die vijf keer per 

jaar verschijnt, is in 2008 in een nieuwe vormgeving verschenen. 

Het formaat is compacter geworden. De omslag 

in kleur geeft in één opslag de belangrijkste sprekers van de 

betreffende periode. Naast een overzicht van alle openbare 

activiteiten die in Felix Meritis plaatsvinden is er in de 

nieuwe opzet van de krant meer ruimte voor redactionele 

artikelen. De krant geeft een goed beeld van de diversiteit 

van het aanbod en de identiteit van Felix Meritis. De oplage 

bedraagt 10.000 exemplaren per nummer. 

De programmakrant is verstuurd naar ruim 6.100 abonnees 

van Felix Meritis. Verder zijn 2.000 exemplaren 

tweemaandelijks verspreid in openbare gelegenheden in 

Amsterdam en omgeving. Een deel van de oplage wordt 

in het pand zelf via de folderrekken en actieve distributie 

onder bezoekers verspreid. 

Voor een aantal activiteiten werden speciale lezersaanbiedingen 

geplaatst. Voor de Nacht van de Filosofie verscheen 

een lezersaanbieding in Filosofie Magazine en het NRC 

Handelsblad. De Globaliseringslezing werd met korting aangeboden 

aan lezers van de Volkskrant. In het programmaboekje 

van het Grachtenfestival en de conference guide van 

het Amsterdam Dance Event zijn ruiladvertenties geplaatst. 

Het openingsconcert van Felix Meritis Lustrumserie werd 

onder de aandacht gebracht met en advertentie in de Volkskrant, 

NRC Handelsblad en Trouw en voor de Shaffy reünie 

is een advertentie geplaatst in de rubriek 1-in-3 Mini. 

Dagelijks wordt in Felix Meritis het actuele programma 

aangekondigd op de flatscreens in de foyer en de receptie en 

de buitenborden aan de gevel. 

Door het persbestand maandelijks te voorzien van persberichten 

en agenda’s verschenen dit jaar in ruim honderd 

dagen weekbladen artikelen over (activiteiten van) Felix 

Meritis. Met name in de landelijke dagbladen zijn veel artikelen 

geplaatst: in Het Parool 34 artikelen, NRC Handelsblad 

21, de Volkskrant 30 en in Trouw 15 artikelen. Tevens 

is er in buitenlandse dagbladen en radio- en televisieprogramma’s 

aandacht besteed aan de internationale activiteiten 

van Felix Meritis. 

Zie bijlage 2 voor een overzicht van de verschenen artikelen. 

Verder werd via links op de webpagina’s van een groot aantal 

(internationale) partnerorganisaties aandacht gevestigd 

op de activiteiten van Felix Meritis. 

50

FELIX MERITIS 

& 

212 Amsterdam 


Academisch Medisch 

Centrum 

African Diaspora Policy 

Centre 

AIESEC 

Alfred Mozer Stichting 

Amsterdamsche Kring 

Amsterdams Toerisme en 

Congres Bureau 

The Amsterdam- 

Maastricht Summer 

University 

Amsterdam 

Wereldboekenstad 

Amsterdam Writing 

Workshops 

Andere Tijden (VPRO/NPS) 

Architectuurcentrum 

Amsterdam (ARCAM) 

AT5 

Athenaeum Boekhandel 

Atradius 

AUROPOLIS (Belgrado) 

Beeldbrigade 

BKB 

Blaise Pascal Instituut 

Boekhandels Groep 

Nederland 

Boekmanstichting 

Bont voor Dieren 

Booking.com 

Buma Cultuur 

Bureau Europees Parlement 

Campagne tegen 

Wapenhandel 

Çanakkale Onsekiz Mart 

Üniversitesi (Turkije) 

Casual Games 

Caucasus Foundation 

(Tbilisi) 

Central European 

Foundation (Bratislava) 

Centrum voor Holocausten 

Genocidestudies 

Comedy Train 

Cordaid 

COUP 

Crescas – Joods Educatief 

Centrum 

Cultural Centre (Zrenjanin) 

Cultural Front (Belgrado) 

Cultureel ContactPunt 

Danube Foundation 

De Bascule 

Dienst DIVV 

(gemeente Amsterdam) 

Dienst Maatschappelijke 

Ontwikkeling 


Dienst Milieu en 

Bouwtoezicht 


DOD brancheorganisatie 

voor de dans 

Driebit 

Duitsland Instituut 

Amsterdam 

Eerste Amsterdamse 

Onroerend Goed Veiling 

European Alliance 

Republic of Macedonia 

51

European Cultural 

Foundation 

European Festivals 

Association (Gent) 

European Foundation 

for Arts and Heritage 

Evert Vermeer Stichting 

Facta Culturele 

Studiedagen 

Filosofie Magazine 

FITC 

Fondazione Fitzcarraldo 

Fonds voor Beeldende 

Kunsten, Vormgeving en 

Bouwkunst 

Forum Zukunft Berlin e.V. 

