Beleidsdocument - Gemeente Buren

LandschapsontwikkelingsplanBurenVERSTERK DE VARIATIEEN VERSTEVIG DE BANDEN

|HET LANDSCHAP VAN BUREN2ColofonLandschapsOntwikkelingsPlan voor de gemeente BurenDefinitief concept 15 oktober 2011ProjectteamAdviseurs:Schokland; Henk van Blerck, Hanneke BaltjesBuro Hemmen; Henk van Ziel, Paul GanzevlesBureau Niche; Tiny WigmanVan der Molen Groenconsult: Hans van der Molen, Marije SlijkhuisGemeentelijke ambtenaren:Wim KusterChantal BraakRoelof de WitJan Willem BolHans StamRhenen, 2011Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|3LandschapsontwikkelingsplanBurenVERSTERK DE VARIATIEEN VERSTEVIG DE BANDENDefinitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN4InhoudVoorwoord5Samenvatting61. Kader en context van dit beleidsplan102 Het proces centraal143 Het eigentijdse landschap van de gemeente Buren204, Visie: versterk de variatie en verstevig de banden565. Uitwerking per landschapsensemble716. Van visie naar uitvoering947. Financiële onderbouwing101Bijlagen:1. begrippenlijst2. 3 x Buren, toekomstscenario’s voor het landschap3. het landschap uit(een)gelegd4. Projectenlijst uitvoeringsprogrammaDit hoofdrapport is één van de onderdelen van het LOPvoor de gemeente Buren. De andere zijn:* Vier werkensembleboeken* Beleidsnotitie Landschapsversterkingszones* GUP groenblauwe dienstenSchokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|5VoorwoordDit LOP dient voortbouwend op de Structuurvisie Buren 2009-2019,concrete handvatten te bieden waarmee de gemeente initiatievensnel kan goed- of afkeuren. Het is dus een visie op welke ontwikkelingende gemeente wel en niet in het landschap wil hebben.De gemeente wil de kwaliteiten in het landschap versterken. De gemeentewil daarom als regisseur én partner helpen om initiatieven terealiseren waar dat kan. Om de kosten daarvan te dekken, maken wegebruik van subsidies, maar zoeken we ook naar mogelijkheden ommet initiatiefnemers in het veld samen te werken.Buren behoort tot het Nationaal Landschap Rivierengebied. Deomgeving hier is prachtig, veel inwoners staan daar nauwelijks bij stil.We zullen trots en zuinig moeten zijn op deze omgeving. Ook makenwe bij ingrepen in het landschap afspraken over de compensatiedaarvan.Door bij te dragen aan het groenblauwe raamwerk kunnen grondeigenaren,veelal agrariërs, evenwel ook waardevolle neveninkomstenverwerven, op vrijwillige basis. Tegelijkertijd kunnen we zo samen opeen verstandige manier het agrarisch cultuurlandschap toegankelijkermaken voor al die mensen in de gemeente die van het Burense landschapwillen genieten.Om de ontwikkeling van het landschap tot een succes te maken hebbengemeente en inwoners elkaar nodig. De gemeente kan het nietzonder de lokale kennis van inwoners. Vandaar dat we de kennis enverantwoordelijkheid die de gemeente heeft, graag combinerenmet praktische wensen die inwoners, bedrijven en toeristen hebben.Dit LOP, met naast een realistische visie ook werkboeken waarmeemensen geholpen kunnen worden om hun wensen en initiatieven concreetmogelijk te maken, biedt daarvoor een goede basis. Door eengemeentelijke subsidieregeling groenblauwe diensten en een notitieover landschapsversterkend bouwen aan het LOP te koppelen wil degemeente samen met burgers en bedrijven streven naar optimalewin-win situaties!Gert-Jan van Ingenwethouder BurenDefinitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN6SamenvattingVoor u ligt het Landschapsontwikkelingsplan (LOP) van de gemeenteBuren. Het kan gezien worden als een uitwerking van de StructuurvisieBuren 2009-2019 die de gemeenteraad in 2009 heeft vastgesteld.De titel van het LOP is veelzeggend: ‘Versterk de variatie en verstevigde banden’. Geef nieuwe plannen en initiatieven zo vorm dat zebijdragen aan een positieve ontwikkeling van het, veelal agrarisch,cultuurlandschap waar de mensen in Buren terecht trots op zijn.Steeds weer geven de inwoners van het gebied aan dat ze dat typischBetuws agrarisch cultuurlandschap willen behouden. In dit LOP isdaarom voortdurend rekening gehouden met de landbouwbedrijvendie ook in de toekomst dit landschap moeten kunnen blijven beheren.Het landschap verandert constant, zo merken bewoners op. Menontwaart ‘meer paarden in de wei dan koeien’, betonwanden langsde infrastructuur, bedrijventerreinen als ‘puisten’, ‘bulten’ en ‘openwonden in het landschap’, ‘coniferen in plaats van traditionele landschapselementen’en ‘verrommeling van agrarische bebouwing’ doormensen van buiten en door nieuwe bedrijvigheid. En dan willen overhedenook nog van alles: van industrieterreinen tot waterberging, vanbeschermd stadsgezicht tot nieuwbouwwijk. Toch zijn deze ontwikkelingenmeer dan alleen bedreigingen die over de streek heenkomen.Maak van bedreigingen kansenDe oplossing die met dit LOP wordt aangedragen is ontwikkelingsgericht.Het bouwt voort op de nuchtere mentaliteit van de bewonersvan het rivierengebied.Kader sterke functies (zoals wonen en bedrijvigheid) ‘randschappelijk’in – aan de rand van de dorpen aansluitend bij het landschap–, zodatlandschapsstructuren ontstaan waarin die functies juist sterker enwaardevoller worden. Benut ze voor de financiering en uitvoeringvan landschappelijke functies, zoals waterbeheer, natuur en identiteit.Realiseer ook mogelijkheden voor blijvende verdiensten uit hetlandschap, juist waar het voor veel agrariërs moeilijk is om met hunreguliere bedrijf de kost te verdienen. Verwelkom de toeristen endagjesmensen, geef ze wat ze zo graag willen, tegen een faire prijs,en voedt daarmee de spreekwoordelijke kip-met-de-gouden-eieren.Buig dus al die bedreigingen om tot ze passen binnen het kader vande landschappelijke identiteit en schilder er zoveel mogelijk kleurenin, uit het palet van maatschappelijke behoeften.Aan de slag!Dit landschapsontwikkelingsplan is opgesteld als concretisering vande uitvoeringsparagraaf van de structuurvisie Buren waarin het gemeentebestuurzich uitgesproken heeft over het beoogde beleid tot2019. De structuurvisie is het strategisch document in het kader vande ruimtelijke ontwikkeling en vormt een leidraad voor de beoordelingvan nieuwe plannen en initiatieven, maar ook voor nieuwe op te stellenbestemmingsplannen en projectbesluiten.Die ontwikkelingen hebben per definitie ook gevolgen voor het landschapen die hoeven niet per sé negatief te zijn. Dit landschapsontwikkelingsplanbiedt instrumenten en houvast om ontwikkelingen inhet landschap in de gewenste richting te begeleiden. Dit geldt voorontwikkelingen die de gemeente zelf in gang zet, maar ook wanneerbewoners of bedrijven initiatieven ontwikkelen in het buitengebied.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|7Een eigentijdse karakteristiek van het landschapAan het begin van de 21ste eeuw, in een verstedelijkende samenleving,ligt tussen de Randstad en het KAN-gebied het rivierenlandschapvan de inwoners van de gemeente Buren. Het is een trots,functioneel en modern landschap- niet voor niets benoemd totNationaal Landschap - waarin allerlei varianten van het oude rivierenlandschapmet steeds een ander samenspel tussen uiterwaarden, oeverwallen,stroomruggen en komgebieden duidelijk herkenbaar zijn.Op veel plekken in de regio langs nieuwe bovenregionale infrastructuuris een aaneenschakeling van bedrijfspanden het beeld gaan bepalen.Binnen de gemeentegrenzen van Buren zijn die ontwikkelingenamper te herkennen. Niet dat dat betekent dat Buren niet bij de tijdis. Zeker niet, het is juist een bedrijvige eigentijdse gemeente waarinhedendaagse bovenregionale dynamiek zijn invloed laat gelden.Rivierenlandschap: vier maal andersBinnen de gemeente Buren zijn - op basis van de historie én hethuidige gebruik - verschillende varianten van het rivierenlandschap teherkennen:1. Buren’s historische rivierenlandschap met zes dubbellintdorpenop smalle stroomruggen en het stadje Buren aan deKorne, met een afwisseling van burgerlijk verpozen en grootschaligboeren;2. Rijswijk’s weidse rivierenlandschap van de binnen- enbuitendijkse agrarische polders in en om het Rijswijkse Veld waarverhalen over de verdwenen en verschenen rivieren te lezen zijn;3. Maurik’s dynamische rivierenlandschap van hetEiland van Maurik naar De Beldert met van noord naar zuid de reeks:(vergraven) uiterwaarden - dijk - oeverwal (met Maurik) - komgebiedhet Broek en het Hornixveld - ontgrondende oeverwal langs de Linge;4. Lienden’s lommerrijke rivierenlandschap met lintbebouwingop het brede stroomruggencomplex van Lienden- Ommeren-Ingen tegenover de Utrechtse Heuvelrug - met de uiterwaarden vande Nederrijn en de Marspolder in het noorden en de dorpspolders vanAalst, Meerten, Ommeren en Ingen in het zuiden.Drie banden: boezem, schakelaars en dreefVeelal op de overgang tussen deze vier varianten op het hedendaagserivierenlandschap lopen drie banden waarin de bovenregionaledynamiek op drie manieren herkenbaar is:5. de boezem met de weteringen: de boezemlanden metde weteringen en de Korne, de laagste delen van de komkleipolderstussen de achterkades van de dorpspolders en langs de Aalsdijk waarnatuurontwikkeling, waterberging en cultuurhistorie op de agendastaan;6. de schakelaar: Amsterdam-Rijnkanaal met schakelingaan de historische ‘waterknoop’ rond Wijk bij Duurstede in het noordenen de verstedelijking vanuit Tiel;7. de dreef van het zwarte paard: zone door Eck en Wielvan Amerongen naar IJzendoorn waar vanouds een reeks kastelen,landgoederen en buitens ligt die inspiratie biedt voor nieuwe initiatievenvoor buitens en landgoederen in deze tijd.1. 2. 3. 4.Van west naar oost zijn in de gemeente Buren viertypen rivierenlandschap te onderscheiden:1. Buren’s historische rivierenlandschap2. Rijswijks’s weidse rivierenlandschap3. Maurik’s dynamische rivierenlandschap4. Lienden’s lommerrijk rivierenlandschap bij heuvelrug6. 7.5.Op de overgangen tussen die vier zones liggen drieongeveer noord-zuidgerichte banden, ieder met eenander thema:5. De Boezem met de weteringen6. De Schakelaar7. De Dreef van het Zwarte PaardDefinitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN8Zoneer enRuimte voor specialiseerverschillendelandbouwbedrijvenVerweving vangroot- en kleinschaligheidCultuurhistorie tussende bedrijven doorDe vier landschapsensembles in het landschap vanBuren ieder met een eigen mottoSchakelaar:kijk over degemeentegrens!Boezem:agrarisch bedrijf,waterbeheer éncultuurhistorie!Dreef van het Zwarte Paard:geef het paard de sporen!De drie banden in het landschap van Buren, ookieder met een eigen mottoSchokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|9Een ontwikkelingsgerichte visieDit LOP schetst de ontwikkelingsrichting in verschillende delen vanhet landschap: waar kunnen nieuwe ontwikkelingen plaatsvinden,waar moet openheid vooropstaan en waar kan het gebruik van hetlandschap breder worden voor recreatie, waterbeheer en natuur?Versterk de variatie!De ruimtelijke kwaliteit van het rivierenlandschap is door Rijk en Provincieglobaal vastgelegd in ‘kernkwaliteiten’. Binnen het rivierenlandschapis evenwel veel variatie. Het LOP draagt bij aan een versterkingvan die variatie op alle schaalniveaus, allereerst door ieder van devier landschapsensembles een eigen motto mee te geven en dit voorde verschillende delen van ieder ensemble uit te werken.Verstevig de banden!De boezem met de weteringen, de schakelaar en de dreef zijn zoneswaarin actief gewerkt kan worden aan een impuls voor het landschap.Aansluiting op de regionale context biedt kansen voor Buren, nietalleen voor het landschap maar ook voor de economie!Organiseer en stimuleer kwaliteit!Er zal aangesloten moeten worden op de stuwende krachten achterde ontwikkeling van het landschap. Dat zijn lang niet alleen de overheden,maar ook ondernemers, organisaties en burgers die initiatievenontplooien in het landschap. Om die initiatieven in goede banen teleiden, te inspireren en te stimuleren is het nodig om het LOP organisatorischen financieel goed op poten te zetten. Een landschapsfondskan daartoe een goed middel zijn. En...geef het goede voorbeeld!Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN10De vijf delen van het LOPDe gemeente Buren zet met het Landschapsontwikkkelingsplan (LOP)in op een beleid dat de economische, ecologische én esthetischebetekenis van het landschap in samenhang zal versterken. Daadkrachtig,flexibel en inspelend op de maatschappelijke ontwikkelingenen particuliere initiatieven. Hiermee wordt uitwerking gegeven aande Structuurvisie Buren 2009-2019 die op 27 oktober 2009 door degemeenteraad is vastgesteld.Tevens wordt met het LOP bijgedragen aan de te behouden enontwikkelen kernkwaliteiten zoals die in de streekplan-uitwerkingKernkwaliteiten Waardevolle landschappen op Provinciaal niveau zijnuitgewerkt.Landschap is meestal niet een belang of een doel op zich, maar eenessentieel aspect van leefbaarheid, plattelandseconomie en van hettotale rijlen en zeilen van de gemeente. Het LOP bestaat daarom uitvijf onderdelen. Elk onderdeel is afgestemd op de praktijk van hetlandschapsbeleid in de context van het overige gemeentebeleid.1. de visie op het landschap van BurenIn de visie wordt benadrukt dat binnen het Burense rivierenlandschapvier karakteristieke deelgebieden - landschapsensembles - zijn teonderscheiden. Op die variatie dient in de visie van het LOP voortgebouwdte worden. Tussen de landschapsensembles door lopen drieontwikkelingsbanden die ieder op een eigen wijze verstevigd kunnenworden. De visie vindt u in voorliggend rapport. In dit hoofdrapportvindt u ook een samenvatting van de volgende vier onderdelen.2. een uitvoeringsprogrammaDeze is samengesteld voor het gehele gebied van het LOP. Daarinworden - geordend in thema’s voor ieder van de vier landschapsensembles- allerlei projectvoorstellen uitgewerkt. Deze lijst metprojectvoorstellen - rijp en groen - kan in de loop van de tijd wordengeactualiseerd met nieuwe voorstellen. Ook kunnen projecten wordengewijzigd of verwijderd.3. de vier ensemblewerkboekenIn deze ensemblewerkboeken wordt voor ieder van de landschapsensembleseen overzicht van te beschermen waarden en te ontwikkelenkwaliteiten gegeven, alsmede een bouwpakket met handleiding diekunnen helpen bij het beoordelen, realiseren en ontwikkelen vaninitiatieven en projecten.4. een beleidsnotitie landschapsversterkingszonesIn deze beleidsnotitie is het beleid uitgewerkt voor de landschapsversterkingszoneszoals die zijn aangegeven in de Structuurvisie.5. Gebieds Uitvoerings Programma (GUP) groenblauwe dienstenVia een subsidieregeling groenblauwe diensten zoekt de gemeente(ondersteund door een provinciale regeling) samenwerking met deinwoners voor herstel, aanleg en beheer van de landschapselementenSchokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|11en voor recreatieve toegankelijkheid veelal langs die elementen. Deeigenaren krijgen hiervoor een marktconforme vergoeding. De toekenningvan deze subsidie aan particulieren geschiedt op basis van hetGUP. Het gebiedsuitvoeringsprogramma vertaalt de visie van hetLOP in groene en overige diensten. Blauwe diensten vallen onder deverantwoordelijkheid van het waterschap. Het programma is de basisvoor de subsidieverlening en de uitvoering van groenblauwe diensten.Dit GUP groenblauwe diensten is opgenomen in de vier ensemblewerkboeken.WerkboekenAls brug tussen de ontwikkelingsvisie en het uitvoeringsprogrammabevat dit LOP voor elk landschapsensemble een apart werkboek. Diezijn bedoeld voor degenen in de gemeente die beroepsmatig betrokkenzijn bij ruimtelijke ontwikkelingen in brede zin in het buitengebied,maar ook initiatiefnemers van projecten in het landelijk gebied kunnener hun voordeel mee doen en er inspiratie uithalen.UitvoeringsprogrammaHet LOP wordt geconcretiseerd in het uitvoeringsprogramma. Daarinstaat een hele reeks projecten beschreven. Een groot deel van dezeprojecten is door inwoners van Buren aangedragen. Sommige projectenzijn klaar voor uitvoering, andere nog niet, bijvoorbeeld doordatde financiering nog niet rond is. Toch staan deze in het uitvoeringsprogramma,zodat flexibel ingespeeld kan worden op kansen die zichvoordoen.Het uitvoeringsprogramma kan ieder jaar aangepast en aangevuldworden met nieuwe projecten die in de visie van het LOP passen. Alleprojecten zijn begroot en geprioriteerd. Voor het benodigde geld zijnvele bronnen aangegeven.Wat kunnen we met dit plan?Dit plan is vooral bedoeld om mogelijkheden laten zien. Het zegt nietwat niet mág, het zegt wat er allemaal kán. Voor allerlei initiatievenzijn vergunningen of toestemmingen nodig, niet omdat dat in dit LOPstaat, maar bijvoorbeeld vanwege een gemeentelijk bestemmingsplan.De gemeente heeft met dit LOP een toetsingsinstrument, maarvooral ook een basis om met initiatieven van burgers, ondernemersen organisaties mee te denken en te sturen: ‘Als u uw plan nou zus ofzo uitwerkt, komt het ook ten goede aan het landschap.’Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN121 Kader en context van dit beleidsplan1.1 | AfbakeningHet voorliggende Landschapsontwikkelingsplan omvat de gemeenteBuren. De gemeente Buren vormt het noordoostelijk deel van deBetuwe. Het heeft een landelijke uitstraling en kent weinig verstedelijking.Het is een redelijk grote gemeente (bijna 150 km2) en heeft dusveel ‘landschap’. Een landschap dat aantrekkelijk is temidden van degrote stedelijke agglomeraties. Het ligt centraal tussen de Randstad,Utrecht, het knooppunt Arnhem-Nijmegen en de Brabantse stedenrij;de afstand tot de grote steden bedraagt steeds zo’n 40 km.De gemeente Buren in de huidige vorm, dat wil zeggen alsbundeling van de voormalige gemeenten Buren, Lienden en Maurik,bestaat sinds 1999. Er wonen ruim 25.000 mensen, verspreid over 4grotere kernen en 10 kleinere.De grotere kernen Buren, Lienden, Maurik en Beusichem herbergensamen ca. 15.000 inwoners. De overige inwoners leven verspreidover de kleinere dorpen en het buitengebied. Het rivierenlandschap ishét kenmerk van de Betuwe en in de gemeente Buren is dit landschapnog bijzonder goed herkenbaar en redelijk gaaf gebleven. Het maaktniet voor niets deel uit van het Nationaal Landschap Rivierengebied,sterker nog: het vormt daar de kern van.De Nederrijn en Lek vormen de noordgrens van het gebied. De Lingeraakt het gebied in het zuiden. De Mauriksche wetering en de Kornezijn twee andere belangrijke watergangen. De Waal ligt verder zuidelijk;de verbinding van deze belangrijke scheepvaartroute met Amsterdam,via het Amsterdam-Rijnkanaal, heeft een belangrijke spoor in degemeente getrokken, na de voltooiing ervan in 1952. Het kanaal deeltde gemeente feitelijk in een westelijke en oostelijk helft.Het rivierenlandschap houdt niet op bij de gemeentegrens: ook buurgemeentenwerken aan het landschap en hebben dat in Landschapsontwikkelingsplannenvastgelegd. Zoals de westelijke gemeentenGeldermalsen, Lingewaal en Neerrijnen gezamenlijk (Schokland e.a.2007) en Culemborg (Haskoning, 2006). Oostelijk zet het rivierenlandzich voort in de gemeente Neder-Betuwe met eveneens een Landschapsontwikkelingsplan(Brons en partners, 2009). Daar waar nodigkijkt dit Landschapsontwikkelingsplan over zijn grenzen heen.1.2 | Uitwerking van Structuurvisie 2009-2019Het LOP is een uitwerking van de Structuurvise Buren 2009-2019die door de gemeenteraad is vastgesteld. In die structuurvisie isreeds een uitvoerige analyse van allerlei aspecten van het landschapverricht: cultuurhistorie, groen, verkeer, ruimtelijke kwaliteit en hetruimtelijk overheidsbeleid.Het LOP bouwt op die analyse voort, maar heeft er een uitwerking,detaillering aan toegevoegd die heeft uitgemond in een landschapskundigeontwikkelingsvisie. Om die visie op te stellen was het nodigom te onderzoeken wat het karakteristieke beeld is van het landschap,hoe de verschillende functies over het gebied verspreid zijn enwat de drijvende krachten achter de ontwikkeling van het landschapnu en in de toekomst zullen zijn. Met name die laatste zijn essentieelbij het opstellen van een ontwikkelingsvisie.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|131.3 | Kruispunt van verleden en toekomstHet Landschapsontwikkelingsplan heeft het landschap in brede zin alsonderwerp. Het gaat in op de verschijningsvorm van het landschap,hoe we het zien vanaf de grond, vanuit de lucht, maar ook vanuitgebruik en beleving.Het landschap is vaak een logisch gevolg wat ‘de natuur’ ons heeftgeleverd: bodem, water, reliëf. Door ons letterlijk te verdiepen inde ondergrond wordt duidelijk wat de basis is van dat landschap.Nog voordat er zich mensen vestigden, zal het landschap hebbenbestaan uit de ongehinderd stromende en zich verleggende rivieren,begeleid door bossen langs oevers en op stroomruggen. Moerassenzullen dominant geweest zijn in de laagten tussen de ruggen. Toende mens dit gebied opzocht, zullen zij vooral de hogere ruggen in hetlandschap zijn gaan verkennen. Hoger dus droger en toegankelijker.Daar ontstonden de nederzettingen. En vervolgens moest het waterworden beheerst. Dijken en kaden verrezen. Nog lange tijd waren dekommen het minst bruikbaar, de zware klei en de waterhuishoudingverhinderden dat.Ondertussen is het anno 2010: machines, nieuwe technieken, infrastructuurhebben de mens steeds minder afhankelijk gemaakt vande kansen en beperkingen van het landschap. Maar toch zijn in hethuidige landschap de verschillende vormingslagen nog onmiskenbaarterug te zien; soms meer en soms minder. Dat wat we zien is eentijdsopname, ooit was het anders en straks zal het ook weer veranderdzijn.Het Landschapsontwikkelingsplan staat op dat kruispunt. De basisdoorgrondend en terugkijkend in het verleden om de vorming van hetlandschap te begrijpen en te waarderen. En met dat begrip en diewaardering de lijnen uit te zetten naar de toekomst. Daarbij nemen demensen in het gebied een belangrijke rol in; zij zijn het die het landschapop dit moment ervaren, onderhouden, vormen en veranderen.Het Landschapsontwikkelingsplan is daarmee feitelijk een vooruitblikop het door hen gewenste landschap.1.4 | Kansen en stimulansenDe gemeente Buren heeft een waardevol en gevarieerd landschap.De inwoners en bezoekers van de gemeente maken gebruik van datlandschap om te ondernemen, wonen, werken en recreëren.Ook in de toekomst blijft het landschap een belangrijke basis voorde initiatieven en activiteiten van de mensen in de gemeente. Degemeente wil meedenken als mensen in het landschap initiatievenwillen ontplooien, mits enkele spelregels in acht worden genomen.Deze spelregels zijn niet bedoeld als beperkingen, maar als kansenen stimulansen.De landschapsvisie levert die spelregels. Het uitgangspunt daarbij isdat iedereen een bijdrage kan leveren aan een positieve ontwikkelingvan het landschap waarbij privaat en publiek belang samen kunnengaan. Zo kunnen alle betrokkenen werken aan een cultuurlijk ennatuurlijk rijk landschap.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN142 Het proces in de hoofdrol2.1 | InleidingHet Landschapsontwikkelingsplan is opgesteld als concretiseringvan de uitvoeringsparagraaf van de Structuurvisie Buren 2009-2019waarin het gemeentebestuur zich uitgesproken heeft over het beoogdebeleid tot 2019. De structuurvisie is het strategisch documentin het kader van de ruimtelijke ontwikkeling en vormt een leidraadvoor de beoordeling van nieuwe plannen en initiatieven, maar ookvoor nieuwe op te stellen bestemmingsplannen en projectbesluiten.Veranderingen in het landschap hebben per definitie ook gevolgenvoor het landschap en die hoeven niet per se negatief te zijn. Eenlandschapsontwikkelingsplan biedt instrumenten en houvast om ontwikkelingenin het landschap in de gewenste richting te begeleiden.Dit geldt voor ontwikkelingen die de gemeente zelf in gang zet, maarook wanneer bewoners of bedrijven initiatieven ontwikkelen in hetbuitengebied.Er is veel kennis en bestaand beleid vastgelegd in beleidsstukken enachtergronddocumenten. Zeker ook gezien de status van dit bijzondererivierenlandschap. In het LOP is dit allemaal overzichtelijk bij elkaargebracht, zodat er niets over het hoofd gezien kan worden.Veel kennis en liefde voor het landschap is verankerd in de mensenzelf, de bewoners, de agrariërs en de specialisten op het terrein vanbomen, heemkunde, archeologie, flora en fauna. In de aanpak van ditplan is dan ook veel ruimte geboden om ‘het gebied’ mee te laten pratenen mee te laten denken. Uitgangspunt voor de gekozen procesbenaderingbij het opstellen van het landschapsontwikkelingsplan is,dat het landschap van de mensen zelf is. Van diegenen die er wonen,werken, recreëren en er zorg voor dragen.Dit uitgangspunt vormt de basis om gedurende de hele planperiode innauw contact met de direct betrokkenen te werken aan de het LOP enbestaand beleid, bestaande projecten en diverse nieuwe initiatievenin het LOP een plek te geven. Dat leidt niet alleen tot een levendigplan dat aansluit op de actuele thema’s die de komende jaren vanbelang zijn voor de gemeente Buren. Het leidt ook tot meer samenhangtussen de diverse beleidsterreinen binnen de gemeentelijkeorganisatie voor zover activiteiten van invloed zijn op de kwaliteit vanhet landschap van Buren.Door sterk in te steken op wat leeft onder de mensen en de belangrijkstedrijvende krachten voor de ontwikkelingen in het buitengebied,draagt de procesaanpak bij aan het draagvlak voor het LOP en deuitvoeringsgerichtheid van het plan. Het uitvoeringsprogramma wordtnog eens versterkt door een aantal voorbeeldprojecten meer in detailuit te werken. Voorbeeldprojecten bieden houvast aan initiatiefnemersom adequaat antwoord te krijgen wat men kan doen om juist bij tedragen aan de kwaliteit van het landschap en wat men moet laten omhet landschap niet aan te tasten.Actuele ontwikkelingen en verandering van provinciaal beleid ofverandering van financiering van thema’s zoals landschap, natuur encultuurhistorie kunnen gaandeweg van invloed zijn op het te organiserendraagvlak voor het LOP.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|152.2 | Stappen in het proces2.2.1. Meer dan projectteam en klankbordgroepPublieksactie als aftrapHet landschap is een afspiegeling van het gebruik van onze omgevingdoor de eeuwen heen. Daarom zijn burgers ook zo betrokken bij hetlandschap. Dit geldt in het bijzonder voor het rivierenlandschap omdatde ‘strijd’ met het water veel sporen heeft nagelaten.Om het de planvorming niet stilletjes te laten beginnen is bij deaanvang van het hele proces een publieksactie georganiseerd. Deburgemeester heeft hiervoor zijn armen uit de mouwengestoken.“ Aan de voet van een oude lindeboom gaat de burgemeester meteen kruiwagen vol gereedschap door het lint voor het landschap. Zogeeft hij het startschot voor de opstelling van het LOP. De plek van delinde is veelzeggend. Het is een historische plek in een gebied waarmoderne landbouw samen met allerlei andere vormen van grondgebruikeen productief én mooi landschap oplevert. Typisch de Betuwe.Daar gaat het met het LOP ook om.”LandschapskwaliteitsteamEen inhoudelijke opstart is gemaakt met inzet van het zogenaamdelandschapskwaliteitsteam. Dit is een effectieve aanpak waarbijop één dag gebiedsdeskundigen, beleidsambtenaren en externedeskundigen de huidige kwaliteiten van het gebied verkennen enanalyseren. Dit gebeurt volgens een zeer beproefde methode aan dehand van drie invalshoeken namelijk: de ecologie, de esthetiek en deeconomie. Bestudering van kaarten, overzicht van beleid voor hetbuitengebied, een excursie en veel discussie leidt tot een goed zichtop de bedreigingen en de kansen voor het landschap in de toekomst.Belangrijk daarbij dat er ook zicht is op de belangrijkste drijvendekrachten, die direct of indirect invloed hebben op veranderingen inhet buitengebied. Dit kunnen kleinschalige ontwikkelingen zijn, maarook grootschalige. Ontwikkelingen die de gemeente zelf in gang zet,maar ook ontwikkelingen die op het gebied afkomen.Gescherpt met deze inzichten en met alle informatie in de hand,waarbij de recent vastgestelde structuurvisie een hoofddocumentis, maakt het bureauteam een landschapsanalyse, die aansluit bij dewijze waarop de mensen, de bewoners het landschap ervaren. Hetbuitengebied van Buren is een uitgestrekt gebied met een complexeriviergeschiedenis. Dat is terug te zien in het landschap en in hetgebruik ervan.Enquête bewoners van BurenNaast het vergaren van kennis, is het voor een goed plan belangrijkte weten hoe het landschap door bewoners ervaren en beleefd wordt.Voor dit doel is een enquête opgesteld, die aan 400 inwoners is toegestuurd.Ongeveer 25% heeft de lijst met vragen ingevuld, waarmeede gegevens een afspiegeling zijn van de mening van de inwoners vande gemeente. Naast een waardering van het landschap zijn er veelverbeterpunten aangereikt, die goed meegenomen kunnen wordenin het uitvoeringsprogramma. Overigens geven de inwoners het landschapvan Buren een 7,4 op een schaal van 1-10.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN16KlankbordgroepEr is een klankbordgroep samengesteld bestaande uit vertegenwoordigersvan belangengroepen en sectoren, die in staat zijn bij tedragen aan de totstandkoming van het LOP vanuit de eigen sector enbelangenbehartiging maar ook vanuit een brede blik op de belangenvan het Burense landschap in het algemeen.De klankbordgroep werd geraadpleegd in verschillende fasen van hetproces. De raadpleging gebeurt in ieder geval telkens voorafgaandaan de bijeenkomsten voor het brede publiek of bij grote wijzigingenwat betreft inhoud en planning van de ontwikkeling van het LOP. Deklankbordgroep fungeert daarbij niet alleen als inhoudelijk klankbordgroep,maar ook voor de beoordeling van procesmatige aspecten,die van belang zijn bij de organisatie en invulling van grote bijeenkomsten.Voor de drie scenario’s, hun karakteristieken en hunvoor- en nadelen wordt verwezen naar bijlage 2.2.2.4. Toekomstscenario’sEerste klankbordgroepEen presentatie van de landschapsanalyse en van drie scenario’s omde ontwikkeling van het landschap in de toekomst vorm te geven aaneen breed samengestelde klankbordgroep vormde zoals gezegd deeerste echte test. De klankbordgroep dacht mee over hoe het landschapte duiden, maar gaf vooral ook input hoe er in de verschillendedelen van het buitengebied tegen aangekeken wordt. De insteek is,dat leden van de klankbordgroep niet alleen inhoudelijke kennis toevoegen,maar juist ook beoordelen in hoeverre de analyse aansluit bijwat de mensen zelf ervaren: Zien we het goed? Welke ontwikkelingenzijn (nog meer) van invloed op het buitengebied en welke sectorenin de samenleving zijn daarop van invloed? De leden van de klankbordgroepworden hiermee uitgedaagd niet alleen een standpunt inte nemen, of hun belangengroep te vertegenwoordigen, maar juistom de kaarten op tafel te leggen en in dialoog te gaan met anderepartijen en de projectgroep.Met de adviezen van de klankbordgroep werd de analyse aangescherpten een presentatie gemaakt die recht doet aan de verschillendedeelgebieden die de bewoners zelf onderscheiden. De klankbordgroepmaakte ook een inschatting van het toekomstscenario, dathet meest aan zal sluiten bij de actualiteit en de cultuur van streek.Eerste publieksavondDe dialoog met de klankbordgroep is de opmaat geweest naar debrede dialoog met de inwoners op de eerste publieksavonden. Viaberichten in de krant en op de website van de gemeente zijn bewonersuitgenodigd mee te praten over de toekomst van het landschapin Buren. Op twee avonden, verspreid over het gebied, zodat men niette ver hoeft te reizen. De analyse is toegelicht met veel beelden alseen reisverslag door het hele buitengebied.De hoofdvraag voor de avonden was: welke ontwikkelingsrichtingbiedt volgens u de meeste perspectieven voor het landschap? Feitelijkeen strategische vraag. Moet het uitvoeringsprogramma van het LOPvooral uitgaan van samenwerking van onderop, moet de gemeenteinsteken op regie of moet de gemeente zich beperken tot de toetsendetaak. De strategische vraag is nodig, omdat landschap raaktSchokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|17aan zoveel beleidsterreinen en het LOP juist ondersteuning en sturingmoet bieden vanuit een gedragen visie met een instrumentenkofferen handleiding voor de uitvoering.De vraag is complex, maar geeft mensen ook juist het inzicht inde werkelijkheid. Visie en analyse is één. Aanpak van de uitvoeringgekoppeld aan beleid en de actualiteit is twee.2.2.5. Verdieping proces en voorbeeldwerkingDe strategische keuze vraagt om verdieping op drie niveaus.* De agrarische sectorenAangezien de agrariërs een groot deel van het buitengebied in beziten/of beheer hebben ligt het voor de hand met hen als aparte geledingrond de tafel te gaan. De sectoren binnen de land- en tuinbouwverschillen niet alleen in grondgebruik, maar ook de perspectievenzijn verschillend en dat kan een rol spelen bij de verdere uitwerkingvan het LOP. Bijvoorbeeld zijn er veel particuliere initiatieven teverwachten in de verschillende deelgebieden, moet er meer gekoerstworden op landschapsbehoud of zoekt men juist naar mogelijkhedenom het landschapsbeheer in te passen in de bedrijfsvoering.