driekoningenpdf

DRIEKONINGENAl eeuwen gaan kinderen op Driekoningen verkleedlangs de deur om driekoningenliedjes te zingen.2009Jaar vandeTradities

11HET FEEST VANDRIEKONINGENDRIEKONINGENDriekoningenzingen is een vrolijk feest, waarbij kinderen verkleedals koningen langs de deuren gaan om te zingen. In ruil voor hunlied krijgen ze snoep of soms geld. Het feest, dat vroeger ook doorvolwassenen werd gevierd, valt op 6 januari. Het feest wordt ookwel dertiendag genoemd, omdat het dertien dagen na Kerstmis valt.Op Driekoningen wordt gevierd dat de drie koningen op kraamvisitegingen bij Jezus, die net geboren was en met zijn oudersMaria en Jozef in een stal in Bethlehem woonde.In deze lesbrief kun je lezen waarhet driekoningenfeest vandaankomt en wat mensen vroeger opdriekoningendag deden. Ook kunje leren hoe je een driekoningenkoekbakt of zelf een kroonmaakt.OPDRACHTEN1. Ben je zelf wel eens één van deDriekoningen geweest?2. Wat zong je toen?3. Hoe was je gekleed?4. Had je een instrument bij je?

22WINTERFEESTDRIEKONINGENSchilderij van Hendrik AvercampHet is voor ons nog maar nauwelijksvoor te stellen dat de winter vroegereen moeilijke periode was. In dezomer was iedereen al bezig omvoedsel te verzamelen voor diekoude tijd. Groente en vlees werdeningemaakt, gedroogd, gerookt ofgezout. Van fruit werd jam of siroopgemaakt om het goed te houden. Enals het dan winter was, moest je heelzuinig zijn met het voedsel dat je inde kelder had. Want als je in januarial het eten opgegeten had, dan konje niet even naar de winkel lopen omeen diepvriesmaaltijd te kopen. Pasrond 1900, toen het wecken wasuitgevonden, werd het gemakkelijkerom voedsel in de winter goed tehouden.Daarom mochten arme mensen enkinderen vroeger op een aantalfeesten, zoals Sint Maarten,Nieuwjaar en Driekoningen, langs dedeuren gaan om liedjes te zingen endaarvoor in de plaats eten, geld ofbrandstof te krijgen. Zo zorgden demensen voor elkaar.Nu hoeft in Nederland bijna niemand meer te bedelen. Tochgaan in Midden-Brabant elk jaar op 6 januari weer groepjes, alskoningen verklede kinderen, langs de deur. Ze hoeven dat nietmeer, want ze hebben geen honger, maar ze vinden het leuk omte doen. Ook zijn er kinderen die met driekoningenliedjeszingen geld ophalen voor landen waar de kinderen nog wel veelhonger lijden.OPDRACHTEN1. Noem drie dingen op die vroeger anders waren dantegenwoordig.2. Stel dat jullie thuis geen diepvries hadden en erook geen supermarkten waren. Bedenk driemogelijkheden om aan voedsel te komen.3. Bij een voedselbank zorgen mensen ook voor elkaar.Zoek informatie op over de voedselbank.4. De winter had ook leuke kanten. Bekijk dit schilderijvan Hendrick Avercamp (1584-1634) maar eens.Het laat zien hoe mensen rond 1600 plezier maaktenin de sneeuw en op het ijs.Wat zijn de mensen allemaal aan het doen op het ijs?

