4028 D.S.M., Jaarverslag 2002 - AIAS

JAARVERSLAG 2002 DSM N.V.

KERNGEGEVENS DSM 2002Omzet c 6.700 miljoenResultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen c 349 miljoenNettowinst c 1.188 miljoenInvesteringen (inclusief acquisities) c 536 miljoenNettowinst per gewoon aandeel c 12,08Dividend per gewoon aandeel c 1,75Aantal medewerkers (ultimo jaar) circa 18.500ROI 8,7%DRIE CLUSTERSLife Science ProductsPerformance MaterialsIndustrial ChemicalsBELANGRIJKSTE EINDMARKTENgeneesmiddelen, automobiel, voedingsmiddelen,elektrische apparaten en elektronicaSTRATEGIEDSM’s strategie Vision 2005: Focus and Value, welke in het najaar 2000 werdgepresenteerd, is gericht op versterkte voortzetting van de eerder ingezetteconcentratie op leidende mondiale posities in activiteiten met hogere toegevoegdewaarde, sterkere groei en stabielere resultaten. DSM wil verdertransformeren tot een onderneming in specialties: hoogwaardige biotechnologischeen chemische producten voor de life science industrie, en hoogwaardigematerialen. In dit kader heeft DSM in 2002 zijn petrochemische activiteiten (meteen omzet van circa c 2,3 miljard) verkocht en zijn intentie bekend gemaakt devitamine-, carotenoïde- en fijnchemie-divisie van Roche over te willen nemen.Deze divisie heeft een omzet van circa c 2,4 miljard. Begin februari 2003 werdde betreffende overeenkomst getekend. De strategie van DSM is gericht ophet realiseren van een omzetniveau van circa c 10 miljard in 2005. Minstens80% van die omzet zal worden gerealiseerd in specialties, het overige deelvoornamelijk in industriële chemicaliën zoals melamine en caprolactam.

1 Jaarverslag 2002JAARVERSLAG 2002 DSM N.V.ALGEMENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERSDe jaarvergadering zal plaatsvinden op woensdag 2 april 2003 in hethoofdkantoor van de vennootschap te Heerlen, aanvang 14.00 uur.BELANGRIJKE DATAEx-dividend: vrijdag 4 april 2003Bericht over het eerste kwartaal: maandag 28 april 2003Bericht over het tweede kwartaal: vrijdag 25 juli 2003Bericht over het derde kwartaal: maandag 27 oktober 2003Jaarverslag 2003: woensdag 11 februari 2004Algemene Vergadering van Aandeelhouders: woensdag 31 maart 2004Voor nadere bijzonderheden: > WWW.DSM.COM

2 Inhoudwww. > DSM.COMINHOUDpaginaBELANGRIJKE FINANCIËLE GEGEVENS 3VOORWOORD 5DSM 100 JAAR EN KONINKLIJK 6VERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR 7Gang van zaken 7Strategie 7Corporate Governance en DSM Values 8Operational Excellence 8ICT en e-business 9Veiligheid, Gezondheid en Milieu 9Human Resource Management 10Onderzoek en ontwikkeling 10FINANCIËLE RESULTATEN 12Algemeen 12Macro-economische ontwikkelingen 12Resultaten 2002 12Investeringen en financiering 14Balansbeeld 14Ratio’s 14Dividend 14Vooruitzichten 15JAARREKENING 51Grondslagen 52Geconsolideerde overzichten 54Vennootschappelijke jaarrekening 75OVERIGE GEGEVENS 79Accountantsverklaring 79Winstbestemming 79Bijzondere statutaire rechten 80Kwartaalgegevens 81Tien jaar DSM 82Toelichting op enkele financiële begrippen en kencijfers 85Index 86BIJLAGEOrganisatieschema DSMOVERZICHT PER CLUSTER 15Life Science Products 19Performance Materials 25Industrial Chemicals 31Other activities 35NIET-GECONSOLIDEERDE DEELNEMINGEN 37CONCERN-ONDERNEMINGSRAAD 38BERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSENAAN DE AANDEELHOUDERS 39PERSONALIA 40BELONINGSGEGEVENS 42OPTIERECHTEN 44HET DSM-CONCERN 45Clusters 45Markten 45Maatschappelijke waarde en duurzame ontwikkeling 46Corporate Governance 46Risicomanagement 46Financieel beleid 46Organisatie en besturing 47INFORMATIE OVER HET AANDEEL DSM 48

3 Jaarverslag 2002BELANGRIJKE FINANCIËLE GEGEVENS(GECONSOLIDEERD)x c miljoen 2002 2001DOORLOPENDE ACTIVITEITEN:- netto-omzet 5.636 5.751- bedrijfsresultaat plus afschrijvingen (EBITDA) 767 741- bedrijfsresultaat (EBIT) 383 336- investeringen (incl. acquisities) 496 561BEËINDIGDE ACTIVITEITEN:- netto-omzet 1.029 2.219- bedrijfsresultaat plus afschrijvingen (EBITDA) 125 301- bedrijfsresultaat (EBIT) 67 185TOTAAL:netto-omzet 6.665 7.970bedrijfsresultaat plus afschrijvingen (EBITDA) 892 1.042bedrijfsresultaat (EBIT) 450 521investeringen (incl. acquisities) 536 652resultaat uit gewone bredijfsuitoefening na belastingen 349 369nettowinst 1.188 1.415dividend 199 199afschrijvingen 442 521cashflow 1.630 1.936nettoschuld -1.038 867eigen vermogen 5.142 4.239balanstotaal 8.996 8.575geïnvesteerd vermogen 4.570 5.763per gewoon aandeel in c:nettowinst 12,08 14,50resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen 3,38 3,61dividend 1,75 1,75eigen vermogen 49,64 40,49verhoudingsgetallen (in %):bedrijfsresultaat / netto-omzet doorlopende activiteiten (ROS) 6,8 5,8EBITDA / netto-omzet doorlopende activiteiten 13,6 12,9bedrijfsresultaat / gemiddeld geïnvesteerd vermogen (ROI) 8,7 9,2nettowinst (toekomend aan de houders van gewoneaandelen) / gemiddeld eigen vermogen 26,8 42,3nettoschuld / groepsvermogen plus nettoschuld -25,0 16,8groepsvermogen / balanstotaal 57,6 50,1EBITDA / financiële baten en lasten 63,7 10,7personeelgemiddelde personeelsbezetting 19.505 21.646personeelsbezetting ultimo jaar 18.375 21.504

4 Voorwoord www. > DSM.COMfoto: Rob Holthuis(v.l.n.r.) Jan Zuidam (plaatsvervangend voorzitter), Henk van Dalen, Feike Sijbesma, Jan Dopper, Peter Elverding (voorzitter)RAAD VAN BESTUUR

5 Jaarverslag 2002VOORWOORDHet bedrijfsresultaat uit doorlopende activiteiten van c 383 miljoen dat DSM in 2002 behaalde, liet een stijging van 14 procent zien tenopzichte van voorgaand jaar (op vergelijkbare basis). Na de scherp teruggevallen economie in 2001 is in 2002 het herstel aarzelendgeweest. Tegen die achtergrond zijn wij niet ontevreden over het geboekte resultaat.DSM heeft in 2002 zijn honderdjarig bestaan gevierd. Dat gebeurde met een keur aan evenementen voor medewerkers, klanten enandere belanghebbenden. Het feest ging van start op onze verjaardag 29 mei met een wereldwijd ontbijt voor alle medewerkers, bijwelke gelegenheid DSM het predikaat ‘Koninklijk’ ontving. Daarbij lanceerden wij ook de Dream Action waarover in dit verslag op pagina6 uitgebreider verslag wordt gedaan.Er waren meer redenen waarom 2002 zich voor onze onderneming tot een bijzonder jaar heeft ontwikkeld. In de uitvoering van onzestrategie Vision 2005: Focus and Value zetten wij een aantal belangrijke stappen. We verkochten onze petrochemische activiteiten aanhet Saoedi-Arabische SABIC, een belangrijke stap in ons streven naar een portfolio met meer stabiele resultaten en een scherpere focusop ‘specialties’. Petrochemie heeft decennia lang in hoge mate het gezicht en karakter van DSM bepaald. Het was een grote stap meteen emotionele lading om van deze activiteiten afscheid te nemen, maar wij zijn verheugd met SABIC als nieuwe eigenaar.Voorts maakten wij onze intentie bekend de vitamine-, carotenoïde- en fijnchemie-activiteiten van het Zwitserse Roche over te nemen.Door deze voorgenomen stap, in combinatie met de bestaande life-science-activiteiten, verwerft DSM een op wereldschaal leidendepositie als toeleverancier voor de farmaceutische, voedingsmiddelen- en diervoedingsmiddelenmarkten. De divisie van Roche brengtbovendien ruime technologische kennis in.Ten aanzien van de doelstellingen en uitvoering van onze strategie hebben wij met ingang van dit verslag naast de strategische voortgangop concernniveau ook de strategieën van de afzonderlijke businessgroepen opgenomen.De investeringen, exclusief acquisities, bedroegen in het verslagjaar circa c 500 miljoen. Uitbreidingen werden aangekondigd voor ondermeer EPDM-rubber, Dyneema, biofarmaceutica op basis van celculturen en ingrediënten voor voedingsmiddelen.In 2002 zijn de problemen met de kwaliteitssystemen van DSM Pharmaceuticals, Inc. (het voormalige Catalytica) voortvarend opgelost.Er zijn nieuwe kwaliteits- en controlesystemen geïmplementeerd, waarmee DSM Pharmaceuticals, Inc. nu voldoet aan de eisen van deAmerikaanse Food and Drug Administration (FDA). DSM Pharmaceuticals, Inc. kon veel nieuwe opdrachten verwerven en droeg daarmeeduidelijk positief bij aan het resultaat van het cluster Life Science Products.Ook verstevigden wij onze posities in industriële chemicaliën met deelname in een joint venture voor de productie van caprolactam inNanjing (China) en met capaciteitsuitbreidingen voor melamine in Geleen.De waardering van beleggers voor onze strategie Vision 2005: Focus and Value en de manier waarop DSM deze strategie implementeert,weerspiegelt zich in de ontwikkeling in de koers van ons aandeel. Gemeten naar ‘total shareholder return’ presteerde DSM twee jaarachtereen het beste van alle AEX-fondsen. Terwijl de AEX in 2001 met 20 procent en in 2002 met 36 procent daalde, boekte DSM sindsde publicatie van Vision 2005 eind september 2000 een koerswinst van 32 procent. DSM werd ook ten opzichte van andere Europesechemiebedrijven opmerkelijk goed door de beleggers gewaardeerd; in de Dow Jones Stoxx 600 Chemical Index behoorde DSM in 2002met een 2de plaats tot de best presterende aandelen.Het jaar 2002 is het eerste jaar waarover DSM tevens rapporteert door middel van een zogenaamd Triple P Verslag, waarin het sinds1994 jaarlijks gepubliceerde DSM Responsible Care Progress Report is geïntegreerd. Wij leggen daarin verantwoording af over onsbeleid op de drie P’s van people, planet en profit. In de manier waarop wij ons eeuwfeest hebben gevierd hebben wij ook uitdrukkingwillen geven aan het belang dat wij aan een solide, geïntegreerd Triple P beleid hechten. DSM zal voortaan jaarlijks een Triple P Verslagpubliceren.Bovendien hebben wij in 2002 de DSM Values gepubliceerd, waarin onze basiswaarden van Valuable Partnerships, Respect for Peopleen Good Corporate Citizenship zijn verwoord. DSM kan en wil hierop ook door zijn stakeholders worden aangesproken.Resultaten boeken is mensenwerk. 2002 was bij uitstek een jaar van hard werken en goed presteren. DSM is zijn medewerkers, klanten,aandeelhouders, toeleveranciers en de gemeenschappen waarin DSM opereert grote dank verschuldigd. Een speciaal woord van dankgeldt voor Herman Wijffels, die in 2002 terugtrad als Voorzitter van de Raad van Commissarissen. Bijna 12 jaar heeft hij deze functie ineen sterk vernieuwend DSM vervuld, met wijsheid, consistentie, aandacht voor de menselijke verhoudingen en een open oog voor deontwikkelingen in Corporate Governance.In zijn honderdjarig bestaan heeft DSM vele veranderingen doorgemaakt. Die hebben geleid tot het bedrijf dat DSM nu is: eenonderneming met een duidelijke, gewaardeerde en een in belangrijke mate succesvol uitgevoerde strategie, een kerngezonde financiëleconditie, een slagvaardige, klantgerichte structuur en een sterk mensgerichte cultuur. Wij zetten onze koers naar een leidend, innovatiefen duurzaam specialty-bedrijf met kracht voort.Peter ElverdingVoorzitter Raad van Bestuur DSMPETER.ELVERDING@DSM.COM

6 100 jaar en koninklijk www. > DSM.COMTijdens een wereldwijd ontbijt op de dag dat DSM precies 100 jaar eerder werd opgericht als ‘de Staatsmijnen’, ontving DSM hetpredikaat ‘Koninklijk’.DSM 100 JAAR EN KONINKLIJKDSM markeerde zijn 100-jarig bestaan in 2002 met een groot aantal activiteiten. Het eeuwfeest kreeg onder meer vorm in grootschalige personeelsfestiviteiten, open dagen en evenementenvoor klanten, aandeelhouders en andere belanghebbenden. Eind mei ontving DSM tijdens een wereldwijd voor het personeel georganiseerd ontbijt het predikaat ‘Koninklijk’. De onderneming isbijzonder erkentelijk voor deze bevestiging van een eeuw verantwoord ondernemerschap. Een ander hoogtepunt van het eeuwfeest van DSM was de lancering van een wereldwijde actie met alsthema Sharing our dreams, sharing our talents. Medewerkers werden uitgedaagd hun talenten aan te spreken en suggesties voor een positieve bijdrage aan samenleving, mens en milieukenbaar te maken. De onderneming stelt kennis, faciliteiten en geld ter waarde van c 5 miljoen beschikbaar om deze dromen te verwezenlijken.Een jury onder voorzitterschap van voormalig DSM-bestuursvoorzitter Simon de Bree selecteerde uit de ruim 700 inzendingen van 1.100 medewerkers uit 35 landen de meest inspirerendedromen. Begin oktober werden de winnaars bekendgemaakt in aanwezigheid van Hare Majesteit Koningin Beatrix.Tot de prijswinnende dromen, die nu gerealiseerd kunnen worden, behoren een onderzoeksproject naar een goedkoop medicijn tegen malaria, een simpele methode om vervuild drinkwater tereinigen met behulp van een membraanrietje en een project ter ondersteuning van bejaarden in Moskou die onder moeilijke omstandigheden leven. Begin december ging bovendien in hetItaliaanse Filago de zogeheten Torch-actie van start. Daarmee werd de aanzet gegeven voor een estafette door de DSM-locaties in de wereld om met kennis, ervaring en middelen van DSMverbeteringsacties ten voordele van de directe omgeving uit te voeren.

7 Jaarverslag 2002VERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUURGANG VAN ZAKENIn het jaar 2002 behaalde DSM een netto-omzet uit doorlopendeactiviteiten van c 5,6 miljard, een daling op vergelijkbare basis van2 procent ten opzichte van het jaar ervoor. Het bedrijfsresultaat uitdoorlopende activiteiten bedroeg c 383 miljoen, een stijging van14 procent op vergelijkbare basis.De in 2002 uitgesproken winstverwachtingen konden gestandworden gedaan. DSM hield zich goed staande, ondanks uitblijvendherstel van de wereldeconomie en een veel zwakkere dollar. Persaldo kwam de nettowinst uit op c 1.188 miljoen.Het bedrijfsresultaat van Life Science Products en PerformanceMaterials lag iets boven het niveau van 2001, dat van IndustrialChemicals verbeterde met 20 procent. Het resultaat in Otheractivities verbeterde eveneens.Duidelijk is dat de in 2000 ingezette strategie Vision 2005: Focusand Value vruchten afwerpt. Gedurende de implementatie van destrategie blijft de financiële positie van de onderneming zeer sterkmet een netto surplus van c 1 miljard ultimo 2002. Deze balansweerspiegelt echter een tussentijdse fase in de transformatie vanDSM tot multi-specialty onderneming.STRATEGIEIn 2002 werden belangrijke stappen gezet in het kader van destrategie Vision 2005: Focus and Value. Na de verkoop eind 2001van het belang in Energie Beheer Nederland (EBN) werd in 2002de verkoop gerealiseerd van de petrochemische activiteiten.Daarnaast maakte DSM met Roche de voorgenomen overnamebekend van de vitamine-, carotenoïde- en fijnchemie-activiteiten. Infebruari 2003 werd het overnamecontract ondertekend.De acquisitie van de Roche-divisie past goed in de strategie om uitte groeien naar een specialty-onderneming, en transformeert DSMnaar een positie als wereldwijd leidend toeleverancier vantussenproducten voor de farmaceutische, voedingsmiddelen- endiervoedingsmiddelenmarkten. De overname voldoet aan alleacquisitiecriteria die DSM hanteert, onder meer aan de norm datelke overname uiterlijk na twee jaar positief moet bijdragen aan dewinst per aandeel. Deze acquisitie zal naar verwachtingonmiddellijk bijdragen aan de winst per aandeel.DSM heeft zich in 2002 verder ontwikkeld als een solidepresterende onderneming, goed toegerust om adequaat tekunnen reageren op ontwikkelingen zoals verscherpteconcurrentieverhoudingen, veranderende regelgeving rondproducten en technologische uitdagingen. Met gerichteinvesteringen in de ontwikkeling en productie van ingrediëntenvoor voedingsmiddelen en medicijnen en hoogwaardigekunststoffen heeft DSM zich in 2002 opnieuw een scherper profielals specialty-onderneming kunnen aanmeten. Tevens werd eenaantal kleine activiteiten dat niet in het gewenste profiel pasteverkocht.KOERSONTWIKKELING 2000-20026055504540353025Vision 2005: Focus and Value201510501/00 2/00 3/00 4/00 5/00 6/00 7/00 8/00 9/00 10/00 11/00 12/00 1/01 2/01 3/01 4/01 5/01 6/01 7/01 8/01 9/01 10/01 11/01 12/011/02 2/02 3/02 4/02 5/02 6/02 7/02 8/02 9/02 10/02 11/02 12/02DSM AEX DJ Euro ChemDe koers van het aandeel DSM heeft zich sinds de bekendmaking van de strategie Vision 2005: Focus and Value goed ontwikkeld.

8 Verslag van de Raad van Bestuurwww. > DSM.COMIMPLEMENTATIE STRATEGIE- Eind juni 2002 verkocht DSM zijn petrochemische activiteitenaan Saudi Basic Industries Corporation (SABIC). Ruim 2.000medewerkers op de locaties Geleen en Gelsenkirchen(Duitsland) en een kleine 300 medewerkers in ondersteunendeactiviteiten waren bij de overdracht betrokken. De verkoopbetrof alle aandelen van de onder DSM Petrochemicals vallendeondernemingen, de bijbehorende deelnemingen enverkoopactiviteiten, specifieke technologie, patenten enhandelsnamen. De totale verkoopprijs van de transactiebedroeg c 2.250 miljoen, met een netto boekwinst van c 936miljoen. SABIC en DSM kwamen een betaling in twee termijnenovereen. DSM heeft de tweede tranche echter onmiddellijk tegelde gemaakt, waardoor de opbrengst voor DSM per saldoc 2 miljard bedroeg. De opbrengsten van de verkoop zijnondergebracht in de dochtervennootschap DSM Vision 2005BV en worden besteed aan de verdere uitvoering van destrategie Vision 2005: Focus and Value.- Begin september bereikten DSM en het Zwitsersefarmaconcern Roche overeenstemming op hoofdlijnen over deovername van Roche’s vitamine-, carotenoïde- en fijnchemieactiviteiten.De betreffende overeenkomst werd begin februari2003 getekend. De transactie dient, alvorens zij wordt afgerond,te worden goedgekeurd door de mededingingsautoriteiten. Metde transactie is een totaal bedrag van ongeveer c 1.950miljoen gemoeid.De Roche-divisie is ’s werelds grootste producent van vitaminenen carotenoïden, met een jaaromzet in 2001 van CHF 3,5miljard (c 2,4 miljard). De divisie, die onderdeel wordt van DSM,is wereldwijd actief. Het hoofdkantoor bevindt zich inKaiseraugst (Zwitserland) en het bedrijf heeft circa 7.300werknemers in dienst.Door de bundeling van DSM’s life science-activiteiten met devitamine-, carotenoïde- en fijnchemie-activiteiten van Rocheontstaat ’s werelds grootste leverancier voor de life scienceindustrie,met een unieke en samenhangende portfolio vanactiviteiten voor klanten die actief zijn op het gebied vanvoeding, diervoeders en gezondheidsproducten. Desamenvoeging van de hoogwaardige (bio)technologieën vanDSM en vitamine-, carotenoïde- en fijnchemie-activiteiten vanRoche biedt mogelijkheden tot versnelde innovatie, onder meerop het gebied van voedingsingrediënten en functionelevoedingsmiddelen.CORPORATE GOVERNANCE EN DSM VALUESIn het kader van corporate governance hanteert DSM explicietgeformuleerde corporate values en vereisten ten aanzien vanrisicomanagement, financieel beleid en het besturen van deorganisatie op concernniveau en de respectievelijkegroepsonderdelen (zie pagina 46 van dit verslag).DSM is een integraal onderdeel van de samenleving. Dat brengtverantwoordelijkheden met zich mee. Het is in dit verband vangroot belang dat voor DSM en voor de omgeving helder is welkewaarden en normen bij de onderneming gelden. In 2002 werdende DSM Values door de Raad van Bestuur vastgelegd. Driecentrale waarden, die samen het karakter en de ambities van DSMweerspiegelen, vormen de kern: Valuable Partnerships, omdatonze relaties met onze klanten en andere businesspartnerscruciaal zijn, Respect for People omdat ook in een sterk doortechnologie en wetenschap gedreven onderneming als DSMmensen de sleutel zijn tot succes, en Good Corporate Citizenship,een noodzakelijke voorwaarde voor maatschappelijk draagvlakvoor onze activiteiten. De DSM Values zijn inmiddels op alleniveaus in de organisatie bekendgemaakt.OPERATIONAL EXCELLENCEHet door DSM eind 1998 ingezette resultaatverbeteringprogrammaOperational Excellence is in 2002 verder geïmplementeerd en zalook in de komende jaren nog worden voortgezet.Operational Excellence omvat projecten die gericht zijn opresultaatversterking door betere benutting van synergie en betereuitwisseling van kennis en ervaring tussen de businessgroepen. Ditlaatste komt bijvoorbeeld tot uitdrukking in de toepassing van‘best practices’: hogere en efficiëntere productie tegengelijkblijvende of lagere kosten, standaardisatie vanwerkprocessen, apparatuur en (ICT-)systemen, en gezamenlijkeinkoop.Het Operational Excellence-programma (met als een van deelementen Manufacturing Excellence, gericht op betere benuttingvan de installaties, hogere procesrendementen en standaardisatievan apparatuur en systemen) is inmiddels stevig ingebed binnende DSM organisatie en draagt bij aan lagere kosten per eenheidproduct.Desinvestering van de petrochemische activiteiten en groteacquisities op de gebieden van life sciences en hoogwaardigematerialen vormen – naast autonome groei – de belangrijkstepijlers van de strategie Vision 2005: Focus and Value. DSM komtsnel dichter bij het doel van de strategie: een in de meeste van zijnactiviteiten tot de wereldtop behorende specialty-onderneming ophet gebied van hoogwaardige biotechnologische en chemischeproducten voor de life science industrie, en hoogwaardigematerialen.

9 Jaarverslag 2002ICT EN E-BUSINESSAls onderdeel van Operational Excellence wordt in de periode2000-2005 een programma gerealiseerd om de informatie- encommunicatietechnologie (ICT) en (e-)businesssystemen leidend temaken in de industrie. Dit is een wezenlijk onderdeel van DSM’sstreven om uit te groeien tot een leidende specialty-onderneming.INFRASTRUCTUURSinds 2002 beschikt DSM over een uitstekend, flexibel ICTfundamentvoor e-business, processtandaardisatie en de snelleintegratie van acquisities. Daartoe heeft DSM in 2000 en 2001 zijnwereldwijde ICT-infrastructuur grondig vernieuwd en verbeterddoor de invoering van een wereldwijd gestandaardiseerdedesktopomgeving (hardware én software) en netwerk. In 2002 iseen vervolgproject gestart, gericht op het verder uniformeren enuitbesteden van het beheer van de ICT-infrastructuur. Het projectgeeft vorm aan een mondiale klantondersteunings- enbeheerorganisatie als onderdeel van Corporate ICT.STANDAARDISATIE VAN BEDRIJFSPROCESSENEen aanzienlijke verbetering van de effectiviteit en efficiëntie vanbedrijfsprocessen werd bereikt bij een aantal businessgroepen. In2001 werd een programma gelanceerd om bedrijfsprocessenDSM-breed te structureren op basis van 'best practices' en dezete verankeren in het DSM ERP-systeem. Dit programma omvat deprocessen voor inkoop, planning, verkoop, fabrieksonderhoud enfinanciële planning en controle. De kracht schuilt in de inzet van dekennis die wereldwijd in de organisatie voorhanden is. Degestandaardiseerde businessprocessen worden bij allebusinessgroepen geïntroduceerd. Daarmee worden substantiëlekostenbesparingen op de instandhouding van systemengerealiseerd, wordt het vermogen versterkt om snel acquisities teintegreren en ontstaan daarnaast veel mogelijkheden totwaardeverbetering.E-BUSINESS PLATFORMMet de ontwikkeling van e-business boekt DSM sinds de start in2000 flinke vooruitgang. Het inmiddels opgezettee-businessplatform sluit naadloos aan op de ICT-infrastructuur ende gestandaardiseerde bedrijfsprocessen. Dit platform biedt debusinessgroepen de mogelijkheid hun samenwerking met klantenen leveranciers via het internet verder te intensiveren. Het platformdraagt significant bij aan DSM’s bedrijfsvoering en klantgerichtheidnaar de hoogste maatstaven.Eind 2002 was een meerderheid van de businessgroepenaangesloten op de e-business infrastructuur. De planning is datmedio 2003 de resterende businessgroepen ook aangesloten zijn.VEILIGHEID, GEZONDHEID EN MILIEUIn 2002 heeft DSM zijn doelstellingen ten aanzien van veiligheidruimschoots gehaald. Op de terreinen van gezondheid en milieuwerden met ingang van het verslagjaar nieuwe registratiesystemeningevoerd die zullen gaan bijdragen aan verdere verbeteringen opdeze gebieden.DSM’s Triple P Verslag 2002, dat tezamen met dit Jaarverslagwordt uitgegeven, gaat gedetailleerd in op de onderwerpenveiligheid, gezondheid en milieu.VEILIGHEIDHet aantal ongevallen met verzuim per 100 medewerkers per jaar(frequentie-index) daalde met 35 procent tot 0,24 (2001: 0,37).Daarmee realiseerde DSM zijn doelstelling om de frequentie-indexvoor eigen medewerkers met jaarlijks 20 procent te verlagen. Alsook de ongevallen met verzuim bij andere, in opdracht van DSMwerkende bedrijven (contractors) worden meegeteld, nam defrequentie-index af met 38% tot 0,32 (2001: 0,52).In december 2002 vond een verkeersongeval plaats waarbij eenoperator van DSM om het leven kwam die op weg was naar deEPDM-fabriek in het Braziliaanse Triunfo.GEZONDHEIDIn 2002 zijn de bestaande systemen voor het registreren enanalyseren van beroepsziekten en gezondheidsklachten dieverband houden met het werk uitgebreid tot het gehele concern.MILIEUVoor een aantal stoffen en verbindingen zijn de uitstoot naar luchten water opnieuw teruggedrongen. Bij de Nederlandse vestigingenvan DSM – verantwoordelijk voor ongeveer de helft van het totaleenergiegebruik van DSM – verbeterde opnieuw de energieefficiency.Dit is van belang in verband met het ConvenantBenchmarking Energie-efficiency, dat DSM in 1999 voor zijnNederlandse vestigingen ondertekende. Dit verplicht deonderneming om in 2012 tot de wereldtop te behoren op hetgebied van energie-efficiency. In de periode 1989-2002 is eenvermindering van de benodigde energie per eenheid product van27 procent bereikt. Daarmee is per eenheid product de uitstootvan kooldioxide naar de lucht sterk afgenomen.Er vonden enkele incidenten plaats, waaronder het ontsnappenvan 850 kilo ammoniak door een defect veiligheidssysteem inIJmuiden.Alle incidenten bij DSM op het terrein van veiligheid, gezondheiden milieu worden met ingang van 2002 wereldwijd gerapporteerdmiddels een nieuw systeem, ARIA.

10 Verslag van de Raad van Bestuurwww. > DSM.COMHUMAN RESOURCE MANAGEMENTEind 2001 heeft DSM zijn strategie voor het human resourcebeleidvoor de komende jaren bepaald in de nota People Matter(s),waarin het beleid rond de verdergaande internationalisering van deonderneming, het veiligstellen van de positie als aantrekkelijkewerkgever, de ontwikkelingsmogelijkheden van medewerkers ende managementvaardigheden is vastgelegd.In 2002 is als onderdeel van deze strategie een verbeterdemethode geïntroduceerd voor de ontwikkeling en stimulering vancompetentiemanagement. Deze vernieuwde aanpak wordt in 2003bij alle businessgroepen ingevoerd. Competentiemanagement gaateen sleutelfunctie vervullen op gebieden als werving en selectie ende ontwikkeling en beoordeling van medewerkers. In 2002 istevens voor het hoger management een vernieuwdebeoordelingsmethodiek tot stand gekomen die een nog directererelatie legt tussen de prestaties en de groei van de beloning. Vanaf2003 zal deze methode ook voor andere managementniveausbinnen DSM worden toegepast.ONDERZOEK EN ONTWIKKELINGUITGAVENDe uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling (R&D) met betrekkingtot de doorlopende activiteiten bedroegen in 2002 c 271 miljoen,4,8 procent van de netto omzet. In absolute cijfers namen in 2002de uitgaven af door de verkoop van de petrochemische activiteitenen de daarmee samenhangende research; de researchintensiteitvan de totale onderneming nam echter toe door de concentratieop specialties. De R&D-uitgaven op het gebied van Life ScienceProducts waren 6,7 procent van de netto-omzet, bij PerformanceMaterials 4,6 procent en bij Industrial Chemicals 1,9 procent. Hettotale aantal R&D-medewerkers bedroeg per einde van het jaar2002 1.800, zo’n 10 procent van het totale aantal medewerkers.UITGAVEN ONDERZOEK EN ONTWIKKELING 1998-2002x c miljoenEssentieel voor het succes van DSM is het aantrekken van talentop een steeds krapper wordende arbeidsmarkt, met name dievoor technische specialisten. DSM heeft in 2002 e-recruitment viainternet in Europa ingevoerd en zal dat in 2003 uitbreiden naar deVerenigde Staten. Het proces van werving en selectie zal daardoorworden gestimuleerd.Met de introductie van zogeheten werkklimaatanalyses werkt DSMaan een goede werkomgeving voor onze medewerkers. Metingang van 2003 zal per afzonderlijke businessgroep eenwerkklimaatanalyse worden uitgevoerd. In 2003 zullen vierbusinessgroepen deelnemen. Vóór eind 2006 zal bij allebusinessgroepen een werkklimaatanalyse hebbenplaatsgevonden.In 2002 is het aandelenoptieplan voor executives in Nederland ookop wereldschaal ingevoerd.32530027525022520098 99 00 01 02 (doorlopende activiteiten)PERSONEEL ULTIMO 2002 WERKZAAM BIJ DSM IN:2002 2001Europa 12.591 15.490- Nederland 8.302 10.285- overig Europa 4.289 5.205Noord- en Zuid-Amerika 4.015 4.277Rest van de wereld 1.769 1.737totaal 18.375 21.504ORGANISATIEBegin 2002 voerde DSM een nieuw, wereldwijd R&Dbesturingsmodelin, opgebouwd rond drie R&D Councils voor declusters Life Science Products, Performance Materials en IndustrialChemicals. In 2002 werd ook een hernieuwde CorporateTechnology Strategy opgesteld die ondermeer richting geeft aande technologiepositie van DSM, de ontwikkeling vancompetentiemanagement, technologieplatforms, octrooibeleid ende ontwikkeling van prestatie-indicatoren.ZWAARTEPUNTENDSM's R&D-organisatie draagt zorg voor het onderhouden envoortdurend vernieuwen van gewenste kennis. Daarbij sluiten dezwaartepunten van de drie respectievelijke R&D-clusters nauw aanbij de strategie van het betreffende businesscluster. R&D voor LifeScience Products betreft vooral product- en procesinnovatie,gebaseerd op geavanceerde technologie als biokatalyse engenomica. Ook wordt veel aandacht besteed aan de tijdigeontwikkeling van nieuwe technologieplatforms. De R&D voorPerformance Materials draait eveneens om innovatie en om detransitie naar specialty-materialen met een hogere toegevoegdewaarde. Bij Industrial Chemicals ligt de nadruk vooral opverbetering van de prestaties van fabrieken. Een van de resultatenvan dit type onderzoek is het gebruik van nieuwe liquid phasetechnologie in de nieuwe melaminefabriek in Geleen.

