Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
LED MAGAZINE NR. 6 - MAART 2015<br />
<strong>Led</strong><br />
<strong>Gilde</strong><br />
op komst voor kwaliteitsimpuls<br />
Ecolonia:<br />
eerste wijk op<br />
gelijkspanning<br />
<strong>Led</strong>-lego breekt door:<br />
‘Een lichtbron kan<br />
nooit te klein zijn’<br />
EU overweegt uitstel<br />
verbod halogeenlamp:<br />
‘<strong>Led</strong> wél klaar om positie<br />
halogeen over te nemen’
Voorwoord<br />
IP65 LED HIGH BAYS<br />
100 Lumen/W<br />
Sheenly LED Space Lighting — Lily<br />
Applications<br />
Hall ways<br />
Theatres<br />
Shopping malls<br />
Receptions<br />
Open offices<br />
Home<br />
Power:<br />
100w/160w/200w/230w<br />
Beam: 60°/90°/120°<br />
Color: Black/White<br />
0-10V dimmable<br />
Special heat sink<br />
5 years Guarantee<br />
PF up to 0.99<br />
Efficiency up to 93%<br />
Heat of the moment...<br />
Dacht de redactie van LED Magazine al dat zij het afgelopen<br />
jaar druk had met de verslaggeving over alle zaken die er in<br />
ons land spelen rond led-verlichting, in de eerste maanden<br />
van het jaar is het spreekwoordelijke ‘heat of the moment’<br />
daadwerkelijk aangebroken. De nieuwsblog van LED Magazine<br />
mocht in de eerste maanden van dit jaar tot twee keer<br />
toe een record bijschrijven. In de maanden januari en februari<br />
surften er meer lezers dan ooit naar www.ledmagazine.nl.<br />
Dit kwam mede door het bericht over de levensgevaarlijke<br />
imitatie-led-lampen die in de Engelse en Nederlandse havens<br />
zijn geblokkeerd; het best gelezen nieuwsbericht ooit op onze<br />
website en daarom het tweede record.<br />
Een nieuw heat of the moment zal zich ongetwijfeld in april<br />
aandienen als de Europese Commissie stemt over het uitstellen<br />
van het verbod op de halogeenlamp. Onder meer LightingEurope<br />
pleit hiervoor, omdat de led-lamp nog niet klaar zou<br />
zijn om de positie van de halogeenlamp over te nemen. Hoe<br />
de verschillende Nederlandse stakeholders daarover denken,<br />
leest u in de coverstory vanaf pagina 12.<br />
Het leuke aan alle actualiteit is in ieder geval dat onze website,<br />
die dagelijks het laatste (inter)nationale nieuws over ledverlichting<br />
brengt, dit jaar al een aardig eind op weg is naar<br />
de ambitie om de grens van tachtigduizend unieke bezoekers<br />
te slechten. Nu al is er een toename geweest van het bezoekersaantal<br />
met ruim vijftig procent sinds de start van het<br />
bloggen van nieuws in het najaar van 2013. Bovendien mag<br />
onze wekelijkse nieuwsbrief LEDFlits inmiddels rekenen op<br />
ruim 5.300 lezers, met een gemiddeld wekelijks openingspercentage<br />
van ruim 45 procent.<br />
En natuurlijk leest u in dit magazine ook tal van interessante<br />
zaken, van het ophanden zijnde led gilde tot de eerste<br />
woonwijk op gelijkspanning en een interessant interview met<br />
lichtontwerper Mathijs Sommeijer over het led-lego-principe.<br />
Edwin van Gastel<br />
Hoofdredacteur LED Magazine<br />
18<br />
17<br />
32<br />
35<br />
Inhoud<br />
‘De led-lamp is klaar om de positie van<br />
de halogeenlamp over te nemen’ 12<br />
Nederlandse wegdekverlichting met led’s en<br />
zonne-energie verovert Midden-Oosten en Afrika 17<br />
Cleary BV voorziet kamers<br />
Amsterdams vijfsterrenhotel van led 19<br />
Column Adrie van Duijne - <strong>Gilde</strong> voor kwaliteit 21<br />
Uitgelicht - Icoonprojecten in beeld 22<br />
Alphen aan den Rijn klaar voor inschakelen<br />
gelijkspanningsnet in woonwijk Ecolonia 26<br />
Column Ellen de Vries - Zoek naar meerwaarde! 29<br />
‘LED Expo groeit in de komende jaren uit<br />
tot hét platform voor led-verlichting’ 30<br />
‘<strong>Led</strong>-lego-principe gaat doorbreken,<br />
een lichtbron kan nooit te klein zijn’ 32<br />
PRO-LITE: krachtbundeling aanschaf led succesvol 35<br />
Product review 36<br />
Gerard van Keulen: ‘Ontwerpen lichtplan moet<br />
voor iedere installateur de standaard zijn’ 38<br />
PRIMAlighting levert alleen aan resellers en installateurs. Levering uit eigen voorraad, verzending met GLS, afhalen is mogelijk na bestelling<br />
vooraf. Stuur voor toegang tot de online Business-shop uw kvk inschrijving naar info@primalighting.nl prijzen excl. BTW, per stuk af magazijn en<br />
onder voorbehoud. Afbeeldingen kunnen afwijken. Alle genoemde merknamen zijn eigendom van hun respectievelijk eigenaren. Primalighting is<br />
een handelsnaam van Primacom b.v. kvk 31044270<br />
‘Politieke bewustwording nodig: openbare<br />
verlichting wezenlijkonderdeel openbare ruimte’ 40<br />
www.primalighting.nl<br />
033 - 299 61 31<br />
info@primalighting.nl<br />
LED MAGAZINE MAART • 3
Meest geklikt in onze nieuwsbrief<br />
1 Gezondheidsraad: ‘Dringend onderzoek nodig naar<br />
gezondheidsrisico’s led-licht’<br />
De Gezondheidsraad stelt dat er dringend onderzoek nodig is<br />
naar de gezondheidsrisico’s van led-verlichting. De technologie<br />
kan volgens de instelling risico’s met zich meebrengen voor<br />
de biologische klok en de ogen en zij vindt dat de consument<br />
hierop gewezen moet worden. ‘We weten dat het blauwe licht<br />
dat in led-licht zit, potentieel schadelijk is voor de ogen, maar<br />
het is onduidelijk of de mate waarin we eraan blootgesteld<br />
worden schadelijk is’, aldus de Gezondheidsraad.<br />
Utrechtse sportverenigingen willen<br />
en masse zonnepanelen en led<br />
APCOA Parking Group gaat 35.000<br />
led tubes van Nordeon gebruiken<br />
Philips verwelkomt vijfhonderdste<br />
afnemer van licenties led-technologie<br />
Krap tien maanden nadat Philips de vierhonderdste<br />
deelnemer voor haar licentieprogramma verwelkomd, is<br />
het vijfhonderdste lid toegetreden. Het licentieprogramma<br />
biedt deelnemers toegang tot zo’n veertienhonderd patenten<br />
die Philips heeft op het gebied van led-technologie.<br />
Vrijwel alle grote fabrikanten van Osram tot Cree en Zumtobel<br />
nemen inmiddels licenties af bij Philips.<br />
2 Engelsen melden blokkade namaak Chinese led-lampen,<br />
ook beslagnames in Nederland<br />
In navolging van een reportage van het BBC televisieprogramma<br />
Fake Britain begin december, zijn in de Britse haven Felixstowe<br />
in februari duizend namaak led-lampen met een valse CE-markering<br />
geblokkeerd. Fake Britain meldt in haar programma dat<br />
de led-lampen levensgevaarlijke elektrische schokken kunnen<br />
afgeven. ChinaImportal.com meldt dat er in de afgelopen maanden<br />
door importeurs van led-verlichting een opgevoerde controle<br />
van de Europese autoriteiten ervaren wordt. Onder meer<br />
in Nederland, Spanje, Duitsland en Italië zouden led-lampen in<br />
beslag zijn genomen voor het niet naleven van veiligheidseisen.<br />
3 Vierduizendste led-armatuur geplaatst in Alphen aan den Rijn<br />
De gemeente Alpen aan den Rijn heeft het vierduizendste ledarmatuur<br />
verwelkomd. De gemeente is al in 2009 begonnen<br />
met het uitvoeren van experimentele plaatsingen van led-armaturen.<br />
Sinds 2012 worden bij nieuwe plaatsingen, vervangingen<br />
en schadeherstel van armaturen uitsluitend led-armaturen<br />
toegepast. In de laatste week van 2014 is het vierduizendste<br />
led-armatuur geplaatst. Daarmee is twintig procent van het<br />
areaal van de energie-efficiënte armaturen voorzien.<br />
4 Nationaal Militair Museum heeft drieduizend led-armaturen van CLS<br />
CLS LED heeft drieduizend led-armaturen geleverd aan het<br />
Nationaal Militair Museum (NMM) te Soesterberg. Opdrachtgever<br />
voor het project was de firma Bruns. Bruns is verantwoordelijk<br />
voor de gehele engineering, productie en realisatie<br />
van de expositie in het Nationaal Militair Museum. Bruns is<br />
een van de marktleiders op het gebied van exposities, informatiecenters,<br />
onderzoekscentra en producent van prototypes<br />
en presentatiemodellen. Het lichtontwerp is gemaakt door<br />
Rapenburgplaza. De volledige installatie van de verlichting is<br />
gedaan door CLS-partner Ata-Tech.<br />
5 Energietop VNG: acht afspraken over verduurzamen<br />
openbare verlichting<br />
Wat is de rol van gemeenten bij het energievraagstuk en<br />
hoe pak je kansen op met partijen uit de samenleving? Dat<br />
was het centrale thema van de Energietop, georganiseerd<br />
door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).<br />
Ruim honderd bestuurders en hun beleidsmedewerkers<br />
bogen zich over deze vraag. Een van de afspraken is dat<br />
netbeheerder Enexis, de NL, en de gemeenten Stadskanaal<br />
en Son en Breugel een model voor een business case<br />
gaan maken voor versnelde investering in led-verlichting en<br />
andere energiezuinige verlichting.<br />
Meer dan vijftig procent van de Utrechtse sportverenigingen<br />
met een eigen accommodatie wil verduurzamen. Dit is een<br />
van de belangrijkste uitkomsten uit de VSU Sportvereniging<br />
Scan, een tweejaarlijks onderzoek waaraan bijna tweehonderd<br />
sportverenigingen (ruim zestig procent van het totale aantal<br />
sportverenigingen in Utrecht) hebben meegewerkt. Circa<br />
vijfenvijftig procent van de sportverenigingen met een eigen<br />
accommodatie, heeft behoefte aan duurzame accommodatieaanpassingen<br />
zoals led-veldverlichting, zonnepanelen en<br />
dubbel glas. Deze verenigingen worden de komende jaren<br />
in hun verduurzaming begeleid via het project VSU Energie.<br />
Een klimaatscan geeft uitsluitsel over de energiebesparende<br />
maatregelen die, op basis van de fi nanciële mogelijkheden van<br />
de sportvereniging, haalbaar zijn.<br />
Uw nieuws in het tijdschrift,<br />
de e-mailnieuwsbrief of op<br />
de website van LED Magazine?<br />
Mail uw persbericht naar<br />
redactie@ledmagazine.nl<br />
Nordeon-Group neemt fabrikant van<br />
architecturale led Griven over<br />
De Nordeon-Group – met de lichtmerken Nordeon, Vulkan,<br />
Hess – neemt Griven over. Griven is een wereldwijd toonaangevende<br />
fabrikant van architecturale led-verlichting uit Italië.<br />
De Nordeon-Group neemt het bedrijf mede over omdat het<br />
zeer complementair is aan het Hess productportfolio. Griven<br />
zal wel zelfstandig blijven opereren onder haar eigen merknaam<br />
en door middel van de bestaande organisatie en het<br />
managementteam in Italië. Patrick van Rossum, Partner van<br />
Varova, de eigenaar van de Nordeon-Groep, ziet in de overname<br />
voor beide bedrijven een win-winsituatie : ‘Met haar<br />
brede product- en lichtoplossingsportfolio, de uitgebreide<br />
technologische knowhow en ingangen in de architectonische<br />
markten, zal Griven de marktpositie van onze dochteronderneming<br />
Hess versterken.’<br />
In de komende anderhalf<br />
jaar levert lichtfabrikant<br />
Nordeon meer dan vijfendertigduizend<br />
van haar led<br />
tubes aan de APCOA Parking<br />
Group. In Nederland<br />
beheert APCOA veertig<br />
verschillende locaties, in<br />
Europa zijn dit maar liefst<br />
1,3 miljoen parkeerplekken,<br />
verdeeld over vijfenze-<br />
ventighonderd locaties in<br />
twaalf verschillende landen.<br />
De TLED Luxe Tubes<br />
van Nordeon zullen vooral<br />
gebruikt worden voor het<br />
‘retrofi tten’ op bestaande<br />
APCOA-locaties. Sinds<br />
afgelopen december is AP-<br />
COA gestart met het laten<br />
aanbrengen van de eerste<br />
twintigduizend led tubes.<br />
Consumentenbond: ‘Winkels nemen<br />
oude lampen niet altijd aan’<br />
Winkels nemen nog te vaak oude lampen niet aan voor recycling.<br />
Dit blijkt uit onderzoek van de Consumentenbond in<br />
opdracht van Stichting LightRec. Hoewel steeds meer winkelketens<br />
inzamelbakken hebben staan waar je altijd een lamp<br />
kunt inleveren, wordt bij een zesde van de winkelbezoeken<br />
de kapotte spaarlamp nog steeds geweigerd of weggegooid.<br />
Supermarkten scoren iets minder goed dan gemiddeld, met<br />
uitzondering van Dirk Supermarkten en Jumbo. Warenhuizen<br />
komen ronduit slecht naar voren in de test. In zeker de helft van<br />
de bezoeken aan een warenhuis wordt de oude lamp niet aangenomen<br />
voor recycling. Met als absoluut dieptepunt Xenos die<br />
in negentig procent van de bezoeken de lamp niet aanneemt. In<br />
totaal testten ‘mystery shoppers’ bij zeshonderd winkels van negentwintig<br />
verschillende ketens of zij oude spaarlampen konden<br />
inleveren bij aankoop van een nieuwe lamp.<br />
LUXeXceL wint internationale<br />
Prism Award 2015<br />
SPIE en Photonics West hebben LUXeXceL tijdens een<br />
awardshow in San Fransisco beloond met de Prism Award<br />
Winner voor haar print optical-technologie. LUXeXcel heeft de<br />
prijs gewonnen in de categorie Additive Manufacturing. Oprichter<br />
Richard van de Vrie is trots: ‘Wij zijn zeer vereerd met<br />
deze “Photonics Oscar”. Het is een erkenning van de wereldwijde<br />
gemeenschap van optische experts. Onze technologie<br />
gaat een revolutie in de wereld van optieken teweegbrengen.’<br />
Telerex introduceert veertig en zestig<br />
watt-uitvoering van drivers Mean Well<br />
Telerex introduceert een veertig en een zestig watt-uitvoering<br />
van de drivers van Mean Well. Dit omdat sinds de presentatie<br />
van de series NPF-90 (D) en PWM-90 van Mean Well de drivers<br />
in grote aantallen afgezet zijn. Om aan de vraag en de verwachting<br />
van andere vermogens te voldoen presenteert Mean Well<br />
nu al de NPF-40(D)/60(D) en PWM-40/60 series. Geheel in lijn<br />
met de eerdere negentig wattmodellen voldoen ook de nieuwe<br />
veertig en zestig wattversies aan de Energy-Related Productsrichtlijnen<br />
voor led-verlichtingssystemen. Beide drivers zijn ook<br />
uitgerust in een IP67-niveau uitvoering, zodat ze probleemloos<br />
kunnen worden toegepast in vochtige of stoffige omgevingen.<br />
4 • LED MAGAZINE MAART<br />
LED MAGAZINE MAART • 5
<strong>Led</strong> 68 gemeenten Kerala, 820.000 led-lampen in Andhra Pradesh<br />
India pakt door met de uitrol van led-verlichting. De regering<br />
van de staat Kerala heeft aangekondigd in 68 gemeenten ledverlichting<br />
te gaan plaatsen. De regering van de staat Andhra<br />
Pradesh heeft op haar beurt bekendgemaakt 820.000 ledlampen<br />
te plaatsen. Deze worden in de gehele staat uitgerold,<br />
waarbij eerst de meest inefficiënte lampen vervangen worden.<br />
Philips gaat 84.000 led-armaturen aan Madrid leveren<br />
