1983 nummer 4 - Vogelwerkgroep Nijmegen

11/Redactie: Lies RegheynJohan ThissenRedactieadres: Hobbemaweg 118, 6562 C\'1 GroesbeekDistributie: Wim Melenhorst, Gen. Gavinstraat 386585 WN Mook, tel. 08896-2206Illustraties: Dick Heg, Jero~n Helmer,Pieter-Paul van LaakeGANZENFOLDERVAN DEBIESrUURSTAFElER WORDEN NOG DRINGErm BEZORGERS VOOR DE GANZENFOLDER GEZOCHT (ZIE VORIGE MOURIK)!VEEL TE WEINIG MENSEN HEBBEN ZICH BIJ ONDERGETEKENDE OPGEGEVEN!BEDENK DAT DEZE ACTIVITEIT EEN BESLUIT VAN DE LEDENVEJlGADE'lI!"G1'3'Johan ThissenHobbemaweg 1186562 CW Groesbeek·tel. .08891-5852Overname van (gedeelten) van artikelen of van illustraties is uitsluitgestaan met bronvermelding en schrifteliJ'ke toeste m' d end toemang van e auteur.Aanwijzingen voor auteurs:ARTIKELEN - De redactie is bereid U biJ' te staan don er andere inzake het verzamelenvan literatuur_ en archiefgegevens.Tikwerk kan door ons gedaan worden.Wanneer U het zelf tikt - Duidelijke, scherpe letter!Geen versleten lint, machine schoonmaken ofeen wegwerp-carbonlint gebruiken.Tikken op gewone A4-vellen.Kantlijn links én rechts 2 cm,onder en boven 2,5 cm.Dicht opean tikken (regelstelling 1)ILLUSTRATIES: P~~tekeningen met Oost-Indische ~nkt op wit papier of transparantB~J voorkeur ongeveer 1,5 tot 2maal de grootte waarop ze afgedruk~moeten worden.I N HOUDHuishoudelijkemededelingenVeldwaarnemingen juli-oktober 1983TrefkansRoodborsttapuitScholle-Salmorth jaren twintigNestkasten Mill 1983Zeeland oktober 1983Wales zomer 1983Rivierentellingen maart 1983Recensie Vögel des Rheinlandes121124127130135140141142144BESTUURSSAMENSTELLINGRein Böhmer heeft het bestuur om persoonlijk redenen verlaten. Het bestuur streefter naar zijn plaats op te vullen in de voorjaarsvergadering.BROEDVOGELINVENTARISATIEHet bestuur heeft,mede naar aanleiding van het besluit van SO'JONjCOV om de territoriumkarteringte kiezen, besloten om als vogelwerkgroep mee te gaan doen aan hetnieuwe broedvogelmonitoringproject van SOVONjCOV. Raymond Schuurkes en Henk deVries zullen een voo~tel doen wat betreft het te onderzoeken gebied. Voor inspraaken inlichtingen kan men zich tot hen wenden.REDACTIONEELLies Begheijn kan de ko~ende maanden wei nlg tijd besteden aan typewerk voor deMourik. Uw redactuer zoekt een persoon, die voorlopig. een gede.elte van haar taakkan over.nemen.Het ingesloten losse vel vervangt een foutief ge dr-ukt blad van de vorige Mourik.Het ingelegde artikel voer vogels van Bottendaal hoort bij Mourik nr. 2 van dit jaar.

lis-FuutRoodhalsfuutAalscholverKwakPurperreigerOoievaarZwarte OoievaarLepelaarGrauwe GansBergeendSmientKrooneendTafeleendKuifeendEidereendVlELDWMR.NIEM~NGEN12- 8 .1 ex. Lindenholt (HM)13-10 1 ex. overgangskleed Oude Maasarm Boxmeer (DH,MA)sept-okt. naar N en Z vliegende groepen langs de Maas tussenGennep en Vierlingsbeek (div.)6- 7 1 ex. Groenlanden-Bemmelse Waarden (PB)27- 7 1 juv. ex. Oude Maasarm Boxmeer (MA)eind aug. 1 ex. Winssense Waarden (RB)6- 6 1 ex. Groenlanden. (MD)21- 8 4 ex. naar ZO 't ZeI der Gennep (WH)29- 8 1 ex. naar W Winssense waarden (RB)30- 8 2 ex. Tien Geboden (FB) trek18- 8 4 ex. trek Zetten (FN)30- 9 99 ex. Kaliwaal-Ooypolder (PB)deze tamme populatie bestond 1980 uit + 40 ex.14- 8 1 p. & 6 zeer jonge pulli Kaliwaal-Ooypolder (PB)21-109- 827- 81983Laat broedgeval mogelijk veroorzaakt door laat hoogwater.2 ex. naar N Oude Maasarm Boxmeer (MA)1 ex. in eclipskleed Bisonbaai-west (CS)2 ex. Kaliwaal-Ooypolder (MD)broedpogingen in de Millingerwaard en de Groenlanden;waarschijnlijk beide mislukt door hoogwater.12- 8 1 ex. Lindenholt (HM)juli 1983 drie broedgevallen Lindenholt (HM)25- 9 1 ~ Oude waal-Ooypolder (CS,DH)vanaf 6-10 1 ~ stuw sambeek (DH,MA)Zwarte Zeeëend 30- 7 t/m + 15- 8 1 0 Kraayenbergse plassen (LG)Grote Zeeëend 8-10 1 ~-Maásbrug G~ave (LG,RBö)Grote Zaagbek 30- 9 1 0 Oude Maasarm Boxmeer (MA)Rode Wouw 24- 9 1 èd. ex. naar ZW Nederrijk (CS,JH)Blauwe Kiekendief 23-7 1 ~ overvliegend Ullingse Bergen (St. Anthonis) (FK)VisarendSmellekenRoodpootvalkBoomvalkPorseleinhoenKwartelkoningKraanvogelScholeksterKluutKleine PlevierGoudplevier.7- 8 1 ~ overv1. Erlecomse Waard (FN)15- 8 1 ad. ex. naar Z Kaliwaa1-0oypolder (\'IV,DH,MA)21- 8 1 ex. naar W Ka1iwaa1-00ypolder (PB)5- 9 1 ex. Oude maas arm Boxmeer naar NO (WH)21/25-9 1 ex. Kaliwaal-Leeuwen (FN)10-10 1 ex. vl. boven Raam Achterdijk Mill (LG)20- 9 1 2 Ih 11 ingerwaard (JH)29- 9 1 0 Noorderelland Boxmeer (MA)1-10 1 ~+Erlecomse Waard (JH)30- 9 1 juy. ex. Erlecomse waard (PB)19-10 1 ex. naar Z Maas-Waalkanaal Hatert (FS)1983 op ongeveer 14 plaatsen roepende ~~ in de Ooypolder, in hethele rivierengebied meer dan 100.Voor de Tiengeboden-Ooypolder ongeveer 5 p., waarvan 3 metjongen (vnl. JH)3- 7 1 ~ r. Circul van de Ooy in laatste niet gemaaide hooiland (JH)21-10 8 ex. naar WZW Holdeurn (CS)t/m 6-10 1 ex. foer. Horddonken Vortum (DH)16- 7 1 ex. Gendtse waarden laatste waarneming (PB)11- 9 4 ex. foer. grindkuilen Mill (LG)17-10 1 ex. Bisonbaai-west (DH,MA)5- 8 7 ex. Grote Siep Gennep (Re)6-10 4 ex. stuw Sambeek (DH)15- 7 1 ex. huissense waarden (OH)Zilverplevier 10-10 1 ex. Millingerwaard (PB)Kievit 30- 9 + 10.000 ex. op één akker Botse straat-OoypolderKanoetstrandloper 13- 9 1 ex. overgangskieed Milingerwaard (Ha)Temmincks Strandloper 25- 9 1 ex. Mil1ingerwaard (PB,Ha)Bonte Strandloper 19- 9 1 ex. Groene Heuvels Bergharen (RB)22- 9 t/m 23-10 1-3 ex. Oude Maasarm Boxmeer (DH,~~)KemphaanBokjeGruttoRosse GruttoRegenwulpWulpGroempootruiWitgatjeOeverloperDwergmeeuwter30- 9 26 ex. Millingerwaard (PB)16-10 50 ex. slaapplaats Millingerwaard (OH ,PB)20- 9 1 ex. Tien Geboden (JH)5- 7 239 ex. Erlecomse Waard/Kaliwaal-Ooypolder (PB)23- 9 1 ex. Millingerwaard (JH)16- 7 2 ex. naar W Erlecomse Waard (PB)7- 8 700 ex. slaapplaats Erlecomse Waard (PB)juli-aug-sept. regelm. 