Amfibieën in de omgeving van het Arendsnest en het ... - Zuidrand

Weersomstandigheden
Omdat niet op voorhand kan voorspeld worden of het weer geschikt is (7° C om 18u en niet
te droog) werd een maillijst bijgehouden van de vrijwilligers die zich hadden opgegeven. Er
werd ook een overzichtstabel opgemaakt zodat het werk een beetje verdeeld kon worden,
maar in de praktijk ontbrak het vaak aan voldoende volk om dit mogelijk te maken.
Verkeersslachtoffers
Verkeersslachtoffers moeten worden opgeruimd om dubbeltellingen (de volgende dag of
door een andere vrijwilliger) te voorkomen. De overblijfselen worden in de nabije omgeving in
perkjes en struikgewas gegooid om dit te vermijden. Een plastieken handschoen en een
steekmes kunnen daarbij al eens van pas komen.
Aantallen
In de aanloop naar de amfibieënactie werd een waarnemingsformulier ontworpen. Deze
bestonden uit een kaart waarop de locaties van de dieren kon worden aangeduid en een
tabel om soort, aantal, geslachten, trekrichting en paarhouding te noteren.
Doordat niet met zekerheid kan gezegd worden of de amfibieën van vorige avonden nog in
de grachten en uitzetplaatsen zitten of elders in het landschap al een keer geteld werden,
zijn er hier dubbeltellingen mogelijk. De totaal aantallen werden daarom enkel gebaseerd op
de op het wegdek aangetroffen dieren, maar zijn dus mogelijks een (lichte) overschatting.
Doordat er echter niet systematisch met een paddenscherm kon gewerkt worden, werden
zeker ook niet alle trekkende amfibieën geteld en is het dus meer waarschijnlijk dat er
eigenlijk sprake is van een (grote) onderschatting.
Soorten
De Bruine kikker begint als eerste aan de trek, kort daarna gevolgd door de Gewone pad.
Ook de Alpen- en Kleine watersalamander kom je dan wel eens tegen op de straten. Groene
kikkers zien we echter pas verschijnen in april-mei en worden dus niet meegenomen in de
tellingen. Ze zijn ook minder snel het slachtoffer van voorbijrazend verkeer doordat ze (net
als de Bruine kikker) gemakkelijk bij verstoring kunnen wegspringen.
Geslacht bepalen
Het bepalen van het geslacht van de amfibieën kan ons iets leren over de toestand van de
populatie. De vrouwtjes zijn het belangrijkste en hun aantal en verhouding ten opzichte van
het aantal mannetjes zeggen ons iets over de gezondheid van een populatie. Als er te weinig
vrouwtjes zijn komt de genetische variatie en levensvatbaarheid van een populatie in het
gedrang. Wanneer een populatie van bv. 100 dieren bestaat uit 90 mannetjes en slechts 10
vrouwtjes is de eigenlijke effectieve populatiegrootte in dat jaar eigenlijk slechts 10 omdat het
enkel de vrouwtjes zijn die nakomelingen geven. In die situatie wordt enkel de beperkte
variatie, afkomstig uit 10 vrouwtjes naar de volgende generatie doorgegeven. Door inteelt
kan dit problematische gevolgen krijgen wanneer daarmee beperkingen (van ongezonde
dieren) worden doorgegeven. Indien de verhouding tussen mannetjes en vrouwtjes
evenwichtig zou zijn, geeft dit geen probleem aangezien de ongezonde dieren wegvallen.
Tijdens de voortplantingsperiode zijn mannetjes van de Gewone pad, Bruine en Groene
kikker te herkennen aan de zogenaamde paarkussens op de tenen van de voorpoten. Dit zijn
eeltachtige verdikkingen aan de voorpoten die gebruikt worden om tijdens de voortplanting
de vrouwtjes te kunnen vasthouden. Ze voelen aan als schuurpapier. Bij de kikkers zijn deze
ook buiten de voortplantingsperiode meestal nog aanwezig, bij de Gewone pad echter niet.
Voor het onderscheid tussen de geslachten van salamanders moet er gelet worden op de
aanwezigheid van een kam op de rug van de mannetjes, die bij vrouwtjes en juveniele dieren
ontbreken.
7