Het stadsbestuur van Madrid heeft besloten de volledige<br />
straatverlichting te verduurzamen. 225.000 lichtbronnen worden<br />
vervangen, waarbij er 84.000 led-lampen geplaatst zullen<br />
worden. Philips is voor dit megaproject als partner gekozen.<br />
Volgens Philips is het ‘s werelds grootste straatverlichtingsrenovatie<br />
tot nu toe. Ana Botella, burgemeester van Madrid: ‘De<br />
nieuwe verlichting stelt ons in staat aanzienlijke vorderingen te<br />
maken in het proces om een slimme stad te worden, een stad<br />
die duurzamer is en, als gevolg daarvan, ook leefbaarder.’ De<br />
totale besparing is vierenveertig procent.<br />
India wil voor maart 2016 honderd steden voorzien van led<br />
Via een nationaal actieprogramma voor led-verlichting wil de<br />
Indiase minister-president Narendra Modi voor maart 2016<br />
honderd steden voorzien van led-verlichting. Daarbij gaat<br />
het zowel om de huishoudelijke, alsook de straatverlichting.<br />
Betrokkenheid van beroemdheden of vooraanstaande burgers<br />
in het programma moeten de mensen motiveren om over te<br />
stappen op led-verlichting. Steden en regio’s met meer dan<br />
honderdduizend inwoners worden geacht speciale doelen voor<br />
zichzelf op te stellen om het programma te versnellen.<br />
Amerikaans DOE presenteert rapport over led in musea<br />
Het U.S. Department of Energy (DOE) heeft een rapport gepubliceerd<br />
over de opmars van solid-state lighting in musea. Voornaamste<br />
resultaat is dat het percentage led-verlichting in musea<br />
van bijna nul procent in 2009 is toegenomen naar circa veertig<br />
procent anno 2014. ‘Slechts’ tweeënhalf procent van de musea<br />
geeft aan negatieve ervaringen te hebben met led-verlichting.<br />
Nagenoeg alle respondenten geven aan dat de kleurweergaveindex<br />
(CRI) voor musea tenminste 85 dient te zijn.<br />
LG produceert oled-verlichting van 32 bij 32 centimeter<br />
LG Chem meldt een mijlpaal bereikt te hebben door de<br />
productie van oled-verlichting met een formaat van 32 bij 32<br />
centimeter. Het is het grootste beschikbare oled-product in de<br />
huidige verlichtingsmarkt. De efficiency van het paneel is zestig<br />
lumen per watt met een kleurweergave-index (CRI) van boven<br />
de negentig. De massaproductie is in januari gestart en het<br />
product kan voor 680 dollar per exemplaar besteld worden.<br />
Britse Lighting Industry Association investeert<br />
1,3 miljoen pond in testfaciliteiten<br />
De Britse Lighting Industry Association (LIA) gaat 1,3 miljoen<br />
pond investeren in nieuwe testfaciliteiten en een onderwijsacademie<br />
om de marktintroductie van nieuwe technologieën<br />
en producten te versnellen. In een persverklaring stelt de<br />
organisatie dat het vooral het midden- en kleinbedrijf aanzienlijk<br />
voordeel moet bieden. De nieuwe faciliteiten zullen bij<br />
het bestaande hoofdkantoor in Telford gerealiseerd worden.<br />
De Lighting Training Academy en het onderzoekslab zullen<br />
state-of-the-art testapparatuur herbergen die voor het midden-<br />
en kleinbedrijf normaliter niet binnen handbereik zijn. De<br />
LIA meldt dat er behoefte is aan testruimte door onder meer<br />
de opkomst van led-verlichting.<br />
Provincie en LTO Noord Fryslân gaan<br />
samenwerken voor besparing via led<br />
De Friese gedeputeerde Johannes Kramer en voorzitter van<br />
LTO Noord Fryslân Geart Kooistra hebben een intentieverklaring<br />
ondertekend. De intentieverklaring is een Samenwerkingsagenda<br />
Duurzame Energie van LTO Noord en provincie<br />
Fryslân (SALTO). Met SALTO willen de provincie en LTO<br />
Noord de activiteiten op het vlak van duurzame energie en<br />
energiebesparing bundelen en versterken. Er liggen volgens<br />
beide partijen veel kansen op het agrarisch bedrijf om energie<br />
te besparen. In 2015 gaat de aandacht onder meer uit naar<br />
verlichting. Verlichting is een belangrijke energieverbruiker in<br />
met name de melkveehouderij. Efficiënt gebruik van verlichting<br />
biedt dan ook mogelijkheden voor energiebesparing en<br />
terugdringen van lichthinder voor de omgeving. Hiervoor<br />
wordt een pilot ingericht met een studiegroep, waarbij ook<br />
led-verlichting onderwerp is.<br />
<strong>Led</strong>s Go Greener voorziet vijfhonderdste<br />
gebouw van led-verlichting<br />
<strong>Led</strong>s Go Greener meldt het vijfhonderdste gebouw van ledverlichting<br />
te hebben voorzien sinds haar start vier jaar geleden<br />
in Nederland. Recent kozen onder meer het World Fashion<br />
Centre, Omroep West en Menzis voor de led-verlichting van <strong>Led</strong>s<br />
Go Greener. <strong>Led</strong>s Go Greener richt zich op de ontwikkeling en<br />
productie van een serie led-tl- en paneelproducten. Wereldwijd<br />
telt het bedrijf naar eigen zeggen achthonderd medewerkers.<br />
In overleg met de distributeur in Nederland, Connectica Greenforce,<br />
is overigens besloten om per 1 februari 2015 de distributie<br />
in Nederland zelf te gaan uitvoeren. In 2015 zal het bestaande<br />
verkoopteam worden uitgebreid.<br />
NSVV presenteert nieuwe voorzitter,<br />
huisstijl en website<br />
Tijdens het nationaal Lichtcongres ‘Licht verrijkt’ heeft Léon<br />
Schrijnemaekers de NSVV-voorzittershamer overgedragen aan<br />
Rob Metz, burgemeester van Soest. Metz had de eer om niet<br />
alleen zijn eerste publieke rede als voorzitter te houden, maar<br />
ook de nieuwe huisstijl van de NSVV te presenteren. Gedurende<br />
de dag vond er vervolgens een groot aantal kennissessies<br />
plaats. Daarbij was er onder meer aandacht voor de vorderingen<br />
van energiebesparing in de openbare verlichting. Dyana<br />
Loehr wist namens Rijkswaterstaat te melden dat de helft van<br />
de afgesproken doelstelling in het Energieakkoord – veertig<br />
procent energiezuinige verlichting in 2020 – al bereikt is. Verder<br />
is het doel van veertig procent openbare verlichting in 2020 ook<br />
in zicht aan het komen, drieëntwintig procent van de openbare<br />
verlichting is namelijk inmiddels slim. Aan de monitoring die<br />
ten grondslag ligt aan het vaststellen van de resultaten namen<br />
afgelopen jaar overigens 194 Nederlandse gemeenten deel.<br />
Baldur een allroundtalent ontworpen door de uitvinders<br />
van het lichtlijnsysteem<br />
In Duitsland worden op de productielocatie van Nordeon al sinds 1974 lichtlijnsystemen gemaakt. Baldur is de derde generatie in deze<br />
lichtlijntraditie en zal een nieuwe maatstaf voor LED-lichtlijnsystemen worden.<br />
Baldur - Een attractief lichtlijnsysteem met vele toepassingen. Elegante combinatie van algemene - en accentverlichting, altijd met<br />
Duitse kwaliteit. Met meer dan 40 jaar ervaring en speciaal ontworpen voor LED biedt Baldur optimale flexibiliteit met specifieke<br />
lichtoplossingen voor kantoor, retail en industrie. En dat met zeer korte terugverdientijden!<br />
Interesse gewekt? Contacteer ons op:<br />
baldur@nordeon.com<br />
Tel: 31 (0)408200106<br />
Nordeon I Lichttoren 32 I 5611 BJ Eindhoven I Nederland I www.nordeon.com
Edmund Optics en LUXeXceL hebben<br />
een samenwerkingsverband aangekondigd<br />
om 3D-geprinte optieken te vermarkten<br />
in de fotonica-industrie. Samuel<br />
Sadoulet, president van Edmund Optics,<br />
over de samenwerking: ‘De gepatenteerde<br />
“print optical”-technologie is een<br />
belangrijke stap voorwaarts voor het 3Dprinten<br />
van technieken. Wij zijn verheugd<br />
over deze nieuwe samenwerking.’<br />
In de aandeelhoudersvergadering van 7<br />
mei wil Philips een beursgang van haar<br />
verlichtingsactiviteiten, de divisie Lighting,<br />
bespreken. Dit valt op te maken uit de<br />
agenda voor de algemene aandeelhoudersvergadering.<br />
Via de beursgang moet<br />
het bedrijfsonderdeel verzelfstandigd<br />
worden, maar ook andere opties blijven in<br />
aanmerking komen voor onderzoek.<br />
Havé-Digitap introduceert op de<br />
Nederlandse markt de dataloggende<br />
lichtsterktemeter van Sonel. De Sonel<br />
LXP-1 meet de lichtsterkte zowel in<br />
lux als in Foot candles (Fc). De LXP-1<br />
voldoet verder aan de CIE fotopisch<br />
spectrale respons en is volledig cosinus<br />
gecorrigeerd ten behoeve van de hoeklichtinval.<br />
In Jip-en-Janneke taal: het<br />
licht wordt gemeten zoals dit door het<br />
menselijk oog wordt waargenomen.<br />
Haco Lichtreklame BV heeft bekendgemaakt<br />
dat zij de commerciële activa<br />
heeft overgenomen van Gooren Buitenreclame<br />
BV uit Best. Haco zal onder<br />
haar eigen naam diverse activiteiten van<br />
Gooren voortzetten. De vestiging van<br />
Gooren te Best is inmiddels gesloten.<br />
McDonald’s pakt inmiddels in een hoog<br />
tempo door met het verduurzamen<br />
van haar Nederlandse vestigingen. In<br />
Eindhoven is het filiaal op de Markt in<br />
februari heropend. Het nieuwe restaurant<br />
biedt 294 zitplaatsen en is vergaand<br />
verduurzaamd. Zo zijn er ‘Low Oil<br />
Volume’-friteuses, watervrije urinoirs en<br />
led-verlichting geplaatst.<br />
Het Maaswaal College meldt dat er een<br />
start gemaakt is met het plaatsen van vijfhonderd<br />
zonnepanelen op haar schoolgebouwen<br />
in Wijchen. Bovendien wordt ook<br />
led-verlichting aangebracht op zo veel<br />
mogelijk plekken. De zonnepanelen gaan<br />
gezamenlijk honderdtwintigduizend kilowattuur<br />
produceren, goed voor dertig tot<br />
veertig procent van het energieverbruik.<br />
Ook de oled-activiteiten van Philips staan<br />
in de etalage. De organische led’s worden<br />
door Philips vooral in Aken ontwikkeld<br />
en gemaakt. De verkoopplannen vloeien<br />
voort uit het beleid van Philips Lighting<br />
om zich enkel toe te leggen op complete<br />
verlichtingssystemen en diensten die<br />
gebaseerd zijn op led’s.<br />
De jury van de ondernemersprijs Barendrecht<br />
Albrandswaard Ridderkerk (BAR)<br />
heeft Annemieke Casteelen van Romar led’s<br />
design experience verkozen tot Zakenvrouw<br />
BAR 2014-2015. Jurylid Steven Enneman:<br />
‘De jury van Zakenvrouw BAR heeft unaniem<br />
gekozen voor Annemieke Casteelen. Zij<br />
wordt gekenmerkt door haar doorzettingsvermogen,<br />
haar creativiteit en passie. Haar<br />
bedrijf kenmerkt zich door innovatiekracht<br />
en klantgerichtheid. Bovendien laat ze zien<br />
dat ze vanuit respect en vertrouwen haar<br />
medewerkers stimuleert zich te ontplooien.’<br />
LICHT<br />
FLITSEN!<br />
Dertig jaar geleden, op 1 februari 1985 werd<br />
door ondernemer Ben te Lintelo, Te Lintelo<br />
Systems BV opgericht. Het bedrijf vierde<br />
recent dan ook haar jubileum. In de loop der<br />
jaren heeft de onderneming zich gespecialiseerd<br />
in het meten van en met licht. Op<br />
het gebied van onder andere spectrometrie,<br />
optiek, opto-elektronica, lasers en glasvezeltechniek<br />
zijn producten ontwikkeld.<br />
Het Maaswaal College meldt dat er een<br />
start gemaakt is met het plaatsen van<br />
vijfhonderd zonnepanelen op haar schoolgebouwen<br />
in Wijchen. Bovendien wordt<br />
ook led-verlichting aangebracht op zo veel<br />
mogelijk plekken. De zonnepanelen gaan<br />
gezamenlijk honderdtwintigduizend kilowattuur<br />
produceren, goed voor dertig tot<br />
veertig procent van het energieverbruik.<br />
Het nieuwe distributiecentrum van Vos<br />
Logistics in Oss is officieel geopend. Met<br />
het duurzame distributiecentrum anticipeert<br />
Vos Logistics op de verdere groei<br />
van logistieke activiteiten in Oss. Het is gebouwd<br />
door Montea, een beursgenoteerde<br />
investeerder in logistiek vastgoed in de<br />
Benelux en in Frankrijk. Het distributiecentrum<br />
is onder meer volledig voorzien<br />
van led-verlichting en beschikt over een<br />
BREEAM-certificaat.<br />
In Helmond is als onderdeel van een<br />
algehele renovatie een nieuw, duurzaam<br />
NS stationsgebouw neergezet.<br />
Het betreft een ovaal gebouw met veel<br />
glas, opgebouwd uit duurzame materialen<br />
en een groen dak met sedumbeplanting.<br />
Onderdeel van de nieuwe<br />
glazen façade is zevenentachtig meter<br />
rgb led-verlichting langs de wand van<br />
de installatieverdieping. De led-verlichting<br />
is geleverd door Lagotronics en<br />
geïnstalleerd door ETB van Keulen.<br />
Het project EnLight heeft de Eniac<br />
Joint Undertaking ‘2014 Innovation<br />
Award’ gewonnen. Het project EnLight<br />
richt zich op het doorontwikkelen<br />
van energie-efficiënte en intelligente<br />
led-lichtsystemen. EnLight ontwikkelt<br />
innovatieve oplossingen voor het uitbaten<br />
van het volledige potentieel van<br />
solid-state-led-verlichting (ssl).<br />
Aardbeien smaken beter als ze in het<br />
najaar extra worden belicht. Ook stijgt<br />
het vitamine C-gehalte en neemt de productie<br />
toe. Dat blijkt uit onderzoek van<br />
Wageningen UR Glastuinbouw en Philips<br />
Horticulture en wordt gemeld door Food<br />
Valley Update. In een kasproef bij het<br />
IDC Smaak bij Wageningen UR Glastuinbouw<br />
in Bleiswijk worden aardbeien op<br />
drie manieren belicht met led-verlichting.<br />
Nijmegen-Noord verwelkomt dit jaar<br />
een nieuwe CO2-neutrale bioscoop die<br />
volledig voorzien is van led-verlichting.<br />
Bioscoopketen CineMec wil in december<br />
2015 haar deuren openen. De bouw<br />
start in maart 2015. Eerder bouwde<br />
CineMec in Ede al een CO2-neutrale<br />
bioscoop, de eerste in zijn soort.<br />
De Chinese led-fabrikant Leyard Photoelectronics<br />
investeert in het Veldhovense<br />
bedrijf Dimeco. Dimeco ontwikkelt<br />
brilloze 3D-displays. Hoe groot<br />
de investering is, hebben de partijen<br />
niet bekendgemaakt. Leyard heeft een<br />
technologielicentie afgenomen. Op<br />
basis hiervan gaan de Chinezen brilloze<br />
3D-ledmuren maken. De marktintroductie<br />
is naar verwachting in de<br />
tweede helft van 2015.<br />
Zumtobel opent door Rogier van der Heide<br />
geleid kantoor in Amsterdam<br />
De Oostenrijkse lichtfabrikant Zumtobel heeft een kantoor in<br />
Amsterdam geopend dat geleid wordt door voormalig Philipsontwerper<br />
Rogier van der Heide. Zumtobels lichtforum is een<br />
‘open huis’ waarin het bedrijf nauw wil samenwerken met architecten,<br />
lichtingenieurs, technologie-experts en onderzoekspartijen.<br />
Eind mei moeten er in Amsterdam vijfentwintig mensen<br />
