advies betreffende de hervorming van de prijslijst voor de ...

CRB 2008-1769
COB 08.10.73
GDS
bijzondere raadgevende commissie voor het Bouwbedrijf
ADVIES BETREFFENDE DE HERVORMING VAN
DE PRIJSLIJST VOOR DE BOUWMATERIALEN (DE ‘MERCURIALE’)
Brussel
9 december 2008

2
CRB 2008-1769
COB 08.10.73
ADVIES BETREFFENDE DE HERVORMING VAN
DE PRIJSLIJST VOOR DE BOUWMATERIALEN (DE ‘MERCURIALE’)
INBEHANDELINGNEMING
Bij brief van 23 april 2008 heeft de heer VAN QUICKENBORNE, Minister van Ondernemen en
Vereenvoudigen, de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven om advies gevraagd met betrekking tot de
hervorming van de Prijslijst voor de Bouwmaterialen (de “Mercuriale”).
De Mercurialencommissie voor de Bouwmaterialen werd bij mededeling van het Ministerie van
Economische Zaken en Middenstand in het Belgisch Staatsblad van 21-22 februari 1949 opgericht. De
commissie werd belast met de maandelijkse opname van de werkelijk toegepaste prijzen voor de
bouwmaterialen, teneinde de prijsevolutie van bouwmaterialen op de Belgische markt op te volgen.
De oprichting van de Mercurialencommissie vloeide voort uit de Besluitwet van 22 januari 1945
betreffende de economische reglementering en de prijzen, binnen het naoorlogse tijdskader van sterk
volatiele prijzen en de doelstelling om de markten te normaliseren. Daartoe werd de commissie in de
‘breedte’ samengesteld met zowel vertegenwoordigers van de belanghebbende overheidsdiensten, de
verbruikersorganisaties, de producenten en de handelaren van bouwmaterialen.
Ten behoeve van de prijsopvolging ontwikkelde de commissie naast de maandelijkse opname van de
materiaalprijzen, vanaf 1955 ook de I-index (een gewogen prijsindex bestaande uit meer dan 30
representatieve bouwmaterialen die op een doorsnee type bouwwerf van toepassing zijn).
Doorheen het bestaan van de Mercurialencommissie, werden de lijst met prijzen van de
bouwmaterialen (O.W. en niet-O.W.) en de I-index belangrijke instrumenten bij de herziening van zowel
publieke als private contracten voor bouwwerken. Tevens golden de prijzen als referentie bij het nemen
van omvangrijke investeringsbeslissingen door bijvoorbeeld de NMBS en de NAVO. Verder worden de
gegevens van de Prijslijst voor de Bouwmaterialen ook gebruikt voor de constructie van andere
prijsindexen.
Inmiddels is de Prijslijst voor de Bouwmaterialen aan een grondige herziening toe. De mogelijkheden
om de Prijslijst en de bevoegde commissie te hervormen werden binnen de federale overheidsdienst
Economie, Kmo, Middenstand en Energie reeds uitgebreid bestudeerd, maar stuitten telkens op
moeilijkheden van statistische, administratieve, budgettaire of juridische aard.
Op haar vergadering van 21 mei 2008 besliste het Dagelijks Bestuur van de Centrale Raad voor het
Bedrijfsleven om de werkzaamheden met betrekking tot de vraag om advies vanwege Minister VAN
QUICKENBORNE toe te vertrouwen aan de bijzondere raadgevende commissie voor het Bouwbedrijf.
De bijzondere raadgevende commissie voor het Bouwbedrijf nam kennis van de vraag van de Minister
op haar vergadering van 26 mei 2008 en organiseerde sindsdien een aantal werk- en hoorzittingen ter
voorbereiding van een gemotiveerd advies aan de Minister. Daarbij werden op 7 juli 2008 ondermeer
enkele deskundigen van de federale overheidsdienst Economie uitgenodigd voor nadere toelichting en
debat met de sociale partners omtrent de problematiek van de hervorming.
Voorliggende tekst is het eerste deel van een tweedelig advies dat de bijzondere raadgevende
commissie voor het Bouwbedrijf op basis van haar bevindingen terzake, aan de Minister van
Ondernemen en Vereenvoudigen wil overhandigen.

