2000-22-02 - Vrienden van Blijdorp

moeten we de toerako's dus wel een eigen
orde geven: de musophagiformes. Binnen de
groep van toerako's bestaan drie onderverdelingen:
de bostoerako's, de grijze
toerako's en de reuzentoerako. Tot nu toe
waren in Blijdorp alleen bostoerako's te zien.
Deze toerako's zijn groen of violet en hebben
prachtig gekleurde diep rode veren aan de
onderkant van hun vleugels. Kijkt U maar
eens in Blijdorp naar de Hartlaub- of de
Fisher toerako als ze vliegen. Zo mooi! Deze
rode kleur is uniek voor deze toerako's.
Bostoerako's hebben het unieke rode
pigment turacine en ook hun groene kleur
hebben ze te danken aan een uniek pigment
(turacoverdine). Deze pigmenten komen dus
nergens anders in de natuur voor dan bij de
toerako's.
De meeste grijze toerako's missen
deze twee pigmenten geheel en zijn dus ook
veel eenvoudiger van kleur. Ze zijn, zoa ls de
naam al zegt, voornamelijk grij s. Ook hun
leefgebied verschilt met dat van de
bostoerako's. Grijze toerako's leven in Afrika
op de vlakten en de acacia-savannes. Hun
grijze kleur is hier ook veel vei liger dan het
opvallende rood en groen. Hun leefgebied is
-'.'.
ook veel droger dan dat van de bostoerako's.
Toch hebben bostoerako's en grijze toerako's
veel met elkaar gemeen. Beiden hebben vrij
korte ronde vleugels, een kuif, een krachtige
snavel en het zijn allen vruchteneters.
Waar de naam 'toerako' vandaan
komt is niet helemaal duidelijk. Waarschijnlijk
is het een door de Fransen overgenomen
naam die een Afrikaanse stam aan de vogel
had gegeven. Het oorspronkelijke Afrikaanse
woord was waarcshijnlijk een onomatopee (=
klanknabootsing van het geluid van de vogel).
Hoe de vogel aan zijn wetenschappelijke
(Griekse) naam 'Musophagidae' is gekomen is
trouwens ook een nogal vreemd verhaal. In
de Engelstalige gebieden is de naam
'plantaineater' aan de toerako gegeven.
'Plantains' zijn kleine wilde bananen. De
Engelse naam betekent dus 'bananeneter'.
Echter, nog nooit heeft iemand een toerako in
het wi ld een plantain zien eten! Een toerako
kan een banaan ook nooit van zijn schil
ontdoen. Toch werd de wetenschappelijke
naam voor de toerako's 'Musophagidae', wat
in het Grieks 'bananeneter' betekent.
Eigenlijk is deze benaming dus helemaal fout!
Witbuik schettervogels
Zijn wetenschappelijk naam is
corythaixoides leucogasten. De witbuik
schettervogel is onder de toerako's een beetje
een buitenbeentje. Als enige toerako kun je
bij deze soort aan de buitenkant zien of het
een mannetje of een vrouwtje is. De
mannetjes hebben namelijk een zwarte
snavel en de vrouwtjes een groene, die in het
broedseizoen wat geelachtiger wordt. Zoals u
kunt zien heeft Blijdorp dus een koppel.
Witbuik toerako's zijn 50 cm lang, waarvan
de helft door de staart wordt ingenomen. Ze
wegen maar 200 gram . Ze zijn geheel grijs op
hun witte buik na. Ook hun kuif, die wel zes
centimeter lang is, is grijs gekleurd. Hun
poten zijn zwart. Jonge vogels zijn ongeveer
hetzelfde gekleurd, maar hebben nog een
bruine waas over het grijs.