werkzaam zijn. Zumtobel is een van de uitdagers van Philips<br />
Lighting, kent een jaaromzet van 1,25 miljard euro.<br />
Bever Innovations gaat 235 Duitse<br />
Aral-tankstations verlichten<br />
Bever Innovations uit<br />
Zierikzee gaat voor 235<br />
Duitse tankstations van<br />
Aral led-verlichting leveren.<br />
BP, moederbedrijf van Aral,<br />
testte Bever Innovations’<br />
verlichting uitvoerig in een<br />
pilot, waarna besloten is bij<br />
235 stations te kiezen voor<br />
het product. Installatiebureau<br />
Hirsch is eind vorig jaar<br />
al gestart met de installatie.<br />
Lagotronics presenteert catalogus<br />
‘LED by Lagotronics 2015’<br />
Lagotronics heeft de ‘LED by Lagotronics 2015’-catalogus<br />
gepresenteerd. De geheel nieuwe catalogus bevat led-armaturen,<br />
led-lichtbronnen en accessoires van Lagotronics. Het<br />
assortiment is volgens het bedrijf voor meer dan vijftig procent<br />
vernieuwd. De catalogus is via de website te bestellen.<br />
Grootste garage van Nederland in<br />
Enschede krijgt led-verlichting<br />
De Van Heekgarage in Enschede wordt volledig voorzien van<br />
led-verlichting. Er worden achthonderd led-lampen gemonteerd<br />
in de grootste ondergrondse parkeergarage van Nederland.<br />
Eerder werden in Enschede al de parkeergarage Stationsplein<br />
en het winkelcentrum Roombeek voorzien van led. Het parkeerbedrijf<br />
van Enschede verwacht de kosten voor de nieuwe<br />
verlichting in twee jaar tijd te hebben terugverdiend.<br />
AR111<br />
Anti Glare<br />
230 VAC / 12 VAC<br />
2700K – CRI85<br />
With<br />
COB LED<br />
MR16 fit<br />
incl. driver 230 VAC<br />
6, 9, 13 and 17 Watt.<br />
CCT: 2700K – 6000K<br />
Beam Angle 15 - 60°<br />
Lifetime > 40.000 hours<br />
With<br />
COB LED<br />
GU10 – 230 VAC<br />
MR16 – 12 VAC<br />
1000Lm @ 4000K<br />
CCT: 2700K - 6000K<br />
Beam Angle 60° and 90°<br />
CRI95<br />
Lifetime > 50.000 hours<br />
Line Lite International BV CDE Technology BV<br />
Tel. 020 – 664 22 81 Tel. 0320 – 265 111<br />
www.ledpagina.info<br />
8 • LED MAGAZINE MAART
Succesvol<br />
met LED?<br />
Tronix, hét kwaliteitsmerk in LED<br />
en uw partner in professionele<br />
lichtoplossingen.<br />
Nieuw<br />
in ons assortiment<br />
Complete collectie<br />
LED Noodverlichting<br />
RVO.nl: kansen voor Nederlandse<br />
bedrijven met led-verlichting in België<br />
Voor leveranciers van led-lampen en -armaturen liggen er<br />
volgens de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl)<br />
kansen in België. ‘Vanwege bezuinigingen en stroomstoringen<br />
is duurzame verlichting steeds vaker de oplossing voor Belgische<br />
openbare ruimtes. Door de lage gebruikskosten en lange<br />
levensduur is led-verlichting het ideale alternatief’, aldus RVO<br />
op haar website. Gemeenten in Wallonië moeten voor eind 2018<br />
alle openbare verlichting hebben vervangen door led-lampen.<br />
Limburg: groen licht voor led bij<br />
7.000 oude lampen langs wegen<br />
De led-verlichting met innovatieve lichtsturing in Parkeergarage<br />
Roermondsepoort in Venlo is opgeleverd. Dit meldt projectadviseur<br />
DWA. Via een aanbesteding werd eerder de Economisch<br />
Meest Voordelige Inschrijving (EMVI) geselecteerd.<br />
In Sneek heeft DE NOOD een bijzonder verlichtingsproject<br />
gerealiseerd met design straatlantaarns. Als onderdeel van<br />
een herstructureringsproject, bestaande uit honderd woningen<br />
voor woningstichting De Wieren, zijn de nieuwe lantaarns<br />
onlangs in de wijk Noorderhoek geïnstalleerd.<br />
De gemeente Zwolle gaat in de komende jaren in delen van<br />
Zwolle de straatlantaarns van led-verlichting voorzien. De<br />
vervanging door led vindt stapsgewijs plaats. De gemeente<br />
is begonnen met de ombouw van de straatverlichting in de<br />
wijk Holtenbroek.<br />
De gemeente Leek kiest bij vervanging van de openbare verlichting<br />
voortaan standaard voor led-verlichting. Dit jaar laat de<br />
gemeente langs een achttal wegen 322 lichtmasten vervangen.<br />
Kijk voor meer info en de brochure op www.tronixlighting.nl<br />
Midden-Delfland heeft de eerste lantaarnpaal op zonne-energie<br />
officieel in gebruik genomen aan de Woudseweg in Schipluiden.<br />
Twee jaar geleden werd de eerste stap gezet met de<br />
installatie van groene led-verlichting. Deze krijgt nu een vervolg.<br />
Wij adviseren u graag | E sales@tronix.nl | T +31 (0)413 33 03 80<br />
Als eigenaar van de Limburgse<br />
provinciale wegen heeft de<br />
provincie groen licht gegeven<br />
aan verdere verduurzaming<br />
van haar wegverlichting, die<br />
is aangebracht ten behoeve<br />
van de verkeersveiligheid.<br />
Dat betekent dat vanaf dit<br />
jaar nog ruim zevenduizend<br />
traditionele lampen – lichtmasten,<br />
bewegwijzeringsmasten<br />
en verkeersregelinstallaties<br />
– plaatsmaken voor<br />
led-verlichting.<br />
De gemeente Ede heeft na een aanbesteding, waarbij vijf<br />
partijen zich inschreven, het onderhoud van de openbare<br />
verlichting gegund aan Ziut. Bij vervanging en nieuwbouw van<br />
verlichting is in Ede led de standaard.<br />
De gemeente Westland is gestart met het aanbrengen van<br />
led-verlichting. In de Pijletuinenweg in Naaldwijk is men gestart<br />
met het vervangen van de traditionele lampen.<br />
Het Vlaamse Kalmthout heeft een led-verlichtingsinstallatie in<br />
gebruik genomen rond het groenplein aan winkelcentrum De<br />
Beek. Het gemeentebestuur koos het eerst voor led-armaturen.<br />
Lelystad start marktconsultatie<br />
voor openbare verlichting<br />
Waar de gemeente Eindhoven eerder al de primeur had met<br />
een marktconsultatie om de openbare verlichting te vernieuwen,<br />
volgt de gemeente Lelystad het Eindhovense initiatief. Deelname<br />
aan de marktconsultatie leidt overigens niet tot een opdracht<br />
volgens de gemeente in haar publicatie op TenderNed.<br />
De Vlaamse gemeente Gent wil via het ‘twintigsteegjesplan’<br />
twintig steegjes en straatjes in de binnenstad van Gent<br />
opnieuw aanleggen en de openbare verlichting onder handen<br />
nemen en van led voorzien.<br />
De pilot met led-verlichting op de Vlaamse A12 slaat aan. Dit<br />
concluderen de gebruikers en initiatiefnemers volgens de Gazet<br />
van Antwerpen. Over een afstand van ongeveer een halve<br />
kilometer is led-verlichting geplaatst.<br />
LED<br />
DRIVERS<br />
Telerex Nederland B.V. BREDA +31 76 578 20 00 || Telerex N.V. ANTWERPEN +32 3 326 40 00<br />
www.telerex-europe.com<br />
‘Slechts tien procent Vlaamse gemeenten<br />
actief bezig met led-verlichting’<br />
Netbeheerder Eandis stelt dat slechts tien procent van de<br />
Vlaamse gemeenten actief bezig is met led-verlichting. In<br />
Vlaanderen wordt volgens de netbeheerder in één procent<br />
van de gevallen gebruikgemaakt van led-verlichting.<br />
Antwerpen en Mechelen worden daarbij door de netbeheerder<br />
in een vraaggesprek met De Standaard genoemd als<br />
positieve uitschieters.<br />
In de wijk Swanla in Zevenhuizen wordt bij vervanging van<br />
oude verlichting voortaan led-verlichting geplaatst. Van begin<br />
november tot half december 2014 stond in deze wijk een<br />
proefopstelling met vier verschillende soorten led-armaturen.<br />
Westland Infra heeft in samenwerking met Innolumis een succesvol<br />
proefproject voor slimme openbare verlichting gerealiseerd<br />
op luchthaven Schiphol.<br />
Strukton Systems heeft twee led-lichtmasten op zonne-energie<br />
geïnstalleerd bij de OOD-brug op Amsterdam Centraal<br />
Station. Ze passen in het Green Deal-beleid voor CO2-reductie<br />
in en rond het spoor.<br />
LED MAGAZINE MAART • 11
EU overweegt verbod op halogeenlamp tot tenminste 2018 uit te stellen:<br />
‘De led-lamp is klaar om de positie van<br />
de halogeenlamp over te nemen’<br />
Per 1 september 2016 wordt de halogeenlamp verboden in de<br />
Europese Unie (EU), tenminste als het verbod komende maand niet<br />
uitgesteld wordt door de Europese Commissie. De EU wil dat alle<br />
lampen die niet in energielabel A of B vallen (zie kader) volledig in<br />
de ban worden gedaan. Mede op aandringen van LightingEurope<br />
overweegt de Europese Commissie het verbod echter uit te stellen<br />
tot 2018 of zelfs 2020. De redactie van LED Magazine sprak met<br />
LightingEurope, de NLA, Osram InRetail en Nordeon over de kwestie.<br />
Frank van der Vloed, voorzitter van<br />
de Nederlandse Licht Associatie<br />
(NLA) over de kwestie: ‘De led-lamp<br />
is niet volledig klaar om de positie<br />
van de halogeenlamp volledig over<br />
te nemen. Gedurende de laatste<br />
tien jaar hebben led-lampen een<br />
enorme evolutie ondergaan op<br />
het gebied van energierendement,<br />
functionaliteit, lichtkwaliteit, design en<br />
niet te vergeten de aanschafprijs. Deze<br />
ontwikkeling daalt nog steeds verder.<br />
Halogeenlampen blijven vooralsnog de<br />
referentie waar het gaat om lichtkwaliteit<br />
– zoals kleurweergave en spreiding – en<br />
volledige dimbaarheid, tegen de laagste<br />
aanschafprijs. Als zodanig hebben beide<br />
technologieën bestaansrecht.’<br />
Bewustwording<br />
Volgens Van der Vloed zijn uitgebruikers<br />
– zoals de retailsector, maar ook de<br />
consument –voldoende voorbereid<br />
om succesvol op andere lichtbronnen<br />
waaronder led-verlichting over te<br />
stappen. ‘Maar desondanks is er nog<br />
veel inspanning vereist om consumenten<br />
goed voor te lichten over alternatieven.<br />
Dit betreft ook de bewustwording van<br />
kwaliteitsverschillen, met name bij ledlampen.<br />
Deze inspanning zal ondersteund<br />
moeten worden door de industrie, maar<br />
ook door de overheid, de retailsector en<br />
consumentenbelangenorganisaties. Het<br />
belangrijkste argument van de EU om het<br />
verbod op halogeenlampen uit te stellen<br />
is dat led-lampen nog steeds verbeterd<br />
worden na 2016. Men wil voorkomen dat<br />
consumenten gedwongen omschakelen<br />
naar een technologie die nog volop in<br />
ontwikkeling is. Brancheorganisatie<br />
NLA is voorstander hiervan, omdat<br />
consumenten de keuzevrijheid behouden<br />
tussen led-, spaar- en halogeenlampen.<br />
De EU heeft in haar voorstel ook berekend<br />
dat de integrale energiebesparing op<br />
langere termijn juist groter is, bij uitstel tot<br />
september 2018. Daarnaast kunnen, zoals<br />
gezegd, consumenten zelf kiezen.’<br />
LightingEurope<br />
Ook Richard Moeskops, director<br />
marketing & sales services bij OSRAM<br />
Benelux, wijst op het belang van<br />
keuzevrijheid. ‘Als bedrijf stellen wij<br />
keuzevrijheid voorop als het gaat om<br />
de consument. Binnen LightingEurope,<br />
waar OSRAM lid van is, is er een duidelijk<br />
standpunt over dit onderwerp, wat<br />
neerkomt op dat de organisatie zich<br />
ernstig druk maakt over de gevolgen van<br />
het verbod voor de consument en daarom<br />
aandringt op uitstel tot 2020.’<br />
Diederik de Stoppelaar, secretarisgeneraal<br />
van LightingEurope: ‘Het gaat<br />
erom dat een keuze gemaakt wordt die de<br />
consument snapt. Van het verbod van de<br />
gloeilamp hebben we geleerd omdat de<br />
consument het niet snapt. De consument<br />
is simpelweg nog niet klaar voor de ledlamp<br />
en dus is het verstandig om het<br />
verbod op halogeenlampen uit te stellen.<br />
Bovendien denken veel consumenten<br />
in wattages en de lage wattages van<br />
led-verlichting zetten hen dan ook op het<br />
verkeerde been. Zij denken nog niet in<br />
lumen per watt. Natuurlijk speelt ook de<br />
hogere aanschafprijs van led-verlichting<br />
een belangrijke rol. Deze ligt voor<br />
consumenten ongeveer een factor tien<br />
hoger dan bij de gloeilamp en het waarom<br />
begrijpen zij niet. Als industrie willen<br />
wij dan ook de tijd hebben om juiste<br />
technologie en goede kwaliteit led-lampen<br />
te introduceren tegen een redelijke prijs.’<br />
Paul te Grotenhuis van INretail, de<br />
brancheorganisatie met zestienduizend<br />
aangesloten winkels uit de woon-,<br />
mode-, schoenen en sportbranche,<br />
laat weten dat zijn organisatie geen<br />
specifi ek standpunt wil innemen. ‘Wel<br />
zij wij per defi nitie tegen beperkende<br />
regels en in die optiek is een uitstel<br />
van het verbod prima. Tegelijkertijd is<br />
het logisch er vanuit te gaan dat de<br />
duurzaamheidsgedachte ste eds dieper<br />
ingrijpt, ook op ondernemingsaspecten.<br />
Bovendien groeit het besef dat we als<br />
samenleving allemaal ons deel moeten<br />
bijdragen aan de verduurzaming.’<br />
Tegengeluid<br />
Pierre van Lamsweerde – directeur<br />
van de Nordeon-Group waaronder<br />
de merken Nordeon, Vulkan, Hess<br />
en Griven vallen – is verbaasd over<br />
een mogelijke verschuiving van<br />
het verbod en laat een krachtig<br />
tegengeluid horen. ‘Ik zie geen enkele<br />
reden om het uit te stellen, behalve<br />
de belangen van gevestigde partijen.<br />
Noch de consument, noch zakelijke<br />
klanten hebben baat bij een uitstel. De<br />
halogeenlamp is na de gloeilamp de<br />
meest verkwistende lamp. <strong>Led</strong> biedt<br />
tot negentig procent energiebesparing,<br />
is gemakkelijk te retrofi tten en heeft<br />
vandaag de dag een prachtige<br />
lichtkwaliteit. De besparing is zo<br />
De vijf energielabels<br />
voor lampen<br />
De EU verdeelt het rendement van<br />
lampen over vijf energielabels. In de<br />
laagste categorie, E en D, vallen de<br />
conventionele gloeilampen en sommige<br />
reguliere halogeenlampen. In categorie<br />
C vallen de reguliere halogeenlampen. In<br />
energielabel B vindt men de aangepaste<br />
lampen met infraroodcoating en<br />
verbeterde halogeenlampen. In A vallen<br />
de spaarlampen en in energielabel<br />
A+ (en verder) tenslotte vallen ledlampen.<br />
Na 1 september 2016 moeten<br />
alle heldere lampen in energielabel<br />
A of B vallen en mogen lampen in<br />
andere energielabels niet meer worden<br />
verkocht. Voor matte lampen geldt<br />
dat ze al vanaf 1 september 2009 in<br />
energielabel A moeten vallen.<br />
groot dat zelfs voor consumenten met<br />
weinig branduren de hogere prijs snel<br />
terugverdiend is.<br />
>>><br />
12 • LED MAGAZINE MAART<br />
LED MAGAZINE MAART • 13
POWER<br />
EN PASSIE<br />
VOOR DE BRABANTSE ECONOMIE<br />
>>><br />
