dweck_-_mindsets_in_de_canon_van_het_leren_bjorn_prevaas
dweck_-_mindsets_in_de_canon_van_het_leren_bjorn_prevaas
dweck_-_mindsets_in_de_canon_van_het_leren_bjorn_prevaas
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
31<br />
Carol Dweck<br />
M<strong>in</strong>dset<br />
2006<br />
– 397 –
31<br />
Door Björn Prevaas
m<strong>in</strong>dset<br />
Inleid<strong>in</strong>g<br />
‘Ik ben wel benieuwd wat jullie gaan doen voor <strong>de</strong> mensen met een stickertje achter hun naam.<br />
De groep mensen die b<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> organisatie is aangemerkt als talent, als high potential. Ik bedoel,<br />
dat stickertje heeft natuurlijk wel verwacht<strong>in</strong>gen gewekt. En totnogtoe constateer ik dat we net als<br />
<strong>de</strong> an<strong>de</strong>ren wor<strong>de</strong>n behan<strong>de</strong>ld.’<br />
Deze uitspraak komt uit een <strong>in</strong>terview dat ik hield ter voorbereid<strong>in</strong>g op een ontwikkeltraject<br />
voor managers <strong>in</strong> een net gefuseer<strong>de</strong> en gereorganiseer<strong>de</strong> organisatie.<br />
We <strong>de</strong><strong>de</strong>n <strong>de</strong>ze <strong>in</strong>terviews om erachter te komen hoe <strong>het</strong> dagelijks leven <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong>ze managers eruitzag, met welke vraagstukken zij te maken had<strong>de</strong>n en hoe we<br />
op basis daar<strong>van</strong> <strong>het</strong> ontwikkeltraject <strong>het</strong> beste kon<strong>de</strong>n vormgeven. ‘Talent’ bleek<br />
een kwetsbaar thema. Er waren mensen ‘aangemerkt als talent’, en dat had dui<strong>de</strong>lijk<br />
verwacht<strong>in</strong>gen opgeroepen. Wat me <strong>in</strong>trigeert, is wat <strong>het</strong> zijn <strong>van</strong> ‘talent’, of<br />
<strong>het</strong> behan<strong>de</strong>ld wor<strong>de</strong>n als ‘talent’, nu doet met <strong>het</strong> <strong>leren</strong> en ontwikkelen.<br />
Eenzelf<strong>de</strong> vraag overviel me wanneer ik <strong>de</strong> afgelopen jaren jongtalentprogramma’s<br />
begeleid<strong>de</strong>. Tot mijn verbaz<strong>in</strong>g liepen sessies met die groepen m<strong>in</strong><strong>de</strong>r makkelijk<br />
dan ik had verwacht. Was mijn veron<strong>de</strong>rstell<strong>in</strong>g dat <strong>de</strong>ze jongelui niet terug<br />
zou<strong>de</strong>n schrikken voor <strong>de</strong> nodige uitdag<strong>in</strong>gen, en sterker nog: er<strong>van</strong> zou<strong>de</strong>n genieten<br />
om <strong>in</strong> <strong>het</strong> diepe gegooid te wor<strong>de</strong>n en met spannen<strong>de</strong> nieuwe vraagstukken<br />
aan <strong>de</strong> gang te gaan, bleek dat meestal niet <strong>het</strong> geval. ‘Succesvolle mensen zijn<br />
mensen die lief<strong>de</strong> hebben voor <strong>het</strong> <strong>leren</strong>, uitdag<strong>in</strong>gen opzoeken, <strong>in</strong>zet waar<strong>de</strong>ren,<br />
en volhar<strong>de</strong>n wanneer zij geconfronteerd wor<strong>de</strong>n met moeilijkhe<strong>de</strong>n’ (Dweck &<br />
Sorich, 1999). Maar ‘en groupe’ trof ik eer<strong>de</strong>r voorzichtigheid aan. Niet te veel achter<br />
je schutt<strong>in</strong>kje laten kijken. Vooral niet laten blijken dat je eigenlijk nog maar<br />
net komt kijken en ook niet goed weet hoe <strong>het</strong> allemaal werkt.<br />
De Amerikaanse psychologe Carol Dweck heeft <strong>van</strong> dit thema haar queeste gemaakt.<br />
Haar laatste boek verscheen <strong>in</strong> 2011 <strong>in</strong> een Ne<strong>de</strong>rlandse vertal<strong>in</strong>g: M<strong>in</strong>dset,<br />
<strong>de</strong> weg naar een succesvol leven (oorspronkelijke titel M<strong>in</strong>dset, the new psychology of success,<br />
2006). ‘Ze maakt dui<strong>de</strong>lijk waarom <strong>het</strong> prijzen <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>in</strong>telligentie en <strong>het</strong> talent<br />
<strong>van</strong> onze k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren niet bevor<strong>de</strong>rlijk is voor hun zelfvertrouwen en prestaties, maar<br />
hun succes zelfs <strong>in</strong> <strong>de</strong> weg kan staan.’ Een fasc<strong>in</strong>eren<strong>de</strong> tegenstell<strong>in</strong>g <strong>in</strong> één z<strong>in</strong>.<br />
Eentje die me doet <strong>de</strong>nken aan <strong>het</strong> <strong>in</strong>terview met Het Talent, maar ook aan mijn<br />
eigen zoektochten. Want, laat ik eerlijk zijn, als er een vraagstuk voorbijkomt dat<br />
ik al ettelijke keren heb opgelost, en waar<strong>van</strong> ik weet dat ik <strong>het</strong> goed kan oplossen,<br />
dan is <strong>het</strong> soms gemakkelijker daar nog een keer voor te kiezen (en <strong>de</strong> lofzang al <strong>in</strong><br />
mijn broekzak te hebben), dan bewust te gaan voor een lastige nieuwe uitdag<strong>in</strong>g<br />
(met geen enkele garantie op succes).<br />