3
CRB 2008-1769
COB 08.10.73
In dit eerste advies wordt een antwoord gegeven op de vragen van de Minister, zoals deze werden
geformuleerd in de brief van 23 april en worden enkele bijzondere aanbevelingen gedaan met
betrekking tot de te volgen weg in dit dossier.
Gezien het belang van de Prijslijst voor de Bouwmaterialen en ten behoeve van de opvolging, zal de
bijzondere raadgevende commissie voor het Bouwbedrijf in een tweede advies een meer technische
uitwerking overmaken aan de Minister, waarin de behoeften aan prijsinformatie meer in detail worden
opgenomen na een uitgebreide raadpleging van diverse actoren in de sector. Dit advies is voorzien voor
het voorjaar van 2009.
* * *
ADVIES
ER BESTAAT EEN INSTRUMENTARIUM
1. De bijzondere raadgevende commissie voor het Bouwbedrijf heeft kennis genomen van de huidige
werkzaamheden van de Mercurialencommissie voor de Bouwmaterialen en haar werking. Tevens heeft
de raadgevende commissie kennis genomen van de veelvuldige pogingen tot modernisering, die de
afgelopen tien jaren (op vraag van de sector) werden ondernomen. De sector heeft daarbij zelf actief
deelgenomen aan verscheidene hervormingspogingen en mee gezocht naar mogelijke alternatieven.
2. De bijzondere raadgevende commissie voor het Bouwbedrijf noteert dat de Mercurialencommissie op
maandelijkse basis een index I publiceert, alsook een reeks O.W.-prijzen 1 en een reeks prijzen van
andere bouwmaterialen (die niet worden gecatalogeerd onder O.W.).
3. De raadgevende commissie noteert tevens dat de O.W.-prijzen niet alleen de basis vormen voor de I-
index, maar tevens worden gebruikt voor andere indexcijfers (K1, K2, M en MM 2 ) die niet door de
Mercurialencommissie worden gepubliceerd.
4. Bovendien stelt de raadgevende commissie vast dat zowel de I-index, als de andere indexcijfers (K1,
K2, M en MM), de O.W.-prijzen en de andere materiaalprijzen (zonder O.W.-karakter) worden gebruikt
in prijsherzieningsclausules voor bouwwerken.
WAARVOOR WORDT HET INSTRUMENTARIUM GEBRUIKT
5. De bijzondere raadgevende commissie voor het Bouwbedrijf heeft kennis genomen van de
prijsherzieningsclausules die bij bouwwerken van toepassing zijn. De raadgevende commissie oordeelt
dat het om een bijzonder gerechtvaardigd en adequaat systeem gaat, aangezien contracten voor
bouwwerken meestal van lange duur zijn (ofwel omdat de werken zelf een lange tijd in beslag nemen,
ofwel omdat er een lange termijn is tussen de overhandiging van de prijsofferte en de oplevering).
Prijsclausules vormen dan ook een essentieel bestanddeel voor evenwichtige overeenkomsten tussen
alle partijen.
1 O.W. staat voor Openbare Werken.
2 De K1 en K2-indexen worden gebruikt in de wegenbouw. De indexen M en MM zijn van toepassing in het Vlaamse Gewest
bij de sociale woningbouw.

4
CRB 2008-1769
COB 08.10.73
6. De raadgevende commissie stelt vast en ondersteunt het feit dat prijsherzieningsclausules een
courant gebruik kennen en dat er in verscheidene officiële teksten naar deze clausules wordt verwezen
(vbn. het algemeen lastenboek, de Wet Breyne, enz...).
7. De raadgevende commissie heeft eveneens kennis genomen van het wetgevend kader voor
prijsherzieningen: m.n. de Wet van 30 maart 1976 betreffende de economische herstelmaatregelen die
stelt dat prijsherzieningen slechts mogelijk zijn op basis van parameters in zoverre zij een weergave zijn
van de evolutie van de reële kosten van de onderneming (de parameters weerspiegelen de evolutie van
de specifieke kosten en iedere parameter staat in verhouding tot het aandeel dat de specifieke kosten
vertegenwoordigen in de totale kosten van de onderneming). De wet stipuleert tevens dat de
prijsherziening, behoudens toegestane uitzondering, maximum op 80% van de totaalprijs kan gebeuren.