1 ex. Maas Gennep-Vortum (div.)21- 8 t/m 9- 9 1 ex. zeer licht tot albino Millingerwaard (div.)10- 9 1 ex. foer. grindkuilen Mill (LG)11- 7 2 ad. & 3 juv. St. Jansbeek Vortum (DH)18- 9 + 10 ex. Mi1lingerwaard (JH)24- 7 51 ex. Erlecomse Waard/Kaliwaal-Ooypolder (PB)21- 8 1 juv. ex. Erlecomse Waard (CS,JH,PB)23- 8 I ex. Oude Maasarm Boxmeer (MA)Kleine Mantelmeeuw 7- 8 1 ex. 1·laasGennep (Re)20- 7 1 ex. Kaliwaal-Ooypolder (AE)Geelpootzilvermeeuw I ex. Kaliwaal-Ooypolder (RB)Grote mantelmeeuw 2-10 1 ex. naar Z ~Iaas bij Groeningen (DH)Turkse Tortel 22- 9 150 ex. station EIst (PBe)Velduil tot 14- 8 1 ex. omg. Kraayenbergse Plassen (LG)28-10 1 ex. naar NO Boxmeer (MA)IJsvogel18- 7 2 ex. baltsgedrag Groene Water-Jansberg (JJ)Waarnemingen van de Oude Waal-Ooypolder, Groenlanden,Kekerdomse Waard, Ooyse Graaf (mogelijk soms hetzelfde ex.),Groeningen, Oude Maasarm Boxmeer, Paesplas Gennep, DefensiekanaalMill.Draaihals 23- 9 1 ex. Noordereiland Boxmeer (~~)Kleine Bonte Specht 1- 7 1 ex. Groenlanden (MD)OeverzwaluwDuinpieperBoompieperGraspieperWaterpieper14- 7 1 ex. r. eigen tuin Gennep (Re)1983 146 bewoonde holen Kraayenbergse Plassen (TV)21- 8 2 ad. ex. Ullingse Bergen (St. Anthonis) (FK)16- 9 1 juv. ex. Waaluiterwaarden Beunigen (RB)20&23- 9 resp. lex. en 1 ex. naar WZW Holdeurn (CS,RF)23- 9 25 ex. trek in 2Y, uur Holdeurn (CS)26- 9 342 ex. trek in 2Y, uur Holdeurn (CS)24- 9 1 ex. naar ZW Holdeurn (CS)22-10 1 ex. Horddonken Vortum (DH)23-10 3 ex. trek Maas bij Groeningen (DH)23-10 1 ex. Millingerwaard (CS)Grote Gele Kwikstaart relatief veel waarnemingen dit najaar11 ex. Maas-Groeningen, 1 ex. Mazenburg Heyen, 1 ex. StuwSambeek, 2 ex. Oeffeltse Raam, 1 ex. Genneperhuis, 1 ex.Noordereiland Boxmeer, 4 ex. Oude Maasarm Boxmeer, 1 ex. DefensiekanaalMill, 4 ex. Hogewaldseweg Groesbeek, 19 ex. Holdeurn,3 ex. Tein Geboden, 1 ex. 't Meertje-Ooypolder, 2 ex.uiterwaarden Beuningen.Totaal 51 waargenomen, waarvan 40 overtrekkend.Ter vergelijking: dezelfde periode 1982 11 waargenomen ex.Paapje 20- 9 15-20 ex. Groene Weg Leuth (JH)Roodborsttapuit 1983 geen enkel 'territorium meer bezet van de in l~ourik jrg. 1979TapuitBeflijsterKramsvogel1-1026'- 89-107- 711- 715- 726- 7nr. 2/3 beschreven 15 territoria rond Wychen (RG)2 ex. volkstuintencomplex Lindenholt (FS)meer dan 20 ex. Ullingse Bergen-St. Anthonis (FK)1 ~ Paesplas Gennep (WV)1 ex. Groenlanden (OH)1 ex. Maasheggen Vierlingsbeek (DH)enkele ex. Zyfflich (JJ)2 ex. Boxmeer (MA)

Sprirlhaanrietzanger 5- 8 1 ~ z. Oude Waal-Ooypolder (GV)Rietzanger 15- 7 2 ex. Paesplas Gennep (WH)Kleine Karekiet 20- 9 1 ex. Kolenbrandersbos Millingerwaard (JH)Tjiftjaf 31-10 ~ ~ z. Maas-Waalkanaal Hatert (FS)Bonte Vliegenvanger 1983 veel meer dan in 1982 in nestkasten van boswachterijSint Anthonis (FK)Zwarte Mees 23-101 ex. Millingerwaard (JH)VlaamseGaai4- 97- 91983Bonte Kr-aa L 22-1022-1022-10Putter 10- 99-10Barmnijs23-10Kruisbek1983GoudvinkOrtolaanIs elders invasie-ach tig waargenomen.1 ~ foer. Maldens Vlak (DH)1 ex. naar Z Holdeurn (CS)invasie bijv. 4-10 47 ex. trek in 2Y, uur Holdeurn(CS)elders ook veel waargenomen1 ex. naar 0 Groènirtgen (DH)1 ex, naar ZW Holdeurn (CS)1 ex. naar Z Diepen-Jansberg (JT,HV)Ter vergelijking eerste waarnemingen in resp. 82,81,80 en 79:18-10, 23-10, 18-10, 23-10.50 ex. Kekerdom (JH)34 ex. flaasheggen Groeningen (DH)1 ex. naar ZW Maas Groeningen (DH)invasie.~~arnemingen het gehele jaar. In april paren metjongen in het Reichswald. Invasie vanaf + 10 juni.In ons gebied beperken de meeste zich tot de stuwwal en debossen rond Groesbeek.Op dit moment houden zich nog steeds groepjes op op verschilleendeplaatsen. Let op aangevreten sparrekegels en populieren!29-10 ! 10 ex. Brestbos Boxmeer (MA)20- 9 2 ex. overvl. Holdeurn (CS)H11: H. Meekes MD: M. v. Dongen OH: O. v. HoornDH: D. Heg LG: L. Geraets Ha: W. HagemeijerMA: M. Aarts RBö: R. Böhmer AE: A. v. EckPB: P. Brouwer JH: J. Helmer PBe:P. BergakkerRB: R. Bouwman FK: F'.v. Kalleveen JJ: J. JacobsWH: W. Hesen WVo W. Verpoort TV: T. Verbiesen.F'N: F . Nillesen F'S: F. Snel RF': R. FoppenCS: C. v. Swaay Re: M. Reijnders RG: R. GorissenGV: G. Verkley F'B: F. BloemendaalAlle inzenders weer van harte bedankt! !De volgende aflevering zal de maanden november tot en met februari omvatten.'liaarnemingen graag zo snel mogelijk na 29 februari inzenden! !==========Peter BrouwerPater Brugmanstraat 496522 EH Nijmegentel. 080-220618TREFKANS ROOOBORSTTAPUITDe Roodborsttapuit is een vogeltje, waaraan door enkele leden van onze vogel werkgroep(o.a. echtpaar Hermsen, Rob Gorissen, Dick Visser en ondergetekende) specialeaandacht wordt besteed. Dit komt vooral voort uit het feit, dat het een mooi beestjeis, dat sterk in aantal achteruit gaat en karakteristiek is voor bepaalde landschapstypenin deze omgeving. Voor de sterke achteruitgang hoef je alleen maar even na telezen wat in dit nummer in de Waarnemingenrubriek onder Roodborsttapuit staat. InNederland is deze soort karakteristiek voor heidevelden, jonge bosaanplantingen,de duinen en cultuurlandschappen met verspreide struikjes, greppels of andere vormenvan kleine oneffenheden in het landschap in het zuiden en oosten van het land. Terwijlin de eerste drie soorten terreinen de 'aantallen niet achteruit gaan, is dit in cultuurlandschappenwel