Vol overgave en keihard werken voor de Brabantse<br />
economie van vandaag en morgen is al meer dan 30 jaar<br />
onze uitdaging. We zijn de spin in het web die partijen bij<br />
elkaar brengt, coalities smeedt, initiatieven van de grond<br />
tilt en projecten regisseert. Dat doen we als toegewijde<br />
promotor en acquisiteur die buitenlandse bedrijven<br />
weet binnen te halen. Als inventieve financial engineer die<br />
investeert in bedrijven of hen de weg wijst in het netwerk<br />
van kapitaalverstrekkers. Als creatieve business<br />
developer die innovaties met nieuwe marktkansen<br />
stimuleert en doet slagen. En als erkende ontwikkelaar<br />
van werklocaties die daarmee zorgt voor een kwalitatief<br />
hoogwaardig vestigingsklimaat. We geven alles wat we in<br />
huis hebben om top prestaties te leveren die de Brabantse<br />
topclusters versterken. Zodat Brabant internationaal<br />
kan concurreren en met haar kennisintensieve economie<br />
duurzame oplossingen biedt voor maatschappelijke<br />
vraagstukken.<br />
De led-lamp is dan ook klaar om de<br />
positie van de halogeenlamp over te<br />
nemen. Dit ondanks dat voor led net als<br />
bij enkel andere lampencategorie geldt:<br />
er zijn veel goede lampen maar ook<br />
veel slechte. Het is dus wel belangrijk<br />
om je goed te oriënteren voordat je een<br />
aankoop doet. Dat is wellicht het enige<br />
nadeel, maar deze kleine tijdsinvestering<br />
verdient ons milieu wel.’<br />
www.bom.nl<br />
UITDAGEN EN VERSNELLEN<br />
Onderzoekers<br />
Van Lamsweerde vindt een groep<br />
onderzoekers aan zijn zijde. Op<br />
basis van onderzoek en testen van<br />
honderdzeventig led-lampen stellen<br />
het Zweedse energieagentschap (SEA),<br />
de Belgische overheid, CLASP en de<br />
European Council for an Energy-Effi cient<br />
Economy (ECEEE) namelijk dat een<br />
Technologisch principe<br />
Halogeenlampen zijn feitelijk gloeilampen<br />
waarbij het gas zich onder hoge<br />
druk in de ballon bevindt. Deze hogere<br />
druk gaat de verdamping van de<br />
gloeidraad tegen, hetgeen bij gewone<br />
gloeilampen veel voorkomt. Aan een<br />
halogeenlamp is halogeen – broom of<br />
jodium – toegevoegd. Dit zorgt ervoor<br />
dat in een reactie verdampte deeltjes<br />
van de gloeidraad weer terug op de<br />
gloeidraad worden afgezet. Hierdoor<br />
gaat de gloeidraad onder hogere<br />
temperaturen langer mee dan bij een<br />
gewone gloeilamp. Hogere temperaturen<br />
betekent dat de lamp een hoger<br />
rendement kan behalen: meer licht in<br />
verhouding tot het energieverbruik.<br />
uitstel van het halogeenverbod onnodig<br />
is. Zij stellen op basis van de testen dat<br />
de prestaties van led-lampen sinds het<br />
laatste onderzoek van de EU – daterend<br />
uit 2013 – aanzienlijk zijn verbeterd.<br />
‘Ongeveer vijftig procent van de in 2014<br />
gekochte en geteste led-lampen uit het<br />
onderzoek kennen al betere prestaties<br />
dan de verwachtingen van de EU voor<br />
2016’, aldus de vier organisaties.<br />
LightingEurope stelt op haar beurt<br />
het volgende over het rapport:<br />
‘De gepresenteerde conclusie is<br />
twijfelachtig, deels misleidend en<br />
gebaseerd op onjuiste informatie.<br />
Bovendien schenden veel van de<br />
in het rapport besproken lampen<br />
de Europese eisen en zijn ze<br />
illegaal op de markt gebracht. Deze<br />
gebrekkige informatie zet bovendien<br />
vraagtekens bij de competentie van<br />
het testlaboratorium.’ Boze tongen<br />
beweren bovendien dat LightingEurope<br />
zich verzet tegen het verbod op<br />
halogeenlampen om het belang van<br />
haar leden te verdedigen. Deze zouden<br />
gebaat zijn bij conventionele lampen<br />
daar deze sneller defect gaan en<br />
zodoende tot herhaalaankopen leiden.<br />
Herhaalaankopen die bij led-lampen<br />
vele malen langer op zich zouden laten<br />
wachten. Overigens stelt LightingEurope<br />
om haar argumenten kracht bij te<br />
zetten in een position paper dat als de<br />
halogeenlamp verboden wordt ‘redelijke<br />
schattingen aantonen dat in de EU meer<br />
dan tweehonderd miljoen armaturen<br />
in Europese huishoudens feitelijk<br />
onbruikbaar zouden worden, goed voor<br />
een waarde van tien miljard euro.’<br />
Het moge duidelijk zijn: de discussie zal<br />
zich de komende weken ongetwijfeld<br />
voortzetten. De grote vraag is dan ook<br />
welke van de twee kampen het beste<br />
gelobbyd heeft op het moment dat in<br />
april de EC-stemming over het uitstellen<br />
van het verbod plaatsvindt.<br />
LED MAGAZINE MAART • 15
Tier-one, tier-two and tier-three suppliers in the open high-tech supply chain in the Netherlands have<br />
joined forces to create Brainport Industries. Brainport Industries designs, develops and manufactures<br />
leading, advanced, precise and intelligent high-tech equipment.<br />
YOUR HIGH TECH OPEN SUPPLY CHAIN<br />
www.brainportindustries.com<br />
In 2008 richtte Fijen het bedrijf Fijen<br />
TMLE BV op. Zijn onderneming ontwikkelt<br />
en vervaardigt producten om de<br />
veiligheid in en op de weg en in de auto<br />
te vergroten zoals wegdekverlichting<br />
en -refl ectoren.<br />
Accu’s<br />
Alle producten die door Fijen TMLE BV<br />
in en op wegen verwerkt worden, zijn<br />
door het bedrijf zelf vervaardigt. ‘De<br />
componenten die in onze producten<br />
gaan, worden geïmporteerd en in Nederland<br />
geassembleerd tot eindproducten.<br />
De reflectoren met led-verlichting op<br />
zonne-energie zijn daarbij volledig in<br />
eigen beheer ontwikkeld. Per werelddeel<br />
berekenen wij op basis van de lichtinval<br />
en de hoeveelheid lux die per dag<br />
nodig is de gewenste accu-omvang. De<br />
doorontwikkeling van onze producten<br />
bevindt zich overigens niet zozeer bij<br />
de led’s of de zonnecellen, maar bij de<br />
opslagcapaciteit. Betere accu’s leiden er<br />
in de toekomst hopelijk toe dat wij onze<br />
levensduur kunnen verlengen van tien<br />
naar vijftien jaar.’<br />
Midden-Oosten<br />
In Nederland heeft Fijen TMLE BV de<br />
afgelopen jaren de positie van marktleider<br />
verworven. ‘Maar onze grootste<br />
afzetmarkten bevinden zich buiten<br />
Nederland’, duidt Fijen. Slechts dertig<br />
Nederlandse wegdekverlichting met<br />
led’s en zonne-energie verovert<br />
Midden-Oosten en Noord-Afrika<br />
‘Ik ben actief in led-verlichting tot kniehoogte.’ Het is<br />
een openingszin die maar weinig ondernemers kunnen<br />
uitspreken en waar de ontvanger ongetwijfeld even<br />
over na moet denken. René Fijen, directeur van Fijen<br />
TMLE BV, spreekt hem vrijwel dagelijks uit.<br />
procent van de omzet van het bedrijf is<br />
afkomstig van de Nederlandse markt,<br />
de overige zeventig procent komt uit het<br />
Midden-Oosten en Noord-Afrika. ‘Wij<br />
zijn het liefst in dergelijke landen actief<br />
omdat er veel onverlichte wegen zijn.<br />
Onze reflectoren – veelal uitgerust met<br />
led’s die werken op basis van zonneenergie<br />
– kunnen in Noord-Afrika en het<br />
Midden-Oosten de verkeersveiligheid<br />
ongekend verhogen.’<br />
Een van de grootste orders die Fijen de<br />
afgelopen paar jaar in het Midden-Oosten<br />
wist binnen te halen, is het aanbrengen van<br />
solar led-wegdekreflectoren op een achtenzestig<br />
kilometer lange weg in Oman. ‘En<br />
daar zijn ze van cruciaal belang. Zo zie je<br />
in het donker door de reflectoren bochten,<br />
kuilen en heuvels in de weg. Niet geheel<br />
onbelangrijk natuurlijk als er geen openbare<br />
verlichting aanwe zig is. Ook tussen<br />
Caïro en Alexandrië zijn onze reflectoren<br />
geplaatst, 92.000 in totaal.’<br />
En recent deed er een nieuwe mega-order<br />
zich aan. Fijen gaat alle oversteekplaatsen<br />
in Bahrein verlichten met haar led-wegdekreflectoren.<br />
‘Ook hier gaat het om reflectoren<br />
met zonnecellen en accu’s’, duidt<br />
Fijen. ‘In totaal gaat het om zo’n tweehonderdvijftig<br />
oversteekplaatsen. Kortom, de<br />
toekomst lacht ons tegemoet.’<br />
YOUR HIGH TECH OPEN SUPPLY CHAIN<br />
LED MAGAZINE MAART • 17
‘Een van de eerste van vele icoonprojecten die in de pijplijn zitten’<br />
Cleary voorziet kamers Amsterdams<br />
vijfsterrenhotel van led<br />
Honderdnegentig slaapkamers van een vijfsterrenhotel in<br />
Amsterdam uitrusten met led-verlichting die geïntegreerd is in<br />
het meubilair. Het is een icoonproject dat Cleary BV deze maand<br />
mocht toevoegen aan haar portfolio. Het bedrijf, geleid door<br />
Marnix van Twist, wil in de komende jaren fors groeien in dergelijke<br />
maatoplossingen. ‘Over vijf jaar moet er een middelgroot bedrijf staan<br />
dat talloze icoonprojecten in haar portfolio heeft’, aldus Van Twist.<br />
Van Twist, die directeur en mede-eigenaar<br />
is bij Cleary BV, kent net als zo velen in de<br />
verlichtingswereld een geschiedenis bij<br />
Philips. Daar zag hij led-verlichting in de<br />
afgelopen tien jaar gemeengoed worden.<br />
Met Cleary BV biedt hij klanten echter<br />
iets wat voor Philips volgens hem een<br />
stuk lastiger is: maatwerk, maatwerk en<br />
maatwerk. ‘Ons bedrijf is met al haar onderdelen<br />
ingericht op flexibiliteit. Van de<br />
assemblage tot engineering en installatie.<br />
Omdat het kunstje van maatwerk in onze<br />
genen zit, kunnen wij in nichemarkten<br />
opereren waarin dat voor grote bedrijven<br />
ontzettend lastig is.’<br />
Pijplijn<br />
De vraag naar maatwerk zal volgens Van<br />
Twist mede door de opkomst van ledverlichting<br />
enkel toenemen. ‘Verlichting is<br />
straks in veel gevallen niet meer zichtbaar<br />
en moet verwerkt worden in meubels,<br />
wanden en tal van andere gebouwonderdelen.<br />
Juist daarom veroorzaakt ledverlichting<br />
een revolutie. In de markten<br />
waarin wij actief zijn – lichtreclame,<br />
verlichting voor interieur- en standbouw<br />
en architectuurverlichting – brengt het<br />
een eindeloze hoeveelheid aan nieuwe<br />
mogelijkheden. Voor lichtreclame zorgen<br />
led-string met slimme optiek er bijvoorbeeld<br />
voor dat lichtbakken een egaal<br />
lichtbeeld kunnen uitstralen. Bij architectuurverlichting<br />
brengt led de mogelijkheid<br />
om verlichting dynamisch te maken.’<br />
Cleary BV in het kort<br />
Cleary BV kan bogen op tien jaar<br />
kennis en kunde in de wereld van<br />
led-verlichting. Nichemarkten waar<br />
het bedrijf zich op richt zijn signage<br />
(lichtreclame), architectuurverlichting<br />
en op maat gesneden<br />
oplossingen voor interieurbouw.<br />
In de afgelopen jaren realiseerde<br />
het bedrijf diverse icoonprojecten<br />
waaronder de led-lichtreclames en<br />
de dynamische gevelverlichting van<br />
het Renaissance Amsterdam Hotel,<br />
de led-verlichting in de FairPlay Casino’s<br />
en dan nu de verlichting van<br />
honderdnegentig hotelkamers van<br />
een niet nader te noemen vijfsterrenhotel<br />
in Amsterdam. In 2014 tekende<br />
het bedrijf bovendien voor de<br />
smalste dubbelzijdige lichtbak ter<br />
wereld, met een dikte van slechts<br />
veertig millimeter.<br />
FairPlay Casino’s (onder)<br />
en SpaSereen (boven)<br />
En in het geval van het Amsterdamse<br />
vijfsterrenhotel heeft Cleary BV de<br />
led-verlichting volledig in het meubilair<br />
verwerkt waardoor de lichtbronnen niet<br />
langer zichtbaar zijn. Van Twist: ‘En dit<br />
grote project is pas de derde van de vele<br />
mooie vervolgprojecten die in de pijplijn<br />
zitten. Groot voordeel van dergelijke projecten<br />
is dat het lokale werkgelegenheid<br />
schept. Je kunt led-verlichting niet al in<br />
Azië in het meubilair voormonteren. Het<br />
zijn maatoplossingen die hier in Nederland<br />
gemaakt worden.’<br />
In eigen beheer<br />
Van Twist legt uit dat Cleary BV bij haar<br />
projecten twee werkwijzen kent. In het<br />
eerste geval wordt de hardware – de armaturen<br />
– volledig volgens specificatie van<br />
het bedrijf geproduceerd en de software<br />
aansturing in eigen beheer ontwikkeld. ‘En<br />
in het andere geval assembleren wij de ledlichtbronnen<br />
in huis. Voor beide gevallen<br />
onderhouden wij rechtstreeks relaties met<br />
leveranciers in Europa, maar ook in Azië.’<br />
De kracht van Cleary zit hem volgens Van<br />
Twist ook hier weer in de flexibiliteit. ‘Wij<br />
excelleren in het snel opschakelen. Of het<br />
nu om de productie, engineering of installatie<br />
gaat, wij hebben de juiste partners om<br />
ons heen verzameld om snel grote projecten<br />
te kunnen uitvoeren. Logischerwijs<br />
is dat niet altijd even gemakkelijk, want<br />
je moet voorkomen dat je te veel overlap<br />
hebt met je partners qua activiteiten. Het<br />
vereist een bepaalde vertrouwensrelatie.’<br />
Over de ambitie van Cleary LED Solutions<br />
is Van Twist tenslotte duidelijk: ‘Over vijf<br />
jaar moet er een middelgroot bedrijf staan<br />
dat in de Benelux en mogelijkerwijs enkele<br />
West-Europese landen met led-verlichting<br />
op maat icoonprojecten realiseert. Onze<br />
toevoegde waarde zit in het leveren van<br />
maatwerk en in dat specialisme willen<br />
wij groei realiseren. Logischerwijs zal een<br />
wezenlijk deel van de omzet te zijner tijd in<br />
reguliere business zitten, zoals lichtreclame<br />
en kleinere lichtoplossingen voor interieurbouw.<br />
Maar het zullen de grote projecten<br />
zijn die ons op de kaart hebben gezet en<br />
ons onderscheidend vermogen illustreren.’<br />
18 • LED MAGAZINE MAART<br />
LED MAGAZINE MAART • 19
De vakbeurs die installatie, industrie en energie met elkaar verbindt<br />
Venray<br />
17, 18 en 19<br />
maart 2015<br />
<strong>Gilde</strong> voor kwaliteit bij<br />
de led-specialist<br />
COLUMN<br />
INTRODUCTIE THEMADAGEN<br />
DINSDAG<br />
Customer Experience<br />
13.00 - 18.00 uur<br />
Neem uw klant mee naar de beursvloer! Laat u samen rondleiden<br />
langs tal van stands waar middels korte productpresentaties<br />
de nieuwste producten en technieken worden<br />
getoond en uitgelicht. Na afloop van de tour kunt u met uw klant<br />
uitgebreid napraten op het speciaal ingerichte terras.<br />
WOENSDAG<br />
Partner Special<br />
13.00 - 21.00 uur<br />
Breng samen met uw partner een bezoek aan de vakbeurs.<br />
Laat uw partner op unieke wijze in de watten leggen terwijl<br />
u een bezoek brengt aan de diverse stands.<br />
Als stichting KIEN nemen wij samen<br />