8. De raadgevende commissie is van mening dat de karakteristieken van de sector een uitbreiding van
de mogelijkheid tot prijsherziening tot op het volledige bedrag (100%) rechtvaardigen. Maar ze
beklemtoont dat de terugkoppeling naar de evolutie van de reële kosten (van de onderneming)
onontbeerlijk is en moet blijven behouden.
WAT IS HET PROBLEEM
9. De bijzondere raadgevende commissie voor het Bouwbedrijf noteert dat de lijst van bouwmaterialen
die door de Mercurialencommissie wordt gevolgd te beperkt is, zolang in de lijst niet alle
bouwmaterialen zijn opgenomen die op hedendaagse bouwwerven worden gebruikt. De samenstelling
van de I-index is tevens “verouderd”.
10. Meer algemeen stelt de raadgevende commissie vast dat de gehele methodologie van de
Mercurialencommissie dringend aan herziening toe is (zowel op het methodologische vlak zelf, als wat
de inzameling en de controle van de prijsgegevens betreft en het juridische raamwerk waarbinnen dit
gebeurt).
AANPASSING VAN HET SYSTEEM
Verleden
11. Voor wat de pogingen tot hervorming betreft, neemt de bijzondere raadgevende commissie voor het
Bouwbedrijf akte van de vaststelling dat de inspanningen van de administratie tot op heden niet tot een
oplossing hebben geleid en van de redenen die daarvoor werden aangehaald (meer bepaald de
observatie dat enkele gebruikerorganisaties binnen de Mercurialencommissie schijnbaar vasthouden
aan het huidige systeem, wat zou kunnen worden opgevat als een zekere aarzeling om over te
schakelen naar een meer wetenschappelijk gefundeerde methodologie).
12. Zonder zich verder te willen (en te kunnen) uitspreken over dit punt - laat staan een standpunt in te
nemen over de redenen die aan de basis ervan liggen - stelt de raadgevende commissie evenwel vast
dat de diverse hervormingspogingen:
a. hoofdzakelijk waren gericht op de aanpassing van de I-index;

5
CRB 2008-1769
COB 08.10.73
b. er schijnbaar in hoge mate werd voorbijgegaan aan de andere prijsindicatoren die door de
Mercurialencommissie worden gepubliceerd;
c. er bovendien nooit werd overwogen om de lijst met indicatoren voor het prijsverloop van
bouwmaterialen uit te breiden.
13. Vanuit methodologisch oogpunt, stelt de raadgevende commissie eveneens vast:
a. dat bij de hervormingspogingen werd vertrokken van een “productiekost-benadering” en niet
van een “marktprijsbenadering”;
b. dat de “CCM-index” 3 , die als mogelijk alternatief voor de I-index werd opgevoerd, veeleer
representatief is voor de aankopen die door de bouwsector gebeuren (diensten inbegrepen),
dan een exclusieve indicator voor de prijzen van bouwmaterialen;
c. dat de componenten van de index voor de industriële productieprijzen die worden gebruikt voor
de berekening van de CCM en die naar voren worden geschoven om eventueel als indicator te
fungeren voor de prijsopvolging van bepaalde bouwmaterialen, eveneens worden beïnvloed (en
zelfs vertekend) door de prijzen van producten die niet in de bouwsector worden gebruikt (vb.in
de CCM is ondermeer de productgroep “vervaardiging van vlakglas” opgenomen, nadere
analyse leert echter dat in deze productgroep nauwelijks een glassoort is opgenomen die als
bouwmateriaal dient).
Gecertificeerde methodologie
14. De bijzondere raadgevende commissie heeft nota genomen van de bereidwilligheid van de
administratie om op basis van een solide methodologie twee reeksen van prijsindicatoren uit te werken:
a. een “minimale” reeks die, vanuit “kosten-baten overwegingen”, hoogstwaarschijnlijk sterk geënt
zal zijn op de beschikbare productieprijsindicatoren, mits enkele aanpassingen;
b. een complementaire reeks, afkomstig van externe bronnen, die door de administratie zou
kunnen worden gevalideerd op voorwaarde dat deze berust op een methodologische basis die
is gecertificeerd door de federale overheidsdienst Economie (Algemene Directie Statistiek en
Economische Informatie (ADSEI)).