33BEDELEN INEEN DONKERE,KOUDE TIJDDRIEKONINGENOPDRACHTENVoor veel mensen was de winter vroeger eenmoeilijke tijd. Vooral voor de armen. Hun huizen,eerder hutten, waren tochtig, vochtig en slecht teverwarmen. De bewoners hadden vaak te weinigkleren, waardoor ze het koud hadden.Overdag was er maar een uur of acht genoegdaglicht om te kunnen werken. De mensenhadden nog geen elektrisch licht. Zodra hetdonker was, gaven alleen kaarsen of olielampennog een zwak schijnsel. Thuis langdoorwerken ging dus niet en bij een baaswerk vinden was ’s winters ook niet zosimpel. De boeren hadden geen landarbeidersnodig. Het oogsten en ploegen wasal achter de rug. Zaaien en hooien waswerk voor het voorjaar.1. Waarom moesten de rijke mensen voorde arme mensen zorgen?2. Bedenk een reden waarom het vroegerzo goed uitkwam dat je juist in januari,als het Driekoningen was, mochtbedelen.3. Weerspreuken met Driekoningen zijn:‘Als de Driekoningen zijn in het land,komt de vorst in het vaderland’ en ‘DeDriekoningen doen de dagen lengen ende nachten strengen’.Wat zou dat betekenen?Ook genoeg eten opscharrelen was ’s winters eenprobleem. Geen werk betekende geen geld en ookgeen eten. In de moestuinen stonden alleen watspruitjes en koolsoorten. Groenten uit de zomerbewaren voor de winter ging niet zo gemakkelijkals tegenwoordig. Voor arme mensen was dewinter een moeilijke tijd.Op Driekoningen dacht men aan dearmen. Kerken en kloosters deeldenlekkere koeken uit. Het gemeentebestuurgaf brood en spek. Rijke mensen zorgden ervoor dat ze voedsel of brandstof in huishadden voor de driekoningenzangers dieaan de deur kwamen.

44BEDELEN VOOR JEZELFOF VOOR EEN ANDER?DRIEKONINGENVroeger gingen behalvekinderen ook veelvolwassenen opDriekoningen zingendde huizen langs. Meteen ster in de handging men bij de huizenlangs. Men zong eenliedje, en in ruil daarvoorkreeg men eengeldstuk.Maar eigenlijk was ditbedelen door volwassenenverboden.In 1936 liep de politiein de Oranjestraat inTilburg drie mannentegen het lijf. Zijhadden geschminktegezichten en wittegewaden aan. De politienam hen mee naar hetbureau. Hun koningsklerenen de elf gulden,die ze bijeen gebedeldhadden, waren ze kwijt.Wij weten niet of diemannen kinderenhadden, die daardoorniets te eten kregen.OPDRACHTEN1. Heb jij wel eens iemand zien bedelen? Schrijf op waar datwas en hoe dat ging. Weet je ook de reden waarom diepersoon bedelde?2. Wat doe jij met het geld van driekoningen?Hou je het zelf, of geef je het weg?

55HET BIJBELVERHAALIn de christelijke Bijbel is er maarkort aandacht voor de drie wijzenuit het Oosten, ofwel de Driekoningen.Er wordt over hen verteldin het bijbelboek van Mattheüs.Omdat ze drie geschenken meebrachtenwordt er over het algemeenvan uitgegaan dat de koningen,ook wel magi genoemd, met zijndrieën waren, maar Mattheüs noemtin zijn tekst geen aantal. Vroegersprak men ook wel over twaalf ofvijftien koningen. De mannen warenin werkelijkheid geen koningen, maarze waren wel belangrijk.DRIEKONINGENDe drie mannen zagen een ster,waaruit zij opmaakten dat er eenkoning was geboren. Dit was Jezus.Ze kwamen elkaar met hun gevolgonderweg tegen. Hoewel ze verschillendetalen spraken, konden zeel kaar als bij een wonder verstaan.Samen volgden ze de ster naar hetplaatsje Bethlehem, waar ze in eenstal de pasgeboren Jezus aantroffenmet Maria en Jozef en de ezel ende os.OPDRACHTEN1. Op dit plaatje uit een oud boek is het verhaalvan de Driekoningen afgebeeld. Kijk eens of je deengel met de ster kunt vinden. In de D wordende drie koningen door de engel wakker gemaaktmet de boodschap dat Jezus is geboren. Ook hetbezoek aan koning Herodes, de slechte koningdie Jezus wilde doden, is getekend. Kun je op hetgrote plaatje zien wie de Driekoningen zijn enwaar de ezel en de os staan? Zie je ook hetkindje Jezus met zijn moeder Maria?2. Op het plaatje kun je zien dat mensen de eersteletter van Driekoningen, de D, gebruikten om inte tekenen. Schrijf een mooie grote letter D enteken daar iets in over het driekoningenverhaal.Je mag natuurlijk ook de K gebruiken.De koning van het gebied waarin Jezuswerd geboren, heette Herodes. Hij wasniet erg geliefd bij zijn onderdanen.Herodes was niet blij dat er een anderekoning was geboren en wilde dezevermoorden. God raadde deDriekoningen aan om op hun terugwegniet langs Herodes te gaan, want diewilde de plaats weten waar ze Jezushadden gevonden. Uiteindelijk lietHerodes alle kinderen tot en met deleeftijd van twee jaar in Bethlehemdoden. Ook de zoons van Herodeswerden gedood. Jezus was toen echteral met zijn ouders Jozef en Maria uit hetplaatsje verdwenen. Ze vluchttentijdelijk naar Egypte.