met de Nederlandse Vereniging voor<br />
Verlichtingskunde (NSVV) momenteel<br />
het initiatief voor de oprichting van een<br />
<strong>Gilde</strong> van led-specialisten. Het <strong>Gilde</strong><br />
is representatief voor de totale keten,<br />
van elektrotechnisch installateurs tot<br />
lichtadviseurs en -fabrikanten. Hiermee<br />
willen wij een krachtige kwaliteitsimpuls<br />
geven aan een marktsegment met<br />
een fors groeipotentieel.<br />
De ‘wonderlamp’ led biedt grote<br />
besparingen op energiekosten en efficiency.<br />
<strong>Led</strong> biedt bovendien ongekende<br />
mogelijkheden op het gebied<br />
van lichtkwaliteit, -intensiteit, -kleur en<br />
-warmte. De led-markt groeit dan ook<br />
stormachtig en de komende jaren zal<br />
de switch van analoog naar digitaal<br />
licht een totaal nieuwe dimensie geven<br />
aan verlichting. Dat biedt volop kansen<br />
voor de e-installateur mits hij zich voldoende<br />
kennis weet eigen te maken.<br />
<strong>Gilde</strong> – stammend uit de Middeleeuwen<br />
– structuur en helderheid aanbrengen in<br />
de markt van led-verlichting. Het <strong>Gilde</strong><br />
beoogt een kwaliteitsverbetering op alle<br />
fronten teweeg te brengen. Net als in de<br />
Middeleeuwen is het fundament onder<br />
het <strong>Gilde</strong> het delen van kennis en ervaring<br />
tussen de leden onderling. In principe<br />
staat het lidmaatschap open voor iedere<br />
relevante organisatie die kwaliteitsverbetering<br />
nastreeft en kan aantonen over de<br />
noodzakelijke kennis te beschikken.<br />
Zowel KIEN als de NSVV vervullen in dit<br />
proces nadrukkelijk de rol van aanjager<br />
bij de totstandkoming van het <strong>Gilde</strong> van<br />
led-specialisten. Wij hebben geenszins de<br />
intentie zelf de rol van belangenbehartiger<br />
te vervullen. Sterker nog: wanneer het<br />
idee voor een <strong>Gilde</strong> van led-specialisten<br />
voldoende draagvlak krijgt, hopen wij dat<br />
het <strong>Gilde</strong> onder de zich paraplu van een<br />
brancheorganisatie – bijvoorbeeld UNE-<br />
TO-VNI – zich verder kan ontwikkelen.<br />
Over Adrie van Duijne<br />
Adrie van Duijne is directeur van<br />
de stichting Knooppunt Innovatie<br />
Elektrotechniek Nederland (KIEN).<br />
De organisatie is in 2011 opgericht<br />
om innovatie in de elektrotechniek<br />
te stimuleren. Het is een knooppunt<br />
waar kennis, ervaring en onderzoek<br />
samenkomen.<br />
Evenementen<br />
HAL<br />
HARDENBERG<br />
GORINCHEM<br />
VENRAY<br />
DONDERDAG<br />
Elektro Praktijk College<br />
13.00 - 21.00 uur<br />
Elektro Praktijk College brengt jonge technici samen met de<br />
mogelijkheden van elektrotechniek. Studenten vanaf 17 jaar<br />
worden uitgenodigd om elektrotechniek in praktijk te brengen<br />
in het hart van de beursvloer.<br />
www.evenementenhal.nl<br />
BEURS<br />
BEZOEKEN?<br />
Gratis entreebewijs via<br />
www.evenementenhal.nl/<br />
elektro-ve<br />
Registratiecode:<br />
8150002523<br />
Ons evenement.<br />
UW MOMENT.<br />
De huidige markt van led-verlichting<br />
is echter ondoorzichtig, waardoor<br />
aanbieders zich nauwelijks van elkaar<br />
onderscheiden. Bovendien speelt in de<br />
markt het gebrek aan kennis bij zowel<br />
de aanbieders en leveranciers als de<br />
eindklanten iedereen behoorlijk parten.<br />
Zo gaat kwantiteit nog steeds boven<br />
kwaliteit door onder meer het ontbreken<br />
van een effectieve erkenningsregeling.<br />
Het resultaat? Er verschijnen (nog<br />
steeds) allerlei dubieuze producten op<br />
de markt. Ook installatie en onderhoud<br />
kunnen sterk worden verbeterd wanneer<br />
de noodzakelijke kennis toegankelijk<br />
en eigen wordt gemaakt door<br />
relevante marktpartijen. Als KIEN en de<br />
NSVV willen wij door middel van een<br />
En wij branden daarbij van ambitie. Wij<br />
denken inmiddels na over de realisatie<br />
van een effectieve erkenningsregeling,<br />
een opleveringsprotocol, onafhankelijk<br />
toezicht, kwaliteitsborging, een leveranciers-,<br />
installateurs- en productenregister,<br />
geschikte normen en de introductie van<br />
een onafhankelijk keurmerk. Bij dit alles<br />
streven wij naar duidelijke garantieregelingen<br />
binnen de gehele keten: voor zowel<br />
lichtbronnen, drivers als installaties.<br />
Eindgebruikers moeten immers krijgen<br />
waar ze recht op hebben en wat ze is<br />
beloofd. Zij moeten ervan op aan kunnen<br />
dat ze zakendoen met aantoonbaar deskundige<br />
led-partijen. De productinformatie<br />
moet te allen tijde correct zijn.<br />
LED MAGAZINE MAART • 21
UIT<br />
GELICHT<br />
In de rubriek UITGELICHT toont<br />
LED Magazine ieder kwartaal in<br />
woord en beeld bijzondere projecten<br />
waarin led-verlichting is toegepast.<br />
De projecten zijn stuk voor stuk uniek.<br />
Soms vanwege de omvang, een andere<br />
keer door nieuwe technologie.<br />
Costa Cruises (Italië)<br />
Philips heeft led-verlichting geïnstalleerd<br />
in tien schepen van Costa Cruises,<br />
een van Europa’s toonaangevende<br />
aanbieders van vakantiecruises. Er<br />
werden meer dan 300.000 led-lampen<br />
geïnstalleerd waardoor op ieder schip<br />
de verlichting zestig procent minder<br />
energie verbruikt. De elektriciteit aan<br />
boord van schepen wordt opgewekt<br />
met dieselmotoren waardoor de ledverlichting<br />
nu voor 30.000 ton minder<br />
CO2-uitstoot zorgt. De MASTER LEDspots<br />
en CorePro LEDtubes van Philips<br />
die op de cruiseschepen zijn geïnstalleerd,<br />
stralen wit licht uit dat geen irritatie<br />
of vermoeidheid van de ogen veroorzaakt.<br />
Corendon Vitality Hotel (Amsterdam)<br />
Corendon heeft haar eerste eigen hotel in Amsterdam geopend. Het viersterrenhotel<br />
telt 263 kamers en is volledig voorzien van led-verlichting. Bovendien is er<br />
in de kelder een spa van duizend vierkante meter.<br />
Het pand is een bijna vijftig jaar oud kantoorpand. In plaats van het gebouw<br />
te slopen koos Corendon voor een duurzame oplossing; het pand is volledig<br />
gestript en uitgebreid met etages. Naast warmtepompen is er in het hele hotel<br />
gekozen voor led-verlichting.<br />
Wereldtournee<br />
DJ Hardwell (A’dam)<br />
DJ Hardwell gebruikt in zijn nieuwe<br />
wereldtournee twee led-installaties<br />
van InventDesign. Deze heeft het<br />
bedrijf samen met MotionFX, 250K<br />
en The Art of Light uitgewerkt. Het<br />
systeem is zó ontwikkeld dat het in<br />
een recordtijd op -en af te bouwen<br />
is. Alle onderdelen zijn plug-andplay<br />
en met Neutrik-connectoren<br />
koppelbaar. InventDesign bouwde<br />
een systeem gebaseerd op haar<br />
recentelijk opnieuw uitgebrachte digitale<br />
led-strip. Deze kenmerkt zich<br />
door de individuele aanstuurbare<br />
segmenten. Voor de tour is ruim<br />
een halve kilometer led gebruikt.<br />
22 • LED MAGAZINE MAART LED MAGAZINE MAART • 23
COLUMN<br />
24 • LED MAGAZINE MAART<br />
‘Huis van de toekomst’ (1989)<br />
aanjager van Energieakkoord<br />
Over Rolf Heijnen<br />
Rolf Heynen is politicoloog,<br />
ingenieur, columnist en spreker.<br />
Heynen is partner bij duurzaam<br />
communicatiebureau Good!. Vakbeurzen<br />
Solar Solutions, LED Expo<br />
en het Solar Trendrapport 2014 zijn<br />
enkele projecten van Good!.<br />
Door de snelheid van revolutionaire technologische<br />
ontwikkelingen loopt de overheid<br />
achter de feiten aan. Zij kan het beste<br />
communiceren over de kansen en risico’s<br />
van nieuwe technologieën en niet trachten<br />
aanjager hiervan te zijn. Het ‘huis van de<br />
toekomst’ is inmiddels realiteit en leidt tot<br />
enorme energiebesparingen waarmee de<br />
duurzame doelstellingen van de overheid in<br />
recordtempo gehaald kunnen worden.<br />
Onlangs installeerde ik led-verlichting<br />
in mijn huis van zowel Philips (Hue) als<br />
OSRAM (Lightify). Zelfs de meest verstokte<br />
technibeten werden razend enthousiast<br />
hiervan. Met deze nieuwe lampen kan je de<br />
sterkte en kleur van de lampen individueel<br />
of in groepen aansturen via een smartphone<br />
of tablet. ‘Kan dat al?’, was een veelgehoorde<br />
opmerking. Geen complexe bedrading,<br />
maar plug-and-play door simpelweg de<br />
lampen in bestaande armaturen te draaien.<br />
De mogelijkheden en aantallen applicaties<br />
hiervoor zijn eindeloos.<br />
Tot vrij recent werden technische vernuftigheden<br />
uit films als ‘Back to the future’<br />
en ‘Star Wars’ gezien als onhaalbaar. Het<br />
‘huis van de toekomst’, al in 1989 gebouwd<br />
in het Autotron, legde de basis in onze<br />
bewustwording voor slimme technologie in<br />
huis, ‘domotica’ of ‘smart home’ genoemd.<br />
Dat was lang futuristisch, want te duur. Het<br />
hele huis moest immers opnieuw bedraad<br />
worden. Tot nu toe.<br />
Bewustwording en enthousiasme beginnen<br />
met verlichting. Dat is niet gek, want<br />
marketing verloopt via emotie en status. En<br />
verlichting ís emotie. Hoewel het rationele<br />
verhaal al overtuigend zou moeten zijn,<br />
gaat het toch om de beleving. Wanneer<br />
we bijvoorbeeld toch het sommetje maken<br />
met een minimum van vijftienduizend<br />
branduren voor een consumenten led-lamp<br />
– en nemen we de verbruiks-, aanschaf- en<br />
vervangingskosten mee – dan kost een<br />
led-lamp in die periode 44 euro en een<br />
gloeilamp 141 euro. Kortom, wanneer je<br />
een led-lamp koopt ben je ruim binnen<br />
één jaar uit de kosten en geniet je nog<br />
tien jaar van lage energiekosten.<br />
Toch zijn het vooral het gebruiksgemak,<br />
het hippe gadget-gehalte en de emotie<br />
van verlichting die ervoor zorgen dat ledverlichting<br />
de overstap naar het ‘huis van<br />
de toekomst’ aanjaagt. Wanneer mensen<br />
leren dat zoiets sfeerbepalends als verlichting<br />
zo laagdrempelig aangepast kan<br />
worden zonder een nieuw armatuur te<br />
kopen, volgt vanzelf de nieuwsgierigheid<br />
naar wat nog meer geschakeld kan worden<br />
via de smartphone. En daar begint<br />
de revolutie. Met je smartphone kun je<br />
doodeenvoudig naast de verlichting ook<br />
aan de slag met verwarming, meten van<br />
je gas en stroomverbruik, rookmelders die<br />
de verlichting doen roodkleuren bij branddetectie,<br />
camera’s, beveiliging, koelkasten<br />
die in de bespaarstand schieten gaan<br />
wanneer niemand thuis is, gordijnen en je<br />
verbruik koppelen met energieproductie<br />
zoals zonnepanelen en een warmtepomp.<br />
De mogelijkheden zijn nauwelijks bekend<br />
bij het grote publiek. Het ´Huis van de<br />
Toekomst´ is pas vijfentwintig jaar na<br />
dato bewaarheid. Grootheden als Philips,<br />
Apple, Google en OSRAM gaan hier vol<br />
voor. Slimme led-oplossingen zoals de<br />
Philips Hue en de OSRAM Lightify zullen<br />
aanjager zijn van deze digitale revolutie<br />
in huis. Het besparingspotentieel per<br />
huishouden of bedrijf gaat hiermee naar<br />
de tientallen procenten. De markt lost<br />
hiermee de duurzame doelstelling van de<br />
overheid in recordtempo op. Aangezien<br />
onbekend onbemind maakt, ligt daar een<br />
communicatie-uitdaging voor de bedrijven,<br />
installateurs en overheid. Inspanningen<br />
voor een landelijke campagne<br />
om de ‘back to the future’ te promoten<br />
leiden onherroepelijk tot de realisatie van<br />
de duurzame doelstellingen.<br />
LED<br />
JARGON<br />
SOLID<br />
STATE LIGHTING<br />
Solid-state lighting (SSL) is verlichting<br />
die gebruikmaakt van led’s,<br />
oled’s of polymer light emitting diodes<br />
(pled’s) als bron. De term solid<br />
state (vaste toestand) refereert aan<br />
het feit dat het licht in een led afkomstig<br />
is van een vast voorwerp, in het<br />
geval van led’s een halfgeleider.<br />
UGR-WAARDE<br />
UGR-waarde is een afkorting<br />
van United Glaring Rate. Het is<br />
een getal dat aangeeft in welke<br />
mate armaturen en hun werking<br />
in de ruimte lichthinder veroorzaken<br />
vanuit de ooghoogte en<br />
kijkrichting van de gebruiker.<br />
Lichtfabrikanten moeten per armatuur<br />
een tabel leveren waarop<br />
de UGR-waarde voor projecten<br />
afgelezen kan worden.<br />
Mensen die in de verlichting werken praten<br />
geen abracadabra! Dit is wat ze bedoelen...<br />
DIFFUSER<br />
Een diffuser maakt, zoals het woord<br />
al doet vermoeden, het licht dat een<br />
led uitstraalt diffuus, oftewel deze<br />
zorgt dat licht verstrooid wordt.<br />
MESOPISCH<br />
ZICHT<br />
Het overgangsgebied tussen fotopisch<br />
en scoptopisch zicht. Onder<br />
fotopisch zicht wordt verstaan het<br />
kijken bij goede verlichting. Onder<br />
scotopisch zicht wordt verstaan het<br />
kijken bij weinig licht. Mesopisch<br />
zich zit tussen beide zichten in.<br />
LICHT<br />
TRANSMISSIE<br />
De hoeveelheid licht die door de<br />
diffuser is gekomen, met andere<br />
woorden, gemeten aan de andere<br />
zijde van de diffuser dan waar de<br />
lichtbron zit.<br />
Directe<br />
verlichting<br />
Verlichting van een oppervlakte<br />
door middel van armaturen met een<br />
directe lichtuittreding, waardoor negentig<br />
tot honderd procent van de<br />
lichtstroom direct op het oppervlak<br />
of werkvlak valt. Indirecte verlichting<br />
ontstaat door weerkaatsing van<br />
het licht op een oppervlakte waarna<br />
het de ruimte verlicht.<br />
LUMEN<br />
Lumen is de eenheid die gebruikt<br />
wordt voor het aanduiden van de<br />
totale lichtstroom in een lichtbundel.<br />
Een lichtbundel met een<br />
sterkte van één candela en een<br />
ruimtehoek van één steradiaal<br />
heeft een totale lichtstroom van<br />
één lumen.<br />
LED MAGAZINE MAART • 25
Alphen aan den Rijn klaar voor inschakelen gelijkspanningsnet:<br />
Bij gebleken succes gelijkspanning de<br />
standaard bij reconstructie woonwijken<br />
Nog enkele weken en dan heeft Alphen aan den Rijn een bijzondere<br />
primeur: de eerste woonwijk met slimme led-verlichting op<br />
gelijkspanning. De bewoners van de wijk Ecolonia zijn de eerste<br />
burgers die over een dergelijk ‘Smart OV’ beschikken. Een gesprek met<br />
Wilfred Akerboom (zie kader) van leverancier CityTec en Miechel de<br />
Lange en Fred de Lange, verantwoordelijk voor het beleid, beheer en<br />
innovatie van de openbare verlichting in Alphen aan den Rijn.<br />
Zonder dat velen het weten, draait veel<br />