11 Jaarverslag 2002EXTERNE SAMENWERKINGDSM's R&D werkt in het fundamenteel strategisch onderzoekintensief samen met externe partijen. Naast de samenwerking inhet Wageningen Centre for Food Sciences (voeding) en het DutchPolymer Institute (polymeren) is DSM partner in zo'n 100 bilateralesamenwerkingsverbanden. Een veertigtal R&D-medewerkers istevens parttime hoogleraar of universitair hoofddocent. DSMbeschikt bovendien over een uitgebreid internationaal netwerk metzo'n 2.000 prominente universitaire vakgroepen en neemt deel in20 universitaire researchconsortia, waarin naast universiteiten ookandere industrieën participeren. Vanuit R&D-optiek participeertDSM via Corporate Venturing in jonge, veelbelovende bedrijven(start-ups) om op die wijze toegang te krijgen tot nieuwetechnologieën en innovaties.ONDERZOEKSRESULTATEN- Het Genoomproject, minder dan drie jaar geleden gestart,vormt een nieuw technologieplatform met een revolutionaireimpact op de ontwikkeling van nieuwe enzymatische producten.Zo worden nieuwe enzymen ontdekt en leidt nieuwe informatietot verbeterde productieorganismen voor enzymen. Dat leidt totverlaging van de investeringsuitgaven en een daling van dekostprijzen.Het Genoomproject heeft geresulteerd in het opzetten van eenbioinformatica-infrastructuur. Vooral bij Life Science Productsworden daardoor de ontwikkeltijden korter en deontwikkelingskosten lager. Voorts heeft het project een grotebijdrage geleverd aan de intellectuele eigendomspositie.Volgens cijfers van het European Patent Office heeft DSM in2001 de meeste patentaanvragen op het terrein vanbiotechnologie ingediend in de Europese Unie, 154 op eentotaal van 305.- In toenemende mate wordt samen met klanten gezocht naarharstoepassingen waarbij geen styreen vrijkomt. Styreen is eenbelangrijk punt van aandacht, vooral bij gebruik in openmatrijzen en in gevoelige toepassingen. Er wordt vooruitganggeboekt bij de vervanging van styreen in een aantal segmentenen bij de ontwikkeling van 'gesloten' verwerkingstechniekenzoals vacuüminjectie.- Begin 2002 ging het door de Europese Unie gesubsidieerdeSinc-Pro Intelligent Manufacturing Systems-project van start.Dat project concentreert zich op geavanceerde besturing vanindustriële kristallisatoren. Universiteiten en industriële partnersuit de Europese Unie nemen deel. Er zijn ook banden metCanadese en Japanse researchprogramma's. DSM iscoördinator van dit project.- High-Throughput Experimentation is een nieuwe technologie diezijn oorsprong heeft in de farmaceutische research. Jaarlijksworden zo miljoenen monsters getest met behulp van een grootaantal kleine, parallel werkende chemische reactoren. R&Dprojectenkunnen nu over het algemeen 5 keer sneller danvoorheen uitgevoerd worden. De mogelijkheid om veleexperimentele systemen uit te testen, in combinatie met eensterk toegenomen efficiency, vormt een krachtig hulpmiddel inde ontwikkeling van duurzame productieprocessen. Ook leidthet gebruik van kleinere hoeveelheden chemicaliën tot minderafval bij R&D-projecten.- Het gebruik van enzymen bij de productie van antibiotica en detoepassing op industriële schaal heeft geleid tot een sterkevermindering van de hoeveelheid afval en tot minder gebruikvan energie. Dit concept is verder uitgewerkt met deontwikkeling van nieuwe technologie voor de productie vantussenproducten voor geneesmiddelen en actieve ingrediënten.- De Europese Unie heeft goedkeuring verleend aan eennetwerkproject op het gebied van chirale herkenning. DSMneemt vanaf begin 2002 deel aan dat onderzoek. Het project,dat vier jaar loopt, is gericht op de ontwikkeling van een beteremethode voor de scheiding van enantiomeren metextractietechnologie.- In zeer korte tijd werd de eerste Stanyl High Flow gradeontwikkeld. Een uniek materiaal met sterk verbeterde vloeieigenschappenzonder de uitstekende mechanischeeigenschappen van Stanyl aan te tasten. Het materiaal isgoedgekeurd voor gebruik in nieuwe generaties connectoren inelektronische apparatuur. Het High Flow-principe bleek ookzeer waardevol voor de ontwikkeling van nieuwe Stanylmaterialendie metalen onderdelen vervangen in toepassingen inauto's.- Zogeheten vertakt nylon-6 is in 2002 voor het eerstgeproduceerd in een continuproces. Mogelijke toepassingenzijn enkellaagse en meerlaagse vlak- en blaasfolie.

12 Financiële Resultatenwww. > DSM.COMFINANCIËLE RESULTATENALGEMEENDSM heeft in het jaar 2002 met de doorlopende activiteiten eenbedrijfsresultaat gerealiseerd van c 383 miljoen, 14 procent meerdan in 2001 op vergelijkbare basis. In het verslagjaar stonden deopbrengstprijzen gemiddeld enigszins onder druk, maar degrondstofprijzen waren gemiddeld lager en de afzetten 6 procenthoger ondanks de verder teruglopende economie.Per 28 juni 2002 zijn de petrochemische activiteiten van DSM inGeleen en Gelsenkirchen (DSM Petrochemicals) verkocht aanSaudi Basic Industries Corporation (SABIC). Omzet, resultatenen kasstroommutaties van DSM Petrochemicals over de periodetot 28 juni zijn meegenomen in de totaalcijfers van DSM.Het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen was,ondanks een halfjaar petrochemische activiteiten, met c 349miljoen slechts 5 procent lager dan in 2001.Het cluster Life Science Products realiseerde over geheel 2002een 3 procent lagere omzet. Het bedrijfsresultaat was lichthoger. De verzwakking van de Amerikaanse dollar had eennegatief effect op het resultaat. Bij DSM PharmaceuticalProducts was de invloed merkbaar van de vertraging van deintroductie van nieuwe producten in de farmaceutische industrie.Tevens stond de marge van aspartaam onder druk.In het cluster Performance Materials liep de omzet duidelijk terugals gevolg van de lagere afzet van DSM Desotech, maar hetbedrijfsresultaat bleef op het niveau van 2001 door de hogereresultaten van de overige onderdelen in het cluster.Binnen het cluster Industrial Chemicals nam de omzet licht afterwijl het bedrijfsresultaat substantieel toenam als gevolg vanlagere kosten en gemiddeld hogere marges. Het hogerebedrijfsresultaat van vezelgrondstoffen werd voor een deelongedaan gemaakt door lagere afzetten en marges van DSMAgro en de lagere productie van DSM Energy. DSM Melaminebleef op het goede niveau van 2001.MACRO-ECONOMISCHE ONTWIKKELINGENDe macro-economische ontwikkelingen in 2002 waren voorDSM ongunstig, hoewel er een lichte verbetering optradvergeleken met 2001. De wereldeconomie als geheel bleefaarzelend en liet in twee opzichten een gemengd beeld zien. Degroei in de Verenigde Staten en de opkomende markten in Aziëwas hoger dan in het jaar ervoor. In West-Europa, Japan enZuid-Amerika daarentegen viel de economie nog verder terugdan in het reeds matige jaar 2001. Daarnaast leek zich in deeerste helft van het jaar een herstel aan te dienen in de voorDSM belangrijkste markten. Dit herstel zette echter in de tweedehelft van het jaar niet door.In 2002 is met name de Amerikaanse consument door een hoogbestedingsniveau grotendeels verantwoordelijk gebleken voor degroei van de wereldeconomie. Tegen het einde van het jaar namhet consumentenvertrouwen echter af in de VS, als gevolg vanoplopende werkloosheid en dalende aandelenkoersen. Omdezelfde redenen belandde het vertrouwen in Europa en Japanin 2002 op een dieptepunt, hetgeen leidde tot een zwakkebinnenlandse vraag.De industriële productie leek zich aanvankelijk te herstellen, maarliet het in de tweede helft van het jaar toch weer afweten.Investeringen van bedrijven bleven op een laag niveau in allebelangrijke regio’s als gevolg van een matige winstontwikkeling.Gemiddeld over 2002 lag de dollarkoers ten opzichte van de euro6 procent lager dan het jaar ervoor. De olieprijs is in de tweedehelft van 2002 sterk gestegen.Volgens de Europese brancheorganisatie CEFIC lag de groei vande chemische industrie (exclusief pharmaceuticals) in Europa in2002 op circa 2 procent, beter dan de ontwikkeling in 2001(-0,5 procent). De productie in de Verenigde Staten steeg in 2002met ongeveer 1,8 procent (exclusief pharmaceuticals). Ook dit waseen duidelijke verbetering ten opzichte van 2001.De eerste helft van het jaar verliep relatief gunstig voor deEuropese chemische industrie, als gevolg van een betereconomisch klimaat en een normalisatie van de voorraadniveausbij de belangrijkste eindgebruikers. Tijdens de tweede helft van hetjaar leed de chemie onder een zwakke industriële vraag en de tenopzichte van de dollar veel sterkere euro.RESULTATEN 2002De resultaten van 2002 zijn niet zonder meer vergelijkbaar met dievan 2001, als gevolg van de verkoop van het belang in EBN eind2001 en de desinvestering medio 2002 van de petrochemischeactiviteiten. Daarom worden de doorlopende activiteiten (exclusiefDSM Petrochemicals en Energie Beheer Nederland) waar mogelijkseparaat vergeleken. De analyses van 2002 ten opzichte van 2001hebben vooral betrekking op de doorlopende activiteiten.RESULTATENREKENINGx c miljoen 2002 2001doorlopende activiteiten:netto-omzet 5.636 5.751andere bedrijfsopbrengsten -141 -31som der bedrijfsopbrengsten 5.495 5.720som der bedrijfslasten -5.112 -5.384bedrijfsresultaat (EBIT) 383 336totaal DSM:netto-omzet 6.665 7.970bedrijfsresultaat 450 521financiële baten en lasten -14 -97belastingen -84 -69resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen -3 14resultaat uit gewone bedrijfsuitoefeningna belastingen 349 369buitengewoon resultaat 840 1.045belang van derden -1 1nettowinst 1.188 1.415NETTO-OMZETIn 2002 was de omzet van de doorlopende activiteiten met c 5,6miljard 2 procent lager dan in het voorgaande jaar. De autonomevolumegroei bedroeg 6 procent. De opbrengstprijzen warengemiddeld 4 procent lager. Deconsolidaties hadden een effect van-2 procent en de lagere wisselkoersen, met name van deAmerikaanse dollar, hadden een effect van -2 procent.

13 Jaarverslag 2002Van de ontwikkeling van de netto-omzet per cluster kan de volgende analyse worden gegeven:x c miljoenwaarvan door:2002 2001 verschil volumes (des)acqui- prijzen wisselsitieskoersenLife Science Products 2.168 2.237 -3% 3% -3% 0% -3%Performance Materials 1.767 1.855 -5% 1% 0% -4% -2%Industrial Chemicals 1.268 1.302 -3% 11% -3% -9% -2%Other activities 433 357Totaal doorlopende activiteiten 5.636 5.751 -2% 6% -2% -4% -2%beëindigde activiteiten 1.029 2.219Totaal DSM 6.665 7.970BEDRIJFSLASTENDe bedrijfslasten van de doorlopende activiteiten daalden tenopzichte van 2001 en kwamen uit op c 5,1 miljard. Debelangrijkste post daarvan, de kosten van grond- en hulpstoffen,daalde met c 309 miljoen. Uitgedrukt in procenten van de nettoomzetdaalden de kosten van grond- en hulpstoffen van47 procent in 2001 tot 43 procent in 2002.Mede dankzij het Operational Excellence-programma was bij dedoorlopende activiteiten de autonome stijging van de vaste out-ofpocket-kostennihil, ondanks een stijging van de gemiddeldeloonkosten per werknemer met 7 procent. De totale loonsom isgestegen met 1 procent tot c 1.156 miljoen in 2002(2001: c 1.139 miljoen).De afschrijvingen van de doorlopende activiteiten daalden vanc 405 miljoen in 2001 tot c 384 miljoen in 2002, vooral doorafwaarderingen ultimo 2001.BEDRIJFSRESULTAATHet bedrijfsresultaat van de doorlopende activiteiten steeg, vooraldoor hogere afzetten in 2002 met c 47 miljoen (14 procent), vanc 336 miljoen in 2001 tot c 383 miljoen in 2002. Deoperatingmarge (het bedrijfsresultaat in procenten van de nettoomzet)nam toe van 5,8 procent in 2001 tot 6,8 procent in 2002.en door de verkoop van Energie Beheer Nederland.Het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen is metc 20 miljoen gedaald tot c 349 miljoen, met name veroorzaaktdoor de verkoop van DSM Petrochemicals en de certificatenEnergie Beheer Nederland.Het buitengewoon resultaat na belastingen over geheel 2002bedroeg c 840 miljoen (2001: een bate van c 1.045 miljoen). Debuitengewone baten ad c 840 miljoen betroffen vooral deboekwinst op de verkoop van DSM Petrochemicals (c 936miljoen), verminderd met c 96 miljoen in het kader van deafronding binnen DSM van de ontvlechting en mogelijknakomende kosten in verband met de verkoop van DSMPetrochemicals en vanwege de afwaardering van het DSM-belangin Evergreen Nylon Recycling (Verenigde Staten). Dezeafwaardering is het gevolg van verslechterde commerciële entechnologische vooruitzichten op korte en middellange termijn.De nettowinst nam, vooral als gevolg van het lagere buitengewoneresultaat, af van c 1.415 miljoen in 2001 tot c 1.188 miljoen in2002. Uitgedrukt per gewoon aandeel is dit resultaat gedaald vanc 14,50 in 2001 tot c 12,08 in 2002.De gemiddelde marge (verkoopprijs per eenheid product minusvariabele kosten) lag enigszins beneden het niveau van 2001.NETTOWINSTDe financiële lasten bedroegen in 2002 c 14 miljoen tegenoverc 97 miljoen in 2001. Deze daling is het gevolg van hogerefinanciële baten als gevolg van het uitzetten van de opbrengst uitde verkoop van DSM Petrochemicals en het belang in EnergieBeheer Nederland en van een lagere rentevoet.De belastingdruk over 2002 (19 procent) was hoger dan die over2001 (16 procent). Dit werd per saldo veroorzaakt door hetwegvallen van het belastingvrije resultaat van Energie BeheerNederland.Het resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen liep terug vanc 14 miljoen in 2001 tot -c 3 miljoen in 2002 door het lagereresultaat van Methanor en van enige andere kleinere deelnemingen

14 Financiële Resultatenwww. > DSM.COMINVESTERINGEN EN FINANCIERINGDe investeringen in immateriële en materiële vaste activa voor dedoorlopende activiteiten hebben in 2002 c 463 miljoen bedragenen lagen c 79 miljoen boven de afschrijvingen. In 2002 werdbovendien c 33 miljoen geïnvesteerd in de oprichting van de jointventure DSM Nanjing Chemical Company.x c miljoen 2002 2001Liquide middelenbegin jaar 1.148 204Bedrijfsactiviteiten:– cashflow (nettowinstplus afschrijvingen) 1.630 1.936– resultaat opdesinvesteringen -952 -1.229– mutatie bedrijfskapitaal 10 -58– overige mutaties -30 115Kasstroombedrijfsactiviteiten 658 764Investeringsactiviteiten:– investeringen -536 -652– desinvesteringen 2.037 1.465– overige mutaties -53 -9Kasstroominvesteringsactiviteiten 1.448 804Uitgekeerd dividend -191 -197Kasstroom financieringsactiviteiten-89 -433Effecten wijzigingen inconsolidatie en koersverschillen- 6Liquide middeleneinde jaar 2.974 1.148RATIO’SHet balanstotaal (totaal vermogen) is gestegen tot c 9,0 miljardultimo 2002 (2001: c 8,6 miljard).Het groepsvermogen in procenten van het balans totaal nam toevan 50 procent ultimo 2001 tot 58 procent ultimo 2002, vooraldoor de boekwinst op de verkoop van DSM Petrochemicals. Deliquiditeitsratio (vlottende activa ten opzichte van vlottende passiva)steeg in het verslagjaar van 2,17 in 2001 tot 3,05 in 2002.De investeringen in immateriële en materiële vaste activa van dedoorlopende activiteiten lagen ruim 20 procent boven deafschrijvingen. Het totaal van de immateriële en materiële vasteactiva lag desondanks c 854 miljoen (20 procent) onder 2001,vooral door de verkoop van DSM Petrochemicals. Hetbedrijfskapitaal was c 339 miljoen lager dan in 2001, met name alsgevolg van het afstoten van DSM Petrochemicals. Het eigenvermogen steeg ten opzichte van ultimo 2001 met c 903 miljoen,vooral als gevolg van boekwinst op verkochte activiteiten.De liquide middelen/effecten namen door de verkoop van DSMPetrochemicals sterk toe.GROEPSVERMOGENin % van het balanstotaal6050403020100989900 01 02In procenten van het groepsvermogen plus nettoschuldveranderde de nettoschuld van 17 procent ultimo 2001 in eensurplus van 25 procent ultimo 2002, vooral door de verkoop vanDSM Petrochemicals.BALANSBEELDvóór slotdividendin % 2002 2001immateriële en materiële vaste activa 37 49financiële vaste activa 3 3vlottende activa 60 48totaal activa 100 100groepsvermogen 58 50egalisatierekening investeringspremiesen voorzieningen 8 10langlopende schulden 15 18kortlopende schulden 19 22DIVIDENDPer gewoon aandeel wordt over 2002 een bedrag van c 1,75 alsdividend voorgesteld. Dit is circa 23 procent van de cashflow(nettowinst uit gewone bedrijfsuitoefening ad c 349 miljoen plus deafschrijvingen ad c 442 miljoen minus het dividend toekomend aanhouders van cumulatief preferente aandelen ad c 22 miljoen). Debij DSM gebruikelijke marge van 16-20 procent wordt hiermeeoverschreden, aangezien DSM ervoor heeft gekozen om, ookgedurende de transformatie tot specialty company, een stabieldividend te realiseren. Rekening houdend met het in augustus2002 uitgekeerde interim-dividend van c 0,58 per gewoon aandeelbedraagt het slotdividend c 1,17 per gewoon aandeel.Het dividend wordt in contanten uitgekeerd en zal op 17 april 2003betaalbaar worden gesteld.totaal passiva 100 100

15 Jaarverslag 2002VOORUITZICHTENHet tweede halfjaar van 2002 heeft niet het economisch herstelvoor de Europese chemische industrie gebracht waarop werdgehoopt en in belangrijke eindmarkten zijn de condities nietverbeterd. Daarbij zette de verzwakkende US-dollar extra druk opde opbrengsten voor Europese producenten.De algemene economische vooruitzichten voor 2003 zijn ergonzeker. De combinatie van lage economische groei, oplopendegeo-politieke spanningen, hoge grondstofprijzen en zwakke dollar,zal leiden tot een aanhoudende aarzeling in demarktomstandigheden.Ook in de voor DSM belangrijke eindmarkten wordt verwacht datde businesscondities vooralsnog niet verbeteren, mede tegen deachtergrond van een duidelijk verzwakte US-dollar. De vertragingin de goedkeuring van nieuwe medicijnen in de farmaceutischeindustrie, het vooralsnog uitblijven van herstel in de elektronica- entelecomindustrie en snel oplopende grondstofkosten, maken eensignificante marktverbetering vóór de tweede helft van 2003onwaarschijnlijk.De marktontwikkelingen tot nu toe in 2003 lijken min of meer in lijnmet begin vorig jaar. Voor het cluster Life Science Products wordteen bedrijfsresultaat voor het hele jaar op het niveau van 2002verwacht, behoudens een aanzienlijke verdere daling van dedollarkoers, waarbij naar verwachting het tweede halfjaar beter zalzijn dan het eerste halfjaar. Voor de overige clusters is de invloedvan economie en grondstofprijzen nog zeer onduidelijk.Gegeven de ongebruikelijke combinatie van onzekere factoren wilDSM thans geen uitspraak doen over het te verwachtenbedrijfsresultaat.OVERZICHT PER CLUSTERDe activiteiten van DSM zijn in drie clusters gegroepeerd.Onderstaande overzichten geven een financieel beeld van dedoorlopende activiteiten in deze clusters.NETTO-OMZET EN LEVERINGENNETTO-OMZETLEVERINGENx c miljoen 2002 2001 2002 2001Life Science Products 2.168 2.237 2.240 2.304Performance Materials 1.767 1.855 1.795 1.935Industrial Chemicals 1.268 1.302 1.389 1.460Other activities 433 357 437 373interne leveringen - - -225 -321totaal 5.636 5.751 5.636 5.751BEDRIJFSRESULTAAT PLUS AFSCHRIJVINGEN (EBITDA)x c miljoen 2002 2001Life Science Products 382 376Performance Materials 197 204Industrial Chemicals 158 155Other activities 30 6totaal 767 741

16 Overzicht per Cluster www. > DSM.COMEBIT / LEVERINGEN 2001 EN 2002in %EBITDA / LEVERINGEN 2001 EN 2002in %181614121010886644220Life Science Products Performance Materials Industrial Chemicals DSM (doorlopende activiteiten)200120020Life Science Products Performance Materials Industrial ChemicalsDSM (doorlopende activiteiten)20012002BEDRIJFSRESULTAAT (EBIT)x c miljoen 2002 2001Life Science Products 232 230Performance Materials 113 112Industrial Chemicals 77 64Other activities -12 -41bedrijfsresultaat vóór afschrijving goodwill 410 365afschrijving goodwill -27 -29totaal 383 336INVESTERINGENx c miljoen 2002 2001Life Science Products 189 280Performance Materials 167 160Industrial Chemicals 120 95Other activities 20 26totaal 496 561GEÏNVESTEERD VERMOGEN ULTIMO JAARx c miljoen 2002 2001Life Science Products 2.034 2.033Performance Materials 1.083 1.081Industrial Chemicals 637 695Other activities 375 370geïnvesteerd vermogen exclusief goodwill 4.129 4.179goodwill 441 552totaal 4.570 4.731

17 Jaarverslag 2002BEDRIJFSRESULTAATin % van gemiddeld geïnvesteerd vermogen (ROI) 2002 2001Life Science Products 11,4 11,9Performance Materials 10,4 11,0Industrial Chemicals 11,6 9,9ROI vóór afschrijving goodwill 9,9 8,9totaal, na afschrijving goodwill, doorlopende activiteiten 8,2 7,2UITGAVEN VOOR ONDERZOEK EN ONTWIKKELINGX c MILJOENIN PROCENTEN*2002 2001 2002 2001Life Science Products 145 133 6,7 5,9Performance Materials 82 89 4,6 4,8Industrial Chemicals 24 28 1,9 2,2Other activities 20 23 4,6 6,4totaal 271 273 4,8 4,7* van de netto-omzetAANTAL MEDEWERKERS (ULTIMO JAAR)2002 2001Life Science Products 9.330 9.696Performance Materials 3.692 3.789Industrial Chemicals 1.815 1.931Other activities 3.538 3.734totaal 18.375 19.150GEÏNVESTEERD VERMOGEN PER CLUSTER ULTIMO 2002x c miljardBEDRIJFSRESULTAAT PER CLUSTER IN 2002x c miljoen2,02001,51501,0Life Science Products100Life Science Products0,5Performance MaterialsIndustrial Chemicals50Performance MaterialsIndustrial Chemicals0Other Activities0Other Activities

18www. > DSM.COMALS ER ÉÉN CONSTANTE IS IN DE GESCHIEDENISVAN DSM, DAN IS HET WEL HET VERMOGEN OM TEVERANDEREN. VIA DE KOLENVEREDELING KWAMDSM IN DE CHEMIE TERECHT. RUIM DERTIG JAARGELEDEN TRANSFORMEERDE DE ONDERNEMING INKORTE TIJD VAN MIJNBOUWBEDRIJF TOT EEN PUURCHEMIEBEDRIJF. EN DSM BLIJFT ZICH VERDERONTWIKKELEN, NU ALS INTERNATIONAAL CHEMIE-CONCERN MET HOOGWAARDIGE SPECIALTIES.DE VAN OORSPRONG LIMBURGSE KOLENBOER ISUITGEGROEID TOT EEN WERELDWIJD OPERERENDESPECIALTY ONDERNEMING.1955KOLENTREINSTAATSMIJN EMMA1967HOOFDKANTOOR HEERLEN1976CHEMISCHE BEDRIJVEN1980UITBREIDING INBUITENLANDIn snel tempo gingen in hetbegin van de twintigsteeeuw de Limburgse mijnenopen. Ze werden via eeneigen spoornet met elkaarverbonden om kolen,materiaal en steengruis tevervoeren. In 1910 was demijnspoorlijn van deStaatsmijn Emma naar Nuthgereed. In 1913 ging deEmma officieel in bedrijf.Vanuit de in 1909 geopendeStaatsmijn Wilhelmina werdin 1912 reeds 300.000 tonvervoerd. Het kolenvervoerwerd geregeld door hetSpoorweg- enExpeditiebedrijf van deStaatsmijnen.Nabij het Heerlense station verrees in 1905 heteerste eigen kantoor van de Staatsmijnen. Hetontwerp voor het kantoor met conciërgewoningen tuin was van architect en rijksbouwmeesterC.E.P. Knuttel. In de loop der tijd volgde de eenna de andere uitbreiding. In 1986 werd hetmarkante gebouw, in de volksmond ‘de witteboerderij’ genoemd, gesloopt om plaats temaken voor een winkelpassage.In 1976 had DSM hetkolentijdperk achter zichgelaten. De sloop vanbijvoorbeeld de oudsteStaatsmijn (Wilhelmina) was algeheel afgerond. Expansie in dechemische sector was hettoverwoord van het nieuweDSM. Een begin werd gemaaktmet de bouw van naftakrakerNAK4. Omgeschooldevoormalige mijnopzichtersfungeerden nu als gediplomeerdbedrijfstechnicus in deprocesindustrie. De GroepSpeciale Producten op delocatie Noord in Geleen plaveidede weg van DSM naar defijnchemie.De eerste groteuitbreiding van deStaatsmijnen buitenNederland vond beginjaren zestig plaats in deVerenigde Staten. DeStaatsmijnen richttensamen met de firma PPGde ondernemingColumbia NitrogenCorporation (CNC) op.In 1964 vond in Augustade officiële inbedrijfstellingvan de nieuwekunstmestfabriek plaats.Vanaf de jaren 80raakten de uitbreidingenin het buitenland in eenstroomversnelling.

19Jaarverslag 2002LIFE SCIENCE PRODUCTS1989BEURSGANG1998ACQUISTIE GIST-BROCADESHet cluster Life Science Products omvat de businessgroepen DSMPharmaceutical Products, DSM Fine Chemicals, DSM Anti-Infectives, DSM Food Specialties en DSM Bakery Ingredients. Deactiviteiten zijn voornamelijk gericht op de farmaceutische en devoedingsmiddelenindustrie. Deze markten bieden DSM attractieveperspectieven en prima groeimogelijkheden. Drijvende krachtenzijn de groeiende wereldbevolking, toenemende koopkracht,vergrijzing van de bevolking, het steeds grotere belang dat wordtgehecht aan gezondheid, nieuwe technologische ontwikkelingenen het uitbesteden van de productie door leidende farmaceutischeen voedingsmiddelenondernemingen. Farmaceutischeingrediënten zijn de laatste jaren uitgegroeid tot de belangrijksteeindmarkt voor DSM.De in de laatste jaren sterk gegroeide businessgroep DSM FineChemicals is sinds 1 juli 2002 gesplitst: DSM PharmaceuticalProducts richt zich volledig op de farmaceutische industrie, DSMFine Chemicals op specialty chemicals voor marktsegmentenzoals agro-chemie en voedingsmiddelen.DSM is een aantrekkelijke partner voor klanten in de life scienceindustrie. Door de combinatie van biotechnologie (onder anderefermentatie en biokatalyse) en organische chemie kan DSM zijnklanten het breedst mogelijke pakket technologieën (toolbox)bieden en hen bijstaan met innovaties. DSM is de grootstetoeleverancier aan de farmaceutische industrie in de wereld. Ookop het gebied van ingrediënten voor voedingsmiddelen heeft DSMleidende posities.De businessgroepen van het cluster Life Science Productsrealiseren belangrijke synergiëen door intensieve samenwerking ophet gebied van onderzoek en ontwikkeling, met name in debiotechnologie (fermentatieprocessen) en het gezamenlijk gebruikvan productielocaties en installaties. Voorts betrekken DSMPharmaceutical Products en DSM Fine Chemicals een deel vanhun grondstoffen en competenties op het gebied van productie,marketing en businesssystemen van andere DSM-onderdelen.Het jaar 1989 stond inhet teken van desuccesvolle beursgangvan DSM, waarbij deStaat der Nederlandenongeveer 70 procent vanzijn aandelen naar debeurs bracht. Deaandelen worden sinds 6februari 1989 verhandeldop de AmsterdamseEffectenbeurs,tegenwoordig deEuronext Amsterdam NV.Het aandeel DSM wordtnu verhandeld opeffectenbeurzen inNederland, Duitsland,Zwitserland en via eenADR-programma in deVerenigde Staten.Op 11 mei 1998 werd de overnamevan Koninklijke Gist-brocades in Delftsuccesvol afgerond. Deze acquisitietilde DSM’s fijnchemieactiviteiten in eenklap naar een leidende positie in dewereld. De samenvoeging van defijnchemie van DSM en Gist-brocadeshad de vorming van vijf nieuwebusinessgroepen tot gevolg, die samenhet strategische cluster Life ScienceProducts vormen.x c miljoen 2002 2001netto-omzet*:– DSM Fine Chemicals 386 425– DSM Pharmaceutical Products 538 592– DSM Anti-Infectives 573 548- DSM Food Specialties 338 309– DSM Bakery Ingredients 405 430totaal 2.240 2.304bedrijfsresultaat 232 230bedrijfsresultaat plus afschrijvingen 382 376investeringen 189 280geïnvesteerd vermogen ultimo jaar 2.034 2.033bedrijfsresultaat in % van het gemiddeldgeïnvesteerd vermogen 11,4 11,9research en ontwikkeling 145 133personeel ultimo jaar 9.330 9.696* voor eliminatie interne leveringen aan andere clusters

20 Life Science Productswww. > DSM.COMNETTO-OMZET* LIFE SCIENCE PRODUCTSx c miljoen2.5002.0001.5001.000500098 99 00 01 02* voor eliminatie interne leveringen aan andere clustersBEDRIJFSRESULTAAT LIFE SCIENCE PRODUCTSx c miljoen25020015010050001 02STRATEGIEDe strategie van DSM Fine Chemicals is erop gericht de positie alsspecialty chemicals leverancier van hoge kwaliteit verder uit tebouwen. Om deze missie te verwezenlijken concentreert DSM FineChemicals zich op actief portfoliomanagement van deproductfamilies, groei in geselecteerde segmenten zoals de agroenvoedingsmiddelenmarkten, en operational excellence.GANG VAN ZAKENDe algehele financiële prestatie van DSM Fine Chemicals wasvergelijkbaar met die van 2001.In de loop van het jaar werden in Rotterdam met succes nieuweinstallaties in gebruik genomen voor natriumbenzoaat (Purox S) enbenzoëzuur (Purox B). Hiermee konden duidelijk voordelen wordenbehaald in kwaliteit en productspecificaties. In Chili werd eennieuwe installatie in gebruik genomen voor jodiumderivaten. Deherstructurering bij DSM Minera werd afgerond. De activiteiten inMaarssen werden stopgezet, terwijl de productie vanjodiumderivaten in Chili is opgestart. Ook werd binnen DSM Actiseen begin gemaakt met de ontwikkeling van nieuwe activiteiten,met name gericht op samenwerkingsverbanden op het gebied vanontwikkeling en de productie van chemicaliën voor de agroindustrie.De prijzen voor aspartaam daalden door grote concurrentiedruk.De negatieve invloed van de prijzen werd slechts gedeeltelijkgecompenseerd door maatregelen voor kostenbeheersing, metname binnen de productieactiviteiten.De door DSM ontwikkelde Melapur-business (een op melaminegebaseerde niet-gebromeerde vlamvertrager) werd verkocht aande onderneming Ciba Specialty Chemicals.DSM FINE CHEMICALSHet huidige DSM Fine Chemicals kwam op 1 juli 2002 tot stand nade afsplitsing van DSM Pharmaceutical Products. DSM FineChemicals concentreert zich op specialistische, veelal multiclientchemicaliën voor onder andere de agro- envoedingsmiddelenindustrie.DSM Fine Chemicals omvat vier businessunits:- DSM Actis legt zich in hoofdzaak toe op exclusieve synthesevan producten gericht op de agro-chemicaliënmarkten, en opproducten op basis van productfamilies (product trees:producten afkomstig uit gelijksoortige grondstoffen ofgeproduceerd met behulp van dezelfde technologie).DSM Actis beschikt over productiefaciliteiten in Linz en Geleen.- DSM Special Products ontwikkelt, produceert en verkooptbenzoëzuur, natriumbenzoaat, benzaldehyde, benzylalcohol enenkele derivaten van deze producten voor de life scienceindustrie.De businessunit richt zich op uiteenlopendeeindmarkten en heeft een duidelijke leiderspositie in enkele vande belangrijke markten voor voedingsconserveringsmiddelen ensmaakstoffen. DSM Special Products heeft productiefaciliteitenin Geleen en Rotterdam.- DSM Minera produceert en verkoopt jodium enjodiumderivaten, vooral aan de industrieën voor life scienceproductenen hoogwaardige chemicaliën. De productie bevindtzich in Chili.- Holland Sweetener Company is een 50/50-joint venture met hetJapanse bedrijf Tosoh en ontwikkelt, produceert en verkoopt dehoogintensieve, laagcalorische zoetstof aspartaam. Deproductiefaciliteit van Holland Sweetener Company bevindt zichin Geleen.DSM PHARMACEUTICAL PRODUCTSDSM Pharmaceutical Products ontstond op 1 juli van hetverslagjaar door een splitsing van de businessgroep DSM FineChemicals. De nieuwe businessgroep houdt zich bezig met hetontwikkelen, opschalen en produceren van klantspecifiekeproducten voor de farmaceutische industrie.DSM Pharmaceutical Products bestaat uit drie businessunits:- DSM Pharmaceutical Chemicals is wereldmarktleider incomplexe tussenproducten en werkzame bestanddelen vangeneesmiddelen. DSM Pharmaceutical Chemicals heeftproductiefaciliteiten in Venlo, Linz (Oostenrijk), Greenville enSouth Haven (beide USA).- DSM Biologics heeft productiefaciliteiten in Groningen enMontreal (Canada) en heeft een belangrijke positie in desnelgroeiende markt voor op biotechnologie gebaseerdegeneesmiddelen, zoals recombinant-eiwitten, antistoffen,gentherapeutica en vaccins.- DSM Pharmaceuticals, Inc. in Greenville (USA) maaktverschillende doseervormen van geneesmiddelen.STRATEGIEDSM Pharmaceutical Products streeft naar marktleiderschap ophet terrein van het ontwikkelen, opschalen en produceren vanklantspecifieke producten voor de farmaceutische industrie. Hierbijpositioneert de businessgroep zich als een klantgerichte enbetrouwbare partner die de farmaceutische industrie voorziet vaneen hoogwaardig pakket chemische tussenproducten, opbiotechnologie gebaseerde geneesmiddelen en doseringen zoalsOrals & Topicals en Steriles.