* De interne organisatie en afstemmingInterne workshopHoe verloopt het huidig functioneren van de gemeentelijke organisatiesen de afstemming tussen de verschillende beleidsterreinen rondomactiviteiten die van invloed zijn op de kwaliteit van het landschap?Is er een soort landschapstoets vooraf of wordt er bij bouwplannenof infrastructurele werken op het moment van uitvoering gekekennaar de effecten voor het landschap? Te denken valt ook aan hetVAB-beleid, bouwen in het buitengebied, ontwikkeling van groen voorrood- initiatieven en de invoering van de Wabo.Een interne workshop met vertegenwoordigers van betrokken beleidsterreinenvan RO, Groen, Beheer, Verkeer en Recreatie is een efficiënteinvestering om vanuit de praktijk mogelijkheden te verkennenom meer garanties te bieden dat de kernwaarden van het landschapgoed meegewogen worden bij verdere ontwikkelingen.Wie beter dan diegenen die het werk daadwerkelijk uitvoeren kunnenaangeven op welke wijze betere dienstverlening aan burgers geleverdkan worden met meer tijdsbesparing en tot slot met ook nog eensmeerwaarde voor het landschapsbeleid? Hiermee heeft de ontwikkelingvan het LOP een direct effect op de werkprocessen binnen deorganisatie en profiteert de burger daar direct van.* Informeren en inspireren van bestuur en raadExcursie raadsledenHet spreekt voor zich dat de verantwoordelijke wethouder nauwbetrokken is bij het proces. Van tijd tot tijd wordt de wethoudergeïnformeerd over de voortgang of gevraagd bij bijeenkomsten degemeente te vertegenwoordigen. Ook de raad werd halverwege hetDefinitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN18proces apart geïnformeerd over de voortgang van het plan. Dat isbelangrijk omdat het gehele proces uitgesmeerd is over een periodevan 2 jaar. De raad ging op excursie en kreeg een presentatie vande landschapsanalyse in het veld. Daarbij werden zij geïnformeerdover de inhoud, de analyse en de visie en uiteraard de mening van debewoners. Tijdens de excursie konden de raadsleden zich uitsprekenover de voorbeeldprojecten als onderdeel van het uitvoeringsprogramma.Raadsleden hebben veel contacten met burgers en krijgen hierdoorde gelegenheid de vragen uit de praktijk direct in te brengen.Wanneer het LOP in concept af is, geeft een heldere presentatiede raadsleden snel inzicht in het plan zodat zij dit ook goed kunnenbeoordelen en naar hun achterban vertalen.2.2.6. Praktijk laten sprekenOntwikkeling voorbeeldprojectenVoorbeeldprojecten hebben een tweeledig doel namelijk:1. kansrijke projecten direct uitwerken, zodat ze direct tot voorbeelddienen voor de tweede gebiedsavond (projectenmarkt) en de uitvoeringskantvan het LOP concreet maken.2. ervaring met het LOP opdoen bij de uitwerking van de projecten,zowel door maatschappelijke organisaties als instrument omlandschap te versterken, als ook de gemeentelijke organisatie zelf.Daarmee wordt duidelijk hoe de organisatie ingericht moet zijn ominitiatieven adequaat en effectief verder te brengen met het LOP alsleidraad.Per onderscheiden landschapsensemble zal een voorbeeldprojectgeselecteerd worden en in samenwerking met dragende partijen/initiatiefnemersen betrokken medewerkers worden uitgewerkt.De voorbeeldprojecten vormen een belangrijk onderdeel van detweede ronde gebiedsavonden (projectenmarkt) die na vaststellingvan het LOP door de gemeenteraad georganiseerd kunnen worden.Bij voorkeur worden projecten geselecteerd die door burgers of organisatieszelf zijn aangedragen. Wanneer de gemeente ook een eigenvoorbeeldproject kiest, snijdt het mes aan twee kanten.Tweede klankbordgroep voor tweede publieksavondVoorafgaand aan de tweede publieksavond werd opnieuw de klankbordgroepbij elkaar geroepen om de opzet van het uitvoeringsprogrammate beoordelen en de tweede publieksavond voor te bereiden.Deze zou de vorm van een projectenmarkt krijgen. Daarbij is het debedoeling dat burgers en bedrijven inzicht krijgen in het type projecten,regelingen en ondersteuning het LOP voor hen van betekenis kanzijn.Mede op advies van de klankbordgroep werd deze projectenmarktuitgesteld tot na de vaststelling van het LOP door de gemeenteraad.Er was in die fase nog te weinig bekend over mogelijkheden voorprovinciale financiering van projecten in het kader van het nationaallandschap, groenblauwe diensten en investering landelijk gebied.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|19BesluitvormingGedurende het hele proces vraagt de informatievoorziening van hetcollege en de gemeenteraad aandacht. Een goede informatievoorzieningbevordert het besluitvormingsproces. Zeker in tijden waarinprovinciale subsidies en ook de gemeentelijke financiën onder drukstaan.Een laatste stap in het proces is een compacte presentatie van heteindconcept aan het college en de raad. Daarbij hoort een financiëleparagraaf.2.2.7 Open einden sluitenIn de afrondende fase van het LOP kunnen nog enkele bijeenkomsteningelast worden ten behoeve van de samenwerking met belangrijkepartners zoals Waterschap Rivierenland, terreinbeherende organisatiesof projectontwikkelaars. Ook de uitwerking van de regeling landschapsversterkendbouwen kan consequenties hebben voor de wijzewaarop het LOP afgerond zal worden. Zo is er overleg nodig met deprovincie Gelderland, omdat zij akkoord moeten gaan met dergelijkeconcretisering van beleid.Ook het daadwerkelijk vormgeven van de uitvoering van het LOPvergt dikwijls extra inspanningen om het zo optimaal mogelijk aante laten sluiten bij de gemeentelijke organisatie en de kansen voorfinanciering.Zo dient er een zogenaamd Gebieds Uitvoerings Programma (GUP)opgesteld te worden als basis voor een gemeentelijke regelinggroenblauwe diensten. Een GUP is een voorwaarde om in aanmerkingte kunnen komen voor de regeling groenblauwe diensten van deprovincie Gelderland.Tweede publieksavond: projectenmarktAangezien de besluitvorming over de provinciale financiering vanprojecten in het kader van het nationaal landschap, groenblauwediensten en investering landelijk gebied ten tijde van de vaststellingvan het LOP nog steeds in beweging is, zal in het voorjaar van 2012bekeken worden of en wanneer de publieksavond in de vorm van eenprojectenmarkt doorgang kan vinden zoals voorgesteld. Wanneerer veel onduidelijkheden blijven voor de toekomst en er een anderefinanciering gevonden moet worden voor de uitvoering van het LOP,zal het proces daarop aangepast worden.Bij de voorbereiding van de publieksavond zal opnieuw adviesingewonnen worden bij de klankbordgroep. Per deelgebied wordende meest geschikte voorbeeldprojecten geselecteerd en bij voorkeurook door betrokkenen zelf gepresenteerd.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN203 Het eigentijdse landschap van Buren3.1 | Actuele kijk op dit rivierenlandschapAan het begin van de 21ste eeuw, in een verstedelijkende samenleving,ligt tussen de Randstad, het KAN-gebied en de Brabantsestedenrij het rivierenlandschap waar het landschap van de inwonersvan de gemeente Buren deel van uitmaakt. Het is een trots, functioneelen modern landschap- niet voor niets benoemd tot NationaalLandschap - waarin allerlei varianten van het oude rivierenlandschapmet steeds een ander samenspel tussen uiterwaarden, oeverwallen,stroomruggen en komgebieden nog duidelijk herkenbaar zijn.Het is ook een landschap waar nieuwe bovenregionale infrastructuurdoorheen loopt. Op veel plekken daarlangs is een aaneenschakelingvan bedrijfspanden het beeld gaan bepalen. Binnen de gemeentegrenzenvan Buren zijn dergelijke ontwikkelingen amper te herkennen. Nietdat dat betekent dat Buren niet bij de tijd is. Zeker niet, het is juisteen bedrijvige eigentijdse gemeente waarin hedendaagse bovenregionaledynamiek zijn invloed laat gelden.Van west naar oost zijn in de gemeente Buren viertypen rivierenlandschap te onderscheiden:1. Buren’s historische rivierenlandschap2. Rijswijks’s weidse rivierenlandschap3. Maurik’s dynamische rivierenlandschap4. Lienden’s lommerrijk rivierenlandschap bij heuvelrug1. 2. 3. 4.Op de overgangen tussen die vier zones liggen drieongeveer noord-zuidgerichte banden, ieder met eenander thema:5. De Boezem met de weteringen6. De Schakelaar7. De Dreef van het Zwarte Paard5.6. 7.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|21Rivierenlandschap: vier maal andersBinnen de gemeente Buren zijn - op basis van de historie én hethuidige gebruik - verschillende varianten van het rivierenlandschap teherkennen:1. Buren’s historische rivierenlandschap met zes dubbellintdorpenop smalle stroomruggen en het stadje Buren aan de Korne, meteen afwisseling van burgerlijk verpozen en grootschalig boeren;2. Rijswijk’s weidse rivierenlandschap van de binnen- en buitendijkseagrarische polders in en om het Rijswijkse Veld waar verhalenover de verdwenen en verschenen rivieren te lezen zijn;3. Maurik’s dynamische rivierenlandschap van het Eiland vanMaurik naar De Beldert met van noord naar zuid de reeks: (vergraven)uiterwaarden - dijk - oeverwal (met Maurik) - komgebied het Broek enhet Hornixveld - ontgrondende oeverwal langs de Linge;4. Lienden’s lommerrijke rivierenlandschap met lintbebouwingop het brede stroomruggencomplex van Lienden- Ommeren-Ingen- tegenover de Utrechtse Heuvelrug - met de uiterwaarden van deNederrijn en de Marspolder in het noorden en de dorpspoldes vanAalst, Meerten, Ommeren en Ingen in het zuiden.Drie banden: boezem, schakelaars en dreefVeelal op de overgang tussen deze vier varianten op het hedendaagseriviierenlandschap lopen drie banden waarin de bovenregionaledynamiek op drie manieren herkenbaar is:5. de boezem met de weteringen: de boezemlanden met deweteringen en de Korne, de laagste delen van de komkleipolders tussende achterkades van de dorpspolders en langs de Aalsdijk waarnatuurontwikkeling, waterberging en cultuurhistorie op de agendastaan;6. de schakelaar: Amsterdam-Rijnkanaal met schakeling aan dehistorische knoop rond Wijk bij Duurstede in het noorden en de verstedelijkingvanuit Tiel;7. de dreef van het zwarte paard: zone door Eck en Wiel vanAmerongen naar IJzendoorn waar vanouds een reeks kastelen, landgoederenen buitens ligt die inspiratie biedt voor nieuwe initiatievenvoor buitens en landgoederen in deze tijd.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN223.2 | Eigentijdse landschapensemblesDe hiervoor genoemde vier ensembles zijn landschappelijke eenhedenwaarin de historie te herkennen is, maar die tegenwoordig ookeen interne functionele en maatschappelijke samenhang en karakteristiekhebben. Het zijn eigentijdse landschapsensembles. Het woord‘ensemble’ gebruiken we om te benadrukken dat het om delen van hetlandschap gaat die niet zo zeer eenvormig zijn, maar in deze tijd alssamenhangende gehelen worden ervaren. Zoals vroeger de uiterwaard,het dorp op de oeverwal en de dorpspolder met hooilanden inde kom bij elkaar hoorden, zo zijn er ook in deze tijd samenhangen inhet landschap. Die samenhang is evenwel op een ander grondgebruiken op een andere maatschappij gebaseerd. De landschapsensemblesdie in dit LOP als uitgangspunt worden genomen zijn de deelgebiedendie mensen in deze tijd als hún landschap ervaren.De indeling bouwt voort op de streekplan-aanpakdie is verwoord in het boekje ‘Landschapsontwikkeling,inspiratiebron voor denkers en doeners’ vande provincie Gelderland van maart 2006. In dezepublicatie komen ook de kernkwaliteiten aan deorde die de Provincie in de verschillende delen vande provincie onderkent.Binnen de landschapensembles zijn vaak delen van de uiterwaard,oeverwal, stroomrug of kom te onderscheiden. Deze worden in veellandschapanalyses en visies voor het rivierengebied als basisindelinggebruikt. In dit LOP worden ze niet apart genomen als landschapstype,maar gecombineerd naar bijvoorbeeld hedendaagse dynamieken karakter. Deze indeling is niet alléén gebaseerd op de oudecultuurlandschappen, omdat het voor een ontwikkelingsgericht plannoodzakelijk is eveneens inzicht te hebben in de te verwachten ontwikkelingenin het gebied. Wellicht nog belangrijker is het om te wetenwaardoor die ontwikkelingen aangestuurd of bepaald worden.3.3 | Een ontwikkelingsgerichte karakteriseringIn de volgende paragrafen wordt ieder van de vier landschapsensemblesbeschreven aan de hand van hun verschijningsvorm en hunfunctionele karakteristiek. Om aan te sluiten op het ontwikkelingsgerichtekarakter van het LOP wordt daarnaast een indruk gegeven vande krachten die de actuele en toekomstige ontwikkeling van dit landschapbepalen. Hier worden deze aangeduid met de term ‘stuwendekrachten’. Stuwende krachten kunnen mensen zijn die het landschapop verschillende manieren gebruiken of willen gaan gebruiken. Datkunnen (agrarische) bedrijven zijn. Het kunnen ook opgaven zijn diede overheid in dit gebied moet realiseren, zoals regionale waterbergingof het ontwikkelen van een ecologische verbindingszone. En hetkunnen natuurlijke processen zijn zoals stijging van de hoeveelheidwater dat in neerslagpieken moet worden afgevoerd.Deze stuwende krachten vallen binnen een aantal ontwikkelingenofwel mega-trends die de ontwikkelingsopgave voor het gehelegebied bepalen zoals:• Transitie van de landbouw• Nieuwe bewoners in het buitengebied• Toenemende behoefte aan recreatief gebruik platteland• Bedrijvigheid nabij de snelwegen• Ruimte voor water en natuurontwikkeling.Bij de karakterisering van de landschapsensembles komen de invloedvan deze mega-trends op lokale schaal aan de orde.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|23Vier eigentijdse landschapensembles die elk omeen verschillende aanpak vragen. Er zijn bijvoorbeeldgebieden waar veel op stapel staat engebieden waar de hoge kwaliteit niet tussen wal enschip mag vallen.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN24Landschapsensemble 1.De dorpen op de relatief smalle, maar nog altijd indrukwekkende,stroomruggen bestaan historisch uittwee parallelle wegen met lintbebouwing erlangs.De akkers, zoals hier rechts bij Erichem, tekenenzich duidelijk af in het landschap.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|Historisch rivierenlandschap253.4 | Buren’s historische rivierenlandschapBeeldDe ruggengraat van dit landschapsensemble wordt gevormd door eenlange stroomrug die in een boog van Zoelen naar Beusichem loopt.Deze stroomrug is één van de grote oude stroomruggen tussen deWaal en de Nederrijn/Lek waarop vele oude bewoningsplaatsen liggen.De stroomrug is hier in vergelijking met die in het oosten van de gemeentevrij smal. Hij is evenwel duidelijk zichtbaar in het landschap,omdat de rug veelal bestaat uit open akkers van waar je aan beidezijden over de weidse lagergelegen komgronden kijkt.In het noorden splitst de stroomrug zich in twee smalle ruggen. Aschligt op de westelijke en Zoelmond op de oostelijke. Beusichem heeftbeide in gebruik genomen.Halverwege wordt de stroomrug doorbroken door de Korne waardoorhet komgebied in het noordoosten op de Linge kan afwateren. Opdeze strategische plek is een stadje gesticht: Buren. Het stadje waseeuwenlang met zijn kerktoren, molen en het geboomte vanuit de omtrekzichtbaar. Inmiddels wordt dit beeld verstoord door hoogbouwten zuiden van het stadje aan de overkant van de Korne. Dit riviertjevormt een soort omgrachting van de stad en loopt naar het westennaar het Buren’s Malsen dat tegenover het Gelders Malsen aan deLinge ligt.Aan beide kanten van het stadje liggen op de stroomrug drie dorpen.Opvallend is dat de kern van ieder dorp bestaat uit twee parallelle wegenmet lintbebouwing. Wellicht heeft de laatste rest van de vroegererivierbedding daartussen gelegen. Ook vanuit de dorpen die middenop de rug liggen heb je vanuit de beslotenheid van het dorp altijd weleen zichtlijn naar de lagergelegen gebieden. Dat maakt dat het landschapin dit deel van de gemeente groots en weids aandoet.Beusichem en Zoelen zijn twee van de dorpenwaarvan de historische kern bestaat uit twee vlaklangs elkaar lopende wegen met lintbebouwing.Zoelen heeft al eeuwen een landgoed, Beusichemsinds kort.Ook al springt de adellijke uiitstraling van Kasteel Soelen en de OranjestadBuren in het oog, het landschap op en langs de stroomruggen isvooral een agrarisch landschap.