het geval. Hei is niet duidelijk hoe dit komt.De volgende factoren kunnen een rol spelen:1) ongeschikt worden van broedplaatsen door het verdwijnen van bepaalde landschapselementen,zoals struikjes of greppels2) vermindering van het voedselaanbod (vnl. grote insecten) door het moderne agrarischebeheer3) vermindering van het broedsucces door vernieling van nesten als gevolg van bijvoorbeeldintensief beheer van greppelkanten.De RoodborsttaDuit is een liefhebber van verschillen. In onze omgeving broedt hijrelatief veel in de overganszones van pleistoceen naar riveierdalen. In Zeeuws-Vlaanderenloopt een lint van territoria langs de grens zand-klei. Genivelleerde landschappenvindt hij niet aantrekkelijk. Extensivering van het gebruik van terreinenkan tot een toename leiden. Zo werden in 1981 in braakliggende stukjes langs de Palkerdijkin de Lindenholt (vlak voor de woningbouw) 6 broedparen vastgesteld (med.D. Visser). Toen het gebied nog agrarisch gebruikt werd, waren hier 3 territoria.De vegetatie in de braakliggende plekjes was nogal ruig. Verder was er wat grondverzet en op hoopjes gezet.Opmerkelijk is dat onlangs verschenen regionale avifauna's spreken over gelijk blijvenof lichte vooruitgang ook in de cultuurlandschappen. De achteruitgang is blijkbaar eenrecent verschijnsel. In ons werkgebied is het omstreeks 1980 begonnen.T~EfvA11I'10Tl'et \"'0""\:\aoc\bo r,t ~Clpt)ltIJ?~O~.~~--~~------~lC~·--=---------~Jo~__~~~_lIU~_~ER

128HarderwijkEde~~ overwegend bos!.é:::>dgrote, openheidecomplexenII I I II 15 I 16 1 17 I II~I ~ 0'"''I I 'I I z • ':'o 4 8km12Het zou mooi ZlJn als meer personen serieus Roodborsttapuiten gingen inventariseren.Dan moet men wel weten hoe dit het best gedaan kan worden. De trefkans vaneen Roodborsttapuit is minder dan wel wordt aangenomen. De meeste zingen zeer vroeg.Het begint een uur vóór zonsopgang en is vaak al voor het aanbreken van de dagweer verstomd. In het vroege voorjaar zijn excursies buiten de zeer vroege ochtendurenongeschikt om Roodborsttapuiten in terreinen, waar er veel zitten, te inventariseren.Afgelopen heb ik op de Veluwe 18 stukjes heide van elk ongeveer 100 ha geinventari-·seerd (zie kaart). Hoewel deze inventarisatie niet speciaal op deze soort was gericht,werden 38 Roodborsttapuitterritoria vastgesteld. Bij een globale broedvogelinventarisatievan de gehele Veluwe (120 •.000 ha!!l in de jaren zeventig werden maar 48 tot52 territoria opgemerkt. Ik bezocht de proefvlakjes om de twee weken (drie op eenochtend), in totaal negenmaal.In een grafiek is uitgezet in welk gedeelte van de territoria in de loop van hetvoorjaar Roodborsttapuiten opgemerkt werden. Na de zangpiek in maart en april volgdeeen afname van de activiteit begin juni (nesten met eieren?). In de loop van meisteeg de trefkans weer door frequent alarm (jongen?). Dit alarm, dat wel wat lijktop het op elkaar tikken van steentjes (Eng: Stonechat!) kun je in tegenstelling totde zang, die voor mij lijkt op iets tussen een Grasmus en een Roodborst, de hele daghoren. Mijn tochten stopten na week 26. In verband met het tweede en het eventuelederde broedsel is daarna weer een opleving van de activiteit te verwachten.Inventarisaties speciaal gericht op Roodborsttapuiten kunnen het best als volgt verr-ich t worden -MAART-APRIL één uur voor zonsopgang tot zonsopgang letten op zangMEI-. JUNI-JULI-AUGUSTUS: gehele dag letten op alarm.Zowel de zang als het alarm kunnen door de modale vogelaar tot op maximaal 100 metergehoord worden.Johan ThissenHobbemaweg 1186562 CW Groesbeekps. Door afwijkingen in de begrenzing van de proefvl~

I"SO/3/SCHOLLE-SALMORTH JAREN T\lJINTIGTen noordwesten, van Schenkenschanz en direct ten oosten van het noordeli jkstepuntje van het gedeelte van onze provincie (JT: Rheinland, zie in deze Mourik blz.36), dat op de linkeroever van de Rijn ligt, ligt tussen de Rijn en de zogenoemdeOude Rijn een naar het noordwesten spits toelopend schiereiland, dat in de volksmondeenvoudigweg "het eiland" wordt genoemd. (JT: dit is het gedeelte van Salmorth,dat tegenwoordig die Scholle wordt genoemd) Het vormt het meest westelijkedeel van Salmorth. Aan de kant van de Rijn wordt dit schiereiland begrensd door eenmin of meer brede zand- of kiezelstrook,'aan de kant van de Oude Rijn daarentegendoor een dicht oeverstruweel, dat bestaat uit wilgen, riet, zeggen, biezen en anderemoerasplanten. Een overeenkomstige wildernis, die nog eens meer dan tweemaal zobreed is, ligt op de andere zijde tegen het kiezelstrand van de Rijn. Midden overhet schiereiland loopt een wigvormige strook grasland, die een voortzetting is vanhet weiland en hooiland van Salmorth. Afgezien van enkele oude knotwilgen en populieren'is het schiereiland boomloos. De noordwestpunt is een tamelijk droog weilandmet veel distels en een eenzame populier.Dit stukje grond, dat ligt aan een van de drukste verkeersaders van de wereld,wordt het gehele jaar door slechts weinig mensen betreden. Stampend, brullend enschuimend trekt het gewoel van de rusteloos werkende mensheid dag en nacht ononderbrokenhier voorbij, terwijl hier in een toch afgezonderde eenzaamheid een vogelwereldvoorkomt, zoals de Rijn althans in het traject door onze provincie vrijwelnergens anders kent. Verscheidene plassen aan de westelijke kant met brede modderige'oevers, die veelal omgeven zijn door oude wilgen, verlokken allerlei gevogelte tottot een korter of langer verblijf. Al in het vroege voorjaar, vaak reeds midden'maart,landen hier groepen Koperwieken. Plotseling vallen ze