Carol Dweck<br />
– 399 –
m<strong>in</strong>dset<br />
Dwecks beschrijv<strong>in</strong>g <strong>van</strong> <strong>de</strong> statische en <strong>de</strong> op groei gerichte m<strong>in</strong>dset gaf me een<br />
an<strong>de</strong>re manier <strong>van</strong> kijken naar <strong>de</strong> zojuist genoem<strong>de</strong> vraagstukken. En meer dan<br />
dat, ze <strong>de</strong>ed me ook an<strong>de</strong>rs naar mezelf kijken, hoe ik met feedback omga, hoe ik<br />
tegen (potentiële) mislukk<strong>in</strong>gen aankijk, en hoe ik met mijn eigen <strong>leren</strong> en ontwikkelen<br />
bezig ben. Naar hoe we tot een beter gesprek met elkaar kunnen komen<br />
over <strong>leren</strong> en ontwikkelen, met meer diepgang en m<strong>in</strong><strong>de</strong>r <strong>de</strong> neig<strong>in</strong>g om vooral te<br />
laten zien wat je al wel weet en kunt. Inzichten die <strong>in</strong> ons vakgebied absoluut een<br />
plaats verdienen!<br />
Biografie <strong>van</strong> Carol Dweck<br />
Theorie<br />
Carol S. Dweck (geboren op 17 oktober 1946) is na een loopbaan aan <strong>de</strong> universiteiten<br />
<strong>van</strong> Columbia, Harvard en Ill<strong>in</strong>ois, s<strong>in</strong>ds 2004 professor <strong>in</strong> <strong>de</strong> sociale en cognitieve<br />
psychologie aan Stanford University (VS). Al 25 jaar houdt ze zich bezig met<br />
vraagstukken rondom motivatie, persoonlijkheid, ontwikkel<strong>in</strong>g en <strong>in</strong>telligentie.<br />
Als je voor een dubbeltje geboren bent, word je dan nooit een kwartje? Hoe kan <strong>het</strong><br />
nu dat sommige mensen groeien <strong>van</strong> tegenslagen en an<strong>de</strong>ren er totaal <strong>de</strong> weg <strong>van</strong><br />
kwijt raken? Wat maakt dat talent soms stolt en er niet uitkomt wat er toch wel <strong>in</strong><br />
leek te zitten? Dat zijn vragen waar Dweck zich mee bezighoudt. Haar werk maakt<br />
<strong>de</strong>el uit <strong>van</strong> <strong>de</strong> positieve psychologie, waar<strong>van</strong> Mart<strong>in</strong> Seligman <strong>de</strong> grondlegger is<br />
(Seligman, 2000). Het is een strom<strong>in</strong>g <strong>in</strong> <strong>de</strong> psychologie die uitgaat <strong>van</strong> <strong>de</strong> kracht<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> overtuig<strong>in</strong>gen <strong>van</strong> mensen, <strong>van</strong> positieve ervar<strong>in</strong>gen (zoals geluk, hoop en<br />
lief<strong>de</strong>) en positieve eigenschappen (zoals vitaliteit, doorzett<strong>in</strong>gsvermogen en wijsheid).<br />
Dweck heeft ruim tw<strong>in</strong>tig jaar on<strong>de</strong>rzoek gedaan naar persoonlijk succes. Haar<br />
boek M<strong>in</strong>dset geeft <strong>het</strong> overzicht <strong>van</strong> dit on<strong>de</strong>rzoek. Het is een on<strong>de</strong>rzoek naar <strong>de</strong><br />
verschillen tussen mensen die er wel en niet <strong>van</strong> overtuigd zijn zelf <strong>de</strong> capaciteit<br />
te hebben om hun persoonlijke eigenschappen en vermogens _zoals talent en<br />
<strong>in</strong>telligentie_ te ontwikkelen. Ze raakt daarmee een vraagstuk aan waarover geleer<strong>de</strong>n<br />
al s<strong>in</strong>ds jaar en dag ver<strong>de</strong>eld zijn; namelijk <strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong> <strong>in</strong>telligentie<br />
ontwikkelbaar is en welke factoren daarop <strong>van</strong> <strong>in</strong>vloed zijn.<br />
In haar on<strong>de</strong>rzoek on<strong>de</strong>rscheidt Dweck zich doordat ze vooral geïnteresseerd is<br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rliggen<strong>de</strong> overtuig<strong>in</strong>gen _opvatt<strong>in</strong>gen, <strong>m<strong>in</strong>dsets</strong>_ <strong>van</strong> mensen ten<br />
aanzien <strong>van</strong> <strong>de</strong> ontwikkelbaarheid <strong>van</strong> hun persoonlijke eigenschappen, en hun<br />
eigen <strong>in</strong>telligentie. De <strong>in</strong>vloed die <strong>de</strong>ze overtuig<strong>in</strong>gen hebben, zijn enorm. Ze bepalen<br />
gedrag, bijvoorbeeld als <strong>het</strong> erom gaat hoe mislukk<strong>in</strong>gen te verwerken of<br />
– 400 –
m<strong>in</strong>dset<br />
juist <strong>de</strong> neig<strong>in</strong>g te hebben om uitdag<strong>in</strong>gen aan te gaan. De verschillen <strong>in</strong> m<strong>in</strong>dset<br />
v<strong>in</strong><strong>de</strong>n hun verklar<strong>in</strong>g <strong>in</strong> <strong>de</strong> opvoed<strong>in</strong>g en <strong>de</strong> manier waarop je omgev<strong>in</strong>g (dus<br />
ook management, coaches, partners, vrien<strong>de</strong>n en begelei<strong>de</strong>rs) omgaat met jouw<br />
successen en falen. Maar uite<strong>in</strong><strong>de</strong>lijk is <strong>het</strong> toch ook een persoonlijke keuze welke<br />
overtuig<strong>in</strong>g je hanteert. In <strong>de</strong> basis is <strong>het</strong> gedachtegoed <strong>van</strong> Dweck samen te vatten<br />
