Verslag reis naar Afghanistan van 22 mei tot en met ... - Vrouwenraad

Salaam, SalaamJennie Vanlerberghe“SALAAM, SALAAM”Jennie VanlerbergheDagboek van mijn reis naar Afghanistan van 22 mei tot en met 5 juni 2005.Wij, Moeders voor Vrede en de Vrouwenraad, zouden opnieuw een inleefreis organiseren.De tweede keer al. Mensen die graag eens ‘Afghanistan’ beleven en vooral onsVrouwenhuis in Istalif leren kennen. De eerste inleefreis vond plaats in het najaar van2003, bij de officiële opening van het Vrouwenhuis. (Heel wat bekende en minderbekende Vlamingen namen toen deel.)Voor deze tweede inleefreis was er ook veel interesse. ‘Ja, ik wil dat eens zien.’ Maartoen Maggi Poppe van de Vrouwenraad effectief de aanvragen rondstuurde en vooral opde antwoorden aandrong, leek het meer op een afvallingskoers. Allicht door de negatievemediaberichten over de veiligheid in Afghanistan.Uiteindelijk bleven een viertal moedige vrouwen, (Sigrun Jorissen, Ann Jorissen, YolandeYennes, Lieve Van Ermen) over en één mannelijke journalist uit Nederland (AnneSonnenhein).Vijf mensen die met veel vragen zaten en vooral geconfronteerd werden met de angstigereacties van hun achterban. Ze zetten verbeten door.De berichten over Afghanistan waren trouwens de laatste tijd allesbehalve vrolijk.Vrouwen werden gruwelijk gedood omdat ze buitenlanders hielpen, aanslagen hier endaar. Ik kreeg rapporten en adviezen van verschillende instanties die niet veel goedsbeloofden. Afghanistan? Wie gaat er nu in godsnaam naar Afghanistan?Voor Anita Purnal die verantwoordelijk is voor de coördinatie van ons Vrouwenhuis inIstalif, was het haar elfde bezoek. Ze was al twee weken vroeger met het Belgische legervertrokken om onder meer onze komst voor te bereiden.Ik nam mijn zesde vliegticket richting Kabul.Ontstaan Vrouwenhuis: de Franse Mères pour la Paix, met Nanou Rousseau alsvoorzitster, hebben begin 2002 het initiatief genomen om een Vrouwenhuis in Istalif tebouwen. Al bij de eerste reis heb ik hen vervoegd en heel bewogen door de situatie vande Afghaanse vrouw, is onze groep, Moeders voor Vrede, partner geworden. Gelukkig isde Vrouwenraad met zijn aangesloten organisaties mee in het project gestapt, anderswas de opzet absoluut niet haalbaar. Het Vrouwenhuis in Istalif werkt sinds juli 2003 enwerd in september 2003 officieel geopend.Huidige situatie: de actuele situatie in Afghanistan is er vooral een van angstpsychose. Jekan natuurlijk niet ontkennen dat er wel degelijk aanslagen en moorden gebeuren endaar zal de situatie van Irak niet vreemd aan zijn. Plus ook het kidnappen van deItaliaanse humanitaire (Care) medewerkster Clementina Cantoni (ondertussen gelukkigalweer vrijgelaten) heeft indruk gemaakt. Meerdere keren zal de politie in Kabul naar onskomen en naast ons lopen, uit vrees voor kidnapping. Het is al bemoedigend dat zo’nmisdaad erkend wordt.Radio Taliban zou ook weer on air zijn. Bovendien weet je nooit wat er achter je ruggebeurt. Er zijn veel wapens in omloop, veel wapens op straat, maar ook veelvriendelijke mensen die werkelijk genoeg hebben van oorlog.Juni 2005 1 Nederlandstalige Vrouwenraad

Salaam, SalaamJennie VanlerbergheDoor die algemene angstpsychose zie je omzeggens geen buitenlandse vrouwen meer inde straten van Kabul. Heel wat NGO’s hebben aanwijsbare publiciteitsborden van degevels van hun verblijven afgehaald, om zeker geen doelwit te zijn.En de Afghaanse vrouwen… die zijn ook zowat uit het straatbeeld verdwenen. Zoals dr.Habib Haider, eerste adviseur van de Afghaanse minister van landbouw, me op eenavond vertelde toen we door de duistere straten van Kabul wandelden: ‘het is echt nodigdat de mannen eens zien dat er ook nog moedige vrouwen zijn. Door al die angst hier ismen er in geslaagd vrouwen en buitenlanders uit het straatbeeld te houden. M.a.w. menmaakt op die manier de weg helemaal vrij voor de Taliban. Die kan zo opnieuwbinnenwandelen.’De Afghaanse vrouwen: de situatie van de vrouw is absoluut slechter geworden.Afghaanse meisjes en vrouwen zijn echt wel de meest vernederde mensen ter wereld.Alles wat een vrouw, behalve besnijdenis, kan overkomen, gebeurt in Afghanistan. Datzullen we tijdens ons verblijf trouwens dikwijls bevestigd zien en er ontdaan over praten.Als ik een vergelijking maak met mijn vorige bezoeken en zelfs mijn bezoek van hetnajaar 2004, dan kan ik alleen maar treurig worden. Er zijn echt momenten geweest datde situatie van de vrouwen een beetje hoopvoller was.‘Waarom blijf je toch zo angstig wegkruipen onder die burka, waarom doe je toch zoonderdanig?’ heb ik me honderden keren afgevraagd als ik naar de vrouwen keek. Ik hebgeen antwoord, maar hoop alleen dat het een puur tijdelijk fenomeen is. Na hethoogtepunt van de verkiezingen vorig jaar, nu naar een absoluut dieptepunt? Defameuze golfbeweging? Ik hoop het.Er is niet alleen de fysieke vernedering, de gezondheidszorg voor de vrouwen staat ondernul. Aan de hygiëne moet nog heel veel worden gewerkt. Hun tandverzorging is nihil. InIstalif sterven bijna dagelijks jonge vrouwen, de kindersterfte blijft uitzonderlijk hoog.De Afghaanse kinderen: bemoedigend is het grote aantal kinderen, ook meisjes in zwarteuniform met witte sjaal, dat je in Kabul ’s morgens naar school ziet lopen. Al van zevenuur zijn ze op pad. Ontmoedigend is het grote aantal kinderen dat moet werken en nooitnaar school gaat.Anita merkte een paar keer op: ‘als je hier iemand ziet werken, zijn het kinderen.’Ze heeft gelijk. Bijzonder jonge kinderen, jongens, die sleuren en werken. Vanaf vijf, zesjaar. Kinderen die niet eens meer weten dat ze kinderen zijn en via hun arbeid de grotemensen wereld zijn ingetuimeld waar ze zullen leren dat hun moeder of zus eenminderwaardig schepsel is.Zondag 22 mei 2005Met Yolande Jennes en haar innemende echtgenoot, Roger, had ik afgesproken om metde trein van 12u09 in het station van Kortrijk aan te komen. Samen zouden we dan methun wagen naar Zaventem reizen, waar we ook Sigrun en Ann zouden ontmoeten.Onze vlucht zag er zo uit: Brussel - Munchen, daarna Munchen – Kabul. Het eerste deelging bijzonder vlot zoals dat tegenwoordig bij het luchtverkeer gaat.Van Munchen naar Kabul was een ander paar mouwen. De Nederlander, AnneSonnenhein, had zich intussen ook bij ons vervoegd en ik moet zeggen dat iedereenniettegenstaande de problemen, tamelijk rustig bleef. Het inchecken voor Kabul, dejuiste balie van Ariana airlines vinden, was een opgave en ontgoocheling. Vooral toenmen doodleuk liet weten dat de prijs voor de ‘één week reizen’ zomaar met € 289.00werd verhoogd. Consternatie natuurlijk. Je kan boos weglopen en zeggen dat je nietmeegaat, maar zoveel vluchten naar Kabul zijn er niet. Er was geen keuze: betalen enmeegaan of terugkeren. Een bittere en vooral dure pil dus.Net voor boarding liet men weten dat het nog bijna een uur zou duren, want teveeltrafiek in de lucht. File, zeg maar. Toen we eindelijk met een busje naar het vliegtuig zelfJuni 2005 2 Nederlandstalige Vrouwenraad