15. In verband met punt 14b heeft de raadgevende commissie kennis genomen van een voorstel tot de
constructie van een methodologie voor een prijsinformatiesysteem, op basis van prijsgegevens die
onder andere worden ingezameld bij de handelaars in bouwmaterialen.
16. De raadgevende commissie leidt hieruit af dat, afgezien van de eisen vanwege derden (ADSEI) op
het vlak van de methodologie, (ten minste) een gereputeerde instelling dergelijk systeem denkt te
kunnen verwezenlijken tegen een aanvaardbare operationele kost. De raadgevende commissie merkt
evenwel op dat er veel minder duidelijkheid bestaat over de kosten met betrekking tot de installatie van
dergelijk systeem.
3 De materiaalkostenindex CCM is een component van de algemene bouwkostenindex CCI die ingevolge een Europese
Verordening uit 1998 (EG 1165/98) inzake korte termijnstatistieken sinds 2001 door de federale overheidsdienst Economie
wordt gepubliceerd en overhandigd aan de Europese autoriteiten. Deze kostenindexcijfers zijn ondermeer van belang binnen
het kader van het gemeenschappelijk monetair beleid in de Eurozone.

6
CRB 2008-1769
COB 08.10.73
17. Nog in verband met punt 14b heeft de raadgevende commissie kennis genomen van de juridische
overwegingen waarmee rekening moet worden gehouden.
18. Zo stelt zij vast dat de ADSEI op dit ogenblik (nog) niet over de wettelijke mogelijkheid beschikt om
een methodologie te certificeren en dat deze mogelijkheid niet op de korte termijn mag worden
verwacht.
19. Ze noteert tevens dat ten overstaan van de regels van mededinging (anti-kartelwetgeving) er
redenen zijn om zeer voorzichtig te zijn, en dit zowel wat het prijsinformatiesysteem zelf betreft als de
wijze waarop het wordt georganiseerd (uitwisseling van gegevens).
TOT BESLUIT
20. De raadgevende commissie zet haar analyse van de behoeften terzake voort, om tot een
gedetailleerde lijst van bouwmaterialen te komen waarvoor prijsindicatoren noodzakelijk zijn en waarbij
de voornaamste kenmerken van deze indicatoren worden weergegeven.
21. Zonder op deze lijst te wachten, wil de bijzondere raadgevende commissie voor het
Bouwbedrijf al een eerste advies overmaken dat een antwoord biedt op de vragen van de
Minister. In dit advies wenst de raadgevende commissie naast haar aanbevelingen te
onderstrepen, dat uit haar analyse blijkt dat een efficiënte hervorming slechts kan worden
bereikt in de mate dat:
a. het systeem wordt onderworpen aan een “permanente stuurgroep” die waakzaam blijft
dat het systeem beantwoordt aan de behoeften (en deze behoeften definieert);
b. de nodige middelen (budgettair en organisatorisch) daarvoor worden toegewezen.
22. Met betrekking tot punt 21b, en enerzijds rekening houdend met de behoeften (omschreven in punt
30 bij de aanbevelingen) en anderzijds de methodologische problemen (zie o.a. overwegingen 14 en
16), heeft de raadgevende commissie vragen bij de rol die de gebruikers van de Prijslijst voor de
Bouwmaterialen zouden kunnen spelen om tot een “economisch compromis” te komen tussen de
praktische behoeften en de eisen op methodologisch vlak.
23. Tot slot wil de raadgevende commissie er op wijzen dat, afgezien van de behoeften, de noodzaak
aan een prijsinformatiesysteem voor bouwmaterialen niet los kan worden gezien van de huidige
economische omstandigheden met een hoge prijsvolatiliteit en de impact hiervan op de publieke en
private markten.