21 Jaarverslag 2002GANG VAN ZAKEN- DSM Pharmaceutical Chemicals. Door factoren als vergrijzing,toenemende welvaart, hogere gezondheidseisen entechnologische doorbraken blijft de farmaceutische markt eenaantrekkelijke en groeiende eindmarkt voor DSM.In het verslagjaar kreeg DSM Pharmaceutical Chemicals echterte maken met de vertragingen in goedkeuringsprocedures voorde introductie van nieuwe producten van de farmaceutischeindustrie. Ook werden enige eindproducten van klantengeneriek. Als gevolg daarvan kwam de outsourcing door defarmaceutische industrie voor de korte termijn onder druk testaan. Hierdoor en door wisselkoersontwikkelingen daalde hetresultaat aanzienlijk ten opzichte van het voorgaande jaar.Reeds in 2001 heeft DSM maatregelen aangezet om dezeontwikkelingen het hoofd te bieden, waardoor de teruggangbeperkt is gebleven. Zo heeft de sluiting van de multipurposefabriekenin Maarssen en Regensburg (Duitsland) totsubstantiële kostenreducties geleid. Op middellange termijnverwacht DSM Pharmaceutical Chemicals dat de markt zichweer zal herstellen.- DSM Biologics. In het verslagjaar liet DSM Biologics een groeivan zijn business zien. Diverse op toekomstige groei gerichteprojecten gingen van start. Het belangrijkste daarvan is de inontwikkeling zijnde grootschalige expansie van onzeproductiefaciliteit in Montreal, Canada.Met het biotechnologiebedrijf Crucell (Leiden) gaat DSMBiologics een technologieplatform ontwikkelen en promotengericht op de verdere ontwikkeling en productie vanbiofarmaceutische producten zoals recombinante eiwitten enmonoclonale antilichamen.DSM Biologics is goed gepositioneerd om een leidende positiein de wereld van biofarmaceuticals in te nemen.- DSM Pharmaceuticals, Inc. De kwaliteits- encontrolemaatregelen die DSM Pharmaceuticals, Inc. in 2001nam na de Warning Letter van de Amerikaanse Food and DrugAdministration, hebben ertoe geleid dat de activiteiten nu nietalleen conform de cGMP-normen maar ook efficiënter wordenuitgevoerd. Ook werd succes geboekt met een gestartemarketingcampagne. Het resultaat over 2002 kwam daardooraanzienlijk hoger uit dan het jaar ervoor. Op het gebied vansteriel verpakte producten zal DSM Pharmaceuticals, Inc. decapaciteit verder uitbreiden om aan de groeiende marktvraag tekunnen voldoen.Het resultaat van DSM Pharmaceutical Products als totaal wasaanzienlijk lager dan dat van de vergelijkbare activiteiten in 2001.DSM ANTI-INFECTIVESDSM Anti-Infectives heeft wereldwijd leidende marktposities op hetgebied van anti-infectiva, zoals penicilline G, tussenproductenzoals 6-APA en 7-ADCA, zijketens en actieve ingrediënten. Dezeproducten worden vooral gebruikt in antibiotica, (penicillines encefalosporines tegen bacteriële infecties) en antimycotica (tegenschimmelinfecties). De businessgroep heeft productievestigingen inNederland, Spanje, Italië, Zweden, Mexico, India, China en Egypte.STRATEGIEDSM Anti-Infectives streeft naar het handhaven en waar relevantuitbouwen van zijn positie als wereldmarktleider op het gebied vananti-infectiva, vooral door leiderschap op het gebied vankostenefficiëntie op basis van technologie, innovatie en operationalexcellence.GANG VAN ZAKENDe wereldmarkt voor penicilline groeide in 2002 met 2 à 3 procent.De marktprijzen voor de penicillinevarianten P en G stegen licht tenopzichte van voorgaand jaar en stabiliseerden in het vierdekwartaal. In China ging de nieuwe joint venture met Zhang Jia KouPharmaceutical Factory en Harbin Pharmaceutical Factory vanstart. Het marktaandeel van DSM Anti-Infectives nam licht af, maarde positie als ’s werelds grootste leverancier van penicilline P en Gen derivaten bleef gehandhaafd.De markt voor tussenproducten kreeg te maken met druk op demarges. In 2002 beleefde de nieuwe 7-ADCA fabriek in Delft zijneerste jaar.DSM Deretil, wereldmarktleider in zijketens voor antibiotica, kreegte maken met stevige concurrentie. De prijzen daalden tot onderhet niveau van 2001. Zowel het wereldmarktaandeel als de winstbleven echter op het niveau van voorgaand jaar. Dat was tedanken aan procesverbeteringen, herstructureringen enbesparingen. Bovendien bracht DSM Deretil een serie nieuweproducten op de markt.De prijsontwikkeling van actieve ingrediënten varieerde perproduct, maar bleef gemiddeld gelijk aan het niveau van 2001. Deleidende kosten- en marktposities in zogeheten semi-synthetischecefalosporines (derivaten van 7-ADCA), werden verder versterkt,met name door de geavanceerde technologie die wordt gebruikt inonze fabriek in het Spaanse St.-Perpetua en de toegenomencapaciteit voor de lokale Chinese markt in Zibo (China). De fabriekin Almería (Spanje) leverde in het vierde kwartaal de eerstehoeveelheden langs enzymatische weg geproduceerde amoxicilline(Purimox).DSM Anti-Infectives profiteerde in de tweede helft van hetverslagjaar van de openstelling van de Amerikaanse markt voorgenerieke producenten van clavulaanzuur. Zowel de vraag als deprijzen stegen. De productieopbrengst werd aanzienlijk verhoogdvia debottlenecking van de fabriek in Zweden. In het najaar gingeen project van start voor verdere uitbreiding van de capaciteit.Voor nystatine (tegen schimmelinfecties) namen de concurrentie enprijsdruk toe. De marges handhaafden zich echter op een goedniveau. Omdat DSM Anti-Infectives zijn belangrijkste productensteeds meer maakt via enzymatische routes groeide ook de vraagnaar de benodigde enzymen, door de groep zelf geproduceerd envooral bedoeld voor eigen gebruik (captive use).Ondanks de vooral in de tweede helft van het jaar ongunstigewisselkoers van de Amerikaanse dollar, slaagde DSM Anti-Infectives er per saldo in zijn bedrijfsresultaat substantieel teverbeteren.

22 Life Science Productswww. > DSM.COMPROJECTENDSM Anti-Infectives zette in 2002 zijn in 2000 gestarteherstructureringsprogramma voort. Veel aandacht ging uit naarverbetering van het leveringsproces, de introductie van nieuweenzymatische technologie en kostenverlaging.Capaciteitsuitbreidingen vonden plaats in diversepenicillinefabrieken (P en G), in semi-synthetische cefalosporinesen semi-synthetische penicilline, in enzymen en in clavulaanzuur.De fabriek in Portugal werd gesloten.DSM FOOD SPECIALTIESDSM Food Specialties is een sterk groeiende leverancier vanhoogwaardige ingrediënten voor de voedingsmiddelenindustrie,die worden vervaardigd met behulp van fermentatie- enenzymtechnologie. DSM Food Specialties is wereldwijd actief enomvat vijf productgroepen en één ontwikkelingsgroep:- DSM Dairy Ingredients levert ingrediënten en hulpstoffen aan dezuivelindustrie, zoals stremsels, zuursels, coatings voor kaas enzuiveltesten. DSM behoort wereldwijd tot de marktleiders inkaasingrediënten.- DSM Savoury Ingredients is een leidende producent vansmaakstofingrediënten en smaakversterkers (onder meergistextracten) in hartige producten zoals soepen, sauzen, kanten-klaar-maaltijdenen snacks.- DSM Beverage Ingredients heeft een sterke positie in enzymen,gisten en conserveringsmiddelen voor vruchtensappen, wijn,bier en andere alcoholische dranken.- DSM Agri Ingredients levert enzymen en andere ingrediëntenaan de veevoederindustrie. De enzymactiviteiten vormenonderdeel van een wereldwijd samenwerkingsverband met BASF.- DSM Nutritional Ingredients maakt ingrediënten voorbabyvoeding, voedingssupplementen en functionele voedingzoals arachidonzuur, ß-caroteen en dieetenzymen.- DSM Ingredients Development richt zich op de ontwikkeling vannieuwe voedingsingrediënten.De belangrijkste productielocaties van DSM Food Specialties zijnSeclin (Frankrijk) voor enzymen, Capua (Italië) voor ß-caroteen,arachidonzuur en tal van andere producten, Delft voorgistextracten en testen, Zaandam voor smaakstofingrediënten enMoorebank (Australië) voor zuursels. De belangrijkste R&D-centrabevinden zich in Delft, Seclin en Moorebank.STRATEGIEDSM Food Specialties kiest gericht voor marktsegmenten met eenbovengemiddelde groei en speelt in op gezondheidstrends en detoenemende vraag naar natuurlijke producten. Van de jaarlijksemarktgroei wil DSM Food Specialties 5-15 procent binnenhalen.DSM Food Specialties biedt zijn klanten in de wereldwijdevoedings- en veevoederindustrie innovatieve ingrediënten mettoegevoegde waarde waarmee het mogelijk wordt te voldoen aande wensen van consumenten ten aanzien van kwaliteit,voedingswaarde, uiterlijk en smaak.GANG VAN ZAKENTerwijl in 2002 de markt voor voedingsmiddeleningrediënten met5 procent groeide, nam de omzet van DSM Food Specialties met9 procent toe. Omzetgroei en productportfolioverbeteringresulteerden in een substantiële groei van het bedrijfsresultaat,ondanks de negatieve effecten van een lagere dollarkoers. DSMFood Specialties produceert in beperkte mate in de VerenigdeStaten, maar realiseert wel aanzienlijke verkopen in US-dollars.De omzet van DSM Dairy Ingredients nam toe, vooral in zuursels,conserveringsmiddelen en testen om antibioticaresten inkoeienmelk op te sporen. Door de lagere prijzen van dierlijkstremsel stagneerde de omzetgroei van op basis van fermentatiegeproduceerd stremsel. De productlijn probiotics (Delvo-Pro) gafeen aanzienlijke groei te zien. Met de overname van degespecialiseerde activiteiten in kaascoatings van de Portugeseonderneming Vascoplast breidde DSM zijn assortiment op hetgebied van conserveringsmiddelen uit en versterkte zijnaanwezigheid op het Iberisch schiereiland.DSM Savoury Ingredients realiseerde een aanzienlijk hogere omzeten een groter marktaandeel dankzij de groeiende vraag naargistextracten als natuurlijke smaakstof. Belangrijkemarktintroducties waren een nieuw assortiment verfijndeprocessmaakstoffen (Savorkey), een verbeterde smaakversterker(Maxarome Premium) en een nutritionele gist voor vegetarischemaaltijden (Engevita).DSM Beverage Ingredients toonde een stabiele omzet. De omzetvan enzymen en gisten voor wijn, bier en andere alcoholischedranken nam weliswaar toe, maar de omzet in enzymen voor defruitverwerkende industrie liep terug door de toegenomenprijsdruk. Daarnaast speelde ook de verplaatsing van de productievan appelsapconcentraten van Europa en Noord-Amerika naarChina een rol. In dat land verkeert het gebruik van enzymen nog ineen embryonaal stadium.Opnieuw groeide de omzet van DSM Agri Ingredients fors. Deomzet van de alliantie met BASF op het gebied vanveevoederenzymen steeg, onder meer door het verbod op hetgebruik van beendermeel in Europa. Een van de meestsuccesvolle producten is Natuphos, een enzym (fytase) dat hetfosfaatgehalte in de mest van varkens en kippen sterk reduceerten de voedselopname verbetert. De onderneming Novozymeslegde een conflict over een aantal patenten rond fytase met DSMbij. DSM verleende Novozymes een wereldwijde semi-exclusievelicentie en andere rechten voor de fytaseproducten vanNovozymes. Met deze overeenkomst kwam een eind aan eenaantal rechtszaken in diverse landen met betrekking tot degeldigheid van en inbreuk op de fytase-octrooien van DSM. Allenog lopende rechtszaken kwamen daarmee te vervallen.De omzet van DSM Nutritional Ingredients groeide fors, vooraldankzij de toegenomen omzet van arachidonzuur (AA). Na detoekenning van de GRAS-status (generally recognized as safe) aande AA/DHA-olie van Martek Bioscience Corporation door deAmerikaanse Food and Drug Administration (FDA), lanceerde eenaantal grote babyvoedingproducenten met arachidonzuur verrijktebabyvoeding. DSM Food Specialties is de exclusieve leveranciervan AA aan Martek. De omzet van natuurlijk ß-caroteen groeideconform de verwachting. In de loop van het jaar introduceerdeDSM Food Specialties nieuwe recepturen, zoals gelatinevrije,vegetarische granulaten.DSM Ingredients Development intensiveerde de samenwerkingmet externe onderzoeksinstituten om nieuwe, innovatieveingrediënten te ontwikkelen. Zo ging een vier jaar durendonderzoeksprogramma van start met de Universiteit vanMaastricht om voedselingrediënten te ontwikkelen die passen ingezondheidsbevorderende diëten. DSM Ingredients Developmentwerkt ook nauw samen met DSM Venturing & BusinessDevelopment. Dat resulteerde onder meer in een investering doorDSM Venturing van $ 1,5 miljoen in het bedrijf CreAgri, Inc., eenvoedingsbedrijf dat zich concentreert op het detecteren enontwikkelen van antioxidanten uit de pulp van olijven.

23 Jaarverslag 2002PROJECTENIn Delft ging de bouw van start van het Food Innovation Center,een laboratorium voor het ontwikkelen van nieuwe producten entoepassingen voor DSM Food Specialties en DSM BakeryIngredients. Met het project is een investering gemoeid van circac12 miljoen. Na de opening, waarschijnlijk in het najaar van 2003,zullen er honderd productontwikkelaars en applicatiespecialistengaan werken aan nieuwe voedselingrediënten. Het FoodInnovation Center wordt het kenniscentrum van DSM voor deontwikkeling en toepassing van ingrediënten. Van hieruit zalbovendien het wereldwijde netwerk van Food Application Centersworden ondersteund.In Delft nam DSM Food Specialties een nieuwe fabriek voorgedroogde, inactieve, nutritionele (voedzame) gist in gebruik om tekunnen voldoen aan de groeiende vraag naar dit product, datonder de merknaam Engevita wordt verkocht en wordt toegepastin smaaktoepassingen en in dieetsupplementen.Met nieuwe verkoopkantoren in Korea en China en dooruitbreiding van het regiokantoor in Singapore versterkte DSM FoodSpecialties opnieuw zijn aanwezigheid in Azië/Oceanië.DSM BAKERY INGREDIENTSMet productielocaties in Europa en Latijns Amerika is DSM BakeryIngredients een van de leidende producenten van bakkerijingrediëntenin de wereld. DSM Bakery Ingredients maaktvoornamelijk bakkersgist, bakkerijenzymen enbroodverbetermiddelen. Op de wereldmarkt voor instant droge gistbezet DSM de tweede plaats. DSM neemt wereldwijd de derdeplaats in op de markt voor verse gist en bakkerij-ingrediënten.strikte kostenreductie en een hogere productieopbrengst. Verderzorgde de introductie van het innovatieve enzym fosfolipase voorversterking van het productenpakket. De groep heeft zich ten doelgesteld een wereldwijd leidende positie op het gebied van bakkerijenzymente verwerven.Ondanks de invloed van de financiële malaise in Latijns Amerika opde algehele marktomstandigheden, slaagde DSM BakeryIngredients erin de winstgevendheid licht te verbeteren.PROJECTENMet de verkoop van de activiteiten in Chili, Groot-Brittannië en Italiëbouwde DSM de activiteiten op het gebied van banket verder af.De fabriek in Aintree werd gesloten en de productie vanbroodingrediënten werd ondergebracht bij de locatie Dordrecht.DSM lanceerde een webshop voor online bestellingen. Klanten vanDSM Bakery Ingredients maakten daar meteen na de opening inhet vierde kwartaal gebruik van. In Frankrijk vond logistiekeoptimalisering plaats door sluiting van het magazijn Prouvy enuitbesteding van de magazijnactiviteiten. In de gistfabriek in Groot-Brittannië leidden procesverbeteringen tot forse besparingen. Hetpatent van DSM Bakery Ingredients op gestabiliseerde vloeibaregist werd bevestigd door het Europese patentkantoor. Nieuwereceptuur voor instant droge gist in het Fermipan Super-bereikdoorstond in verschillende markten een succesvolle test en zal in2003 breed worden geïntroduceerd.STRATEGIEDSM Bakery Ingredients wil de voorkeurspartner van de bakkerijindustriezijn door op concurrerende wijze innovatievekwaliteitsproducten te leveren waarmee een verbetering van hetwaardecreatieproces wordt gerealiseerd. Om dit te bereiken streeftDSM Bakery Ingredients naar een leidende positie op dewereldmarkt en naar de laagste kostenpositie door middel vanoperational excellence op het gebied van gist, bakkerij-enzymenen broodingrediënten.GANG VAN ZAKENOfschoon de broodconsumptie per hoofd van de bevolking lichtterugloopt als gevolg van veranderende eetgewoonten in dediverse regio’s, vertoont de broodmarkt als geheel een lichte groei.Die groei houdt vrijwel gelijke tred met de groei van dewereldbevolking.Dankzij zijn applicatiekennis van de broodmarkt kan DSM BakeryIngredients anticiperen op trends en veranderingen en voldoen aande vraag naar nieuwe broodsoorten. Voorbeelden van de goedontwikkelde lokale oriëntatie zijn de succesvolle introductie van denieuwe broodsoort La Cocarde in Frankrijk, een brood datappelleert aan een traditionele smaak, en de Energiebol die inNederland op tafel kwam naar aanleiding van de OlympischeSpelen.De introductie van vloeibare bakkerij-ingrediënten werd voortgezet.DSM Bakery Ingredients handhaafde zijn positie in de betrekkelijkstabiele markt van verse gist. De markt voor instant droge gistgroeide, maar de prijzen stonden onder druk. De prijsdaling washet gevolg van overcapaciteit in de totale markt.Op het gebied van bakkerij-enzymen boekte DSM een hogereomzet en winst, dankzij stroomlijning van de productportfolio,

24www. > DSM.COM1939GEBOUW CENTRAALPROEFSTATION1947ANALYTISCHE AFDELING CENTRAALLABORATORIUM1956ELEKTRONEN-MICROSCOOP1968MINIPLANTVoor de TweedeWereldoorlog speelderesearch een beperkte rolbij de Staatsmijnen.In Treebeek werd in 1929begonnen met de bouwvan een CentraalProefstation bij deStaatsmijn Emma, datzich toelegde op demechanisering van desteenkolenwinning. HetCentraal Proefstationwerkte in 1954bijvoorbeeld ook voor hetOctrooibureau, DSMResearch en dechemische bedrijven.Veel witte jassen, bezig met allerleionderzoeken. De chef (links) was nadrukkelijkaanwezig en hield alles nauwlettend in de gaten.Na de Tweede Wereldoorlog namen dechemische activiteiten van de Staatsmijnen toeen in snel tempo werden nieuwe chemischeinstallaties gebouwd. Dit bracht ook veel werkmee voor het toen nog Centraal Laboratoriumgeheten DSM Research. Onder meer devoorbereidingen en het onderzoek voor deproductie van nylon-grondstof caprolactam, deeerste kunststof bij de Staatsmijnen, vondenhier plaats.Een elektronenmicroscoopis eenvergrotingsapparaat datmet elektronenstralenwerkt. Hierdoor kunnenobjecten zichtbaarworden gemaakt diekleiner zijn dan degolflengte van zichtbaarlicht. In het najaar van1933 voltooide de fysicusErnst Ruska (1906-1988)aan de TechnischeHochschule te Berlijn debouw van de eerste echteelektronen-microscoop.DSM Research kreeg zijneerste elektronenmicroscoopin 1956.Na de laboratoriumfasewerden bij DSM Researchnieuw ontwikkeldeprocessen in de praktijk opsemi-technische schaalgetest in ‘miniplants’ vanTechnical Services.De semi-technischeafdeling vormde eentussenstap in deopschaling van dechemische experimentennaar een volwaardigeprocesinstallatie.De verschillendeprocesgangen werden hierbestudeerd engeoptimaliseerd. De bouwvan een proeffabriek wasde volgende fase in hetproces.

25Jaarverslag 2002PERFORMANCE MATERIALSMEDE DOOR ONDERZOEK EN INNOVATIE BEHOOR-DEN DE MIJNEN VAN DSM VROEGER TOT DEMODERNSTE TER WERELD. VOOR HET HOOG-TECHNOLOGISCHE DSM VAN TEGENWOORDIG ZIJNONDERZOEK EN ONTWIKKELING (R&D) NOG STEEDSVAN VITAAL BELANG. JAARLIJKS BESTEEDT DSM ERCIRCA 300 MILJOEN AAN. TWEEDUIZEND ONDER-ZOEKERS, VERSPREID OVER DE HELE WERELD,HOUDEN ZICH DAGELIJKS BEZIG MET R&D. DSMHEEFT VELE DUIZENDEN PATENTEN EN DAT AANTALNEEMT JAARLIJKS TOE. ZO KON DSM UITGROEIENTOT EEN INNOVATIEVE ONTWIKKELAAR EN PRO-DUCENT VAN HOOGWAARDIGE KUNSTSTOFFEN ENINGREDIËNTEN VOOR VOEDINGS- ENGENEESMIDDELEN.Het cluster Performance Materials omvat de businessgroepenDSM Elastomers, DSM Engineering Plastics, DSM Coating Resins,DSM Composite Resins, en de businessunit DSM HighPerformance Fibers. Deze maken hoogwaardige kunststoffen meteigenschappen die aansluiten op de door de klant gewensteproductprestaties, met een relatief hoge toegevoegde waarde enin de meeste gevallen een mondiale marktbenadering. Detoepassingen liggen in zeer uiteenlopende eindmarkten, zoals deautomobielindustrie, elektrische apparaten en elektronica, deverfindustrie en de bouw. Dit zijn aantrekkelijke groeimarkten,gegeven de continue aandacht voor nieuwe toepassingen zoalselektronica in auto’s, vervanging van staal door kunststof,elektronische apparatuur voor nieuwe infrastructuur,milieuvriendelijke verven en de versterkte aandacht voor veiligheid.Performance Materials heeft daardoor in de afgelopen jaren eensterke groei doorgemaakt. Door op nieuwe applicaties gerichteinvesteringen in bestaande producten met een sterke marktpositieen door verdere acquisities zal de positie van het clusterPerformance Materials in de komende jaren worden versterkt.x c miljoen 2002 2001netto-omzet*:– DSM Elastomers(incl. DSM High Performance Fibers) 509 524– DSM Engineering Plastics 579 602– DSM Coating Resins 403 506– DSM Composite Resins 304 303totaal 1.795 1.9351979KUNSTSTOF RESEARCHMet de introductie vankunststofproductie van deStaatsmijnen werd ooktoepassingsonderzoek eenvereiste. Bij DSM Researchdeed de afdelingKunststoftechnologieproeven naar de praktischeverwerkbaarheid van deeigen producten. Tenbehoeve van deeindverwerkers werdenrecepturen ontwikkeld. Ookallerlei andereonderzoeksprogramma’swerden door DSMResearch geïnitieerd, zoalstoepassingsonderzoek vanextrusie, verstrekken enopspoelen vanpolypropeen-producten.1985AFDELING ANALYSE CENTRAALLABORATORIUMMedio jaren tachtig kwam op deafdeling Analyse moderne engeavanceerde analyseapparatuur terbeschikking. Nieuwe instrumentenmaakten een ander type onderzoekmogelijk. Vernieuwende researchmoest een nieuwe impuls geven aanDSM, was de boodschap aan demedewerkers van het CentraalLaboratorium. Dit leidde tot eenlange lijst met nieuw projecten.Hieruit vond een strategischeselectie plaats.bedrijfsresultaat 113 112bedrijfsresultaat plus afschrijvingen 197 204investeringen 167 160geïnvesteerd vermogen ultimo jaar 1.083 1.081bedrijfsresultaat in % van hetgemiddeld geïnvesteerd vermogen 10,4 11,0research en ontwikkeling 82 89personeel ultimo jaar 3.692 3.789* voor eliminatie interne leveringen aan andere clustersNETTO-OMZET* PERFORMANCE MATERIALSx c miljoen2.5002.0001.5001.000500098 99 00 01 02* voor eliminatie interne leveringen aan andere clusters

26 Performance Materialswww. > DSM.COMBEDRIJFSRESULTAAT PERFORMANCE MATERIALSx c miljoen15010050001 02DSM ELASTOMERSDSM Elastomers produceert EP(D)M- en thermoplastische rubbers(TPV’s) voor gebruik in auto’s, industriële producten enbouwmaterialen en als additief voor motorolie. Voor EPDM-rubberis DSM wereldmarktleider met een productiecapaciteit van215.000 ton en een marktaandeel van ruim 20 procent. Inthermoplastische rubbers neemt DSM op de wereldmarkt detweede plaats in. Productielocaties zijn gevestigd in Geleen(Nederland), Genk (België), Addis, Leominster (beide USA) enTriunfo (Brazilië), en via een joint venture in Chiba (Japan).STRATEGIEDSM Elastomers wil zijn leidinggevende positie als wereldwijdeproducent van EPDM tegen lage kosten actief handhaven en zijnpositie in thermoplastische rubbers verder uitbouwen. De opstartvan de nieuwe EPT 3 fabriek in Nederland begin 2003 zal DSMElastomers in staat stellen zijn leidinggevende positie alswereldwijde producent met lage productiekosten te handhaven.GANG VAN ZAKENNa de wereldwijde stagnatie van de EPDM-markt in 2001 in deautomobielindustrie en de bouw- en constructiemarkt, hersteldede vraag zich in 2002 slechts in beperkte mate. DSM behield zijnmarktaandeel; de EPDM-verkopen stegen.De prijsdruk tijdens het tweede halfjaar van 2001 heeft zich in 2002in versterkte mate voortgezet. Door de scherpe daling van degrondstofprijzen konden de marges echter grotendeelsgehandhaafd blijven. Door deze ontwikkelingen, in combinatie metherstructureringen en kostenverlagingen, steeg het bedrijfsresultaatfors.De Europese Commissie heeft op 12 december 2002 bij DSM eenverificatie doen uitvoeren met betrekking tot eventuelemededingingsbeperkende overeenkomsten en/of onderlingafgestemde feitelijke gedragingen in strijd met artikel 81 van hetEG-verdrag. Door het Amerikaanse Department of Justice wordt inde VS een vergelijkbaar onderzoek uitgevoerd. Door DSM is bijdeze onderzoeken alle benodigde medewerking verleend, zoalsDSM dat ook zal blijven doen gedurende het verdere verloop vanhet onderzoek.PROJECTENIn Geleen wordt een nieuwe EPDM-fabriek gebouwd met eencapaciteit van 80.000 ton, die begin 2003 in bedrijf wordtgenomen. In het kader van het herstructureringsprogrammawerden voorbereidingen getroffen om in de loop van het eerstekwartaal 2003 een verouderde EPDM-fabriek in Addis (USA) meteen capaciteit van 35.000 ton uit bedrijf te nemen.De reorganisatie van de R&D-laboratoria is voltooid. DSMElastomers beschikt nu over één wereldwijdelaboratoriumorganisatie met 3 centra voor elastomeren enthermoplastische elastomeren in Amerika, Europa en Japan dieondersteuning aan klanten bieden.Van DSM’s nieuwste serie EPDM-producten, gebaseerd opControlled Long Chain Branching-technologie, is veelvuldiggebruik gemaakt voor vele bestaande en nieuwe toepassingen inalle werelddelen. Nieuw is onder meer dat deze materialen wordengebruikt in profielen en andere toepassingen voor watersystementer vervanging van SBR en butylrubber. Een speciaal mengsel vanEPDM en een ander polymeer heeft geleid tot een doorbraak voorautoprofielen met een zeer lage dichtheid.Tevens stak DSM Elastomers met succes extra energie in deverdere ontwikkeling van de TPV-activiteiten, bijvoorbeeld voorafdichtingprofielen voor auto’s, melkslangen en afdichtringen voorspuitbussen, wasmachines, en watersystemen. Nieuwe TPVmaterialenzijn ontwikkeld voor toepassing in de auto, zoalsdeurpanelen, airbag covers en profielen. Hierdoor nam de omzetvan TPV in 2002 toe met 30 procent.DSM HIGH PERFORMANCE FIBERSDSM High Performance Fibers is de producent van Dyneema, dedoor DSM ontwikkelde sterkste vezel ter wereld. Dyneema wordtvooral toegepast in kogel- en scherfwerendebeschermingsmiddelen, in touwen, netten en sportartikelen. DSMHigh Performance Fibers beschikt over productiefaciliteiten inHeerlen en Greenville (USA).DSM High Performance Fibers bevindt zich nog steeds in degroeifase. Vrijwel continu worden nieuwe toepassingen ontwikkeld,terwijl de productielijnen steeds verder worden verfijnd enuitgebreid. In 2002 groeide de markt voor sterke vezels met8-10 procent. De markt voor Dyneema groeide met circa 20procent nog veel sterker.Dyneema is qua sterkte en stijfheid de beste vezel ter wereld opgewichtsbasis. Gebruik van Dyneema levert betere prestaties opbij dezelfde systeemkosten dan wel lagere systeemkosten bijdezelfde prestaties. DSM, klanten en eindgebruikers leveren eencontinue stroom aan nieuwe ideeën voor toepassingen. Ook opgrond van sociaal-economische ontwikkelingen (inzet vansteeds meer vredestroepen, toenemende gewelddadigheid,behoefte aan gemakkelijk te hanteren materialen in de offshoreindustrie,toenemend veiligheidsbewustzijn, meer vrije tijd, hogereinkomens) is er een trend naar lichtere en sterkere materialen diecomfort paren aan een goede hanteerbaarheid.STRATEGIEDSM High Performance Fibers wil op wereldschaal zo snelmogelijk groeien in geselecteerde (niche-)markten met hogemarges en een hoge winstgevendheid, daarbij de uniekemarktpositie maximaal benuttend. DSM High Performance Fibersricht zich daarbij primair op ultrasterke polyetheenvezels en demogelijkheden van UD-technologieën in combinatie met nieuwetechnologieën. Op deze wijze wil DSM High Performance Fiberszijn grote voorsprong ten opzichte van concurrerende materialenbehouden en waar mogelijk versterken.

27 Jaarverslag 2002GANG VAN ZAKENIn 2002 groeide de omzet wederom met ongeveer 30 procent,vooral als gevolg van successen in bestaande toepassingen. Metname de groei in het ballistische segment is opmerkelijk. Dezegroei is te danken aan het feit dat DSM High Performance Fibersbekend staat als ’s werelds meest vooraanstaande leverancier vanballistische producten op basis van vezels en UD-producten vooreen betere persoonlijke bescherming. Dit werd onderstreept doorde uitverkiezing van drie medewerkers (als vertegenwoordigers vande gehele DSM High Performance Fibers-organisatie) tot Heroesof Chemistry voor hun bijdrage aan de bescherming en beveiligingvan de wereld. Dat gebeurde tijdens de jaarlijkse bijeenkomst vande American Chemical Society in Boston (USA). Voorts werdDyneema goedgekeurd als materiaal voor de bepantsering vancockpitdeuren in vliegtuigen.Over het geheel genomen stegen de prijzen in 2002. Samen metde groeiende afzet resulteerde dit in een forse toename van hetbedrijfsresultaat vergeleken met 2001.PROJECTENIn 2002 kon DSM High Performance Fibers de in 2001 uitgebreidecapaciteit (UD-2 en DEP-4) volledig benutten. In 2002 kwam denieuwe productielijn DEP-5 gereed, terwijl plannen voor verdereuitbreiding werden aangekondigd: de bouw van twee vezellijnen eneen UD-lijn in de Verenigde Staten en een volgende UD-lijn inNederland.liep daar licht terug. De positie op de wereldmarkt bleefgehandhaafd. De markt voor met name polycarbonaat werdgekenmerkt door overaanbod, waardoor de marges fors onderdruk kwamen te staan. Bij de nylons stonden de marges eveneensonder druk door stijgende grondstofprijzen in een zeercompetitieve markt. In de overige productgroepen bleven demarges op peil of verbeterden ze licht. De voortgaandeefficiencyverbeteringen in combinatie met een stringentekostenbeheersing leidden tot een forse stijging van hetbedrijfsresultaat.PROJECTENVanwege de verslechterde marktomstandigheden werd debeslissing voor de bouw van een nieuwe PBT-fabriek in een jointventure met Ticona in Europa uitgesteld. Zowel in China als inIndia werd de compoundingcapaciteit vergroot. Op de locatieEmmen ging een groot herstructureringsproject van start, gerichtop kostenreductie en capaciteitsuitbreiding. In goed overlegbesloten DSM Engineering Plastics en JSR dat de laatstgenoemdeonderneming zich terugtrekt uit de joint venture DSM-JSREngineering Plastics in Japan. Per 1 januari 2003 is DSM volledigeigenaar van deze activiteit. Een belangrijk succes van deinspanningen op het gebied van R&D vormde de ontwikkeling vaneen nieuw type nylon-6. Het is een product voor deextrusiemarkten met aanzienlijk verbeterdeverwerkingseigenschappen.DSM ENGINEERING PLASTICSDSM Engineering Plastics is een wereldwijd opererende producenten leverancier van polyamides (nylon-6, nylon-6.6 en nylon-4.6),polyesters (PBT, PET en TPE-E), polycarbonaat (PC en PCblends),ultrahoog moleculair polyetheen (UHMWPE) enextrudeerbare hechtingsharsen. Deze hoogwaardige materialenworden toegepast in technische componenten voor deelektrotechnische, elektronica-, automobiel- enmachinebouwindustrie. Ook worden ze afgezet opextrusiemarkten. DSM neemt met deze activiteiten wereldwijd meteen marktaandeel van ongeveer vijf procent een goede positie in.Op het gebied van hoge-temperatuurnylon is DSM marktleider.DSM Engineering Plastics heeft productielocaties in Emmen,Geleen (Nederland), Genk (België), Evansville, Augusta (USA),Stoney Creek (Canada), Jiangsu (China) en Pune (India).STRATEGIEDSM Engineering Plastics streeft een leidende positie na in dewereldmarkt voor engineering plastics, met een focus ophittebestendige nylon voor onder meer de E&E-markten. Alleactiviteiten richten zich op het creëren van waarde, voor klanten envoor DSM, door oplossingen te bieden via toepassing vanengineering plastics. De basis daarvoor is DSM’s uitstekendekennis van toepassingen en producten, ondersteunende servicesen gedifferentieerde toepassingen.GANG VAN ZAKEN2002 was in economisch opzicht een overgangsjaar. De vraagnaar engineering plastics groeide gering ten opzichte van hetslechte jaar 2001. In de Verenigde Staten werd weinig verbeteringwaargenomen. De vraag in China bleef zich goed ontwikkelen,maar voor Azië als geheel was het herstel aarzelend, met name inde elektronicasector. Tegen het einde van het jaar stabiliseerde devraag in die regio. In Europa trad nog geen herstel op en de omzetDSM COATING RESINSDSM Coating Resins ontwikkelt en produceert harsen voorverfsystemen. Met een marktaandeel van ongeveer 25 procent isDSM wereldmarktleider op het gebied van poederverfharsen. Dieworden in een industriële omgeving toegepast voor het verven vanbijvoorbeeld wasmachines, radiatoren, façades, auto-onderdelenen fietsen.Op het gebied van natte verfharsen is DSM een van de leidendeleveranciers in Europa. Deze producten worden voornamelijktoegepast in decoratieve en industriële verven. Om de kosten in deketen zo laag mogelijk te houden, wordt zoveel mogelijksamenwerking gezocht met klanten en leveranciers. Daarnaastlegt DSM Coating Resins zich in toenemende mate toe op deontwikkeling en productie van milieuvriendelijke, op watergebaseerde verfharssystemen. DSM Coating Resins heeftfabrieken in Nederland, Spanje, de Verenigde Staten, Duitsland,Zweden, China en Taiwan.DSM Desotech, een business unit van DSM Coating Resins, is eenleidende producent van UV-uithardbare coatings, inkten enmatrixmateriaal voor optische glasvezels. In de glasvezelmarktlevert marktleider DSM Desotech producten aan alle groteproducenten van glasvezelkabels. Verder maakt DSM Desotechhechtmiddelen en lakken voor cd’s en dvd’s en krasvaste enwaterbestendige deklagen voor lcd-schermen en elektronica. Deorganisatie heeft productielocaties in Elgin, Stanley (USA) en Hoekvan Holland. Een 50/50 joint venture met JSR in Japan bedient deJapanse markt vanuit twee fabrieken in Tokio en Tsukuba. In Elgin,Geleen en Tsukuba zijn researchcentra gevestigd.DSM Somos, onderdeel van DSM Desotech, produceertstereolithografische harsen, waarmee via Computer-Aided Design(CAD) driedimensionale prototypen worden gemaakt vooruiteenlopende industrieën. Hiermee neemt DSM een gedeeldeleiderspositie in op de wereldmarkt.