66DE GESCHENKEN VANDE KONINGENDRIEKONINGENSchilderij van Hendrick de ClerckDe namen van de Driekoningen waren volgens oude verhalenCaspar, Balthasar en Melchior. Caspar was een jongeman van 20 .Hij kwam uit Azië en bracht voor Jezus wierook mee. Balthasarwas een man van ongeveer 40 en kwam uit Afrika. Hij nam mirre,een soort zalf, mee voor Jezus. De derde koning, Melchior, was eenman van een jaar of zestig uit Europa. Hij bracht goud mee.Als je voor iemand een cadeautje koopt, dan denk je daar goed overna. Je koopt niet zomaar iets. Waarom gaven die Driekoningen dangoud, wierook en mirre? Dat is heel simpel.Maria en Jozef, de vader en moeder van Jezus, waren heel arm.Daarom kwam het goud hen uitstekend van pas. Het gezin verbleef ineen oude stal, waar het een beetje stonk. Met wierook kun je de stankverdrijven. Mirre is een soort zalf. Als je daar je huid mee insmeert,dan ga je heerlijk gloeien. De kleine Jezus vond dat lekker. Het warendus drie heel praktische presentjes.OPDRACHTEN1. Wat zou jij als cadeau aanJezus hebben gegeven?Waarom?2. Wat neem jij mee als je opbezoek gaat bij mensen dieeen klein kindje hebbengekregen?3. Wat zouden de ouders vanJezus gekocht hebben vanhet goud?Tegelijkertijd waren het ook symbolische cadeautjes. Goud is bijvoorbeeldheel kostbaar. Koningen die bij elkaar op bezoek gingen, bodenelkaar altijd goud aan. Door aan Jezus goud te geven, erkende MelchiorJezus als zijn koning. De lekker ruikende rook van wierook stijgt lang zaam op naar dehemel. Door wierook te geven, eerde Caspar Jezus als een God. Met de mirre liet Balthasarzien dat Jezus behalve een God, ook een gewoon mens was. Van mirre wordt gezegd dathet wonden geneest en rust geeft. Mirre staat symbool voor het lijden van Jezus.4. Kun je de Driekoningenontdekken op het schilderijvan Hendrick de Clerck(1560-1630)? Zij dragenniet allemaal zelf hungeschenken.