Salaam, SalaamJennie Vanlerberghewerden gebracht, moesten we na wat getreuzel rechtsomkeer maken: ‘iets aan deoliefilter’. Of zoiets, mijn mechanische handigheid beperkt zich tot het open endichtdraaien van waterkranen. Na een uur mochten we eindelijk toch op het vliegtuig.Ann en Sigrun hadden seats 32, maar die bleken niet eens te bestaan. Gelukkig zat hetvliegtuig maar halfvol en zouden we zelfs de nacht in een wat comfortabele positiekunnen doorbrengen. Onze Nederlandse, Anne, zat halfweg en Yolande en ik helemaalachteraan.De Afghanen hebben blijkbaar een groot gevoel voor humor, want de film die op hetvliegtuig (op twee kleine tv-schermen) werd afgespeeld was: Shoot to kill. Maar goed,we hebben wat gepraat, wat gegeten en wat geslapen en zijn ’s morgens zelfs watvroeger in Kabul aangekomen. Vreemd als je alle vertraging van de avond ervoor in achtneemt.Maandag 23 mei 2005: welcome to Kabul.Nadat we tamelijk vlot door de controle gingen, en de bagage nog steeds op evenprehistorische wijze werd afgeleverd, kwamen Anita met Hamed Akram (onze Frans-Afghaanse vertegenwoordiger) ons ophalen.Buiten de vlieghaven overviel me dat leuke gevoel van: ‘coming home’. Als ik dat aaniemand zeg, trekt iedereen zijn wenkbrauwen op. Dus hou ik dat meestal voor mezelf.Tot nu dus.Sinds het begin van dit jaar hebben we een nieuw appartement in Kabul. Gelegen aan deSharahi Shahid. De meeste straten van Kabul hebben geen straat en wordt de wijkgenoemd.De eigenaar van het vorige appartement had plots de huur flink opgeslagen. De oorzaakvan dergelijke situaties zijn buitenlandse NGO’s die soms buiten alle proporties hogelonen en hoge huur betalen. Kleine organisaties zoals de onze zijn daar de dupe van. Wehebben dus naar een goedkopere plek moeten uitkijken.Maar het viel echt wel mee. Het appartement leek eerder een huisje met tweeverdiepingen. Beneden de keuken waar onze huisbewaarder Haqim de scepter zwaait enboven de leef- en slaapruimtes. We hadden ook meer comfort dan vorige keren. Bijnaaltijd water en de elektriciteit is niet één keer uitgevallen.“Maar eerst doen we wat sightseeing,’ zegt Anita.Anita zit nogal gestructureerd in elkaar.We bezoeken dus Darul Aman of het (helemaal kapot geschoten) paleis van de koning,het museum van Kabul met beelden van Nuristan (oosten van Afghanistan), waarvangeen enkele gids met enige preciesheid kan bepalen hoe oud ze zijn. Babur Garden enhet ook al kapot geschoten mausoleum met de ondergrondse graven van de familie vande huidige koning Zahir Shah. Bovengronds zijn nog zo’n tienduizend kleine graven, ookallemaal aan flarden gebombardeerd. Daarna bezoeken we in het stadspark van Shar-anaw(nieuwe wijk in Kabul), daar vindt een grote fototentoonstelling plaats met foto’svan over heel de wereld. Van pelikanen tot graancirkels. Ik vraag me af hoe de Afghanendie vreemde wereld beleven. Onderweg houden we nog even halt bij een bakkerij. Het isaltijd een belevenis om te zien hoe het brood tegen de wand van een gloeiend heet vatwordt geplakt. En omdat we toch in de sfeer van gebakken lucht zitten, bezoeken we ookeen kleine koekjesbakkerij. We slaan meteen onze voorraad op. En oh, ik vergat het nogte benadrukken. Alles wat we bezochten werd exclusief door mannen beheerd. Of watdacht je?Om 14 uur komen we terug in ons appartement waar Haqim lekker heeft gekookt. Hijkijkt allang niet meer op van al dat vreemd volk dat hij geregeld over de vloer krijgt. Inzijn oogjes zie je meteen wat dollars twinkelen want iedereen is zo tevreden over zijnvriendelijkheid en gedienstigheid dat hij bij hun vertrek altijd wat ‘drinkgeld’ krijgt.Ik noem hem altijd Haqim Djân, dat betekent lieve Haqim. Telkens beweegt hij even zijnhoofd en klakt met zijn tong.Juni 2005 3 Nederlandstalige Vrouwenraad

Salaam, SalaamJennie VanlerbergheOnze maaltijd bestaat uit: rijst, gestoofde groenten met wat vlees, en voor dessertmango en wat bananen. Dat is wat we meestal de volgende twee weken op ons bordzullen krijgen.De drie dames gaan naar de Chickenstraat (het heel aantrekkelijk, maar helaasgevaarlijk winkelstraatje waar vorig jaar een vreselijk aanslag werd gepleegd en één vanonze straatmeisjes, Feva, werd gedood. In het verlengde van Chickenstreet heb jeFlowerstreet waar er zich vroeger een supermarket bevond en waar Osama Bin ladenzich ging bevoorraden. Nu is die supermarket opnieuw open.We drukken de drie dames goed op het hart uit te kijken en vooral bedelaars te mijden.Die durven zichzelf nogal eens opblazen. Journalist Anne is niet meteen geïnteresseerdom mee te gaan en maakt ondertussen grootse plannen. Anita en ik evalueren de situatieen bespreken onze agenda.Rond 18 uur komen Françoise Hostallier (voormalig Franse minister van Sociale zaken bijde regering Chirac) en haar medewerkster Claudine. We hebben hen en ook Hamed voorhet diner uitgenodigd, maar ik wil liever vooraf nog eens met de Franse dames, die ookvoor een week in Kabul zijn, overleggen hoe we een paar niet al te prettigemededelingen aan Hamed gaan overmaken.‘Direct!’ zegt Françoise, ‘maar jij zegt het, ik zal je steunen.’ Tja.Haqim heeft ons avondmaal niet op tijd klaar, de rijst wil maar niet korrelig worden. Wateen tegenvaller is voor onze vermoeidheid. We zitten rond de tafel en missen eengezellig aperitief. Aangezien er in de winkels van Kabul geen alcohol te vinden is, rijdtHamed naar zijn huis aan de Floverstreet om een fles wijn. Hamed verbleef lange tijd inFrankrijk, vandaar.Dat was natuurlijk voor ik hem vertelde dat we voortaan ons appartement aan niemandmeer willen onderverhuren! Hamed liet er soms zijn vrienden slapen, maar wij willen erecht onze ‘thuis’ van maken en er ons materiaal kunnen laten liggen. En niet allesafsluiten of iemand verdenken dat er dingen verdwenen zijn.‘En ook,’ zeg ik terwijl ik even naar adem hap en hem superlief toelach, ‘we willen ookonze eigen auto te kopen.’Françoise knikt ondertussen instemmend. Ze zegt enkel: ‘Oui, oui c’est vrai.’Hamed schrikt, zijn blik wordt duister. Tot dusver huurden we de auto waarmee we elkedag ons personeel van Kabul naar Istalif en vice versa voeren aan hem. Eenonderneming waar hij zeker maandelijks een goede stuiver aan verdient.Nogal gebeten reageert hij dat het toch nog heel lang zal duren eer we een auto kunnenkopen. Dat zoiets zomaar niet gaat. Ik antwoord dat hij misschien wel gelijk heeft, maardat we wel zullen zien. Ondertussen denk ik: we kopen een auto.Je hebt in Afghanistan altijd de keuze: ellenlange discussies of er op de een of anderemanier onderuit glippen en een eind aan te maken.De sfeer is er een beetje uit en onze gasten vertrekken redelijk vroeg. Zo kunnen weallemaal (gelukkig!) gaan slapen. Anita, Yolande en ik in één kamer, de twee zusjes ineen andere, en onze Nederlandse journalist op een matras in de woonkamer. Haqimheeft ook zijn eigen kamer met zelfs een kleine televisie. De badkamer is naar Afghaansenormen proper en hygiënisch. In onze vroegere verblijfplaatsen waren de badkamersvuile, stinkende, hokken.Dinsdag 24 mei 2005: bezoek aan de gouverneur.In Afghanistan staat iedereen vroeg op. ’s Avonds is het redelijk vroeg donker, valt erniks te beleven, is er niemand op straat. Met het allereerste ochtendkrieken wrijftiedereen zijn ogen uit. De hanen kraaien, het straatlawaai komt op gang, de mannenmaken zich op voor moskeebezoek, om te werken of een hele dag te palaveren. Devrouwen doen het huishoudwerk en houden zich verder binnen. De Assepoesters, blijvenAssepoesters met lelijke en bazige schoonmoeders en meestal prinsen die kwakendekikkers gebleven zijn.Juni 2005 4 Nederlandstalige Vrouwenraad