apparatuur in huizen en kantoren op<br />
gelijkstroom (aangeduid als DC van het<br />
Engelse Direct Current). Interne of externe<br />
omvormers zetten dit om in wisselstroom<br />
(aangeduid als AC van het Engelse<br />
Alternating Current). Ook zonnepanelen<br />
wekken bijvoorbeeld gelijkstroom op die<br />
omgezet wordt in wisselstroom. Een van<br />
de voornaamste voordelen van het aanleggen<br />
van een gelijkspanningsnet is dan<br />
ook het voorkomen van energieverlies.<br />
26 • LED MAGAZINE MAART<br />
nen worden. ‘En onder aan de streep is<br />
de kostprijs gelijk aan ombouw naar ons<br />
traditionele solonet.’<br />
Beide beheerders van de openbare<br />
verlichting bekennen dat ze logischerwijs<br />
gezonde kriebels hebben over de lancering<br />
van het gelijkspanningsnet. ‘Wij zijn<br />
toch de eerste Nederlandse gemeente die<br />
het in een woonwijk toepast en dan heb<br />
je natuurlijk enige koudwatervrees. Alle<br />
details zijn echter uitvoerig met CityTec<br />
besproken en wij hebben er alle vertrouwen<br />
in dat het een en ander vlekkeloos<br />
zal verlopen. En bij pionieren, iets wat wij<br />
als gemeente graag doen, hoort het er bij<br />
dat je in sommige projecten af en toe een<br />
kinderziekte tegenkomt. Dat is ook niet<br />
erg, want zowel gemeenten als bedrijven<br />
leren ervan.’<br />
Vaart der technologie<br />
Groot voordeel voor de beheerders is dat<br />
zij vanuit het gemeentebestuur volledige<br />
steun genieten. Miechel de Lange: ‘De<br />
keuze van gelijkspanning is een ontwikkeling<br />
die past in ons beleidsplan voor<br />
openbare verlichting, waarin vastgelegd<br />
is dat wij mee moeten met de vaart der<br />
technologie. Tel daar de toezeggingen uit<br />
het Energieakkoord bij op om de openbare<br />
verlichting nog energiezuiniger te maken<br />
en het is volstrekt logisch dat wij als eerste<br />
Pionieren<br />
‘Tot vorig jaar hadden ook wij slechts<br />
beperkte kennis van een gelijkspanningsnet’,<br />
memoreert Miechel de Lange. ‘Wij<br />
wisten dat er experimenten gaande waren<br />
en hadden via CityTec en netbeheerder<br />
Stedin al het een en ander vernomen.<br />
Doordat wij bij de herstructurering van<br />
de wijk Ecolonia niet uitkwamen met het<br />
netontwerp – er moesten extra ontsteekpunten<br />
gecreëerd worden en dikkere<br />
kabels de grond in – zijn wij gaan informeren<br />
naar de mogelijkheden van gelijkspanning.<br />
Wij zien het aantal ontsteekpunten<br />
immers liever afnemen dan toenemen.’<br />
Na gesprekken met CityTec bleek volgens<br />
Fred de Lange dan ook dat er geen extra<br />
ontsteekpunten nodig zijn en er zelfs<br />
aanzienlijk dunnere kabels gebruikt kunin<br />
Nederland over een woonwijk met gelijkspanning<br />
beschikken.’<br />
Fred de Lange vult aan: ‘In het beleidsplan<br />
valt te lezen dat wij als beheerders per<br />
situatie dienen te kiezen voor de “meest<br />
energie-efficiënte mast/armatuurcombinatie”.<br />
En dat doen wij in Ecolonia door de<br />
overstap naar led en gelijkspanning. Sterker<br />
nog, de gemeenteraad zou de uitrol<br />
van led-verlichting zelfs sneller willen zien<br />
plaatsvinden. Momenteel is zo’n twintig<br />
procent van de 21.000 armaturen in onze<br />
gemeente voorzien van led-verlichting.’<br />
En het vervolg als in mei de gelijkspanning<br />
ingeschakeld wordt? De Lange en De<br />
Lange besluiten: ‘Hoe het dan verder gaat<br />
is voor ons ook nog onbekend. Als het<br />
financiële- en milieuaspect in de evaluatie<br />
voldoende interessant blijkt, er gaat<br />
immers fors minder koper in de grond,<br />
kan het zo zijn dat wij uitbreiding van het<br />
huidige percentage eigen netten met gelijkspanningsnetten<br />
realiseren. In beginsel<br />
kiezen wij bij nieuwe aanleg en reconstructie<br />
van het openbaar gebied altijd voor het<br />
aanleggen van eigen solonetten. Hier zijn<br />
wij al in 1999 mee begonnen en inmiddels<br />
is ruim veertig procent van het areaal op<br />
deze wijze aangesloten. Vanzelfsprekend<br />
voeren wij het beheer van de openbare<br />
verlichting volledig in eigen huis uit.’<br />
CityTec: gelijkspanning gaat snel terrein winnen<br />
bij solonetten voor openbare verlichting<br />
CityTec is vooralsnog de enige Nederlandse marktpartij die de techniek van<br />
gelijkspanning toepast bij openbare verlichting. Een monopolie waar bij een<br />
succesvolle doorbraak in de komende jaren ongetwijfeld snel een einde aan<br />
zal komen. CityTec is, volgens accountmanager Wilfred Akerboom, overtuigd<br />
van de doorbraak van gelijkspanning. ‘Als bedrijf verwachten wij dat in de komende<br />
vijf jaar een groot gedeelte van de nieuwe solonetten aangelegd wordt<br />
op basis van gelijkspanning. In een gunstig scenario zou het zelfs om veertig<br />
tot vijfenveertig procent van de nieuwe solonetten gaan.’<br />
Gelijkspanning is in tegenstelling tot wisselstroom een elektrische stroom met een<br />
constante stroomrichting. Akerboom legt om te beginnen uit dat door het gebruik van<br />
gelijkstroom er zodoende dunnere kabels – tot zestig procent in het geval van Ecolonia<br />
in Alphen aan den Rijn – en minder schakelkasten nodig zijn. ‘Gemeenten kunnen<br />
bij het aanleggen van gelijkspanning twee keuzes maken: meer verlichting aansluiten<br />
op dezelfde dikke kabels of dunnere kabels aanleggen. Dat zorgt natuurlijk voor een<br />
wezenlijk kostenvoordeel. Een ander groot voordeel is dat bij gelijkspanning door de<br />
aardlekbeveiliging de openbare verlichting veilig binnen één milliseconde afgeschakeld<br />
kan worden, vierhonderd keer zo snel als bij een wisselspanningsinstallatie.’<br />
Solonet<br />
Akerboom licht verder toe dat Alphen aan den Rijn met de keuze voor gelijkspanning<br />
ook overstapt van een gecombineerd net naar een solonet. ‘Grootste voordeel<br />
daarvan is dat je totaal onafhankelijk van de netbeheerder bent. Bij een gecombineerd<br />
net heb je ongeveer iedere zes meter een verbindingsmof, te weten bij<br />
ieder huishouden. Bij gelijkspanning leg je van lantaarnpaal naar lantaarnpaal een<br />
kabel. Deze kabels zijn daardoor veel minder storingsgevoelig, je kent immers geen<br />
zwakke punten in de vorm van een verbindingsmof.’<br />
Ook voor led-verlichting – dat al gebruikmaakt van gelijkspanning, maar een omvormer<br />
kent voor het omzetten van de wisselstroom – zijn gelijkspanningsnetten volgens<br />
Akerboom een grote pre. ‘Het directe gevolg is dat de omzetting van energie<br />
in licht veel efficiënter gaat en er door de eenvoud minder materialen nodig zijn. Het<br />
is immers de elektronica voor het omzetten van wisselstroom die in led-armaturen<br />
het meest aan slijtage onderhevig is. <strong>Led</strong>-armaturen hoeven bij een gelijkspanningsnet<br />
niet meer uitgerust te worden met een driver en hebben voldoende aan een DC-<br />
DC omvormer die achter het mastluikje in een lantaarnpaal geplaatst kan worden.’
ElektroTechniek’15<br />
VOOR WONING, INDUSTRIE, UTILITEIT, INFRA & ENERGIE<br />
Op zoek naar<br />
de meerwaarde…!<br />
COLUMN<br />
Ik maak<br />
het<br />
mogelijk!<br />
JAARBEURS UTRECHT<br />
29 SEPT. T/M 2 OKT. 2015<br />
Meer informatie: elektrotechniek-online.nl<br />
De zoektocht naar meerwaarde. Het<br />
is de grote uitdaging voor de talloze<br />
bedrijven die actief zijn in led-verlichting.<br />
Van fabrikant tot groothandel,<br />
installateur, adviseur en ontwerper.<br />
Voor iedereen betekent de opmars van<br />
led-verlichting een revolutie.<br />
De installateur neemt daarbij in de<br />
verlichtingswereld een belangrijke<br />
positie in de waardeketen in. Helaas<br />
kom ik met de regelmaat van de klok<br />
installateurs tegen die het gevoel hebben<br />
markt te verliezen. Ik probeer hen<br />
te inspireren om de bedreigingen die<br />
zij zien – de lange levensduur van ledverlichting<br />
zorgt voor minder onderhoudswerkzaamheden<br />
– om te zetten<br />
in marktkansen.<br />
De angst voor de lange levensduur<br />
van led-verlichting lijkt in eerste<br />
aanzet misschien gegrond, maar de<br />
andere kant van de medaille is dat<br />
led-verlichting juist dé kans is voor<br />
de installateur om zijn toegevoegde<br />
waarde te laten zien. Het succes van<br />
led-verlichting valt of staat namelijk<br />
bij de juiste aansturing. Bij het<br />
kwalitatief goed aansturen van de<br />
led-verlichting kan de installateur dus<br />
zijn expertise tentoonstellen.<br />
Als lichtontwerper kom ik zelf voortdurend<br />
de uitdaging tegen om de juiste<br />
partijen voor mijn opdrachtgevers bij<br />
elkaar te brengen. Enkel een succesvolle<br />
combinatie van ontwerper, leve-<br />
rancier, installateur en kwalitatief goede<br />
producten leidt immers tot de gewenste<br />
prestaties van led-verlichting. Een beeld<br />
en sfeer afgestemd op de behoefte van<br />
de mens.<br />
Daarbij zie ik in de dagelijkse praktijk<br />
dat de installateurs die in staat zijn om<br />
dynamische verlichting content mee te<br />
geven excelleren. Als je als installateur<br />
enkel over de geld-as led-verlichting<br />
aan de man probeert te brengen, mis<br />
je het vermogen om mee te gaan in de<br />
gedachtenwereld van de klant. <strong>Led</strong> geeft<br />
verlichting extra functionaliteiten die veel<br />
klanten nog niet kennen. De installateur<br />
die dan ook de lichtvraag of –opdracht<br />
van zijn klant op de juiste manier weet te<br />
herformuleren, zal succesvol zijn. Daar zit<br />
de toegevoegde waarde voor de installateur.<br />
Vanuit de expertise die hij dan<br />
ontwikkelt, kan hij weer verder groeien.<br />
Gelukkig kom ik ook steeds vaker voorbeelden<br />
tegen van installatiebedrijven –<br />
zoals Mansveld en ETB Van Keulen – die<br />
in de opkomst van led juist een kans zien<br />
en bijvoorbeeld hotels, musea en tal van<br />
andere gebouwen van led-verlichting<br />
voorzien die geïntegreerd is in gebouwelementen<br />
en het interieur. En natuurlijk<br />
is die led-verlichting dynamisch en is<br />
het de aansturing die voor het succes<br />
zorgt! Daarbij is dan de kleurverandering<br />
afgestemd op de opdrachtgever en de<br />
behoefte van de bezoeker en klant. Dat<br />
is veel meer dan kleurverandering omdat<br />
led-verlichting dat mogelijk maakt.<br />
Over Ellen de Vries<br />
Ellen de Vries is een van Nederlands<br />
bekendste lichtontwerpers. Na een<br />
carrière bij Philips besloot zij tien<br />
jaar geleden haar eigen ontwerpbureau<br />
te beginnen: Het LUX LAB. Recente<br />
projecten die zij opleverde zijn<br />
onder meer de lichtvisie voor alle<br />
stations van Nederland en het plan<br />
voor de Oude Haven in Rotterdam.<br />
LED MAGAZINE MAART • 29
‘LED Expo groeit in de komende jaren<br />
uit tot hét platform voor led-verlichting’<br />
‘Ik weet het zeker: LED Expo groeit in de komende jaren uit tot hét platform van<br />
de led-sector.’ Het was een van de reacties die de redactie van LED Magazine<br />
optekende uit de mond van een bezoeker. De tweede editie van de beurs vertoonde<br />
dan ook een explosieve groei in beursoppervlakte en bezoekersaantallen.<br />
Werden er in 2013 door de zeventig exposanten<br />
3.036 bezoekers verwelkomd, dit<br />
jaar mochten de bijna honderd exposanten<br />
3.811 belangstellenden ontvangen. Ook<br />
dit jaar werden de lezingen op het IGOVpaviljoen<br />
voor openbare verlichting en in<br />
de algemene workshopruimte zeer druk<br />
bezocht. Nieuw dit jaar waren de Innovatieboulevard<br />
en ‘LED Dome Experience’.<br />
‘Directeurenbeurs’<br />
Uit de bezoekersanalyse door de beursorganisatie<br />
blijkt dat LED Expo Benelux<br />
na twee edities uitgegroeid is tot een<br />
‘directeurenbeurs’. Maar liefst vierenveertig<br />
procent van de bezoekers was directeur of<br />
directeur-eigenaar. Nog eens achtentwintig<br />
procent van de bezoekers had een management-<br />
of andere leidinggevende functie.<br />
Tien procent was adviseur of consultant.<br />
Tenslotte vertegenwoordigden de overheid<br />
vijf procent en zelfstandigen zonder personeel<br />
drieënhalf procent van de bezoekers.<br />
Awards<br />
Vezalux ging tijdens de eerste dag van<br />
LED Expo aan de haal met de LED Expo<br />
Innovation Award 2015. Zij won de prijs met<br />
de Civilight Eye-car led die geroemd werd<br />
door de jury vanwege haar kleurwee rgaveindex<br />
van negenennegentig. House of Light<br />
won op haar beurt de Best Presentation<br />
Award 2015. Zij werd door de jury geroemd<br />
vanwege het fraaie standontwerp, de keuze<br />
van het materiaalgebruik, de toegankelijke<br />
presentatie van de producten en het enthousiasme<br />
van de standbemanning.<br />
LED Expo 2016<br />
LED Expo Benelux 2016 zal plaatsvinden<br />
op 27 en 28 januari, wederom in de Brabanthallen<br />
Den Bosch.<br />
30 • LED MAGAZINE MAART<br />
LED MAGAZINE MAART • 31
Mathijs Sommeijer, lichtontwerp bij Deerns:<br />
‘<strong>Led</strong>-lego-principe gaat doorbreken,<br />
een lichtbron kan nooit te klein zijn’<br />
‘Een goed lichtontwerp begint niet bij het armatuur.’<br />
Het is een gevleugelde uitspraak van Mathijs<br />
Sommeijer, lichtontwerper bij ingenieursbureau<br />
Deerns. Recent tekende Sommeijer met zijn<br />
collega’s van Deerns onder meer voor het ontwerp<br />
van de binnenverlichting bij het One-XS project<br />
op Schiphol, de nieuwe entree van het Van Gogh<br />
Museum en werkte mee aan station Delft.<br />
De Broekerweg, de verbindingsweg tussen Heerhugowaard en Langedijk, die voorzien<br />
is van led-armaturen van Cree met Luminizer interactieve besturing van Luminext.<br />
Met een achtergrond als industrieel<br />
ontwerper startte Sommeijer na zijn<br />
studie als lichtontwerper bij een<br />
projectverlichtingsbureau. ‘En sinds<br />
een jaar of drie ben ik werkzaam<br />
voor Deerns’, aldus Sommeijer. ‘Ik<br />
heb die keuze gemaakt omdat ik<br />
graag bij een onafhankelijk adviseur<br />
wil werken. Er liggen namelijk tal<br />
van verlichtingsopdrachten bij<br />
ingenieursbureaus in Nederland, maar<br />
slechts zeer weinig adviseurs hebben<br />
hiervan een specialisme gemaakt.<br />
Binnen Deerns vervul ik daarbij min of<br />
meer een rol als intermediair; ik verbind<br />
de techniek en de vormgeving.’<br />
<strong>Led</strong>-lego<br />
Deerns mag volgens Sommeijer met<br />