Gemeente Amsterdam 

Genootschap Nederland 

Duitsland 

GGD 

Goethe-Institut 

Amsterdam 

Goethe-Institut 

Niederlande 

Grachtenfestival 

Heineken International 

Het Toneel Speelt 

Hilton Hotel Amsterdam 

Historisch Café 

Historisch Nieuwsblad 

Humanistische Alliantie 

Humanistisch Verbond 

Ido Verhagen, Boer & 

Croon 

IKON 

IKV Pax Christi 

Image Aiguë (Lyon) 

InBev 

Informal Working Body 

Gulliver 

ING Bank 

Institute for Advanced 

Studies in the Humanities 

(Essen) 

Institute for Jewish Policy 

Research 

Instituut voor 

Interdisciplinaire 

Studies, Universiteit van 

Amsterdam 

Instituut voor Leraren 

Opleiding (ILO), 

Universiteit van 

Amsterdam 

Instituut voor Nederlands 

als Tweede Taal (INTT), 


Amsterdam 

Internationale School 

voor Wijsbegeerte 

Jemstone Network 

John Adams Institute 

John Schraven, Koninklijke 

Horeca Nederland 

Joods BoekenWeekend 

KPMG 

KulturKontakt Austria 

(Wenen) 

Kunst & Zaken 

Libris 

Makelaars Vereniging 

Amsterdam 

Max Wagener Stichting 

MEXIT 

MillenniuM (Kragujevac) 

Ministerie van 

Buitenlandse Zaken 

Ministerie van 

Buitenlandse Zaken – 

MATRA programma 

Ministerie van Onderwijs, 

Cultuur en Wetenschap 

Ministerie van VROM 

Mondriaan Stichting 

Multiscope 

MVO Platform 

NCDO 

Nederlands instituut voor 

Zuidelijk Afrika 

Nederlands Literair 

Productie- en 

Vertalingenfonds (NLPVF) 

Network of Centres for 

European Culture and 

Debate (NCECD) 

Nirov 

NRC Handelsblad 

NCRV 

Office for Social 

Engineering 

Ontwikkelingsbedrijf 

Open Siberia Agency 

(Novosibirsk) 

Opzij 

Oxfam Novib 

Overleg Amsterdamse 

Theaters 

Platform Amsterdam 

Samen 

Press Now 

52

Prins Claus Fonds 

Public Room Macedonia 

PvdA Amsterdam 

PvdA Internationaal 

secretariaat 

Rabobank Amsterdam en 

Omstreken 

Ramadan Festival 

Rechtbank Amsterdam 

The Red House Centre for 

Culture and Debate (Sofia) 

ROC Amsterdam 

Ruhr 2010 

SenterNovem 

Sete Pés – Projectos 

Artístico-Culturais 

(Oporto) 

Slovenian Ministry of 

the Interior 

SNS REAAL Fonds 

SOA Aids Nedeland 

Stichting An Sich 

Stichting Artes 

Stichting Democratie & 

Media 

Stichting Ebenist 

Stichting 

Globaliseringslezing 

Stichting Internationale 

Culturele Activiteiten/ 

SICA 

Stichting Jan Rokus van 

Roosendael 

Stichting Literaire 

Activiteiten Amsterdam 

(SLAA) 

Stichting Kamermuziek 

Amsterdam 

Stichting Maand van 

de Filosofie 

Stichting Praemium 

Erasmianum 

Stichting Restauratie 

Atelier Limburg 

Študentska Založba 

Academic Press (Ljubljana) 

SVP Sfeerbeheer 

Theorem 

Theater Instituut 

Nederland 

Tommy Hilfiger 

Transeuropéennes 

Tropenmuseum 

Turkije Instituut 

Uitgeverij Balans 

Uitgeverij Cossee 

Uitgeverij De Bezige Bij 

Uitgeverij J.M. Meulenhoff 

Uitgeverij Lemniscaat 

Uitgeverij Nieuw 

Amsterdam 

Uitgeverij Prometheus/ 

Bert Bakker 

Uitgeverij Signatuur 

Uitgeverij Ten Have 


Amsterdam 

Universiteit van Tilburg 

UvA Congresbureau 

Vereniging Democratisch 

Europa 

Vereniging Nederlandse 

Debatcentra 

de Volkskrant 

VPRO Tegenlicht 

Vrije Universiteit 

VSBfonds 

VU Podium 

Waternet 

Wereld in Woorden 

Werkgroep 18e Eeuw 

World Press Photo 

XS4ALL 

53

FELIX MERITIS annual report summary 

The aim of the Felix Meritis Foundation is to reinforce and 

stimulate relations between the arts, sciences, education, media 

and commerce. In cooperation with third parties, Felix Meritis 

organises and (co-)produces activities in the heart of Amsterdam 

in which these relations are expressed: debates, conferences, 

festivals, concerts, television recordings and international 

courses. Felix Meritis is an international meeting place for and 

collaborates with national and international organisations 

and individuals who want to carry out activities with various 

contributions by Felix Meritis. In short, Felix Meritis offers 

opportunities for co-operation and exchange, characterised by 

an input from a variety of informal networks. 