Salaam, SalaamJennie VanlerbergheOm 8 uur vertrekken we met een taxi naar Istalif. (De andere auto met chauffeur Alemvertrekt altijd ’s morgens om 6 uur, omdat het personeel om en rond Kabul moet wordenopgehaald.)Als we door Kabul rijden, merk ik dat er aan het vreselijke verkeer niks is veranderd.Geen enkel verkeersbord (we zullen later getuige zijn van het allereerste verkeersbordaan een rond punt) of verkeerslicht houdt de dolle rijders in toom. Mensen die het nognooit hebben meegemaakt, schrikken hevig en zijn vooral bang. Ik zeg dan: ‘bij onsroept men dat via de radio om: spookrijder gemeld. Hier is dat normaal.’ Humor haaltsoms wel de druk van de ketel.Het stof zwiept door de straten en in de verte hangt het stof tegen de hoge bergwandente duwen.Kabul ligt op een hoogte van ong. 2000 m. Ten westen van Kabul, liggen de Kuh-i Bababergen en zijn 5000 m hoog. De sneeuwwinter heeft zijn sporen nog niet teruggetrokken.De bergtoppen zijn witter dan wit.Er zijn tot mijn verrassing veel nieuwe piepkleine en bouwvallige winkeltjes bijgekomen.Tien flessen cola, tien flessen Sprite, wat rijst en thee. Afgewisseld door een kraampjewaar een half schaap, twee kippen of een stukje kalf buiten aan haken zwieren.Daartussen halve koppen van schapen en kalveren, waarvan het oog je altijdonbeweeglijk en dodelijk aanstaart. Maar wat me tussen al dat bazar- of marktgewoelvooral opvalt, zijn de stellingen in de achtergrond. Kabul is aan het bouwen. En dat isgeruststellend. Kabul herstelt zich. Een kwart eeuw oorlog wordt langzaam uitgeveegd.De weg naar Istalif is lang (nochtans maar 48 km) en hobbelig. Aan de laatste checkpointnaar Istalif liggen de soldaten meestal buiten het hokje op een ijzeren bed te slapen. Dekalachnikovs liggen voor hen op de grond. Als ze ons zien, zwaaien ze vriendelijk envermoeid. Zelfs als de dag pas begonnen is, slapen ze al.‘Die Afghaanse mannen doen me altijd aan mijn kat denken,’ zeg ik. ‘Mijn kat slaapt ookheel de dag en nochtans is ze lenig en houdt intussen de prooien in het oog. Ze slaataltijd onverwacht en raak toe.’Een anderhalf uur later komen we in Istalif aan. Het is begonnen regenen. Een ongewoonfenomeen, want in Afghanistan regent het niet veel. Misschien daarom ben ik zoontmoedigd als ik naar ons huis kijk. De winter met hevige sneeuwval heeft de murenbeschadigd. Sommige vochtplekken strekken zich als zwarte spinnenwebben over demuren. Maar vooral het aantal leerlingen is teruggevallen. Ook hier heeft de malaisetoegeslagen. Vrouwen moeten al een goede reden hebben om buiten te komen. Ensommige mannen van het dorp vinden ons Vrouwenhuis geen goede reden meer. Bijonze gynaecologe, dr. Zakia, zitten gelukkig nog altijd evenveel patiënten. In de naailes,zit hetzelfde enthousiaste groepje. Vooral de leerlingen van de alfabetiseringslessen zijnteruggelopen. Waar is die massa die stond te dringen aan de poort? Ik vraag het aanHariwa, onze directrice. Ze kijkt me heel lang aan alsof ik een buitenaards wezen ben dierare vragen stelt en haalt dan haar schouders op.‘Heb je de modder buiten gezien?’ vraagt ze. ‘De vrouwen moeten wel van ver uit deheuvels komen.’Ik wil niet verliezen, zelfs niet in de regen, geen leerling minder. Ik ga achter het bureauvan ons kantoor zitten en voel me heel triestig. Anita roept intussen Hariwa tot orde,maar het heeft geen zin. Ik besef dat het probleem elders zit. In het dorp, bij demannen. Er zijn geruchten. Goed, blijven huilen of aanpakken? Aanpakken natuurlijk.‘Onze’ dames blijven ondertussen ook niet bij de pakken zitten. Yolande geeft haar eersteles: ‘juwelen maken’, Ann leert de groep breien en Sigrun, die ook nu en dan nog voorRadio 2 Limburg werkt, neemt een paar interviews en laat de vrouwen en meisjesverrukt naar microfoons en bandopnemers kijken en luisteren.Ondertussen is er bij de gynaecologe dr. Zakia en verpleegster Aziza een vrouwbinnengebracht die een miskraam heeft. Ze verliest ontzettend veel bloed. Als we haarwillen redden, is het dringend. Met onze taxi wordt ze naar het emergency ziekenhuisjedat wat verderop ligt, gevoerd. In Afghanistan worden meestal meer levens verloren danJuni 2005 5 Nederlandstalige Vrouwenraad

Salaam, SalaamJennie VanlerbergheDonderdag 26 mei: Kabul-dag.Vandaag Kabul-dag. Daarom kunnen we wat later opstaan. Rond zeven uur zit iedereentoch aan de ontbijttafel. Anne Sonnenhein vertrekt enkele dagen met de Nederlandsemilitairen. Anita en ik hebben een drukke agenda bij ministeries en anderezenuwslopende instanties. Maar eerst willen we een interessante dag voor de drie damesregelen. We bellen Roya (de zus van Sima, een Afghaanse vluchtelinge die in Kortrijkwoont) die vlot Engels spreekt. Samen met haar neef zal ze Ann, Sigrun en Yolandevandaag begeleiden. Ze zullen uiteindelijk de vrouwengevangenis in Kabul bezoeken.Niet de meest vrolijke plaats. Jonge vrouwen, dikwijls zwanger, worden meestal zonderenige reden naar de gevangenis gestuurd. Hun man hoeft hen enkel te verstoten ofvalselijk van overspel te beschuldigen. Beide families beschaamd over zo’n zondigedochter/schoondochter trekken hun handen van de vrouw af. Ze is vanaf danovergeleverd aan willekeur en het verschrikkelijke bestaan in het gevang, waar zemeestal nog van een baby bevalt. Later worden dat de bedelende straatvrouwen vanKabul. Yolande, Ann en Sigrun komen in elk geval ’s avonds na hun bezoek aan hetgevang aangeslagen terug.Zoals gezegd, hebben Anita en ik ons opgehouden tussen het al dan niet onwilligministeriepersoneel en meer verademend bij een afdeling van ISAF, onze Belgischemilitairen die op de vlieghaven van Kabul zijn gevestigd. Daar belooft soldaat Sandra omAnita te verwittigen als de goederen (we mogen oude bedden, lakens en dekens van demilitairen voor ons Vrouwenhuis hebben) zijn aangekomen. Elke militair krijgt een nieuwslaapequipement. In Istalif zullen ze daardoor hier en daar wat beter slapen. Bij devrouwelijke dr. Pattyn gaan we wat medicijnen halen die sommige van onze vrouwen inIstalif dringend nodig hebben en nergens te verkrijgen zijn.Daarna gaan we met de taxi terug naar ons huis en wachten op onze chauffeur Alem dieuit Istalif met ons personeel is teruggekeerd.We halen het publiciteitsbord van Mères pour la Paix van ons allereerste appartementaan de hoek van de Chickenstreet op. Het lag in een greppel van de straat te slingeren.Dit publiciteitsbord is al lang een doorn in het oog van heel wat mensen, tot dusver isniemand er in geslaagd om het geval echt te verwijderen. Nu is het dus toch gelukt. Weschuiven het bord in de auto waar Anita en ik het angstvallig vasthouden. Niemand in hetdrukke verkeer stoort zich aan het lange ijzeren geval dat ver uit de auto hangt. Ik stelme even voor dat we op die manier door Brussel rijden.We zetten het bord in onze gang en vraag me af hoelang het ons daar zal ergeren.Daarna rijden we naar de Suprême, een winkel voor buitenlandse militairen endiplomaten waar je toch, weliswaar tegen hoge prijzen, eten en drank kan kopen die aanonze Westerse weelde voldoen.Morgenavond hebhen we onze Belgische vertegenwoordiger voor Afghanistan, mr.Christiaen Meerschman, uitgenodigd. Een bijzonder minzaam man die we voor het gemakmaar ‘onze ambassadeur’ noemen.De Suprême sluit om 17 uur, maar omdat Alem een paar keer verloren rijdt, komen weer pas vijf minuten voor sluitingstijd aan. We discussiëren flink en ik kan zeggen als er tediscussiëren valt, is onze Anita kampioen.‘Kijk,’ probeert ze zich door het politiekordon te duwen, ‘we hebben nog vijf minuten enmorgen is het hier gesloten. Wij hebben morgen wel hoog bezoek. Onze ambassadeurkomt eten.’Net als Anita bijna haar slag heeft thuisgehaald, komt een grote witte wagen van deparking van de Suprême gereden. Met aan het stuur: onze ambassadeur! We moetenhartelijk lachen.‘Geen nood,’ zegt hij, ‘ik breng morgen wel een paar flessen mee.’ Hij geeft ons nog eentip over een kleine ingesloten Italiaanse supermarkt iets verderop. We kunnenuiteindelijk toch wat Westerse culinaire heerlijkheden aanschaffen.Juni 2005 9 Nederlandstalige Vrouwenraad