77AANBIDDINGDER KONINGENDRIEKONINGENHet feest van Driekoningenontstond in de vierde eeuwna Christus. Hoe lang hetfeest al in Nederland wordtgevierd is niet precies bekend,maar in ieder geval al zevenhonderdjaar.Het feest komt in Nederland dvooral nog voor in Noord-Brabant. Ook in Vlaanderen enin Duitsland is het feest nogpopulair.Driekoningen was eenbedelfeest, waarbij de armenwat kregen van de rijken. Ookmet Sint Maarten en metNieuwjaar gingen de armemensen langs de deur. Zijzongen liedjes, bijvoorbeeldhet volgende:’Ik zing voor u eendriekoningenlied,Oh, oh, oh,Ik ben verkleed zoals u ziet,Zo, zo, zo,Al was het lied niet zo groot,Ik hoop dat u er van genoot,Omdat dit het einde was,Gooi het snoep maar in mijntas.’Driekoningen is niet alleen in Nederland een feest. In Uruguay inZuid-Amerika wordt Driekoningen ‘de dag van het kind’ genoemd.Kinderen krijgen op deze dag cadeaus. Ook in Italië krijgen kinderenop deze dag een presentje. In Europa wordt het feest verder ondermeer nog in Spanje uitgebreid gevierd.Vroeger vierde men hetdriekoningenfeest ook in deKerk. Men speelde hetsterrespel of het spel derwijzen. De mensenbouwden dan de stal inde kerk na en drie, alskoningen verkledemannen, kwamen te paardde kerk binnen.Nu is het ondenkbaar datschapen en paarden in dekerk komen.OPDRACHTEN1. Hebben jullie een kerststal in huis met Kerstmis?Welke fi guren staan er in de kerststal?2. De Driekoningen werden vroeger niet al meteen metKerstmis in de kerststal gezet. Zij werden door dekinderen elke dag een stapje verder naar de kerststalverplaatst. Wat voor dieren hebben de Driekoningen bijzich op hun reis naar Bethlehem?

88BIJGELOOF RONDOMDRIEKONINGENDRIEKONINGENIn de Dom van Keulen, een grote kerk oftewel kathedraal, liggende stoffelijke resten van de Driekoningen. De resten liggen ersinds 1154. Veel reizigers maakten een pelgrimstocht naarKeulen om de resten te vereren. In de Dom kon men prentenvan de Driekoningen kopen. Men geloofde dat er een bijzonderekracht uit ging van deze prenten. Ze zouden beschermentegen hoofdpijn, vallende ziekte, hondsdolheid, tovenarij en talvan andere kwalen. Ook zouden de prenten beschermingbieden tegen brand, bliksem en dieven.Reizen was vroeger moeizaam en gevaarlijk. Wie rijk was reisdeper paard, maar de armen moesten lopen. De wegen warenonverhard en veranderden bij regenen ’s winters in modderpoelen. Somskon men in een klooster of herbergovernachten, maar vaak genoegmoesten de reizigers in een hooibergof schuur slapen. Het grootsteprobleem was dat er nog geenpinpassen bestonden. Daarom droegmen al zijn geld bij zich. Struikroverswisten dat en maakten reizigersgraag hun geld afhandig. DeDriekoningen golden als de beschermersvan reizigers. Daarom kochtmen een driekoningenprent ennaaide die in de zoom van eenkledingstuk. In de Dom van Keulenbad men het volgende gebed tot hen:‘Caspar leide mijBalthasar besture mijMelchior beware mijEn zij voeren mij ten eeuwigen leven’Er bestaan allerlei sterke verhalenrond de nacht van Driekoningen. Zozouden de dieren kunnen spreken.Veel mensen zetten vroeger hunramen en deuren op zes januariopen, zodat het geluk naar binnenkon waaien.Men dacht ook dat water datprecies om twaalf uur ’s nachtswerd geschept mensen zeven jaarlang tegen ziekten zoubeschermen.OPDRACHTEN1. Waarom zouden de Driekoningen beschermheiligen zijn van de reizigers?2. Wat is bijgeloof? Ken je er andere voorbeelden van?