uit de hemel; kwetterend, babbelenden zacht fluitend brengen ze een tijdje leven in de oude wilgenbosjes rondde plassen. Je zou niet denken dat zeop hun eenzame broedplaatsen in het hogenoorden een lied laten horen, dat zetot de Zanglijsters van het noordenmaakt en dat hen bij de oude meesterLinnaeus de soortsnaam Turdus musicusopgeleverd heeft, èie men in onze vogelboekenaan de Zanglijster verleent, terwijlhier de Koperwiek meestal Tu r-dusiliacus genoemd wordt. Na een kort verblijfverdwijnen deze gasten uit hetnoorden weer net zo snel als ze gekomenzijn. Van de andere lijsters laat alleen'de Merel zich af en toe zien naar hetschijnt zonder tot broeden te komen. De verwante Roodborsttapuit en het Paapje broedenwel in dit terrein. De eerste ziet men al zeer vroeg in het voorjaar, váak rondmidden maart, op een distel of op de top van een wilgenstruik zitten, druk met zijnstaart wippend en als een Gekraagde Roodstaart lokkend, om ons bij dichte naderingwantrouwend te bekijken en zo snel mogelijk naar een plekje verderop weg te vliegen.Iets later, meestal pas in de tweede heflt van april, verschijnt zijn nauwste verwant,het zojuist genoemde Paapje, om ook me te en i vanaf een hoge stengel zijn liedje, datweliswaar aan de Gekraagde Roodstaart herinnert, maar wat aangenamer is, te latenklinken. Het is wel wat minder schuw dan de Roodborsttapuit, maar houdt toch onzenadering zelden tot op enkele passen uit. Het wipt dan ook met de staart en kniktvoortdurend door zijn knieën om uiteindelijk steeds weer naar een ander hoog punt tevliegen, waar het dan steeds zo gaat zitten, dat het de achtervolger zijn mooie borstmet een roestrode waas toekeert. Alleen als doortrekker laat zich soms op de plaatsenmet kort gras in maart of april de Tapuit zien. Op de herfsttrek is deze vogel nogniet 'door mij waargenomen. De verwante Roodborst en ook de Blauwborst broeden hierwel; de laatste zelfs in meerdere paren. De eigenaardige lokroep van de Blauwborst,die bestaat uiteen teer "fied fied" en een fel "tack tack" kan het oplettende ooral eind maart,uit het dichte wilgenstruweel bereiken. Heeft men veel geluk, dan zietmen hem ook wel een keer op een iets neer open plek zo snel lopen, dat men zoumenen dat er een kleine pluimenbal over de grond snort. Men heeft de meeste kansom hem te zien, wanneer hij zijn merkwaardige liedje, dat soms bijna tweestemmigklinkt, laat horen. Want dan gaat hij graag een beetje geëxponeerd op een lagestruik zitten. Anders voert de vogel een tamelijk verborgen leven. Hij kan beginapril op ons schiereiland het meest waargenomen worden, omdat dan de struiken nogtamelijk open zijn en er in die tijd ook nog vele exemplaren, die in het noordenbroeden, doortrekken. Van de andere lijsterachtigen laat zich hier alleen nog nietzelden de Gekraagde Roodstaart zien, die echter waarschijnlijk op de linkeroevervan de Oude Rijn broedt.De Heggemus broedt hier weliswaar schijnbaar in zeer kleine aantallen wel. Ik hebhaar nest weliswaar tot nu toe nog niet gevon~den, maar ik heb haar wel herhaaldelijk zingendin de top van een struik of in april en mei enook nog wel later voedselzoekend op drcge plekkengezien. Onze grasmussoorten Zwartkop, Tuinfluiter,Grasmus en Braamsluiper heb ik alleenop doortrek waargenomen; het terrein is voorhen blijkbaar niet als broedplaats geschikt.Van de loofzangers treden vooral Fitis en Tjiftjafin de trektijd op; als broedvogel komt al~leen de laatste in aanmerking. Fluiter en Spotvogel moeten tot de doortrekkers gerekendworden. Hetzelfde geldt voor de Grote Karekiet en de Kleine Karakiet. De Rietzangeris daarentegen in ieder geval broedvogel; men kan hem soms net als een Boompieperzingend een eindje boven de moeraswildernis zien opstijgen. Enkele malen hebik in april op de vroege morgen Kunnen'waarnemen, hoe de zeldzame'Waterrietzangerdichtbij de grond zittend in een wirw~ van overjarig riet zijn bekoorlijk, grasmusachtiglieàje voordroeg. Hij kan echter wel ook hier alleen als doortrekker aangemerktworden. Zo niet de Sprinkhaanrietzanger, hij is in ieder geval broedvogel00 het schiereiland en het terrein is voor hem als het ware gemaakt. Vaak kan menv~af eind april zijn zonderling gesnor op verschillende plaatsen vernemen bij uitstekop rustige avonden.Natuurlijk ontbreekt ook de Winterko~ing met zijn grote aanpassingsvermogen niet.Zijn geheel uit dor wilgenloof geboud nest vond ik in het dichte kreupelhout kunstigvastgemaakt aan de loten van een anderhalve meter hoge wilg. Van de familie der mezenkomt de Koolmees niet zelden voor, hetzelfde geldt voor de Pimpelmees; de Glanskopmeesis algemener. Ik geloof niet dat een van deze soorten hier broedt. Ik zoudi teerder wi llen aannemen van de Maty,opmees, wier langgerekt "pèh pèh" tamel ijkvaak te horen is. Deze soort, die elders zo zeldzaam is, ziet men ook hier nog hetmeest in de herfst. (JT: Neubaur (1957'; merkt op, dat deze soort lang niet zo zeldzaamis in het Rheinland als in het begin van deze eeuw leek) In deze tijd glippenook geregeld kleine groepjes Staartmeze~ door het wilgenstruweel. Hoewel het schiereilandmaar heel bomen bezit, ontbreekt de Boomkruiper niet, maar ofschoon ik nogafgelopen zomer een groepje van vier nog niet lang uitgevolgen jongen heb waargenomen,geloof ik toch niet deze soort hier broedvogel is.Al in het vroege voorjaar beleeft de bezoeker van de Rheinwinkel veel plezier vande helemaal niet schuwe Gele Kwikstaarten, die de gehele zomer tot in september eensieraad zijn van de graslanden. "Als grote bloemen schitteren