Bezoek aan afdeling De Welhoek van Delta Psychiatrisch Centrum in ...

Bezoek aan afdeling De Welhoek van Delta Psychiatrisch Centrum in
Poortugaal (cluster Langdurende Zorg), d.d. 26 oktober 2011.
Bij de ochtendbespreking waren aanwezig:
De Welhoek: Marjan de Jong (verpleegkundig specialist), Michiel van Hout
(psychiater), Irma de Hoop (behandelaar gesloten afdeling langdurende zorg en
projectleider/voorzitter van de commissie dwangtoepassingen).
Werkgroep: Gee de Wilde, Ria Trinks, Wim Trinks, Sjef Kemps.
Afdeling De Welhoek heeft vier afdelingen
Welhoek 1 heeft twee units met elk acht bedden:
‣ acht voor de mensen die zich buiten de instelling niet kunnen handhaven (zzp7). Sommige van hen
wonen al heel lang veertig jaar op het terrein.
‣ acht voor de zgn. passanten/reizigers: mensen verblijven hier tijdelijk en ‘verhuizen’ daarna naar
Welhoek 2, BW of huis.
Welhoek 2 heeft twee afdelingen voor mensen met psychotische stoornissen, afkomstig van Welhoek 1 of
van Blaak (opnameafdeling)
Gesloten afdeling (in principe; sommigen mogen naar buiten)
Open afdeling met twaalf mensen (waarvan drie al langer op het terrein verblijven)
Welhoek 3. Deze afdeling is gericht op resocialisatie: mensen kunnen naar buiten als voorbereiding op
vertrek naar huis of BW.
Welhoek 4 is een afdeling voor licht verstandelijk gehandicapte cliënten met psychiatrische en
gedragsproblematiek.
Ongeveer twee jaar geleden is een proces van verandering ingezet, waarbij De Welhoek past in een traject van
ontwikkeling en behandeling van cliënten. Een element bij deze verandering is het plan om tot betere
huisvesting te komen. Het streven is om nieuwbouw voor de langdurende zorg (elke cliënt eigen appartement)
te realiseren, waarbij ook woonruimte komt voor de ouderenpsychiatrie. Verder wordt er – waar het
doorstroming betreft - samengewerkt met het RIBW en Woningbouwcorporatie Vestia. Het FACT-team heeft
hierbij een belangrijke rol.
Twee jaar geleden is er een project gestart om dwang en drang terug te dringen. Dat was aanvankelijk moeilijk.
Van andere afdelingen werden - in het kader van de ambulantisering aldaar - mensen naar De Welhoek
overgeplaatst die op die andere afdelingen of in een andere instelling niet meer goed opgevangen konden
worden. Dit had tot gevolg dat het in het begin niet goed lukte om dwang en drang terug te dringen. Agressie
van cliënten is een lastig punt. Erkend wordt dat agressief gedrag mede veroorzaakt kan worden door de
kwaliteit van wonen en zorg van de cliënten. Een bijzonder voorbeeld is de cliënt met een 36-uurs ritme, die
moeilijk is in te passen en de zorg die op 24-uurs ritme is gebaseerd. Toen men dat eenmaal door had, en zijn
leefritme volgde, waren de problemen grotendeels opgelost.
Geleidelijk is de hulpverlening erin geslaagd om het separeren met 71% terug te dringen! Daaruit mag blijken
dat voor hen succesvol terugdringen van separeren niet per se nieuwe huisvesting nodig is. In het geval van De
Welhoek is het succes onder andere gebaseerd op een gelukkige samenwerking tussen de psychiater, manager
en verpleegkundig specialisten; allen zitten op hetzelfde spoor. De verpleegkundige teams omarmen de nieuwe
visie en zetten het om in praktisch handelen. Er wordt niet gesepareerd dan in hoge uitzondering, waarin de
cliënt nauwlijks meer aanspreekbaar is, en zeer agressief. Er wordt uitgegaan van de presentie-methodiek.
Het gaat erom partner van de cliënt te zijn, betrouwbaar te zijn, altijd naast iemand te blijven staan, bij hem te
blijven. De verpleegkundige blijft bij de cliënt zitten, probeert hem te bereiken, zo nodig door hem vast te
houden, en praat rustig tegen hem. Als de dienstdoende verpleegkundigen het echt niet meer aan kunnen, kan
een fysiek begeleider ingeschakeld worden. De cliënt wordt zo nodig fysiek vastgehouden totdat de agressie is
weggeëbt, en de cliënt op zijn kamer of in een time out-kamer bij kan komen. Kanttekening: Een verstandelijk
gehandicapte cliënt met autisme en schizofrenie en agressief gedrag, voor wie uiteindelijk het afdelingsbeleid
toch te weinig mogelijkheden bood, is overgeplaatst naar de ASVZ in Sliedrecht (zelfde afdeling waar Brandon
is geplaatst), waar hij het goed doet!