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN26Het zicht op Buren is van veel kanten fraai. De hoge nieuwbouw zorgtvoor een verstoring van het beeld van de historische stad in haar omgeving.Kan een nieuwe ‘Haag’ hier het beeld herstellenAgrarische ondernemers en landschapsgenieters weten elkaar te vinden.De bestaande wandelroutes en ommetjes vanuit de kernen kunnen verbeterd,uitgebreid en kortgesloten worden zodat het historische cultuurlandschaphier nog beter beleefd kan worden.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|27Die grootsheid en weidsheid versterkt de adellijke uitstraling vanKasteel Soelen en de Oranjestad Buren met hun bossen.Bij alle dorpen is een kleine uitbreiding gepland volgens de Structuurvisie.Mochten deze inderdaad worden gerealiseerd dan bieden zeallen een kans om het dorp te verankeren in het landschap.Functionele karakteristiek• akkerbouw, fruit- en boomteelt op de stroomruggen. Weidebouw opde lagergelegen komgronden• wonen en lokale bedrijvigheid, ateliers in de dorpen. Bij de kernenkamperen bij de boer en kleine campings• vanuit de dorpen een netwerk van paden met redelijk veel ‘missinglinks’. Soms zijn deze paden gekoppeld aan de cultuurhistorie vande strijd tegen het water. Soms zijn ze aangelegd als onderdeel vande ruilverkaveling/landinrichting en deel van extensieve landschappelijke recreatiegebiedenStuwende krachten• leefbaarheid van de kernen, o.a. door roep om ommetjes• ‘randschappelijk bouwen bij de kernen• grondgebonden landbouw met verbrede nevenactiviteiten• recreëren in relatie tot de cultuurhistorie• kamperen en B&B• koppeling natuurontwikkeling aan cultuurhistorische recreatie in hetgebied van de Korne en Aalsdijk• nieuwe bewoners, evt. met hobbydieren• veiligheid plattelandswegenDe ligging van Zoelmond aan de rand van de stroomrug is bijzonder,zeker als je de relatie legt met de geschiedenis van het verdwenenriviertje en de strijd tegen het water (de Aalsdijk takt hier aan). Ten oostenvan Zoelmond ligt een sterk geaccidenteerd terrein: teken van een woeligwaterverleden.Het karakter van dit landschapsensemble zit hem ineen subtiele wijze waarop (van boven naar beneden)wegen, erven, paardenbakken, dorpsranden endorpsentrees worden ingepast en aangepast.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN28Landschapsensemble 2.Op de dijk van Rijswijk kun je bij de plaquete lezen over de roerige geschiedenis van Rijswijk en de rivieren in zijn omgeving.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|Weids rivierenlandschap293.5 | Rijswijk’s weidse rivierenlandschapBeeldWeidsheid is wel het meest typerend voor het overgrote deel van ditlandschapsensemble. De weidsheid van de ontmoeting van Neder-Rijn, Lek, Amsterdam-Rijnkanaal en Kromme Rijn zorgt voor weidseuiterwaarden doorsneden door brede waterstromen.En in het zuiden zijn de dorpspolders rond het Rijswijkse Veld grootschaligeweidebouwgebieden.De enige plekken met wat beslotenheid zijn het buurtschap Zandbergen de dorpskernen Rijswijk en Ravenswaaij knus tegen de dijk aangelegen.Boven dit gebied hangt het verhaal van de verdwenen rivier de Soelen de duizend jaar geleden verschenen rivier: de Lek. Het gebiedvormt ook de landschappelijke entourage van Dorestad en de verhalenvan de Vikingen.Functionele karakteristiek• (verbrede) agrarische bedrijvigheid• dooradering met andere functies zoals recreatie en buiten wonen• menging van functies in de dorpenStuwende krachten• (verbrede) agrarische bedrijvigheid• grootschalige natuurontwikkeling in de uiterwaarden gecombineerdmet rivierbeheer en kanaal• waterberging en hoogwatermaatregelen• lekker wonen in de nabijheid van de Randstad• dagrecreatie gekoppeld aan cultuurhistorie van verdwenen enverschenen rivieren• nieuwe bewoners, eventueel met hobbydieren• roep om verkeersveiligheid op platelandswegen, maar met name inde dorpskernenVanaf de randen van de besloten dorpen Rijswijk enRavenswaaij kijk je ver, binnen- én buitendijks.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN30Het verhaal van de verschenen rivier de Lek (die 1000 jaar geledende rol als hoofdbedding overnam van de Kromme Rijn) en die van hetverdwenen riviertje dat ergens van Zoelen door het Rijswijkse Veld naarZoelmond heeft gestroomd is op verschillende plekken in dit landschapsensembleafleesbaar, maar kan nog duidelijker verteld worden.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|31In dit landschapsensemble is een groot contrast tussen de beslotenheidin de kernen (Rijswijk, Ravenswaaij en Zandberg) en de weidsheid van depolders. Opvalllend is de zorg die men aan het erf besteedt.Verkeersveiligheid is ook in dit landschapsensemble een belangrijk punt,zowel in de dorpen als op de lange open wegen door de polder.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN32Landschapsensemble 3.Je zou het niet zeggen als je Maurik rustig zietliggen of over de dijk rijdt, maar deze zone is eengebied vol grootschalige dynamiek: van noord naarzuid: Het Eiland van Maurik (1), de dorpsrand vanMaurik met nieuwbouw aan nieuwe rondweg (2),grootschalige landbouw op het Hornixveld en in DeBroek (3) en de ontgrondingen en landschapsontwikkelingrond De Beldert (4).Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|Dynamisch rivierenlandschap333.6 | Maurik’s dynamische rivierenlandschapBeeldIn dit landschapsensemble is duidelijk het standaard-beeld van hethistorische riverenlandschap te herkennen. Echter, hoewel de uiterwaarden,de oeverwal en de kom duidelijk aanwezig zijn, is juist ditlandschapsensemble volop in ontwikkeling.De uiterwaarden langs de Nederrijn zijn deels - met name de Eckseen Maurikse Waarden in het oosten - echte karakteristieke uiterwaardenmet een zomerdijk langs de rivier en weides tot aan de winterdijk.Er is zelfs zicht op stuwen in de Rijn en strandjes langs de oeveraan de voet van de zomerdijk aan de overkant. Een groot deel vande uiterwaarden bij Maurik is evenwel de afgelopen decennia sterkvan karakter veranderd. Er is zand gewonnen en dat leverde groteplassen in de uiterwaarden op. Doordat de plassen in het westen eenopen verbinding met de Rijn hebben gekregen is het (schier-)eilandvan Maurik ontstaan. Langs de plassen en op het eiland heeft deverblijfs- en waterrecreatie een hoge vlucht genomen. Ondanks dat ishet Eiland toch een echt uiterwaardenlandschap gebleven.Het Eiland van Maurik is een recreatiegebied vanformaat.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN34Op dit moment heeft Maurik al flink wat bedrijvigheid, vaak gekoppeld aande N320. Landschappelijk blijft de Mauriksche Wetering evenwel de zuidgrensvan het dorp! Maurik is een dynamisch dorp met een centrumfunctiewaar een flink aantal ontwikkelingen staan ingepland: woningbouw,aanleg bedrijventerrein, nieuwe sportvelden en nieuw bos aan de nieuwezuidelijke dorpsrand. Daarom wordt ook een nieuwe rondweg aan oost- enzuidkant aangelegd en een nieuw multifunctioneel voorzieningencenrtrummet kinderopvang en scholen. Deze ontwikkelingen vereisen een goedelandschappelijke inpassing. Onderstaande foto ter plekke geeft daarvoorinspiratie.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|35Achter de dijk, die zich hier als een tribune tussen de uiterwaarden ende oeverwal door slingert, ligt het dorp Maurik. De oeverwal is hierduidelijk zichtbaar. Maurik ligt erop en ten oosten en westen daarvanliggen agrarische bedrijven met vooral fruitteelt, bomenteelt en zekerten westen ook veel akkerbouw. Met name door de beslotenheiddie de fruitteelt en de bomenteelt oplevert zijn veel nieuwe ontwikkelingenom en aan het dorp redelijk harmonisch in het landschapgepast. Het bedrijventerrein aan de oostkant is bijvoorbeeld vanuit deomgeving amper zichtbaar. Wist u dat hét opslag- en verdeelcentrumvan Wehkamp hier staat? Het valt amper op. Dat biedt inspiratie omook de nieuwe ontwikkelingen op deze wijze harmonieus een plek inhet landschap krijgen te geven.Aan de zuidkant van het dorp loopt de Mauriksche Wetering, lichtmeanderend met af en toe een woning erlangs met mooi zicht op hetdorp. Even ten zuiden van de wetering loopt de N320. Dat verklaartdat aan de wetering ook een autoverkoper zit die de kavel achterzijn bedrijf tot aan de N320 als openlucht-etalage voor zijn auto’sgebruikt.Ten zuiden van de Mauriksche Wetering gaat de oeverwal in het westenen midden van het ensemble vrij abrupt over in het komkleigebied,weids met hier en daar populierenrijen. Vlakbij Maurik ligt ten zuidenvan de N320 nog een viskwekerij en een fruitbedrijf, maar ten zuidendaarvan ligt weids open agrarisch land, grotendeels met weidebouwen enkele historische akkercomplexen op het Hornixveld.Aan de zuidrand van de gemeente langs de Linge liggen nu tweeontgrondingen: De Beldert en Lingemeren. Lingemeren is inmiddelsdruk bebouwd en De Beldert wordt afgewerkt met natuur en recreatielangs de oevers. Ook is bij De Beldert een golfterrein aangelegd.Langs de Mauriksche Wetering wordt natuur eneen doorgaande route voor wandelaars ontwikkeld.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN36Tussen Maurik en De Beldert ligt een uitgestrekt landbouwgebied waarmodern geboerd wordt. Het Hornixveld heeft een groot oud akkercomplexmet enkele plekken waar historisch grote erven staan. Dit veld is dan ookgeen echt komkleigebied maar een oude stroomrug waardoor de grondbeter bewerkbaar is dan de zware komklei. In De Broek ligt wel zwaardereklei maar ook dit gebied is tegenwoordig een grootschalig landbouwgebied.Ook in de Nederwijkermaat en het Park zijn met hun vruchtbare zavelgrondenideaal voor moderne landbouwbedrijven.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|37Functionele karakteristiekGrootschalige zonering van functies in 4 zones, van noord naar zuid:• het rivierbeheer is natuurlijk de belangrijkste functie van de uiterwaarden.De uiterwaarden worden verder deels gebruikt als extensieveweidegrond en voor natuurontwikkeling. Verder prominent aanrivier gekoppelde recreatie: het Eiland van Maurik en de aanliggendedijkzone• wonen in woonwijken bij Maurik nabij de snelweg en werken opbedrijventerrein. Verder kent het gebied boomgaarden, afgewisseldmet glastuinbouw, weilanden, akkers en paardenweitjesOp de oeverwal overheerst naast het wonen, de boom- en fruitteelten de akkerbouw. Verder natuurlijk bedrijvigheid in het dorp.Aan zuidkant wordt de oeverwal afgezoomd met de MaurikscheWetering die naast een waterhuishoudkundige ook een ecologischeen recreatieve functie heeft en nog meer zal krijgen• grootschalig landbouwgebied van Park, Hornixveld en De Broek• ontgrondingen langs de Linge die daarna omgevormd worden toteen grootschalig (water-)recreatiegebiedStuwende krachten• rivierbeheer• recreatie op oeverwallen en in uiterwaarden• reguliere naast nieuwe vormen van agrarische bedrijvigheid opoeverwal, waaronder boomteelt• lekker wonen (veel forenzen) op de oeverwallen binnen een kwartiervan snelweg met paarden en andere huisdieren• natuurontwikkeling in uiterwaarden en in delen van de kom• weidebouw en griendteelt in de kom• individualistische volksaard van oude en nieuwe bewoners• hoogwatermaatregelenDe ontgronder heeft grootse plannen om tussende reeds gegraven plassen Het Lingemeer en DeBeldert nog meer te ontgronden en daarna de helestrook langs de Linge tot een recreatielandschap teontwikkelen. In het ontwerp dat LA4sale daarvoormaakte is een nieuwe slingerende loop van deLinge opgenomen. Daardoor ontstaat tussen dietwee Lingelopen een nieuw landschappelijk in deomgeving ingepast gebied van plassen en (schier)-eilanden met een camping, natuurstroken, 4 nieuwelandgoederen en nieuwe vakantiewoningen.Een koppeling met het water in het Amsterdam-Rijnkanaalwordt niet gemaakt. Dat zou een verbindingmet de rivieren Waal en Lek en het Eiland van Maurikmogelijk maken. En met de Linge in het westenvan de gemeente.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN38Landschapsensemble 4.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|Lommerrijk rivierenlandschap393.7 | Lienden’s lommerrijk rivierenlandschap bijheuvelrugBeeldBeeldbepalend in dit landschapsensemble zijn de slingerende lintenvan erven met hun zeer goed verzorgde beplantingen. Eigenlijk lijktelk erf weer een paradijsje, zeker in de lente en zomer als allesgroen is en in bloei staat. Arbeidzaam is het hier. Ook de vele nieuwebewoners die de afgelopen 10 jaar geleden besloten hier een vervallenboerderijtje op te gaan knappen en er te gaan wonen. Iedereen isdruk en men houdt niet van verspilling. Ieder bewaart van alles op zijnerf en elke vierkante meter wordt benut.De vele fruittelers ertussendoor versterken het besloten karaktervan de woonlinten. Als die gaarden ook in bloei staan is de Betuwespectaculair.Die linten volgen de oude stroomruggen die hier naast en tegenelkaar aan liggen waardoor een breed stroomruggencomplex isontstaan. De ruggen - en de linten - hebben de vorm van een halvemaan. je kunt er de vorm van de riviermeanders in herkennen vanoude lopen van de rivier. Die herken je ook in enkele waterlopen, hetbest in de Oude Rijn bij Aalst en Lienden.De erfbeplantingen hebben vaak ook een bijzonder sortiment bomenen struiken. Hieraan zie je ook dat dit de Betuwe is met een rijketraditie in de boomteelt. Die traditie is natuurlijk te herkennen op debedrijven van de vele boomtelers, maar dus ook op de particuliereerven. Die traditie zit de mensen blijkbaar in de genen hier.Het lommerrijke karakter van dit deel van Buren uit zich in al dierijkbeplante erven die tot aan de wegberm komen. Het land wordtgebruikt tot aan de rand van de weg. De bermen zijn smal. Soms tesmal voor beplanting, maar ook zien we daar de benutting: fruitbomenen soms notenbomen. Het voorpootrecht is hier op veel plaatsennog van kracht. Als je het goed bekijkt is hier namelijk amper wegbeplantingaanwezig. Die vind je eigenlijk alleen buiten de bewoningslinten,in de komgebieden.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN40De dorpen Ingen, Ommeren en Lienden hebben eendruk sociaal-maatschappelijk leven. De verankeringmet het landschap is overal voelbaar. Zeker bij dedijk langs de Oude Rijn bij Lienden.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|41In dit deel van de gemeente is op veel plaatsen de Utrechtse Heuvelrugzichtbaar. Dat is zeker het geval vanaf de Marsdijk en de Rijndijktegenover Rhenen, Remmerden en Elst. Daar kijk je over de uiterwaarden(Ingense waarden, Kostverloren Uiterwaarden en Middelwaard)vanaf de hoge dijk die hier fungeert als een langgerekte tribune. Datlevert een aaneenschakeling van spectaculaire uitzichten op over derivier en de uiterwaarden naar de beboste heuvelrug die hier tot aande uiterwaarden komt. Ook aan de andere kant van de dijk heb jemooie uitzichten, namelijk over de Marspolder en over bedrijven metnamen als Bontemorgen, Klinkenberg en Hoog Kana. Vroeger toen derivier nog de loop van de Oude Rijn bij Lienden volgde lag deze polderaan de Rhenense kant van de rivier. Het is eigenlijk een komgebiedmet enkele oude meanders erin. De populierenrijen langs de wegenduiden hier ook op.Langs de Oude Rijn ligt nog een dijk, maar ook het reliëf van de oeverwallangs die Oude Rijn. Ook enkele linten met enkele erven hier. Hetuitzicht naar de Oude Rijn en over de Marspolder naar de Heuvelrugen Rhenen met de Cuneratoren is befaamd. Beroemde schilders -zelfs Rembrandt - zijn hier het zicht op Rhenen komen vastleggen. Hetbedrijventerrein en de jachthaven tegenover Rhenen waar vroeger eensteenfabriek actief was is echter volgens velen een verstoring vanhet landschapsschoon hier. Niet alleen voor Rhenen, maar ook voorhet landschap van Kesteren, Lienden en Aalst. De zichtlijnen en decompositie van het landschap verdient hier veel aandacht.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN42De boomteelt en fruitbedrijven, grotendeels op destroomruggen, geven het landschap een grootschaligbedrijfsmatig én besloten groen karakter.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|43Ook ten zuiden van de dorpslinten zijn er weidse uitzichten mogelijk:over de kommen bestaande uit de polders van Aalst en Meerten, hetOmmerense Veld en het Ingense Veld. Hier lopen de wegen sinds deruilverkaveling vrijwel recht en zijn vaak beplant met populieren ofessen.Tussen de polders van Ommeren en Meerten ligt nog een stroomrugmet het buurtschap Ommerenveld. Hier is het landschap meerverdicht met enkele bosjes en fruitteelt.Functionele karakteristiek• in de uiterwaarden: rivierbeheer, natuurontwikkeling en extensieveweidebouw. Tegenover Rhenen en Elst ook nog bedrijvigheid op eenreeks ‘terpen’ aan zomer- of winterdijk• op de stroomruggen dorpen met kleinschalige menging van functies.Buiten de dorpen een menging van lekker wonen, allerleibedrijvigheid kleinschalig en grootschalige fruit- en boomteeltbedrijven• in de kommen weidebouwStuwende krachtenIn dit landschapsensemble zijn, naast de moderne fruit- en boomteeltbedrijven,de vele particulieren met een stukje grond de drijvendekracht achter de ontwikkeling van het landschap.