28 Performance Materialswww. > DSM.COMSTRATEGIEDSM Coating Resins streeft ernaar zijn leiderschapspositie verderuit te bouwen door continue aandacht voor het verlagen vansysteemkosten, het verhogen van productkwaliteit en hetminimaliseren van de impact op het milieu. Maximalesamenwerking met klanten en leveranciers wordt nagestreefd metals doel de kosten in de keten te verlagen.DSM Desotech richt zich op het vasthouden van zijn leidendmarktaandeel in de glasvezelmarkt en uitbreiding van anderetoepassingen door middel van innovatie, efficiencyverbetering enkostenbeheersing.GANG VAN ZAKENDe markt voor poederverfharsen groeide in 2002 bescheiden. Deverkoopprijzen kwamen in de loop van 2002 onder druk te staanals gevolg van zeer zware concurrentie. In Azië bleef de groeibeneden de verwachting. Met de komst van een nieuweleverancier in de Verenigde Staten nam de reeds bestaandeovercapaciteit verder toe. In Europa bleven de verkoopprijzennagenoeg ongewijzigd. De druk op de verkoopprijzen, en daarmeeop de marges, nam toe door de concentratie- en consolidatietrendonder klanten. Dankzij diverse kostenreducties bleef hetbedrijfsresultaat voor poederverfharsen echter op het niveau van2001.Voor de natte verfsystemen waren de resultaten in de eerste helftvan 2002 in lijn met de verwachtingen. De stijging van degrondstofkosten in de tweede helft van het jaar kon slechtsgedeeltelijk worden doorberekend aan de markt. De margeskwamen daardoor onder druk te staan. Mede dankzijkostenreducties kon echter toch een hoger bedrijfsresultaat danover 2001 worden geboekt.De wereldwijde glasvezelproductie daalde in 2002 tot onder dehelft van het niveau in het topjaar 2000. Hierdoor kwam DSMDesotech in de rode cijfers, ondanks ingrijpendeherstructureringen. De markt zal slechts geleidelijk herstellen.De activiteiten van DSM Somos toonden in 2002 een belangrijkegroei. DSM verwacht dat deze groei ook in 2003 doorzet.Het totale resultaat van de businessgroep DSM Coating Resinswas fors lager.PROJECTENOok in 2002 bereikte DSM Coating Resins goede resultaten op hetgebied van e-business. Online bestellen en de integratie van ERPsystemenzijn daarbij de belangrijkste speerpunten. Tevens werdopnieuw met succes innovatief onderzoek verricht, onder meergericht op verbreding van de toepassingen voor poederverven. Zokonden gepatenteerde poederverfharsen voortemperatuurgevoelige substraten als hout en plastic intoenemende mate worden gecommercialiseerd. Ook deed DSMCoating Resins in samenwerking met klanten veel onderzoek naarnieuwe applicatiemethoden die het mogelijk moeten maken omsubstraten als coil en can te behandelen met poederverven.In samenwerking met Rhodia heeft DSM Coating Resins eeninnovatief product ontwikkeld voor de markt van natteverfsystemen. Die markt vraagt in toenemende mate om verven opwaterbasis met dezelfde hoge kwaliteit als producten op basis vanorganische oplosmiddelen. De bedrijven zijn erin geslaagd sameneen nieuwe generatie producten te ontwikkelen met uniekeeigenschappen die een antwoord zijn op de ecologische eisen vande decoratieve verfindustrie.DSM Somos startte samen met de Amerikaanse onderneming 3DSystems een joint venture, Optoform. Deze nieuwe organisatiericht zich op de ontwikkeling van een productietechnologiewaarmee het mogelijk is materialen te maken met eigenschappenvan keramiek en sommige metalen. Dat zal de weg vrijmaken voornieuwe toepassingen voor stereolithografie.DSM COMPOSITE RESINSDSM Composite Resins is een wereldwijd toonaangevendproducent van oplossingen voor de composietharsenverwerkendeindustrie. De businessgroep ontwikkelt, produceert en verkooptonverzadigde polyesterharsen en is op dit gebied Europeesmarktleider. De harsen worden gebruikt voor het maken vanvezelversterkte kunststoffen en voor de fabricage van onversterktegevulde producten. De producten worden toegepast dooreindgebruikers in bijvoorbeeld de botenbouw, de bouw- enconstructie-industrie, de autosector en bij de vervaardiging vanvrijetijdsproducten en windmolens. DSM Composite Resins iswereldmarktleider op het gebied van sizings & binders, onmisbarecomponenten voor de productie en kwaliteit vanglasvezelversterkingen. DSM Composite Resins beschikt over eeneigen Europese distributeur, Euroresins.Met het hoofdkantoor in Zwitserland, heeft DSM CompositeResins fabrieken in Frankrijk, Italië, Nederland, Spanje, Groot-Brittannië en China. Customer Competence Centers bevinden zichin Frankrijk, Duitsland, Italië, Nederland, Scandinavië, Spanje enGroot-Brittannië. Verder heeft de businessgroep een marketingjoint venture (DSSR) in Polen en een joint venture (JDR) in China.Het wereldmarktleiderschap op het gebied van sizings & binderswordt ondersteund vanuit DSM Composite Resins, Inc. in Augusta(Georgia, USA) en het DSM verkoopkantoor in Shanghai (China).STRATEGIEDe implementatie van de nieuwe organisatiestructuur in 2001, methet businesscentrum in Schaffhausen (Zwitserland), stelt DSMComposite Resins in staat zijn Europese leiderschap wat betreftmarktaandeel, kostenefficiëntie en innovatiepotentieeldaadwerkelijk te effectueren en te versterken, met wereldwijdeuitbreiding, allereerst in de richting van Azië, als volgende stap.GANG VAN ZAKENDe markten in 2002 waren zwak en de forse schommelingen vande grondstofprijzen hadden per saldo sterk negatieve effecten.Desondanks kon in 2002 vooruitgang worden geboekt, ondermeer door de verdere internationalisering van deleverancierspositie in West-Europa. Na de verplaatsing van hethoofdkantoor naar Zwitserland (Schaffhausen) in 2001 konden ookin het verslagjaar de interne bedrijfsprocessen worden verbeterdmet de invoering van het principal-plant- respectievelijkagentenmodel en de centralisering van het order-to-cash proces.In China bleef de marktgroei onverminderd sterk, hoewel ook daarsprake was van enorme schommelingen van de grondstofprijzen.Sizings & Binders zette nieuwe stappen op weg naar de gewensteexpertpositie op het gebied van organische ingrediënten voor deglasvezelindustrie. De productgroep handhaafde zijn marktpositie,na een aanvankelijk moeizame start.Over het geheel was de resultaatontwikkeling van DSM CompositeResins bevredigend, in lijn met het resultaat over 2001.

29 Jaarverslag 2002PROJECTEN2002 was voor DSM Composite Resins een belangrijk jaar omdateen aantal nieuwe projecten succesvol werd afgerond. Zo werd defocus op de markt van Sizings & Binders duidelijk aangescherpt. Inhet Italiaanse Filago werd een nieuwe emulsiereactor in gebruikgenomen. Ook nam DSM Composite Resins eenmeerderheidsbelang in JDR, zijn joint venture in China, waar metbehulp van de modernste technologie wordt gewerkt aanuitbreiding van de capaciteit in 2003.De Europese distributeur Euroresins slaagde er opnieuw in zijngeografische werkgebied te vergroten. Dat geschiedde dankzijuitbreidingen in Frankrijk, Italië en Scandinavië en verruiming vande productportfolio.

30www. > DSM.COMOP VEILIGHEID- EN MILIEUGEBIED WIL DSM TOT DE TOP VAN DEMONDIALE CHEMISCHE INDUSTRIE BEHOREN. HIERTOE ZIJNCONCERNBREDE DOELSTELLINGEN VASTGESTELD, VOOR IEDEREENTE LEZEN IN HET TRIPLE P RAPPORT 2002. AL IN 1971 KREEG DSMEEN CENTRALE CONCERNDIENST VEILIGHEID EN MILIEU. SINDS1993 VERSCHEEN JAARLIJKS HET ‘RESPONSIBLE CARE PROGRESSREPORT’, EEN GEDETAILLEERD WERELDWIJD MILIEUVERSLAG. INDE PERIODE 1984-1990 WERD VEEL WERK VERZET IN HET KADERVAN HET MILIEU ACTIE PLAN OP LOCATIE NOORD IN GELEEN, WAAR-VAN DE KOSTEN IN TOTAAL 250 MILJOEN GULDEN BEDROEGEN.WANNEER ER ONDANKS ALLE INSPANNINGEN OP HET GEBIED VANVEILIGHEID, GEZONDHEID EN MILIEU TOCH IETS MISGAAT, TILTDSM DAAR ZWAAR AAN. DAT MAAKT DSM DUIDELIJK DOOR ER NIETALLEEN OPEN EN TRANSPARANT OVER TE COMMUNICEREN, MAAROOK DOOR ER LERING UIT TE TREKKEN OM HERHALING TEVOORKOMEN.1909REDDINGSBRIGADESTM. WILHELMINA1928VERBANDKAMERSTAATSMIJN HENDRIK1944BRANDWEER STAATSMIJNMAURITS1990LUCHTOPNAMEAFVALWATERZUIVERINGHet beroep van mijnwerkerwas gevaarlijk.Ondergronds lag eenongeval altijd op de loer.Reddingsbrigades bijcalamiteiten ondergrondswaren noodzakelijk.De eerste zes reddingstoestellenvoor hetuitvoeren van werkzaamhedenin een verstikkendeatmosfeer werden bij deStaatsmijn Wilhelmina in1906 aangekocht. Tenbehoeve van de reddingsbrigadewerd op deStaatsmijn Wilhelmina eengebouw met oefenlokaalingericht. Het aantalreddingstoestellen werdlater verhoogd tot negen.In 1906 werd bij StaatsmijnWilhelmina een tijdelijk gebouwopgesteld als bad- enkleedinrichting voor hetpersoneel en voor anderebestemmingen, onder andereeen verbandkamer. In 1918richtten de Staatsmijnen en deOranje-Nassau Mijnen hetMijnartseninstituut op, devoorloper van de latereGeneeskundige Dienst derNederlandse Staatsmijnen.Dit instituut was, naast debehandeling van ongevallen,belast met onderzoek naar hetvoorkomen van bedrijfsziektenen de bestrijding daarvan.Op alle Staatsmijnen werdenverbandkamers ingericht.In 1925 kreeg de Staatsmijn Mauritseen bedrijfsbrandweer. Zestienbovengrondse personeelsledenwonend in de omgeving van de Mauritswerden hiervoor aangewezen. Debrandweerlieden ontvingen tien guldenper jaar en bij brand een gulden peruur. Bij oefeningen werd het normaleuurloon betaald. Bij loos alarm kregende spuitgasten de helft van de beloningals bij brand uitgekeerd. Debedrijfsbrandweer van de StaatsmijnMaurits behoorde tot de top vanNederland en won meermaals hetnationaal kampioenschap.Op 23 april 1979 stelde deminister van EconomischeZaken drs. G. van Aardennede Integrale Afvalwaterzuiveringsinstallatie(IAZI) bijde productielocatie inGeleen officieel in bedrijf.DSM bouwde voor zijnfabrieken op veel plaatsen inde wereld waterzuiveringsinstallaties.Huneffectiviteit wordt veelal alsmaatgevend beschouwd:sommige overheden eisendat nieuwe installatiesbinnen hun landsgrenzenaan de DSM-normenmoeten voldoen. Hetgereinigd water is vaakschoner dan het water datde fabriek binnenkwam.

31DSM JAARVERSLAG 2002INDUSTRIAL CHEMICALSHet cluster Industrial Chemicals omvat de businessgroepen DSMFibre Intermediates inclusief DSM Acrylonitrile, DSM Melamine,DSM Agro en DSM Energy. Hun activiteiten bevinden zich in hetbegin van de bedrijfskolom. Om concurrerend te zijn, wordtgeproduceerd in grootschalige, kapitaalintensieve installaties. DSMbeheerst de risico’s van de aanbodgedreven cycliciteit door eensterke klantenrelatie (onder meer door langetermijncontracten),een sterk kostenbewustzijn en het zorgvuldig plannen vancapaciteitsuitbreidingen. Hierdoor behaalt dit cluster gemiddeldover de economische cyclus een goed rendement.Met productielocaties in Nederland, de Verenigde Staten en hetVerre Oosten zijn deze activiteiten wereldwijd gespreid. Metcaprolactam en melamine neemt DSM zowel qua afzet als intechnologisch opzicht leidende posities in op de wereldmarkt.Kunstmest en acrylonitril zijn voor DSM nevenproducten van devergaande site-integratie in Geleen, die zeer kostencompetitiefworden geproduceerd. De markt van meststoffenproducent DSMAgro beperkt zich tot Noordwest-Europa. DSM Energy heeftkleine, maar de laatste jaren hoog renderende deelnemingen in deexploratie en exploitatie van verschillende velden op hetNederlands Continentale Plat.x c miljoen 2002 2001netto-omzet*:– DSM Fibre Intermediates(incl. DSM Acrylonitrile) 839 853– DSM Melamine 225 210– DSM Agro 269 328– DSM Energy 56 69totaal 1.389 1.4601997GROEN EN SCHAPEN OPAFVALBERGEinde 1977 was de steenbergvan de voormalige StaatsmijnMaurits bijna afgegraven engestort in de grindgatenMidden-Limburg. Het was degrootste grondverzetoperatie totdusver in Nederland uitgevoerd.In 1989 volgde de afronding vanhet grootstebodemsaneringsproject in degeschiedenis: deMauritsdeponie tussen hetMauritscomplex en de locatieNoord in Geleen. Op dezedeponie lopen nu schapen ineen idyllisch aandoende groeneomgeving met op deachtergrond de oprijzendekolommen van de chemischeinstallaties.1999WARMTEKRACHT-CENTRALE SWENTIBOLDDe laatste kolengestookteenergiecentrales op deproductielocatie in Geleenworden vervangen door demoderne, energiezuinigewarmtekrachtcentraleSwentibold. De ommezwaaivan kolen naar het veelschonere aardgas alsenergiebron is daarmeedefinitief een feit. Voor deexploitatie van de nieuwecentrale richtte DSM samenmet energiebedrijf Essent dejoint venture EdeA op.bedrijfsresultaat 77 64bedrijfsresultaat plus afschrijvingen 158 155investeringen 120 95geïnvesteerd vermogen ultimo jaar 637 695bedrijfsresultaat in % vanhet gemiddeld geïnvesteerd vermogen 11,6 9,9research en ontwikkeling 24 28personeel ultimo jaar 1.815 1.931* voor eliminatie interne leveringen aan andere clustersNETTO-OMZET* INDUSTRIAL CHEMICALSx c miljoen1.5001.000500001 02* voor eliminatie interne leveringen aan andere clusters

32 Industrial Chemicalswww. > DSM.COMBEDRIJFSRESULTAAT INDUSTRIAL CHEMICALSx c miljoen10050001 02DSM FIBRE INTERMEDIATESDSM Fibre Intermediates vervaardigt caprolactam en acrylonitril,grondstoffen voor synthetische vezels en kunststoffen.Caprolactam is de grondstof voor nylon-6, ook wel polyamide-6genoemd. Dit type nylon wordt toegepast in vezels voor textiel,banden en tapijten en als hoogwaardig constructiemateriaal voorde elektronische, elektrotechnische en automobielindustrie.Nylon-6 is een volgroeid product: de marktvraag enopbrengstprijzen worden sterk beïnvloed door economische cycli.Nylon-6 concurreert met materialen als nylon-6.6, polyester enpolypropeen.DSM Fibre Intermediates heeft fabrieken in Nederland, deVerenigde Staten en China, met een totale capaciteit van ruim500.000 ton per jaar. Met een aandeel van ongeveer 14 procent inde wereldmarkt en een leidende technologiepositie is DSMwereldwijd de belangrijkste caprolactamleverancier.Acrylonitril is een grondstof voor onder meer textielvezels en ABS.Tevens maakt DSM Fibre Intermediates waterstofcyanide ennatriumcyanide. In Europa is DSM op de vrije markt vooracrylonitril met een marktaandeel van 20 procent een belangrijkeaanbieder. Voor de export van acrylonitril buiten Europa heeft DSMeen marketing joint venture (Companex) met Repsol/YPF.STRATEGIEDSM Fibre Intermediates levert zijn klanten tegen concurrerendeprijzen topkwaliteit caprolactam en ondersteunt dit met eenuitstekende service. DSM is de op een na grootste producent ende grootste leverancier van caprolactam wereldwijd en wordtgezien als leider op het gebied van de caprolactamtechnologie. Destrategie van DSM Fibre Intermediates is gericht op het actief instand houden van het marktaandeel op de wereldmarkt voorcaprolactam.GANG VAN ZAKENVooral de eerste helft van 2002 steeg wereldwijd de vraag naarcaprolactam. Nadat de grondstof- en gasprijzen in het eerstekwartaal scherp waren gedaald, schoten ze weer omhoog door deonzekerheid in het Midden-Oosten. De toegenomen vraag incombinatie met de stijging van de grondstoffenprijzen vertaaldezich in hogere opbrengstprijzen voor caprolactam en hogeremarges dan vorig jaar.De acrylonitrilmarkt kende in de loop van het jaar een stevigeverbetering. Dit resulteerde in goede prijzen, voornamelijk voorvezel en ABS.De marges van DSM Fibre Intermediates lagen gemiddeld hogerdan het voorgaande jaar. Goede vooruitgang werd geboekt met deuitvoering van de in 2001 aangekondigdeherstructureringsmaatregelen. De businessgroep realiseerde eenfors hoger bedrijfsresultaat dan in 2001.PROJECTENNa goedkeuring van de 60/40 joint venture met de Chineseonderneming Sinopec Nanjing Chemical Industries door de StateCouncil in 2001, volgden goedkeuring door het Chinese ministerievan buitenlandse handel en economische samenwerking (Moftec)en verlening van de businesslicentie. De joint venture is sindsnovember 2002 operationeel. De capaciteit van de bestaandecaprolactamfabriek in Nanjing (provincie Jiangsu) zal wordenuitgebreid van 60.000 naar 140.000 ton per jaar, op basis van deHPO plus technologie. Daarmee wordt DSM de belangrijksteleverancier op de sterk groeiende Chinese markt. Met dezetechnologie kunnen eveneens verdere kostenbesparingen inbestaande fabrieken worden uitgevoerd.DSM MELAMINEMelamine, een kunststof voor gebruik in impregneer- en lijmharsenin de houtverwerkende industrie, geeft een aanzienlijke verbeteringvan de krasvastheid en bestendigheid tegen vocht en warmte. Opbasis van snelgroeiend hout in combinatie met melamine kunnenhoogwaardige panelen worden geproduceerd die in plaats vanhardhout worden gebruikt. Een belangrijke toepassing alslaminaatvloeren groeit al een aantal jaren sterk, met name inEuropa en in China. Melamine wordt ook gebruikt in autolakken,duurzaam kunststof serviesgoed, eurobankbiljetten envlamvertragers.DSM Melamine is wereldmarktleider met een aandeel vanongeveer een kwart. De organisatie geniet een solide positie metgeavanceerde productiefaciliteiten op drie continenten en eenhoogwaardige kennissupport voor de klanten. Meer dan de helftvan de omzet geschiedt onder langlopende contracten. Met deingebruikname van de nieuwe Melaf-4 fabriek in Geleen en verderedebottlenecking van de bestaande fabrieken stijgt de totaleproductiecapaciteit van DSM Melamine naar 240.000 ton opjaarbasis in 2003.STRATEGIEDSM Melamine streeft ernaar haar positie als wereldmarktleiderverder uit te bouwen in een markt die gemiddeld per jaar met 4 à 5procent groeit. Op lange termijn ontwikkelt de vraag zich redelijkgunstig door de toenemende schaarste aan hout. Naarverwachting zal het aanbod gelijke tred houden met dezevraaggroei. Verdere schaalvergroting blijft nodig uit oogpunt vanverdere kostenverlaging en om wereldwijd te kunnen leveren enklanten te ondersteunen. DSM Melamine zal de beschikbaarheidvan melamine voor zijn klanten zekerstellen door tijdig nieuwefabrieken te bouwen. Via de nieuwste DSM-technologie, die reedsbij kleine schaal kostencompetitief is, kunnen aanbodschokkenworden verminderd.GANG VAN ZAKENIn Europa en Amerika herstelde de vraag naar melamine van deterugval in 2001. In Azië was sprake van meer gelijkmatige groei,met name dankzij aanhoudend hoge groei in China. Ten opzichtevan 2001 daalden de prijzen enigszins. In de eerste helft van hetjaar stonden de prijzen onder druk vanwege de hoge voorraden bijproducenten en verbruikers, vooral in de Verenigde Staten.In 2002 heeft DSM Melamine zijn inspanningen in de ontwikkelingvan harsenrecepturen, melaminetoepassingen en technischeklantenondersteuning intensief voortgezet. Het bedrijfsresultaatover 2002 lag op een duidelijk hoger niveau dan het voorgaandejaar, als resultante van hogere volumes en lagere marges.

33 Jaarverslag 2002PROJECTENDSM Melamine bouwt zijn technologische leiderschapspositieverder uit. De gasfasefabriek in Geleen (Melaf-2) met een maximalecapaciteit van 120 kt per jaar is verreweg de grootste ter wereld.Met de verdere doorontwikkeling van de single-line-capaciteit naar150 kt per jaar wordt die voorsprong verder vergroot. Begin 2003zal de nieuwe 30 kt fabriek (Melaf-4) in Geleen in gebruik wordengenomen. Deze is gebaseerd op een nieuw vloeistoffaseproces,ontwikkeld door DSM. Bij dit proces zijn veel minderprocesstappen nodig, hetgeen een wezenlijke energie- enkostenbesparing oplevert. Het proces kan verder wordenopgeschaald tot ver boven 50 kt per jaar. Daarmee is DSM in staatom bij elke gewenste schaalgrootte zeer kostenefficiëntproductiecapaciteit op te bouwen.DSM AGRODSM Agro maakt meststoffen met een hoog stikstofgehalte voorde bemesting van grasland en akkerbouwgewassen en levert metname aan de agrarische groothandel in Noordwest-Europa. InDuitsland, Frankrijk en België behoort DSM Agro tot demarktleiders; in Nederland is de businessgroep de grootste. Metkalkammonsalpeter is DSM Agro de tweede aanbieder inNoordwest-Europa. De productiefaciliteiten bevinden zich inGeleen en IJmuiden.STRATEGIEDSM Agro streeft naar handhaving van een op lange termijnhoudbare positie als leverancier van kunstmest in Noordwest-Europa, zonder zelf actief te willen uitbouwen. DSM Agro levertdaarnaast tegen competitieve marktvoorwaarden grondstoffen(waaronder ammoniak, salpeterzuur en CO2) en commerciëlediensten aan andere DSM-businessgroepen op de Chemelotlocatiein Geleen. DSM Agro wil veilig en milieubewust, tegenminimale kosten, en met behoud van duurzame grond- enhulpstofvoorziening voor DSM, zijn cashflow maximaliseren.GANG VAN ZAKENHet gebruik van kunstmest stond in de eerste helft van 2002 inNoordwest-Europa opnieuw onder druk. Na de sterke daling in2001 heeft het gebruik van kunstmest zich niet hersteld en is ineen aantal voor DSM Agro belangrijke marktsegmentenafgenomen. De kunstmestproductie werd gedurende het eerstehalfjaar als gevolg van sterk oplopende voorraden beperkt.Bovendien trad productieverlies op door problemen met deammoniakproductie.Zoals vorig jaar aangekondigd zijn degroothandelsverkoopactiviteiten in Nederland en België per1 januari 2002 overgegaan in de nieuwe onderneming Triferto.DSM Agro heeft een 40 procent belang in die onderneming en isdaarmee niet meer direct betrokken bij de groothandel inmeststoffen in Nederland en België. De activiteiten van DSM AgroFrance voor de productie en levering van mengmeststoffen zijn per1 juni 2002 beëindigd. De productie- en voorraadlocaties inNoord-Frankrijk worden afgestoten, en de organisatie zal zichuitsluitend toeleggen op de levering van enkelvoudige meststoffen.De grondstofkosten daalden; de verkoopprijzen voorkunstmestproducten en ammoniak namen echter nog sterker afals gevolg van het overaanbod. Door de combinatie van hogerevariabele kosten en lagere opbrengstprijzen was hetbedrijfsresultaat over 2002 negatief en daarmee fors lager dan in2001.PROJECTENProjecten die in de ammoniakfabrieken in Geleen eerder al metsucces werden uitgevoerd, werden in de loop van 2002 ook bij dekunstmestproductie geïntroduceerd. Dat leidde tot flinkeverbeteringen op het gebied van energieverbruik, betrouwbaarheiden kostprijsverlaging. Tevens werd onverminderd veel aandachtgegeven aan de verdere ontwikkeling van e-business. Naastverbeteringen in het online bestellen van kunstmest werdenvergelijkbare processen gestart aan de inkoopkant voor onlineordering, het afroepen van bestellingen via internet.DSM ENERGYDSM Energy is actief op het gebied van opsporing en winning vanaardolie en aardgas op het Nederlandse deel van het continentaleplat. De organisatie is ook betrokken bij het transport van olie engas via pijpleidingsystemen. DSM heeft doorgaans een belang tot25 procent in joint ventures in de vorm van een niet-operationeleparticipatie. DSM heeft belangen in 15 producerende olie- engasvelden en participeert in 9 opsporingsvergunningen waarin eenvijftal gasvelden is aangetoond. Voor deze gasvelden is eenwinningvergunning aangevraagd.STRATEGIEDe strategische missie van DSM Energy is de cashbijdrage temaximaliseren door de kosten tot een minimum te beperken en deproductie van olie en gas in de bestaande joint ventures temaximaliseren.GANG VAN ZAKENIn 2002 nam DSM deel aan een exploratieboring in het blok G14.In het blok Q1 werd gestart met de eerste fase ontwikkeling vanhet Q1-B gasveld met een geschatte omvang van ongeveer10 miljard m 3 (circa 65 miljoen vaten olie-equivalenten). Deproductiestart wordt verwacht tegen het einde van 2003.De bestaande producerende velden produceren reeds geruime tijden vertonen een natuurlijke teruggang in productiviteit. Hetgemiddelde productieniveau van DSM Energy is gedaald van circa7.850 vaten olie-equivalent per dag in 2001 tot zo’n 6.300 vatenper dag in 2002.Eind 2002 bedroegen de producerende reserves dus exclusief deQ1-B ontdekking, ongeveer 10 miljoen vaten olie equivalent. In2001 bedroeg die reserve 13 miljoen vaten. De afname is hetgevolg van de teruglopende productie uit de bestaande velden.Het jaargemiddelde van de prijs voor Brent-olie steeg van $24,45in 2001 naar $24,96 per vat. Het bedrijfsresultaat van deexploratie- en productieactiviteiten was echter lager dan in 2001vanwege de lagere productie.

34www. > DSM.COMNABUURSCHAP, EEN OUD WOORD. MAAR NIETVÉROUDERD, VOLGENS DSM. TEN OPZICHTE VANBEDRIJVEN TOONT DE SAMENLEVING ZICH STEEDSKRITISCHER. DSM IS ZICH DAARVAN TERDEGEBEWUST EN REALISEERT ZICH DAT ZIJN POSITIEALS INTEGRAAL ONDERDEEL VAN DIE SAMENLEVINGBELANGRIJKE VERANTWOORDELIJKHEDEN MET ZICHMEEBRENGT. MAATSCHAPPELIJK DRAAGVLAKVOOR ZIJN ACTIVITEITEN IS EEN NOODZAKELIJKEVOORWAARDE VOOR HET SUCCESVOL KUNNENFUNCTIONEREN VAN DSM. SAMEN VORMENPERFORMANCE EN REPUTATIE DSM’S 'LICENSETO OPERATE'.1936GEZELLENHUISLUTTERADE1939SCHOENFABRIEK1946MIJNWERKERSVROUW1951WINKELSDoor de explosieve groeivan de mijnindustrie inLimburg was er in hetbegin van de twintigsteeeuw in de OostelijkeMijnstreek een tekort aanwoningen, vooral voorjonge, ongehuwdemijnwerkers. In het begingingen deze vaak in dekost bij andere gezinnen.Dit gaf nogal eensproblemen. De bouw vanarbeiderstehuizen metgaarkeuken(‘gezellenhuizen’), metsteun van de Staatsmijnen,was de oplossing.De oprichting van een rietvlechterij entimmerwerkplaats door het Fonds voorSociale Instellingen van deStaatsmijnen voor werkverschaffing aaninvalide mijnwerkers was in 1927 hetbegin van de sociale werkvoorziening.Een van de activiteiten in dat kader wasin 1931 de oprichting van deschoenfabriek Emma. Deze fabriek voorbedrijfsveiligheidsschoenen enveiligheidsartikelen is later uitgegroeidtot een gerenommeerd bedrijf metafnemers in de Benelux, Duitsland enZwitserland.Moeder de huisvrouw aande vertrouwdekolenkachel in de keuken.Dit fornuis werd meestalmet eierkolen gestookt,de antraciet was voor dekachel in de kamer. Vanbuitenshuis werken wastoen voor vrouwen noggeen sprake. Meisjes diewerkten gaven na huntrouwen hun baan op enwerden geacht goed tezorgen voor echtgenooten kinderen. Vrouwen vanhet middenkader(‘beambten’) móchtenzelfs na hun huwelijk nietwerken.De eerste coöperatieve winkel werd in1913 geopend bij de StaatsmijnWilhelmina. Deze werd opgericht doorde arbeiderscommissie van deze mijnen was bedoeld voor het personeel. Inmei 1914 kreeg de Wilhelmina ook eengaarkeuken, waar de werklieden tegeneen geringe prijs een portie soepkonden krijgen. De Staatsmijn Hendrikkreeg in 1917 een coöperatieve winkelen een gaarkeuken. Hiervan werd drukgebruik gemaakt. In 1918, tijdens deschaarste vlak na de EersteWereldoorlog, werden alle coöperatievewinkels van de Staatsmijnenovergedragen aan het in dat jaaropgerichte Fonds voor SocialeInstellingen.

35DSM JAARVERSLAG 2002OTHER ACTIVITIESOther activities omvat de businessgroep DSM Venturing &Business Development, Noordgastransport en voorts activiteitenzoals DSM Industrial Services, DSM Research, Stamicarbon, eendeel van de kosten van concernactiviteiten en kosten van in detoekomst af te stoten of te reduceren non-core business. Door hunaard zijn de resultaten van deze activiteiten soms sterk fluctuerenden zullen deze normaal gesproken een negatief bedrijfsresultaatlaten zien.x c miljoen 2002 2001netto-omzet* 437 373bedrijfsresultaat op vergelijkbare basis (excl. EBN) -12 -41bedrijfsresultaat plus afschrijvingen 30 6investeringen 20 26personeel ultimo jaar 3.538 3.734* voor eliminatie interne leveringen aan andere clustersDe netto-omzet nam toe als gevolg van de leveringen (voornamelijkdiensten) aan SABIC.De non-core business activiteiten (Noordgastransport, ABS-tolling,SBR) realiseerden een aanzienlijk beter resultaat dan vorig jaar. Deresultaten van de service-activiteiten en DSM Venturing & BusinessDevelopment en de corporate kosten waren per saldo negatief,maar lagen op het niveau van vorig jaar. Het resultaat werd negatiefbeïnvloed door incidentele kosten in verband met de reconstructievan de site in Geleen en andere projecten, maar per saldo warendeze incidentele kosten lager dan vorig jaar.1966WERELDMUZIEK-CONCOURS KERKRADEDoor de mijnsluitingen kwamer ook een einde aan hetbestaan van de bekendemuziekkorpsen van deStaatsmijnen Wilhelmina,Emma en Maurits. Uit de ledenvan de voormaligemijnwerkerskorpsen werd in1966 een nieuw muziekkorpsgeformeerd onder de muzikaleleiding van de vermaardedirigent en componist PietStalmeier uit Hoensbroek. Indat jaar presenteerde hetnieuwe Harmonie-orkest vanDSM zich met veel succesvoor het eerst op hetWereldmuziekconcours teKerkrade.2002DREAM ACTIONDeze jubileumactie werd opspectaculaire wijzegepresenteerd tijdens hetfeestelijk wereldwijd ontbijt opalle DSM-locaties op 29 mei2002 bij gelegenheid van hethonderdjarig bestaan van deonderneming. Een bijzondereverjaardag: geen cadeautjesvoor het personeel, maar voorde wereld om DSM heen omook die ervan te latenprofiteren dat DSM talent inhuis heeft om elke keer nieuwedingen te bedenken en terealiseren, de ‘Dream Action’:het waarmaken van dromenvan DSM-medewerkers, metde bedoeling anderen te latenprofiteren van hunmogelijkheden.DSM VENTURING & BUSINESS DEVELOPMENTDSM Venturing & Business Development werd in 2001 gevormdals nieuwe businessgroep binnen DSM om de groei van DSM testimuleren door initiatieven te stroomlijnen voor de ontwikkelingvan business, zowel van binnen als van buiten DSM. Debusinessgroep kent diverse soorten activiteiten, zoals venturing,business development en start-ups.STRATEGIEDSM Venturing & Business Development is constant actief op zoeknaar innovatie om daardoor een bijdrage te leveren aan het creërenvan waarde door DSM, op het gebied van de life sciences(voedingsmiddelen, farmaceutica) en performance materials. DSMVenturing & Business Development fungeert daarbij alsondernemer, een actieve partner die veelbelovende ideeën enstartende bedrijven binnenhaalt.VENTURINGDSM Venturing heeft tot op heden ruim c 20 miljoen geïnvesteerdin durfkapitaalfondsen en (externe) start-up-ondernemingen. Dezerichten zich op de life sciences, biotechnologie en performancematerials. Het verkennen van opkomende markten entechnologieën door middel van participaties creëert een venster opde buitenwereld dat ook wordt toegepast om te participeren inondernemingen die van direct belang zijn of mogelijk worden voorandere businessgroepen.