recht een bedrijf genoemd worden<br />
dat aan icoonprojecten werkt. Zo<br />
heeft Sommeijer inmiddels aan tal<br />
van bekende gebouwen gewerkt, van<br />
ziekenhuizen tot luchthavens, musea,<br />
dierentuinen, voetbalstadions en<br />
hotels. ‘Daarbij gaat het vrijwel altijd<br />
om ontwerpen voor gebouwgebonden<br />
verlichting. Bij het realiseren van<br />
een ontwerp zijn er altijd twee<br />
basiselementen die ik ongekend<br />
belangrijk vind: de architectuur en<br />
de gebruiker. Uiteraard zijn er ook<br />
randvoorwaarden zoals het programma<br />
van eisen en de in Nederland geldende<br />
lichtnormen. Maar, ik kies die laatste<br />
twee zaken niet als basisbeginsel om<br />
op zo goedkoop mogelijke wijze tot<br />
een lichtoplossing te komen. Ik kijk<br />
naar zaken als leefbaarheid en of de<br />
gebruiker zich prettig voelt bij bepaalde<br />
ontwerpkeuzes. Het voldoen aan normen<br />
zoals BREAAM houd ik daarbij wel in<br />
mijn achterhoofd. Het vertalen van het<br />
lichtbeeld in een armaturenplan is de<br />
laatste stap. Een goed lichtontwerp begint<br />
niet bij het armatuur.’<br />
Een van de lichtontwerpen waar<br />
Sommeijer momenteel aan werkt, is<br />
dat van het Medisch Centrum Alkmaar<br />
en dit in samenwerking met Cepezed<br />
Architecten uit Delft. ‘Hiertoe hebben wij<br />
gezamenlijk een oplossing ontwikkeld<br />
die niet uitgaat van een standaard<br />
armatuur. De meeste ruimtes hebben<br />
slechts een enkel en relatief klein verlaagd<br />
plafonddeel waarin tal van zaken – van<br />
klimaat tot verlichting –geïntegreerd<br />
moeten worden. In Alkmaar gebruiken<br />
wij de led-lichtbronnen daarom als<br />
lego-bouwstenen en realiseren zo een<br />
modulair lichtplan. Dit “led-lego”-principe<br />
zorgt ervoor dat wij de lichtopeningen<br />
vrijwel onzichtbaar in het interieur –<br />
het verlaagde plafonddeel – kunnen<br />
verwerken. Elke opening bevat, naast de<br />
verdiept liggende led-lichtbron, een lens<br />
die het licht in exact de goede richting<br />
stuurt zonder daarbij te verblinden. Zo<br />
kunnen wij de patiënt zelf uit verschillende<br />
presets laten kiezen. De lichtoplossing<br />
kent al met al een diameter van slechts<br />
twee centimeter. Mede hierdoor kunnen<br />
wij verlichting niet alleen op maat maken,<br />
maar ook exact op de juiste plek en<br />
zonder de omgeving te verstoren in<br />
bijvoorbeeld een meerbedskamer.’<br />
Schiphol<br />
Een ander omvangrijk project dat<br />
Sommeijer niet ongenoemd wil laten<br />
vindt plaats op Schiphol. Onder de titel<br />
One-XS werkt Schiphol aan nieuwe<br />
securitygebieden en -filters. ‘De<br />
veiligheidscontroles vonden altijd plaats<br />
bij de gate, maar zijn nu naar voren<br />
gehaald. Je gaat als passagier dus eerder<br />
door een securityfilter. Bij het benodigde<br />
interieurontwerp hebben wij voor het<br />
lichtontwerp getekend. Er is gezocht naar<br />
een ultieme mix van de juiste lichtsfeer,<br />
energieverbruik, lichtkleur, oriëntatie en<br />
schakelbaarheid. Het eindresultaat is<br />
een goed voorbeeld van wat je met ledverlichting<br />
allemaal kunt bereiken. Voor<br />
mensen die er werken is het prettig, maar<br />
ook voor de passagiers. De verlichting is<br />
onzichtbaar en gefocust op “wayfinding”<br />
zodat men eenvoudig op de juiste<br />
plek terechtkomt.’<br />
>>><br />
30 32 • LED MAGAZINE MAART<br />
LED MAGAZINE MAART • 33
PRO-LITE: led-succes met<br />
krachtbundeling bij aanschaf<br />
INTERNATIONAAL<br />
34 • LED MAGAZINE MAART<br />
>>><br />
En in feite begint het spel met led-lego<br />
volgens Sommeijer pas net. Recent zijn<br />
onder meer de nieuwe entree van het<br />
Van Gogh Museum en station Delft aan<br />
het portfolio toegevoegd. Sommeijer<br />
legt uit dat er enkele tientallen projecten<br />
in de pijplijn zitten waar led-verlichting<br />
in het interieur en andere gebouwdelen<br />
geïntegreerd zal worden. ‘Die worden alle<br />
in de komende jaren uitgevoerd. Deerns is<br />
als bureau vaak betrokken bij prestigieuze<br />
projecten waardoor er ook kansen liggen<br />
voor een goed doordacht lichtontwerp.’<br />
Sommeijer heeft nog twee zaken op zijn<br />
wensenlijstje staan als het gaat om de<br />
ontwikkeling van nieuwe technologie.<br />
‘Allereerst een verdere miniaturisering<br />
van de led. Bij het Medisch Centrum<br />
Alkmaar blijkt dat een lichtbron nooit<br />
te klein kan zijn. Het beperken van<br />
verblinding is iets wat steeds beter te<br />
controleren is met optieken en nu ook<br />
met mini-reflectoren. Hetzelfde geldt<br />
voor het project op Schiphol waar het<br />
licht uit een spleet van twee centimeter<br />
komt. Dergelijke oplossingen waren met<br />
tl-verlichting ondenkbaar. Architecten<br />
zijn vaak positief verrast dat dit vandaag<br />
de dag al mogelijk en betaalbaar is.<br />
Daarnaast zijn ze enthousiast dat<br />
een ingenieursbureau met dergelijke<br />
vooruitstrevende lichtoplossingen komt.<br />
Onze sector heeft namelijk een redelijk<br />
conservatief imago.’<br />
Tenslotte is Sommeijer naar eigen<br />
zeggen geïnteresseerd in de opkomst<br />
van sensoren. ‘Connected lighting –<br />
waarbij armaturen verbonden zijn met het<br />
internet en zelfs sensoren, C02-meters<br />
en andere intelligente instrumenten<br />
bevatten – kan leiden tot een dekkend<br />
netwerk waarmee voor de maatschappij<br />
nuttige informatie vergaard kan<br />
worden. Dat is voor partijen actief in de<br />
gebouwde omgeving een veelbelovende<br />
ontwikkeling en maakt de rol van de<br />
lichtontwerper steeds belangrijker.’<br />
Transport for London (red. goed voor het jaarlijkse vervoer van 1,1<br />
miljard mensen), de steden Bremen en Torino, de Italiaanse centrale<br />
overheidsinkooporganisatie Consip, het Spaanse bedrijf EVE en het<br />
Nederlandse expertisecentrum voor aanbesteden PIANOo sloegen ruim<br />
twee jaar geleden de handen ineen. Het doel? De implementatie van<br />
led-verlichting versnellen. Hoe? Nog te onderzoeken. Het resultaat na<br />
twee jaar? Het antwoord is gevonden: bundel de vragende partijen voor<br />
extra koopkracht met versnelde innovaties als gevolg.<br />
Waar Transport for London zich binnen<br />
PRO-LITE logischerwijs richt op verlichting<br />
voor haar verkeersnetwerk, kijkt<br />
Bremen naar verlichting voor (school)<br />
gebouwen, Torino naar gebouw- en<br />
verkeersverlichting, Consip voor Italië en<br />
EVE voor Spanje naar straatverlichting en<br />
PIANOo voor Nederland naar het bemiddelen<br />
bij aanbestedingsprocessen.<br />
Ontberingen<br />
PRO-LITE, een afkorting van Procurement<br />
of Lighting Innovation and Technology in<br />
Europe, koopt dit voorjaar gezamenlijk<br />
led-verlichting aan voor de gebouwen<br />
van onderwijsinstellingen in Duitsland en<br />
Italië. De Europese Unie zal daarbij voor<br />
twintig procent in de kosten bijdragen.<br />
Nog voor de zomer hoopt Transport for<br />
London vervolgens een order te plaatsen<br />
voor led-verlichting die kan voldoen aan<br />
de hoge eisen van de Londense metro.<br />
Vooral bij de uitvraag voor voorlichting<br />
voor de metro is het de verwachting dat<br />
het innovatie stimuleert en misschien zelfs<br />
tot producten leidt die anders de markt<br />
niet zouden bereiken. Het wensenlijstje<br />
van Transport for London is dan ook<br />
divers: van lijnverlichting voor tunnels tot<br />
high bay-armaturen, downlighters en wallwashers.<br />
En het belangrijkste criterium?<br />
Robuustheid, gezien de omstandigheden<br />
in het metrostelsel en het gegeven dat de<br />
verlichting vierentwintig uur per dag en<br />
zeven dagen per week brandt.<br />
PRO-LITE is overigens op zoek naar nieuwe<br />
leden om haar slagkracht te vergroten.<br />
LED MAGAZINE MAART • 35
Gerard van Keulen van ETB Van Keulen:<br />
‘Ontwerpen lichtplan moet voor<br />
iedere installateur de standaard zijn’<br />
‘<strong>Led</strong>-verlichting zet een nieuwe trend: verlichting beleven<br />
zonder dat men de lichtbron ziet. De tijd van de gouden standaard<br />
“één tl-bak per zes vierkante meter” ligt daarmee achter ons.<br />
Als direct gevolg moet het ontwerpen van een lichtplan voor iedere<br />
installateur de standaard zijn.’ Aan het woord is Gerard van Keulen<br />
van Elektrotechnisch Buro Van Keulen.<br />
Van Keulen trad als derde generatie in<br />
1982 in het bedrijf. De opmars van ledverlichting<br />
kan hij zich nog goed herinneren,<br />
mede als gevolg van zijn passie voor<br />
het lichtvak. ‘In beginsel komt er natuurlijk<br />
iedere tien jaar een grote trend op het<br />
gebied van verlichting voorbij. Zelf ken ik<br />
een korte geschiedenis bij Philips en heb<br />
vanaf dag één interesse in het lichtvak<br />
gehad. Ik heb zelfs nog les gehad van<br />
bekende namen als professor Quadvlieg.<br />
Ik heb het dan ook met de paplepel ingegoten<br />
gekregen.’<br />
Projectontwikkelaars<br />
Van Keulen legt uit dat zijn bedrijf in de<br />
afgelopen dertig jaar is meegegroeid<br />
met de Brainportregio. ‘Wij zijn voor<br />
een aantal grote projectontwikkelaars<br />
sinds jaar en dag de huisleverancier en<br />
hebben zodoende het bedrijf uit kunnen<br />
bouwen van enkele medewerkers in de<br />
jaren tachtig tot de huidige omvang van<br />
veertig werknemers. Wij hebben dan ook<br />
aan veel grote toonaangevende projecten<br />
in Eindhoven meegewerkt.’<br />
‘En wij hebben daarbij altijd gepionierd<br />
met nieuwste technieken’, vervolgt Van<br />
Keulen. ‘Met domotica-ontwikkelingen<br />
zoals X10, maar ook met verlichting.’ En<br />
daaronder dus eveneens led-verlichting.<br />
Een van de eerste prestigieuze ledprojecten<br />
die ETB Van Keulen uitvoerde,<br />
was de verlichting van het distributiecentrum<br />
van handelsonderneming Edco.<br />
Edco – dat in Europa onder meer merken<br />
als Kinzo, Polaroid, Duracell en Grundig<br />
distribueert – heeft in Helmond/Deurne<br />
een logistiek magazijn van maar liefst<br />
honderdduizend vierkante meter. ‘Tijdens<br />
het maken van de lichtberekeningen<br />
was het eerste idee om gebruik te gaan<br />
maken van T5-verlichting. Gaandeweg<br />
het traject kregen wij echter vertrouwen<br />
dat het mogelijk zou zijn om dynamische<br />
led-verlichting toe te passen.’<br />
Showcase<br />
En zo gezegd zo gedaan. Uiteindelijk<br />
werd bij Edco maar liefst twintig kilometer<br />
aan led-lijnlichtsystemen geplaatst.<br />
Om de vijftig meter is er een bewegingsmelder<br />
op basis waarvan de led-verlichting<br />
zichzelf inschakelt. ‘Twintig voetbalvelden<br />
vol led-verlichting is natuurlijk een<br />
fantastische showcase’, stelt Van Keulen.<br />
‘En inmiddels zijn er meer prestigieuze<br />
projecten de revue gepasseerd zoals de<br />
binnenverlichting van de terminals van<br />
Eindhoven Airport waar wij hogedrukverlichting<br />
door led hebben vervangen.’<br />
Inmiddels is zestig procent van de lichtomzet<br />
van ETB Van Keulen zelfs afkomstig<br />
van led-verlichting. Van Keulen: ‘In<br />
de komende jaren zal dat toegroeien<br />
naar tachtig tot negentig procent. <strong>Led</strong> zal<br />
de standaard worden in distributiecentra,<br />
kantoren en zorginstellingen. Zo hebben<br />
wij recent bij een zorgcentrum in Someren<br />
eenentwintig zorg- en drie huiskamers<br />
volledig van led voorzien.’<br />
Van Keulen besluit: ‘Indirecte verlichting<br />
is bij dit alles een grote trend. Meer en<br />
meer zullen in kantoren en ook zorgcentra<br />
de traditionele lichtbakken in de plafonds<br />
verdwijnen. Beetje bij beetje gaan<br />
wij toe naar het beleven van licht middels<br />
een lichtbron die je niet meer ziet en dat<br />
alles dankzij de opmars van led.’<br />
36 • LED MAGAZINE MAART LED MAGAZINE MAART • 37
LED<br />
PLB-paneel | BAIYILED<br />
Meyer-armaturen | Hateha<br />
LLC Circle Suspension |<br />
Line Lite International / CDE Technology<br />
REVIEW<br />
In de rubriek LED Review zet de redactie van<br />
LED Magazine de belangrijke productinnovaties<br />
uit het afgelopen kwartaal op een rij. Uw nieuwe<br />
productie in deze rubriek? Mail de redactie via<br />
het e-mailadres redactie@ledmagazine.nl<br />
Met haar PLB-paneel introduceert BAIYILED in de Benelux<br />
een van de grond af aan opnieuw opgebouwd led-paneel.<br />
Het maakt gebruikt van indirect licht. Door de gewelfde vorm<br />
van het armatuur wordt het licht via een hoogreflecterende<br />
nanocoating egaal de ruimte ingestraald. Zo is vanuit geen<br />
enkele hoek de lichtbron meer te zien, wat zich direct uit in<br />
een lage UGR-waarde. Nooit meer is er sprake van verblinding,<br />
rechtstreeks in het armatuur kijken is daardoor zonder<br />
problemen mogelijk.<br />
De elektrotechnische handelsonderneming Hateha introduceert in<br />
Nederland drie nieuwe series armaturen van Meyer: Gemini, Ecoscape<br />
en een grondinbouwspot (zie afbeelding). Gemini is een serie<br />
compacte wandarmaturen met led waarbij de verlichting naar boven<br />
en naar beneden straalt. Er kan gekozen worden voor een smal- of<br />
breedstralende lichtbundel die ook in één armatuur gecombineerd<br />
kunnen worden. Dit maakt het armatuur flexibel om in te zetten voor<br />
façade-aanlichting en zorgt voor attractieve lichteffecten. De serie<br />
grondinbouwarmaturen is bij de compacte uitvoering voorzien van<br />
een enkele led. Door de smalle lichtbundel en verstelbare optiek<br />
kan het armatuur accenten in de gevel aanlichten met een minimaal<br />
energieverbruik. Voordeel bij installatie is de geringe inbouwdiepte,<br />
die maximaal 33,6 centimeter is. De Ecoscape is tenslotte een serie<br />
led-armaturen voor verlichten van open ruimtes, straten en wegen.<br />
De designlamp LLC Circle Suspension wordt in de Benelux<br />
voor het eerst geïntroduceerd door Line Lite International en<br />
CDE Technology. De lichtring heeft een aluminium structuur<br />
en een polycarbonaat diffuser. Het armatuur kan geïnstalleerd<br />
worden met concentrische ringen of in een ontwerp met een<br />
willekeurige hoek. De LLC Circle Suspension is verkrijgbaar in<br />
uitvoeringen van 3.000, 4.000 en 6.000 Kelvin. Het product is<br />
bestemd voor toepassing in supermarkten, hotels, restaurants,<br />
kantoren, scholen en ziekenhuizen.<br />
Automatische led-archiefverlichting | Bruynzeel<br />