• ruimte voor nieuwe landgoederen tussen de dorpen• individualistische volksaard van oude en nieuwe bewoners• heroriënterende fruitteelt: schaalvergroting of verbreding• ruimte voor de rivier, ook in relatie tot bedrijven in uiterwaardentegenover Rhenen• natuur en vernatting langs de Oude Rijn• mensen die op hun erf mooi, ruim en vrij wonen en werken• leefbaarheid in de openbare ruimte binnen in de buurtschappenDe wegen zijn bepalend voor het gebruik en de beleving van het landschap.De N320 lokt ook bedrijvigheid uit. Behalve bij op kleine schaal bijLienden heeft dit echter amper tot het ontwikkelen van bedrijvenboulevardsgeleid, zoals dat in andere gemeenten wel is gebeurd.Een haag is een typisch landschapseigen elementdat hier toegepast kan worden om de weg voor deverkeersveiligheid visueel te versmallen.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN44Als je de naam van de Korne adopteert ben je ookschatplichtig aan de landschappelijke verzorgingvan dat riviertje en zijn boezemlanden.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|De eerste band453.8 | de boezem met de weteringenBeeldDe boezems van de dorpspolders van Zoelen, Erichem, Maurik enRijswijk wateren af op de Mauriksche Wetering. Deze loopt als bredewaterloop met riet erlangs door een lange strook weilanden die inhet noorden en zuiden begrensd wordt door de achterkades van dedorpspolders. Boerenerven liggen er niet in de boezem, een enkeleligt tegen de achterkade aan. Die achterkades zijn in de ruilverkavelingverlegd, maar nog steeds in het landschap herkenbaar als dijken.In het westen loopt langs de Aalsdijk aan beide zijden een zone dieook als boezem gebruikt kan worden. Doordat met name langs deAalsdijk ten noorden van boerderij Veldzicht ook een smalle stroomrugloopt is hier het landschap wat meer verdicht met erven, boomgaardenen grienden. Daar waar de grond goed genoeg is liggen inhet boezemgebied van de Ravenswaaijse Wetering ten oosten vande Aalsdijk ook grote akkers. De overgang naar het geaccidenteerdegebied tussen Zoelmond en Ravenswaaij is afwisselend weids enkleinschalig. In het noorden heb je zicht op de Lekdijk.Ten westen van de Aalsdijk tussen Buren en Asch ligt een groter komgebieddat via de Weersche Wetering afwatert naar de Korne. Hetziet eruit als een weidse kom met populierenrijen en brede sloten. DeAalsdijk loopt hier ontoegankelijk naar Buren door de weidsheid.Alle drie hiervoor genoemde weteringen wateren af op de Korne diebij Buren door de stroomrug ‘breekt’ richting de Linge bij Buurmalsen.De Korne vomt een soort stadsgracht bij Buren en krijgt richtingBuurmalsen steeds meer het karakter van de Linge: inclusief deboomgaarden in de boezemlanden erlangs. Deze kun je hier al alssmalle uiterwaarden zien.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN46De Aalsdijk slingert als dwarsdijk om het land westwaarts te beschermen tegen het water dat via de velden en boezemlanden in hetoosten kon komen. Het gebruik langs de Aalsdijk is zeer divers, grootschalige akkers en kleinschalige gaarden bij erven op de randvan de stroomrug van Zoelmond. Vooral ten zuiden van de op een woerd gelegen hoeve Veldzicht (linksonder) loopt de Aalsdijk dooreen weids komgebied als achterkade langs het boezemland van de Korne.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|47Functionele karakteristiek• de boezemlanden zijn vanouds grotendeels als weiland in gebruik.Alleen langs de Aalsdijk in De Maat komt ook akkerbouw voor• de boezemlanden krijgen tegenwoordig weer meer een functie alswaterbergingsgebied• en langs de weteringen is natuurontwikkeling gekoppeld aanextensieve recreatie deel van het programmaStuwende krachten• combinatie natuurontwikkeling recreatie en toerisme langs dedijken, kades en weteringen• grootschalige weidebouwbedrijven• heroriëntatie grondgebonden landbouw, verbrede nevenactiviteiten• waterbergingDefinitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN48Het kanaal loopt als een scherpe scheiding door het gebied. Bezien kan worden of de van elkaar gescheiden delen van het gebiedmet het huidig en toekomstig gebruik als motor aan elkaar kunnen worden geschakeld.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|de tweede band493.9 | De SchakelaarBeeldHet kanaal is aan beide zijden bedijkt en die dijken zijn stevig ingeplant.Dat maakt het kanaal zelf tot een lange brede pijpenla door hetgebied, met weinig binding ermee. Ook de opritten naar de bruggenzijn vaak zo ingeplant.Toch vinden mensen in het gebied zelf dat het kanaal niet echt eenscheiding in het gebied vormt. Wellicht komt dat doordat er tochnog steeds veel samenhang is tussen beide zijden van het kanaal,of doordat het gebied aan beide zijden grotendeels uit grootschaliglandbouwgebied bestaat waarbij de bedrijven efficiënt tot aan hetkanaal zijn verkaveld.In het noorden is het dorp Rijswijk weliswaar door het kanaal afgesnedenvan een groot deel van haar dorpspolder, Rijswijkse Veld,maar doordat Rijswijk dicht bij twee bruggen over het kanaal ligt is deafstand met de andere kant van het kanaal in de beleving van mensentoch niet zo groot. Lopend en met de fiets ben je toch snel en gemakkelijkvan Rijswijk naar Ravenswaaij. Daarnaast heeft Rijswijk via depont een snelle verbinding met Wijk bij Duurstede. Rijswijk kan zo deverschillende delen van het gebied dat het verhaal van de KrommeRijn en de Lek aan elkaar schakelen.In het zuiden ligt de kanaalzone in een dynamisch gebied tussen debedrijvigheid van Tiel en de ontgrondingen van De Beldert. In de toekomstzullen de relaties over het kanaal tussen Tiel en het recreatiefinteressante gebied van De Beldert alleen maar sterker worden. Ofhier de kansen worden gegrepen ligt aan de planvorming met namevoor de ontgrondingen. Als het goed wordt aangepakt kan in dekanaalzone een ‘waterschakelaar’ gemaakt worden die misschien hetvaarverkeer van het eiland van Maurik via het kanaal kan verbindenmet de oude en nieuwe plassen van De Beldert. Daarnaast vormt heteen recreatieve verbinding tussen de mensen in Tiel en De Beldert.Ook de plannen voor uitbreiding van Tiel richting Medel kunnen dezeontwikkeling versterken.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN50De overhoek van het Zoelensche Veld en de weglangs het kanaalMauriksche Wetering wordt landschappelijk onderbrokendoor het kanaal. Hydrologisch niet.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|51Functionele karakteristiek• beroepsscheepvaart over het kanaal• pleziervaart in mindere mate om conflicten te voorkomen• in het noorden schakelen bruggen het lokale verkeer tussen Rijswijken Ravenswaaij en het regionale verkeer van Maurik naar Buren enCulemborg aan elkaar• in het zuiden verbindt de brug beide zijden van het kanaal maarde functioneel verschillende gebieden - bedrijventerrein, agrarischgebied, en ontgrondingen met recreatiegebied en natuurgebied -worden niet aan elkaar geschakeld.Stuwende krachten• beroepsscheepvaart• recreatievaart• stedelijke dynamiek vanuit Tiel• dynamiek samenhangend met ontgrondingen• verblijfsrecreatie en golf• grote toeristisch-recreatieve evenementen zoals de Floriade?Het gebied van De Beldert veranderde de afgelopenjaren al sterk van karakter door de ontgrondingen ende aanleg van een golfterrein.Door het kanaal en de uitstraling van Tiel met zijnrecreanten en bedrijvigheid is hier veel dynamiek inhet landschap, wellicht dat de kanaalzone hier eenverbinding tussen de stad, de ontgrondingen en devaarverbindingen kan worden ....Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN52Kasteel Amerongen (boven) en kasteel Wijenburg inEchteld (onder)Aan de dijk bij Eck en Wiel wordt een nieuw landgoed ontwikkeld bestaandebebouwing zoals Hofstede de Koningslinde, maar ook bovenstaandbedrijf heeft al allure die aansluit bij die van nevenstaande kastelen.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|de derde band533.10 | De Dreef van het Zwarte PaardBeeldHet karakteristieke beeld en de allure van de Dreef is fragmentarischreeds in het gebied te herkennen:* in het noorden het zicht op kasteel Amerongen en de ‘StichtseLustwarande’ tegen de Utrechtse Heuvelrug daarachter;* het dorp Eck en Wiel heeft op meerdere plekken al zo’n allure,* bestaande grotere huizen en hun tuinen aan de Ganzert en ten zuidoostenvan Eck en Wiel;* het agrarisch landschap tussen Eck en Wiel en De Beldert, methet Hornixveld, boomgaarden en stoere laanbeplantingen, met namelangs de wegen in de kom.De allure kan de komende decennia verder ontwikkelen:* als plannen voor een nieuw landgoed aan de Veerweg en de dijkdoorgaan,* als de gemeente inderdaad zoals de structuurvisie aangeeft aanlaanontwikkeling blijft doen,* als de landgoederen bij De Beldert er inderdaad komen* als initiatieven van ondernemers en particulieren langs het ZwartePaard worden ontwikkeld.Bij al deze ontwikkelingen zou dan ruimtelijke kwaliteit van landgoederenen kastelen en hun robuuste beplantingen leidend dienen te zijn.Functionele karakteristiekDeze band kenmerkt zich door het mooi wonen en boeren met allure.Het vormt de afronding van veel van de dynamiek in het landschapsensemblevan Maurik en De Beldert.Stuwende krachten• landschapsontwikkeling De Beldert• ontwikkeling recreatiebedrijven Eiland van Maurik• initiatieven voor nieuwe landgoederen langs Veerweg enZwarte Paard• laanontwikkeling langs Veerweg (Structuurvisie)• initiatieven van (agrarisch) ondernemers langs Zwarte Paard enTielseweg (Edah)• aanpak kunstwerken over en langs Mauriksche Wetering doorhet waterschap• bedrijventerrein en woningbouw oostzijde MaurikDefinitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN54Het landschap langs de Veerweg bij Eck en Wiel, deTielsewege en Zwarte Paard heeft al veel elementenmet een landgoed-allure. Zie ook de vorige pagina.Daarnaast zijn er ook - met name aan de randen vanEck en Wiel en aan de oostkant van Maurik - veelalminder fraaie elementen te vinden zoals supermarktenen/ of horeca-gelegenheden die aansluitend opde groene karakteristiek van kastelen en landgoederenbeter in het landschap gepast kunnen worden.Ook de nieuwe ontwikkelingen in de oostrand vanMaurik kunnen zo bij de Dreven aansluiten.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|55In het ontwerp dat de ontgronder voor de toekomst van De Beldert heeftlaten maken zijn vier landgoederen opgenomen langs een nieuwe meandervan de Linge. Deze vier landgoederen zouden een mooie zuidelijkeafronding van ‘de Dreven’ in de gemeente kunnen gaan vormen.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN564 Ontwikkelingsvisie: versterk de variatieen verstevig de banden4.1 | Een ontwikkelingsgerichte landschapsvisieHet hoofddoel van het LOP - als uitwerking van de StructuurvisieBuren 2009-2019 - is samen te vatten als: ‘Bescherm de erkend waardevolleelementen in het landschap, maar ontwikkel ook actief nieuwekwaliteiten in dit landschap! Bestaande kwaliteiten worden ingezet bijtoekomstige ontwikkelingen en dragen bij aan een cultuurhistorischén eigentijds landschap waar het goed werken, wonen en recreërenis.’ Op basis van dit doel is de ontwikkelingsvisie van dit LOP te vattenin de volgende twee ruimtelijke opgaven en een organisatorischeopgave:Versterk de variatie!De ruimtelijke kwaliteit van het rivierenlandschap is door Rijk enProvincie globaal vastgelegd in ‘kernkwaliteiten’. Binnen het rivierenlandschapis evenwel veel variatie. In H3 werden vier landschapsensemblesbinnen de gemeente Buren beschreven die ieder huneigen karakteristiek en ontwikkelingsmogelijkheden hebben. Het LOPdraagt bij aan een versterking van die variatie op alle schaalniveausdoor uitwerking te geven aan de opgaven die de structuurvisie stelt.Verstevig de banden!De boezem met de weteringen, de schakelaar en de dreef zijn zoneswaarin actief gewerkt kan worden aan een impuls voor het landschap.Die komt voort uit de bovenlokale dynamiek die de vier landschapsensemblesoverstijgt. Aansluiting op die regionale context biedtkansen voor Buren, niet alleen voor het landschap maar ook voor deeconomie!Organiseer en stimuleer kwaliteit!Er zal aangesloten moeten worden op de stuwende krachten achterde ontwikkeling van het landschap. Dat zijn lang niet alleen de overheden,maar ook ondernemers, organisaties en burgers die initiatievenontplooien in het landschap. Om die initiatieven in goede banen teleiden, te inspireren en te stimuleren is het nodig om het LOP organisatorischen financieel goed op poten te zetten. Een landschapsfondskan daartoe een goed middel zijn. En...geef het goede voorbeeld!4.2 | Versterk de variatie in het rivierenlandschapIn deze paragraaf zal nader ingegaan worden op de eerste ruimtelijkeopgave die dit LOP stelt: versterk de variatie in het rivierenlandschapvan de gemeente Buren. Daarbij gaat het om:• het ontwikkelen van de kernkwaliteiten van het rivierenlandschapzoals deze ook in nationaal en provinciaal beleid zijn vastgelegd.• het ontwikkelen van de eigen karakteristiek van de vier landschapsensembles.In de visie van het LOP krijgen die ieder een eigenontwikkelingsmotto.In hoofdstuk 5 volgt een nadere uitwerking op basis van de motto’sen de in hoofdstuk 3 beschreven karakteristiek van de vier landschapsensemblesin Buren.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|574.2.1 De kernkwaliteitenHet landschap van de gemeente Buren maakt onderdeel uit van hetNationaal Landschap. Volgens het Rijks- en het provinciaal beleidworden daarvoor als kernkwaliteiten genoemd:• Schaalcontrast van zeer open naar besloten;• Samenhangend stelsel van rivier-uiterwaard-oeverwal-kom;• Samenhangend stelsel van stuwwal-flank-kwelzone-oeverwal-rivier.In dit beleid is dus het historische cultuurlandschap van de rivierenmet de indeling in uiterwaarden, oeverwallen en stroomruggen en dekomkleigebieden bepalend. In dit LOP is die indeling ook belangrijk,hoewel deze per landschapsensemble op maat wordt uitgewerkt.Nationaal Landschap Rivierengebiedzie ook: http://www.nationalelandschappen.nl/4.2.2 Ieder landschapsensemble een eigen mottoBinnen de gemeente Buren zijn - op basis van de historie én hethuidige gebruik - verschillende varianten van het rivierenlandschapte herkennen. In dit LOP krijgen ze ieder hun eigen motto voor hunontwikkeling mee waarmee ingespeeld wordt op hun eigen karakteristiekedynamiek.Ruimte voorverschillendelandbouwbedrijvenZoneer enspecialiseerVerweving vangroot- en kleinschaligheidCultuurhistorie tussende bedrijven doorDe vier landschapsensembles in het landschap vanBuren ieder met een eigen mottoDefinitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN58Buren’s historisch rivierenlandschap4.2.3. Cultuurhistorie tussen bedrijven door!Dit landschapsensemble bestaat uit zes dubbellintdorpen op grootschaligagrarisch gebruikte stroomruggen die opvallen als lange bolleakkers, boomteeltkavels en boomgaarden tussen lagere gronden metveelal weidebouw. Deze bedrijven vormen belangrijke motoren achterde ontwikkeling van het landschap en ze bepalen het karakteristiekebeeld voor een belangrijk deel.Tussen die bedrijven door lopen vanuit de dorpen paden en wegenlangs en naar allerlei relicten van de rijke historie van dit gebied.Volgens de structuurvisie dienen in dit deel van de gemeente juist diecultuurhistorische elementen en patronen versterkt te worden omde bedrijvigheid in het tourisme en de recreatie te ondersteunen enstimuleren.Midden in dit ensemle ligt als juweel aan een halsketting het stadjeBuren aan de Korne. Dat is het riviertje dat halverwege de stroomruggendoorsnijdt en de open kom-polders rond het Rijswijkse veldverbindt met Buurmalsen aan de Linge. Van veel kanten heeft mennu al mooi zicht op het stadje met zijn toren, molen en geboomte en- dichterbij - de onlangs gerestaureerde stadsmuren aan het water.Behoud en versterking van het historisch stadsgezicht op Buren iseen belangrijk aandachtpunt in het LOP.In het LOP wordt aandacht gevraagd voor de landschappelijke inpassingvan de stad en dorpen. Juist kleinschalige uitbreidingen kunnenonder het motto ‘randschappelijk bouwen’ een meerwaarde voor deovergang van dorp naar omliggend landschap betekenenIn het LOP wordt voorgesteld om de mogelijkheden voor de agrarischebedrijven (inclusief de boomteelt en fruitteelt) niet onnodig tehinderen in hun ontwikkeling. Tegelijkertijd kan wel gezocht wordennaar mogelijkheden om vanuit de dorpsranden en bedrijven als decampings de aanleg van paden en beplantingen langs kavelranden testimuleren om de cultuurhistorische relicten en patronen te ontsluiten.Dit alles vanzelfsprekend alleen als het in de bedrijfsvoering is inte passen.