36 Other activitieswww. > DSM.COMDe portefeuille van DSM Venturing bestaat momenteel uit 7investeringen in durfkapitaalfondsen in de VS, Europa en Israël.Voorts heeft DSM Venturing geïnvesteerd in CreAgri, Inc., eennutraceuticals-onderneming in de Verenigde Staten die zichconcentreert op het ontdekken en ontwikkelen van polyfenolen diewerkzaam zijn als antioxidant en die gewonnen worden uit olijven.Verder zijn er 3 strategische samenwerkingsverbanden inontwikkeling tussen start-ups en businessgroepen op het gebiedvan voedingsingrediënten, speciale coatings en biofarmaceutica.BUSINESS DEVELOPMENTDSM Venturing & Business Development zoekt business ingroeimarkten met aantrekkelijke marges, passend bij debestaande of toekomstige competenties, sterktes en strategie vanDSM.In 2002 werd gewerkt aan twee ontwikkelingsprojecten, Soluporen Allinco. DSM Solutech werd in het verslagjaar loonproducentvan Solufill voor Tejin. De focus van DSM ligt nu op de ontwikkelingvan de markt voor Solupor (ultradunne poreuze films).Allinco is een ketenverlenger voor industriële garens op basis vanpolyesters en nylons. In 2003 zal definitief blijken of Allinco kandoorbreken als een effectief additief voor verbetering van deperformance van polyesters en nylons.START-UPSZodra de technische en commerciële levensvatbaarheid van eenproject is aangetoond wordt de start-up opgenomen in de StartupGroup, die de strategie vaststelt en zorg draagt voorfinanciering en businessondersteuning.In 2002 zijn de volgende start-ups geïncorporeerd:- Hybrane, sterk vertakte polyesteramiden die worden ontwikkeldals een zeer veelzijdige performance-additieven voor een breedscala van industriële producten en markten. In 2002 werdHybrane gecommercialiseerd voor vullingen van kiezen. Meteen Hybrane-additief voor papiercoatings werd in commerciëlefabrieksproeven een verhoging van de snelheid van depapiercoatingmachine van 20 procent bereikt. Met een anderHybrane-additief in papiercoatings werden belangrijkeverbeteringen in de printkwaliteit gerealiseerd.- Premitest is een snelle en betrouwbare test om antibiotica invoedingsmiddelen te detecteren. Om een betere positie voorcommercialisering te verkrijgen werd Premitest in 2002 doorDSM Food Specialties overgedragen aan DSM Venturing &Business Development. In Groot-Brittannië zijn met succesvalidatiestudies uitgevoerd en ging een PR-campagne van startom Premitest op industrieel niveau te promoten.- Thortan is een synthetische rubber (HNBR) waarvoor eennieuwe technologie is ontwikkeld die de productiekosten sterkvermindert. In 2002 zijn de eerste commerciële monsters opbasis van deze nieuwe technologie vervaardigd.NOORDGASTRANSPORTNGT transporteert gas dat offshore wordt geproduceerd door eenpijpleidingsysteem van velden in de Noordzee naar Uithuizen inNoord Nederland. Het gas wordt hier behandeld, op specificatievan afnemers gebracht en afgeleverd.DSM INDUSTRIAL SERVICESDSM Industrial Services bestaat uit zes units van uiteenlopendeaard. Het dienstenpakket is deels gericht op de locatie Geleen endeels op DSM wereldwijd. Het gaat om DSM Sales Offices(verkooporganisatie), DSM Purchasing Services (inkoop), DSMTechnoPartners (advisering techniek en technologie), DSM UtilitySupport Group (DSM-kenniscentrum voor energie- en hulpstoffenen leverancier van deze utilities aan de Nederlandseproductielocaties), DSM Human Resources Services en Chemelot(management en service, locatie Geleen).STAMICARBONStamicarbon commercialiseert de door DSM ontwikkeldetechnologieën en kennis via licentiering. In 2002 werden driecontracten voor nieuwe ureumfabrieken (kunstmest) afgesloten inTurkmenistan, Iran en Oman. Deze fabrieken zullen gebruik makenvan de Stamicarbon Urea 2000 plus -technologie. In aanvulling op detechnologie voor ureumsynthese introduceerde Stamicarbon eeneigen proces voor de productie van granulaat. Dat zal de leidendepositie van Stamicarbon op de wereldmarkt verder versterken.De licentieactiviteiten op het gebied van petrochemie (metuitzondering van de zogenaamde solutietechnologie) werdenverkocht aan SABTEC, een dochtermaatschappij van SABIC.GROWN-UPSDaarnaast stuurt DSM Venturing & Business Developmentvolgroeide activiteiten (grown-ups) aan. Dat zijn activiteiten die destart-up-fase met succes zijn gepasseerd en toe zijn aan verderegroei en expansie, of activiteiten waarvan de plaats binnen deDSM-organisatie wordt herzien, zoals SBR.

37 Jaarverslag 2002NIET-GECONSOLIDEERDE DEELNEMINGENDit jaarverslag gaat alleen in op de belangrijkste nietgeconsolideerdedeelnemingen van DSM:METHANORMethanor VoF (30 procent DSM), producent van methanol, kreegin de eerste maanden van het jaar te maken met verslechterdemarktomstandigheden. In de volgende kwartalen herstelden demethanolprijzen zich, zij het dat het effect daarvan deels werdtenietgedaan door de prijsstijging van aardgas. Daardoor stegende winstmarges in de loop van het jaar, maar het bedrijfsresultaatviel niettemin fors lager uit dan in 2001.EDEAEdeA VoF bezit, bedrijft en onderhoudt het grootste deel van deproductie- en distributievoorzieningen voor utilities (stoom, stroom,water, etcetera) op de locatie Chemelot te Geleen. EdeA is eenjoint venture met Essent, waarin DSM een belang heeft van 25%.Heerlen, 7 februari 2003DE RAAD VAN BESTUUR,Peter Elverding, voorzitterJan Zuidam, plaatsvervangend voorzitterJan DopperHenk van DalenFeike Sijbesma

38 Concern-Ondernemingsraadwww. > DSM.COMCONCERN-ONDERNEMINGSRAADIn het overleg met de Concern-Ondernemingsraad (COR), waarinleden van alle ondernemingsraden van de DSM-onderdelen inNederland zijn vertegenwoordigd, bespreekt de Raad van Bestuurde zaken die voor die onderdelen van gezamenlijk belang zijn. Ditoverleg wordt gekenmerkt door een wederzijdse bereidheid omelkaar goed te informeren en goed naar elkaar te luisteren. Dit is inhet belang van de onderneming als totaal en degenen die erinwerken in het bijzonder.In het overleg met de COR zijn uitgebreid aan de orde geweest: dealgemene gang van zaken in de onderneming, de ontwikkeling vande financiële resultaten, het Investeringen- en Acquisitieplan 2002(incl. het Financierings- en Garantieplan 2002) en de uitkomstenvan het Annual Strategic Review. Speciale aandacht kreeg devoortgang bij de implementatie van de uitkomsten van de strategieVision 2005: Focus and Value. Dit betrof met name devervreemding van DSM Petrochemicals aan SABIC, waarover deCOR in april een positief advies uitbracht alsmede devoorgenomen overname van de vitamine-, carotenoïde- enfijnchemieactiviteiten van Roche waarover de COR in oktoberpositief adviseerde. Beide adviezen werden voorbereid door eendaartoe ingestelde ad hoc werkgroep waarin ook afgevaardigdenuit de betrokken onderliggende overlegorganen envertegenwoordigers namens de gezamenlijke vakorganisatieszitting hadden.Uitgebreid aandacht kregen de Corporate Human ResourceStrategy 2002-2006 alsmede de DSM Values en HR-principes,waarover de Concern-OR in februari zijn positieve reactie kenbaarmaakte. Ook belangrijke ontwikkelingen op het vlak van veiligheid,gezondheid en milieu kregen gerichte aandacht. DeWerkconferentie ‘Milieu en Medezeggenschap’, die in november2001 plaats vond, kreeg in 2002 een vervolg met de evaluatie vande stand van zaken bij de invulling van daarin gemaakte afspraken.In dat kader is ook aan de orde geweest een vervolg hierop in deloop van 2003.In de loop van het jaar werden de activiteiten en ontwikkelingenbesproken bij de businessgroepen DSM Fine Chemicals, DSMPharmaceutical Products en DSM Fibre Intermediates alsmede ophet terrein van informatie- en communicatietechnologie.De COR reageerde positief op een aantal aan hem voor advies,instemming of oordeel voorgelegde aangelegenheden. Het gingdaarbij onder meer om de opsplitsing van de businessgroep DSMFine Chemicals in DSM Pharmaceutical Products en DSM FineChemicals, de uitbreiding van de caprolactamactiviteiten in China,de vermogenspositie van de diverse pensioenfondsen bij DSM inNederland, de gedragscode voor informatiebeveiliging alsmedeeen aantal voorgenomen benoemingen van (top)functionarissen.De Raad van Bestuur zegde in zijn reactie toe met de in deadviezen of oordelen gemaakte kritische kanttekeningen bij dedefinitieve besluitvorming uitdrukkelijk rekening te zullen houden.In zijn overleg met de Raad van Bestuur benadrukte de CORsteeds de noodzaak om de medewerkers in een zo vroeg mogelijkstadium te informeren over voor hen belangrijke voornemens enhen ook zo veel mogelijk bij de verdere besluitvorming en invoeringvan voor hen belangrijke aangelegenheden te betrekken. Hijonderstreepte het grote belang van goede communicatie in allegeledingen binnen de onderneming, maar ook naar debuitenwacht toe.De COR verleende zijn medewerking aan een aantalherbenoemingen in de Raad van Commissarissen. Vanwege hetbelang van een regelmatig contact met de leden van de Raad vanCommissarissen vindt er jaarlijks een communicatiebijeenkomstvan de COR met de leden van de Raad van Commissarissen envan de Raad van Bestuur plaats. Daarin werd deze keer uitvoeriggediscussieerd over het onderwerp ‘Verantwoord ondernemen’.Eind 2001 vond binnen de Sociale Eenheid DSM Limburg eenherstructurering plaats van het intern overleg. Deze had ook eenwijziging tot gevolg in de samenstelling van de Concern-OR, dieper 1 januari 2002 zijn beslag kreeg. In juli 2002 vond de overgangplaats van DSM Petrochemicals naar SABIC, hetgeen het vertrekuit de COR betekende van de afvaardiging vanuit DPC.De achterban van de Concern-Ondernemingsraad wordt over hetoverleg van de COR met Raad van Bestuur geïnformeerd via deperiodieke uitgave Concern Overleg DSM.SAMENSTELLING CONCERN-ONDERNEMINGSRAAD DSM N.V.M. van BerkelJ. Bolwerk (voorzitter)H. van den BoornA. van den BosD. van den BosM. BreedijkM. Breiner-Bosma, mwH. op den CampR. CohenP. CrijnsG. DauwerseS. van DiepenM. Dsinter-De Hondt, mwG. DutmerA. van GinkelG. HarrewijnJ. HenssenP. HermansJ. HilbrandsH. de KleijnE. de KoningJ. KoningsE. KuijstenM. van de KuitA. ManusamaC. van der NietP. NieuwenhuizenH. NoppersH. ReijndersH. TombrockJ. VaessenE. Veenstra

39 Jaarverslag 2002BERICHT VAN DE RAAD VANCOMMISSARISSEN AAN DE AANDEELHOUDERSIn het verslagjaar heeft een aantal wijzigingen plaatsgevonden in desamenstelling van de Raad van Commissarissen en de commissiesvan de Raad. De heer Wijffels was volgens rooster aan de beurt omaf te treden en trad per 28 maart 2002 terug als voorzitter en tevensals lid van de Raad. De Raad is de heer Wijffels bijzonder erkentelijkvoor de grote bijdrage die hij gedurende een lange periode als lid enbijna 12 jaar als voorzitter van de Raad heeft geleverd aan deonderneming. In deze periode onderging de onderneming eenmarkante transformatie. De heer Herkströter trad per 28 maart 2002aan als voorzitter van de Raad. De heren van Woudenberg enStekelenburg waren eveneens volgens rooster aan de beurt om af tetreden. Beiden werden herbenoemd als commissaris. In deCommissie Benoeming en Remuneratie werd de heer Wijffels alsvoorzitter opgevolgd door de heer Herkströter. De heer Bodt werdbenoemd als voorzitter van de Audit Commissie ter opvolging van deheer Herkströter, die geen deel meer uitmaakt van deze commissie.De Raad van Commissarissen is in het verslag jaar acht maal bijeengekomenwaarbij, voorafgaand aan de vergadering met de Raad vanBestuur, overleg in eigen kring plaatsvond. Voorts is in een afzonderlijkevergadering het eigen functioneren, alsmede de samenstelling enhet functioneren van de Raad van Bestuur besproken.De Auditcommissie, bestaande uit de heren Herkströter (voorzitter, tot28 maart 2002), Bodt (voorzitter, vanaf 28 maart 2002), Müller en vanWoudenberg, kwam in het verslagjaar tweemaal bijeen waarbij tevensde externe accountant aanwezig was. Het takenpakket van deAuditcommissie werd in 2001 vastgesteld door de Raad vanCommissarissen. De commissie bereidt onder meer de behandeling inde Raad voor van te publiceren financiële cijfers en evalueert hetrisicoprofiel van de onderneming. In 2002 werden in dat kader met deExterne Accountant hun ervaringen besproken inzake de audit en hunoordeel over de jaarstukken en de Internal Control. Ook werdaandacht geschonken aan de werkzaamheden van de CorporateOperational Audit afdeling, de standaardisatie en verdere upgradingvan DSM’s ICT platform, en de activiteiten van de Externe Accountant.De commissie Benoeming en Remuneratie van de Raad, bestaandeuit de heren Herkströter (voorzitter), Bodt en van Woudenberg,kwam in het verslagjaar eenmaal bijeen. De commissie heeft adviesuitgebracht over het vervullen van vacatures in de Raad vanCommissarissen. Dit beraad heeft geleid tot de eerder vermeldebenoeming van een nieuwe voorzitter van de Raad enherbenoemingen van commissarissen en tot voorstellen in verbandmet de samenstelling van de Raad van Commissarissen. Verderbracht de commissie een advies uit inzake de beloning van de ledenvan de Raad van Bestuur. De Raad van Commissarissen heeft deadviezen van de commissie overgenomen.De gang van zaken bij het concern werd regelmatig besproken inhet overleg tussen de Raad van Commissarissen en de Raad vanBestuur. De Raad besprak en verleende zijn goedkeuring aan hetInvesteringen- en Acquisitieplan 2002 (inclusief het Financierings- enGarantieplan 2002), en besprak in iedere vergadering de financiëleresultaten en de ontwikkelingen bij diverse bedrijfsonderdelen.Uitvoerig en indringend werd in diverse vergaderingen aandachtbesteed aan de voortgang van de implementatie van de in 2000vastgestelde ondernemingsstrategie Vision 2005: Focus and Value,inclusief de met die implementatie verbonden risico's. De Raadhechtte zijn goedkeuring aan de verkoop van DSM Petrochemicalsen de daarmee verband houdende oprichting van DSM Vision 2005BV. Voorts verleende de Raad mandaat voor de acquisitie van devitamine-, carotenoïde- en fijnchemieactiviteiten van Roche. DeRaad hechtte verder zijn goedkeuring aan de verkoop aan CibaSpecialty Chemicals van Melapur, actief in vlamvertragendeproducten. Goedkeuring werd verleend voor een grote investeringvoor capaciteituitbreiding van de supersterke vezel Dyneema. Ditbetrof de bouw van twee fabrieken voor Dyneemavezel (beide inAmerika), alsmede twee fabrieken voor Dyneema UD (één inAmerika en één in Europa). Ook dit jaar heeft de Raad zich door hetmanagement van een aantal DSM-bedrijfsonderdelen latenvoorlichten omtrent de gang van zaken.De Raad heeft een ontmoeting gehad met de Concern-Ondernemingsraad (COR), terwijl voorts een delegatie van de Raadaanwezig was bij twee overlegvergaderingen van de COR waarinhet jaarverslag van DSM over 2002, de concernstrategie en hetInvesteringen- en Acquisitieplan 2002 (inclusief Financierings- enGarantieplan 2002) werden besproken.Met de externe accountant, Ernst & Young Accountants, is dejaarrekening over 2002 en de financiële rapportage besproken.Het verslag van de Raad van Bestuur en de jaarrekening over2002 zijn per 7 februari 2003 door de Raad van Bestuuropgemaakt. Conform artikel 30 van de statuten heeft de Raad vanCommissarissen de jaarrekening vastgesteld in zijn vergaderingvan 11 februari 2003. De jaarrekening is door Ernst & Younggecontroleerd en van een goedkeurende verklaring voorzien. Dezeverklaring is te vinden op pagina 79 van dit verslag.De Raad legt de jaarrekening voor aan de Algemene Vergaderingvan Aandeelhouders en stelt voor deze goed te keuren en dechargete verlenen aan de Raad van Bestuur en aan de Raad vanCommissarissen. De winstbestemming, waaraan de Raad vanCommissarissen zijn goedkeuring heeft gehecht, treft U aan oppagina 79 van dit verslag.In het jaar 2002 heeft DSM duidelijke vooruitgang geboekt in deuitvoering van de strategie door met name de portfolioaanpassingals gevolg van de verkoop van DSM Petrochemicals en deaanzienlijke verdere groei van de activiteiten op het gebied van LifeScience Products via de voorgenomen acquisitie van de vitamine-,carotenoïde- en fijnchemieactiviteiten van Roche. De ondernemingis erin geslaagd de leiderschapposities in de clusters PerformanceMaterials en Industrial Chemicals te handhaven en verder teversterken. Ondanks de minder aantrekkelijke economischeomstandigheden heeft DSM in 2002 een relatief goed resultaatgeboekt, hetgeen tot tevredenheid stemt. De Raad spreekt voor deinspanningen en bereikte resultaten zijn waardering uit jegens deRaad van Bestuur en alle medewerkers van DSM.Heerlen, 11 februari 2003DE RAAD VAN COMMISSARISSEN,C.A.J. Herkströter, voorzitterH. Bodt, plaatsvervangend voorzitterA.J.C.M. GeersO. MüllerE.J. SosaJ. StekelenburgC. van Woudenberg

40 Personaliawww. > DSM.COMPERSONALIARAAD VAN COMMISSARISSENPROF. DRS. C.A.J. HERKSTRÖTER RA (1937), VOORZITTEREerste benoeming: 2000. Einde huidige termijn: 2004.Nationaliteit: Nederlandse. Functie: gepensioneerd; laatste functie:President van de Koninklijke Nederlandsche PetroleumMaatschappij N.V. en Voorzitter van het Comité van Directeurenvan de Koninklijke/Shell Groep.Commissariaten/nevenfuncties: voorzitter van de Raad vanCommissarissen van ING Groep en lid van de Raad vanCommissarissen van BHP Billiton, voorzitter van deAdviescommissie Fondsenreglement van Euronext Amsterdam,trustee International Accounting Standards Committee (IASC),hoogleraar Internationaal Management aan de Universiteit vanAmsterdam, voorzitter van de Raad van Toezicht van de ErasmusUniversiteit, voorzitter van de maatschappelijke Adviesraad van hetTinbergen Instituut, lid van de Raad van Advies van Robert Bosch.IR. H. BODT (1938), PLAATSVERVANGEND VOORZITTEREerste benoeming: 1996. Einde huidige termijn: 2004.Nationaliteit: Nederlandse. Functie: gepensioneerd; laatste functie:Executive Vice President Philips Electronics N.V.Commissariaten/nevenfuncties: lid Raad van Commissarissen ASMLithography N.V., Neopost SA en Delft Instruments N.V.PROF. MR. A.J.C.M. GEERS (1945)Eerste benoeming: 1999. Einde huidige termijn: 2003.Nationaliteit: Nederlandse. Functie: hoogleraar Sociaal Recht aande Universiteit Maastricht.Commissariaten/nevenfuncties: lid van de Raad vanCommissarissen ENCI N.V. en van Royal Mosa B.V., lid Raad vanToezicht Kadaster, lid Raad van Toezicht Master arbeids- enorganisatiekunde Universiteit van Amsterdam/Haagse Hogeschool,Voorzitter College voor geschillen medezeggenschap defensie.DR. O. MÜLLER (1936)Eerste benoeming: 1994. Einde huidige termijn: 2005.Nationaliteit: Duitse. Functie: gepensioneerd; laatste functie: lidRaad van Bestuur Unilever N.V. en Unilever PLC.Commissariaten/nevenfuncties: Voorzitter van de Raad vanCommissarissen van Unilever Deutschland GmbH.DR. E.J. SOSA (1940)Eerste benoeming: 2000. Einde huidige termijn: 2004.Nationaliteit: Amerikaanse. Functie: gepensioneerd; laatste functie:President van BP Amoco Chemicals.Commissariaten/nevenfuncties: Lid van de Board of Directors vanFMC Corporation.MR. C. VAN WOUDENBERG (1948)Eerste benoeming: 1998. Einde huidige termijn: 2006.Nationaliteit: Nederlandse. Functie: lid Directie KLM.Commissariaten/nevenfuncties: lid Raad van CommissarissenMercurius Group Wormerveer B.V. en Coöperatieve VerenigingVerenigde Bloemenveiling Aalsmeer B.A., lid Dagelijks BestuurVereniging VNO-NCW, vice-voorzitter Bestuur StichtingManagement Studies en voorzitter van de Advisory Board vanDeloitte & Touche Human Capital Group.RAAD VAN BESTUURMR. P.A.F.W. ELVERDING (1948), VOORZITTERFunctie: sinds juli 1999 voorzitter Raad van Bestuur DSM, sindsoktober 1995 lid Raad van Bestuur.Nationaliteit: Nederlandse. Commissariaten/nevenfuncties: vicevoorzitterCEFIC, lid Raad van Commissarissen en voorzitterCollege van Gedelegeerd Commissarissen N.V. NederlandseGasunie, lid Raad van Commissarissen De Nederlandsche BankN.V. en lid Raad van Commissarissen VNU N.V., penningmeesterVereniging VNO-NCW, voorzitter Bestuur Stichting ManagementStudies, lid Raad van Toezicht Universiteit Maastricht enTransnationale Universiteit Limburg en voorzitter Raad vanToezicht SRL-Stichting Revalidatie Limburg.PETER.ELVERDING@DSM.COMIR. J. ZUIDAM (1948), PLAATSVERVANGEND VOORZITTERFunctie: sinds januari 1998 lid Raad van Bestuur DSM.Nationaliteit: Nederlandse. Commissariaten/nevenfuncties: lidRaad van Commissarissen en lid College van GedelegeerdCommissarissen N.V. Nederlandse Gasunie en lid Raad vanCommissarissen Gamma Holding N.V., vice-voorzitter Verenigingvan de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI), vice-voorzitterNederlands Forum voor Techniek en Wetenschap, voorzitterCommissie EZ Doelfinanciering TNO, lid Raad van ToezichtBonnefanten Museum Maastricht, voorzitter Raad van ToezichtORBIS medisch en zorgconcern.JAN.ZUIDAM@DSM.COMIR. J.G. DOPPER (1947)Functie: sinds juli 1999 lid Raad van Bestuur DSM.Nationaliteit: Nederlandse. Commissariaten/nevenfuncties: lidRaad van Advies organisatieadviesbureau Wagenaar, Hoes &Associés (WHA/ASI), lid bestuur Stichting Techniek & Marketing(STEM), vice-voorzitter Algemeen Bestuur Dutch and JapaneseTrade Federation (DUJAT), lid Industrieel Advies CollegeEnergieonderzoek Centrum Nederland (ECN), lid Research &Science Board CEFIC.JAN.DOPPER@DSM.COMJ. STEKELENBURG (1941)Eerste benoeming: 1998. Einde huidige termijn: 2006.Nationaliteit: Nederlandse. Functie: burgemeester van degemeente Tilburg.Commissariaten/nevenfuncties: voorzitter Raad vanCommissarissen Weekbladpers Groep Uitgevers B.V., lid Raad vanCommissarissen ING Groep, KLM N.V., Tennet B.V., De SluisGroep B.V. en lid Eerste Kamer.

41 Jaarverslag 2002DRS. C.H. VAN DALEN (1952)Functie: sinds januari 2000 lid Raad van Bestuur DSM.Nationaliteit: Nederlandse. Commissariaten/nevenfuncties: lidSteering Committee Dutch Energy Efficiency BenchmarkingCovenant namens de Nederlandse chemische industrie, lidSteering Committee Association of Petrochemical Producers inEurope (APPE), lid Program Council on International Trade andCompetitiveness van CEFIC (de European Chemical IndustryAssociation), voorzitter Raad van Advies Federatie NederlandseRubber- en Kunststofindustrie (NRK), lid Raad vanCommissarissen Stichting Verpakking en Milieu Pact (SVM)(namens kunststofsector), bestuurslid Stichting VerantwoordOndernemen (SVA), lid Board of Advisors AIESEC Nederland,voorzitter Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA), lid‘Ambassadeursnetwerk’, een netwerk opgezet door deNederlandse overheid ter bevordering van doorstroming vanvrouwen naar hogere managementfuncties.HENK.DALEN-VAN@DSM.COMDRS. F. SIJBESMA (1959)Functie: sinds juli 2000 lid Raad van Bestuur DSM.Nationaliteit: Nederlandse. Commissariaten/nevenfuncties:voorzitter van de Board en het Executive Committee vanEuropaBio (de Europese Associatie voor de BiotechnologischeIndustrie), lid algemeen en dagelijks bestuur van het TopinstituutVoeding (Wageningen Centre for Food Sciences - WCFS), lid vande Raad van Toezicht van het Nationaal Regie Orgaan Genomicsen voorzitter van de Stichting Duurzame Voedingsmiddelenketen(DuVo).FEIKE.SIJBESMA@DSM.COMOVERIGE TOPFUNCTIONARISSENSecretaris van de Vennootschap Mr. P.H. Fuchs (1946)DIRECTEUREN BUSINESSGROEPENDSM Fine Chemicals Ir. J.G.M.R. Scholz (1947)DSM Pharmaceutical Products Dr. H. Numan (1949)DSM Anti-Infectives Ir. N.H. Gerardu (1951)DSM Food Specialties R.F. Hartmayer MS ChE (1952)DSM Bakery Ingredients H.C. Jongejan (1952)DSM Elastomers Ir. B.A. van Kooten (1951)DSM Engineering Plastics Ir. J.H.M. Goessens (1951)DSM Coating Resins Ir. B.P.M. van Schaik (1951)DSM Composite Resins Ir. J.L.J.M. Schneiders (1951)DSM Fibre Intermediates Ir. D.J. Venderbos (1941)DSM Melamine H.A.L.M. Dijkman (1948)DSM Agro Ir. J.D.M. Verstegen (1944)DSM Energy Ir. F.R. Choufoer (1951)DSM Venturing & Business Development Ir. P.L.A. Hamm (1949)DIRECTEUREN CONCERNSTAVEN EN -DIENSTENFinance & EconomicsDrs. A.H.P. Gratama van AndelRA (1946)Legal Affairs Mr. drs. P. de Haan (1954)Human Resources Drs. B.W. van Dijk (1951)Planning & Development Prof. dr. H. Schreuder (1951)Communications J. McLaren (1963)Safety, Health, Environment & Manufacturing Ir. J.J. Prooi (1946)Chief Technology Officer Prof. dr. E.M. Meijer (1951)DSM Industrial Services F.J.A.M. Pistorius RA (1948)Operational Audit Ir. H. Jacobs (1943)Chief Information Officer Ir. J.G. van den Hanenberg (1947)Strategic ProjectsMr. J.J. Fransen van de Putte(1943)Strategic Projects Dr. ir. J.C. Van Suijdam (1950)Energie Beheer Nederland Drs. R.J. Atsma (1946)

42 Beloningsgegevenswww. > DSM.COMBELONINGSGEGEVENSRAAD VAN COMMISSARISSENVERGOEDINGAan de leden van de Raad van Commissarissen wordt uit hoofdevan hun functie jaarlijks een vaste vergoeding toegekend. Per1 januari 2002 zijn deze vergoedingen, die sinds 1 januari 1999stabiel waren, voor inflatoire ontwikkelingen met 10 procentbijgesteld. In 2002 bedroegen de vergoedingen c 45.000 voor devoorzitter en c 30.000 voor de overige leden. Daarnaast bestaatper lidmaatschap van een commissie een vergoeding van c 4.000.Voormalige commissarissen ontvangen na hun zittingsperiodegeen vergoeding.In 2002 werd aan de leden van de Raad van Commissarissenaldus een totale vergoeding toegekend van c 257.500. Opindividueel niveau ontvingen de leden de volgende vergoedingen:Als lid Raad Als lid Totaalvan Commis-CommissiessarissenC.A.J. Herkströter, voorzitter(vanaf 28 maart 2002) 41.250 4.000 45.250H.H.F. Wijffels, voorzitter(tot en met 27 maart 2002) 11.250 1.000 12.250H. Bodt, plv. voorzitter 30.000 8.000 38.000A.J.C.M. Geers 30.000 - 30.000O. Müller 30.000 4.000 34.000E.J. Sosa 30.000 - 30.000J. Stekelenburg 30.000 - 30.000C. van Woudenberg 30.000 8.000 38.000totaal 232.500 25.000 257.500OPTIESAan de leden van de Raad van Commissarissen worden geenopties op aandelen DSM N.V. toegekend. Overigens bezitten zijook geen opties op aandelen DSM N.V.AANDELENDe leden van de Raad van Commissarissen hielden ultimo 2002gezamenlijk 3.042 aandelen DSM N.V.VAST JAARSALARIS EN SHORT TERM INCENTIVE(BONUS)Bij hun aantreden ontvangen de leden van de Raad van Bestuurdirect het vaste jaarsalaris dat past bij de functie. Aanpassing vanhet vaste jaarsalaris vindt plaats per 1 juli van enig jaar.In 2002 is de aanpassing van het vaste jaarinkomen uitgesteldvanwege de achterblijvende economische ontwikkelingen,waardoor in 2002 geen verhoging van het vaste jaarsalaris heeftplaatsgevonden. De uitgestelde aanpassing van het vastejaarsalaris zal nu worden geëffectueerd per 1 januari 2003 enbedraagt 3,5 procent. Dit percentage is gebaseerd opontwikkelingen in de markt.Met ingang van 1 januari 2003 zal er een sterkere differentiatietussen de Voorzitter en de Leden worden doorgevoerd teneinde inlijn te komen met de markt. Het vaste jaarsalaris van de Voorzitterzal hierdoor met een additionele 4,4 procent toenemen.De bonus die jaarlijks kan worden verworven zal met ingang van1 januari 2003 worden verhoogd van 40 naar 50 procent van hetvaste jaarsalaris. Het bonusniveau ontwikkelt zich op deze maniernaar wat in de markt gebruikelijk is en sluit aan bij een hogere‘payment at risk’ benadering.Binnen de bonusregeling kunnen drie elementen wordenonderscheiden:– de financiële performance van het concern;– een concern-verbeteringstarget en– een specifiek target gekoppeld aan de strategische ontwikkelingvan het concern.De targets van de leden van de Raad van Bestuur worden jaarlijksdoor de Raad van Commissarissen vastgesteld. Hetzelfde geldtvoor het vaststellen van de performance over het voorgaandeboekjaar. De Raad van Commissarissen heeft in dit verband eendiscretionaire bevoegdheid.Over 2002 en 2001 kunnen de vaste jaarsalarissen en bonussenvoor de huidige leden van de Raad van Bestuur derhalve als volgtworden gespecificeerd:VAST JAARSALARIS cBONUS c2002 2001 2002 1 2001 2Peter Elverding, voorzitter 544.536 533.192 108.908 106.639Jan Zuidam, plv. voorz. 435.629 426.553 87.126 85.311Jan Dopper 435.629 426.553 87.126 85.311Henk van Dalen 435.629 426.553 87.126 85.311Feike Sijbesma 435.629 426.553 87.126 85.3111Bonus op basis van de resultaten in 2002, welke in 2003 tot uitkering zal komen.RAAD VAN BESTUUR2Bonusrealisatie 2001, welke in 2002 is uitbetaald.ALGEMEEN REMUNERATIEBELEID EN VASTSTELLINGVAN HET REMUNERATIEPAKKETHet beleid inzake de remuneratie van de leden van de Raad vanBestuur sluit aan bij dat van de executives van DSM en ismarktconform en gericht op het aantrekken, motiveren enbehouden van hooggekwalificeerde functionarissen.De Raad van Commissarissen stelt jaarlijks het remuneratiepakketvan de leden van de Raad van Bestuur vast. Binnen de Raad vanCommissarissen is de voorbereiding van de voorstellengedelegeerd aan de Commissie Benoeming en Remuneratie.

43 Jaarverslag 2002De bonusrealisatie 2002 is door de Raad van Commissarissenvastgesteld. Het target betreffende de financiële performance vanhet concern is niet gerealiseerd. Aan de intern gehanteerde hogerendementseisen kon gegeven de economische ontwikkelingen in2002 niet worden voldaan. Concern-verbetertargets (veiligheid,gezondheid en milieu) en targets gekoppeld aan de strategischeontwikkelingen van het concern zijn wel gerealiseerd. De totalerealisatie komt uit op 20 procent van het vaste jaarsalaris.Daarenboven heeft de Raad van Commissarissen discretionair eenadditionele bonus toegekend aan de leden van de Raad vanBestuur van 10% van het vaste jaarsalaris. Deze toekenning houdtverband met de bijzondere inspanning in het kader van destrategische herpositionering van het Concern. Het betreft hier eentotaalbedrag van c 228.706.LONG TERM INCENTIVEAls Long Term Incentive worden aan de leden van de Raad vanBestuur opties toegekend conform de optieregeling zoals vermeldop pagina 44. In dit verband neemt de Raad van Commissarissenelk jaar een principebesluit over het al dan niet toekennen vanopties en stelt vervolgens jaarlijks de te verwerven optierechtenvan leden van de Raad van Bestuur vast.Onderstaand overzicht toont de uitstaande optierechten van de leden van de Raad van Bestuur:per in 2002 in 2002 per uitoefenprijs gemiddelde prijs31 december toegekende uitgeoefende 31 december (in q) bij uitoefening2001 uitstaand opties opties* 2002 uitstaand in 2002 (in q)Peter ElverdingOnvoorwaardelijke opties 1997 18.000 18.000 - 25,90 43,661998 18.000 18.000 27,531999 18.000 18.000 26,01Voorwaardelijke opties 2000 22.500 22.500 36,482001 37.500 37.500 39,982002 37.500 37.500 47,01totaal 114.000 37.500 18.000 133.500Jan ZuidamOnvoorwaardelijke opties 1997 9.000 9.000 - 25,90 44,151998 18.000 18.000 27,531999 18.000 18.000 26,01Voorwaardelijke opties 2000 18.000 18.000 36,482001 30.000 30.000 39,982002 30.000 30.000 47.01totaal 93.000 30.000 9.000 114.000Jan DopperOnvoorwaardelijke opties 1997 11.250 11.250 - 25,90 44,401998 13.500 13.500 27,531999 13.500 13.500 26,01Voorwaardelijke opties 2000 18.000 18.000 36,482001 30.000 30.000 39,982002 30.000 30.000 47,01totaal 86.250 30.000 11.250 105.000Henk van DalenOnvoorwaardelijke opties 1998 11.250 11.250 27,531999 11.250 11.250 26,01Voorwaardelijke opties 2000 18.000 18.000 36,482001 30.000 30.000 39,982002 30.000 30.000 47,01totaal 70.500 30.000 - 100.500Feike SijbesmaOnvoorwaardelijke opties 1999 7.500 7.500 26,01Voorwaardelijke opties 2000 11.250 11.250 36,482001 30.000 30.000 39,982002 30.000 30.000 47,01totaal 48.750 30.000 - 78.750* Optierechten 1997 welke zijn uitgeoefend aan het einde van de optieperiode.