Felix Meritis explicitly presents itself in the public domain 

and organises debates and events on how that domain operates. 

The principle behind this is a reorientation towards 

the responsibilities of individuals and institutions. The 

increasing internationalisation is constantly monitored, 

particularly the unification of Europe: the European 

context is of great influence on cultural processes and can 

therefore not be ignored. 

An ongoing discussion of issues in the arts and culture is 

conducted in Felix Meritis. Networks are initiated, art and 

culture are presented or (co-)produced, and new projects 

are launched. Felix Meritis is a place where you can obtain 

information, engage in dialogue, and enjoy yourself at 

the same time. It is an enterprising cultural organisation 

with short lines and is flexible towards its partners and the 

public. 

Alliances 

It is impossible for Felix Meritis to organise all the activities 

entirely on its own. Besides, the premises are large 

enough to accommodate project organisations. The 

in-house institutions and organisations share the central 

objective of Felix Meritis: to organise innovative ideas and 

projects in a politically impartial, culturally and scientifically 

justified way. The Felix Meritis building also houses 

The Amsterdam-Maastricht Summer University, Kunstkanaal, 

Het Toneel Speelt, the Max Wagener Foundation, 

Service Centre for International Cultural Activities/SICA, 

Felix Meritis Connecting Cultures and DOD. 

Felix Meritis is organised like a company, adopts a professional 

approach, and puts cultural enterprise into practice. 

This enables it to take up an independent stance and to 

limit the demands on external resources to a number of 

named projects for which subsidy is essential. Felix Meritis 

is an enterprising cultural organisation, cooperates with 

many partners, is internationally orientated, is flexible 

towards its clients (partner institutions, companies, the 

world of industry and commerce, and the public), contributes 

knowledge and experience, and comes up with 

customised programmes. During the last few years Felix 

Meritis has been increasingly successful in attracting interesting 

national and international conferences and festivals. 

By facilitating in the widest sense of the word – advice and 

implementation in the field of networks, form, content 

and production – Felix Meritis contributes to the quality 

and success of these events. Felix Meritis received nearly 

44.000 visitors in 2008. 

54

FELIX MERITIS annual report summary 

Organisation and 

personnel 

Activities 


Beheer 

Felix Meritis is a non-hierarchical network organisation 

with an informal communicational structure based on 

electronic communication. Attention Is paid to the training 

possibilities for young, prospective professionals to be able 

to move on to other cultural institutions after a few years 

(training function). 

Nearly 400 activities of various kinds were held in 2008, 

almost all with a demonstrable relation to the objective 

of Felix Meritis. The concerts, debates, lectures and other 

activities were based on a wide variety of editorial and 

financial agreements. The activities of Felix Meritis can be 

broken down into four categories (departments), by analogy 

with the divisions within the former society. However, 

those activities cannot always be strictly separated from 

one another. They often form part of the policy of several 

departments, reinforce one another, and offer opportunities 

for further synergy. 

In 2008 the board of directors of Felix Meritis Beheer has, 

besides finding additional funding to cover the damage 

caused by the fungus, predominantly strived towards 

finding a more permanent solution to the building in the 

long run. Currently, a number of different parties is being 

consulted on the matter. 

55

FELIX MERITIS COLOFON 

Uitgave 

Samenstelling 

& redactie 

Grafisch ontwerp 

Felix Meritis, 2009 

Linda Bouws 

Marijke Gelderman 

Linda Kleinhout 

Joanneke Lootsma 

COUP 

Peter van den Hoogen 

Erica Terpstra 

www.coup.nl 

Contact 

Kaarten reserveren 

Zaalreserveringen 

& productie 

Keizersgracht 324 

1016 EZ Amsterdam 

t +31 20 62 62 321 

f +31 20 62 49 368 

felix@felix.meritis.nl 

www.felix.meritis.nl 

t +31 20 623 13 11 

receptie@felix.meritis.nl 

t +31 20 623 13 11 

receptie@felix.meritis.nl 

t +31 20 626 23 21 

zaalreserveringen@felix.meritis.nl 

Openingstijden 

Maandag t/m vrijdag van 9.00 tot aanvang van de laatste 

activiteit. Op (werk)dagen zonder activiteit sluit de kassa 

om 19.00 uur. Zaterdag en zondag alleen indien er activiteiten 

zijn. Kassa open vanaf anderhalf uur voor aanvang. 

Foto Mathieu van Ek 

Dit jaaroverzicht is een verslag van een selectie van de activiteiten; 

het financieel jaarverslag wordt apart uitgegeven. 

56


Keizersgracht 324 

1016 EZ Amsterdam 

t +31 20 62 62 321 

f +31 20 62 49 368 

felix@felix.meritis.nl 

www.felix.meritis.nl

jaaRvERSLag 2008 - Felix Meritis

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?