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|Rijswijk’s weids rivierenlandschap594.2.4. Ruimte voor verschillende landbouwbedrijven!In Rijswijk’s weidse rivierenlandschap van de binnen- en buitendijksepolders in en om het Rijswijkse Veld is de weidsheid de belangrijkstelandschappelijke karakteristiek. De agrarische bedrijven zorgenhier voor die openheid en tegelijkertijd hoeden zij de afleesbaarheidvan de cultuurhistorie die aan de verkaveling, waterhuishouding enwegenpatroon is af te lezen.Het is dan ook - ook voor het landschap - belangrijk dat de agrarischeondernemers in dit gebied goede ontwikkelingsmogelijkheden wordengeboden. Dat betekent ook dat - in een tijd waarin veel agrarischondernemers op vernieuwende bedrijfsstijlen overgaan of hun bedrijfmoderniseren - opnieuw naar optimalisatie van de bodemgeschiktheidvan de verschillende gronden en bedrijfsstijlen kan worden gekeken.Sommige bedrijven hebben optimaal ontwaterde gronden nodig, terwijlandere bedrijven natte hooilanden langs de wetering goed in hunbedrijfsvoering kunnen inpassen. Instrumenten als vrijwillige kavelruilen waterhuishouding op maat bieden daarbij mogelijkheden. Dit dientevenwel altijd op vrijwillige basis te geschieden.Dat geldt ook voor het inpassen van groenblauwe diensten. Dezekunnen ingezet worden om de cultuurhistorische kaden van dedorpspolders te behouden of te restaureren en tegelijkertijd één oftwee wandelpaden vanaf Buren naar Rijswijk en Ravenswaaij te realiserenzonder dat dit de bedrijfsvoering van de agrarische bedrijvenbeperkt, maar zelfs deels versterkt. Vanuit de dorpen Rijswijk enRavenswaaij is wellicht behoefte aan enkele dorpsommetjes.Juist in dit landschapsensemble dient terughoudend te worden omgegaanmet functies als landelijk wonen. Via een VAB-beleid op maatkan dit in goede banen worden geleid.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN60Maurik’s dynamisch rivierenlandschap4.2.5. Zoneer en specialiseer!In de band van het Eiland van Maurik naar De Beldert vindt men eenin bodemkundige en cultuurhistorische zin traditioneel opgebouwdrivierenlandschap met van noord naar zuid de reeks - rivier met uiterwaarden,de oeverwal aan de winterdijk, een komkleigebied en aan deoverkant daarvan de oeverwal van de Linge en de uiterwaarden langsdie rivier.Typerend voor dit landschapsensemble is dat in ieder van deze zoneseen specialisatie plaatsvindt met veel moderne dynamiek.In het LOP wordt voorgesteld om deze zonering met de eigen gespecialiseerdedynamiek te versterken. Grijp die dynamiek aan omook voor het landschap goede zaken te doen. Tegelijkertijd vormthet landschap voor elke gespecialiseerde zone een basisvoorwaardevoor de ontwikkeling.In het noorden vormen de rivier en de uiterwaarden niet alleen hetdecor maar juist de basisvoorwaarde voor de recreatieve activiteiten.Op de oeverwal biedt een creatieve inzet van het landschap mogelijkhedenom de dynamiek om het dorp Maurik op te vangen. Tegelijkertijdkan hierin een meer natuurlijke inrichting van de MaurikscheWetering en de periodieke waterberging erlangs gestalte krijgen.In de landbouwgebieden op de oeverwal, in de kom en het Hornixveldbiedt het grootschalige landschap ontwikkelingsmogelijkheden vooragrarische bedrijven en in het zuiden kunnen voortgaande ontgrondingende motor zijn achter het ontwikkelen van een nieuw recreatielandschap:en eilandenrijk tussen de Linge en een Nevenlinge. DieNevenlinge is een nieuwe waterloop die een duidelijke overgang kanvormen tussen het agrarische landschap en het recreatielandschap.Tegelijkertijd is de ‘boulevard’ langs die Nevenlinge uitgangspuntvoor de recreatieve verbindingen met de dorpen in het oosten van degemeente.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|Lienden’s lommerrijk rivierenlandschap614.2.6. Verweving van groot- en kleinschaligheid!In het oosten van de gemeente ligt het landschap van de mensenin de dorpen Lienden, Ingen, Ommeren en Eck en Wiel en van demensen in een reeks lintvormige buurtschappen op een breedstroomruggencomplex - tegenover de Utrechtse Heuvelrug - met deuiterwaarden van de Nederrijn en de Marspolder in het noorden enenkele dorpspolders in het zuiden.Die levendige dorpen liggen in een landschap met druk bewoondelinten waarlangs een grote verscheidenheid aan activiteiten plaatsvindt.Dit landschapsensemble wordt gekenmerkt door de lommerrijkesfeer van het landschap met een verweving van grootschaligefruit- en boomteelt, kleinschaliger bedrijvigheid op de erven in delintbebouwing en de verspreide ‘burgerbebouwing‘ ertussendoor.De kunst is om in het LOP spelregels te bieden die al deze activiteitenharmonisch in het landschap helpt verweven. Lommer en productiemoeten in dit landschap samen op blijven gaan.Dat kan juist door kleine maatregelen als hier en daar een pad op eenkavelrand - bijvoorbeeld langs een elzenhaag om een boomgaard -naar het schouwpad van een wetering. Of door de inzet van bewonersvan de dorpen bij het beheer van Betuwse laantjes die voortbouwenop de traditie van het voorpootrecht op bomen in de berm.Ook kan hier op enkele plaatsen met uitgekiende landschapsplannenher en der een nieuw landhuis of grote hoeve gebouwd worden.Steeds is het van belang om de uitzichten op het landschap en doorzichtennaar de Utrechtse Heuvelrug te behouden en te versterken.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN624.3 | Verstevig de banden4.3.1 Drie banden met een bovenlokale ontwikkelingsopgaveNaast de vier landschapsensembles worden in dit LOP drie bandenonderscheiden die de schaal van de landschapsensembles overschrijdenof voortkomen uit de ligging van de gemeente in zijn regionalecontext. Ieder van die banden zet een bovenlokale planningsopgaveop de kaart. Tegelijkertijd bieden ze mogelijkheden om op lokaalniveau ontwikkelingen landschappelijk in te passen.Schakelaar:kijk over degemeentegrens!Dreef van het Zwarte Paard:Geef het paard de sporen!Boezem:agrarisch bedrijf,waterbeheer éncultuurhistorie!Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|de boezem634.3.2 Agrarisch bedrijf, waterbeheer én cultuurhistorie!Ontwikkel - samen met de agrariërs - de boezems als geheel alsagrarische gronden met nevenfunctie waterberging!Biedt een vrijwillige kavelruil van agrariërs in de aanliggende poldersontwikkelingsmogelijkheden voor die bedrijven? Is het mogelijk omhet met die bedrijven zo te regelen dat in de boezemlandenagrariërs gaan boeren met een bedrijfsstijl waarin het niet erg is als(bij tijd en wijle) een hogere grondwaterstand of bevloeiing van hetland optreedt. Voor bedrijven, bijvoorbeeld speciale rundveehouderij,kan het zelfs voordelig zijn of een deel van het inkomen opleveren.Koppel daaraan mee het restaureren en ontsluiten van de oude kadesals recreatieve routes langs oude woonplekken en andere cultuurhistorischeverhalen.Maak in de boezems de cultuurhistorie leesbaar, met name hetverhaal van de Soel en de Korne. Het verdwenen riviertje de Soelkan met name ten noorden van Zoelen en tussen Zoelmond enRavenswaaij zichtbaar gemaakt worden door het uitgraven van de‘oude loop’, maar ook door het versterken van een strook met nattegronden. Bij bruggen over die oude loop maar ook bij de woonterpen(woerden) erlangs zijn aanleidingen om het verhaal van de Soel beterbeleefbaar te maken.De plannen voor het beleefbaar maken van de Korne dienen in detoekomst verder te worden uitgewerkt.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN64de schakelaar4.3.3 Kijk over de gemeentegrens!A. Schakel in het noorden de verstilde Rijswijkse polders aan haarbovenlokale context: laat het gebied hier spreken van de bewogenhistorie langs de verdwenen en verschenen rivieren. Denk aan projectenmet werktitels als:• schampen aan de Limes• vechten tegen de Vikingen• de doorbraak van de Lek• de ontginningen van de wildernis• de dorpen aan de rivier en hun dorpspolders• de geschiedenis van de steenfabriekenDe kunst zal zijn om met kleinschalige ingrepen aansluitend op delokale kleinschaligheid deze verhalen beter beleefbaar te maken in ditgrotendeels grootschalige landschap.B. Schakel in het Zuiden het gebied aan de bovenlokale context: zorgvoor ‘Het Nieuwe Bataafse Waterwerk’, een ‘watertrap’ als verbindingtussen de ontwikkelingen in en rond De Beldert, de verstedelijkingrond Tiel en de waterrecreatie langs Waal en Nederrijn ( Eiland vanMaurik) en Lek.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|de dreef654.3.4 Geef het paard de sporen!Stimuleer bestaande en nieuwe initiatieven om een aaneenschakelingvan landgoedbossen, buitenplaatsen, lanen, parken en belvederes terealiseren tussen Stichtse Lustwarande en Waalweelde!Gebruik deze ‘Dreef van het Zwarte Paard’ om ingrijpende ontwikkelingenals dorpsuitbreidingen, de aanleg van bedrijventerrein en eenrondweg bij Maurik en ontgrondingen langs de Linge landschappelijkin te passen.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN664.4 | Organiseer en stimuleer kwaliteit4.4.1 Open voor samenwerking en betrouwbaarDe gemeente zal zich in de geest van het LOP actief opstellen tenopzichte van mensen, instanties en bedrijven om ze te stimuleren methun initiatieven aan te sluiten bij de landschapsvisie.De gemeente wil initiatiefnemers zoals agrarisch ondernemers, mensendie in het buitengebied willen wonen en dorpsbewoners inspirerenhun eigen initiatieven op de goede plekken en aansluitend op degewenste landschapsontwikkeling te laten landen.Gemeente en initiatiefnemers zoeken samen naar een aansluiting bijde karakteristiek van hun eigen landschap. Verevening kan privaatprofijt en publiek belang samen op laten gaan. De landschapsensembleboekenbieden daarvoor een handleiding.Het is van groot belang dat de gemeente zich een betrouwbare overheidtoont met dit LOP. Hiertoe dient een goede organisatie voor debegeleiding van initiatieven opgezet te worden. Bij het nader bekijkenvan de mogelijkheden kan een landschapsfonds een ideaal middelblijken (zie hoofdstuk 6).4.4.2 Regeling groenblauwe dienstenOnderdeel van het LOP is een financiële regeling om positievebijdragen aan het landschap in de vorm van groenblauwe diensten tebelonen. Die regeling heeft niet alleen betrekking op de aanleg vanlandschapselementen. Het dient juist ook op langere termijn de betalingvan groenblauwe diensten veilig te stellen.In het kader van dit LOP wordt daarom een Gemeentelijk Uitvoerings-Programma groenblauwe diensten (GUP) opgesteld.In dit LOP worden per deelgebied ambities en soorten gewenstetyperende landschapselementen genoemd. De ambitie is om tussen5 en 10% van het totale areaal aan buitengebied uit dergelijke landschapselementente laten bestaan. Met name op terreinen die niet bijde landbouw in gebruik zijn komen nu reeds relatief veel landschapselementenvoor, zoals wegbeplantingen, bosjes en natuurterreinen,erfbeplantingen, etcetera.Het GUP biedt met name agrariërs de mogelijkheden de landschappelijkeambities van het LOP mee te realiseren en daaraan een stukinkomen over te houden. Er kan gekozen worden voor de ambitieom 3% van het agrarisch grondgebied in de Gemeente Buren eenlandschappelijke functie te geven.Het agrarisch grondgebied beslaat momenteel ongeveer 11.653 ha.3% daarvan is 350 ha. Bij een gemiddelde breedte van 7 m sprekenwe over 500 km aan bomenrijen, hagen, wandelstroken, rietoeversenzovoorts.In de systematiek van de groenblauwe diensten is het mogelijk omeen vergoeding te geven voor de grond (een agrariër produceert dangeen gras of andere gewassen, maar ‘landschap’). Daarnaast zijn ervergoedingen voor beheer. Ook aanleg kan apart vergoed worden.Driekwart daarvan wordt door de Provincie bekostigd.Het bedrag dat de gemeente voor de groenblauwe diensten bijeenkan brengen wordt door de Provincie dus met 4 vermenigvuldigd. Datbedrag komt dan praktisch geheel ten goede aan agrariërs die hetSchokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|67voor een groot deel ook weer in de streek investeren voor het beheeren onderhoud van het landschap. De verwachting is dat ook hetGemeenschappelijk LandbouwBeleid van de Europese Unie hier veelmeer nadruk op zal gaan leggen en deze regeling dus de weg effentvoor een efficiënte overgang van de agrarische sector naar dit beleid.Daarnaast draagt het direct bij aan een aantrekkelijk landschap, waarvande recreatieve ontwikkeling in het gebied zeker ook profiteert:bloeiende (hoogstam)boomgaarden, hagen, wandelpaden en bomenrijenzorgen ervoor dat zowel recreanten van buitenaf als de eigenbevolking kan genieten in het buitengebied van Buren.4.4.3 Regeling ‘nieuwe landgoederen’In de gemeente is reeds langer een regeling voor het stichten, aanleggenen duurzaam beheren van nieuwe landgoederen van kracht. Alseen initiiatiefnemer aan een aantal voorwaarden voldoet krijgt dezemedewerking van de gemeente bij het realiseren van een beperkt aantalwoningen. Die voorwaarden bestaan ondermeer uit de realisatie enhet beheer van 10 hectare nieuwe natuur, een landschapsontwerp vankwaliteit en een landschappelijke inpassing van de nieuwe bebouwing.4.4.4 Zoekzones landschapsversterkend bouwenIn het kader van dit LOP is het beleid uitgewerkt voor de landschapsversterkingszoneszoals die zijn aangegeven in die Structuurvisie.Dit beleid met landschapsversterkingszones bouwt voort op de planvormingdie de laatste in regionaal verband wordt ontwikkeld.Deze beleidsnotitie is afgestemd op de reeds bestaande gemeentelijkeregeling voor Nieuwe Landgoederen. Anders dan bij nieuwelandgoederen, waar het in de eerste plaats gaat om hectares nieuwenatuur, gaat het bij de landschapsversterkingszones niet in de eersteplaats om de aanleg van nieuw bos of nieuwe natuur. De opgave isbreder dan dat.Het gaat hier om de versterking van het landschap als geheel, dusook om de esthetische betekenis, om de belevingswaarde en om defunctie voor de gebruikers van het landschap. In deze notitie wordtdeze brede opgave gebiedsgericht uitgewerkt.Het beleid voor de zoekzones landschapsversterkend bouwen heeftals doel om verspreid over de komende 10 jaar, behalve de overkoepelendelandschapsverbeteringsopgaven, ook een aantal voorhet landschap belangrijke bonusprojecten te laten realiseren. Hierbijwordt ingespeeld op particuliere initiatieven.Bouwen op slechts enkele plekkenIdee achter het systeem is dat landschapsversterking mogelijkgemaakt kan worden door in het buitengebied woonbebouwing toe testaan - onder specifieke voorwaarden en op een beperkt aantal daarvoorgeschikte plaatsen, bij voorkeur in de zoekzones. Enerzijds zaldie nieuwe bebouwing en het erf een versterking van het landschapmoeten betekenen. De kwaliteit van de inpassing in het landschapwordt getoetst aan het vigerend beleid en de welstand. Anderzijdsdient de initiatiefnemer - eerst - een bijdrage te leveren aan de volgensde Structuurvisie en het LOP gewenste landschapsverbeteringbuiten de bouwkavel en het erf.