Wat is CO2? Proefjes - Waddenzeeschool

Klimaatverandering
7 en 8
2
Wat is CO2
Proefjes
Doelen
Begrippen
Materialen
De leerlingen:
• weten dat CO 2
(koolstofdioxide) een gas is dat in de lucht zit,
net als zuurstof.
• ervaren of je CO 2
kan zien, ruiken en proeven.
• weten dat bijna alle levende wezens zuurstof inademen en CO 2
uitademen.
• weten dat planten CO 2
uitademen en zuurstof inademen.
• weten dat CO 2
altijd vrijkomt als je iets verbrandt.
• weten dat CO 2
niet giftig is.
• weten dat we niet zonder CO 2
kunnen.
• weten dat CO 2
de aarde warm houdt.
de lucht, het gas, de CO 2
, de koolstofdioxide, de zuurstof, de fotosynthese,
de dampkring, de atmosfeer
• Knettersnoepjes, een paar per leerling.
• Filmpje van Schooltv Beeldbank: Koolstofdioxide – We kunnen niet
zonder CO 2
• Foto van de aarde vanuit het heelal. Zoek bij Google: afbeeldingen,
satellietfoto aarde.
• (Voet)bal en flesje water
• Werkblad 2: Wat is CO 2
• Voor proef 1:
• waxinelichtje en lucifers
• glas
• Voor proef 2:
• CO 2
-brandblusser (Dit moet niet een brandblusser zijn die ook gebruikt
wordt bij brand, maar één speciaal voor deze lessen.)
• plastic bak
• Voor proef 3:
• frisdrank met koolzuur
• bekertjes, waarvan de helft met deksel
• Voor proef 4:
• glas half gevuld met water
• schoonmaakazijn
• soda
• 6 rozijnen of gare spaghettislierten
• eetlepel
Duur
60 minuten
2. Wat is CO2
www.duurzameleerlijn.nl 3

Inleiding
(10 minuten)
Deel knettersnoepjes uit en zeg dat ze nu CO 2
hebben gegeten.
Blik terug op de e-mail van Texelse Tim. Daarin zegt hij dat
klimaatverandering iets te maken heeft met CO 2
. Maar wat is CO 2
eigenlijk
Daarover gaat deze les.
Bespreek wat de leerlingen zelf al weten over CO 2
. Laat vervolgens het
volgende filmpje van Schooltv Beeldbank zien: Koolstofdioxide – We kunnen
niet zonder CO 2
. Hierin wordt het volgende uitgelegd:
• Wat is lucht
• In lucht zit zuurstof en CO 2
.
• Bijna alle levende wezens ademen zuurstof in en CO 2
uit.
• Bij verbranding komt CO 2
vrij.
• Samen met het zonlicht veranderen groene planten CO 2
weer in zuurstof.
Dat heet fotosynthese.
• Planten maken zoveel zuurstof dat er voor iedereen voldoende is. Zo
blijft het gasmengsel in de lucht steeds keurig in evenwicht.
Bespreek het filmpje na. CO 2
is hetzelfde als koolstofdioxide, of koolzuurgas.
CO 2
ademen we uit en het komt vrij bij verbranding. Dit kan een vuurtje zijn,
maar ook bijvoorbeeld verbranding van benzine in de motor van een auto.
Voor verbranding is zuurstof nodig. Zuurstof verandert bij verbranding in
CO 2
.
Geef de leerlingen de opdracht in twee minuten zoveel mogelijk situaties te
noemen, waarbij CO 2
vrij komt. (Bijv: auto’s, fabrieken, elektriciteitscentrales,
motorboten, brommers/scooters, kampvuur, barbecue, gasfornuis, open
haard, kachel)
Bespreek wat de leerlingen hebben bedacht en maak een lijst op het bord.
In al deze situaties komt dus CO 2
vrij. Maar wat gebeurt er eigenlijk met
die CO 2
Om dat te zien, kun je het beste in een ruimteschip stappen en de
aarde vanuit de ruimte bekijken.
De aarde is in het heelal een bijzondere planeet. Laat het plaatje van
de aarde zien. (De naam “aarde” is eigenlijk raar, want als je vanuit een
ruimteschip naar de aarde kijkt zou je zien dat we het beter de planeet
“water” kunnen noemen.)
Wat de aarde bijzonder maakt (en wat anders is dan bij andere planeten)
is dat er een hele dunne laag met lucht omheen zit. Dit noemen we de
dampkring/atmosfeer. Vergelijk het met een voetbal die nat is (voordoen).
De bal is de aarde, het water is de dampkring/atmosfeer.
Maak op het bord een schematische tekening van de aarde met daaromheen
een ring. Schrijf daarbij: dampkring/atmosfeer.
2. Wat is CO2
www.duurzameleerlijn.nl 4