99KONINGSSPELMet driekoningen speeldende mensen thuis eenheel speciaal spelletje: hetkoningsspel. Daarvoor hadje een koningsbrief nodig.Dat was een soort poster,met daarop portretten vande koning en zijn personeel:de koning en koningin,de nar, de proever, dekok, de lakei, de schatbewaarderen de kamerheerenzovoort.DRIEKONINGENDe portretjes werdenlosgeknipt en om eenhoutje gerold. Precieszoveel prentjes als ergasten waren, gingen ineen pot. Iedereen trok eenhoutje, peuterde hetprentje eraf en spelde datop zijn kleren. De koningkreeg een papieren kroonop zijn hoofd.Dan begon het feestmaal.De koning schonk enbetaalde de wijn. Hijbepaalde de tafelwetten,en maakte steeds uit opwiens gezondheid ergedronken werd. Dekoningin verzorgde dehoofdschotel. De raadsmankwam aan met tweeschotels gebraden vlees.Diens vrouw betaaldetwee schotels vis. De rentmeesterzorgde voorschalen met groente, dehofmeester voor kaarsen.De nar en de zottinmoesten de gastenvermaken.Steeds als de koning dronk, stond iedereen op en riep: ‘Vivat, de koningdrinkt’. De nar zorgde dat iedereen meedeed. Wie de koning niettoedronk, kreeg als straf een zwarte streep van roet (uit de open haard)op zijn gezicht. Wie uit zijn rol viel, verloor een pand, dus je moest welbij de les blijven.OPDRACHT1. Knip de prentjes uit , vouw ze op en doeze in een hoed. Iedereen mag een roltrekken en hem spelen.

1010 KAARSJES SPRINGENDRIEKONINGENBij het feest van Driekoningen hoort ook een spel: hetkaarsjes springen. De kinderen begonnen ermee als zeterugkwamen van hun tocht langs de deuren. Drie brandendekaarsjes, waarvan één zwarte, werden op de vloer gezet.Iedereen mocht er om beurten overheen springen. De kunstwas om ze niet omver te springen of uit te laten waaien. Alsdat niet lukte, moest je een pand, bijvoorbeeld een schoen,afgeven. Wie het drie keer achter elkaar won ontving eenprijs. Bij het kaarsjes springen hoort het volgende lied:OPDRACHTEN1. Kaarsjes springen mag je nooit doen zonder dat je oudersof onderwijzer in de buurt zijn. Misschien magje het wel uitproberen in de klas.2. Waarom zouden er op de tekening drie kaarsjes branden?‘Kaarsje, kaarsje, drie aaneenSpringen wij eroverheenAl wie daar niet over kanOver dat kaarsje, over dat kaarsjeAl wie daar niet over kanDie weet er nou niemendal van.’In gezinnen startte het Driekoningenfeestmet het aansteken van een kaars.Kruideniers gaven soms kaarsen cadeaubij de aanschaf van een koningsprent.

1111KONINGSKOEKBij het feest van Driekoningen hoorde ooklange tijd de koningskoek. In een koek werdeen boon verstopt. Soms werd de koekverdeeld door het jongste kind van het gezin.Wie de boon in zijn koek aantrof, was die dagde koning. Hij of zij koos vervolgens een heusehofhouding met onder meer een raadsheer,een kamerdienaar, een nar en een zanger.OPDRACHT1. Als je wilt kun je thuis de driekoningenkoekbakken. Wie de boon heeft,is de koning.DRIEKONINGENRECEPT VAN EEN DRIEKONINGENKOEKWat heb je nodig:1 1/2 dl water, 4 eetlepelshoning, 2 eetlepels stroop,50 gr bruine basterdsuiker,10 gr gemalen anijszaad,250 gr roggemeel ofboekweitmeel, 125 grbloem, 1 pakje bakpoeder,beetje zout, 15 gr speculaaskruiden,1/2 dl melk,1 ongekookte bruine boonHoe maak je het klaar:Breng het water aan de kook en los hierin de honing, stroop, suikeren anijs op. Zeef in een deegkom het rogge- of boekweitmeel, debloem, zout, bakpoeder en kruiden. Roer het suikerstroopjehierdoor en kneed er een stevige en gelijkmatige bal deeg van.Vorm van het deeg op een ingevette bakplaat een ronde koek.Verstop de boon in het deeg. Bestrijk de koek met melk. Laat dekoek in een voorverwarmde oven (200 graden) in 25 ã 30 mingaar worden. Laat het gebak dan afkoelen en garneer het eventueelin de vorm van een ster met een glazuur gemaakt van 200 grpoedersuiker, 1/2 eiwit en een eetlepel citroensap.