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN68Waardesprong als motorOmdat bouwkavels veel duurder zijn dan de agrarische waarde van degrond ontstaat een grote waardesprong van de bouwkavel. Het is redelijkom van de eigenaar van die kavel te verlangen dat een deel vandie waardesprong wordt benut voor het versterken van het landschap.In principe gebeurt dat rechtstreeks: degene die de bebouwingrealiseert, zorgt eerst ook voor realisatie van de landschappelijkeversterking volgens de richtlijnen in deze notitie als onderdeel van hetLOP. In bijzondere gevallen is deze prestatie af te kopen door geld testorten in het landschapsfonds van de gemeente.Als tegenprestatie - als bonus - voor de landschapsverbetering zal degemeente meewerken bij het realiseren van de bebouwing.Voortbouwen op vigerend beleid nieuwe landgoederenHet deel van de waardestijging van de bouwkavel dat van de initiatiefnemergevraagd kan worden om in te zetten voor landschapsversterkingwordt begroot op ca. €90.000 per wooneenheid. Dit bedrag isgerelateerd aan de waarde van de prestatie die een initiatiefnemervoor een nieuw landgoed volgens het vigerende gemeentelijke beleiddient te leveren. Om aanpassingen van het prijsniveau mogelijk temaken wordt hiervoor een stelsel met bonuspunten ingevoerd. Perwooneenheid dienen 100 bonuspunten gehaald te worden.Koninginnegaarden als bonusprojectenOp sommige plekken is het landschap een aubadewaard! Het rivierenlandschap neemt in hetNederlandse landschap een speciale plek in endaarbinnen vormt het landschap van Buren weereen pareltje met koninklijke allure.De troonsafstand van koningin Beatrix en deopvolging door Willem Alexander en Máxima is eenmooie gelegenheid om tussen de dorpen van degemeente Buren een plek te maken waar duurzaamaandacht wordt gegeven aan de schoonheid van hetrivierenlandschap.Deze aubadeplaatsen zorgen er meteen voor dat deverschillende kernen niet aan elkaar groeien doorsteeds dichtere lintbebouwing. In de Structuurvisieis op vier plaatsen aangegeven dat dat voorkomendient te worden. Voor alle vier die plekken is hetidee van een aubadeplaats in de vorm van eenkoninginnegaard op een eigen wijze uitgewerkt.De openheid die hier duurzaam bereikt dient teworden is deels openheid in de zin dat de koninginnegaardgevrijwaard blijft van (extra) bebouwing.Het idee van een koninginnegaard is dat vanuit eenopenbare gaard uitzichten mogelijk zijn naar karakteristiekedelen van het omliggende landschap.Bonuspunten kunnen verdiend worden door een bijdrage aan de landschapsversterkingte leveren:• door het realiseren van een aantal projecten die voortkomen uit deStructuurvisie• door een versterking van de landschapsstructuur door aanleg enbeheer van landschapselementen aanvullend op zo’n projectBonuspunten voor specifieke bonusprojectenIn deze notitie staan enkele projecten omschreven die veelal rechtstreeksaan één of meerdere zoekzones zijn te koppelen zijn en zijngebaseerd op de Structuurvisie Buren 2009-2019. Een initiatiefnemerkan door realisatie van zo’n project bonuspunten verdienen.De bonusprojecten zijn te verdelen over drie thema’s:• Koninginnegaardenals invulling van de gewenste groene buffers tussen dorpen;• Langzame routes en overbruggingen van het snelverkeerals manier om de gewenste recreatieve verbindingen en fietsverbindingenen daaraan gekoppelde voorzieningen te realiseren;• Leefbare lintenals werkwijze om de leefbaarheid en de eigenheid van de buurtschappenbij Ingen en Lienden een impuls te geven.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|69Lek- en RijnbandijkAalsdijkZeedijk en SoelpadenNevenlingeMauriksche WandelweteringHornixpadLangzame routes als bonusprojectenOp verschillende plaatsen in de Structuurvisiestaat aangegeven dat er nieuwe recreatieve verbindingenof fietsverbindingen gerealiseerd zoudenmoeten worden. In het LOP worden voorzettengegeven voor de wijze hoe en waar deze verbindingenzouden kunnen lopen. Dat levert een aantalbelangwekkende projecten op die wellicht heelgoed via het beleid voor de landschapsversterkingszonesgerealiseerd kunnen worden.Hoogmeien, Zijveling, OmmerenveldHoge WegGewenste overbruggingen als onderdeel van dieroutes:• Strooppot• Hornixdubbelbrug• ‘t Keteltje en/of de Zijvelingbrug• NevelingebruggenTussen Lienden en Ommeren ligt één van de vier gebiedjeswaarvan op de Structuurvisie is aangegevendat voorkomen dient te worden dat de kernen aanelkaar groeien. Een koninginnegaard als bonusprojectkan daarvoor ingezet worden.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN70Bonuspunten voor landschapselementen uit het bouwpakketAanvullend op de bonusprojecten zijn er bonuspunten te behalen doorhet duurzaam regelen van de aanleg en het beheer van landschapselementendie zorgen voor:• dooradering van het productielandschap met natuur die in(agrarische) bedrijfsvoering past of er zelfs bedrijfseconomisch eenaanwinst voor is• vergroten van de toegankelijkheid voor ‘langzaam verkeer’ van hetlandschap (bijvoorbeeld dorpsommetjes)• voorsorteren op de klimaatverandering, wat zich met name uitin de wateropgave voor het gebied volgens de reeks - vasthouden,vertragen, (tijdelijk) bergenAltijd een groen erf met kwaliteitAls eis geldt altijd dat het private erf met de bouwkavel (0,25 – 1,00ha) ingepast wordt in het landschap met voor het deelgebied kenmerkendeinrichtingselementen (zie ensemblewerkboeken). Het erf metbouwkavel telt dus niet mee voor de te behalen bonuspunten.Leefbare linten als bonusprojectenBinnen de gemeente Buren bevindt zich een aantallintvormige buurtschappen: Aalst ten oosten vanLienden en een concentratie aan dicht bebouwdebuurtschappen ten noorden van Ingen.De laatste tijd is steeds meer agrarische bebouwingomgebouwd tot burgerwoningen. Dat heeft alsvoordeel dat de verpaupering en leegloop van deoude buurtschappen is gestopt en de buurtschappenzelfs een opleving doormaken. Er is volop levenmet een mengeling van jonge gezinnen, allerleibedrijvigheid aan huis, vernieuwende fruit- en boomteeltbedrijvenen daartussendoor kleine vormen vangemengd agrarisch bedrijf.De weginrichting is nog niet op dit nieuwe veelvormigegebruik afgestemd. De weg wordt zelfs doorverbreding met asfalt naar de opritten van de ervensteeds minder een verblijfsruimte voor de bewonersvan de buurtschappen. Er wordt veelal hard gereden.De weg wordt steeds meer een los elementin de buurtschappen in plaats van de verbindendeschakel tussen de erven.In de zoekzone met de Ingense Buurtschappenen de woonlinten langs het Oude Rijntje (Aalst ende Bovenweg) is het belangrijkste doel van delandschapsverbetering dat de leefbaarheid in debuurtschappen verbeterd wordt door de inrichtingvan de weg aan te passen.Hiernaast een voorbeeld van de wijze waarop debestaande weginrichting (boven) landschappelijkverkeerskundigaangepast zou kunnen worden omde leefbaarheid van zo’n buurtschap te verbeteren.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|5 Uitwerking per landschapsensemble715.1 | InleidingIn dit hoofdstuk wordt de visie uitgewerkt voor de vier verschillendelandschapsensembles. Daarbij komen o.a. de opgaven die deStructuurvisie op de kaart heeft gezet aan de orde. Deze worden perdeelgebied binnen elk landschapsensemble geconcretiseerd:• aansluitend bij de drijvende krachten in het grondgebruik• met een flexibel inzetbaar landschapselement gekoppeld aanwandelpaden dat o.a. als groenblauwe dienst kan wordengestimuleerd;• met een aanzet tot spelregels voor landschapsversterkend bouwendie in een aanvullende beleidsnotitie dienen te worden uitgewerkt.In deze uitwerking per landschapsensemble worden de kernkwaliteitenvan het Nationaal Landschap steeds op maat uitgewerkt. Daarbijgelden een aantal ontwerpprincipes voor oeverwallen, stroomruggen,uiterwaarden en komkleigebieden. Deze worden in 5.2 toegelicht.Binnen elk landschapsensemble worden deze principes dan in deelgebiedjesop maat uitgewerkt.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN725.2 | OntwerpprincipesPrincipe voor de oeverwallen en stroomruggenDe oeverwallen en stroomruggenDeze zijn van oudsher zeer afwisselend en besloten, doordat daar dedorpen en bebouwing aan de dijk liggen. Verder liggen hier vanoudsook de meeste akkers, boomgaarden en boomteeltpercelen.In het LOP wordt ervoor gekozen om dit beeld van afwisselend verdichteoeverwallen met uitzichten naar de uiterwaarden en komgebiedente behouden en versterken. De toegankelijkheid voor de recreërendedorpelingen zou versterkt kunnen worden via groene dienstenop vrijwillige basis zonder dat de agrarische bedrijvigheid daar lastvan heeft. Daarvoor worden voortbouwend op de historische beplantingenenkele nieuwe typen landschapselementen voorgesteld in ditLOP. Bij uitwerking van de ontwikkelingsvisie voor de verschillendelandschapsensembles wordt daar nader op ingegaan.Aan de dijk bij de dorpen ligt ook de meeste bedrijvigheid. De laatstedecennia ontstaat o.a. bij Lienden en Maurik ook bedrijvigheid aan derand van het dorp langs de provinciale weg op de overgang naar dekomgebieden. In het LOP wordt in de landschaps-ensembles waar hethistorisch cultuurlandschap nog herkenbaar is deze ontwikkeling alslandschappelijk ongewenst beschouwd.Principe voor uiterwaarden langs Nederrijn en LekDe uiterwaarden langs de Nederrijn en LekIn het LOP wordt voorgesteld om langs de Nederrijn en Lek dicht bijde dorpen te kiezen voor de uiterwaarden van de ‘gewone koe’ waarweidebouw - door boeren die ook in de uiterwaarden hun grondenhebben - het bepalende grondgebruik is.Verder van de dorpen kan gekozen worden voor uiterwaarden meteen ‘plan ooievaar-achtige’ natuurontwikkeling met nieuwe nevengeulen,ooibossen, zandbanken en struinpaden.Vanuit de dorpen zouden wandel- en fietspaden over wandeldijkjesnaar de zomerdijk behouden of ontwikkeld moeten worden. Deze zoudenook in de delen van de ooibosontwikkeling met elkaar verbondenmoeten worden.Uitzondering op deze aanpak vormt het Eiland van Maurik. Het bestaanderecreatieve gebruik is daar sturend.Principe voor de uiterwaarden langs de LingeDe uiterwaarden langs de LingeLangs de Linge zijn de uiterwaarden in het oosten heel klein of vrijwelafwezig. Hier is de Linge eigenlijk een gegraven wetering. In het westenzijn ze er wel maar traditioneel veel kleinschaliger dan langs deNederrijn, Lek en Waal. Er is een grote afwisseling van kleine weides,boomgaardjes, grienden en andere natte percelen. Er zijn geen zomerdijkenen de uiterwaarden zijn soms te smal voor een wandelpad.In dit LOP wordt voorgesteld om - aansluitend op het LOP van de gemeenteGeldermalsen - zowel binnendijks als buitendijks wandepadenevenwijdig aan de dijk te stimuleren gekoppeld aan doorsteekjes naarde dijk: de Lingeslingers.Zo kan door een samenwerking van gemeente en particulieren (agrariërsen projectontwikkelaaars/ontgronders) een recreatieve routeontstaan die om de dijk slingert en zo een alternatief zal vormen voorhet verkeer over de dijk.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|Behoud én versterk de kernkwaliteiten73De komgebieden met hun historie van dorpspoldersTot in de vorige eeuw hadden de dorpen op de oeverwallen enstroomruggen hun eigen dorpspolder in het aanliggende komkleigebied.Daartoe omgaven zij een deel van de natte kom met kades.Noord-zuid - dwars op de rivieren die van hoog naar laag lopen - werdendoor de kom zijkades, of zijvingen, aangelegd. Oost-west liepenin het lage deel van de kom, ver van de dorpen de achterkades.Soms lag er ook een kade tussen dorp en kom om het hoge watervan de kom uit het dorp te houden. Deze wordt soms meikade ofmeidijk genoemd.Principe van de dorpspolders in het verledenTijdens de ruilverkavelingen werd de ontwatering van de kommenverbeterd, waardoor de gronden droger werden en beter verkaveldkonden worden. Van de dorpspolders bleven slechts enkele kadesgehandhaafd.In dit LOP wordt voorgesteld om - in aansluiting op de LOP’s vanbuurgemeenten - de dorpspolders nieuw leven in te blazen, niet alleenom de cultuurhistorie zichtbaar te maken. Ze kunnen nu goed dienstdoen als routes voor dorpsommetjes en een betere ontsluiting van dekom voor voetgangers en fietsers over kadepaden. Daartoe wordenoude kades hersteld en soms nieuwe zijkades en achterkadesaangelegd op plekken waar de oude niet te restaureren zijn. Zo kanweer een doorlopend netwerk van kades worden hersteld.De Provinciale weg N320 vormt nu over grote delen een barrièretussen dorpen en de kommen met hun kades. Door in de berm eennieuwe meikade te maken en deze bij rotondes aan de dorpen tekoppelen kan deze worden opgeheven.Langs de kades kan een typische kade-struweelbeplanting wordengeplant. Deze zorgt er dan ook voor dat de snelweg en Betuwerouteminder prominent in het landschap zichtbaar zijn. Over de boezemstussen de polders door blijven noord-zuid zichtlijnen mogelijk.Principe van dorpspolders in het huidige landschapOok kunnen de boezems buiten de dorpspolders wellicht als waterberginggebruikt worden. Zo kunnen de dorpspolders zich nog meeronderscheiden in het landschap. Daarvoor zijn wel keiharde afsprakenmet alle belanghebbenden noodzakelijk. De bedrijfsvoering van deagrariërs dient daarbij voorop te staan. Zij zorgen juist in de kommenvoor de duurzame landschappelijke openheid die als kernkwaliteit isbenoemd. Het is misschien wel mogelijk om door vrijwillige kavelruilervoor te zorgen dat juist de gronden in de boezem in gebruik komenbij agrariërs die dergelijke boezemgronden goed in hun bedrijfsvoeringkunnen inpassen.Principes voor herstel van de dorpspolders alslandschappelijk raamwerk in de komDefinitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN745.3 | Buren’s historische rivierenlandschap5.3.1. Beusichemse waard langs de Lek (1): struinpadOok deze uiterwaarden bieden weidse uitzichten. In het westen ligt denadruk op natuur langs de strangen en nevengeulen. In het oosten meerop weidebouw. Wellicht is het mogelijk om enkele struinpaden - metmeidoornsingels en knotwilgen - naar of over de zomerdijk te realiserenen beheren als groene dienst.In de uiterwaarden van dit ensemble wisselen natuur en landbouw elkaaraf. Ten westen van het veer ligt de nadruk op natuurontwikkeling, ten oostenervan meer op het agrarische cultuurlandschap. In beide delen zijnstrangen en strangrestanten de dragende landschapsstructuren. Verderis met name aan de oostkant de zomerkade interessant, omdat die kennelijkdiverse malen is doorgebroken, waarbij kolken zijn gevormd.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• Lekmeent: openbaar toegankelijke weide met zicht op Lek• knotwilgen in slootrand• oversteek: klein bruggetje of loopplank in struingebied• meidoornsingel: pad langs meidoornhagen• pad over (zomer)dijkjes door uiterwaarden naar CulemborgLandschapsversterkend bouwen: nieuwe woonvormen zijn in de uiterwaardenniet aan de orde. Ontwikkeling van bestaande woon- en bedrijfsvormenin de uiterwaard (rondom het veer of bij de agrarische bedrijven)dienen landschappelijk zorgvuldig ingepast te worden middelsverevening.5.3.2. De noordelijke stroomrug met Beusichem, Asch en Zoelmond(2): nutsboompaden, kromakkerranden en doornenroossingelstussen de bedrijven doorBuiten de dorpen zijn de stroomruggen in de eerste plaats productievegrond voor fruitteelt en akkerbouw. Tussen die bedrijven door kunnenvanuit de dorpen langs kavelranden cultuurhistorisceh plekken en relictenworden ontsloten. Hiertoe kunnen grondeigenaren op vrijwillige basis alsgroene dienst nutsboompaden, kromakkerranden of doornenroossingelsmet een pad erlangs aanleggen en (laten) beheren.Wellicht dat zo een kortsluiting tussen de nieuwbouwwijken van Culemborgnaar Beusichem mogelijk is, waarbij het pad als fietspad geschiktzou moeten worden gemaakt.Aan de oostrand van Beusichem staat op de Structuurvisie aangegevendat gezocht kan worden naar vormen van landschapsversterkendbouwen. Daarbij kan gedacht worden aan ‘overlandgoederen’ waarbij debebouwing in de dorpsrand plaatsvindt en de landgoednatuur juist aan deoostzijde van de Schaardijkseweg in ‘het voormalig dal van de Soel’. Voordatde Lek ontstond mondde het riviertje genaamd de Soel hier ergensin de Rijn uit. Bij de scherpe knik van de Lekbanddijk is de relatie tussenhet ‘dal van de Soel’ en de uiterwaarden van de Lek het duidelijkst. De opgaveis dan om in dat overland de relicten van de historie die zich o.a. uitin het reliëf te behouden. De lanfschappelijke spelregels hiervoor dienenin een notitie landschapsversterkend bouwen te worden uitgewerkt.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|75De laanbeplanting langs de Culemborgse weg dient volgens de Structuurvisieversterkt te worden als een lang lint dat Buren, Asch, Zoelmond enBeusichem verbindt. Op enkele delen is al een laanbeplanting van eikenlangs het fietspad aanwezig. Eigenlijk is beuk of linde een geëigendeboomsoort langs een laan van deze statuur. De laan moet over een zolang mogelijk deel bestaan uit minimaal drie boomrijen. Dit zal waarschijnlijkook bijdragen aan een rustiger rijgedrag van de automobilisten.