Dagactiviteiten. Voor de cliënten wordt een modulair dagprogramma opgezet, afhankelijk van de
mogelijkheden en behoeften van de cliënt. Dit kan bestaan uit deelname aan activiteiten in het Werk
Activiteiten Centrum (WAC), asiel voor huisdieren, kinderboerderij en/of kas, naast psychooteducatie en/of
trajectbegeleiding. Ook de cliënten op de gesloten afdelingen nemen deel aan de creatieve therapieën; zij
worden gebracht en opgehaald.
Zoals hierboven al beschreven is, wordt er met de cliënten gewerkt vanuit een
instelling van vertrouwen. Hoewel er zich incidenten voordoen (weglopen),
vindt de staf het te ver gaan om vanwege de incidenten de ‘goeden te laten
lijden’.
Dit wil niet zeggen dat er geen regels zijn, waarop de cliënten worden
aangesproken: soms komt het voor dat mensen ontslagen worden vanwege
hun gedrag. Wat hierbij ook speelt is dat op De Welhoek nog wel eens mensen
met een RM bij de opnameafdeling Blaak terecht komen, die hen vervolgens
doorstuurt naar De Welhoek.
Na deze zeer interessante informatieve bijeenkomst vertrokken de overige gesprekspartners weer naar hun
werk, en nam Irma ons mee naar het lunchcafé voor een heerlijk broodje. Daarna gingen we op excursie:
Op Welhoek 1 en 2 zagen we de gezellige huiskamers, verschillende aardig ingerichte rustkamers,
de eenpersoonsslaapkamers, aan de kleine kant. En ook bezochten we het separeerblok met zes separeers, die
inderdaad allemaal leeg waren! De deuren stonden wijd open. Die waren al een tijdje niet gebruikt. Een
prachtig resultaat! Het separeren was in anderhalf jaar tijd met 71% afgenomen!
Ook leidde Irma ons langs de vele werkplaatsen van het WAC (werkactiviteitencentrum). Indrukwekkend!
Nergens hebben we zulke prachtige, grote, goed geoutilleerde werkplaatsen gezien, waar veel cliënten met
veel animo en enthousiasme aan het werk waren! Onder andere een houtwerkplaats, kaarsenmakerij,
lasafdeling, grafische afdeling, grote computerzaal, waar wel twaalf cliënten aan het werk waren. Hier spraken
we even met de voorzitter en een lid van de cliëntenraad. Zij lieten zich heel tevreden uit over het beleid van
de instelling, en voelden zich bij alles goed gehoord.
Daarna kwam Loodds in beeld. Dit is een behandelafdeling voor mensen met een dubbele diagnose. Een
psychiatrische stoornis, gecombineerd met een verslaving. Loodds richt zich vooral op mensen die naar
verwachting langdurig afhankelijk zullen zijn van geestelijke gezondheidszorg en maatschappelijke
voorzieningen. Momenteel zijn er 96 cliënten bij Loodds op het terrein in zorg; veelal oorspronkelijk behorend
tot de OGGZ-groep van Rotterdam. De afdelingen van het gebouw zijn gesloten. Op een daarachter gelegen
grasveld is nog een rij appartementjes. Dit is de balansgroep. Deze bestaat uit cliënten die al langer in
behandeling zijn in Loodds. De groep richt zich op zelfmanagement en crisismanagement. Men leert de
symptomen herkennen, die bv voorafgaan aan een psychose of terugval in drugsgebruik.
Het dagprogramma is pittig; er wordt verwacht dat de opgenomen cliënten zich aan het dagprogramma
houden. Na een afkickperiode is verder alcohol- en drugsgebruik verboden. Na iedere afwezigheid vindt
alcohol- en drugscontrole plaats. Velen zijn hier opgenomen met een RM. Er wordt veel gebruik gemaakt van
activerende activiteiten, zoals van het WAC, en sportactiviteiten in het sportcentrum op het terrein.
Elke week stelt de cliënt zichzelf een doel – meestal een klein stapje op weg naar een drugsvrije terugkeer in de
samenleving. Dit doel wordt afgesproken met de persoonlijk begeleider, en na een week wordt besproken of
het doel gehaald is (bv. zelfstandig een boodschapje doen op het terrein). Ook na ontslag is het de bedoeling
dat de cliënt in ambulante zorg blijft, om terugval op te vangen.
Na een intensieve, zeer interessante dag onder leiding van Irma, die ons onvermoeibaar rondleidde op het
terrein van Delta en door De Welhoek, volgde nog een afrondend gesprekje met Ineke Sterrenburg,
coördinator van het Platform Chronische Psychiatrie, momenteel lid van een van de FACT teams. We bespraken
onze indrukken, en constateerden met elkaar dat er langzamerhand toch meer ‘muziek’ komt in de
behandeling van de vanouds langdurig zorgafhankelijke verblijfspatiënten, die steeds meer tot uiting komt door
de nadruk op rehabilitatie en herstel, de veranderde houding ten opzichte. van het toepassen van dwang, en

door het recht op goed wonen te erkennen. Aan dat laatste punt wordt ook op Delta gewerkt; nieuwbouw van
appartementjes staat in de steigers.
We bedankten Irma heel hartelijk voor alle tijd die ze er deze dag voor uitgetrokken had om ons kennis te laten
maken met vele, hoopgevende, aspecten van Delta Psychiatrisch Centrum!
Sjef Kemps en Ria Trinks