1212DE KLEREN ENBAARDEN VAN DEKONINGENDRIEKONINGENCaspar, de jongste koning (20 jaar)droeg een groene tunica (een langgewaad), een rode mantel en al evenrode schoenen. Hij droeg geen baard.Balthasar (40 jaar) droeg een rodetunica en groene schoenen. Ookdroeg hij een baard. Balthasar hadeen donkere huidskleur, omdat hij uitAfrika kwam. Melchior (60 jaar)droeg een rode tunica, een groenemantel en rood-witte schoenen. Hijhad ook een baard. Tenminste, zodenken we dat ze er uit zagen , wantwe weten het niet zeker. Het is ookal zo lang geleden.De koningen stonden voor deverschillende leeftijdsfasen van demens: van jongeman tot grijsaard.Vroeger hadden de koningen anderenamen. Zo zouden ze Magal, Galgalaten Sarcahim hebben geheten. OfAtor, Sator en Peratoras. Dezenamen verdwenen toen de Engelseheilige Beda de Eerbiedwaardige henin de achtste eeuw hun huidigenamen gaf.OPDRACHTEN1. Vul in:Melchior staat symbool voor:1.2.Balthasar staat symbool voor:1.2.Caspar staat symbool voor:1.2.2. Maak een tekening van de driekoningen zoals jij denkt dat ze eruitzagen.

1313DOS JE UIT ALSEEN KONINGDRIEKONINGENMet gordijnen, lakens, sieraden, schmink en zelf gemaakte kronen kunje jezelf uitdossen als de drie koningen.EEN KROON MAAK JEALS VOLGT:Vraag iemand om met een centimeter de omtrekvan je hoofd te meten. Tel bij de gemeten lengtevijf centimeter op. Je hebt nu de totale lengte vande kroon. Op de werktekening staat voor dezelengte een vraagteken. Teken de werktekeningover op een vel ruitjespapier. Knip deze tekeninguit en leg hem op een stukje dun karton. Ga meteen potlood langs de omtrek. Zo neem je dekroon over op het karton. Knip de kroon uit enmaak hem aan elkaar vast met een stukjeplakband. Als hij goed zit, doe er dan een nietjedoorheen. Beschilder de kroon met goud- ofzilververf. Ook kun je glitterpoeder gebruikenen er van alles opplakken en uitknippen.JE KUNT JE OOK KLEDENIN EEN TUNICA:Neem hiervoor een laken van een bij twee meteren vouw dit in de lengte dubbel. Knip in hetmidden een gat van twintig centimeter voor dehals. Laat aan beide kanten twintig centimeter vrijvoor de mouwen. Naai met de hand de zijnadendicht. Versier de hals en de uiteinden van demouwen, bijvoorbeeld met acrylverf of anderestukjes stof. Maak van een restje stof een bandvan vijf centimeter breed voor om je middel.1 meterAchter20 cm5 cm6,5 cmDubbelvouwen2 meterVoor10 cm1,5 cm6 cm2 cm? cmEEN KONING HOORT OOKEEN MANTEL TE HEBBEN:Voor een mantel kun je een gordijn van tachtig bijhonderdtwintig centimeter gebruiken. Naai eenstrook nepbont langs de hals.1.20 meter80 cm

1414 MAAK EEN POMPOENDRIEKONINGENOm in het donker bij te lichten, kun je eenpompoenlamp maken:Op Driekoningen lopen kinderen langs de deurenom een lied te zingen en snoep te krijgen. In hetdonker dragen zij een lampion of een uitgeholdepompoen met een kaarsje er in mee. Zo’n pompoenlantaarn is gemakkelijk te maken.Snij met een scherp aardappelmesje het kapjevan de pompoen.Hol de pompoen uit met het mesje en eventueeleen lepel of appelboor (oranje pompoenen zijngemakkelijker te bewerken dan groene).Teken met een gekleurd potlood of stift hetgezicht op de pompoen.En snij het gezicht er uit.Plaats een waxinelichtje in de holle pompoen.Laat het kapje er af.