<strong>in</strong> een on<strong>de</strong>rscheid tussen twee soorten <strong>m<strong>in</strong>dsets</strong>: 1) <strong>de</strong> statische ( fixed) m<strong>in</strong>dset<br />
en 2) <strong>de</strong> op groei gerichte (growth) m<strong>in</strong>dset. In dit hoofdstuk verkennen we <strong>de</strong>ze<br />
<strong>m<strong>in</strong>dsets</strong> wat dieper: wat zijn <strong>de</strong> verschillen, hoe komen ze tot stand, wat zijn <strong>de</strong><br />
achterliggen<strong>de</strong> misvatt<strong>in</strong>gen en wat zijn belangrijke aandachtspunten voor jezelf<br />
en an<strong>de</strong>ren?<br />
Wat nemen wij voor waar aan?<br />
Voordat ik <strong>de</strong> twee <strong>m<strong>in</strong>dsets</strong> ver<strong>de</strong>r verken, is <strong>het</strong> goed even kort wat misvatt<strong>in</strong>gen<br />
uit <strong>de</strong> weg te ruimen (Dweck, 2000):<br />
▪▪<br />
De algemene verwacht<strong>in</strong>g is dat mensen met een f l<strong>in</strong>ke dosis <strong>in</strong>telligentie ook<br />
<strong>de</strong> mensen zijn die wel <strong>van</strong> een uitdag<strong>in</strong>g hou<strong>de</strong>n. Dat was mijn aanname ook<br />
<strong>in</strong> <strong>het</strong> werken met groepen jonge talenten <strong>in</strong> organisaties. Toch wijst on<strong>de</strong>rzoek<br />
uit dat <strong>het</strong> juist <strong>de</strong>ze stu<strong>de</strong>nten zijn die zich <strong>het</strong> meest druk maken over<br />
fouten, tekortschieten en niet slagen.<br />
▪▪<br />
Je zou ook verwachten dat leerl<strong>in</strong>gen en stu<strong>de</strong>nten die succesvol zijn op school,<br />
<strong>de</strong> natuurlijke neig<strong>in</strong>g hebben om hun uitdag<strong>in</strong>gen op te zoeken. Alles wijst er<br />
echter op dat succes geen boost geeft aan <strong>de</strong> wens om nieuwe uitdag<strong>in</strong>gen op<br />
▪▪<br />
▪▪<br />
te zoeken. Sterker nog, <strong>het</strong> tegenovergestel<strong>de</strong> blijkt waar.<br />
We hebben <strong>in</strong> onze maatschappij een doorgew<strong>in</strong>terd i<strong>de</strong>e dat bevestig<strong>in</strong>g en<br />
prijzen belangrijk is. Overal horen we ou<strong>de</strong>rs hun k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren positieve feedback<br />
geven als ze iets goed doen, en ook managers wor<strong>de</strong>n er<strong>in</strong> opgeleid vooral positieve<br />
feedback te geven. De hoop is dat die positieve feedback leidt tot meer<br />
<strong>van</strong> dat mooie gedrag. Het on<strong>de</strong>rzoek <strong>van</strong> Dweck wijst echter uit dat dit soort<br />
‘stimulans’ kan lei<strong>de</strong>n tot angst om te mislukken, vermij<strong>de</strong>n <strong>van</strong> risico’s en<br />
zelftwijfel.<br />
Al met al v<strong>in</strong><strong>de</strong>n we <strong>het</strong> logisch en <strong>van</strong>zelfsprekend dat mensen die overtuigd<br />
zijn <strong>van</strong> hun eigen <strong>in</strong>telligentie, natuurlijk niets te vrezen hebben en dus moedig<br />
met uitdag<strong>in</strong>gen omgaan. Helaas is dat maar een kle<strong>in</strong> <strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>het</strong> hele<br />
verhaal. Juist veel <strong>in</strong>telligente mensen willen niet dat hun <strong>in</strong>telligentie op <strong>de</strong><br />
proef gesteld wordt.<br />
De verwacht<strong>in</strong>g dat als mensen geloven <strong>in</strong> hun eigen kunnen dit ook automatisch<br />
leidt tot succes, heeft een <strong>in</strong>tuïtieve logica <strong>in</strong> zich die bijna niet te weerleggen lijkt.<br />
Hoe zou dit nu eigenlijk niet waar kunnen zijn?<br />
Carol Dweck<br />
– 401 –
m<strong>in</strong>dset<br />
Het verhaal <strong>van</strong> Dweck is geen pleidooi voor straf en mislukk<strong>in</strong>gen. Het is ook<br />
geen tegenhanger voor een goed zelfvertrouwen. Waar <strong>het</strong> wel over gaat is dat dit<br />
zelfvertrouwen niet <strong>de</strong> kern <strong>van</strong> motivatie en groei vormt!<br />
De statische en <strong>de</strong> op groei gerichte m<strong>in</strong>dset<br />
En dan nu even <strong>de</strong> diepte <strong>in</strong>. Wat betekenen nu die <strong>m<strong>in</strong>dsets</strong>?<br />
Als <strong>de</strong> m<strong>in</strong>dset statisch is<br />
Mensen met een statische m<strong>in</strong>dset geloven dat <strong>in</strong>telligentie, persoonlijkheid en<br />
karakter <strong>van</strong> nature gegeven zijn. Je wordt ermee geboren. Ze liggen dus vast en<br />
kunnen niet wor<strong>de</strong>n ontwikkeld. Vanuit dit perspectief ben je slim of dom, getalenteerd<br />
of doorsnee, een lei<strong>de</strong>r of een volger. Je kwaliteiten zijn gegeven, en<br />
voorspellen daarmee al vroeg <strong>het</strong> succes <strong>in</strong> <strong>het</strong> leven. Mensen met een statische<br />
m<strong>in</strong>dset zijn erop gericht te ‘bewijzen’ en te bevestigen dat ze rijkelijk be<strong>de</strong>eld<br />