Salaam, SalaamJennie VanlerbergheHet blijkt dat Haqim wat te weinig eten heeft klaargemaakt. Iets wat wel meer voorvalt.Daarom maken we hem wijs dat we morgen niet één maar vier mensen meer verwachtenvoor het avondmaal.’s Nachts heeft Yolande een nachtmerrie. De confrontatie met het vrouwengevang vanKabul heeft sporen nagelaten.Vrijdag – biddag - 27 mei: minister op bezoek.Vanmorgen hebben we een afspraak aan het Ministry of Women’s affairs. Minister dr.Massouda Jalal zal ons Vrouwenhuis in Istalif komen bezoeken. Gezien het vrijdag is,zullen helaas niet veel vrouwen aanwezig zijn. Ook onze directrice Hariwa,niettegenstaande het haar vrije dag is, gaat mee.Dr. Massouda Jalal is de enige vrouw die vorig jaar bij de presidentsverkiezingen op deverkieslijsten stond. Ze is heel populair bij de vrouwen. Nog een paar dames,secretarissen en veiligheidsmensen zullen ons vergezellen. De colonne van beschermdewagens zet zich in gang. Het gaat in een snelvaart naar Istalif. Is het om aanslagen tevermijden, of puur machogedrag zit ik te bedenken? Waar we normaal anderhalf tot tweeuur rijden, komen we na amper een uur in Istalif aan.Hassina (lerares) heeft voor een mooie ontvangst gezorgd. Als de minister binnenkomtgooien kinderen bloemen over haar en later zingen ze een liedje. Niettegenstaande heteen vrije dag is, zijn toch heel wat van ‘onze’ studenten present.In ons kantoor vertellen we mevrouw Massouda het verhaal van ons Vrouwenhuis, hetontstaan en de bedoelingen. Ze kende ons Vrouwenhuis, had er veel positiefs overgehoord en vindt het een ongelooflijk project. Ze belooft ons volop te helpen en testeunen.Ons Vrouwenhuis kan in Afghanistan inderdaad op heel wat bijval rekenen. Het staatzelfs symbool. Meer dan eens wordt ons gevraagd om elders, bijvoorbeeld in Herat, zo’nhuis te openen. Maar eerst moet Istalif perfect zijn, vinden we. Ook de minister dringtaan op meer vrouwenhuizen.Yolande geeft haar een mooi halssnoer dat ze met onze leerlingen heeft gemaakt. Laterworden de meisjes die het halssnoer maakten nog aan de minister voorgesteld. Zereageren heel blij en vereerd. Daarna volgt een rondgang door de lokalen van ons huis,waar we mevr. Massouda uitleg geven. Ze raadt ons aan een Hamman (vrouwenbad teinstalleren). Er is echter nog steeds geen elektriciteit in Istalif, al is er een Koreaansegroep bezig om elektriciteit in te voeren. Ze beloven ons zelf dat we binnen drie à viermaanden elektriciteit zullen krijgen. ‘Gratis,’ zeggen ze. We mogen het aan niemanddoorvertellen. Het is echter niet zozeer uit naastenliefde dat ze ons gratis zullen bedelen,maar ze hopen dat onze aanwezigheid in hun dossier ministeries in Kabul beter zullenstemmen.Als minister Massouda de mooi tasjes ziet die onze vrouwen nu al in het naaiateliermaken, belooft ze ons gratis een verkoopstandje in de vrouwentuin van Kabul.Ze wil met ons een protocol ondertekenen. Dat betekent dat ze ons openlijk steunt en weberoep kunnen doen op haar diensten. We moeten onze aanvraag daarvoor echter nogindienen. Anita en ik zullen daar behoorlijk wat werk aan hebben. Onze en de Franseambassadeur zullen onze aanvraag ondertekenen. Het protocol werd uiteindelijk inaanwezigheid van onze ambassadeur, Anita en onze directrice, Hariwa, op maandag 6juni ondertekend. Ik was toen pas vertrokken.In onze Riet & Francis room spreekt minister Massouda de aanwezige vrouwen toe. Zedrukt er fel op dat ze onze studenten nog andere vrouwen moeten aansporen om naarons Vrouwenhuis komen. Zo’n unieke gelegenheid in Afghanistan.‘De vrouwen van Istalif kunnen van geluk spreken dat Belgische en Franse vrouwen zichzo om jullie bekommeren. Veel vrouwen in Afghanistan zouden graag in jullie plaatszijn,’aldus de minister.Juni 2005 10 Nederlandstalige Vrouwenraad

Salaam, SalaamJennie VanlerbergheDe vrouwen knikken.Een jonge vrouw heeft een verhaal klaar. Haar man heeft haar zo’n acht jaar geledenmet haar vier kinderen achtergelaten. Hij zit in Iran en wil niet scheiden. Ze heeft geeninkomen, geen eten, wat moet ze doen? Als ze haar verhaal vertelt, huilen alle vrouwenmet haar mee. De minister nodigt haar uit naar Kabul, ze zal daar kijken wat ze kandoen. Ze raadt haar ondertussen aan verder naar ons huis te komen. (De vrouwen diealtijd aanwezig zijn in de lessen in ons centrum krijgen op het einde van de maand eenkleine som geld - 5 euro- en kunnen gratis in onze winkel kopen.)Na het vertrek van mevr. Massouda werken we nog wat in onze eigen winkel in hetVrouwenhuis, want morgen krijgen alle trouwe leerlingen een pakje.Het is vrijdag, de sfeer in Istalif lijkt ontspannen. Vooral mannen amuseren zich aan hetbeekje voor ons Vrouwenhuis. Vroeger waren dat toch gezinnen die daar zaten en nuenkel mannen? Aan zo’n details merk je de verandering ten nadele van de vrouwen.Haqim is druk in de weer. Hij vermoedt vier bezoekers voor vanavond, het is er maaréén. Ik voel me wat schuldig omdat ik het aantal bezoekers fel heb overdreven.‘Best ook,’ zegt Ann, ‘als ik de stukjes kip tel dan zouden we tekort komen.’Ann en Sigrun helpen Haqim in de keuken. Ze maken Belgische frietjes en toastjes.Haqim kijkt heel verbaasd naar de versieringen op die kleine stukjes brood.Hij is nooit akkoord als we alcohol drinken en geeft gewoonlijk commentaar. ‘No good, nogood..’ Maar alcohol begeleid met zo’n leuke hapjes, daar kijkt hij toch van op en sliktvoor een keer zijn opmerkingen in.Het wordt een plezante avond. Mr. Meerschman heeft zelfs een fles champagnemeegenomen. We klinken op van alles. Behalve op het feit dat hij op het einde van hetjaar een nieuwe missie krijgt in Kazakstan. We zullen hem echt missen.‘Hij is een echte ambassadeur,’ zegt Anita steeds. Ze heeft gelijk. Christaen Meerschmanstaat altijd paraat voor zijn landgenoten.Zaterdag 28 mei: morgen vertrekken de drie dames.We staan heel vroeg op en vertrekken al om 7 uur naar Istalif. Om 9 uur worden we opde shora verwacht. Ook de Françoise Hostallier en haar député Claudine zijnmeegekomen. Iets voor negen uur zijn we present in het bureau van de gouverneur.Hij verontschuldigt zich: ‘wat heb ik gezegd? Vandaag? Maar er is geen shora vandaag!Dinsdag pas.’Wat heb je daar tegen in te brengen? We zitten nog steeds in een positie waar we hemdringend nodig hebben. Ook de Françaises sloven zich uit in eerbetoon en vriendelijkheid.Hij laat zich duidelijk door de Franse charme inpalmen.Uiteindelijk zeg ik aan de gouverneur dat indien hij ons niet openlijk steunt, we misschienbeter weggaan uit Istalif, of liever uit heel Afghanistan. Hij reageert verrast en benadruktenkele keren dat we niet ontgoocheld moeten zijn. Dat Afghanistan een moeilijk land is.‘Álles vraagt hier tijd,’zegt hij. Dat weten we ondertussen zelf wel.Maar deze keer hebben we geen tijd, daarom vraag ik hem een brief te schrijven waarinhij uitdrukkelijk vermeldt dat hij ons en ons Vrouwenhuis volop steunt. Hij kijkt me evenaan, kijkt dan langzaam naar de anderen en neemt dan tot onze grote verassing pen enpapier. En ja, hij schrijft de brief. Voor ons is dat een heel waardevol document. Daarkunnen we de mannen al eens mee om de oren slaan.Het valt ons ook op dat onze directrice, Hariwa, die tot onze ergernis soms nogalonderdanig reageert en die we onder elkaar wel eens lachend ons tante nonnekenoemen, zich behoorlijk uit de slag trekt in vergaderingen met mannen en ons echt welmet hand en tand verdedigt. Het is dus een pluspunt, we feliciteren haar daarvoor.Samen met de Françaises brengen we de doos nieuwe sportschoenen, die Haqimondertussen voor ons in de bazar in Kabul heeft gekocht, naar de jongensschool.Daarnaast hebben we ook nog enkele dozen mannenbroeken, pulls en vesten mee. Deschool ligt heel hoog en we moeten nogal wat trappen op. Gelukkig springen heel watJuni 2005 11 Nederlandstalige Vrouwenraad