de prachtig gele mannetjes,wanneer ze wippend op hoge plant en hun heldere roep laten horen," merkt OttoKleinschmidt treffend op. Ze horen ongetwijfeld tot de lieflijkste vertegenwoordigersvan onze inheemse vogelwereld. Bijzonder aardig komen ze tot hun recht, wanneerze in het gras rondlopen en met gestrekte hals een ongewerveld dier besluipen, omhet dan plotseling met een snelle sprong te vangen, want vooral in het vangen vanvliegen zijn ze zeer handig en ze weten hun prooi beter dan welke andere vogel ookin de lucht te grijpen. Zo zijn ze dan ook hier net als elders voortdurend metgezellenvan het weidende vee. Daar ze hun nest steeds in een uitholling in de bodem,meestal in het gras, bouwen, ontbreekt het hen hier net aan nestgelegenheid. DeWitte Kwikstaart daarentegen komt waarschijnlijk alleen als gast af en toe van degebieden links en rechts van de Rijn hier, en dan ontstaat er meestal een strijdmet de Gele Kwikstaarten, waartegen ze naar het schijnt het recht van de sterkste

De Oeverloper broedt in de Rheinwinkel, want ik zijn nest met 3 eieren in mei opde grond tussen het wilgenstruweel gevonden en ik verwonder- me, dat hij volgensvan Pelt Lechner in Nederland niet als broedvogel voorkont. Nu eens trippelt hijlangs de oever van de poelen, dan op de zand- en grindbanken tussen de kribben,dan weer op de stenen beschoeiing van de Oude Rijn of hij vliegt met een schrilgeluid over het water weg. Ook op de bodem onder de wilgenstruiken loopt hij graagrond en hij gaat soms zelfs op de takken zitten. Het Witgatje verschijnt helemaalneit zelden in rlenazomer en de herfst bij de poelen. Het valt met name bij het opvliegenop door het blinkend wit van de stuit en de staart en door zijn mooiezilverachtige gefluit, dat het gaarne in de vlucht laat horen. Een keer heb ik ookde kleiner Bosruiter verrast en wel in een groep van vijf exemplaren; de vogelsvlogen echter meteen met een heldere roep weg. Vaker vertoont zich de Tureluur,vooral in de herfst en enkele keren heb ik in de nazomer en de herfst de Groenpootruiterontmoet, die als broedvogel voor Duitsland helemaal niet in aanmerking komt.De Watersnio kan men vaker waarnemen, maar ook alleen in de trektijd; dit laatstegeldt ook voor de Bontbekplevier. De Kleine Plevier kan daarentegen tenminsteals tijdelijke br-o edvoge I genoemd worden, want hij heeft in de laatste jaren nietver van het strand zijn nestkuiltje gedraaid en jongen grootgebracht; hij schijntvan het gezelschap van de Dwergstern te houden. De Goudplevier heb ik in de Rheinwinkelnog niet gezien, maar wel al een keer dood gevonden in oktober langs de spoorbaantussen Kleef en Donsbrüggen. De Kievit verlevendigt in de zomer en de herfst inscharen de weilanden met kort gras en ook met zij duikel vluchten de lucht boven hetschiereiland en de omringende wateren, zodat hij in belangrijke mate bijdraagt aande indruk van het landschap.Als de aanzienlijkste, maar tegelijkertijd ook als een van de zeldzaamste gastenvan dit relatief eenzame en toch door luidruchtig drijven ombruist aardhoekje moetde statige Wilde Zwaan beschouwd worden, die in de vorige winter, toen alle staandewateren al toegevroren waren, hier herhaaldelijk met vijf of zes stuks tussen dekribben pleisterde en de natuurvriend zowel in rust als ook bij het opvliegen eenprachtige aanblik bood. Vaak kan men in de winter of ook in de late herfst hoog inde lucht in grote scharen de Rietgans voorbij zien trekken, nu eens in de bekendewig- of V-vorm, dan weer in lange, scheve lijnen. Of deze soort soms ook op hetschiereiland neerdaalt, is mij niet bekend. Daarentegen heb ik al een keer een kleinegroep Rotganzen opgejaagd in oktober aan de kleinste en meest noordelijke poel. De~Jilde Eend komt als broedvogel hier en daar voor, in de late herfst en de winterechter ook in grote vluchten, waarin de woerden meestal overwegen. In de trektijd treftmen ook de lieflijke Zomertaling aan, meestal in paren op de poelen; als broedplaatsvan deze soort is mij in deze omgeving alleen het Emmericher Eiland bekend. Aldaar hadik ook eens het geluk de zeer fascinerende wedvlucht tussen een Slechtvalk en diteendje waar te nemen, waarbij het achtervolgd de stoten door plotselinge wendingenmet wonderlijke behendigheid ontweek, hem hoog in de lucht voor bleef, da~ weer loodrechtzich naar beneden liet vallen en door nieuwe wendingen zijn aanvallen weer ontweek,tot dat de grote krachtsinspanning de valk blijkbaar uitgeput haden tot de aftochtdreef. Bij een dergelijke wedvlucht toont zich de Zomertaling een van de meestbehendige vogels en overtreft daarbij verre de tamme duif. De Wintertaling laat zichhier alleen op de trek zien, apart of in kleine vluchten. Een keer heb ik hier in delate herfst de Smient aangetroffen, wat vaker tijdens de voorjaars- en herfsttrekdaarentegen de Slobeend, in de eerste periode steeds alleen in paren.Van de onderfamilie van de duikeenden komen in de late herfst en winter de Tafeleend,de Kuifeend en de Brilduiker in aanmerking, de eerste alleen sporadisch, de beide anderenmeestal in grotere groepen. Samen met hen verschijnt in de winter vaak ook deGrote Zaagbek en, hoewel wat minder vaak, het Nonnetje, dat zich bijzonder graagschijnt aan te sluiten bij de Brilduikers.W. Fuchs 1929. Vogelleben im Rheinwinkel an der Hollandgrenze. Die Natur am Niederrheinjrg. 