zijn met een zekere mate <strong>van</strong> <strong>in</strong>telligentie, persoonlijkheid en karakter. Vaak heeft<br />
dit tot gevolg dat ze zich bij voortdur<strong>in</strong>g beoor<strong>de</strong>eld voelen. ‘Je zou toch niet <strong>de</strong><br />
<strong>in</strong>druk willen wekken dat <strong>de</strong>ze meest basale eigenschappen <strong>in</strong> jou onvoldoen<strong>de</strong><br />
aanwezig zijn!’<br />
Als je hard moet werken om een bepaal<strong>de</strong> taak te volbrengen, dan ben je gewoon<br />
niet goed genoeg en zou <strong>het</strong> eigenlijk beter voor je zijn om iets an<strong>de</strong>rs te gaan<br />
doen. Het is je letterlijk ‘niet gegeven’. Mensen met een statische m<strong>in</strong>dset haken<br />
relatief snel af als iets niet lukt, en kunnen zich hierbij machteloos, gefrustreerd<br />
en afgewezen voelen. Ze laten hun eigenwaar<strong>de</strong> bepalen door wat ze wel of niet<br />
<strong>de</strong>nken te kunnen, en ver<strong>de</strong>digen dit i<strong>de</strong>e stelselmatig om dat zelfvertrouwen te<br />
behou<strong>de</strong>n. In <strong>de</strong>ze m<strong>in</strong>dset is <strong>het</strong> voor <strong>de</strong> hand liggend om uitdag<strong>in</strong>gen waar<strong>van</strong><br />
je <strong>de</strong> afloop niet kent en die dus wellicht <strong>het</strong> tegen<strong>de</strong>el <strong>van</strong> jouw kwaliteiten zou<strong>de</strong>n<br />
kunnen bewijzen, uit <strong>de</strong> weg te gaan. In <strong>de</strong> feedback is <strong>het</strong> vooral belangrijk<br />
om iets te horen over je bekwaamhe<strong>de</strong>n. ‘Corrigeren<strong>de</strong>’ <strong>in</strong>put voelt bedreigend en<br />
wordt daarom zoveel mogelijk uit <strong>de</strong> weg gegaan.<br />
Als <strong>de</strong> m<strong>in</strong>dset op groei gericht is<br />
Dat <strong>in</strong>telligentie, persoonlijkheid en karakter juist kunnen groeien door <strong>in</strong>spann<strong>in</strong>g,<br />
toewijd<strong>in</strong>g en doorzett<strong>in</strong>gsvermogen is een opvatt<strong>in</strong>g <strong>van</strong> mensen met een<br />
op groei gerichte m<strong>in</strong>dset. Deze eigenschappen zijn niet meer dan een beg<strong>in</strong>punt <strong>van</strong><br />
waaruit je je kunt ontwikkelen. De ware potentie <strong>van</strong> <strong>de</strong> mens is onbekend (en<br />
bovendien niet precies vast te stellen). Je kunt je prestaties op welk gebied dan ook<br />
verbeteren door er (nog meer) moeite voor te doen, te oefenen, vlieguren te maken<br />
– 402 –
m<strong>in</strong>dset<br />
of naar an<strong>de</strong>re leermetho<strong>de</strong>n te zoeken. Mensen met een op groei gerichte m<strong>in</strong>dset<br />
geloven <strong>in</strong> <strong>de</strong> vooruitgang.<br />
Voor <strong>de</strong>ze mensen loont <strong>het</strong> dan ook om situaties op te zoeken waar<strong>van</strong> ze kunnen<br />
<strong>leren</strong>, waar<strong>in</strong> ze vraagstukken tegenkomen die ze nog niet eer<strong>de</strong>r hebben gezien,<br />
laat staan die ze on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> knie hebben. Ze zijn geneigd méér verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />
en risico’s te nemen dan strikt noodzakelijk om doelen te halen. En wanneer iets<br />
niet meteen lukt, voelen ze zich m<strong>in</strong><strong>de</strong>r snel machteloos, wanhopig en beoor<strong>de</strong>eld.<br />
Deze houd<strong>in</strong>g leidt tot leergierigheid en <strong>het</strong> broodnodige <strong>in</strong>casser<strong>in</strong>gsvermogen<br />
om te groeien en te ontwikkelen. In <strong>het</strong> ka<strong>de</strong>r <strong>van</strong> feedback gaat <strong>de</strong> <strong>in</strong>teresse dan<br />
ook vooral uit naar <strong>in</strong>formatie die <strong>de</strong> eigen kennis en <strong>in</strong>zichten kan vergroten. De<br />
valkuil <strong>van</strong> <strong>de</strong> op groei gerichte m<strong>in</strong>dset is dat mensen soms geneigd zijn zich te<br />
lang vast te bijten <strong>in</strong> iets wat ze écht niet kunnen.<br />
Ontwikkel<strong>in</strong>g <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>m<strong>in</strong>dsets</strong><br />
Je merkt al <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze beschrijv<strong>in</strong>g dat er, zeker volgens Dweck, een wenselijke en<br />
een m<strong>in</strong><strong>de</strong>r wenselijke m<strong>in</strong>dset is. Waarbij <strong>het</strong> overigens niet zo is dat je óf <strong>de</strong> ene<br />
óf <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re hebt. Er is vrijwel altijd sprake <strong>van</strong> een verhoud<strong>in</strong>g tussen bei<strong>de</strong> en<br />
bovendien kan een m<strong>in</strong>dset zich op bepaal<strong>de</strong> momenten meer of m<strong>in</strong><strong>de</strong>r manifesteren.<br />
In gesprekken met an<strong>de</strong>ren die jouw m<strong>in</strong>dset spiegelen of ref lecteren bijvoorbeeld,<br />