Salaam, SalaamJennie Vanlerberghejongens toe om ons te helpen. Sommige spreken zelfs een beetje Engels en één vraagtaan Françoise of ze een huwbare dochter heeft.De leraars en onderdirecteur (de directeur weer niet te zien) reageren uitgelaten.‘Als jullie echt met ons samenwerken en ons helpen, dan brengen we later nog wel iets,’beloof ik heel bekommerd om de goede gang van ons eigen Vrouwenhuis.Anita reageert kribbig, ‘je moet hen niks meer beloven.’Anita en ik delen niet altijd dezelfde mening, maar werken toch goed samen. We zijn alsYing en Yang. Zij snijdt, ik zalf. Zij gaat onomwonden rechtdoor, ik wandel langs dediplomatieke weg. Het werkt wel.Terug beneden, ons Vrouwenhuis ligt in een dal, komt de eigenaar van deIstalifwinkeltjes met ons praten. Françoise en ik, met vertaling van Hariwa, staan hemaan de poort te woord.We vragen het huurcontract te veranderen in twee winkels in de plaats van drie en pasvanaf 1 juni te starten, ‘de winkels zijn nu toch niet klaar.’ Hij is akkoord. Hij benadruktnog eens hoe arm hij wel is, we halen onze schouders op. We zijn er zeker van dat dehelft van alle gebouwen in die straat van hem zijn.Françoise en Claudine vertrekken terug naar Kabul. Wij delen in ons centrum - er is veelvolk, veel studenten vandaag - koekjes en thee uit. Begin van de week was er eenlerarenfeest en we hadden er geen aandacht aan gegeven. Daarna delen we aaniedereen pakjes uit (zeep, shampoo, tandpasta en kleding).Het is al bij al een triestig spektakel als je ziet hoe de vrouwen en meisjes zo naar depakjes snakken. Zich soms een beetje als roofdieren gedragen. Ze hebben werkelijk niksin Istalif. 70% van de Afghanen lijdt aan ondervoeding.Onze drie Belgische reisgenoten zijn al goed ingeburgerd en helpen ons echt. Annherschildert de borden die aan de ingang van Istalif en ons gebouw staan. Sigrun enYolande helpen met de pakjes en zetten onze winkel op orde.Het is de laatste avond met onze drie Belgische dames. Morgen vertrekken zij al terugnaar ons land. Maar Anita en ik zijn uitgenodigd bij dr. Habib, adviseur van de ministervan landbouw, samen met de gouverneur van Wardak, de twee Fançaises en Hamed.We hebben dr. Habib Haider voor belangrijk papierwerk nodig.Onze drie dames reageren terecht ontgoocheld: ‘de laatste avond en jullie laten onsalleen?’ ‘We zullen niet lang wegblijven, echt niet.’Eerst gaan we bij langs bij Hamed die aan het einde van de Flowerstreet woont waar degasten op ons wachten. Daarna wandelen we door de vallende duisternis naar het huisvan dr. Habib. Als buitenlandse vrouw door de duistere straten van Kabul wandelen, isgeen aangeraden bezigheid, maar we hebben het zo druk dat we soms niet aan gevaardenken.Onze informatie over eventuele aanslagen krijgen we geregeld van onze Haqim die veeltv kijkt. ‘Haqim boum?’ vragen we dan. Meestal antwoordt hij: ‘yes boum. Irak boum.’Maar ook in het zuiden in Kandahar en het noorden van Afghanistan werden aanslagengepleegd. In Kandahar is de Taliban nog steeds aanwezig. Het was de thuishaven van hetTaliban-opperhoofd, Mullah Mohammed Omar.Dr. Habib heeft spaghetti klaargemaakt. Maar ik zit op de punt van mijn stoel, wil onzeonderhandeling afhandelen en dan terug naar Yolande, Sigrun en Ann. De gouverneurvan Wardak is heel vriendelijk en spreekt zelfs wat Nederlands. Hij heeft als Afghaansevluchteling een tijd in Maastricht gewoond. Françoise wil met haar groep ‘Droits del’Homme’ een school in Wardak herstellen. Helaas zal ze twee dagen later (net voor haarvertrek) vallen en haar knie op twee plaatsen breken. Dr.Habib belooft ons te helpen,maar er zal de week daarna niet al te veel van in huis komen. Hij heeft het zo druk metzijn minister, laat hij weten. Afghanen en beloftes….Ann, Sigrun en Yolande zijn al gaan slapen als we terugkeren. Ze komen echter uit beden we praten nog wat na. De beelden en ervaringen zijn nog wat te recent om teverwerken en te analyseren. Anita en ik zijn zo druk bezig geweest met allerleiJuni 2005 12 Nederlandstalige Vrouwenraad

Salaam, SalaamJennie Vanlerbergheproblemen dat ik een beetje vrees dat onze drie gasten misschien niet genoeg uit hunweek hebben gehaald.In het verslagen die ik later van Ann Jorissen en Yolande Jennes krijg, schrijven ze echterhet volgende.Ann: “We hebben een ongelooflijke week meegemaakt……Zo anders dan ons dagdagelijksleven in België .Ik kan je verzekeren dat het indruk maakt op ’n mens als je voor deeerste keer in je leven met zoveel leed wordt geconfronteerd…… Meer dan ik ooit onderwoorden zal kunnen brengen, treft me het leed vooral van de Afghaanse vrouwen die nogsteeds tweederangsburgers zijn….Je moet geen geweten hebben als je beweert dat dezemensen geen recht hebben op een beter leven. Eens je daar geweest bent, blijft het vooraltijd aan je kleren plakken…..Ik zou aan iedereen zo’n inleefreis aanbevelen.”Yolande schrijft: ‘het bezoek aan de vrouwengevangenis heeft ons opstandig gemaakt.Enkel maar door het woord van een man worden vrouwen gereduceerd tot minder danhuisdieren. Ze laten de vrouwen volledig aan hun lot over, zonder enige verdediging. Ikgeloof dat de situatie van de Afghaanse vrouw de slechtste van de wereld is…..Zondag 29 mei: van het ene ministerie naar het andere.Onze gasten zijn vertrokken. Ze laten een leegte achter. Tranen liggen goedkoop tedringen achter mijn oogballen. Tijd voor lange huilbuien zijn er niet. We zijn verwacht bijShahzilli Nasimi van het ministerie van buitenlandse zaken. De wet voor NGO’s is aan hetveranderen. Afghanistan reageert niet altijd positief tegenover bepaalde buitenlandseNGO’s die volgens de Afghaanse regering te veel met zichzelf en te weinig met deAfghanen bezig zijn.. Enfin van buitenlandse zaken naar economie en daarna brengen weonze aanvraag voor samenwerking bij het ministerie van Vrouwenzaken binnen.In ons appartement zitten ondertussen de bouwingenieurs op ons te wachten. Ze hebbenvorige winter twaalf lekken in het dak van ons huis hersteld en nu wil ik dat ze eengarantie ondertekenen waarbij ze in het vervolg zelf voor de kosten zullen instaan. Onshuis is tenslotte maar en paar jaar oud. Na lang onderhandelen ondertekenen zeuiteindelijk een garantie voor de duur van een jaar.Daarna zijn Anita en ik zelf eens naar de fameuze en gevaarlijke Chickenstreet geweest.Onze kleine straatkinderen lopen er nog steeds rond. Om het andere winkeltje kan jekalachnikovs kopen (wie sprak daar van ontwapening?). Maar er zijn ook de mooietapijten, sjaals en juwelen…en de bedelende vrouwen onder hun vuile burka’s. Eenuitgehongerd kind op de arm, en een vuil hand dat smeekt. De ogen, de blik die je nietziet. Schimmen die bedelen en nergens respect krijgen…..je zal maar als vrouw inAfghanistan geboren zijn!Maandag 30 mei: nieuwe gast.Vandaag komt dr. Lieve Van Ermem aan. Het scenario van de voormiddag ziet er preciesuit, zoals een week geleden. Wat sightseeing en er dan invliegen. We hebben eenafspraak met directeur Alain van SAB (Solidarité Afghanistan Belge) een organisatie dieallang ter plekke werkt. Ze zullen ons helpen bij de aankoop van onze auto. Een van hunchauffeurs gaat samen met ons en onze chauffeur, Alem, mee op zoek naar een geschiktbusje om ons personeel heen en terug naar Istalif te voeren. Uiteindelijk vinden we bijAriana-Kabul-Car in Kabul een Toyota minibusje, het stuur aan de rechtse kant. Volgensinsiders is dat best zo. We vragen bedenktijd en willen vooral de prijs naar benedenbrengen. We weten dat je zo’n onderhandelingen heel langzaam moet opbouwen. DeAfghaanse mannen kijken toch wel op van onze vrouwelijke ondernemingszin. Meestalreageren ze totaal onwennig. Sommige lachen, anderen kijken verstoord.Juni 2005 13 Nederlandstalige Vrouwenraad