44 Optierechtenwww. > DSM.COMVan de in 2002 en 2001 toegekende opties is tweederdegebonden aan een vooraf gedefinieerd performance targetgerelateerd aan Total Shareholder Return. De betreffende optieskunnen geheel, gedeeltelijk of helemaal niet uitoefenbaar worden,afhankelijk van de mate waarin DSM het target heeft gehaald.Afgezien van bovenvermelde managementopties bezitten de ledenvan de Raad van Bestuur geen opties op aandelen DSM N.V.AANDELENDe leden van de Raad van Bestuur hielden ultimo 2002gezamenlijk 918 aandelen DSM N.V.PENSIOENEN EN OVERIGE EMOLUMENTENDe leden van de Raad van Bestuur zijn deelnemer in hetPensioenfonds DSM Chemie (PDC). In de vigerende (eindloon-)regeling is de pensioenleeftijd vastgesteld op 65 jaar. Er is sprakevan een getrapte opbouw van pensioenrechten. De jaarlijkseopbouw van rechten bedraagt tussen de franchise in 2002(c 19.073) tot c 47.895 1,75%. Daarboven bedraagt de opbouw1,55%. De deelnemers in het PDC dragen zelf 4% bij van depensioengrondslag boven c 47.895.Voor de leden van de Raad van Bestuur geldt daarnaast eenvervroegde pensioneringsregeling.TOTALE BEZOLDIGINGDe totale bezoldiging (incl. pensioenlasten en verwante kosten) vande leden van de Raad van Bestuur bedroeg in 2002 c 3,12 miljoen(2001: c 3,37 miljoen).OPTIERECHTENSinds 2001 kent DSM naast de optieregeling voor hetmanagement ook regelingen met betrekking tot personeelsopties.MANAGEMENTOPTIESTot 2001 werden verstrekte opties na 3 jaar uitoefenbaar. Metingang van 2001 geldt dit nog voor eenderde deel van detoegekende opties. Voor tweederde van de sindsdien toegekendeopties geldt dat deze na 3 jaar geheel, gedeeltelijk of nietuitoefenbaar worden. Het aantal opties dat hierbij uitoefenbaarwordt is afhankelijk van de door DSM gerealiseerde TotalShareholder Return (TSR) in vergelijking met een peer group. Is deTSR van DSM aanmerkelijk beter dan die van de referentiegroepdan worden deze opties volledig uitoefenbaar; in overige situatiesworden de opties gedeeltelijk of niet uitoefenbaar.Opties worden toegekend voor een periode van 8 jaar met deopschortende voorwaarde dat ze gedurende de eerste 3 jaar natoekenning niet uitgeoefend kunnen worden. Na deze periodeworden de opties omgezet in onvoorwaardelijke opties.De toekenningsprocedure voorziet erin dat de Raad vanCommissarissen in december besluit of al dan niet opties wordentoegekend. Een voornemen tot toekenning wordt vervolgens tijdigaan de Autoriteit financiële markten (Afm) kenbaar gemaakt.De feitelijke toekenning vindt plaats op de dag van de eerstenotering ex-dividend na de jaarlijkse Algemene Vergadering vanAandeelhouders. De openingskoers van het aandeel DSM op dezedag is de uitoefenprijs van de optie. Overigens kan dezeuitoefenprijs tussentijds – anders dan op grond van wijzigingen inde aandelenstructuur – niet worden aangepast.De uitoefening van de opties is gereguleerd. Leden van de Raadvan Bestuur en een aantal topfunctionarissen kunnen optiesuitoefenen gedurende maximaal 2 weken na publicatie vankwartaal- en jaarcijfers, alsmede 2 weken na de AlgemeneVergadering van Aandeelhouders, waarbij uiteraard geen sprakemag zijn van voorkennis. Genoemde functionarissen moetenbovendien de uitoefening door het naast hogeremanagementniveau laten goedkeuren. Voor de overigefunctionarissen geldt dat uitoefening kan geschieden buiten degebruikelijke gesloten perioden, uiteraard alleen voorzover geensprake is van voorkennis. De Compliance Officer kan opindividuele basis of voor groepen bijzondere gesloten periodenvaststellen. Betrokkenen kunnen in een dergelijke periode geentransacties in DSM-effecten verrichten.Voor het totaaloverzicht van de managementopties wordtverwezen naar pagina 63 van de jaarrekening in dit verslag.PERSONEELSOPTIESVoor het totaaloverzicht van de personeelsopties wordt verwezennaar pagina 63 van de jaarrekening in dit verslag.

45 Jaarverslag 2002HET DSM-CONCERNCLUSTERSDSM is wereldwijd actief in life science-producten, hoogwaardigematerialen en industriële chemicaliën. DSM heeft een omzet vanc 6,7 miljard en telt wereldwijd 18.500 medewerkers(ultimo 2002), werkzaam in meer dan 200 vestigingen.De activiteiten van DSM zijn in samenhangende product-/marktcombinaties georganiseerd in businessgroepen. Hetbusinessgroepmanagement rapporteert rechtstreeks aan de Raadvan Bestuur. Voor rapportagedoeleinden zijn de activiteiten vanDSM onderverdeeld in drie strategische clusters:Life Science Products zijn producten voor de farmaceutische,voedingsmiddelen- en agrochemische industrie. Het cluster omvatde businessgroepen DSM Fine Chemicals, DSM PharmaceuticalProducts, DSM Anti-Infectives, DSM Food Specialties en DSMBakery Ingredients. Het aandeel van dit cluster in de totale nettoomzetvan de doorlopende activiteiten is 38 procent.Performance Materials zijn hoogwaardige materialen, zoals desupersterke vezel Dyneema en de glasvezelcoating Desolite vanDSM Desotech, elastomeren (synthetische rubbers), technischekunststoffen en verf- en constructieharsen. Dit cluster bestaat uitde businessgroepen DSM Elastomers, DSM Engineering Plastics,DSM Coating Resins en DSM Composite Resins. Ook DyneemaproducentDSM High Performance Fibers behoort tot dit cluster.De netto-omzet van dit cluster is 31 procent van de totale nettoomzetvan de doorlopende activiteiten.Industrial Chemicals omvat de businessgroepen DSM FibreIntermediates, DSM Melamine, DSM Agro, die industriëlechemische producten maken zoals vezelgrondstoffen, melamineen kunstmest, en DSM Energy. Het aandeel van het clusterIndustrial Chemicals in de totale netto-omzet van de doorlopendeactiviteiten is 22 procent.Naast deze drie clusters is een aantal activiteiten gerapporteerdonder Other activities, zoals DSM Venturing & BusinessDevelopment (met uitzondering van DSM High PerformanceFibers), Noordgastransport, bedrijvenpark Chemelot in Geleen,DSM Technopartners, Stamicarbon alsmede het niet door debusinessgroepen te beïnvloeden deel van de kosten vanconcernactiviteiten.MARKTENDSM levert zijn producten aan klanten in hoogwaardige industriëlemarkten (business-to-business). Geneesmiddelen zijn debelangrijkste eindmarkt voor DSM. Ook devoedingsmiddelenmarkt neemt een steeds prominentere positie in.Bovendien zijn de elektronica- en automobielindustrie belangrijkeafnemers van DSM-producten.EINDMARKTEN100806040200OMZET NAAR HERKOMST100806040200010115%13%2%7%7%9%15%9%10%13%59%18%16%7%OverigVerpakkingenMetaal en machinebouwTextielAgroElektrische apparaten / ElektronicaAutomobiel / TransportBouwVoedingsmiddelenGeneesmiddelenNederlandRest EuropaNoord-AmerikaRest Wereld51%20%20%9%10%-%4%5%7%8%13%16%16%21%02 (doorlopende activiteiten)02 (doorlopende activiteiten)OMZET PER CLUSTEROMZET NAAR BESTEMMING1008028%Life Science Products38%1008010%15%NederlandDuitsland11%10%604023%27%Performance MaterialsPolymers31%60408%8%25%Verenigd KoninkrijkFrankrijkRest Europa8%7%19%2016%Industrial Chemicals23%2018%Noord-Amerika23%0016%Overige activiteiten8%02 (doorlopende activiteiten)00116%Rest Wereld22%02

46 Het DSM-Concern www. > DSM.COMMAATSCHAPPELIJKE WAARDE EN DUURZAME ONTWIKKELINGDSM heeft als onderneming grote maatschappelijke waarde. Deproducten van DSM leveren een belangrijke bijdrage aan dekwaliteit van het dagelijks leven. Samen met klanten werkt DSMaan de voortdurende verbetering van die producten, zodat die hetleven gezonder, goedkoper, duurzamer, aangenamer of praktischermaken. Voorbeelden zijn nieuwe geneesmiddelen, gezondevoedingsingrediënten, lichtere auto-onderdelen en kunststoffen alsalternatief voor schaarse natuurlijke materialen zoals hardhout.Duurzaamheid en veiligheid spelen een belangrijke rol bij DSM’sproducten en processen. Zo worden bij de productie zo minmogelijk grondstoffen en energie gebruikt. Door onderzoek enontwikkeling draagt DSM ook actief bij aan de stand van kennis entechniek op het gebied van duurzaamheid, veiligheid en milieu, nietalleen binnen maar ook buiten de onderneming.DSM biedt werkgelegenheid aan 18.500 mensen en indirect aaneen veelvoud daarvan. Daarmee vormen de bedrijfsactiviteiten eenbelangrijke economische factor.Verantwoord ondernemerschap betekent voor DSM integraalbeleid en consistente uitvoering over het brede, geïntegreerdespectrum van economisch rendement, respect voor de mens enomgeving, en zorg voor het milieu, ook wel aangeduid als triple P:people, profit, planet. Jaarlijks geeft DSM over de gang van zakenmet betrekking tot veiligheid, gezondheid en milieu openheid vanzaken. Naast het financiële jaarverslag verschijnt dit jaar voor heteerst ook het DSM Triple P Verslag, waarin het vroegereResponsible Care Progress Report is opgenomen.CORPORATE GOVERNANCEDSM hanteert expliciet geformuleerde corporate values envoorschriften ten aanzien van risicomanagement, financieel beleiden het besturen van de organisatie op concernniveau en derespectievelijke groepsonderdelen.DSM N.V. is een structuurvennootschap met een Raad vanBestuur en een onafhankelijke Raad van Commissarissen. DeRaad van Bestuur is verantwoordelijk voor de strategie, hetportfoliobeleid en de inzet van mensen en middelen en ziet toe opde uitvoering van het beleid.De Raad van Commissarissen houdt toezicht en weegt debelangen van allen die bij de onderneming betrokken zijn. De Raadvan Commissarissen legt de jaarrekening ter goedkeuring voor aande Algemene Vergadering van Aandeelhouders en geeft eentoelichting op het in het voorafgaande jaar uitgeoefende toezicht.DSM verschaft zijn stakeholders op transparante wijze informatieover de doelstellingen, de besturing en de prestaties van deonderneming en streeft daarbij naar een open dialoog metaandeelhouders en andere belanghebbenden.Bij zijn activiteiten heeft DSM te maken met ondernemingsrisico'szoals macro-economische ontwikkelingen, veranderendemarktomstandigheden, nieuwe concurrenten, politiekeonzekerheden, valutaschommelingen, fluctuerendegrondstofprijzen, schommelingen van vraag en aanbod en desnelheid waarmee nieuwe technologieën worden geaccepteerd.De basis om deze natuurlijke risico’s van ondernemen tebeheersen, is een heldere strategie. De strategie voor de jaren2000-2005 heeft DSM geformuleerd in Vision 2005: Focus andValue.RISICOMANAGEMENTBinnen elke organisatorische eenheid vindt een systematischeanalyse van bedrijfsrisico’s plaats en worden plannen ontwikkelden geïmplementeerd om deze risico’s te beheersen. Voorts wordtbinnen het concern voor diverse disciplines gewerkt volgenscorporate richtlijnen, zoals op het gebied van internal control,financiële verslaglegging, investeringsbeslissingen en normen voorveiligheid, gezondheid en milieu.Aanvullend op de controles die de businessgroepen en units zelfuitvoeren, vinden audits plaats om de businessprocessen van deoperationele eenheden objectief op risicobeheersing te toetsen.Deze taak wordt voor het concern uitgevoerd door de stafafdelingCorporate Operational Audit. Eens per drie jaar worden risico’s enrisicobeheersing, inclusief controles op gebied van veiligheid,gezondheid en milieu (SHE), bij alle activiteiten van iedere unit vanDSM onafhankelijk geanalyseerd en beoordeeld. Daarmee kentDSM een volledig geïntegreerde auditaanpak. De resultaten van deaudits worden besproken met het betreffende management enmet de Raad van Bestuur. De uitkomsten worden bovendienvoorgelegd aan de Audit Commissie van de Raad vanCommissarissen. Daarmee is een onafhankelijke beoordeling vande effectiviteit van risicomanagement bij DSM gewaarborgd.Met de externe accountant (Ernst & Young), die belast is met decontrole van de jaarrekening, wordt nauw samengewerkt enworden auditprogramma’s onderling afgestemd met als doel dekwaliteit van alle auditactiviteiten te optimaliseren.Jaarlijks geeft iedere directeur van een businessgroep ofconcernstafafdeling een verklaring (Letter of Representation) af dateen dergelijke analyse regelmatig plaatsvindt en dat daaruitgebleken is dat het risicobeheersingsysteem en de feitelijkeoverwaking in orde zijn.FINANCIEEL BELEIDVanwege het dynamische karakter van een aantal markten waaropDSM opereert, hecht de onderneming van oudsher aan een sterkefinanciële positie, om ook in periodes van economische terugganghaar strategie uit te kunnen voeren. DSM streeft naar eennettoschuld kleiner dan 40 procent van het groepsvermogen plusde nettoschuld en een bedrijfsresultaat vóór afschrijvingen(EBITDA) dat minimaal gelijk is aan 8,5 maal het saldo vanfinanciële baten en lasten.Deze nieuwe financiële doelstellingen vervangen de tot en metvorig jaar gehanteerde doelstellingen (een groepsvermogen vanten minste 35 procent van het balanstotaal en een nettoschuld vanmaximaal 75 procent van het groepsvermogen). Deze nieuwedoelstellingen representeren beter het veranderde financiële profielvan DSM en zijn minder gevoelig voor effecten van activering enafschrijving van goodwill. DSM onderstreept hiermee tevens hetstreven om de lange termijn credit ratings op een single A-niveaute houden. Voorts streeft DSM naar een bedrijfsresultaat inprocenten van het geïnvesteerd vermogen (ROI) van 15 procent.Een belangrijk onderdeel van de financiële strategie is deaanwending van de kasstroom. Deze wordt primair gebruikt voorinvesteringen gericht op het versterken van bestaandebusinessposities en het uitkeren van dividend aan deaandeelhouders en voorts voor het versterken van de clusters LifeScience Products en Performance Materials door middel vanacquisities.DSM streeft naar een stabiel en zo mogelijk stijgend dividend. Hetdividend wordt bepaald als een percentage van de cashflow. Dit

47 Jaarverslag 2002percentage ligt, onvoorziene omstandigheden voorbehouden,binnen een bandbreedte van 16 tot 20 procent van de nettowinstuit gewone bedrijfsuitoefening (minus dividend toekomend aanhouders van cumulatief preferente aandelen) plus afschrijvingen.Aangezien de afschrijvingen een belangrijk stabiel element in decashflow zijn, heeft ook het dividend een stabiel en voorspelbaarkarakter.Om te voorkomen dat de winst per aandeel verwatert door deuitoefening van management- en personeelsopties koopt DSM,voor zover mogelijk, hiervoor eigen aandelen in. Tevens kunnenaandelen worden ingekocht wanneer daartoe, na de aanwendingvan de kasstroom voor eerdergenoemde doelen, ruimte zoubestaan.Bij acquisities dient een over te nemen bedrijf te passen bij DSM'sbestaande competenties met betrekking tot technologieën en/ofmarkten. Sinds het jaar 2000 activeert DSM bij een acquisitie debetaalde goodwill en schrijft deze af over een periode vanmaximaal 20 jaar. Acquisities dienen direct bij te dragen aan dewinst en te voldoen aan DSM’s rendementseisen. Hier kan somseen beperkte aanlooptijd noodzakelijk zijn. In zogenaamde ‘cashearnings’ per aandeel (dus voor afschrijving goodwill) zal eenacquisitie na 1-2 jaar moeten bijdragen.ORGANISATIE EN BESTURINGDSM heeft een decentrale organisatie, bestaande uitbusinessgroepen die binnen hun eigen werkgebiedverantwoordelijk zijn voor alle bedrijfsfuncties. Dit waarborgt datDSM flexibel, efficiënt en snel reageert op veranderendemarktomstandigheden. Op concernniveau worden de Raad vanBestuur en de businessgroepen ondersteund door een aantalstafafdelingen. De diensten van een aantal gemeenschappelijkeserviceafdelingen, DSM Research en onderlinge productleveringenworden door de businessgroepen gecontracteerd tegenmarktconforme tarieven.DSM meet en stuurt zijn financiële prestaties in termen vanwaardecreatie. Deze systematiek wordt Value Based BusinessSteering (VBBS) genoemd en beoogt te meten en te sturen intermen van waardecreatie, gebaseerd op een cashflowresultaat op(historisch) geïnvesteerd vermogen, minus de kosten van datvermogen (WACC, weighted average cost of capital).De strategie van een businessgroep is gebaseerd op eendiepgaand strategisch analyseproces dat gemiddeld eens in dedrie jaar plaatsvindt en waarvan de voortgang elk jaar wordtgeëvalueerd. De uitkomsten daarvan worden vertaald inwaardecreatiedoelstellingen, key success factors en performanceindicators. Dit geheel wordt vastgelegd in een zogenoemdStrategic Value Contract, dat de basis vormt voor de aansturingbinnen de onderneming. De persoonlijke incentives van hetbusinessgroepmanagement zijn hieraan gekoppeld.De strategie van het concern wordt gebaseerd op een soortgelijkproces. Met behulp daarvan wordt de langetermijnvisie van hetconcern bepaald en worden afwegingen en keuzes gemaakt tenaanzien van portfolio, investeringsprioriteiten en geografischespreiding. In 2000 leidde een dergelijk analyse- enbesluitvormingsproces tot de formulering van de huidige strategieVision 2005: Focus and Value.DSM hanteert een systeem van managementrapportage waarbijdoor elke businessgroepdirecteur periodiek wordt gerapporteerdover de performance, waaronder zijn begrepen strategische,operationele en financiële indicatoren. De rapportages wordenregelmatig besproken met de Raad van Bestuur.

48 Informatie over het aandeel DSMwww. > DSM.COMINFORMATIE OVER HET AANDEEL DSMAANDELEN EN BEURSNOTERINGENDe gewone aandelen DSM N.V. hebben een nominale waarde vanc 3,00 en zijn officieel genoteerd aan de effectenbeurzen vanAmsterdam, Frankfurt en Düsseldorf en aan de elektronischeschermenbeurs in Zwitserland (SWX). Daarnaast worden deaandelen verhandeld via SEAQ International in Londen(SEAQ # 80421). Opties op gewone aandelen DSM wordenverhandeld op de Europese Optiebeurs te Amsterdam.In de Verenigde Staten loopt een sponsored unlisted AmericanDepositary Receipts programma. Dit programma is sinds begindecember 2001 actief via Citibank NA (Cusip 23332H 202).4 ADR’s vertegenwoordigen 1 gewoon aandeel DSM.In 1996 zijn 22,02 miljoen cumulatief preferente aandelen Ageplaatst. De cumprefs A zijn op naam gesteld en niet aan debeurs genoteerd. Deze aandelen worden gehouden door vierNederlandse institutionele beleggers. Deze cumprefs A, met eennominale waarde van c 3,00, hebben hetzelfde stemrecht alsgewone aandelen. Het jaarlijkse dividend bedraagt 6,78 procent(vast tot en met 2005) op de uitgifteprijs van c 10,59 per aandeel,destijds de beurskoers van een gewoon aandeel DSM.In 1999 zijn 37,5 miljoen cumulatief preferente aandelen Cgeplaatst met een nominale waarde van c 0,03 per aandeel,waardoor deze aandelen een minimaal stemrecht hebben. Dezeaandelen worden gehouden door twee Nederlandse institutionelebeleggers en zijn niet aan de beurs genoteerd. Het jaarlijksedividend is voor de jaren tot en met 2004 vastgesteld op 5,82procent van de uitgifteprijs, welke c 3,03 per aandeel bedroeg.Het aantal uitstaande gewone aandelen DSM nam in 2002 toe met442.930 stuks en bedroeg ultimo 2002 96.589.348 stuks.AANDELENSPREIDINGIn het kader van de (Nederlandse) Wet Melding Zeggenschap zijner 4 meldingen van belangen van 5 procent of meer in het totalekapitaal van DSM N.V.- Commercial Union Assurance PLC/Delta Lloyd(laatste melding 8,7%)- Aegon N.V. (laatste melding 6,31%)- ABN AMRO Holding N.V. (laatste melding 5,08%)- Mineurslaan Finance C.V. (laatste melding 5,08%)ONTWIKKELING AANTAL GEWONE AANDELEN DSMgeplaatst ingekocht uitstaandstand 31 december 2001 100.954.690 4.808.272 96.146.418mutaties:uitgifte aandelen in verband met optierechten - -499.093 499.093overige mutaties 3.837 60.000 -56.163stand 31 december 2002 100.958.527 4.369.179 96.589.348gemiddeld aantal uitstaande gewone aandelen (x 1.000) 96.468koers op Euronext Amsterdam (AEX):hoogste 51,25laagste 37,90ultimo jaar 43,38

49 Jaarverslag 2002KOERSONTWIKKELING 2001-2002, IN VERGELIJKING MET AEX EN DJEURO STOXX CHEM INDEX6055504540353025201510501/01 2/01 3/01 4/01 5/01 6/01 7/01 8/01 9/01 10/01 11/01 12/011/02 2/02 3/02 4/02 5/02 6/02 7/02 8/02 9/02 10/02 11/02 12/02DSM AEX DJ Euro ChemOMZETx 1.000.000 STUKS15GEOGRAFISCHE SPREIDING AANDELEN DSM 2001-2002100801296301/02 2/02 3/02 4/0260402000144%21%13%10%4%6%2%NederlandNoord-AmerikaBelgië / LuxemburgVerenigd KoninkrjkDuitslandZwitserlandRest wereld39%25%13%13%4%3%3%02DIVIDEND PER GEWOON AANDEEL DSMin c2,01,51,00,5098 99 00 01 02SlotdividendInterimdividend

50 www. > DSM.COM

51 Jaarrekening 2002JAARREKENING 2002 DSM N.V.

52Jaarrekening 2002www. > DSM.COMGRONDSLAGEN VOOR CONSOLIDATIE,WAARDERING EN RESULTAATBEPALINGCONSOLIDATIEIn de geconsolideerde jaarrekeningworden de financiële gegevensopgenomen van DSM N.V. en vangroepsmaatschappijen waarin DSMbeschikt over de beslissendezeggenschap ter zake van het bestuuren het financiële beleid. De activa,passiva en de resultaten van dezeondernemingen worden integraalgeconsolideerd. Het belang van derdenin het groepsvermogen en in hetgroepsresultaat wordt afzonderlijkvermeld. Daarnaast worden definanciële gegevens van voor DSM quaomzet materieel belangrijke jointventures (dat zijn deelnemingen waarinop basis van eensamenwerkingsovereenkomst dezeggenschap gezamenlijk met derdenwordt uitgeoefend) in degeconsolideerde jaarrekeningopgenomen volgens de methode vande proportionele consolidatie.De resultaten van overgenomenondernemingen worden in degeconsolideerde winst- enverliesrekening verantwoord vanaf hettijdstip van opneming in het concern.De resultaten van verkochteondernemingen worden verantwoordtot het moment van verkoop.De lijst met gegevens betreffende dekapitaalbelangen, zoals bedoeld inartikel 379 en 414, boek 2 BW, isgedeponeerd bij het Handelsregister teHeerlen.OMREKENING BUITENLANDSEVALUTACommerciële transacties luidende invreemde valuta worden in deadministratie van de lokaleondernemingen opgenomen tegen degeldende dagkoersen.Balansposten in vreemde valutaworden in de administratie van delokale ondernemingen omgerekendtegen de contante koers per balansdatum.Koersverschillen worden tengunste of ten laste van het resultaatgebracht. Valutatermijncontractenworden omgerekend naar reëlewaarde. Obligo’s uit hoofde vanvalutatermijncontracten worden in debalans opgenomen als overlopendeactiva of passiva. Posities dievoortvloeien uit valutaswaps worden inde balans opgenomen en gesaldeerdmet de betreffende balansposten.Verschillen die ontstaan bij dewaardering van valutatermijncontractenen valutaswaps worden in het resultaatverantwoord als Financiële baten enlasten of als Overige bedrijfskosten,conform de verantwoording van dekoersverschillen op de onderliggendebalansposten.De activa en passiva van buitenlandsedeelnemingen worden omgerekendtegen de contante koers perbalansdatum, terwijl de posten van dewinst- en verliesrekening vanbuitenlandse deelnemingen wordenomgerekend tegen de gemiddeldewisselkoersen van de verslagperiode.De koersverschillen die voortvloeien uitde omrekening van het in dezeondernemingen geïnvesteerdevermogen worden ten gunste of tenlaste van de Overige reservesverantwoord. Dit laatste geldt ook voorde koersverschillen op leningen enandere financiële instrumenten invreemde valuta voor zover deze hetvalutarisico op buitenlandsegroepsmaatschappijen dekken.IMMATERIËLE VASTE ACTIVAImmateriële vaste activa wordengewaardeerd tegenaanschaffingswaarde verminderd metover deze waarde op lineaire basisberekende afschrijvingen, of tegenlagere bedrijfswaarde.Betaalde goodwill wordt geactiveerden afgeschreven over de verwachtelevensduur, met een maximum van 20jaar. De tot en met 1999 betaaldegoodwill is rechtstreeks ten laste vanhet eigen vermogen gebracht.Licenties en octrooien wordengewaardeerd tegenaanschaffingswaarde onder aftrek vanover deze waarde op lineaire basisberekende afschrijvingen. Licenties enoctrooien worden in 4 jaarafgeschreven.MATERIËLE VASTE ACTIVAMateriële vaste activa wordengewaardeerd tegenaanschaffingswaarde verminderd metover deze waarde op lineaire basisberekende afschrijvingen of tegenlagere bedrijfswaarde. In het algemeenworden kantoorpanden afgeschrevenin 30 jaar, bedrijfsgebouwen in 20 jaar,machines en installaties in 10 jaar. Van

53Jaarrekening 2002de initiële investering in machines eninstallaties wordt een bedragafgezonderd ter grootte van degeplande uitgaven voor revisies eninspecties, mits dit bedrag vanmateriële omvang is. Dit bedrag wordtafgeschreven in de periode tot deeerste geplande grote onderhoudsstop.De uitgaven voor deze en volgendegrote onderhoudsstops wordenwederom geactiveerd en op identiekewijze afgeschreven. Bij investeringsprojectenmet een bouwtijd van meerdan 12 maanden wordt interest tijdensde bouwperiode geactiveerd.FINANCIËLE VASTE ACTIVADe geconsolideerde deelnemingenworden gewaardeerd volgens deDSM-concerngrondslagen.Niet-geconsolideerde deelnemingenwaarin DSM invloed van betekenisheeft (in het algemeen wanneer overten minste 20% van de aan deaandelen verbonden stemrechten kanworden beschikt) worden gewaardeerdop het DSM-aandeel in de nettovermogenswaarde,bepaald volgens deDSM-concerngrondslagen. De overigeniet-geconsolideerde deelnemingenworden opgenomen tegenverkrijgingsprijs of lagere marktwaarde.De vorderingen op lange termijnworden opgenomen voor de nominalewaarde, waar nodig onder aftrek vaneen waardecorrectie.De langlopende overige effectenworden gewaardeerd tegenverkrijgingsprijs of lagereopbrengstwaarde c.q. beurswaarde.VOORRADENDe voorraden grond- en hulpstoffenworden gewaardeerd tegenverkrijgingsprijs, dit is de historischeinkoopprijs verhoogd met bijkomendekosten, of lagere netto-opbrengstwaarde.De voorraden halffabrikaten en gereedproduct worden gewaardeerd tegen devervaardigingsprijs, waar nodig onderaftrek van een correctie in verband metincourantheid. Eigen opslagkosten,verkoopkosten en interest worden bijde bepaling van de vervaardigingsprijsbuiten beschouwing gelaten. Indien deprijs op de verkoopmarkt perbalansdatum, dan wel tijdens deperiode waarin de aanwezige voorraadzal worden verkocht, lager is dan devervaardigingsprijs, wordt tegen denetto-opbrengstprijs gewaardeerd.Producten waarvan ten gevolge van hetoptreden van gemeenschappelijkekosten geen vervaardigingsprijs kanworden bepaald, worden gewaardeerdtegen de netto-opbrengstprijs onderaftrek van een marge.Bij de voorraadwaardering worden nietgerealiseerdeintercompanyresultatengeëlimineerd.VORDERINGENVorderingen worden opgenomen tegennominale waarde onder aftrek van eenwaardecorrectie in verband metdubieuze vorderingen. Het binnen eenjaar te ontvangen gedeelte van de totde financiële vaste activa behorendevorderingen wordt onder dit hoofdopgenomen.EFFECTENDe als vlottende activa opgenomenpost Effecten betreft voor verkoopbeschikbare beleggingen. Deze wordengewaardeerd tegen verkrijgingsprijs oflagere marktwaarde.LIQUIDE MIDDELENDe liquide middelen wordengewaardeerd tegen nominale waarde.EGALISATIEREKENINGINVESTERINGSPREMIESDe in komende jaren nog ten gunstevan het bedrijfsresultaat te brengenpremies worden verantwoord op deEgalisatierekening investeringspremies.VOORZIENINGENVoorzieningen worden tegen nominalewaarde opgenomen, met uitzonderingvan de Voorziening voor pensioenen,die bepaald wordt op basis van decontante waarde volgens actuariëlegrondslagen.SCHULDENSchulden worden gewaardeerd tegennominale waarde. De binnen een jaarvervallende aflossingsverplichtingen oplanglopende schulden worden opgenomenonder Kortlopende schulden. Agioof disagio op leningen wordt opgenomenonder Overlopende activa of passiva.BEDRIJFSOPBRENGSTENBedrijfsopbrengsten wordenverantwoord op het moment van delevering van de goederen en diensten.Investeringssubsidies worden naar ratovan de afschrijvingsduur van de activaten gunste van het bedrijfsresultaat(Overige bedrijfsopbrengsten)verantwoord.BEDRIJFSLASTENDe kosten worden bepaald ophistorische basis. Bij de bepaling vande kosten van grond- en hulpstoffenwordt in het algemeen de FIFOmethodegebruikt. Leveringen binnenhet concern worden tegenmarktconforme prijzen verrekend.Uitgaven voor ontwikkeling worden nietgeactiveerd omdat ze niet voldoen aande voorgeschreven activeringscriteriamaar worden ten laste van het resultaatgebracht in de periode waarin dezekosten worden gemaakt.FINANCIËLE BATEN EN LASTENAgio of disagio op leningen wordt –gespreid over de looptijd van debetreffende leningen – als correctie opde rentelasten verantwoord. Renteontvangstenen -betalingen uit hoofdevan renteswaps worden beschouwd alseen correctie op de rentelasten.BELASTINGEN OP HET RESULTAATIn deze post worden, naast de over hetverslagjaar direct verschuldigde of tevorderen belastingen, tevens de latentebelastingvorderingen en -verplichtingenbegrepen. De berekening van delatente belastingvorderingen en-verplichtingen geschiedt tegen de ophet einde van het verslagjaar geldendebelastingtarieven, of tegen de inkomende jaren geldende tarieven,voorzover reeds bij wet vastgesteld.Latente belastingverplichtingen inzakebronheffing worden alleen opgenomenindien en voor zover het voornemenbestaat om de doorgroepsmaatschappijen behaalde winstin de nabije toekomst als dividend uit tekeren.RESULTAATNIET-GECONSOLIDEERDEDEELNEMINGENHet onder deze post begrepen aandeelin het resultaat van niet-geconsolideerdedeelnemingen wordt bepaald op een methet belang van DSM overeenkomenddeel van de resultaten gedurende hetverslagjaar, na aftrek van de daaropbetrekking hebbende belastingen.