5 deel 2: 25-34.Vertaald door Johan Thissen.Het oorspronkelijke artikel is nog iets langer en weidt onder meer nog uit over broedgevallenvan de Dwergstern.UitgevlogenkoolmezenNESTKASTENMILLIgPlVerslag nestkastonderzoek broedseizoen 1983 door:Jos Selten, Graafseweg 41 Milltelefoon: 08859-1520.Uitgevlogenpimpelmezenkast type aan kast type aannr. tal nr. tal13 5 7 3 3 1014 3 9 6 3 1315 5 10 6(2) 3 416 4 9 7 5 717 8 5 19 3 1219(2) 3 4~ 505 broedsels 6 broedselsN~ast deze 4 soorten ~erd ook nog een boerenzwaluw gecontroleerd,d~e ~n een natuurnestje 2x5 eitjes deponeerde en uitbroedde en metsucces groot bracht./3 S-UitgevlogenUitgevlogenringmussen gekraagde r ood s t aar t srkasttype aan- kast type aannr.tal nr. talI 3 6 9 3 710 3 52 broedsels I broedselTotaal uitgevlogen vogeltJ'es uit 14 b roedsels (12 kastjes) 107 + 10 boerenzwaluwen.Wekelijkse controle: Jos Selten.Eieren achtergelaten of onbevrucht:kastnr.2 Iste legsel2 2de legsel5 Iste legsel15 2de legselJongen dood aangetroffen:kastnr.1318koolmezen10 eitjes6 "5 "5 "totaal 26 eitjes verloren gegaan.koolmezen1062 broedsels 16 jongen-1-1--7-2 kasten werden niet gebruikt. In 3 kniet afgewerkt'. . asten werd wel nestmateriaal aangebracht,

I\bVerslag nestkastonderzoek broedseizoen 1983 door:Fr. van der Cruijsen, Wilhelminastraat 11 Mill (tel. 08859-1949)Totaal uitgevlogen uit 177 broedsels 1.538 jonge vogels10 verschillende soorten. Wekelijkse controles.ntI) Vervolg uitgevl. (2 ) (3)Uitgevlogen koolmezen Uitgevlogen Uitgevlogenkoolmezen pimpelmezen ringmussen~ l,ef41

140ZEELAN 0 OKTOBER 1983Ook dit jaar werd er een excursie gehouden naar Zeeland, nu in het weekeinde van"d 28 tot en met zondag 30 oktober. Mede door de de~onstratie tegen kernwapensvr-ij ag d " (' Mour'k j r-g 8in Den Haag was dit jaar de opkomst nog lager an vorIg Jaar zIe ,~ .nr. 4 blz. -136): 5 man, te weten Chris van Swaay, Max van Dongen, Wlillam Verpoort,Floor Arts en Dick Heg. Het werd een fantastisch weekeinde: _Vrijdagavond arriveerden de drie jeugdigen bij het hUlsJe In Haamstede ,(schouwenOu, 1 d) Max en Chris hadden al een enerverend ochtendje zeetrek bIJ Westkapelleave an . J ' de terugwegmeegemaakt. Zij hadden onder andere veel Kleine agers gezIen en op .zagen ze nog 7 Geoorde Futen bij de Brouwersdam.Zaterdag , J b itenVroeg in de ochtend vertrokken we naar Wetsreschouwen, NeeltJe ans, waar we uk'k t ek nog zo'n 15 Steenlopers, een Zilverpleveler en een Rosse Gruttoveel operwle en r dHet weer versomberde echter, de trek werd minder en daarom reden we oor naar~:g::~erse en Flaauwerse Inlagen. Jammer genoeg werd het net weer tijd voor de steltlonersom naar de slikken op de Roggenplaat te vertrekken: groep~e voor groepje verli~tende vogels de hoogwatervluchtplaats. Niette~ln zaten er zo n 50 Kluten, v~leBonte Strandlopers, + 80 Goudplevieren, 300 TureluurtJes, 43 Brandganzen, ! 90 2 ,juv.) Rotganzen, vele Steenlopers en wat verderop 2 Kanoetstrandlopers, Rosse Grutto sen trekkende Grauwe Ganzen. Bril-Daarna reden we door naar de Brouwersdam, waar we 2 Oeverpiepers, ~ en onv. ~duikers, 11 trekkende Kleine Zwanen richting noord, honderden MIddelste Zaagbekken/ (" d ~~,) ~idereend 0 2 Drieteenstrandlopers, Paarse Strandloper, Rosse00 onv. geen a. ,,- +' ", d t t slot 7~~utto, Bontjes, Zilverplevier, 2 OO/juv. Blauwe KIekendIeven Jagen en 0Roodhalsfuten, sommigen nog half in+~omerkleed langs de Brouwersdam. De oplett~nd~lezer merkt ogenblikkelijk op dat daar de vorige dag nog 7 Geoorde Futen zaten,dubieus!~~~=a~ag reden we naar Westkapelle, het westelijkste puntje van Walcheren, waar we eenspectaculaire zeetrek meemaakten! Onze 3 telescopen keken voortdurend UIt over zee enop die manier konden de meeste zeevoge 1suitstekend worden bekeken/gedtermineerd /ge-teld.We zagen van 8.30ld 'ktot 11.00 uur:2 Parelduikers, 14 "Zeeduikers"; 3 Alken, 1 Zeekoet,1 /Z k t18 A k ee oe6 Roo dkee UI ers, ", 19 Ft. 15 Middelste Zaagbekken("Alkidee" ) supersnel volgen deze vogels voor-oij ; 1 u en,. h IO/onv.; 14 Eidereenden, 327 Zwarte Zeeëenden, 5 Kuifeenden, 6 Bergeende~; 7 A7~~c 0 -+ '4 d & 5 juv. & 2 onv. Jan van Genten; 12 Rotganzen; Grote Stern, 442 "vers, a. 54 Drl'eteenmeeuwen' Kleine Jager onv., Middelste Jager onv., beldeDwergmeeuwen t '.zéér fraai in de achtervolgingsvlcuht te ZIen.aarnaast zaten op de dijk: ~er dan lOC Paarse Strandlopers, 2 Bonte Strandlopers, ,~O Drieteenstrandlopers en zeer fraai maar liefst 16 Sneeuwgorzen. Leuk,wa~ d~dervarInlmet een Goudhaantje dat zo moe was, dat hij op een tas bInnen handbereIk an e eneruime tijd in de ~mgeving rondscharrelde. Ook kwamen er nog 3,S p erwers over. Daarnag d aft,'ddelplaat een plas wat verder landInwaarts, waar nogreden we nog even naar eyn' nlo vallend veel zat: meer dan 20C Bonte Strandlopers, meer dan 100 Stee opers, meerd~n 110 Zilverplevieren, Krakeenden, een paar Kemphanen, 80 Kluten, Bontbekplevlerénen late Kleine Plevier.In totaal zagen we 106 soorten.Dick HegPasstraat 35826 AL GroeningenWALES ZOMER 1983Afgelopen zomer ben ik in juli enige tijd naar Zuidwest-Wales geweest, met namenaar de kust van Pembrokeshire.De directe kust bestaat uit steile rotsen, die tot ongeveer 60 meter hoog kunnen zij~,In het binnenland zien we een situatie, zoals we die vroeger ook nog in Nederlandzagen: dichtbij' het dorp de betere en bemeste gronden, verder er vanaf de weilanden,later de hooilanden en weer later de venen en de allerarmste plekken. Nabij de dorpenvinden we vooral de ook uit Nederland bekende stads- en parkvogels, maar verderweg komen in de vele bossen veel zangvogels als Geelgors, Grasmus en dergelijke voor,In de venen zijn weinig echte moerasvogels, zoals we ze bij ons kennen. Alleen deRietzanger en de Kleine