kan die <strong>van</strong> jezelf versterkt wor<strong>de</strong>n of een an<strong>de</strong>r stukje <strong>van</strong> jezelf naar<br />
boven brengen. Over <strong>het</strong> algemeen zijn we er ons niet <strong>van</strong> bewust waar we ons op<br />
<strong>het</strong> cont<strong>in</strong>uüm bev<strong>in</strong><strong>de</strong>n, maar kunnen we <strong>het</strong> bij an<strong>de</strong>ren wel af lei<strong>de</strong>n uit <strong>het</strong><br />
vertoon<strong>de</strong> gedrag _ en dan vooral uit <strong>de</strong> diverse reacties op situaties waar<strong>in</strong> iets<br />
(nog) niet lukt.<br />
Belangrijk voor ons vak <strong>van</strong> <strong>leren</strong> en ontwikkelen en geheel passend <strong>in</strong> <strong>de</strong> traditie<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> positieve psychologie, is Dwecks oproep dat je een keuze hebt <strong>in</strong> <strong>het</strong> hanteren<br />
<strong>van</strong> je m<strong>in</strong>dset, en dat die <strong>in</strong> zichzelf ook ontwikkelbaar is. Dweck draagt<br />
zichzelf meermaals als voorbeeld aan, en ik herken ‘m <strong>in</strong> <strong>de</strong> afgelopen perio<strong>de</strong> ook:<br />
hoe meer je er<strong>van</strong> weet, hoe alerter je erop bent, hoe meer je <strong>in</strong> <strong>de</strong> groei-m<strong>in</strong>dset<br />
kunt stappen. En <strong>het</strong> zal <strong>in</strong>mid<strong>de</strong>ls dui<strong>de</strong>lijk zijn dat <strong>het</strong> Dweck daar uite<strong>in</strong><strong>de</strong>lijk<br />
om te doen is.<br />
Waar komt jouw m<strong>in</strong>dset <strong>van</strong>daan?<br />
Een <strong>in</strong>teressante vraag is natuurlijk: hoe kom je nu aan die m<strong>in</strong>dset? Waardoor<br />
ontstaat <strong>de</strong>ze? De basis er<strong>van</strong> wordt gelegd <strong>in</strong> onze opvoed<strong>in</strong>g en <strong>de</strong> leersituaties<br />
waar<strong>in</strong> we ons <strong>in</strong> <strong>de</strong> eerste <strong>de</strong>cennia <strong>van</strong> ons leven begeven. Al vroeg krijgen we<br />
te maken met een breed scala aan boodschappen, adviezen en lessen <strong>van</strong> ou<strong>de</strong>rs,<br />
leraren, coaches en an<strong>de</strong>ren. ‘Jeetje wat goed doe je dat!’ Of juist: ‘Dat leer je dus<br />
nooit.’ De opmerk<strong>in</strong>gen gaan over wat we doen en <strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong> onze ou<strong>de</strong>rs en<br />
Carol Dweck<br />
– 403 –
m<strong>in</strong>dset<br />
an<strong>de</strong>ren dat waar<strong>de</strong>ren. Het is opmerkelijk hoe gevoelig k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren voor <strong>de</strong>ze boodschappen<br />
zijn, en hoe serieus ze die opvatten. En hoe kle<strong>in</strong> <strong>de</strong> verschillen tussen<br />
die boodschappen ook lijken, ze kunnen <strong>in</strong> die eerste jaren <strong>het</strong> verschil maken<br />
voor <strong>de</strong> ontwikkel<strong>in</strong>g <strong>van</strong> <strong>de</strong> ene of <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re m<strong>in</strong>dset.<br />
De boodschappen die een meer statische m<strong>in</strong>dset <strong>in</strong> <strong>de</strong> hand werken, gaan over<br />
succes en falen, over <strong>de</strong> mate <strong>van</strong> talent, over wat iemand <strong>in</strong> huis heeft. ‘Wat heb je<br />
dat snel geleerd! Je bent zo knap.’ ‘Je bent zo goed <strong>in</strong> je vak!’ Het i<strong>de</strong>e achter <strong>de</strong>ze<br />
opmerk<strong>in</strong>gen is vaak <strong>de</strong> hoop hiermee <strong>het</strong> (zelf )vertrouwen bij <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r te vergroten<br />
en prestaties ver<strong>de</strong>r te stimu<strong>leren</strong>. Helaas, helaas, uite<strong>in</strong><strong>de</strong>lijk veroorzaken ze<br />
vaak <strong>het</strong> tegenovergestel<strong>de</strong>. Ik kom daar zo op terug.<br />
De boodschappen die een op groei gerichte m<strong>in</strong>dset bevor<strong>de</strong>ren, gaan over <strong>in</strong>zet,<br />
doorzett<strong>in</strong>gsvermogen, keuzes en uitdag<strong>in</strong>g. ‘Ik bewon<strong>de</strong>r <strong>de</strong> manier waarop je<br />
alle strategieën hebt gevolgd om dat probleem op te lossen. Je hebt <strong>het</strong> op een<br />
aantal verschillen<strong>de</strong> manieren geprobeerd en uite<strong>in</strong><strong>de</strong>lijk <strong>de</strong> oploss<strong>in</strong>g gevon<strong>de</strong>n.’<br />
Het verschil zit dus <strong>in</strong> <strong>het</strong> richten <strong>van</strong> <strong>de</strong> aandacht op ‘prestaties’, of op <strong>het</strong> ontwikkelproces.<br />
Een op groei gerichte m<strong>in</strong>dset ontstaat doordat er oog en waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g<br />
is voor <strong>het</strong> nemen <strong>van</strong> <strong>in</strong>itiatief, <strong>het</strong> doorzien <strong>van</strong> een moeilijke opdracht,<br />