Salaam, SalaamJennie VanlerbergheTerug in het centrum van Kabul gaan Anita en ik met een foefje naar het cybercafe enlaten Lieve naar huis gaan. Het is haar verjaardag en we willen toch iets doen. We vindenuiteindelijk Chinese slingers en een papieren roos.In ons appartement is Siegried Degroote aangekomen. Siegried werkt voor de Belgischeoverheid bij het Commissariaat Generaal voor de vluchtelingen, met specialiteit Azië. Zeheeft haar hart aan Afghanistan en zijn bewoners verloren.We hebben nog ergens een fles rode wijn staan en die drinken we op Lieve’s gezondheiduit.Dinsdag 31 mei: de shora en de Mullah.Vroeg naar Istalif, want vandaag worden we om 9 uur bij de shora verwacht. Als die numaar doorgaat natuurlijk. Lieve zal samen met onze gynaecologe, dr. Zakia en onzeverpleegster Aziza werken. Dr. Zakia spreekt Engels dat komt goed uit voor devertalingen.Vrouwen uit Kabul van het Ministry of Women’s Affairs, vragen of ze ondertussen met devrouwen in ons centrum over de komende verkiezingen mogen spreken. Over democratieen recht. Het haalt onze schema’s wat overhoop, maar is zo belangrijk.En ja, de shora gaat door. Iets later, maar we worden verwacht. Schoenen uit en op detapijten in de grote zaal nemen de mannen op de kussens langs de muren plaats. Anita,Hariwa en ik mogen naast de gouverneur zitten. Iedereen vouwt zijn benen onder zich.Ik heb een probleem. Ik kan die zithouding niet lang uithouden en draag geen sokken.Hoe zullen de mannen op mijn blote voeten reageren? Zoals verwacht tintelen mijn billenna enkele minuten onhoudbaar, waarna ik mijn voeten gedeeltelijk laat verdwijnen onderAnita’s lange sjaal. Ik kan je verzekeren dat blote voeten verstoppen niet evident is,maar op het einde van de vergadering ben ik mijn voeten vergeten en steek ze gewoonvoor me uit. Iedereen kan ze zien en genieten. Dat allemaal terzijde natuurlijk.De gouverneur stelt ons voor, geen man staat op, geeft ook geen aandacht. Oei! Voor demannen zijn we lucht, ze zijn niet in de wolken met onze aanwezigheid. Ik bekijk ze eenvoor een en vraag me af wat die mannen, meestal ouderlingen, bezield om zo tereageren. Het zien er eigenlijk gezellige opa’s uit.De discussie gaat verder, volgens mijn kennis van het Dari gaat het over de elektriciteitdie er komt. Het duurt lang. Wij blijven geduldig wachten. Als de vergadering afgelopenis, vraagt de gouverneur nog eens aandacht voor ons en ons Vrouwenhuis en dan komter hulp uit een onverwachte hoek. De echtgenoot van onze medewerkster Torpekai, diedokter is in het emergency kliniekje waar we al eens mee samenwerken, neemt hetwoord. Hij houdt een lang betoog over de belangrijkheid van ons Vrouwenhuis. Hij geeftvoorbeelden, zegt dat al ons geld werkelijk in het project wordt gestopt. Uiteindelijkknikken de mannen, eerst behoedzaam. Een heel spaarzaam hoofdknikje, dan meeruitdrukkelijk. Mijn hart springt op. Een man voorzien van schaarse tanden -tandenverzorging is een enorm probleem in Afghanistan - vraagt of we geen school inzijn omgeving kunnen openen. Zijn vrouw en dochters wonen te ver.‘We nemen dat in overweging,’antwoorden we. Het ijs is gebroken.‘Salaam, salaam.’ De mannen leggen hun hand op hun hart, groeten ons, buigen hethoofd. Het zijn tekenen van respect.Aan de Mullah, hij is nog jong en ziet er niet de makkelijkste uit, vragen we een apartonderhoud. ‘We willen zo graag eens uw mooie moskee bezoeken,’liegen we.Tot onze grote verrassing is hij direct akkoord. Om 16 uur dezelfde dag zal hij ons vlakvoor de moskee die nog in aanbouw is, opwachten. Haviwa, Anita en ik gaan op onzekousenvoeten binnen, de Mullah wacht aan de deur met zijn brieventas onder de arm. Debidplaats van de moskee is af, ruime zaal met mooie tapijten.Als we buitenkomen troont hij ons mee naar een winkeltje.Juni 2005 14 Nederlandstalige Vrouwenraad

Salaam, SalaamJennie VanlerbergheWe zitten zoals steeds op de grond in een rondje, krijgen thee terwijl we ons inrespectbetuigingen uitsloven. De Mullah glimlacht alleen maar alsof het heel normaal isdat wij vrouwen onderdanig tegenover hem doen.En dan vraag ik hem op de man af waarom hij ons Vrouwenhuis niet steunt. ‘We hebbenuw steun nodig. Toch?’‘We weten niet zo goed wat daar allemaal gebeurt,’ antwoordt hij.‘U bent natuurlijk hartelijk uitgenodigd om te komen kijken,’ haast ik me te zeggen,‘maar natuurlijk niet als er vrouwen aanwezig zijn. Er mag dan geen man binnen’. Dathij van hetzelfde laken een broek krijgt, lijkt hem niet zo op te vallen.‘Bovendien gaat hij verder, een jaar geleden hebben jullie lippenstift uitgedeeld (daarheb je het weer), en er komen steeds maar vreemde mensen naar Istalif die hier foto’snemen.’Ik voel me kwaad worden, maar weet dat ik me nu moet bedwingen.‘Zeer gerespecteerde Mullah,’ antwoord ik, ‘de mensen die naar hier komen zijn Fransenen Belgen, mensen die zich inzetten om geld in te zamelen voor Afghanistan. Ze komennaar hier om te zien of het geld goed besteed is en daarom nemen ze ook foto’s. Daarbijzie ik hier een straatje met winkeltjes, hoe wilt u dat de economie in Istalif herleeft, als udoor een onaangename houding bezoekers zou weren?’Hij lacht minzaam.‘Bovendien,’ gaat hij verder, ‘er is nog een ander zwaar feit. Als de vrouwen en meisjesuit het Vrouwenhuis komen zijn ze vrolijk en lachen ze. Onderweg naar huis maken zeplezier.’Val dood, denk ik. Hij beseft niet dat hij ons zojuist een groot compliment gaf.‘Als u, gerespecteerde Mullah, ons steunt, dan geven we een gift voor de afwerking uwmoskee.’’t Is rap beklonken, donderdag aanstaande brengen we een gift en we kunnen voortaanop zijn steun rekenen.‘Donderdag hé?’ vraagt hij nog eens als we recht staan.‘Donderdag.’We voelen ons moe en afgepeigerd, maar het zwaarste moet nog komen.In ons centrum is dokter Lieve nog druk bezig met haar consultaties. Het is niet aan mijom diagnoses te stellen, maar volgens dr. Lieve zijn de meeste vrouwen methartproblemen, vooral vrouwen met psychologische problemen. Doodongelukkigevrouwen. Voor de consultatiekamer in ‘ons’ huis staat Kamell al sinds vanmorgen. Haargezicht is geel, haar ogen dof en ze wijst op pijn aan haar zijde.‘Allicht galstenen,’ zegt dr. Lieve, ‘ze zou best naar het hospitaal gaan, zodat we datkunnen onderzoeken,’ We raden Kamell aan naar huis te gaan, familie te verwittigen (zeis weduwe) en zich klaar te maken voor een nacht hospitaal in Kabul.Haar schoonzus en man zullen ook met ons meerijden. Daardoor zullen drie personen inde koffer van de taxi moeten plaatsnemen. Ik kan je verzekeren dat het geen plezante ritwerd.Kamell leunt op de achterbank tegen me. Haar burka heb ik wat opgeschoven, maar ze isheel bang dat er onderweg iemand haar gezicht zal zien. Ze is echt wel doodziek. Naasthaar de schoonzus die voor de allereerste keer in haar leven in een auto zit en driekilometer verder al wagenziek is. We geven haar pillen, maar ze is bang om onbekendemedicijnen te nemen. Want zwanger. Ook zij weigert haar burka af te nemen of zelfsmaar heel even omhoog te doen, zelfs als ze straks heel de taxi zal onderkotsen. Kamellklaagt zachtjes, ze leunt steeds zwaarder tegen me. Ik probeer haar moed in te spreken:‘’t zal wel gaan, ’t zal weg gaan.’ Ze knikt. Of liever ik zie wat beweging onder de burka.Anita vraagt ondertussen per telefoon hulp aan de Belgische militairen, zij verwittigen ophun beurt een Noorse NGO die een ziekenwagen zal sturen. Een anderhalf uur laterwachten we aan ons appartement op de ziekenwagen, terwijl de taxichauffeur de kots uitzijn auto kuist.Zelfs in de ziekenwagen, wil Kamell haar burka niet afnemen. We vergezellen haar naarhet Alia Abad hospitaal van Kabul. Het mededogen van de aanwezige mannen is nietJuni 2005 15 Nederlandstalige Vrouwenraad

