Hoe gaat het met U?

Hoe gaat het met U?
De ontwikkeling van de Slaap Apneu Kwaliteits Score (SAKS)
door:
K. Otter 1 ; dr. S. Vroegop, longarts 2 ; F. Siekman en A. van der Scheer,
pulmonaal verpleegkundigen 2 ; drs. B. Dikkeboer, arts 3 , 1
Inleiding
Mensen met slaapapneu hebben uiteenlopende klachten. Door de slaapproblemen zijn ze vaak
vermoeid en kunnen ze zich moeilijk concentreren. Er bestaan regelmatig bijkomende
lichamelijke problemen zoals overgewicht, hoge bloeddruk en suikerziekte. Ziekteverzuim
komt veel vaker voor dan gemiddeld. Daarnaast is het functioneren binnen het gezin als op
het werk niet optimaal. Soms zijn ook vergeetachtigheid, oververmoeidheid of het bekende
“korte lontje” indicatoren. Juist door de verscheidenheid aan klachten kan het zijn dat deze
niet worden herkend als slaapapneu. Dit kan resulteren in een jarenlang traject in het medisch
circuit. Menig huisarts behandelt alleen de symptomen of er wordt ten onrechte de diagnose
burn-out of hyperventilatie gesteld. Niet iedere arts kent de werkelijke oorzaak: slaapapneu.
Als de arts dit wel (her)kent kan slaaponderzoek het vermoeden bevestigen en kan de
behandeling gestart worden.
Behandeling
De belangrijkste behandeling is door middel van een CPAP.
De patiënt krijgt gedurende de nacht constante lucht toegevoerd,
waardoor wordt gezorgd dat de ademhaling niet kan stoppen.
Veel minder patiënten gebruiken een gebitje om verzakking van
de onderkaak te voorkomen tijdens de slaap.
Daarnaast worden afvallen, meer bewegen, stoppen met roken of
gezonder eten vaak aangeraden. Niet alleen omdat dit de gezondheid ten goede komt, maar
ook omdat het de slaapapneu kan verminderen. Dit vergt een verandering van de leefstijl,
maar hierbij wordt gewoonlijk geen hulp geboden. Bij de behandelaars bestaat meestal geen
eenduidig overzicht over hoe het werkelijk met de patiënt gaat, zowel medisch, menselijk als
sociaal. De tijd om het brede scala van mogelijke problemen te bespreken ontbreekt.
1 Hanzehogeschool Groningen, afdeling Sport en Gezondheid
2 Martini Ziekenhuis Groningen
3 Prestar | Veranderen in (leef)stijl

Ontwikkeling van SAKS
Artsen en verpleegkundigen van het slaapcentrum van het Martini Ziekenhuis in Groningen
zijn een project gestart om naast behandeling van de slaapapneu ook de symptomen van deze
aandoening te verminderen. Zij doen dit door het onderdeel leefstijlverbetering toe te voegen
om meer inzicht te krijgen in het functioneren van de patiënt . Het project wordt vormgegeven
door een studente Beweeg- en Leefstijladviseur aan het Instituut voor Sportstudies van de
Hanzehogeschool te Groningen.
Om de uitgangsituatie te kunnen bepalen, zodat er gericht aan de verbetering van de leefstijl
kan worden gewerkt, heeft Bart Dikkeboer een model ontwikkeld. Hiermee wordt de
gezondheid en de kwaliteit van leven van slaapapneu-patienten in kaart gebracht. Aan de hand
van dit model is de zogenaamde Slaap Apneu Kwaliteits Score (SAKS) ontwikkeld.
De Slaap Apneu Kwaliteits Score
De SAKS is een test die bestaat uit 3 deeltesten die samen de kwaliteit van leven weergeven:
1. Problemen Dag en Nacht
2. Leefstijl
3. Medische kwaliteit
Ad. 1 Problemen Dag en Nacht
Dit zijn de klachten die de patiënt heeft en de mate waarin ze voorkomen.
Het gaat daarbij zowel om de slaapklachten van de patiënt zelf en ook -indien
aanwezig- van de partner (zoals snurken). Ook de klachten die er overdag spelen en in
welke mate de patiënt beperkingen ervaart zowel lichamelijk als sociaal worden
meegenomen in de score. De mate van slaperigheid (Epworth score) wordt ook
bepaald.
Ad 2. Leefstijl
Door middel van een vragenlijst wordt de kwaliteit van de leefstijl vastgelegd.
Per leefstijlfactor (bewegen, roken, alcoholgebruik, voeding en ontspanning) wordt
aangegeven in welke mate de patiënt bereid is deze te veranderen.
Ook wordt er een wandeltest uitgevoerd om inzicht te krijgen in de functionele
belastbaarheid van de patiënt en wordt de lichaamssamenstelling bepaald. De
lichaamssamenstelling wordt weergegeven met het vetpercentage,de middelomtrek en
de Body Mass Index ( BMI), het. De BMI is van belang omdat deze een schatting van
het gezondheidsrisico via het lichaamsgewicht geeft op met name obesitas.
Ad 3. Medische kwaliteit
De medische kwaliteit wordt opgedeeld in aanwijzingen voor verschillende ziekten
(comorbiditeit). Het is bekend dat mensen met slaapapneu vaak ook andere
aandoeningen hebben, zoals diabetes, hypertensie, een te hoog cholesterol of een
groter risico longfunctiestoornissen en op hart- en vaatziekten. Daarom wordt de
patiënt op verschijnselen voor de bovenstaande aandoeningen op eenvoudige wijze
getest. Door het vetpercentage met een bio-impedantiemeter te meten wordt de
verhouding tussen spier- en vetmassa bepaald.