REVO Micro | CLS LED<br />
<strong>Led</strong> track spotlight |<br />
Line Lite International / CDE Technology<br />
Arimo Slim | Trilux<br />
Voor deze nieuwe automatische led-verlichting voor gangpaden<br />
van archieven heeft Bruynzeel Storage Systems de handen ineen<br />
geslagen met Masterlight. Met het product kunnen bedrijven tot<br />
achtennegentig procent energiebesparing realiseren. Zodra een<br />
archief gangpad wordt geopend gaan de lichten automatisch<br />
aan. Verlichting van de ruimte zelf wordt hiermee overbodig. Op<br />
dit moment is het ontwerp gericht op verrijdbare archiefkasten.<br />
Wanneer deze kasten gesloten zijn, is de verlichting niet zichtbaar.<br />
Omdat de led-verlichting ook geschikt is voor opslagsystemen in<br />
bibliotheken of kantoren waar de verlichting wel zichtbaar blijft en<br />
aan hogere esthetische eisen moet voldoen, wordt er momenteel<br />
gewerkt aan een design oplossing waarmee de led-verlichting ook<br />
voor deze toepassing meerwaarde zal bieden.<br />
CLS LED heeft haar assortiment van led-buitenarmaturen<br />
uitgebreid met een nieuw familielid: de REVO Micro. Volgens<br />
het bedrijf is het een antwoord op de vraag van veel lichtontwerpers<br />
naar een kleinere variant voor toepassingen waar de<br />
andere REVO’s te veel licht voor zouden produceren. De REVO<br />
Micro combineert haar compacte afmetingen met een hoge<br />
lichtopbrengst. Net als zijn grotere broers is de Micro voorzien<br />
van een ventilatie-membraam waardoor de kans op condensvorming<br />
in het armatuur is uitgesloten. Klanten kunnen kiezen<br />
tussen een 100-240 VAC of een 24 VDC/VAC interne voeding.<br />
Verder is het product voorzien van een CNC-gefreesde behuizing<br />
van massief aluminium. De standaard afwerking is blank of<br />
zwart geanodiseerd aluminium.<br />
De led track spotlight die Line Lite International en CDE Technology<br />
introduceren kenmerkt zich door haar smalle en intense<br />
straal van wit licht en is voorzien van Sharp COB-led. Het<br />
product is in het bijzonder geschikt voor de detailhandel en<br />
horeca. De stralingshoek is zeer groot dankzij de afstembare<br />
lens. De levensduur bedraagt vijftigduizend uur bij een lichtstroom<br />
van zeventig procent. De dimbare spotlight is verkrijgbaar<br />
in uitvoeringen van 2.700, 3.000, 4.000 en 5.000 Kelvin en<br />
kent kleurweergave-index (CRI) van 90-92.<br />
Trilux lanceert voor toepassing in kantoren het Arimo Slim LED<br />
4+1-pakket. Eén driverbox volstaat om de vier armaturen van<br />
stroom te voorzien. Zowel voor de Arimo Slim CDP LED als<br />
voor de Arimo Slim MRX LED is de driver volgens Trilux ‘in een<br />
handomdraai’ aan te sluiten op het net en te verbinden met de<br />
armaturen. Het pakket bevat alle verbindingskabels en het benodigde<br />
materiaal voor de armaturen. Als er meer dan vier armaturen<br />
nodig zijn om het kantoor te verlichten, kunnen er extra<br />
4+1-pakketten of individuele armaturen aangesloten worden<br />
door de kabel door te lussen. Het volstaat om één driverbox<br />
aan te sluiten om vier Arimo-armaturen te kunnen gebruiken.<br />
38 • LED MAGAZINE MAART LED MAGAZINE MAART • 39
’s connect<br />
‘Politieke bewustwording nodig:<br />
openbare verlichting wezenlijk<br />
onderdeel openbare ruimte’<br />
Na drie succesvolle edities organiseerde Spectrum Advies & Design<br />
begin maart opnieuw een evenement voor de openbare<br />
verlichtingsmarkt. Het symposium ‘OVL2015’ trok zo’n<br />
vierhonderd bezoekers naar het Hart van Holland in Nijkerk.<br />
Ondanks dat de groei qua standhouders<br />
van de eerste drie edities niet doorgezet<br />
kon worden (red. 50 standhouders nu<br />
tegenover 70 in 2013), toonde Bert van<br />
de Bunt van het organiserende Spectrum<br />
zich content. ‘De openbare verlichtingsmarkt<br />
verdient een eigen podium<br />
en wij gaan dan ook door met de organisatie<br />
van dit evenement en op naar<br />
de jubileumeditie’, stelt Van de Bunt.<br />
‘Openbare verlichting is net als wegenonderhoud<br />
een volwaardig onderdeel<br />
van de openbare ruimte en zorgt voor<br />
verkeers- en sociale veiligheid. Het dient<br />
mijns inziens dan ook niet onderdeel<br />
van een ander evenement te zijn, maar<br />
een eigen gezicht te hebben. Voor de<br />
komende editie is het de ambitie om ons<br />
meer te profi leren richting de politiek en<br />
bijvoorbeeld het aantal wethouders dat<br />
aanwezig is op het evenement wezenlijk<br />
te verhogen. De politiek moet zich er<br />
immers van bewust worden dat openbare<br />
verlichting een wezenlijk onderdeel<br />
van de openbare ruimte is en dat er geld<br />
voor nodig is.’<br />
Beleving<br />
Overigens deed Van de Bunt aan de<br />
marktpartijen net a ls bij de voorgaande<br />
editie een oproep om te blijven meebouwen<br />
aan het door zijn organisatie<br />
verzorgde symposium. ‘Wij staan als<br />
sector namelijk op een kantelpunt.<br />
Waar verlichting in het verleden “enkel”<br />
een bijdrage leverde aan de sociale en<br />
verkeersveiligheid, is er met de opkomst<br />
van led-verlichting een nieuwe functie<br />
toegevoegd. Met openbare verlichting<br />
kan men vandaag de dag een wezenlijke<br />
bijdrage leveren aan het beleven van<br />
sfeer in stadscentra. Gezien de grote<br />
leegstand van winkels in stadscentra<br />
is het belangrijk dat gemeenten samen<br />
met winkeliers de openbare ruimte optimaal<br />
inrichten en voor beleving zorgen.<br />
Dat is een andere tendens, ook voor<br />
openbare verlichting. Het draait niet<br />
langer enkel om de getallen.’<br />
26 maart 2015<br />
Promotiedag Duurzame Verlichting<br />
Groen Licht Vlaanderen 2020 organiseert<br />
op de Philipssite in Leuven deze<br />
promotiedag. ‘Het Internet of Things<br />
(IoT) zal daarbij de poort vormen<br />
en aanleiding geven tot een nog<br />
slimmere en nog meer op mensen<br />
gerichte verlichting’, aldus Groen Licht<br />
Vlaanderen in haar aankondiging.<br />
www.lichttechnologie.be<br />
21-23 april 2015<br />
Week van de Openbare Ruimte<br />
De Week van de Openbare Ruimte<br />
bestaat uit drie aparte kennisdagen<br />
met elk een specifiek thema. Op<br />
dinsdag 21 april staat licht in de<br />
openbare ruimte center. Beheerders,<br />
beleidsmakers, bestuurders, architecten,<br />
stedenbouwkundigen, adviseurs,<br />
energiebedrijven, netbeheerders en<br />
toeleveranciers gaan met elkaar in<br />
gesprek over oplossingen van vandaag<br />
en morgen, wisselen ervaringen en<br />
visies uit en bespreken de toekomst. Het<br />
programma is te vatten onder het thema<br />
‘Visie, vak en functie’.<br />
www.weekvandeopenbareruimte.nl<br />
23 tot en met 24 april 2015<br />
ARCHITECT@WORK België<br />
Dit totaalevenement voor (interieur)<br />
architecten en bestekschrijvers met<br />
focus op productinnovaties vindt<br />
plaats in Kortrijk te Vlaanderen.<br />
ARCHITECT@WORK wil meer zijn<br />
dan een ontmoetingsplek voor de<br />
architectenbranche. Op ARCHITECT@<br />
WORK wordt volop aandacht besteed<br />
aan het uitwisselen van inhoudelijke<br />
kennis over noviteiten. Tijdens korte<br />
seminars komen actuele onderwerpen<br />
aan bod of deelt een collega-architect<br />
zijn of haar ervaring met de bezoekers.<br />
www.architectatwork.be<br />
20 tot en met 21 mei 2015<br />
Smart Lighting 2014<br />
Berlijn is het toneel van de 2015-editie<br />
van Smart Lighting. Het Smart Lighting<br />
Event probeert een wereldwijd platform<br />
te creëren voor professionals om jaarlijks<br />
bijeen te komen en samen new business<br />
te genereren in de lichtindustrie die<br />
wereldwijd een transitie ondergaat. De<br />
vijfde editie kent als centraal thema<br />
Connected Lighting.<br />
www.smartlighting.org/sl2015<br />
16 juni tot en met 18 juni 2015<br />
LED Lighting Taiwan<br />
De toegevoegde waarde van de<br />
Taiwanese led-industrie zal volgens<br />
binnenlandse experts in de komende jaren<br />
groeien naar een omvang van vijf miljard<br />
Amerikaanse dollar. Voor de driedaagse<br />
internationale vakbeurs Taiwan LED<br />
Lighting zullen (inter)nationale exposanten<br />
uit de gehele keten – van materiaal<br />
tot productieapparatuur, led-chips en<br />
-modules tot led-verlichtingsproducten –<br />
zich presenteren. Taiwan wil op de beurs<br />
haar one-stop-shopping platform in de<br />
volle breedte tonen.<br />
www.optotaiwan.com/ledlighting<br />
23 tot en met 26 juni 2015<br />
LED Expo Korea<br />
Driehonderdvijftig bedrijven zullen acte<br />
de présence geven tijdens de internationale<br />
vakbeurs LED Expo Korea. De<br />
gehele led-keten zal vertegenwoordigd<br />
zijn. Naast Koreaanse stakeholders heb-<br />
ben ook de Japan LED Association, de<br />
China Association of Lighting Industry<br />
en de Photonics Industry & Technology<br />
Development Association zich inhoudelijk<br />
aan het evenement verbonden.<br />
www.ledexpo.com<br />
29 september tot en met 2 oktober 2015<br />
Elektrotechniek<br />
De vakbeurs Elektrotechniek is in 2015<br />
door de organiserende Jaarbeurs<br />
Utrecht in een nieuw jasje gestoken.<br />
Natuurlijk is er nog veel aandacht<br />
voor (led-)verlichting, maar de beurs<br />
is voor het eerste georganiseerd naar<br />
toepassingsgebied: woning, industrie,<br />
utiliteit en infra & energie. De focus ligt<br />
daardoor niet meer op losse producten en<br />
componenten, maar op het eindproduct<br />
zoals dit in de dagelijkse praktijk<br />
daadwerkelijk wordt toegepast. LED<br />
Magazine zal in de september-editie als<br />
officiële beurspartner een redactionele<br />
special over Elektrotechniek vervaardigen.<br />
www.elektrotechniek-online.nl<br />
6 tot en met 8 oktober 2015<br />
Energie 2015<br />
De vakbeurs Energie 2015 vindt ook dit<br />
jaar plaats in de Bossche Brabanthallen.<br />
Door de samenwerking met diverse<br />
stakeholders wordt naast een uitgebreid<br />
exposantenaanbod een inhoudelijk<br />
kennisprogramma mogelijk gemaakt.<br />
<strong>Led</strong>-verlichting zal daarbij op de<br />
beursvloer een belangrijke rol spelen.<br />
www.energievakbeurs.nl<br />
40 • LED MAGAZINE MAART<br />
LED MAGAZINE MAART • 41
LED Industry Register<br />
Door uw bedrijf en bedrijfsactiviteiten op te laten nemen in het LED Industry<br />
Register wordt u voor slechts 500 euro per jaar ieder kwartaal onder de aandacht<br />
gebracht bij duizenden licht professionals, van fabrikanten, tot installateurs,<br />
overheidsfunctionarissen, commerciële eindgebruikers, lichtontwerpers,<br />
onderzoekers en investeerders. Vul het ‘LED Industry Register’ formulier digitaal<br />
in via www.ledmagazine.nl/industrieregister<br />
N.V. BOM<br />
Ontwikkelingsmaatschappij van de<br />
provincie Noord-Brabant<br />
Goirleseweg 15, 5026 PB Tilburg<br />
T. + 31 88 83 111 20<br />
I. www.bom.nl<br />
FHI LED Cluster<br />
Nederlandse brancheorganisatie<br />
voor Industriële Elektronica<br />
Postbus 366, 3830 AK Leusden<br />
T. + 31 33 465 75 07<br />
I. www.fhi.nl<br />
IGOV Innovatieplatform<br />
Innovatieplatform voor de<br />
Openbare Verlichting<br />
E. info@igov.nl<br />
I. www.igov.nl/innovatieplatform<br />
NSVV<br />
Nederlandse Stichting<br />
voor Verlichtingskunde<br />
Postbus 539, 6710 BM EDE<br />
T. +31 218 69 53 94<br />
I. www.nsvv.nl<br />
Output<br />
Distributeur van professionele audio,<br />
video en lichtapparatuur<br />
Postbus 2414, 5202 CK Den Bosch<br />
T. +31 73 639 26 00<br />
I. www.outputnl.com<br />
PRIMALighting<br />
Europees distributeur van<br />
Sheenly LED Lighting<br />
Dieselweg 1, 3752LB Bunschoten<br />
T. +31 33 299 61 31<br />
I. www.primalighting.nl<br />
COLOFON<br />
Jaargang 3 - nr. 1 MAART ’15<br />
LED Magazine is het leidinggevende<br />
Nederlandstalige multimediale platform<br />
voor eenieder die professioneel<br />
betrokken is bij (led-)verlichting in<br />
Vlaanderen en Nederland. LED Magazine<br />
kent een online nieuwsportal,<br />
e-mailnieuwsbrief en vakblad. Het<br />
vakblad verschijnt vier keer per jaar in<br />
een oplage van 10.000 exemplaren.<br />
Uitgever & Hoofdredacteur<br />
Edwin van Gastel (EG Media)<br />
(E). edwin@ledmagazine.nl<br />
Eindredactie<br />
Els Stultiens (EG Media)<br />
Vormgeving<br />
Bette van Loenen (EG Media)<br />
Thijmen van Loenen (FloenID)<br />
Fotografie<br />
Ineke van der Leij (LED Expo) en<br />
Marjan Vermaas (OVL2015)<br />
Coverfoto<br />
Ineke van der Leij (LED Expo)<br />
Abonnementen & Advertenties<br />
info@ledmagazine.nl<br />
Redactionele klankbordgroep<br />
M. Weeda (BOM)<br />
H. Wijsman (FHI)<br />
R.J. Vos (NSVV)<br />
& gebouw<br />
Platform voor duurzame energieopwekking<br />
en energiebesparing<br />
in de gebouwde omgeving<br />
6, 7 & 8 oktober 2015, Brabanthallen ’s-Hertogenbosch<br />
Facts & Figures Energie 2014<br />
• 54% beslissende rol<br />
• 10.777 B2B bezoekers<br />
• 300+ exposanten<br />
• 29% Installatiebedrijf en (technisch<br />
adviesbureau)<br />
• 11% Woningbouw vereniging, bouw- en<br />
aannemersbedrijven<br />
Verlichting speelt een belangrijke rol<br />
als energiebesparende maatregel in<br />
de gebouwde en industriële omgeving.<br />
Om die reden lanceert de vakbeurs<br />
Energie de ‘DE LICHTSRAAT’ op de<br />
beursvloer ondersteund door het<br />
Praktijktheater Licht.<br />
U neemt al deel met<br />
een volledig verzorgde<br />
stand vanaf €2.635,-.<br />
De vroegboek korting<br />
geldt nog tot 1 april!<br />
Nieuw in 2015<br />
• Praktijktheaters met best practices en<br />
cases per thema o.a.<br />
- Praktijktheater Licht<br />
- Praktijktheater Solar<br />
- Praktijktheater Smart Grids<br />
- Praktijktheater Metering & Data<br />
• Energie & Opslag congres<br />
• Energie & Stad congres<br />
42 • LED MAGAZINE MAART<br />
© EG Media 2015 - Niets uit deze uitgave<br />
mag worden overgenomen zonder toestemming<br />
van de uitgever. Redactie en<br />
uitgever zijn zich volledig bewust van hun<br />
taak een zo betrouwbaar mogelijke uitgave<br />
te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen<br />
enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor<br />
eventueel voorkomende onjuistheden.<br />
Interesse in deelname? Neem contact op met Paul Jan Jacobs via 06 – 48 27 83 44<br />
of mail naar pauljan@54events.nl.<br />
In co-locatie met:<br />
& industrie
Change language