1515MAAK EEN ROMMEL POTVAN EEN VARKENSBLAASDRIEKONINGENBij het driekoningenzingen kun je het bijzingen laten. Veel leuker is het om eenmuziekinstrument erbij te gebruiken. Vroegerwaren dat meestal fl uiten of simpele zelfgemaakte instrumentjes. Ze maakten lekkerveel lawaai, zoals de rommelpot, die ook welfoekepot heet.Een rommelpot is een wrijftrommeltje. Strakover een pot is een vel gespannen, waar in hetmidden een riet door is gestoken. Wie overhet riet wrijft, hoort een lage bromtoon uithet potje opstijgen. Het vel is meestal eenvarkensblaas, die je vroeger bij de slager konhalen. Nu slachten slagers niet meer zelf,daarom is het niet gemakkelijk om een rommelpotte maken. Maar je kunt het altijdproberen.HOE MAAK JE DEROMMELPOT:Week de blaas in warm water. Het maakt dehuid soepel en dunner. Dat is belangrijk voorhet opblazen.Schuur ’n uiteinde van het stokje rond af. Maakop ongeveer 1 cm van het uiteinde rondomeen inkeping.Blaas de blaas zo groot mogelijk op. In hetbegin is het heel hard blazen! Bind de blaas,die nu de vorm heeft van een kleine ballon,goed af. Hang de blaas nu buiten. Wel goedvastmaken. Regen er op is niet erg, als deblaas maar niet stuk waait.Na 24 uur knip je de blaas achter het touw af.Vouw hem nog verder open tot je een grotelap hebt. Spoel de huid nog eens in warmwater om deze soepel te maken.Leg de binnenkant van de huid vanuit hetmidden over het stokje. Maak de huid mettouw stevig vast op de plaats van de inkeping.Leg de huid over de pot. Houd het stokje inhet midden van de opening. Trek de huid strakover de rand. Bind de huid met brede elastiekstrak onder de rand rondom de pot. De huidmoet overal onder het elastiek uitkomen.Nu nog laten drogen en spelen maar!Maak telkens vóór het spelen de bovenkant van dehuid een beetje vochtig. De pot bespelen doe je doormet een nat washandje langs het stokje te wrijven(niet vasthouden). Je kunt ook in je speelhand spugenen dan langs het stokje wrijven. Rom-rom-rom,foe-foe-foe...!

16DRIEKONINGEN16ZELF EEN DRIE-KONINGENLIEDMAKENAls je zelf een driekoningenlied wilt schrijven, dankun je heel goed een bestaand liedje gebruiken.Een melodie uit de top-tien bijvoorbeeld, of eenkerstliedje als ‘de herdertjes lagen bij nachte’.Bijvoorbeeld een meisje, dat alleen moest zingenomdat haar broertje en zusje op het laatstemoment afhaakten, maakte het liedje:‘Eenkoningen, eenkoningenMijn zus had er geen zin inMijn zus die wou niet meeMijn broer had er geen zin inDus ben ik heel alleen.Als je zelf een tekst op een bestaand liedje wiltmaken, dan moet je je altijd twee dingen afvragen:1. Waar moet mijn tekst over gaan, wat wil ik inmijn liedje vertellen (inhoud).2. Hoe ga ik het vertellen, hoe zit het liedje inelkaar (vorm).Je moet dus nadenken over de inhoud en de vorm.DE INHOUDDe meeste liedjes hebben een couplet en eenrefrein.In het refrein vertel je kort het allerbelangrijkstevan het liedje. Als we bijvoorbeeld naar het liedje‘De kameel van Caspar’ geschreven door WimGlorius kijken, dan lees je in het refrein dat diekameel naar huis wil, omdat hij al zo lang op reisis. De tekst van dit refrein is steeds hetzelfde.