voor <strong>het</strong> <strong>leren</strong> <strong>van</strong> nieuwe d<strong>in</strong>gen, <strong>het</strong> niet terugschrikken voor tegenslag, voor<br />
<strong>het</strong> openstaan voor kritiek en daar ler<strong>in</strong>g uit trekken. Met <strong>de</strong> opmerk<strong>in</strong>g: ‘Misschien<br />
zou zelfs <strong>het</strong> ontbreken <strong>van</strong> <strong>de</strong> voortduren<strong>de</strong> behoefte aan complimenten<br />
beloond moeten wor<strong>de</strong>n’, zet Dweck <strong>de</strong>ze algemene aanname op scherp!<br />
M<strong>in</strong>dsets en <strong>het</strong> omgaan met uitdag<strong>in</strong>gen en tegenslag<br />
Centraal <strong>in</strong> <strong>het</strong> werk <strong>van</strong> Dweck staat uite<strong>in</strong><strong>de</strong>lijk <strong>het</strong> omgaan met uitdag<strong>in</strong>gen<br />
en tegenslag. Aangezien dit punt <strong>in</strong> <strong>het</strong> on<strong>de</strong>rzoek nadrukkelijk aandacht krijgt,<br />
hieron<strong>de</strong>r specifiek op dit punt <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> reacties naast elkaar.<br />
Als <strong>de</strong> m<strong>in</strong>dset statisch is<br />
Mensen met een dom<strong>in</strong>ant statische m<strong>in</strong>dset willen hun verworven positie als talent<br />
ten opzichte <strong>van</strong> an<strong>de</strong>ren zoveel mogelijk handhaven en risico’s op verlies daar<strong>van</strong><br />
vermij<strong>de</strong>n. Nieuwe uitdag<strong>in</strong>gen die mogelijkerwijs een bedreig<strong>in</strong>g voor die<br />
positie vormen, bijvoorbeeld omdat ze aan <strong>het</strong> licht brengen dat ze er (nog) niet<br />
<strong>de</strong> kennis of vaardighe<strong>de</strong>n voor hebben, wor<strong>de</strong>n dan ook liever verme<strong>de</strong>n of maar<br />
voorzichtig aangegaan. Of <strong>in</strong> ie<strong>de</strong>r geval zullen ze maar schoorvoetend laten blijken,<br />
dat ze zo’n uitdag<strong>in</strong>g toch ook best wel spannend v<strong>in</strong><strong>de</strong>n en behoefte hebben<br />
aan support en regelmatige feedback. Ze kunnen <strong>de</strong> neig<strong>in</strong>g hebben hun talent<br />
– 404 –
m<strong>in</strong>dset<br />
meer dan gemid<strong>de</strong>ld ten toon te sprei<strong>de</strong>n. En áls <strong>het</strong> misgaat, zullen ze liever niet<br />
toegeven dat ze fout zaten of <strong>de</strong> oorzaak aan an<strong>de</strong>re omstandighe<strong>de</strong>n wijten. Natuurlijk<br />
kan zo’n mislukk<strong>in</strong>g, ook al zie je dat aan <strong>de</strong> buitenkant niet, stevig doorwerken<br />
<strong>in</strong> <strong>het</strong> zelfvertrouwen.<br />
Als <strong>de</strong> m<strong>in</strong>dset op groei gericht is<br />
De mensen die voornamelijk over een op groei gerichte m<strong>in</strong>dset beschikken, hebben<br />
veel m<strong>in</strong><strong>de</strong>r behoefte te bewijzen dat ze op een bepaald vlak hun sporen hebben<br />
verdiend. Ze laten zich niet voorstaan op een bepaald talent of een positie. Ze zien<br />
uitdag<strong>in</strong>gen als een kans om nieuwe d<strong>in</strong>gen te <strong>leren</strong> en mislukk<strong>in</strong>gen als een teken<br />
dat ze nog een weg te gaan hebben; een weg die ze graag willen bewan<strong>de</strong>len,<br />
omdat dat <strong>de</strong> manier is om te groeien en ver<strong>de</strong>r te komen. Ze zien eigen fouten<br />
en tekortkom<strong>in</strong>gen dus ook wel eerlijk on<strong>de</strong>r ogen. Als gevolg hier<strong>van</strong> kunnen<br />
ze stappen on<strong>de</strong>rnemen met een vertrouwen dat gebaseerd is op feiten. Mislukk<strong>in</strong>gen<br />
hebben dan ook een m<strong>in</strong><strong>de</strong>r groot effect op <strong>het</strong> zelfvertrouwen dan bij <strong>de</strong><br />
mensen met een statische m<strong>in</strong>dset.<br />
M<strong>in</strong>dsets en <strong>de</strong> <strong>in</strong>schatt<strong>in</strong>g <strong>van</strong> je eigen capaciteiten<br />
Interessant is <strong>in</strong> dit licht ook te weten dat veel mensen hun prestaties en kwaliteiten<br />
fout <strong>in</strong>schatten. De mensen met een statische m<strong>in</strong>dset zitten er volgens haar<br />
<strong>het</strong> meest naast. Zij die meer een op groei gerichte m<strong>in</strong>dset hebben, weten zichzelf<br />
nog <strong>het</strong> beste <strong>in</strong> te schatten. En dat is een belangrijk gegeven. Als je gelooft<br />
dat je jezelf kunt ontwikkelen, sta je open voor exacte <strong>in</strong>formatie over je huidige<br />
capaciteiten, ook al is <strong>de</strong>ze niet erg vleiend. En als je gericht bent op <strong>leren</strong>, dan<br />
heb je <strong>de</strong>ze <strong>in</strong>formatie nodig om dat effectief te kunnen doen. Degenen met een<br />
statische m<strong>in</strong>dset beoor<strong>de</strong>len <strong>in</strong>formatie over hun capaciteiten voornamelijk als<br />