Karekiet zijn er vertegenwoordigd.Het meest speciale van het gebied is toch wel de kust. Op eilanden daarvoor broedenveel typische zeevogels en deze kunnen van de vaste wal ook allemaal bekeken worden.Er bestaat bij de meeste eilanden de mogelijkheid om er een rondvaart omheen temaken (f 2,50) en ook om er een dag op te blijven (f 1,50 extra). Voor informatiehierover kunt U in Haverfordwest terecht.Wij verbleven vlakbij de kust ten westen van St. Davids, bij Ramsey Island. Alsje overdag aan dekust gaat zitten, dan kun je, als het zoals zo vaak mistig is, opzee vogels zien als Jan van Genten (alleen adulten, vaak jagend), Drieteenmeeuwen,Kuifaalscholvers, gewone Aalscholvers van de Britse ondersoort 'carbo', die op rotse~en niet als de onze in bomen broedt, Noordse Stormvogels, Alken, Zeekoeten en Papegaaiduikers,allemaal soorten waar je in Nederland toch wat geluk bij moet hebben.Volgens ons zal het vooral in septmeber en oktober erg leuk zijn op St. Davids Head,aangezien dit een in .zee naar het westen uitstekende rotspunt is, waar veel zeevogelslangs zullen trekken. Wij zagen hier bijvoorbeeld al een trekkende Grote Jager.Tegen de avond wordt het zeer de moeite waard om naar St. Davids head te gaan, omdatdan de Noordse Pijlstormvogels, waarvan er 100.000 op een van de eilanden broeden,uit zee terugkeren. Deze vogels blijven namelijk overdag op de volle zee en laten da~hun jongen in de steek om 's avonds en 's nachts terug te keren om hun jongen te "oeren.Ze trekken dan in zeer grote aantallen langs St. Davids Head, tot wel 500 exeMplarenper minuut.Op en rond de rotsen verblijven verder nog een reeks typische rotsvogels. Zeer fraaizijn de Raven te zien, als ze rauw roepend door de mist vlak langs je heen langs derotsen vliegen. Andere typische vogels zijn de Alpenkraai, die buiten Zuid-Europaook hier broedt, de Oeverpieper (de Engelsen noemen hem liever Rotspieper om hem vande Oeverpiepers uit Scandinavië te onderscheiden, volgens velen gaat het hier echterom dezelfde ondersoort) en de Rotsduif (voor zover deze als zuivere soort nog in WalEEbestaat) .Verder het binnenland in zijn er langs vrijwel iedere beek wel Grote Gele Kwikstaartec,en Waterspreeuwen te zien. Op de hoogvlakten bij Llandovery, waar we helaas maar kortvar-en, zijn onder andere raven, Slechtvalken en Rode Wouwen te zien. Deze laatstesoort was in Groot-Britta~ië bijna uitgestorven op deze kleine restpopulatie na. Doorstrenge bescherming heeft hij zich weeer kunnen herstellen, zodat hij nu weer vaakjagend kan worden gezien.Al met al een gebied waar een vogelvakantie, maar ook een gewone, leuk kan worden ing~'·vuld, al is het eten er in het algemeen jammer genoeg erbarmelijk en duur. Er is metname weinig verse groente. De Britten eten blijkbaar alles uit blik.Chris van Swaayvan der Brugghenstraat 106511 SL Nijmegen14/

MAART 1983SoortR.k.duFuutDodaarAalsch 35In.Rei 8MandarW.Eend~93Wi.tal 42Krakee 4SmienP02PylstaSlobeeKroone32 58 12317 9129~37623 31413Kuifee 40 42 83Tafele 8 15 16DrilduEidereG.ZaagNonnetBergeeNylganGr.GanKolganKn.zwaKI.ZwaBuizerSperwe11,44481Torenv 4 6Patrys 2W.hoet 1 8Meerko 85[(00Schole 3 2Kievitf777~26GoudplbolBo.bek 1W.snipWulp 1254Grutto 34OeverlWaal2Trajekten2619 4321 18867 24 29 2435 1 4Turelu 1 1Kempha 1Zil.me 15Stormml2~? 941-,3~3'l i"99Kolcmee ~19Hol.d" 2 7 1Houtdu128109 17T.1'art 2St.uilVeldieGraspiW.Kwik15 122 564,620 9 2524 10 231 1220 66lC 566pOO~802 44010 36 53103.22 12 111 20 ~0;1 112819~ 402 72 ::l...1 ~1 2 ll'I4 6 ~2 •...•Cl.100054 2 2512 boo833,12 4 102 .260820801003 1~18126c42 5 4~ 5041Maas2L 3L 4L 5L 6L 7L 8L 3R14R15R 6R 7R18R 3L 4L 5L 6L 7L,8L Tot.227 97,32 9 7 14 20786383 21217 12 12121 6225134 37140 6151641419 4 4 102 218 1 1·, 8 5215.JH 12 681904 6147 157310 40 703 2024 3 5 41 11 32022112 ~1 9512453539461115414947 27962221 12 161241280126108191 131/250424 1099 71~82 2 3 150~61 48386 106e 1311 ~55 129153.2 1400 ~18 11277 1 6 5 2 2 1'l 102~ 21 2f 19 70 32 511511361 1 7 1 1 4'11~IE1 ~9721288541362327423829168241119240225311250762023095366162962562413016368305103909584556722SoortWï'.konHeggemGr.LysKramsvZanglyKoperwMerelR.b.taZ.RoodRoodbo 1GoudhaKoolmePimpel 1MatkopBoomkrGeelgoRietgoGroenlKneuSijsVinkKeepRingmuSpreeu~001J.55Zw.Kra 1 13Bo.KraRoekKauwEksterGaai81WaalTrajekten2L 3L 4L .5L6L 7L 8L13R14Rl.5R16R17R~8RP3L~4L 5L 6LP7L 8L Tot.826:3, ~362416 104 149 2812 2218111101~ 2150410~OC IC 1200)0 21 26 1E 936 ;.:162ll'I ll'I ll'I .•. " " •... •... •....Cl. Cl. Cl.Maas.53132 4/ 2/2~ 60 20 12 21 751364 76[496 11111125160113915784 17 24 48121109/2001224 98121613 1IJ 851 6 6192 3 510 33 432 280 2 352 2 5 8 2 5 1352157 172 17 21 1238 .55 3 1813 113182 3881 104 1257 84621 1 3 '1725 11 4 7 1176 3 3322I 1 ~ 6 ~ 3 60 3J 17530.q 5l17 51 1481310321.52141216371410431114-848111.2 7461349931 86 57 24 3931 1 1 9/33.825Leuke waarnemingen deze telling zijn: Roodkeelduiker (1),Krooneend (1), Brilduiker (4), Eidereend (2), Kolgans (1) (wild 7),Kleine Zwaan (2), Bontbekplevier (1), Roodborsttapuit (6), ZwarteRoodstaart (2), Sijs (15) en Bonte Kraai (1).Sinds de vorige maand was er vrij ve~l veranderd in de vogel_wereld. De me~ste wintergasten zijn duidelijk in aantal afgenomen.Hun plaats is ingenomen door de eerste zomergasten. Opvallende veranderingenzien we bij de W'ilde Eend, Tat'elend,de Ganzen, Grutto,Kramsvogel, Spreeuw.De talrijkste soort is deze maand de Kokmeeuw met 8305 ex,gevolgd door Meerkoet (5076), Spreeuw (3714), Kievit (3 09.5),Smi ent (2796), Stormme •.uw (1636), Wil.de-Eend (11 54) en ZwarteKraai (1043).