* * *

7
CRB 2008-1769
COB 08.10.73
AANBEVELINGEN
Op basis van de studie van het dossier denkt de raadgevende commissie volgende aanbevelingen te
kunnen maken:
24. De combinatie van het belang van de herzieningsclausules (punt 5) en de noodzaak van het
gebruik van parameters die gekoppeld zijn aan de reële kosten (zie punt 8) doet de bijzondere
raadgevende commissie besluiten dat er absoluut nood is aan een systeem dat toelaat om de
kostencomponenten in de bouwsector op te volgen: waarvan enerzijds de evolutie van de
loonkosten en anderzijds het prijsverloop van de bouwmaterialen. Bovendien vereist het
wetgevend kader (zie punt 7) dat dit systeem erg gedetailleerd moet zijn en gebaseerd op de
evolutie van de reële kosten.
25. Daarenboven werd vastgesteld dat in er een groot aantal lopende contracten expliciet wordt
verwezen naar de bestaande prijsindexen voor bouwmaterialen (zie overweging 4). De
raadgevende commissie komt bijgevolg tot besluit dat – onafhankelijk van de andere behoeften
– het levensnoodzakelijk is om de publicatie van prijsindicatoren onafgebroken verder te zetten
om de continuïteit van de lopende contracten te waarborgen (ofwel door middel van de
publicatie van de huidige prijsindicatoren, ofwel middels de publicatie van nieuwe indicatoren
die als volwaardige plaatsvervangers worden beschouwd).
26. De bijzondere raadgevende commissie heeft een eerste analyse uitgevoerd met betrekking
tot de behoeften aan prijsinformatiesysteem voor bouwmaterialen. Uit de analyse blijkt dat
a. het om een gedetailleerd systeem moet gaan (per type materiaal);
b. de prijsinformatie op zeer korte termijn (15 à 20 dagen na de referentieperiode)
beschikbaar moet zijn (voor de gebruikers);
c. er enkel informatie wordt verstrekt die de evolutie van de prijzen van bouwmaterialen
weergeeft;
d. de weergegeven prijsinformatie moet betrekking hebben op de evolutie van de
marktprijzen van de bouwmaterialen en er dus rekening mee moet worden gehouden dat:
(1) de productieprijs niet de enige prijscomponent is bij de directe aankoop van
materialen aan de materiaalproducent; (2) de producent van bouwmaterialen is
daarenboven niet de enige schakel in de keten, er zijn ook de importeurs en de
handelaren van bouwmaterialen; (3) naargelang de materiaalsoort en afhankelijk van het
aanbod de aannemer genoodzaakt is om het materiaal rechtstreeks aan te kopen bij de
producent, de importeur of via de handelaar in bouwmaterialen.
27. De bijzondere raadgevende commissie voor het Bouwbedrijf besluit dat de Prijslijst voor de
Bouwmaterialen onverwijld moet worden gemoderniseerd met bijzondere aandacht voor de lijst
met materialen zelf en de samenstelling van de I-index, alsook de methodologie om de
prijsgegevens te verzamelen (zie punten 9 en 10).
28. De raadgevende commissie is tevens van mening dat het prijsinformatiesysteem voor de
bouwmaterialen in zijn geheel – zoals in het verleden – best onder het beheer blijft van de
publieke overheden (en dat deze het voorstel tot modernisering voor advies voorleggen aan de
mededingingsautoriteiten).

8
CRB 2008-1769
COB 08.10.73
29. Rekening houdend met de grote belangen, komt de raadgevende commissie tot de conclusie
dat de overgang naar een gemoderniseerd systeem slechts als definitief kan worden
beschouwd, nadat het nieuwe systeem zijn deugdelijkheid heeft bewezen (een proefperiode van
zes maanden lijkt daarbij een minimumvereiste te zijn).
30. Tevens stelt de raadgevende commissie dat de huidige werkzaamheden van de Mercuriale
gedurende de overgangs- en proefperiode moeten worden verdergezet (voor het geval er met het
nieuwe systeem onverwachte problemen opduiken).
31. Gezien het zeer specifieke karakter van de benodigde prijsindicatoren voor de goede werking
van prijsherzieningsclausules, acht de raadgevende commissie dat dit advies een aanvulling
behoeft. Een hervorming is pas geslaagd wanneer zij beantwoordt aan de noodwendigheden.
Opdat de informatie vanwege de bijzondere raadgevende commissie voor het Bouwbedrijf
daartoe volledig is, zal zij een tweede bijdrage leveren onder de vorm van een tweede advies,
gericht aan de Minister en voorzien in de lente van 2009.
_________________