goed of slecht, waardoor ze een vertekend beeld <strong>van</strong> zichzelf krijgen. Sommige<br />
<strong>in</strong>formatie wordt uitvergroot en an<strong>de</strong>re weggere<strong>de</strong>neerd, en voor je <strong>het</strong> weet ken<br />
je jezelf niet meer.<br />
Reflectie<br />
Het zal je ongetwijfeld zijn opgevallen dat <strong>de</strong> statische m<strong>in</strong>dset er <strong>in</strong> <strong>het</strong> tweeluik<br />
niet zo geweldig goed <strong>van</strong>af komt. De eerste uitdag<strong>in</strong>g is dan ook om je eigen<br />
opvatt<strong>in</strong>gen on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> loep te nemen en eerlijk voor jezelf te registreren hoeveel<br />
daar<strong>van</strong> bepaald wordt door statische of door op groei gerichte gedachten. Je zult<br />
verbaasd zijn hoe vaak <strong>de</strong> statische m<strong>in</strong>dset <strong>de</strong> kop opsteekt!<br />
Carol Dweck<br />
– 405 –
m<strong>in</strong>dset<br />
Handvatten voor <strong>de</strong> dagelijkse praktijk<br />
Met <strong>de</strong> hoeveelheid on<strong>de</strong>rzoeksgegevens die Dweck weet aan te dragen, is <strong>het</strong><br />
bijna verwon<strong>de</strong>rlijk dat haar <strong>in</strong>zichten niet beter <strong>in</strong>gebed zijn <strong>in</strong> <strong>de</strong> praktijk <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> <strong>leren</strong> en ontwikkelen, zowel <strong>in</strong> on<strong>de</strong>rwijs en opvoed<strong>in</strong>g als <strong>in</strong> oplei<strong>de</strong>n en organisatieontwikkel<strong>in</strong>g.<br />
Er kan zeker nog wel een slag gemaakt wor<strong>de</strong>n <strong>in</strong> <strong>de</strong> handreik<strong>in</strong>gen<br />
voor <strong>de</strong> praktijk. Wat dat betreft bie<strong>de</strong>n nieuwe <strong>in</strong>zichten op <strong>het</strong> gebied<br />
<strong>van</strong> nieuwsgierigheid wellicht een <strong>in</strong>teressant en aanvullend perspectief (zie ook<br />
hoofdstuk 33 ‘Nieuwsgierigheid’ <strong>van</strong> Robert-Jan Simons).<br />
M<strong>in</strong>dsets en <strong>de</strong> rol <strong>van</strong> managers <strong>in</strong> organisaties<br />
Tijd om nog even terug te gaan naar Het Talent dat ik <strong>in</strong> <strong>de</strong> Inleid<strong>in</strong>g ter sprake<br />
bracht. Het zal dui<strong>de</strong>lijk zijn dat <strong>de</strong> verschillen <strong>in</strong> <strong>m<strong>in</strong>dsets</strong> <strong>van</strong> belang zijn voor<br />
<strong>de</strong> rol <strong>van</strong> managers <strong>in</strong> organisaties, als <strong>het</strong> gaat om hun eigen <strong>leren</strong> en ontwikkelen<br />
en om hun verantwoor<strong>de</strong>lijkheid voor <strong>het</strong> leid<strong>in</strong>ggeven aan <strong>het</strong> <strong>leren</strong> en ontwikkelen<br />
<strong>van</strong> hun mensen.<br />
Als <strong>de</strong> m<strong>in</strong>dset op groei gericht is<br />
De managers met een op groei gerichte m<strong>in</strong>dset on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n zich, door <strong>de</strong> nadruk<br />
die zij leggen op <strong>de</strong> ontwikkel<strong>in</strong>g <strong>van</strong> <strong>de</strong> mensen en <strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong> zij hun<br />
eigen manier <strong>van</strong> werken on<strong>de</strong>rwerp <strong>van</strong> gesprek maken. Maar hier zijn nog een<br />
aantal <strong>in</strong>teressante bijverschijnselen waar te nemen:<br />
▪▪<br />
Ze proberen ook zelf voortdurend beter te wor<strong>de</strong>n, en omgeven zich daarom<br />
▪▪<br />
met <strong>de</strong> bekwaamste mensen die ze kunnen v<strong>in</strong><strong>de</strong>n.<br />
Ze stellen échte vragen, zien hun eigen fouten en tekortkom<strong>in</strong>gen eerlijk on<strong>de</strong>r<br />
ogen en vragen daar feedback op.<br />
Als <strong>de</strong> m<strong>in</strong>dset statisch is<br />
De managers met een statische m<strong>in</strong>dset hebben er natuurlijk meer belang bij om<br />
<strong>het</strong> eigen talent te benadrukken. De bijverschijnselen zijn:<br />
▪▪<br />
An<strong>de</strong>ren met een (kritische) men<strong>in</strong>g over hun functioneren, of mensen met een<br />
steil ontwikkelpad, krijgen m<strong>in</strong><strong>de</strong>r ruimte.<br />
▪▪<br />
Ruimte is er wel voor een groep helpers om hun briljante i<strong>de</strong>eën zo snel mogelijk<br />
tot uitvoer<strong>in</strong>g te brengen.<br />
De m<strong>in</strong>dset <strong>van</strong> een manager kan een stevige <strong>in</strong>vloed hebben op die <strong>van</strong> zijn me<strong>de</strong>werkers.<br />
De effecten <strong>van</strong> een statische m<strong>in</strong>dset lijken hel<strong>de</strong>r: <strong>het</strong> werkt <strong>het</strong> <strong>leren</strong><br />
– 406 –
m<strong>in</strong>dset<br />
en ontwikkelen bepaald niet <strong>in</strong> <strong>de</strong> hand. Misschien een i<strong>de</strong>e om daar bij <strong>de</strong> selectie<br />