54Jaarrekening 2002www. > DSM.COMGECONSOLIDEERDE OVERZICHTENGECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBERACTIVA x c miljoen 2002 2001VASTE ACTIVAimmateriële vaste activa 1 462 594materiële vaste activa 2 2.885 3.607financiële vaste activa 3 292 2413.639 4.442VLOTTENDE ACTIVAvoorraden 4 944 1.171vorderingen 5 1.439 1.814effecten 6 2.014 -liquide middelen 7 960 1.1485.357 4.133totaal 8.996 8.575PASSIVA x c miljoen 2002 2001GROEPSVERMOGEN 8eigen vermogen 5.142 4.239belang van derden 44 595.186 4.298egalisatierekening investeringspremies 9 32 30voorzieningen 10 682 809langlopende schulden 11 1.337 1.533kortlopende schulden, rentedragend 12 599 482kortlopende schulden, niet-rentedragend 12 1.160 1.423totaal 8.996 8.575

55Jaarrekening 2002GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENINGx c miljoen 2002 2001netto-omzet, totaal DSM 6.665 7.970netto-omzet, doorlopende activiteiten 13 5.636 5.751andere bedrijfsopbrengsten, doorlopende activiteiten 14 -141 -31som der bedrijfsopbrengsten, doorlopende activiteiten 5.495 5.720som der bedrijfsopbrengsten, beëindigde activiteiten 1.032 2.258som der bedrijfsopbrengsten, DSM totaal 6.527 7.978afschrijvingen, doorlopende activiteiten 15 -384 -405andere bedrijfslasten, doorlopende activiteiten 16 -4.728 -4.979som der bedrijfslasten, doorlopende activiteiten -5.112 -5,384som der bedrijfslasten, beëindigde activiteiten -965 -2,073som der bedrijfslasten, DSM totaal -6.077 -7.457bedrijfsresultaat 17 450 521financiële baten en lasten 18 -14 -97resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen 436 424belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening 19 -84 -69resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen -3 14resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen 349 369buitengewoon resultaat na belastingen 20 840 1.045groepsresultaat na belastingen 1.189 1.414belang van derden -1 1nettowinst 1.188 1.415nettowinst 1.188 1.415dividend op cumulatief preferente aandelen -22 -22nettowinst toekomend aan de houders van gewone aandelen 1.166 1.393gemiddeld aantal uitstaande gewone aandelen (x 1.000) 96.468 96.090nettowinst per gewoon aandeel in c 12,08 14,50nettowinst per gewoon aandeel in c, na verwatering 12,02 14,45

56Jaarrekening 2002www. > DSM.COMOVERZICHT VAN KASSTROMEN 22x c miljoen 2002 2001BEDRIJFSACTIVITEITENnettowinst 1.188 1.415herleiding naar middelen uit bedrijfsactiviteiten:– afschrijvingen 442 521– overige waardeveranderingen - 110– resultaat op desinvesteringen -952 -1.229– resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen -3 -14– dividend ontvangen van niet-geconsolideerdedeelnemingen 3 26– mutatie bedrijfskapitaal 10 -58– mutatie egalisatierekening investeringspremies 6 2– mutatie voorzieningen -139 -37– overige mutaties 103 28middelen uit bedrijfsactiviteiten 658 764INVESTERINGSACTIVITEITENinvesteringen in:– immateriële vaste activa -8 -2– materiële vaste activa -495 -650aankoop geconsolideerde deelnemingen -1 -6opbrengst verkochte materiële vaste activa 38 17opbrengst verkochte geconsolideerde deelnemingen 1.998 204financiële vaste activa:– verwervingen -33 -– kapitaalstortingen -24 -23– terugbetaling van kapitaal - 25– opbrengst verkochte deelnemingen 1 1.244– mutatie leningen u/g -28 -5middelen uit investeringsactiviteiten 1.448 804UITGEKEERD DIVIDEND -191 -197FINANCIERINGSACTIVITEITENopname leningen 14 8aflossing leningen o/g -58 -46mutatie schulden aan kredietinstellingen -52 -400inkoop convertibles Gist-brocades 0 -1inkoop eigen aandelen -3 -uitgifte aandelen i.v.m. uitoefening optierechten 16 4mutatie belang van derden -6 2middelen aangewend voor financieringsactiviteiten -89 -4331.826 938effecten van wijzigingen in de consolidatie - 18koersverschillen op liquide middelen - -12mutatie liquide middelen 1.826 944stand liquide middelen begin jaar 1.148 204stand liquide middelen einde jaar 2.974 1.148

57Jaarrekening 2002TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDEOVERZICHTENALGEMEENAlle bedragen luiden in c miljoen, tenzij anders vermeld.Onder toepassing van artikel 402, boek 2 BW is in de vennootschappelijke jaarrekening van DSM N.V. een beknopte winst- enverliesrekening opgenomen.WIJZIGING IN DE PRESENTATIEIn het besturingsmodel van DSM worden de businessgroepen met ingang van het jaar 2002 alleen verantwoordelijk gesteld voor dekosten en resultaten die zij direct kunnen beïnvloeden. Tegen die achtergrond worden met ingang van 2002 de niet direct door debusinessgroepen te beïnvloeden kosten verantwoord onder ‘Other activities’.Als gevolg van een gasvondst in het Q1 blok op het Nederlands continentaal plat zal de bijdrage van DSM Energy aan het operationeleresultaat van DSM langduriger zijn dan tot voor kort werd verwacht. Daarom is besloten de exploratie- en productieactiviteiten vanDSM Energy in de presentatie te verantwoorden onder de andere gas-gerelateerde activiteiten in ‘Industrial Chemicals’ in plaats van‘Other activities’.Om de informatie van de clusters over 2002 goed vergelijkbaar te houden met 2001 is de informatie over 2001 aangepast.Tevens zijn omwille van de vergelijkbaarheid de activiteiten van Energie Beheer Nederland BV (verkocht eind 2001) en van DSMPetrochemicals (verkocht op 28 juni 2002) daar waar relevant apart gepresenteerd als beëindigde activiteiten.STELSELWIJZIGINGENSinds het boekjaar 2000 is DSM, voor wat betreft de grondslagen voor consolidatie, waardering en resultaatbepaling, gestart met eengeleidelijke overgang naar toepassing van International Accounting Standards. Tegen deze achtergrond worden met ingang van 1 juli2002 valutatermijncontracten gewaardeerd tegen reële waarde in plaats van contante koers per balansdatum. De invloed van dezewijziging op de balans en winst- en verliesrekening is niet materieel.VALUTAKOERSENVoor de belangrijkste valuta’s volgen hierna de valutakoersen die gebruikt zijn bij het opstellen van de geconsolideerde overzichten.CONTANTE KOERSPER BALANSDATUMGEMIDDELDEKOERS1 Euro =Amerikaanse dollarBrits pondJapanse yen2002 2001 2002 20011,04 0,88 0,94 0,890,65 0,61 0,63 0,62124,27 115,44 118,06 108,56

58Jaarrekening 2002www. > DSM.COMWIJZIGINGEN IN DE CONSOLIDATIEKRINGACQUISITIESIn augustus 2002 hebben DSM en Sinopec (Volksrepubliek China) een overeenkomst getekend voor de oprichting van de jointventure DSM Nanjing Chemical Company. DSM Fibre Intermediates is voor 60% aandeelhouder geworden van de joint venture enSinopec Nanjing Chemicals Industries Co. Ltd. voor de overige 40%. Deze deelneming wordt met ingang van 1 januari 2003geconsolideerd; ultimo 2002 is deze aankoop opgenomen onder de financiële vaste activa.DSM Composite Resins (Zwitserland) heeft zijn belang in de joint venture Jinling DSM Resins Ltd. vergroot van 50% naar 75%.DSM Anti-Infectives heeft zijn belang van 95% in Max-GB Ltd. (India) uitgebreid naar 100%.DESINVESTERINGENPer 28 juni 2002 zijn de petrochemische activiteiten van DSM in Geleen en Gelsenkirchen (DSM Petrochemicals) verkocht aan SaudiBasic Industries Corporation (SABIC). Het effect van de deconsolidatie van DSM Petrochemicals op de geconsolideerde balans vanDSM blijkt uit het navolgende overzicht.ACTIVA:immateriële vaste activa -16materiële vaste activa -680financiële vaste activa -34voorraden -213vorderingen -106liquide middelen -96PASSIVA:egalisatierekening investeringspremiesen voorzieningen -58kortlopende schulden, rentedragend -645kortlopende schulden, niet-rentedragend -105-1.145-808netto-activa -337opbrengstprijs (inclusief aflossing financiering) 2.079boekwinst (voor belastingen) 929DSM Melapur BV, onderdeel van DSM Venturing & Business Development maar voor rekening van DSM Fine Chemicals, is per1 mei overgenomen door Ciba Specialty Chemicals. DSM Melapur omvatte de technologie voor de productie van op melaminegebaseerde vlamvertragers.In de loop van 2002 verkocht DSM Bakery Ingredients een deel van haar pastry-activiteiten.

59 Jaarrekening 2002(1) IMMATERIËLE VASTE ACTIVATOTAAL GOODWILL * LICENTIES ENOCTROOIENSTAND 31 DECEMBER 2001aanschaffingswaarde 690 582 108afschrijvingen 96 30 66boekwaarde 594 552 42MUTATIES IN DE BOEKWAARDEinvesteringen 8 1 7verkoop DSM Petrochemicals -16 - -16afschrijvingen -40 -27 -13wijziging valutakoersen -84 -84 -overige mutaties 0 - 0-132 -110 -22STAND 31 DECEMBER 2002aanschaffingswaarde 529 492 37afschrijvingen 67 50 17boekwaarde 462 442 20* nagenoeg geheel goodwill op de acquisitie van Catalytica(2) MATERIËLE VASTE ACTIVATOTAAL BEDRIJFS- MACHINES ANDERE IN AANLEG NIET AAN DEGEBOUWEN EN VASTE C.Q.VOORUIT- BEDRIJFSUIT-EN INSTALLATIES BEDRIJFS- BETAALD OEFENINGTERREINEN MIDDELEN DIENSTBAARSTAND 31 DECEMBER 2001aanschaffingswaarde 9.637 1.353 7.147 509 609 19afschrijvingen 6.030 615 5.070 340 1 4boekwaarde 3.607 738 2.077 169 608 15MUTATIES IN DE BOEKWAARDEinvesteringen 495 18 137 37 303 -verkoop DSM Petrochemicals -680 -72 -520 -7 -81 -overige wijzigingen in de consolidatie -2 - -1 -1 - -inbedrijfstellingen - 17 209 20 -246 -afschrijvingen -402 -42 -311 -49 - -overige waardeveranderingen 38 - 38 - - -verkopen -28 -13 -12 -2 -1 -wijziging valutakoersen -138 -33 -79 -3 -22 -1overige mutaties -5 -7 78 -28 -45 -3-722 -132 -461 -33 -92 -4STAND 31 DECEMBER 2002aanschaffingswaarde 7.324 1.162 5.209 422 517 14afschrijvingen 4.439 556 3.593 286 1 3boekwaarde 2.885 606 1.616 136 516 11

60Jaarrekening 2002www. > DSM.COMDe overige mutaties betreffen met name de categorieverschuivingen en herrubriceringen.Onder de materiële vaste activa zijn activa begrepen met een boekwaarde van c 2 miljoen (ultimo 2001: c 1 miljoen) die verkregen zijnop grond van financial lease-overeenkomsten. De hiermee samenhangende verplichtingen zijn opgenomen onder de overige schulden.De investeringen en de boekwaarde van de materiële vaste activa zijn als volgt naar geografisch gebied verdeeld:INVESTERINGENBOEKWAARDE ULTIMO JAAR2002 2001 2002 2001Nederland 338 387 1.589 1.842overige EU-landen 86 114 598 894424 501 2.187 2.736Noord-Amerika 54 122 496 606rest van de wereld 17 27 202 265totaal 495 650 2.885 3.607(3) FINANCIËLE VASTE ACTIVATOTAAL NIET-GECONSOLIDEERDE DEELNEMINGEN OVERIGE OVERIGEEFFECTEN VORDERINGENAANDEEL VORDERINGENIN VERMOGENstand 31 december 2001 241 117 71 19 34MUTATIESaandeel in resultaat 3 3 - - -dividenden -3 -3 - - -kapitaalstortingen 24 20 - 4 -acquisities 33 33 - - -verstrekkingen 29 - 2 - 27aflossingen / kwijtscheldingen -4 - -1 - -3verkoop DSM Petrochemicals -34 -23 - - -11overige wijzigingen in de consolidatie -6 -17 12 - -1wijziging valutakoersen -24 -8 -10 -2 -4overboeking naar kortlopendevorderingen -4 - -4 - -overige mutaties 37 -6 -22 -3 68stand 31 december 2002 292 116 48 18 110In de overige vorderingen is een bedrag van c 74 miljoen (2001: c 20 miljoen) begrepen inzake latente belastingvorderingen.De overige mutaties betreffen voornamelijk overboekingen van en naar andere balansposten.

61Jaarrekening 2002(4) VOORRADEN2002 2001grond- en hulpstoffen 267 339onderhanden werk 86 61gereed product 591 771totaal 944 1.171Het effect van de deconsolidatie van DSM Petrochemicals bedroeg c 213 miljoen.(5) VORDERINGEN2002 2001handelsdebiteuren 957 1.304vorderingen op niet-geconsolideerdedeelnemingen 34 51te vorderen vennootschapsbelasting 145 129overige belastingen en premiessociale verzekeringen 74 132overige vorderingen 141 114overlopende activa 88 84totaal 1.439 1.814Het effect van de deconsolidatie van DSM Petrochemicals bedroeg c 106 miljoen.Alle vorderingen hebben een looptijd korter dan 1 jaar.(6) EFFECTENLiquide middelen uit de verkoop van DSM Petrochemicals en Energie Beheer Nederland BV zijn met ingang van het derde kwartaal2002 belegd via DSM Vision 2005 BV.(7) LIQUIDE MIDDELEN2002 2001deposito’s 853 944kas, bank, giro 107 204totaal 960 1.148

62 Jaarrekening 2001www. > DSM.COM(8) GROEPSVERMOGENAANDELEN- AGIO OVERIGE EIGEN BELANG GROEPS-KAPITAAL RESERVES VERMOGEN VAN DERDEN VERMOGENstand 31 december 2001 370 548 3.321 4.239 59 4.298MUTATIESdividend op gewone aandelen - - -169 -169 - -169dividend op cumprefs - - -22 -22 - -22nettowinst 2002 - - 1.188 1.188 1 1.189wijziging valutakoersen - - -145 -145 -8 -153belasting over wijzigingvalutakoersen - - 37 37 - 37wijzigingen in de consolidatie - - - - 0 0overige mutaties - - 14 14 -8 6stand 31 december 2002 370 548 4.224 5.142 44 5.186AANDELENKAPITAALPer 31 december 2002 bedroeg het maatschappelijk kapitaal c 1.125 miljoen, verdeeld over 153.480.000 gewone aandelen,22.020.000 cumulatief preferente aandelen A en 187.500.000 cumulatief preferente aandelen B, elk van c 3,00 nominaal, en1.200.000.000 cumulatief preferente aandelen C, met een nominale waarde van c 0,03.Het verloop van het aantal aandelen in 2002 is weergegeven in onderstaande tabel.AANTAL GEPLAATSTE AANDELENINGEKOCHTEGEWONEGEWONE CUMPREFS A CUMPREFS C AANDELENSTAND 31 DECEMBER 2001 100.954.690 22.020.000 37.500.000 4.808.272uitgifte aandelen i.v.m. uitoefening optierechten - - - -499.093omzetting converteerbare obligatielening enomwisseling registeraandelen Gist-brocades 3.837 - - -inkoop gewone aandelen - - - 60.000STAND 31 DECEMBER 2002 100.958.527 22.020.000 37.500.000 4.369.179aantal ingekochte aandelen per31 december 2002 4.369.179 - -AANTAL UITSTAANDE AANDELEN PER 31 DECEMBER 2002 96.589.348 22.020.000 37.500.000Het gemiddeld aantal uitstaande gewone aandelen over 2002 bedroeg 96.467.614 stuks.OPTIERECHTENSinds 2001 kent DSM naast de optieregelingen voor het management (inclusief de Raad van Bestuur) ook optieregelingen voor demedewerkers van enkele onderdelen van DSM in Nederland.

63 Jaarrekening 2001TOTAALOVERZICHT MANAGEMENTOPTIESOpties:-onvoorwaardelijkePER 31 GEDURENDE 2002 PER UITOEFEN- UITOEFENPERIODEDEC. 2001 31 DEC. 2002 PRIJSUITSTAAND TOEGE- UIT- VERVALLEN OMGEZET IN OMGEZET UITSTAAND (IN E)KEND GEOEFEND ONVOOR- IN SAR’SWAARDELIJKEOPTIES1997 63.950 - -63.950 - - - -1998 268.600 - -197.100 - - - 71.500 27,53 tot 15 jan. 20031999 23.250 - -61.750 - 334.500 - 296.000 26,01 tot 14 jan. 20072000 23.250 - - - 32.250 - 55.500 36,48 tot 31 mrt 20082001 29.750 - -2.250 - 75.000 - 102.500 39,98 tot 30 mrt 20092002 - - - - 71.400 - 71.400 47,01 tot 4 april 2010-voorwaardelijke*1999 334.500 - - - -334.500 - -2000 401.250 - - -9.000 -32.250 - 360.000 36,48 van 31 mrt 2003tot 31 mrt 20082001 1.197.375 - - -62.250 -75.000 - 1.060.125 39,98 van 30 mrt 2004tot 30 mrt 20092002Stock- 1.283.475 - -51.825 -71.400 - 1.160.250 47,01 van 4 april 2005tot 4 april 2010appreciation rights:-onvoorwaardelijke1999 54.000 - -18.000 - - - 36.000 26,01 tot 14 jan. 20072000 31.500 - - - - - 31.500 36,48 tot 31 mrt 2008-voorwaardelijke*2002 - 268.125 - - - - 268.125 47,01 van 4 april 2005tot 4 april 2010totaal 2.427.425 1.551.600 -343.050 -123.075 - - 3.512.900* Voor toelichting op de condities voor de voorwaardelijke opties zie pagina 44.Van de 1.551.600 in 2002 toegekende opties en SAR’s zijn er 994.400 gebonden aan de conditie dat DSM een vooraf gedefinieerdperformance target realiseert. De betreffende opties kunnen geheel, gedeeltelijk of helemaal niet uitoefenbaar worden, afhankelijk van devraag in hoeverre DSM het gedefinieerde target heeft gehaald. Het target is gebaseerd op Total Shareholder Return in vergelijking meteen groep van peers (ondernemingen die als toets worden gebruikt).In 2002 zijn aan 295 topfunctionarissen optierechten op DSM-aandelen toegekend.TOTAALOVERZICHT PERSONEELSOPTIESPER 31 IN 2002 PER 31 UITOEFEN- UITOEFEN-DEC. 2001 DEC. 2002 PRIJS PERIODEUITSTAAND TOEGEKENDE UITGEOEFENDE VERVALLEN UITSTAAND (IN E)OPTIES OPTIES OPTIESover 1999 247.145 - -55.967 -1.690 189.488 39,60 tot feb. 2006over 2000 406.766 - -91.175 -2.934 312.657 39,98 tot mrt. 2006over 2001 - 229.373 -8.901 -2.066 218.406 46,23 tot apr. 2007totaal 653.911 229.373 -156.043 -6.690 720.551In 2002 werden 229.373 personeelsopties op basis van het resultaat 2001 toegekend.

64Jaarrekening 2002www. > DSM.COMAGIOVan het agio ad c 548 miljoen kan c 139 miljoen als belastingvrij worden aangemerkt.INGEKOCHTE EIGEN AANDELENPer 31 december 2001 beschikte DSM N.V. over 4.808.272 ingekochte gewone aandelen (nominaal bedrag c 14 miljoen, dit is 3,9%van het geplaatste aandelenkapitaal). In 2002 zijn 499.093 stuks gewone aandelen gebruikt als gevolg van de uitoefening vanoptierechten en zijn 60.000 stuks gewone aandelen ingekocht.Ultimo 2002 had DSM de beschikking over 4.369.179 ingekochte gewone aandelen (nominaal bedrag c 13 miljoen, dit is 3,5% vanhet geplaatste aandelenkapitaal). De gemiddelde verkrijgingsprijs van deze ingekochte aandelen bedraagt c 33,57 per gewoonaandeel; in de balans is de totale verkrijgingsprijs van c 147 miljoen (2001: c 160 miljoen) op de Overige reserves in minderinggebracht. De ingekochte eigen aandelen zijn bestemd voor het afdekken van management- en personeelsopties.(9) EGALISATIEREKENING INVESTERINGSPREMIESstand 31 december 2001 30MUTATIEStoevoeging wegens aanspraken 10verkoop DSM Petrochemicals -4overboeking ten gunste vanhet resultaat -4stand 31 december 2002 32(10) VOORZIENINGENDe balanspost Voorzieningen daalde per saldo met c 127 miljoen. De mutaties zijn als volgt te specificeren:STAND TOEVOEGING ONTTREKKING WIJZIGING WIJZIGINGEN OVERIGE STAND31 DEC. TEN LASTE VAN VOOR HET VALUTA- IN DE MUTATIES 31 DEC.2001 HET RESULTAAT BEOOGDE DOEL KOERSEN CONSOLIDATIE 2002pensioenen en overigepersoneelskosten 216 49 -100 -2 -6 - 157latente belastingen 107 - - -1 -44 47 109reorganisatie- enafvloeiingskosten 214 62 -137 -4 -5 43 173milieukosten 108 - -16 -1 - - 91verplichtingen metbetrekking totniet-geconsolideerdedeelnemingen 31 - - -4 -2 -9 16overige voorzieningen 133 55 -52 - - - 136totaal 809 166 -305 -12 -57 81 682Het effect van de deconsolidatie van DSM Petrochemicals bedroeg c 54 miljoen.Van de voorzieningen kan een bedrag van c 399 miljoen als langlopend worden aangemerkt.De overige mutaties hebben onder meer betrekking op overboekingen van en naar andere balansposten.

65Jaarrekening 2002De Voorziening voor pensioenen en overige personeelskosten betreft onder meer in eigen beheer gehouden pensioenregelingen enregelingen voor vervroegde uittreding.In veel landen zijn voor de werknemers pensioenvoorzieningen getroffen, waarbij de inhoud van de regelingen in lijn ligt met de localewettelijke kaders, gebruikelijke arbeidsvoorwaarden en economische omstandigheden. Dit impliceert dat de aard van de regelingenper land varieert. De meeste van deze pensioenverplichtingen zijn afgefinancierd en ondergebracht bij zelfstandige pensioenfondsenen levensverzekeringsmaatschappijen. In sommige landen verstrekken groepsmaatschappijen daarnaast aan gepensioneerdenandere tegemoetkomingen dan pensioenen, voornamelijk ziektekostenvergoedingen.De Voorziening voor latente belastingen betreft de toekomstige belastingverplichtingen die onder meer voortvloeien uit tijdelijkeverschillen tussen het vermogen berekend op basis van bedrijfseconomische grondslagen en het vermogen bepaald volgens fiscalegrondslagen.De onttrekking aan de Voorziening reorganisatie- en afvloeiingskosten heeft betrekking op kosten in verband met herstructurering vanbedrijfsactiviteiten met name bij DSM Fine Chemicals, DSM Pharmaceutical Products, DSM Anti-Infectives, DSM Food Specialties enDSM N.V.Onder de Voorziening milieukosten zijn onder andere verplichtingen ten aanzien van bodemsanering opgenomen.Onder Overige voorzieningen is een aantal posten samengevoegd. Deze betreffen onder andere kosten van het in uitvoering zijndeOperational Excellence-programma, verplichtingen voor het opruimen van buitengebruikgestelde productieplatformen voor olie- engaswinning en voor locatieherstel, en een voorziening voor een verliesgevend contract.(11) LANGLOPENDE SCHULDEN2002 2001obligatieleningen 1.231 1.361onderhandse leningen 103 161overige schulden 3 11totaal 1.337 1.533Onder de langlopende schulden zijn achtergestelde leningen tot een bedrag van c 1 miljoen (ultimo 2001: c 1 miljoen) begrepen.Deze leningen zijn door dochtermaatschappijen van DSM N.V. aangegaan en achtergesteld bij alle schulden die deze vennootschappenhebben ten opzichte van derden.OBLIGATIELENINGEN2002 20014,75% NLG-lening 1994-2004 1 16,25% NLG-lening 1996-2006 136 1364,75% EUR-lening 1998-2005 383 3836,25% USD-lening 1999-2004 144 1716,75% USD-lening 1999-2009 240 2846,38% EUR-lening 2000-2007 327 386totaal 1.231 1.361De 4,75% NLG-lening 1994-2004 betreft het restant van de achtergestelde converteerbare obligatielening van Gist-brocades.De effecten van het renterisico-management worden toegelicht op pagina 74. De in 2000 afgesloten EUR-lening is, in verband met hetafdekken van het dollar translatierisico, direct geswapt naar dollars.

66Jaarrekening 2002www. > DSM.COMONDERHANDSE LENINGEN2002 20019,22% NLG-lening 1990-2005 14 167,95% NLG-lening 1993-2003 - 465,05% NLG-lening 1998-2004 25 25overige leningen 64 74totaal 103 161In overeenkomsten betreffende leningen met een schuldrest ultimo 2002 van c 1.330 miljoen, waarvan c 50 miljoen kortlopend (ultimo2001: c 1.488 miljoen, waarvan c 21 miljoen kortlopend) zijn clausules opgenomen die het stellen van zekerheden beperken. Daarnaastzijn voor onderhandse leningen tot een bedrag van c 2 miljoen (ultimo 2001: c 2 miljoen) zekerheden van hypothecaire aard gesteld.De langlopende schulden hebben ultimo 2002 voor een bedrag van c 265 miljoen een resterende looptijd van meer dan 5 jaar.Dit bedrag heeft voor c 240 miljoen betrekking op obligatieleningen en voor c 25 miljoen op onderhandse leningen.Op de langlopende schulden zal worden afgelost in:2004 1822005 4072006 en 2007 4832008 t/m 2012 265totaal 1.337De in 2003 te verrichten aflossingen ten bedrage van c 68 miljoen zijn opgenomen onder Kortlopende schulden.De samenstelling van de langlopende schulden naar valuta is als volgt:2002 2001EUR 608 673USD 708 839CAD 15 13JPY 5 7andere valuta’s 1 1totaal 1.337 1.533De balanspost Langlopende schulden daalden per saldo met c 196 miljoen. De mutaties zijn als volgt te specificeren:stand 31 december 2001 1.533MUTATIESopgenomen leningen 14overboeking naarkortlopende schulden -68extra aflossingen -8wijziging valutakoersen -132overige mutaties -2stand 31 december 2002 1.337

67 Jaarrekening 2002Het gemiddelde feitelijke interestpercentage van de totaliteit van langlopende rentedragende schulden (inclusief het gedeelte dat ultimojaar is overgeboekt naar kortlopende schulden en inclusief de aan de leningen gekoppelde rente- en valuta-instrumenten) heeft over2002 4,6% bedragen (2001: 5,7%).(12) KORTLOPENDE SCHULDEN2002 2001KORTLOPENDE SCHULDEN, RENTEDRAGENDobligatieleningen enonderhandse leningen 58 33kredietinstellingen 531 430overige schulden 10 19totaal 599 4822002 2001KORTLOPENDE SCHULDEN, NIET-RENTEDRAGENDvooruitontvangen op bestellingen 15 27leveranciers en handelskredieten 596 776te betalen wissels en cheques 7 6schulden aan niet-geconsolideerdedeelnemingen 55 18belastingen en premiessociale verzekeringen 80 103pensioenen 8 9overige schulden 208 285overlopende passiva 191 199totaal 1.160 1.423Het effect van de deconsolidatie van DSM Petrochemicals op de niet-rentedragende kortlopende schulden bedroeg c 105 miljoen.NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE VERPLICHTINGEN2002 2001huur en operational lease 38 60garantieverplichtingen ten behoevevan niet-geconsolideerdedeelnemingen en derden 145 144bestellingen op projecten inuitvoering 15 59overige 2 12totaal 200 275De bestellingen op projecten in uitvoering worden grotendeels in 2003 afgewikkeld.

68 Jaarrekening 2002 www. > DSM.COMVan de verplichtingen voor huur en operational lease heeft betrekking op:2003 82004 72005 42006 en 2007 6na 2007 13totaal 38(13) NETTO-OMZETDe netto-omzet omvat de opbrengst uit levering van goederen en diensten aan derden, onder aftrek van kortingen en van over de omzetgeheven belastingen.De netto-omzet van de doorlopende activiteiten nam in het verslagjaar ten opzichte van de netto-omzet van 2001 af met c 115 miljoen(2%). Hierna volgt een uitsplitsing van de leveringen en de netto-omzet:LEVERINGEN NETTO-OMZET % LEVERINGEN NETTO-OMZET %2002 2002 2001 2001DOORLOPENDE ACTIVITEITEN:Life Science Products 2.240 2.168 38,5 2.304 2.237 38,9Performance Materials 1.795 1.767 31,3 1.935 1.855 32,3Industrial Chemicals 1.389 1.268 22,5 1.460 1.302 22,6Other activities 437 433 7,7 373 357 6,2interne leveringen -225 - - -321 - -TOTAAL NETTO-OMZET DOORLOPENDE ACTIVITEITEN 5.636 5.636 100,0 5.751 5.751 100,0beëindigde activiteiten(DSM Petrochemicals) 1.124 1.029 2.476 2.219interne leveringen -95 - -257 -totaal netto-omzet 6.665 6.665 7.970 7.970Van de netto-omzet kan de volgende geografische verdeling worden gegeven:2002 % 2001 %NAAR HERKOMSTDOORLOPENDE ACTIVITEITEN:Europa 4.016 71 3.946 69Noord-Amerika 1.109 20 1.268 22overige werelddelen 511 9 537 9TOTAAL DOORLOPENDE ACTIVITEITEN 5.636 100 5.751 100beëindigde activiteiten 1.029 2.219totaal 6.665 7.9702002 % 2001 %NAAR BESTEMMINGDOORLOPENDE ACTIVITEITEN:Europa 3.111 55 3.141 55Noord-Amerika 1.313 23 1.407 24overige werelddelen 1.212 22 1.203 21TOTAAL DOORLOPENDE ACTIVITEITEN 5.636 100 5.751 100beëindigde activiteiten 1.029 2.219totaal 6.665 7.970

69 Jaarrekening 2002(14) ANDERE BEDRIJFSOPBRENGSTEN2002 2001DOORLOPENDE ACTIVITEITEN:wijziging in voorraden gereedproduct en halffabrikaten -232 -102geactiveerde productie voorhet eigen bedrijf 21 13overige bedrijfsopbrengsten 70 58TOTAAL DOORLOPENDE ACTIVITEITEN -141 -31beëindigde activiteiten 3 39totaal -138 8De post Wijziging in voorraden gereed product en halffabrikaten heeft betrekking op het waardeverschil tussen de beginvoorraad ende eindvoorraad van het gereed product en de halffabrikaten.Geactiveerde productie voor het eigen bedrijf houdt verband met onder de bedrijfslasten opgenomen kosten van in het eigen bedrijfvoortgebrachte vaste activa.Onder Overige bedrijfsopbrengsten zijn onder meer subsidies en boekwinsten op verkochte activa verantwoord. In 2001 washieronder ook het DSM-aandeel in de nettowinst van Energie Beheer Nederland BV verantwoord, dat eind 2001 werd afgestoten.(15) AFSCHRIJVINGEN2002 2001DOORLOPENDE ACTIVITEITEN:afschrijvingen op immateriële enmateriële vaste activa 380 400overige waardeveranderingenvan immateriële enmateriële vaste activa 4 5TOTAAL DOORLOPENDE ACTIVITEITEN* 384 405beëindigde activiteiten 58 116totaal 442 521* waarvan afschrijving goodwill 27 29(16) ANDERE BEDRIJFSLASTEN2002 2001DOORLOPENDE ACTIVITEITEN:kosten van grond- en hulpstoffen 2.414 2.723kosten uitbesteed werk enandere externe kosten 1.152 1.112lonen en salarissen 915 924pensioenlasten 62 30overige sociale lasten 179 185overige bedrijfskosten 6 5TOTAAL DOORLOPENDE ACTIVITEITEN 4.728 4.979beëindigde activiteiten 907 1.957totaal 5.635 6.936De uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bedroegen exclusief DSM Petrochemicals c 271 miljoen (2001: c 273 miljoen).

70 Jaarrekening 2002 www. > DSM.COMDe lonen en salarissen hebben betrekking op het volgende gemiddelde aantal werknemers per cluster:2002 2001DOORLOPENDE ACTIVITEITEN:Life Science Products 9.404 10.060Performance Materials 3.669 3.694Industrial Chemicals 1.847 1.909Other activities 3.428 3.629TOTAAL DOORLOPENDE ACTIVITEITEN 18.348 19.292beëindigde activiteiten (DSM Petrochemicals) 1.157 2.354totaal 19.505 21.646In bovenstaande cijfers is het aantal werknemers in dienst van proportioneel geconsolideerde joint ventures proportioneel meegeteld.Het cijfer in 2002 van de beëindigde activiteiten heeft betrekking op de bezetting van het eerste halfjaar.(17) SEGMENTATIE VAN HET BEDRIJFSRESULTAATHet bedrijfsresultaat per cluster is als volgt:2002 2001DOORLOPENDE ACTIVITEITEN:Life Science Products 232 230Performance Materials 113 112Industrial Chemicals 77 64Other activities -12 -41bedrijfsresultaat vóór afschrijvinggoodwill 410 365afschrijving goodwill -27 -29TOTAAL DOORLOPENDE ACTIVITEITEN 383 336beëindigde activiteiten(EBN en DSM Petrochemicals) 67 185totaal 450 521(18) FINANCIËLE BATEN EN LASTEN2002 2001rentebaten 44 29rentelasten -81 -127overige financiële baten en lasten 23 1totaal -14 -97Op de rentelasten is een bedrag van c 13 miljoen (2001: c 10 miljoen) in mindering gebracht in verband met geactiveerde bouwrente.De toename van de geactiveerde bouwrente wordt veroorzaakt door het relatief hogere aantal langlopende investeringsprojecten.De per saldo lagere rentelasten worden vooral veroorzaakt door hogere financiële baten als gevolg van het uitzetten van de opbrengstuit de verkoop van DSM Petrochemicals en van het belang in Energie Beheer Nederland en door een gemiddeld lagere rentevoet.

71 Jaarrekening 2002(19) BELASTINGENDe belasting op het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening bedroeg in 2002 c 84 miljoen (2001: c 69 miljoen). In 2002 is een belastingbatevan c 60 miljoen opgenomen onder het buitengewone resultaat, in 2001 was dit een bate van c 118 miljoen.De samenstelling van het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belasting is als volgt:2002 2001Nederland 574 439overige landen -138 -15totaal 436 424De belasting over het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening heeft betrekking op:2002 2001Nederland 122 88overige landen -38 -19totaal 84 69De aansluiting tussen het nominale belastingtarief in Nederland en het effectieve belastingpercentage over het resultaat uit gewonebedrijfsuitoefening is als volgt:in % 2002 2001nominaal belastingtarief in Nederland 34,5 35,0BELASTINGEFFECT VANafwijkende tarieven -15,0 -15,4niet-belastbare baten enniet-verrekenbare lasten 2,8 -1,0overige effecten -3,0 -2,3effectief belastingpercentage 19,3 16,3Per 31 december 2002 is voor een bedrag van c 18 miljoen (2001: c 5 miljoen) aan compensabele verliezen geen latentebelastingvordering opgenomen.