Salaam, SalaamJennie Vanlerberghebijster groot. Aan de misselijkheid van de schoonzus wil men al geen aandacht geven:‘zwanger? Dan is dat normaal!’ Ze zit op een bankje tegen de muur en ze blijft daarzitten. Een blauwe schim, niemand heeft nog aandacht.Kamell wordt eerst in een ontvangstplaatsje onderzocht. Diagnose: niet erg. Lieve wordtkwaad en gaat met haar naar het hoofdgebouw. Het is al flink donker als ze weer buitenkomt. Resultaat? Er zijn geen apparaten om galstenen op te sporen. Kamell kan niet inhet ziekenhuis blijven. Geen plaats. ‘Haar bloed zou bij ons moeten worden onderzocht,’zegt Lieve. Maar wij gaan pas zondag naar huis. We bellen nog naar dokter Gulam W.Waheed die er altijd prat op gaat zo betrokken te zijn bij het openbaar ziekenhuis vanKabul. Hij kan ook niet helpen, want geen plaats en geen apparaten. Dr. Lieve geeftKamell de nodige medicijnen en troost haar dat ze mits rusten en de medicijnen in tenemen, ze evengoed bij familie kan blijven. We beloven haar morgenochtend op tezoeken.Woensdag 1 juni: de kl…..van Kabul.Om 7 uur is Hariwa al present om ons te vergezellen naar Kamell en familie. Vreemdgenoeg staat Kamell met een paar familieleden aan het hoekje van de straat ons op tewachten. Allicht willen ze ons niet laten zien hoe schamel ze wonen. Nieuwsgierig komenwat jonge mannen rond ons staan. Lieve moet Kamell op straat en onder de burkaonderzoeken. Ik vraag of iemand een stoel heeft. Ja, er komt een plastic tuinstoel aan.Dan begint het rondbellen opnieuw. Ziekenhuis? Bloedafname? Het wil maar niet lukken.Waarom hebben ze toch Hélène De Beir vermoord en is Artsen zonder grenzenvertrokken, denk ik wanhopig. We hadden net een afspraak voor samenwerkinggemaakt. Ondertussen parkeert een kleine blauwe vrachtwagen, geladen met hout, vlaknaast ons. Ze lossen de vracht en gooien de stokken van de vrachtwagen op de stoep.De Afghaanse mannen amuseren zich, ze willen vooral onze (Westerse) aandachttrekken. Al een paar keer heb ik via handgebaar duidelijk gemaakt dat ze moetenoppassen omdat er een zieke vrouw op de stoel zit.Plots voel ik een stok tegen mijn been, dus ook Kamell is getroffen want ik sta vlakachter haar. Het hek is van de dam. Ik word plots zo gloeiend kwaad en verlies mijnkoelbloedigheid. Bespaar ik jullie mijn uitspraken tegen die mannen? Wel neen.‘Onnozele Afghaanse klootzakken,’ roep ik en herhaal het nog eens terwijl ik met mijnvinger aan mijn voorhoofd duidelijk maak dat ze gek zijn.‘Zien jullie niet dat hier een doodzieke vrouw zit?’Ze hebben mijn Vlaams niet begrepen, maar schrikken. Een man wil me duidelijk makendat Kamell maar moet opschuiven.‘Niks van, ze blijft hier.’Enkele minuten later zijn vrachtwagen en mannen verdwenen.Kamell zal uiteindelijk tot zaterdag bij haar familie moeten blijven en rusten. Lievevoorziet ze van de beste medicijnen. En dan gaan we weg.De rest van de dag werken we hard aan allerlei noodzakelijk papierwerk. Alem komt inde late namiddag met de garagist nog eens langs om ons het busje te tonen en webedingen verder op de prijs, betalen uiteindelijk een voorschot. De koop is besloten. Wehebben onze eigen auto. Morgenavond wordt hij definitief van ons.Donderdag 2 juni: hartdag.Voor zeven uur vertrekken we al naar Istalif. Vandaag houdt Lieve een hele dagconsultatie en ook de mannen mogen in de namiddag komen.Ook onze Nederlandse Anne vergezelt ons, maar hij mag in de voormiddag het huis nietbinnen. Pas zijn we aangekomen of de Mullah belt Hariwa om te vragen wanneer we onzeJuni 2005 16 Nederlandstalige Vrouwenraad

Salaam, SalaamJennie Vanlerberghefinanciële bijdrage voor zijn moskee brengen. ‘Zeg tegen de Mullah dat hij ze maar zelfmoet komen halen en aan de deur moet blijven, want geen mannen in ons huis. Ookgeen Mullahs,’ reageer ik tegen Hariwa.Hariwa lacht en knikt goedkeurend. Tien minuten later staat de Mullah er al, omringddoor nog een paar van zijn streng gelovigen. Buiten de poort geven we hem de omslagmet de 300 euro en een officiële brief die we er bijvoegden. Nu is het zijn beurt om tebuigen en te danken. Hij geeft ook zijn brief met dank en steun. En… de vraag om steunvoor de bouw van een nieuwe madrassa.Madrassa’s zijn koranscholen waar vroeger de Taliban werd gevormd. We reageren watafstandelijk. ‘We hebben helaas nu geen tijd om daarover na te denken. Te druk met dedokters.’We sturen hem weg, weliswaar met wat beleefdheidsformules. Nadien heb ik via Hariwanog verschillende keren gehoord dat de Mullah ons zo dankbaar is en onsonvoorwaardelijk steunt.Het is ondertussen ontzettend druk in ons huis. Een absolute chaos, ik denk dat allevrouwen van Istalif hun hart door dokter Lieve willen laten onderzoeken.Normaal houdt dr. Waheed de donderdagvoormiddag consultaties en heeft hij telkenszo’n 70 patiënten. Vrouwen en kinderen.Het vraagt deze keer nogal wat organisatietalent om alles in goede banen te leiden.Eerst zullen de vrouwen bij dr. Waheed langskomen, ik assisteer hem en geef op zijnaanwijzing een nummer en briefje mee aan de vrouwen met vermoedelijkehartproblemen die in het volgend lokaal door dokter Lieve met assistentie van Azizamoeten onderzocht worden.Dr. Waheed, controleert de bloeddruk, luistert (boven hun kleding) naar hun hart, hunlongen, trekt hun ogenleden naar beneden en luistert naar de klachten. Al naar gelangkrijgen ze een briefje of medicijnen. Normaal mag enkel Aziza de medicijnen uitdelen,maar ze heeft nu haar handen vol in het kabinet van dr. Lieve.Om werk te sparen, vult Anita voordat de vrouwen bij dr. Lieve binnengaan een fiche in:Naam, leeftijd, hoeveel kinderen, gelukkig?Aangezien er geen geboorteaangifte bestaan in Istalif wordt de leeftijd in decenniauitgedrukt, dertig, veertig, vijftig of zestig jaar. Het aantal kinderen is niet altijdduidelijk. Hoeveel bleven in leven, hoeveel zijn er gestorven en tel je die ook mee?Oudere vrouwen hebben soms problemen om zich te herinneren hoeveel kinderen ze opde wereld zetten.Bij het woord gelukkig, wordt meestal ‘ongelukkig’ ingevuld.Na een half uurtje doet er in de consultatie van dr. Waheed een gerucht de ronde. Deburka’s bewegen onrustig, er wordt angstvallig gefluisterd. Als ik vraag wat er hapert,valt er een stilte. Dus ga ik zelf op onderzoek. Zie niks verdacht. Tot ik buiten de poortga kijken. Daar zit een jonge man met een kalachnikov en een stapeltje medicamentenin zijn hand. Medicijnen die hij zopas van de vrouwen heeft afgenomen.Hij ziet me, aarzelt even. Ik ga op hem af: ‘give it back!’ en steek mijn hand uit. Hij zethet op een lopen. Volgens Hariwa is het de eerste keer dat zoiets voorvalt. Aan Sufivraag ik om de omgeving in het oog te houden. Voor de rest van de dag is het wat datbetreft rustig.In de namiddag zitten de eerste mannen voor het huis, ze willen hun hart latenonderzoeken, maar er zijn zoveel vrouwelijke patiënten dat de mannen naar huismoeten. Dat is jammer, want onze eerste opzet van goodwill is daardoor mislukt.Even is dr. Lieve heel boos op dr. Waheed als hij niet in de kamer wil blijven terwijlvrouwen hun kleding uittrekken. ‘Welke dokter ben jij wel?’‘Maar,’ zegt dr. Waheed, ‘als de mannen het zouden te weten komen dat ik een blotearm of schouder van hun vrouw heb gezien, dan word ik meteen doodgeschoten.’In de namiddag hoor ik een van de kinderen van Sufi hard wenen, schreeuwen eigenlijk.Ik zie hoe zijn vrouw hun derde zoontje op een bijzonder hardhandige manier slaat entegen de muur gooit. Zij ondergaat het geweld van haar man en geeft het blijkbaar aanJuni 2005 17 Nederlandstalige Vrouwenraad