Van de test, die grotendeels digitaal wordt afgenomen (via Presto het interactieve deel van de
website van Prestar), wordt een uitvoerig individueel verslag gemaakt. Een afwijking van de
gewenste of normale waarde wordt in het verslag weergegeven en toegelicht. Voor elk
onderdeel kunnen punten worden gescoord, waarmee drie deelcijfers worden berekend. De
deelcijfers samen geven weer, hoe het op dit moment met iemand gaat. Daarbij staat een score
100 punten voor een optimale gezondheid.
SAKS in praktijk
Voor de patiënt is de SAKS van toegevoegde waarde maar niet alleen omdat er inzicht
ontstaat in het eigen functioneren. In het verslag dat de patiënt krijgt worden alle scores
weergegeven en de mogelijke gevolgen op de gezondheid toegelicht. Deze inzichten kunnen
op een slimme manier gedeeld worden met zorgverleners. Naast het verslag ontvangt de
patiënt ook een “prosument-brief”. De mondige pro-actieve zorgconsument (prosument) kan
met deze brief een samenvattend overzicht van het eigen functioneren met anderen delen. In
de brief staan alle scores gegroepeerd weergegeven en van een kleurcode voorzien. De patiënt
kan deze samenvatting gebruiken om in overleg met professionals te gaan zoals artsen van het
slaapcentrum, de huisarts of een leefstijlprofessional. De patiënt kiest dus zelf of en met wie
de situatie wordt besproken. Hierdoor wordt zelfmanagement gestimuleerd. De patiënt kan
bijvoorbeeld de invloed van leefstijl op zijn gezondheid zien en daardoor gemotiveerd worden
de leefstijl verder te verbeteren 4 .
De arts (huisarts, longarts, bedrijfsarts) de patiënt, maar ook de leefstijlprofessional kunnen
belangrijke informatie halen uit de totaal- en deelscores in de prosument-brief.
De huisarts kan de test gebruiken om de kans te bepalen of er sprake zou kunnen zijn van
slaapapneu en of het zinvol is om iemand te verwijzen naar een slaapcentrum voor onderzoek.
4 Zie: “De filosofie achter de SAKS”, B.Dikkeboer, arts. Apneu-Magazine maart 2011.

De arts van het slaapcentrum krijgt inzicht in het effect van de behandeling. Wanneer de test
periodiek wordt uitgevoerd, kan beoordeeld worden of de medische en algemene kwaliteit van
leven verbetert als gevolg van de behandeling en veranderingen in de leefstijl.
De leefstijlprofessional kan door middel van de SAKS boordelen waar verbeterpunten
mogelijk zijn en (eventueel in samenwerking met een fysiotherapeut of diëtist) een
gecombineerde leefstijlinterventie starten of bijstellen.
Tot slot kan de maatschappij (inclusief de zorgverzekeraars) flinke kostenbesparingen in het
vooruitzicht gesteld worden, doordat effectiever bepaald of de klachten van iemand bij
slaapapneu passen en of diverse ziekteverschijnselen effectiever behandeld kunnen worden
via de aanpak van het basisprobleem, de slaapapneu. We krijgen inzicht in hoe het echt met u
gaat.
Toekomst
Nu de SAKS is ontwikkeld, is de volgende stap het onderzoeken van validiteit en
betrouwbaarheid. Ook zal de deelscore van elk onderdeel worden geëvalueerd en zo nodig
bijgesteld. Vervolgens kan de SAKS periodiek worden afgenomen. De test komt beschikbaar
op de beveiligde website van Prestar, https://www.prestar.nl Inmiddels is wetenschappelijk
onderzoek gestart. Patiënten (en artsen) die hieraan deel willen nemen kunnen via
contactformulier op deze website tijdelijk gratis een code aanvragen om de test uit te
proberen. De gegevens worden uiteraard anoniem gebruikt. Wel zal gevraagd worden een
aanvullende vragenlijst in te vullen in verband met het onderzoek.
De Slaap Apeu Kwaliteits Score is een stap in het verbeteren van de leefstijl en daarmee ook
de eerste stap naar een gezonder leven van slaapapneu patiënten.
Correspondentie adres info@prestar.nl of voor meer informatie www.prestar.nl
Het logo van SAKS stellen golven voor, naar de waternimf Undine
of Ondine ((Lat; Unda = golf) , die haar man betrapte die in de armen
van een andere vrouw lag te slapen. De vloek die Ondine uitsprak
luidde: "Je zwoer trouw aan me met elke ademteug die je doet, en ik
accepteerde je eed. Zolang je wakker bent zul je ademen, maar mocht
je ooit weer in slaap vallen dan zal het je laatste adem zijn en sterf
je!" (Wikipedia)
Het is geen toeval dat ook de anatomie van de mond-keelholte in deze “golven van SAKS” te
herkennen is.
.