17In de coupletten van het liedje vertel je de restvan het verhaal. De tekst van de coupletten issteeds anders. In ‘De kameel van Caspar’ hebbenwe vier coupletten om het verhaal te vertellen.Hoeveel coupletten je maakt, mag je zelf weten.DE VORMKijk eens naar een al bestaand liedje. Hoe zit datin elkaar? Hebben we een couplet en een refrein?Hoeveel zinnen staan er in ieder couplet enhoeveel in het refrein? Ook moet je nadenkenover het ritme van het liedje en het gebruik vanrijmwoorden.HET RITME‘Mensen, kom hoor mijn lied (a),De klaagzang van een kameel (b)Mopperen doe ik niet (a)Maar nu wordt het echt teveel (b)’Als je dit schema opschrijft, heb je a-b-a-b. Ditheet het rijmschema. Zorg dat je rijmschema gelijkis aan dat van het bestaande liedje.RIJMWOORDENKies voor het laatste woord van een zin (waar jedus een rijmwoord op moet vinden) nooit helemoeilijke woorden. Het is bijvoorbeeld nietgemakkelijk om iets te vinden wat rijmt opBalthasar.DRIEKONINGENBelangrijk voor een tekst is het ritme. Het ritmevan je eigen tekst moet kloppen met dat van hetoorspronkelijke liedje. Als we weer kijken naar heteerste couplet van ‘De kameel van Caspar’, danzie je staan: ‘Men-sen kom hoor mijn lied’, met alsritme: kort-lang-kort-lang-lang-lang.Je moet er nu voor zorgen dat jouw zin hetzelfderitme krijgt. Zo kun je in plaats van ‘Mensen komhoor mijn lied’ schrijven: ‘Wij lo - pen hier opstraat.’(kort-lang-kort-lang-lang-lang)HET RIJMAls de zinnen van een tekst op elkaar rijmen, dankun je het liedje veel gemakkelijker zingen enklinkt het ook veel leuker. Kijk daarom bij hetbestaande liedje eens naar de woorden die opelkaar rijmen.Meestal is het laatste woord van een zin hetrijmwoord. Soms rijmt het laatste woord van devolgende zin daar weer op, zoals in:‘Wij zijn hier gekomen met een ster,Door de lampion zie je ons van ver.’In ‘De kameel van Caspar’ slaat het rijm een zinover.Kies liever een gemakkelijk te berijmen woord.Zoals ‘lied’, waarop je ‘niet’, ‘piet’, ‘verdriet’ opkunt rijmen. Of ‘gaan’, waar ‘aan’, ‘gedaan’, ‘banaan’,‘vandaan’ op kunt rijmen.Als je geen rijmwoord kunt vinden, is er soms weleen ander woord, dat rijmt en hetzelfde betekent.Bijvoorbeeld ‘wijzen’, in plaats van ‘koningen’.‘Wij zijn de drie koningenEn maken verre reizenwordt dan:‘Wij zijn de drie wijzenen maken verre reizen.’Er bestaan rijmwoordenboeken, waarin je rijmwoordenkunt opzoeken.Het zelf bedenken van een tekst is best moeilijk.Soms moet je wel tienmaal opnieuw beginnen.Maar als je het wat vaker doet, dan zul je merkendat het steeds beter gaat.Het is toch het leukst om op het driekoningenfeestje eigen tekst te zingen?

18DE KAMEEL VAN CASPARWim GloriusDRIEKONINGENDe muziek van het liedje ‘De kameelvan Caspar’ is op te vragen bij hetNederlands Centrum voor Volkscultuur(ncv@volkscultuur.nl).

COLOFONTekst: Ineke Strouken en Olivier RieterIllustraties: Sandra Kleine StaarmanVormgeving: Inge Hassink, www.icarusontwerp.nlFotografi e: Jan Stads e.a.Met dank aan: Piet Henrard en Wim GloriusUITGAVE VAN HETNederlands Centrum voor VolkscultuurF.C. Dondersstraat 13572 JA UtrechtTel: 030-2760244E-mail: ncv@volkscultuur.nlNederlands CentrumMeer informatie over de geschiedenis van deDriekoningen en het driekoningenzingen kunt uvinden in het boek: Driekoningenzingen, een lange enlevende traditie, geschreven door Paul Spapens enPiet Horsten, uitgave Nederlands Centrum voorVolkscultuur (Utrecht 1996).voor Volkscultuur2009WWW.VOLKSCULTUUR.NLJaar vandeTraditiesWWW.JAARVANDETRADITIES.NL