Salaam, SalaamJennie Vanlerberghehaar kinderen door. Ik berisp haar hard en verwittig Hariwa die haar voortaan in het oogmoet houden.Anita is met Alem vroeger naar Kabul vertokken om ‘onze’ auto te gaan halenHet is vrij laat als dr. Lieve, dr. Waheed, Aziza en ik naar Kabul terugkeren.Dr. Lieve heeft in Istalif drie gevallen van TBC en twee gevallen van hepatitis ontdekt.Ons werk in Istalif is verre van af.. Vanavond zijn we allemaal door mr. Meerschman ineen veilige binnentuin uitgenodigd. We vieren de aankoop van ons nieuw minibusje. Evenis Istalif en alle miserie veraf.Vrijdag –biddag- 3 juni: het mannenplezier.Geen Istalif vandaag. Anita en ik hebben nog heel wat papierwerk. Ondertussen gaanLieve, Siegried samen met Roya naar de vrouwengevangenis van Kabul. Ook zij komenhoofdschuddend terug. Er is een gevangene die zich in paniek afvraagt of ze zwanger is.Ze is pas in het gevang opgenomen en haar eventuele situatie is voor allerleiomstandigheden belangrijk.‘Ik zou een predictor moeten hebben en dan ga ik naar het gevang terug,’ aldus Lieve.We sturen onze Haqim naar alles wat apotheek is of lijkt in Kabul. Geen predictor tevinden. Eigenlijk vraag ik me af of Haqim wel goed begrepen heeft waarover het preciesgaat. Volgens Anita wel. ‘Haqim, begrijpt alles!’Ze heeft hem de vorig keer toen hij naar Gazni naar zijn vrouw en vijf kinderen ging, eenspiraaltje meegegeven. ‘Ik heb hem gezegd no more baby Haqim!’Sindsdien vragen we hem nu en dan plagend: ‘Haqim baby?’En dan antwoordt hij: ‘no, Haqim, no baby no.’Ach, Afghanistan, zonder goede gezondheidszorg, zonder predictors, zondermensenrechten.En waarom hou ik toch zo van dat land?In de namiddag nemen we vrijaf. Echt vrijaf met uitstapje en al. We willen wel eens ietsmeer zien dan Kabul en Istalif. Met een taxi gaan we naar Kargha Lake, een mooi meerop zo’n vijftig kilometer van Kabul. Een weg met nog heel wat zichtbare sporen vanoorlogsgeweld. Gestrande tanks, verhakkelde wrakken en verbrande bomen. Het maaktgeen indruk meer, er is ontzettend veel volk op weg naar die toeristische plek. Bijnaallemaal mannen. Bijna? Allemaal mannen, of toch 99%.Mannen die van hun vrije dag genieten, je ziet ze vrolijk babbelen, soms hand in hand.Badend in de zon, in het meer. En de vrouwen? Die zijn allicht thuis gebleven. Behalve ineen klein tuintje, speciaal voor vrouwen. Daar zit een vijftigtal vrouwen (en hun familie)bij elkaar, zonder burka, flink opgedirkt. Aan de andere kant ligt een immens golfterrein.Voor buitenlanders, vooral Amerikanen.We moeten vroeg terugkeren want Anita heeft om 17 uur een afspraak met ISAF. Zonderverkeerschaos gerekend natuurlijk. Gisteren hebben we het allereerste verkeersbord inKabul opgemerkt, maar in Kargha Lake hebben ze daar nog nooit van gehoord. Onze taxikomt niet weg, Anita krijgt het zwaar op haar zenuwen en begint zowaar zelf het verkeerte regelen. Een hilarisch spektakel, met verontruste politiemannen, maar het lukt.Zaterdag 4 juni: de laatste dag.Lieve is ongerust omdat ze de vrouw in het gevang niet kan helpen. Siegried wil hetmuseum zien en neemt Haqim mee. Journalist Anne heeft ook nog van alles te regelen.Maar eerst gaan we allemaal samen naar de Boekhandelaar van Kabul om er wat boekente kopen. Ook wenskaarten die de vrouwen in ons huis kunnen namaken. In deChickenstreet kopen we tasjes die uit pareltjes gemaakt zijn en die we ook in huis zullenlaten namaken.Juni 2005 18 Nederlandstalige Vrouwenraad

Salaam, SalaamJennie VanlerbergheDan komt Kamell met twee broers, schoonbroer en dokter Waheed op bezoek. Kamellziet er al heel wat beter uit. ‘Medicijnen,’ zegt ze en wijst naar dr. Lieve, ‘veel, veelbeter.’ Ze lacht even en steekt haar duim omhoog. Ze was al twee jaar ziek en nu pasvoelt ze beterschap. Lieve neemt haar mee naar de badkamer en neemt een staaltjebloed dat in België zal worden onderzocht. Met nog een nieuwe dosis medicijnen vertrektKamell samen met haar familie terug naar Istalif.Hoe? Dat moeten we ons niet aantrekken, zegt een van de broers. Allicht met hetgebrekkig openbaar vervoer of liever kleine busjes die overvol zitten en waar de vrouwende achterbanken bevolken. Een rit van enkele uren.Nu we zelf een auto hebben, komt onze Frans-Afghaanse vertegenwoordiger Hamed dehuuropzeg (een halve maand) van zijn auto halen. En zoals ik vermoedde is hij boos.Eerst handelen we de papieren en het geld af en daarna houdt hij een donderpreek. Overonze onbetrouwbaarheid, onze ondankbaarheid en nog meer van die negatievekarakterneigingen.‘Hamed, zo’n vriendelijke man als jij, ik herken je niet,’ probeer ik wat op zijn gemoed inte praten. Er is geen praten aan, hij voelt zich bedrogen. En wij, wij voelen ons opgeluchtdat we onze eigen auto hebben.Het is de laatste dag voor Lieve, Anne en ik. Morgenvroeg vertrekken we via Kabul-Frankfurt want op Munchen wordt niet meer gevlogen. En dan de trein naar Brussel. Wezien wel. Anita zal een paar dagen later met de militairen terugkeren.Dag Kabul, dag Istalif, dag Afghanistan. Dag land van schoonheid, van gastvrijheid envan onderdrukking.Jennie VanlerbergheOnze bezoekers:Yolande Yennes: nationale voorzitster BWP (Business Women Professional) enboekhouder bij haar eigen juwelenbedrijf, Yennor. Yolande wou de vrouwen in Istalifleren juwelen maken.(1 week van 22.05 tot 29.05)Sigrun Jorissen: directrice VIVA ( Soc Vrouwen). Samen met haar man heeft ze ooiteen paar jaar in Saoedi-Arabië verbleven. Het Midden-Oosten is haar dus niet vreemd.Sigrun wou een week hard werken.(1 week van 22.05 tot 29.05)Ann Jorissen: kunstenares en zus van Sigrun. Ann is van plan in het najaar een grootsproject in het kader van ‘Mechelen aan de Vrouwen’ uit te werken en daarin de rol van deAfghaanse vrouw te verbeelden.(1 week van 22.05 tot 29.05)Dr. Lieve Van Ermen: cardioloog, voorzitter Vrouwlief (VLD) en past voorzitter vanMedical Women’s Association. Lieve werkte als cardioloog een paar dagen in onsVrouwenhuis(1 week van 29.05 tot 05.06)Anne Sonnenhein: Een Utrechtse mannelijke journalist van amper 23 jaar. Hij was aleerder in Irak. Werkt voor verschillende kranten en televisie.(2 weken van 22.05 tot 05.06)Juni 2005 19 Nederlandstalige Vrouwenraad

Salaam, SalaamJennie VanlerbergheJuni 2005 20 Nederlandstalige Vrouwenraad