Proef 1: Verbranding en CO 2 of kaars blussen met CO 2
Zonder de atmosfeer zou er op aarde geen lucht zijn en dus ook geen leven.
CO 2
is een belangrijk onderdeel van de dampkring/atmosfeer. Als CO 2
wordt
uitgeademd, of als het vrijkomt bij verbranding, komt het in de dampkring/
atmosfeer terecht.
Kern
(30 minuten)
De proefjes kunnen allemaal als demonstratie gedaan worden door de
leerkracht, maar ze kunnen ook in roulatiesysteem door groepjes van twee
leerlingen worden gedaan, aan de hand van werkblad 2. Leg uit dat de
proefjes gedaan worden om te ontdekken of je CO 2
kan zien, proeven en
ruiken.
Klimaatverandering
7 en 8
2a
Werkblad
Wat is CO 2
Proefjes
Jullie gaan proefjes doen om te ontdekken of je CO 2 kan zien, proeven en
ruiken.
Wat heb je nodig
• Voor proef 1:
• waxinelichtje en lucifers
• glas
• Voor proef 2:
• CO2-brandblusser
• plastic bak
• Voor proef 3:
• frisdrank met koolzuur
• bekertjes, waarvan de helft met deksel
• Voor proef 4:
• glas half gevuld met water
• schoonmaakazijn
• soda
• 6 rozijnen of gare spaghettislierten
• eetlepel
Steek het waxinelichtje aan.
Zet het glas over het brandende kaarsje.
Wat gebeurt er
Hoe komt dat denk je
Proef 2: CO 2 zien en voelen
Spuit met de brandblusser kort in een plastic bak. Wat uit de brandblusser
komt is CO 2 .
Wat zie je
Voel voorzichtig en schrijf op hoe het voelt.
2. Wat is CO2
Afronding
(20 minuten)
Spreek de proefjes na. Leg uit waarom CO 2
een goed blusmiddel is. Als je dit
over vuur heen spuit sluit je het af voor zuurstof en dus stopt de brand.
CO 2
is een gas dat je niet ziet, soms wel kan ruiken of ‘proeven’/voelen.
De laatste tijd ontstaat het idee dat CO 2
slecht en gevaarlijk is. Soms wordt
het zelfs giftig genoemd. Bespreek met de leerlingen dat dit niet waar
kan zijn. CO 2
zit immers overal om ons heen in de lucht en het zit ook in
frisdrank. Zonder CO 2
zouden planten niet kunnen leven en zouden wij ook
geen zuurstof meer krijgen.
Mensen en dieren nemen zuurstof op en ademen CO 2
uit. Planten nemen de
CO 2
op en geven zuurstof af en zo heb je een mooie kringloop van zuurstof
en CO 2
. Beide raken niet op. De kringloop wordt nu verstoord, doordat de
mensen fossiele brandstoffen gebruiken voor transport, industrie en het
opwekken van elektriciteit. Hiermee komt er te veel CO 2
in de lucht. Omdat
CO 2
de warmte vasthoudt wordt het dus warmer op aarde. Zonder CO 2
zou
het op de aarde héél koud zijn.
Laat de leerlingen de schematische tekening van de aardbol met de
woorden dampkring en atmosfeer overtekenen. Tussen aarde en dampkring
maken ze kleine tekeningetjes van situaties waarin CO 2
wordt geproduceerd
2. Wat is CO2
www.duurzameleerlijn.nl 5