<strong>van</strong> managers aandacht aan te beste<strong>de</strong>n?!<br />
M<strong>in</strong>dsets en motivatie<br />
Tenslotte terug naar motivatie. Hoe mensen te motiveren en <strong>in</strong>spireren is een<br />
vraag die zich tegenwoordig alom opdr<strong>in</strong>gt. Dat is overigens wel verklaarbaar<br />
door <strong>de</strong> steeds kortere kenniskr<strong>in</strong>gloop en <strong>de</strong> toename en dynamiek <strong>in</strong> onze wereld.<br />
Dit heeft zo z’n consequenties voor <strong>de</strong> cont<strong>in</strong>ue druk die er ligt op <strong>leren</strong> en<br />
ontwikkelen <strong>van</strong> me<strong>de</strong>werkers. Het is niet alleen een <strong>van</strong> <strong>de</strong> centrale thema’s <strong>in</strong><br />
<strong>het</strong> werk <strong>van</strong> Dweck, Daniel P<strong>in</strong>k schreef er zijn boek Drive over. Bei<strong>de</strong>n hebben<br />
overigens een gemeenschappelijke <strong>in</strong>teresse <strong>in</strong> <strong>de</strong> self-<strong>de</strong>term<strong>in</strong>ation theory waarmee<br />
Edward Deci en Richard Ryan hun sporen hebben verdiend. De l<strong>in</strong>k tussen <strong>de</strong>ze<br />
auteurs komt samen <strong>in</strong> hun nadruk op <strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong> <strong>het</strong> gedrag <strong>van</strong> mensen gebaseerd<br />
is op <strong>in</strong>tr<strong>in</strong>sieke motivatie en zelf bepal<strong>in</strong>g, <strong>in</strong> verhoud<strong>in</strong>g tot <strong>de</strong> externe<br />
impulsen die zij daarbij ook ervaren.<br />
Belonen en straffen zijn zo tw<strong>in</strong>tigste eeuw, betoogt P<strong>in</strong>k. In <strong>de</strong> eenentw<strong>in</strong>tigste<br />
eeuw draait <strong>het</strong> om <strong>het</strong> aanhaken op <strong>in</strong>tr<strong>in</strong>sieke motivators en <strong>het</strong> creëren <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
goe<strong>de</strong> condities, waarbij:<br />
1 ‘autonomy (the <strong>de</strong>sire to direct our own lives),<br />
2 mastery (the urge to get better and better at someth<strong>in</strong>g that matters), and<br />
3 purpose (the yearn<strong>in</strong>g to do what we do <strong>in</strong> the service of someth<strong>in</strong>g larger than ourselves)’<br />
<strong>de</strong> drie cruciale bouwstenen zijn.<br />
Over <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> conditie, meesterschap, geeft P<strong>in</strong>k aan dat <strong>de</strong>ze af hankelijk is <strong>van</strong><br />
drie bijzon<strong>de</strong>re regels:<br />
▪▪<br />
Meesterschap is een mentaliteit (m<strong>in</strong>dset): <strong>het</strong> vergt <strong>het</strong> vermogen om je capaciteiten<br />
niet als e<strong>in</strong>dig, maar als one<strong>in</strong>dig verbeterbaar te beschouwen.<br />
▪▪<br />
Meesterschap is ook lij<strong>de</strong>n: <strong>het</strong> vergt <strong>in</strong>spann<strong>in</strong>g, grit (doorzett<strong>in</strong>gsvermogen<br />
en passie) en doelbewuste oefen<strong>in</strong>g (zie ook hoofdstuk 14 ‘Deliberate practice’).<br />
▪▪<br />
Tot slot is meesterschap een asymptoot: <strong>het</strong> is onmogelijk <strong>het</strong> volledig te bereiken,<br />
wat <strong>het</strong> zowel frustrerend als aanlokkelijk maakt.<br />
Het is dui<strong>de</strong>lijk dat we <strong>in</strong> P<strong>in</strong>k een aanhanger <strong>van</strong> <strong>het</strong> werk <strong>van</strong> Dweck ontmoeten,<br />
en <strong>het</strong> is prettig om ook <strong>in</strong> zijn werk <strong>in</strong>zicht te krijgen <strong>in</strong> hoe <strong>m<strong>in</strong>dsets</strong>, feedback<br />
en motivatie <strong>in</strong> elkaar grijpen. ‘(…) done wrong, praise can become yet another “if-then”<br />
reward that can squash creativity and stif le <strong>in</strong>tr<strong>in</strong>sic motivation. (…) Praise effort and strategy, not<br />
<strong>in</strong>telligence.’<br />
Carol Dweck<br />
– 407 –
m<strong>in</strong>dset<br />
Referenties<br />
Literatuur (volledige literatuurlijst: pag<strong>in</strong>a 637)<br />
Dweck, C.S. (2000). Self-theories, Their role <strong>in</strong> Motivation, Personality and Development.<br />
New York/Lon<strong>de</strong>n: Psychology Press.<br />
Dweck, C.S. (2006). M<strong>in</strong>dset: The New Psychology of Success. New York: Random House.<br />
Dweck, C.S. (2011). M<strong>in</strong>dset, <strong>de</strong> weg naar een succesvol leven. Amsterdam: Uitgeverij<br />
SWP.<br />
Dweck, C.S. & L.A. Sorich (1999). Mastery-oriented th<strong>in</strong>k<strong>in</strong>g. In: C.R. Sny<strong>de</strong>r (ed.),<br />
Cop<strong>in</strong>g: The psychology of what works. New York: Oxford University Press.<br />
P<strong>in</strong>k, D.H. (2011). Drive, the surpris<strong>in</strong>g truth of what motivates us. Ed<strong>in</strong>burgh: Canogate<br />
Books Ltd.<br />
– 408 –