72 Jaarrekening 2002 www. > DSM.COMDe latente belastingvorderingen en -verplichtingen betreffen de volgende belastingeffecten van tijdelijke verschillen:2002 2001verliescompensatie en te verrekenenbelastingen 198 205voorzieningen 65 3latente belastingvorderingen 263 208immateriële en materiële vaste activa 6 -12overige activa 95 123overige schulden 197 184latente belastingverplichtingen 298 295LATENTE BELASTINGVORDERINGEN MINUS SCHULDEN -35 -87waarvan in de balans opgenomenonder:financiële vaste activa 74 20voorzieningen 109 107(20) BUITENGEWOON RESULTAAT NA BELASTINGEN2002 2001BUITENGEWONE BATENboekwinst op desinvesteringen 929 1.233vrijval van voorzieningen en aanpassingwaardecorrecties activa - 4overig - 0buitengewone baten voor belastingen 929 1.237belastingen 7 1buitengewone baten na belastingen 936 1.238BUITENGEWONE LASTEN:dotatie aan voorzieningen voorreorganisatie- en afvloeiingskosten -48 -99afwaardering activa -51 -117dotatie aan overige voorzieningen -49 -89overig - -5buitengewone lasten voor belastingen -148 -310belastingen 52 116buitengewone lasten na belastingen -96 -194belastingcorrecties - 1totaal 840 1.045

73 Jaarrekening 2002De boekwinst op desinvesteringen in 2002 betreft de verkoop van de businessgroep DSM Petrochemicals.De dotatie aan voorzieningen voor reorganisatie- en afvloeiingskosten betreft uitgaven in het kader van de ontvlechting van DSMPetrochemicals.De afwaardering van activa heeft betrekking op het DSM-belang in Evergreen Nylon Recycling, LLC als gevolg van verslechterdecommerciële en technologische vooruitzichten op korte en middellange termijn.De dotatie aan overige voorzieningen betreft onder andere nakomende kosten met betrekking tot de verkoop van DSM Petrochemicalsen voorzieningen voor verplichtingen in verband met het in uitvoering zijnde Operational Excellence-programma, vooral op het gebiedvan informatie- en communicatietechnologie.(21) FINANCIËLE INSTRUMENTENALGEMEENHet treasurybeleid van DSM is de verantwoordelijkheid van de corporate treasurer. De centrale treasuryfunctie is verantwoordelijk voorde financiering van het concern en zijn onderdelen en het beheer van de liquiditeiten, valutarisico’s, renterisico’s en kredietrisico’s. Voorde juiste uitvoering van dit beleid en de optimalisatie van de resultaten hanteert DSM stringente richtlijnen, interne procedures,organisatorische maatregelen en marktgerelateerde benchmarks.In samenhang met financiële activa en passiva maakt DSM gebruik van afgeleide instrumenten voor het beheersen van alle valuta- enrenterisico’s die voortvloeien uit de gewone bedrijfsuitoefening. Het risicobeleid is erop gericht om op de korte termijn de effecten van koersenrenteschommelingen op het resultaat te beperken en om op lange termijn de vigerende marktwisselkoersen en marktrentes te volgen.LIQUIDITEITENHet liquiditeitenbeheer van DSM vindt zoveel mogelijk centraal plaats. Hiertoe wordt in de belangrijkste landen gebruik gemaakt vancash-pools die hoofdzakelijk werken op basis van zero-balancing overeenkomsten. De onderneming beschikt over drie geconfirmeerdekredietfaciliteiten, waarvan twee van in totaal $ 600 miljoen (2001: $ 600 miljoen) en een van c 300 miljoen (2001: c 300 miljoen), entwee Commercial Paper programma’s, een van c 900 miljoen (2001: c 500 miljoen) en een van $ 400 miljoen (2001: $ 400 miljoen).Er zal in totaal voor maximaal c 900 miljoen gebruik gemaakt worden van het Commercial Paper Programma. Ter optimalisatie van derentelasten uit kortlopende schulden en tegoeden in vreemde valuta worden valutaswaps afgesloten.VALUTARISICOHet valutarisicobeleid is gericht op kasstromen die voortkomen uit de gewone bedrijfsuitoefening. Uit het voorgaande vloeit voort datvaluta-instrumenten uitsluitend worden toegepast op basis van onderliggende posities. Dit betekent dat alle valutatransactierisico’svolledig zijn afgedekt. Termijncontracten, spottransacties en in beperkte mate valutaopties worden gebruikt om valutarisico’s te beperken.De risico’s uit hoofde van de omrekening van de netto-investering in deelnemingen als gevolg van valutawijzigingen, het translatierisico,worden in verband met de eind 2000 sterk toegenomen netto-investeringen in dollars in belangrijke mate ingedekt door middel vanlanglopende dollar-leningen en andere financiële instrumenten.RENTERISICOHet renterisicobeleid is uitsluitend gericht op kasstromen die voortkomen uit de gewone bedrijfsuitoefening. Uit het voorgaande vloeitvoort dat rente-instrumenten alleen worden toegepast op basis van onderliggende posities. Het beleid vertaalt zich uiteindelijk in eengewenst profiel van vast-rentende en variabel-rentende posities, waarbij de variabel-rentende positie niet groter mag zijn dan 60% vande nettoschuld. Voor het beheersen van het renterisico wordt gebruik gemaakt van renteswaps en in beperkte mate van het kopen vanrente-opties.KREDIETRISICODSM beperkt het kredietrisico met betrekking tot financiële instrumenten door gebruik te maken van kredietlimieten per tegenpartij enper land en verder door contracten uitsluitend af te sluiten met partijen met een hoge kredietwaardigheid.VALUTATERMIJNCONTRACTEN*31 DECEMBER 2002 31 DECEMBER 2001BOEKWAARDE REËLE WAARDE BOEKWAARDE REËLE WAARDEop basis van onderliggende posities 16 16 -4 -5* in de balans opgenomen onder Overlopende activa c.q. Overlopende passiva

74 Jaarrekening 2002 www. > DSM.COMLENINGEN31 DECEMBER 2002 31 DECEMBER 2001BOEKWAARDE REËLE WAARDE BOEKWAARDE REËLE WAARDElanglopende leningen (inclusief< 1 jaar) 1.405 1.580 1.585 1.681rente-instrumenten gebruikt in verbandmet langlopende leningen - -125 - -36kortlopende leningen 531 531 430 430rente-instrumenten gebruikt in verbandmet kortlopende leningen - - - -totaal 1.936 1.986 2.015 2.075De contractwaarde van de valuta-instrumenten bedroeg in 2002 op balansdatum c 450 miljoen (2001: c 660 miljoen).De contractwaardevan de rente-instrumenten behorende bij de langlopende leningen bedroeg ultimo 2002 c 1.519 miljoen (2001: c 1.476 miljoen).Er waren geen contracten met betrekking tot rente-instrumenten behorende bij de kortlopende leningen (2001: eveneens nihil).(22) TOELICHTING BIJ HET OVERZICHT VAN KASSTROMENBij het opstellen van het Overzicht van kasstromen wordt uitgegaan van een vergelijking van beginbalans en eindbalans. Vervolgensworden die mutaties die niet tot een kasstroom hebben geleid, zoals koersverschillen, waardecorrecties en overboekingen tussenbalansrekeningen, geëlimineerd.Mutaties in het bedrijfskapitaal als gevolg van de verwerving of de verkoop van geconsolideerde deelnemingen worden opgenomenonder Investeringsactiviteiten.De mutaties in het Overzicht van kasstromen kunnen grotendeels worden ontleend aan de mutatie-overzichten van de betreffendebalansposten. Voor die balansposten waarvoor geen mutatie-overzicht wordt verstrekt, volgt hierna de aansluiting tussen debalansmutatie en de mutatie volgens het Overzicht van kasstromen:BEDRIJFS- VOOR- RENTE-KAPITAAL ZIENINGEN DRAGENDESCHULDENbalans ultimo 2001 1.562 809 2.015balans ultimo 2002 1.223 682 1.936balansmutatie -339 -127 -79AANPASSINGENwijziging valutakoersen 96 12 150wijzigingen in de consolidatie 213 57 645overboekingen e.d. 20 -81 -herleide balansmutatie -10 -139 716kasstroommutatie 10 -139 716De kasstroommutatie betreffende het bedrijfskapitaal kan als volgt worden gespecificeerd:2002 2001voorraden -48 100vorderingen 161 147niet-rentedragendekortlopende schulden -103 -305totaal 10 -58

75 Jaarrekening 2002BALANS VAN DSM N.V.ACTIVA x c miljoen ULTIMO 2002 ULTIMO 2001VASTE ACTIVAmateriële vaste activa 1 23 26financiële vaste activa 2 6.446 3.7656.469 3.791VLOTTENDE ACTIVAvorderingen 3 1.109 3.052liquide middelen 51 01.160 3.052totaal 7.629 6.843PASSIVA x c miljoen ULTIMO 2002 ULTIMO 2001EIGEN VERMOGEN 4aandelenkapitaal 370 370agio 548 548overige reserves 4.224 3.3215.142 4.239voorzieningen 5 176 140langlopende schulden 6 1.281 1.468kortlopende schulden, rentedragend 7 549 385kortlopende schulden, niet-rentedragend 7 481 611totaal 7.629 6.843WINST- EN VERLIESREKENING VAN DSM N.V.x c miljoen 2002 2001resultaat deelnemingen (na belastingen) 371 305overige resultaten 817 1.110nettowinst 1.188 1.415nettowinst 1.188 1.415dividend op cumulatief preferente aandelen -22 -22nettowinst toekomend aan de houders van gewone aandelen 1.166 1.393

76 Jaarrekening 2002 www. > DSM.COMTOELICHTING OP DE BALANS VAN DSM N.V.ALGEMEENAlle bedragen luiden in c miljoen, tenzij anders vermeld.Voor de grondslagen voor waardering en resultaatbepaling wordt verwezen naar de pagina’s 52 en 53.(1) MATERIËLE VASTE ACTIVADe onder dit hoofd opgenomen post heeft voornamelijk betrekking op bedrijfsgebouwen, terreinen en corporate automatiseringsprojecten.De investeringen in 2002 bedroegen c 2 miljoen, terwijl de afschrijvingslast in 2002 c 4 miljoen bedroeg. Ultimo 2002 bedroeg deaanschaffingswaarde c 54 miljoen en het cumulatieve bedrag van de afschrijvingen c 31 miljoen.(2) FINANCIËLE VASTE ACTIVATOTAAL GECONSOLIDEERDE DEELNEMINGEN NIET-GECON- LATENTESOLIDEERDEBELASTING-DEELNEMINGEN VORDERINGENAANDEEL IN VORDERINGEN AANDEEL INVERMOGENVERMOGENstand 31 december 2001 3.765 2.883 877 5 -MUTATIESaandeel in resultaat 474 474 - - -dividenden -68 -68 - - -kapitaalstortingen 964 963 - 1 -verstrekkingen 823 - 823 - -overdrachten binnen de groep 715 716 - -1 -wijziging valutakoersen -241 -10 -231 - -overboeking naar kortlopendevorderingen -60 - -60 - -overige mutaties 74 - 35 - 39stand 31 december 2002 6.446 4.958 1.444 5 39(3) VORDERINGEN2002 2001vorderingen op geconsolideerdedeelnemingen 1.056 2.972vorderingen op niet-geconsolideerdedeelnemingen 0 10overige vorderingen 53 70totaal 1.109 3.052

77 Jaarrekening 2002(4) EIGEN VERMOGENVoor een toelichting op het eigen vermogen wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening op pagina 62.WETTELIJKE RESERVE INGEHOUDEN WINST DEELNEMINGENAangezien de door deelnemingen van DSM N.V. ingehouden winsten zonder beperking kunnen worden uitgekeerd en in Nederlandontvangen, behoeft geen Wettelijke reserve ingehouden winst deelnemingen te worden aangehouden.(5) VOORZIENINGENDeze balanspost kan als volgt nader worden gespecificeerd:2002 2001pensioenen en overige personeelskosten 5 2latente belastingen - 6reorganisatiekosten 40 6milieukosten 78 90overige voorzieningen 53 36totaal 176 140(6) LANGLOPENDE SCHULDENDeze balanspost heeft geheel betrekking op obligatieleningen en onderhandse leningen. Van het totaalbedrag van de langlopendeschulden ultimo 2002 heeft een bedrag van c 240 miljoen een resterende looptijd van meer dan 5 jaar.Op de langlopende schulden zal worden afgelost in:2004 1722005 4002006 en 2007 4692008 t/m 2012 240totaal 1.281De in 2003 te verrichten aflossingen zijn opgenomen onder Kortlopende schulden.In overeenkomsten betreffende leningen met een schuldrest ultimo 2002 van c 1.330 miljoen, waarvan c 50 miljoen kortlopend,(ultimo 2001: c 1.488 miljoen, waarvan c 21 miljoen kortlopend) zijn clausules opgenomen die het stellen van zekerheden beperken.

78 Jaarrekening 2002 www. > DSM.COM(7) KORTLOPENDE SCHULDEN2002 2001KORTLOPENDE SCHULDEN, RENTEDRAGENDobligatieleningen enonderhandse leningen 50 21kredietinstellingen 499 364totaal 549 3852002 2001KORTLOPENDE SCHULDEN, NIET-RENTEDRAGENDschulden aan geconsolideerdedeelnemingen 409 523belastingen en premies socialeverzekeringen 0 1overige schulden 62 79overlopende passiva 10 8totaal 481 611NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE VERPLICHTINGENDe garantieverplichtingen ten behoeve van deelnemingen en derden beliepen c 148 miljoen (ultimo 2001: c 146 miljoen). Overige nietuit de balans blijkende verplichtingen waren nihil (2001: eveneens nihil).Ten behoeve van een aantal geconsolideerde deelnemingen zijn door DSM N.V. verklaringen van hoofdelijke aansprakelijkheidafgegeven voor schulden die voortvloeien uit rechtshandelingen. Deze schulden zijn in de geconsolideerde balans opgenomen.PERSONEELIn 2002 waren gemiddeld 5 werknemers in dienst van DSM N.V. (2001: 5).BEZOLDIGING BESTUURDERS EN COMMISSARISSEN VAN DSM N.V.Aan bezoldigingen (inclusief pensioenlasten en andere verplichtingen) van bestuurders die in 2002 deel uitmaakten van de Raad vanBestuur van DSM N.V. is in het boekjaar in totaal c 3,1 miljoen (2001: c 3,4 miljoen) ten laste van het DSM-concern gekomen.In 2002 waren gemiddeld 5 bestuurders in dienst van DSM N.V. (2001: 5 bestuurders). Aan bezoldiging van oud-bestuurders is in2002 niets ten laste van het DSM-concern gekomen (2001: eveneens nihil).De commissarissen ontvingen een vaste beloning van in totaal c 0,3 miljoen (2001: c 0,3 miljoen).Heerlen, 7 februari 2003 Heerlen, 11 februari 2003DE RAAD VAN BESTUUR,DE RAAD VAN COMMISSARISSEN,P.A.F.W. ElverdingC.A.J. HerkströterJ. Zuidam H. BodtJ.G. DopperA.J.C.M. GeersC.H. van DalenO. MüllerF. Sijbesma E.J. SosaJ. StekelenburgC. van Woudenberg

79 Jaarrekening 2002OVERIGE GEGEVENSACCOUNTANTSVERKLARINGOPDRACHTWij hebben de jaarrekening 2002 van DSM N.V. te Heerlen gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheidvan de leiding van de onderneming. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de jaarrekening teverstrekken.WERKZAAMHEDENOnze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten.Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordtverkregen, dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek doormiddel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. Tevensomvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijntoegepast en van belangrijke schattingen die de leiding van de onderneming daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van hetalgehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening, dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel.OORDEELWij zijn van oordeel, dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen op31 december 2002 en van het resultaat over 2002 in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voorfinanciële verslaggeving en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9 BW2.Heerlen, 11 februari 2003Ernst & Young AccountantsWINSTBESTEMMINGIngevolge artikel 32 van de Statuten van de Vennootschap wordt jaarlijks door de Raad van Bestuur onder goedkeuring van de Raadvan Commissarissen vastgesteld welk deel van de winst wordt gereserveerd. Uit de winst na deze reservering wordt eerst eendividend uitgekeerd op de cumulatief preferente aandelen B. Ultimo 2002 waren geen cumprefs B geplaatst. Vervolgens wordtvoorzover mogelijk op de cumulatief preferente aandelen A een dividend uitgekeerd dat gebaseerd is op een dividendgrondslag vanc 10,59 en een dividendpercentage van 6,78%. Het dividend op de cumulatief preferente aandelen C, met een dividendgrondslagvan c 3,03, is vastgesteld op c 0,18 per cumpref C per jaar en is gebaseerd op een dividendpercentage van 5,82%.Het daarna overblijvende deel van de winst wordt als dividend op de gewone aandelen uitgekeerd.Voorgesteld wordt om aan de nettowinst de volgende bestemming te geven:x c miljoen 2002 2001dividend op cumprefs A en C 22 22interim-dividend op gewone aandelen 59 59uit te keren slotdividend op gewoneaandelen 118 118toe te voegen aan de reserves 989 1.216nettowinst 1.188 1.415Per gewoon aandeel wordt voorgesteld over 2002 een bedrag van c 1,75 als dividend uit te keren. Dit dividendbedrag komt overeenmet circa 23% van het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen ad c 349 miljoen plus de afschrijvingen ad c 442 miljoenminus het dividend aan houders van cumulatief preferente aandelen ad c 22 miljoen. Rekening houdend met het in augustus 2002uitgekeerde interim-dividend van c 0,58 per gewoon aandeel bedraagt het slotdividend c 1,17 per gewoon aandeel.

80 Jaarrekening 2002 www. > DSM.COMBIJZONDERE STATUTAIRE RECHTENSTICHTING PREFERENTE AANDELEN DSMIn 1989 is de Stichting Preferente Aandelen DSM opgericht.Krachtens de statuten van DSM kunnen 187.500.000 stuks cumulatief preferente aandelen B worden uitgegeven. De uit te gevenaandelen kunnen bij de Stichting worden geplaatst teneinde bescherming te bieden tegen een overval.Tussen de Stichting en DSM zijn overeenkomsten gesloten inzake plaatsing van en optie op preferente aandelen B. Dezeovereenkomsten verplichten de Stichting, respectievelijk geven de Stichting het recht, preferente aandelen B in het kapitaal van DSMte nemen respectievelijk te verkrijgen tot een maximum dat overeenkomt met 100% van het anders dan in de vorm van preferenteaandelen B geplaatste kapitaal, verminderd met één.Door de Stichting werden in het verslagjaar geen preferente aandelen B verworven.Het Bestuur is per 31 december 2002 als volgt samengesteld:Prof. Drs. F.A. Maljers, voorzitterIr. M.C. van Veen, plaatsvervangend voorzitterProf. Mr. S.C.J.J. KortmannBestuur Stichting Preferente Aandelen DSMONAFHANKELIJKHEIDSVERKLARINGDe Raad van Bestuur van DSM en het Bestuur van de Stichting verklaren hiermede dat naar hun gezamenlijk oordeel is voldaan aande ten aanzien van de onafhankelijkheid van de bestuurders van de Stichting Preferente Aandelen DSM gestelde eisen als bedoeld inbijlage X van het Fondsenreglement van Euronext Amsterdam N.V.Raad van Bestuur DSM N.V.Bestuur Stichting Preferente Aandelen DSMDSM VISION 2005 BV EN STICHTING PRIORITEIT DSM VISION 2005In 2002 zijn DSM Vision 2005 BV en de Stichting Prioriteit DSM Vision 2005 opgericht. DSM heeft de opbrengst van de verkoop vanDSM’s petrochemische activiteiten toevertrouwd aan zijn dochtermaatschappij DSM Vision 2005 BV. Dit geldt ook voor de in 2001 terbeschikking gekomen middelen uit de opbrengst van het DSM-belang in Energie Beheer Nederland BV. Doel van deze vennootschapis het beheren van voornoemde opbrengsten en de aanwending daarvan voor de realisatie van de DSM-strategie Vision 2005.DSM Vision 2005 BV heeft één prioriteitsaandeel uitgegeven aan de Stichting Prioriteit DSM Vision 2005. Voor een aantal besluitenvan de vennootschap, waaronder de besteding van de in de vennootschap ondergebrachte middelen, is de goedkeuring van deStichting Prioriteit vereist. De Stichting Prioriteit zal de voorgelegde besluiten enkel toetsen op verenigbaarheid met de strategie Vision2005: Focus and Value.Het Bestuur van de Stichting Prioriteit DSM Vision 2005 bestaat per 31 december 2002 uit de volgende personen (op dit momentallen lid van de Raad van Bestuur c.q. de Raad van Commissarissen van DSM NV):Mr. P.A.F.W. Elverding, voorzitterProf. drs. C.A.J. Herkströter, plaatsvervangend voorzitterDrs. C.H. van DalenIr. J. ZuidamIr. H. BodtDr. O.H.O. MüllerALGEMENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERSDe Jaarvergadering zal plaatsvinden op woensdag 2 april 2003 in het hoofdkantoor van de vennootschap te Heerlen,aanvang 14.00 uur.BELANGRIJKE DATAEx-dividend: vrijdag 4 april 2003Bericht over het eerste kwartaal: maandag 28 april 2003Bericht over het tweede kwartaal: vrijdag 25 juli 2003Bericht over het derde kwartaal: maandag 27 oktober 2003Jaarverslag 2003: woensdag 11 februari 2004Algemene Vergadering van Aandeelhouders: woensdag 31 maart 2004

81 Jaarrekening 2002KWARTAALGEGEVENSx c miljoen 1e KWARTAAL 2e KWARTAAL 3e KWARTAAL 4e KWARTAAL JAAR2002netto-omzet, doorlopende activiteiten 1.360 1.428 1.394 1.454 5.636netto-omzet, beëindigde activiteiten 471 558 - - 1.029bedrijfsresultaat plus afschrijvingen,doorlopende activiteiten 180 194 200 193 767bedrijfsresultaat plus afschrijvingen,beëindigde activiteiten 42 83 - - 125bedrijfsresultaat, doorlopende activiteiten 81 102 104 96 383bedrijfsresultaat, beëindigde activiteiten 12 55 - - 67bedrijfsresultaat, totaal 93 157 104 96 450financiële baten en lasten -8 -11 1 4 -14resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen 85 146 105 100 436belastingen resultaat gewone bedrijfsuitoefening -15 -27 -19 -23 -84resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen -2 1 1 -3 -3resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen 68 120 87 74 349buitengewoon resultaat na belastingen - 840 - - 840groepsresultaat na belastingen 68 960 87 74 1.189belang van derden 0 -1 1 -1 -1nettowinst 68 959 88 73 1.188per gewoon aandeel in cresultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen 0,65 1,18 0,85 0,70 3,38nettoresultaat 0,65 9,88 0,86 0,69 12,08x c miljoen 1e KWARTAAL 2e KWARTAAL 3e KWARTAAL 4e KWARTAAL JAAR2001netto-omzet, doorlopende activiteiten 1.501 1.463 1.401 1.386 5.751netto-omzet, beëindigde activiteiten 624 624 533 438 2.219bedrijfsresultaat plus afschrijvingen,doorlopende activiteiten 203 192 197 149 741bedrijfsresultaat plus afschrijvingen,beëindigde activiteiten 86 87 64 64 301bedrijfsresultaat, doorlopende activiteiten 100 91 96 49 336bedrijfsresultaat, beëindigde activiteiten 59 59 34 33 185bedrijfsresultaat, totaal 159 150 130 82 521financiële baten en lasten -28 -26 -24 -19 -97resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen 131 124 106 63 424belastingen resultaat gewone bedrijfsuitoefening -33 -23 -8 -5 -69resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen 8 5 3 -2 14resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen 106 106 101 56 369buitengewoon resultaat na belastingen 70 - - 975 1.045groepsresultaat na belastingen 176 106 101 1,031 1.414belang van derden 1 0 0 0 1nettowinst 177 106 101 1.031 1.415per gewoon aandeel in cresultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen 1,05 1,04 0,99 0,53 3,61nettoresultaat 1,79 1,05 0,99 10,67 14,50

82 Jaarrekening 2002 www. > DSM.COMTIEN JAAR DSM*BALANSx c miljoen 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993immateriële vaste activa 462 594 75 82 69 94 43 25 19 24materiële vaste activa 2.885 3.607 3.130 2.971 2.861 2.355 2.408 2.043 2.121 2.364financiële vaste activa 292 241 1.326 425 450 295 261 286 305 289vaste activa 3.639 4.442 4.531 3.478 3.380 2.744 2.712 2.354 2.445 2.677voorraden 944 1.171 1.224 1.080 979 819 754 612 580 558vorderingen 1.439 1.814 1.888 1.590 1.338 1.144 1.087 886 992 974effecten 2.014 - - - - 96 - - - -liquide middelen 960 1.148 204 159 163 362 189 708 298 359vlottende activa 5.357 4.133 3.316 2.829 2.480 2.421 2.030 2.206 1.870 1.891totaal activa 8.996 8.575 7.847 6.307 5.860 5.165 4.742 4.560 4.315 4.568eigen vermogen 5.142 4.239 3.040 2.507 2.210 2.472 2.241 2.343 1.987 1.856belang van derden 44 59 30 28 28 76 79 24 20 32groepsvermogen 5.186 4.298 3.070 2.535 2.238 2.548 2.320 2.367 2.007 1.888egalisatierekeninginvesteringspremies 32 30 27 25 29 28 38 48 64 83voorzieningen 682 809 857 760 721 734 716 691 637 681langlopende schulden 1.337 1.533 1.482 1.071 838 581 655 518 723 981kortlopende schulden:– rentedragend 599 482 870 461 781 125 101 191 90 231– niet-rentedragend 1.160 1.423 1.541 1.455 1.253 1.149 912 745 794 704totaal vermogen 8.996 8.575 7.847 6.307 5.860 5.165 4.742 4.560 4.315 4.568geïnvesteerd vermogen 4.570 5.763 4.776 4.268 3.995 3.263 3.380 2.821 2.918 3.216investeringen:– immateriële enmateriële vaste activa 503 652 615 647 585 458 484 345 168 312– deelnemingen enoverige effecten 33 - 889 2 1.351 121 259 13 36 25desinvesteringen:– immateriële enmateriële vaste activa 38 17 6 19 12 52 8 21 64 13– deelnemingen enoverige effecten 1.999 1.448 28 185 101 39 43 69 13 80afschrijvingen 442 521 503 458 470 403 341 319 363 338nettoschuld -1.038 867 2.148 1.373 1.457 344 567 1 515 853ratio’s:– netto-omzet / gemiddeldgeïnvesteerd vermogen 1,29 1,41 1,77 1,53 1,59 1,69 1,50 1,55 1,33 1,11– vlottende activa /kortlopende schulden 3,05 2,17 1,38 1,48 1,22 1,90 2,00 2,36 2,12 2,02– groepsvermogen /balanstotaal 0,58 0,50 0,39 0,40 0,38 0,49 0,49 0,52 0,47 0,41– nettoschuld /groepsvermogen plusnettoschuld -0,25 0,17 0,41 0,35 0,39 0,12 0,20 0,00 0,20 0,31* De cijfers vanaf 2000 zijn opgesteld vóór verwerking van het slotdividend; de cijfers van de voorgaande jaren ná verwerking van het slotdividend.De cijfers over 2002 zijn beïnvloed door de verkoop van DSM Petrochemicals.

83 Jaarrekening 2002WINST- EN VERLIESREKENINGx c miljoen 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993netto-omzet 6.665 7.970 8.090 6.333 6.361 5.629 4.657 4.457 4.074 3.648mutatie t.o.v.voorgaand jaar (%) -16 -1 28 -0 13 21 4 9 12 -10bedrijfsresultaat plusafschrijvingen (EBITDA) 892 1.042 1.254 1.012 1.056 948 794 1.010 643 297bedrijfsresultaat plus afschrijvinggoodwill (EBITA) 477 550bedrijfsresultaat (EBIT) 450 521 751 554 586 545 453 691 280 -41financiële baten en lasten -14 -97 -57 -69 -71 -33 -27 -27 -66 -61belastingen resultaat uitgewone bedrijfsuitoefening -84 -69 -171 -118 -108 -149 -119 -213 -10 57resultaat niet-geconsolideerdedeelnemingen -3 14 48 15 19 34 24 36 35 19resultaat uit gewone bedrijfsuitoefeningna belastingen 349 369 571 382 426 397 331 487 239 -26buitengewoon resultaatna belastingen 840 1.045 10 -13 -9 -2 -2 -1 3 -26groepsresultaat 1.189 1.414 581 369 417 395 329 486 242 -52belang van derden -1 1 -1 2 -2 - -2 - -1 -2nettowinst 1.188 1.415 580 371 415 395 327 486 241 -54dividend op cumulatiefpreferente aandelen -22 -22 -22 -19 -16 -16 -13nettowinst toekomend aanhouders van gewone aandelen 1.166 1.393 558 352 399 379 314personeel ultimo jaar(x 1.000) 18 22 22 22 23 18 18 17 19 21loonkosten (c miljoen) 1.217 1.251 1.191 1.145 1.122 883 824 761 779 818ratio’s in %:- EBIT / netto-omzet 6,8 6,5 9,3 8,7 9,2 9,7 9,7 15,5 6,9 -1,1- EBIT / gemiddeld geïnvesteerdvermogen (ROI) 8,7 9,2 16,4 13,4 14,7 16,4 14,6 24,1 9,1 -1,3- nettowinst / gemiddeldeigen vermogen toekomendaan de houdersvan gewone aandelen 26,8 42,3 22,5 17,4 19,3 17,9 14,4 22,4 12,6 -2,8EBITDA / financiële batenen lasten 63,7 10,7 22,0 14,7 14,9 28,7 29,2 38,4 9,7 4,9dividend (c miljoen) 199 199 199 172 165 148 131 111 98 25

84 Jaarrekening 2002 www. > DSM.COMINFORMATIE OVER HET GEWONE AANDEEL DSMper gewoon aandeel in c 1 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993resultaat uit gewonebedrijfsuitoefeningna belastingen 3,38 3,61 5,71 3,74 4,11 4,37 3,49 4,49 2,21 -0,24nettowinst 12,08 14,50 5,80 3,63 4,00 4,34 3,44 4,48 2,23 -0,49cashflow 16,67 19,92 11,03 8,35 8,70 8,97 7,18 7,42 5,59 2,63eigen vermogen 2 49,64 40,49 28,06 22,23 19,54 26,05 23,05 21,58 18,31 17,17dividend 1,75 1,75 1,75 1,52 1,51 1,51 1,36 1,21 0,91 0,23- interim-dividend 0,58 0,58 0,51 0,51 0,51 0,45 0,40 0,30 0,08 -- slotdividend 1,17 1,17 1,24 1,01 1,00 1,06 0,96 0,91 0,83 0,23pay-out in % van hetresultaat uit gewonebedrijfsuitoefeningna belastingen 3 54% 51% 32% 42% 36% 35% 37% 23% 41% nvtpay-out in % van denettowinst 15% 13% 32% 43% 37% 35% 38% 23% 41% nvtdividendrendement 4 3,9% 4,5% 5,1% 4,6% 5,2% 5,3% 5,7% 6,1% 4,5% 1,7%KOERSEN EURONEXT AMSTERDAMhoogste 51,25 45,15 40,10 42,08 33,79 36,00 27,44 22,37 23,67 16,52laagste 37,90 28,80 30,00 23,87 20,87 24,28 19,66 17,62 15,97 10,04ultimo jaar 43,38 41,01 37,31 39,80 27,00 28,01 25,77 19,97 20,86 16,12AANTAL UITSTAANDE GEWONEAANDELEN x 1.000ultimo 96.589 96.146 95.990 97.186 96.546 85.938 87.158 108.587 108.538 108.053gemiddeld 96.468 96.090 96.160 97.010 99.763 87.209 91.269 108.560 108.285 108.053OMZET EURONEXT AMSTERDAM(DUBBELTELLING) x 1.000 STUKS 5gemiddelde dagomzet 517 1.086 857 1.048 810 1.017 1.032 795 753 690laagste dagomzet 70 47 161 61 96 33 135 102 111 90hoogste dagomzet 1.932 5.538 6.668 8.073 3.162 5.040 11.778 3.588 3.501 2.8711 Bij de berekening van de gegevens per gewoon aandeel zijn de bedragen toekomend aan de houders van cumulatief preferenteaandelen in mindering gebracht op de resultaten en het eigen vermogen.2 De cijfers vanaf 2000 zijn opgesteld vóór verwerking van het slotdividend; de cijfers van de voorgaande jaren ná verwerking van hetslotdividend.3 De totale pay-out, inclusief dividend toekomend aan de houders van cumulatief preferente aandelen, bedraagt 57% in 2002, 54% in2001, 35% in 2000, 45% in 1999, 39% in 1998, 37% in 1997 en 40% in 1996.4 Bij de berekening van het dividendrendement is uitgegaan van de gemiddelde koers van het gewoon aandeel DSM in het verslagjaar.5 Tot en met 2001 dubbeltelling, vanaf 2002 enkeltelling.

85 Jaarrekening 2002TOELICHTING OP ENKELE FINANCIËLEBEGRIPPEN EN KENCIJFERSALGEMEENBij de berekening vanrendementsratio’s wordt voor debalansposten uitgegaan van hetgemiddelde van de beginstand en deeindstand in het betreffende jaar.TOTAL SHAREHOLDER RETURN(TSR)Total Shareholder Return iskoersontwikkeling plus dividend.De kencijfers per gewoon aandeelworden berekend op basis van hetgemiddelde aantal uitstaande gewoneaandelen (bepaald op dagbasis), metuitzondering van het eigen vermogenper gewoon aandeel, waarvoor hetaantal uitstaande aandelen ultimo jaarwordt genomen.Bij de berekening van de gegevens pergewoon aandeel en het kencijfer‘nettowinst in procenten van hetgemiddeld eigen vermogen toekomendaan de houders van gewone aandelen’zijn de bedragen toekomend aan dehouders van cumulatief preferenteaandelen in mindering gebracht op deresultaten en het eigen vermogen.DEFINITIESGEÏNVESTEERD VERMOGENHet totaal van de boekwaarde vanimmateriële en materiële vaste activa,voorraden en vorderingen, verminderdmet de niet-rentedragende kortlopendeschulden.INVESTERINGENDeze omvatten de investeringen inimmateriële en materiële vaste activa,alsmede de verwerving vandeelnemingen en overige effecten.DESINVESTERINGENDeze omvatten de desinvesteringen inimmateriële en materiële vaste activa,alsmede de verkoop van deelnemingenen overige effecten.NETTOSCHULDHet totaal van de langlopendeschulden en de rentedragendekortlopende schulden, verminderd metde effecten en de liquide middelen.ROI (RETURN ON INVESTMENT)Bedrijfsresultaat in procenten van hetgemiddeld geïnvesteerd vermogen.

86 Jaarrekening 2002 www. > DSM.COMINDEXAaandeelhoudersinformatie 48, 84aandelenkapitaal 62achtergestelde leningen 65afschrijvingen 69afschrijvingstermijnen 52agio 64Bbedrijfsgebouwen en terreinen 59bedrijfslasten 13, 69bedrijfsopbrengsten 69belangrijke data 80belastingen 71belastinglatentie 64, 72beloningsgegevens 42beurskoersen 84bezoldiging 78bouwrente 70buitengewoon resultaat 72Ccashflow 14clusters 45crediteuren 67Ddebiteuren 61definities 85dividend 14, 79Eegalisatierekeninginvesteringspremies 64eigen vermogen 62energie-efficiency 9externe kosten 69Ffinancial lease 60financiële baten en lasten 70financiële instrumenten 73financiële vaste activa 60, 76financiering 14Ggarantieverplichtingen 67geactiveerde productie voor heteigen bedrijf 69goodwill 52, 59groepsvermogen 62grond- en hulpstoffen 69Hhuurverplichtingen 67Iimmateriële vaste activa 59ingekochte eigen aandelen 62investeringen 14Kkas, bank, giro 61kosten uitbesteed werk 69kredietfaciliteiten 73kredietrisico 73Lliquide middelen 61lonen en salarissen 69Mmachines en installaties 59materiële vaste activa 59, 76middelen aangewend voorinvesteringsactiviteiten 56middelen uit bedrijfsactiviteiten 56middelen uit financieringsactiviteiten 56Nnetto-omzet 68niet uit de balans blijkendeverplichtingen 67, 78Oobligatieleningen 65octrooien 59optierechten 44, 63Ppensioenen 64personeelsbezetting, gemiddeld 70Rrentebaten 70rentelasten 70renterisico 73Sschulden kortlopende 67, 78schulden, langlopende 65, 77Vvalutarisico 73voorzieningen 64, 77vorderingen 61vreemde valuta’s, omrekening 52Wwettelijke reserve ingehoudenwinst deelnemingen 77wijziging in voorraden gereedproduct en halffabrikaten 69winst per aandeel 84Zzekerheden i.v.m. schulden 66

JAARVERSLAGHet jaarverslag is ook in het Engels beschikbaar. Exemplaren van hetjaarverslag 2002 kunnen telefonisch (0800 - 0233480) ofper e-mail (ORDER@SERVICEBUREAU.NL) worden aangevraagd.INTERNETDe informatie uit dit jaarverslag is ook te vinden op de website van DSM:WWW.DSM.COM. U kunt het jaarverslag online bekijken en in delen afdrukken.INFORMATIEOverige publicaties en informatie:• Internet:> WWW.DSM.COM• Triple P Verslag 2002• Business Value (bulletin voor particuliere beleggers)CONTACTInstitutionele en particuliere beleggers en financiële analisten kunnen contactopnemen met:DSM, Investor Relations, Postbus 6500, 6401 JH Heerlentel. 045-5782477, fax 045-5713741INVESTOR.RELATIONS@DSM.COMAndere geïnteresseerden kunnen contact opnemen met:DSM, Corporate Communications, Postbus 6500, 6401 JH Heerlentel. 045-5782424, fax 045-5740680MEDIA.RELATIONS@DSM.COMCOLOFONProductie:DSM, Corporate CommunicationsDSM, Communications Support Center