Witbuik schettervogels leven in Oost
en Noordoost Afrika. Zo vindt men ze in
delen van Somalië, Ethiopië, Soedan,
Oeganda, Kenya en Tanzania. In Kenya is het
de meest voorkomende toerako-soort. In het
wild hoor je de vogel over het algemeen
eerder dan dat je hem ziet. Hij heet dan ook
niet voor niets 'schettervogel'. Zijn roep klinkt
als 'C'waaaay', wat dus wel wat lijkt op het
Engelse 'Go away' (ga weg). Vandaar dat de
vogel in het Engels 'White bellied
go-away-bird' (witbuik-ga-weg-vogel) heet.
Zoals gezegd leven ze op de hete
acacia savannes met her en der wat bomen.
Daar zoeken ze dan ook hun voedsel dat
bestaat uit fruit, bloemen, zaden en knoppen
van de acacia's. Hun broedtijd is afhankelijk
van het gebied waar ze leven. Broeden ze in
de periode februari-juli in Somalië en
Ethiopië, in Tanzania is het van juli tot
augustus. Op drie tot twaalf meter boven de
grond wordt een zwak en plat nest gebouwd
bestaande uit wat takjes, waarin het vrouwtje
twee tot drie bleekblauwe eieren legt. Beide
ouders broeden in 27 dagen deze eieren uit
en verzorgen daarna ook samen de jongen.
Witbuik schettervogels zijn in hun leefgebied
veel voorkomende vogels, alhoewel er geen
precieze aantallen bekend zijn, aangezien er
al jaren geen goede tellingen zijn verricht.
Witbuik toerako's in Blijdorp
Door een gelukkig toeval is Blijdorp in
bezit gekomen van een koppel witbuiktoerako's.
De dierentuin van Münster had dit
koppel in de collectie, maar omdat het
absoluut niet boterde met hun medebewoners
(manenduiven) wilde men in
Münster graag van dit koppel af. Vandaar dat
op 23 februari 2000 deze twee witbuik
toerako's in Rotterdam aankwamen. De twee
vogels, die overigens nog in het wild
gevangen zijn, kwamen zonder problemen
door de quarantaineperiode heen en konden
op 29 maart dan ook in een voli ère in de
Victoria Serre geplaatst word en. Aanvankelijk
waren ze samen gezet met een koppel
Deckentoks, maar de man van de toks bleef
de toerako's aanvallen. Toen deze vechtjas uit
de vo lière was gehaald, nam zijn partner zijn
gedrag over. Vandaar dat ze nu bij een paar
vorkstaartscharre laars zitten en vooralsnog
lijkt dat goed te gaan.
Volgens de verzorgers maken de witbuik
toerako's, met name '5 morgens, een
vreemd geluid. Het lijkt wel op gekwaak! De
andere toerako in de serre (een Hartlaub, dit
is een bostoerako) heeft maar weinig belangstelling
voor de nieuwe toerako's. Heel
anders is dat wanneer er andere bostoerako's
in de serre komen. Dan zoeken ze elkaar
steeds op en ontstaan er vele heftige ruzies.
De witbuik toerako's krijgen in Blijdorp als
voeding universeelvoer gestrooid over het
fruit. Daarnaast zijn ze dol op sla. Blijdorp wil
vanzelfsprekend gaan proberen te kweken
met deze toerako's. Tot dus ver hebben ze
echter nog geen belangstelling voor het nestmateriaal
in de kooi. Dat is ook nog niet echt
te verwachten, ze zitten immers nog zo kort
in hun nieuwe verblijf. Bovendien is het ook
niet zo makkelijk. Voor zo ver bekend is er
nog nooit gekweekt met w itbuiktoerako's in
dierentuinen. Blijdorp is nu de enige
Nederlandse dierentuin met witbuik toerako's
in haar co ll ectie. Helaas zijn er geen plannen
nog meer grijze toerako's in de collectie op te
nemen. Gaat U dus zeker eens kijken en
luisteren (klinkt het echt als 'go-away') in de
Victoria Serre.
Tekst: Jos en Anne Marie Nijkamp Hosman
Met dank aan Leon Will, vogelverzorger
Blijdorp.