en tekenen ze groene planten, die CO 2
weer omzetten in zuurstof. Het mag
een tekening worden, zoals in een stripboek zou kunnen staan.
NB. Voor de duidelijkheid: koolmonoxide is iets anders. Dit kan ook ontstaan
bij onvolledige verbranding (gebeurt niet altijd), maar dit is wel giftig.
Extra
Proefjes:
• Kaarsje in kalkwater:
Materialen:
• waxinelichtjes
• gasfornuisaansteker
• kalkwater (te regelen via TOA OSG)
• doorzichtig bakje/pot met deksel
Kalkwater is een soort toverwater. Als er CO 2
bijkomt dan verandert het
van helder water in wittig water.
Doe het kaarsje in de pot, giet om het kaarsje een klein laagje kalkwater.
Steek het kaarsje aan.
Doe de deksel op de pot.
Wacht tot het kaarsje uit gaat.
Zwenk de pot voorzichtig een paar keer.
Wat gebeurt er met het kalkwater Hoe komt dat
• Ademen in kalkwater
Materialen:
• kalkwater
• reageerbuisje
• rietjes
Kalkwater is een soort toverwater. Als er CO 2
bijkomt dan verandert het
van helder water in wittig water.
Doe een beetje kalkwater in een reageerbuisje.
Blaas via een rietje door het kalkwater.
Wat gebeurt er Hoe komt dat
• www.expeditionchemistry.nl
• ballonnetje-oplaten
• koeienuier
• bruisraket
• colafontein
• lavalamp
2. Wat is CO2
www.duurzameleerlijn.nl 6

• Kaars blussen met een minibrandblusser
Materialen:
• waxinelichtjes
• bekerglas
• schaaltje azijn
• bakpoeder (1 zakje)
• maatcilinder
• lucifers
Wat moet je doen
Zet het waxinelichtje in het schaaltje.
Steek het waxinelichtje aan.
Doe de bakpoeder in de maatcilinder.
Voeg 20 ml azijn toe.
Laat het mengsel even borrelen.
Giet de lucht uit de maatcilinder heel voorzichtig en langzaam in het
schaaltje.
Er mag geen borrelend mengsel in het schaaltje komen.
2. Wat is CO2
www.duurzameleerlijn.nl 7

Klimaatverandering
7 en 8
2a
Werkblad
Wat is CO 2
Proefjes
Jullie gaan proefjes doen om te ontdekken of je CO 2
kan zien, proeven en
ruiken.
Wat heb je nodig
• Voor proef 1:
• waxinelichtje en lucifers
• glas
• Voor proef 2:
• CO2-brandblusser
• plastic bak
• Voor proef 3:
• frisdrank met koolzuur
• bekertjes, waarvan de helft met deksel
• Voor proef 4:
• glas half gevuld met water
• schoonmaakazijn
• soda
• 6 rozijnen of gare spaghettislierten
• eetlepel
Proef 1: Verbranding en CO 2
Steek het waxinelichtje aan.
Zet het glas over het brandende kaarsje.
Wat gebeurt er
Hoe komt dat denk je
Proef 2: CO 2
zien en voelen
Spuit met de brandblusser kort in een plastic bak. Wat uit de brandblusser
komt is CO 2
.
Wat zie je
Voel voorzichtig en schrijf op hoe het voelt.
2. Wat is CO2

Waarom verdwijnt het denk je
Waarom zou CO2 een goed blusmiddel zijn
Proef 3: De smaak en de geur van CO 2
Doe in twee bekers een beetje frisdrank.
Doe een beetje water in een derde.
In frisdrank zitten belletjes (prik). Dit is CO 2
.
Doe een deksel op een van de bekertjes frisdrank en schud goed.
Eén van jullie doet zijn ogen dicht. De ander laat de twee bekertjes frisdrank
ruiken, zonder te zeggen welke geschud is. Ruik je verschil
Laat nu uit beide bekertjes proeven. Neem tussendoor een slokje water, om
je tong te spoelen. Proef je verschil Is de smaak anders
Let op: het gaat echt om de smaak, niet om hoe de prik aanvoelt in je mond!
Door het schudden verdwijnt de CO 2
uit de frisdrank. Heeft de CO 2
smaak
Ja/nee
Proef 4: Spelen met CO 2
Doe een halve eetlepel soda in het glas met water.
Roer de soda goed door het water.
Doe er drie eetlepels schoonmaakazijn bij en doe de rozijnen of de spaghetti
erbij.
Kijk wat er gebeurt. Hoe komt dat
2. Wat is CO2