po Lik-cgez-a f.ic l;a eenheid.rde e Ld over• MENijNGRECENSIEe s veOr.langs ':'s deel l van Die Vë~el àES Rheinlandes versc~enen. E=~ revat beschr i j vi r.gen v an de duike r-s tot en met dE' alken. Eiertoe behoren onder ne eralle watervoge!s e~ de roofvogels. In deel 2 zullen de overig9 soorte~zoals de z angv cg e Ls be s crnce van worden. Deel 3 wordt eer, tro€d'jo~elatlas.Deel 4 zal tenslotte de rela.tie tussen landschap er!· vogels b€;~..a~delen. DEdelen 1 en 2 samen vormen een r-e gi on aLe avifauna, zoals wi~ d.ie .i n Neàe~landke nns n var; ee n aantal gebieden.Het Rheinland, d a t een provincie .vas P'rui s e n , be s t a a t niet ne e r alsti og Het is nu de de91statenr;ordrheir.-Westfalen en Rheintand-Pfalz. Ook landschappelijk is het geer.eenheid. De Gese::'J"chaft Rheinischer Orr.ithologen héeft het als werkcetiedvoor een avifauna uitgekozer., omdat er in 19C6 en 1957 al avifauna's overdit gebied zijn verschenen van de hand var. achtereenvolgens Le Roi en Neubaür.Salmorth en het Duitse deel van de DuffeIt horen tot het Rheinla~d en weltot de zogenoe~de Untere Nieèerrheir., het dal va~ de Hiju tussen Duisburger: de grer:s. Het derde Duitse gebied in ons werkterrein, het Reichswald,ho~rt uiteraard ook bi~ het,Rheinl~nd. Het gebie~,van,de avifa~na is 2t.000km groot en strekt zi ch ur t van E.!.t-5n r.ot vo c r bi j TrJ:er. Het omvat dus ookhet dal van de NoezeJ,.::P'" is vs r Le á de Li j k deze pu b Li c a t i e te vergelijken net de avifauna var, degrete rivieren, die het groctste deel van ons werkgebied omvat. voor Vogelsvan de Grote Rivieren is het gehele gebied glotaal op broedvogels gefnventar i s e erd . Ir; het Rheinlanë. is di t n i s t get~urd. Er locpt op di t . moms'n teeng:obale invE~tarisatie, waarvan het ve1dwer~ in 1983 afgeslot~n zal worden.-De resultate~ hiE~V~~ woràE~ in deE~ 3 gepJtliceerd. Het dic~~bEvolkte l~aglandtussen de grens met Ne~erland en de li~n Essen-Bonn is or~ithologischredelijk onderzocht, zeker niet vee: minder dan het gebied va~ de groterivieren. Eet dunbevo l kt.e mi dde Lget e r-gt.e, net nar.e de Eifel Ë~ de ::unsrück,is da2rentegen.g~otendeels vrijwel onbekend ~ebied. Dit maakt het boek O~-Evenwic~tig, zcals' ook door de sch:~jvers opgemerkt wordt. Ocdat er i~ tegenstelli~gtot voor Vogels va~ de Grote Rivieren weinig speciaal onderzoekvoor is verricht, biedt het degene, die gOéd ingewerkt is in de betreffendeliteratuur (vooral Charadrius e~ de Beiträge zur Avifauna des Rheinlandes)relat.ief \oleinig I".i='.;.ws. Het boek bi e dt wel een goed overzicht. Voer. pr ak ti s cr.alle leden van onze vogelwerkgro~p zullen de gegevens overigens wel nieuwzijn.Het grootste algemene hoofdstuk gaat over het leve~ en werken van de vrOegeretamateur)ornithologen van het gebied. Deze mat er-ie wordt in de meesteNederlandsE (niet in de Friese) regionale avifauna' s ten onrechte verwaarloosd.Dit hoofdstuk verschaft een broodnodige indruk van het fragmentarische ka rak t.er var: de gegevens van vóór 1960 en maax t veel auidelijk inzakehet materiaal Ván de toen meer individueel werkende vogElliefhe~bers.In het toek wordt opgemerkt dat wie zich diepgaand wil informeren over tet1 and scha.p van het Rheinlar.d geen avifauna t sr ha nd nemen moet. Di t is inzijn algel!'eenheid juist, maar het rechtvaardigt niet de minimale behandeli~gin 3 pagina's tekst van het landschap. In schril contrast hiermeestaan de meer dan IC pagina's landschapsfoto's. Ik neem dat pas in deEl ~in dit gemis vOOrZiEp. zal worden.Bij de weinige eXEmplaren die ik tot nu toe het gezien is tet bindwerkhelaas van slechte kwaliteit.Leden van de werkgroep, die alleen geïnterssseerd zijn in de Duffel t enSálmorth, kur.nen beter wachten op het boek~,e in de serie Bei träge zu r Av i>fauna des Rheinlandes, dát eind 1983 zal verschijnen.Men kan het boek mondeling of schrifteli:k bestellen bij BuchhandlungFingerhut, Kavarinerstrasse 17a, 4190 Kleve, BRD of bij iedere andere boekhandel.Mensen die alleen Duits kunnen leZEn, kunnen mijnheer Vingerhoedrustig in het Nederlands schrijven. De afhaalprijs is ~ DM 40. Men kan het •ook thuis laten sturen.WERKGEBIEDRijk v.n N1JmDuff.lt, lmvan M... n WWERKGROEPENn,n, 080-231978eeol VG Wychen,27, 5437 BC Beere I 08850-20263Archief: Peter Brouwer, Pater Brugmanstraat 49Excursies: La " ' 6522 EH Nijmegen 080-220618urens Rietveld, Parkweg 50 6511 BH N"·K t t" '1Jmegen, 080-231978uns ma 1ge nestgelegenheid: Wim Schurink Marial 39. . ceO-773551' aan, 6541 RB Nijmegen,R1v1erentellingen: Herman Meekes, de Steekse Acker 12-25 6546ce0-783301 ' DD Nijmegen,Roofvogeltellingen' Gerard Mü k. sens, Papenbergseweg 25, 6585 KVMook, 08896-1767Vogelkursussen: Johan Thissen, Spoorlaan 22, 6562 ANGroesbeek, 08891-1523Contactpersoon Werkgroep Land van CRein Böhmer, Tolsestraat 16, 5363 uyk:TC Velp (bij Grave), 08860-3330Asy1s in de regioH. Huilmond, Rijksstr twaa eg 303, Beek-Ubbergen, 08895-3376 (B J roofvogels en uilen)• ansen, Weg door Jonkerbos 5, Nijmegen, 080-551439S. Reichge1t, Hogewaldseweg 6, Groesbeek, 08891-3195M. Reijnders, Heijenseweg 51, Gennep, 08851-1906J. van der Vaart, Jozef Israëlsstraat 15, 6521 MSCONTRIBUTIEWerkende ledenSympatiserendenJeugdleden tot 18Gezinsledenf 10,--f 15,--f 5,--t 2,50Nijmegen, 080-234470GIRONUMMER4463052 ten name vanVWG Rijk van NijmegenJan van CUYkstraat 465431 Ge C U Y Kwe.o.