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• dorpsgaard bij entree dorp• dreefgaard: pad met enkele verspreide fruitbomen en (vlecht) hagen• pad met singel van Hondsroos en Sleedoorn• pad langs singel van Hondsroos en Sleedoorn (en eventueel knotessen)langs flauwe oever van waterloopLandschapsversterkend bouwen: in dit deelgebied liggen twee landschapsversterkingszones(1 en 3) volgens de Structuurvisie.Tussen de bebouwde kommen van Zoelmond en Beusichem staat alsbonusproject het realiseren van een ‘Koninginnegaard’ centraal.Ten oosten van Asch kan de gewenste landschapsversterking vorm krijgenin het bonusproject ‘de nieuwe strooppot’, een langzaamverkeerbrug overde provinciale weg waar deze de Aalsdijk kruist.5.3.3. Komgronden op de overgang naar de Regulieren (3):In deze polders staan de productiemogelijkheden voor weidebouwbedrijvenvoorop.De toegankelijkheid van dit gebied zal het agrarisch bedrijf en de natuurniet mogen storen, maar een aantal paden langs weteringen of kavelrandenof over oude (te herstellen) kades met hier en daar een picknickplekis hier wel gewenst als recreatieve verbinding van Buren, Buurmalsen,Beusichem en Culemborg. Deze paden kunnen eventueel als groenblauwedienst worden aangelegd en beheerd.Een enkel landgoed in de vorm van een kooigoed kan de aansluiting ophet landschap van de Regulieren vorm geven.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• kadepad: over kade, evt met natuurvriendelijke rietoever en evt. singelbeplantingtussen kavel en pad• jaagpad: langs sloot of wetering met af en toe aanleg- of picknickplaats• klompenpad met knot-essen• regulierenpad: oost-westpad tussen singel (evt. op kade) en bomenrijevt. met onderbeplantingLandschapsversterkend bouwen: nieuwe woonvormen zijn hier niet aande orde. Ontwikkeling van bestaande woon- en bedrijfsvormen bij de agrarischebedrijven dienen landschappelijk zorgvuldig ingepast te wordenmiddels verevening.5.3.4. Buren en ommelanden (4):Het stadje Buren met bebouwing tussen het geboomte, met de kerktorenen molen als landmarks, is uit de weidse omgeving zichtbaar. Het is eenwaardevol historisch stadsgezicht. Dat dient vanuit zo veel mogelijk wind-Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN76streken behouden te blijven of te worden hersteld. Dat betekent dat inde nabijheid van de stad het zicht op de stadswal en de Korne zichtbaarmoet zijn en elementen die dat zicht hinderen zo veel mogelijk dienen teworden verwijderd.Voor het zicht op Buren vanuit de wijdere omgeving zijn de routes naar destad vanuit de verschillende windstreken belangrijk.(Z) Vanuit het zuiden kan het historisch stadsgezicht verbeterdworden door het aanbrengen van doornenroosssingels langs kavelrandenals groene dienst. Ook langs de randen van de nieuwbouwwijk De LageKorn zijn dergelijke singels en zoomgaarden gewenst, ook om daarlangsommetje mogelijk te maken. Dit dient - samen met enkele nieuwe bospercelenals deel van nieuwe landgoederen of buitenplaatsen - de invulling tezijn van de ‘groene buffer’ die op de Structuurvisie tussen de Lage Korneen het dorp Erichem staat aangegeven.(N-O) De Aalsdijk is een essentiele voorwaarde geweest voor deontwikkeling van het stadje Buren. Deze dwarsdijk beschermde het landte westen ervan tegen het water dat vanaf het oosten het gebied in konstromen als stroomopwaarts de rivierdijk door zou breken. Het stadjeBuren lag dan ook strategisch aan deze dijk en aan een goede vaarverbindingnaar de Linge via de Korne.Het noordelijkste deel van de Aalsdijk ten zuiden van de provinciale wegtot aan boerderij Veldzicht ligt op eern stroomrug. Vandaar dat daar langsde dijk ook boomgaarden en akkers liggen en er daar in tegenstelling tothet zuidelijker deel wel bebouwing aan de dijk staat. Op de Structuurvisiestaat dat hier naar mogelijkheden voor landschapsversterkend bouwenen voor natuur en waterberging. Wellicht dat hier ook het principe van deoverland-goederen kan worden toegepast met enkele nieuwe woonplekkenaan de hogere delen langs het noordelijke deel van de Aalsdijk (zieook: 5.2.2) als daarmee in het overland de oude kades of woonplekkenin ere worden hersteld en natte hooilanden in lage delen van de boezemworden gerealiseerd.De Aalsdijk is tussen het stadje en de Aalswijksestraat voor een deel niettoegankelijk. Verder naar het noorden is de Aalsdijk wel openbaar toegankelijk.Het is van groot belang dat de openstelling van de hele Aalsdijktot aan Buren er wel komt. Wellicht is dit via een groene dienstregelingte realiseren. Van Buren tot aan boerderij Veldzicht is de Aalsdijk eenechte dijk met aan twee kanten een boezem: aan de oostkant die van deMauriksche Wetering en de Ravenswaaijse Wetering en aan de westkantdie van de Meentwetering. Hier gaat de Aalsdijk door een komkleigebiedde populieren op de Aalsdijk passen daar goed bij. De beplanting van deoverige wegen kan hier op termijn verwijderd worden op rijen knotwilgenen knot-essen langs de sloten na. Zo komt vanaf het noorden Buren mooiin het zicht te liggen vanuit de open kom.Ten westen van de Aalswijkseweg en ook ten westen van de Culemborgseweg zijn wellicht doornenroossingels als groene dienst te beheren omeen aansuiting te krijgen op de openbare gronden van de nieuwe landgoederenaan De Nieuwe Steeg.(N-W) De laanbeplanting van de Culemborgseweg is al bij 5.2.2.besproken. Het is wenselijk om de bestaande eikenlaan langs het fietspadan te vullen met een rij eiken of beuken (evt. lindes) in de oostelijke berm.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|77De Nieuwe Steeg vanaf Buurmalsen kan als royale entree van Buren vanafhet westen worden beplant. Dat sluit ook goed aan op de landgoedontwikkelingdie hier plaatsvindt.(Z-W) De Korne vormt aan de zuidkant van de stad langs de stadswaleen soort stadsgracht. Bouw hier voort aan en op de lopende projectenlangs de Korne en voor de historische kern van Buren.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• (Z en NW) pad met singel (evt tweezijdig) van Hondsroos en Sleedoorn• (Z) zoomgaard van nutsbomen in gras bijv. langs dorpsrand• (NO) Aalsdijkpad• (W) dreef van meerdere rijen linden langs de weg• (Z en NO) bospercelen als onderdeel van nieuwe landgoederen ofbuitenplaatsenLandschapsversterkend bouwen: in dit deelgebied ligt een landschapsversterkingszone(4) volgens de Structuurvisie tussen de bebouwde kommenvan Buren en Erichem. Daar staat als bonusproject het realiseren van een‘Koninginnegaard’ centraal met het behoud en herstel van de kromakkersom Erichem als aandachtspunt.5.3.5. Stroomrug van Erichem en Kerk Avezaath (5):Buiten de dorpen zijn de stroomruggen in de eerste plaats productievegrond voor fruitteelt en akkerbouw. Tussen die bedrijven door kunnenvanuit de dorpen langs kavelranden cultuurhistorisceh plekken en relictenworden ontsloten. Hiertoe kunnen grondeigenaren op vrijwillige basis alsgroene dienst nutsboompaden, kromakkerranden of doornenroossingelsmet een pad erlangs aanleggen en (laten) beheren.Ontwikkel ook hier een laanbeplanting die tot monumentale proportieskan uitgroeien tussen Buren en Zoelen via Erichem en Kerk Avezaath, diede dorpen en het stadje aaneen rijgt.De escomplexen dienen uiteraard open gehouden te worden, om deberoemde kromakkers zichtbaar en beleefbaar te houden. Waar nodigdienen hiertoe nieuwe doorgaande paden aangelegd te worden.Dit bijzondere gebied verdient aandacht voor zijn cultuurhistorie, nietalleen als toeristisch-recreatief kapitaal, maar ook bij ontwikkelingen eromheen.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• akkerrandpad• dreefgaard: pad met enkele verspreide fruitbomen en (vlecht) hagen• dorpsgaard bij entree dorp• pad langs singel van Hondsroos en Sleedoorn (en eventueel knot-essen)langs flauwe oever van waterloopLandschapsversterkend bouwen: nieuwe woonvormen zijn hier niet aande orde. Ontwikkeling van bestaande woon- en bedrijfsvormen bij de agrarischebedrijven dienen landschappelijk zorgvuldig ingepast te wordenmiddels verevening.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN785.3.6. Het NieuwlandHier staan de productiemogelijkheden voor weidebouwbedrijven voorop.De toegankelijkheid van dit gebied zal het agrarisch bedrijf niet mogenstoren, maar enkele paden langs kavelranden is hier wel gewenst alsrecreatieve verbinding van Erichem met Het Riet. Deze paden kunneneventueel als groenblauwe dienst worden aangelegd en beheerd.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• kadepad: over kade, evt met natuurvriendelijke rietoever• laarzenpad langs slootrand• knotpad: smal, met knotwilgen of knot-essen door nat hooiland• ‘t Rietpad: pad tussen singel en bomen rij evt. met onderbeplantingLandschapsversterkend bouwen: nieuwe woonvormen zijn hier niet aande orde. Ontwikkeling van bestaande woon- en bedrijfsvormen bij de agrarischebedrijven dienen landschappelijk zorgvuldig ingepast te wordenmiddels verevening.5.3.7. Woerd, Het Riet en De Aardkuil langs de Linge (7): Verzilverde ruilverkaveling en geef de Linge slingersIn het kader van de ruilverkaveling is een patroon van kavelranden metbeplanting aangelegd en in eigendom van het Staatsbosbeheer gegeven.De gemeente beheert deze landschapselementen. Zorg voor betereaansluitingen op de dorpen, maar ook op een pad dat over de zomerkademet de Linge meeslingert.Deze paden kunnen eventueel als groenblauwe dienst worden aangelegden beheerd.Speciale aandacht verdienen de ‘Lingelandjes’ bij de monding van de Kornein de Linge. Dit kunnen mooie uitzichtpunten zijn. Ook bij het geschiktmaken van de kavels langs de Linge voor waterberging dient echter zeersubtiel en met aandacht voor detail te werk gegaan te worden. Dit kleinschaligelandschap is zeer gevoelig voor verrommeling!Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• ‘t Rietpad: pad tussen singel en bomen rij evt. met onderbeplanting• Lingeslinger: pad met enkele verspreide fruitbomen en (vlecht) hagen• Lingeslinger: pad over zomerkade van de Linge• Lingemeent: openbaar toegankelijke weide evt. met fruitbomenLandschapsversterkend bouwen: nieuwe woonvormen zijn hier niet aande orde. Ontwikkeling van bestaande woon- en bedrijfsvormen bij de agrarischebedrijven dienen landschappelijk zorgvuldig ingepast te wordenmiddels verevening.5.3.8. Zoelen en omgeving (8):Buiten het dorp zijn de stroomrug en de oeverwal van de Linge in de eersteplaats productieve grond voor fruitteelt en akkerbouw. Tussen die bedrijvendoor kunnen vanuit het dorp langs kavelranden cultuurhistorischeplekken en relicten worden ontsloten. Hiertoe kunnen grondeigenaren opvrijwillige basis als groene dienst nutsboompaden of doornenroossingelsmet een pad erlangs aanleggen en (laten) beheren. Ook de nieuwbouwkan met zoomgaarden omzoomd worden en het startpunt zijn voor ommetjeslangs jonkheersingels en jonkvrouwgaarden.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|79Aan de noordkant van het dorp verdienen de motte en de oorsprong vande Linge vanaf de Dode Linge en van de Soel in het dubbellint specialeuitwerking in projecten. Die kunnen vooral gericht zijn op communicatie,maar zeker ook tot concrete - maar subtiele - ingrepen in het landschap.Beide kunnen Zoelen toeristisch meer op de kaart zetten.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• jonkfrouwgaard bij entree dorp• dreefgaard: pad met enkele verspreide fruitbomen en (vlecht) hagen• jonkheersingel: pad langs singel van Hondsroos en Sleedoorn• dreef van meerdere rijen lindenLandschapsversterkend bouwen: nieuwe woonvormen zijn hier niet aan deorde. Ontwikkeling van bestaande woon- en bedrijfsvormen bij de agrarischebedrijven dienen landschappelijk zorgvuldig ingepast te wordenmiddels verevening.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN805.4 | Rijswijk’s polderlandschap5.4.1. Korenbroek en Zandkampen (9): Maak de overgang vandorpspolder naar boezem beleefbaar met ‘overland-goederen’De oude dorpspolders van Kerk Avezaath en Zoelen vormen hier hetzuidelijke deel van de komgronden. Op de Structuurvisie staat hierversterking contrast tussen open kom en besloten stroomrug als doelaangegeven. Van hieraf zijn al mooie uitzichten mogelijk over de RijswijksePolder en naar het stadje Buren. Vandaar dat Korenbroek en Zandkampenzo veel mogelijk open dienen te blijven. Hier is weidebouw (liefst metmet weidevogelbeheer) gewenst of een ander grondgebruik dat het openbeeld in stand houdt.Op de Structuurvisie staat ook langs de Burense Dijk in het zuidelijk deelvan de Zandkampen en Korenbroek een zone voor landschapsversterkendbouwen aangegeven. Voorgesteld wordt om hier nieuwe landgoederenin de vorm van ‘overland-goederen’ te laten stichten waarbij alsvoorwaarde gesteld wordt dat naast een landhuiskavel aan de BurenseDijk een ‘overtuin’ met natte hooilanden langs de Mauriksche Wetering inhet landgoed wordt opgenomen. Dat maakt het mogelijk dat de noordelijkehelft van de Zandkampen en Korenbroek in modern agrarischegebruik kan blijven. Deze gronden hoeven dus niet in eigendom van delandgoedstichter te komen.De toegankelijkheid van dit gebied zal het agrarisch bedrijf en de natuurniet mogen storen, maar een aantal paden met hier en daar een picknickplekover of langs de oude kaden van de dorpspolder is hier wel gewenst.Hiertoe kunnen kadepaden als groenblauwe dienst worden aangelegd enbeheerd.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• kadepad: over oude kade, evt met nat hooiland aan boezemzijde en evt.singelbeplanting tussen kavel en pad• overlandpad langs meidoornhaag van Burense Dijk naar overland• overlandpad van Burense Dijk naar overland tussen verbredeslootoever(s) en meidoornhaag• kroeghoutje: eenvoudige picknickplek aan oude kadeDe lijnvormige landschapselementen (oud en nieuw) zouden hier eendichtheid moeten hebben van ca. 5% van het bestaande areaal met eenmaaswijdte van 200 tot 500 m.Landschapsversterkend bouwen: in dit deelgebied ligt een landschapsversterkingszone(5) volgens de Structuurvisie langs de Burense Dijk. Hierkan de gewenste landschapsversterking vorm krijgen in het bonusproject‘Zeedijk en Soelpaden’, langzaamverkeerroutes vanaf de Burensedijk naarZoelmond en ‘Dorestad’.5.4.2. De boezems (10): maak het verhaal van de Soel beleefbaarin de afwisselende zone langs Aalsdijk en Mauriksche WeteringAls deel van de landgoedontwikkeling langs de Burense Dijk en deAalsdijk, of in samenwerking met agrariërs, is op de boezemgrondenweidevogelbeheer gewenst in combinatie met hooilandbeheer of eenweidebouw die extensiever is en waarbij incidentele overstroming (periodiekewaterberging) geen probleem is.De Mauriksche Wetering en de Ravenswaaijse Wetering kunnen een natuurvriendelijkeroever krijgen of aangesloten worden op natte hooilandenSchokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|81erlangs. In die natte hooilanden kan hier en daar - als een combinatie vanland art en natuurvriendelijke agrarische bedrijfsvoering - een meandervan de Soel - het lang geleden verdwenen riviertje dat van Zoelen naarZoelmond liep - worden gegraven. Zeker als deze meander raakt aan eenkade van de oude dorpspolders.Deze kades om de dorpspolders van Kerk Avezaath-Zoelen in het zuidenen van Rijswijk in het noorden kunnen net als vroeger bij ‘t Snoekske viaDe Heeskamp met elkaar worden verbonden. Daarnaast is het herstel vanhet Zeedijkvoetpad als wandeldijkje tot aan het voormalige Kroeghoutjehier gewenst, ook om een extra ommetje vanuit Buren mogelijk te maken.Net als bij de Korenbroek en Zandkampen kan hier wellicht het principevan de overland-goederen worden toegepast. Daarbij kan een enkelenieuw woning aan de oostkant van de Ravenswaayse Steeg of aan denoordkant van de Heeskampse Steeg onder zeer strenge voorwaardentoegestaan worden als daarmee in het overland de oude kades of woonplekkenzoals het Kroeghoutje in ere worden hersteld en natte hooilandenin lage delen van de boezem worden gerealiseerd. Zie hiervoor ook hetbeleid voor de landschapsversterkingszones.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• nat hooiland: perceel (zonodig met wandeldijkjes eromheen) voor periodiekewaterberging• zeedijkje: wandeldijkje dwars door de boezem• laarzenpad: wandelstrook door nat hooiland• Soelmeander: slingervormige poel in hooiland met bankje en artistiekeverwijzing naar de voormalige SoelDe lijnvormige landschapselementen (oud en nieuw) zouden hier eendichtheid moeten hebben van ca. 8% van het bestaande areaal met eenmaaswijdte van 100 tot 200 m.Landschapsversterkend bouwen: nieuwe woonvormen zijn in het grootstedeel van de boezems niet aan de orde. Ontwikkeling van bestaande woonenbedrijfsvormen bij de agrarische bedrijven dienen landschappelijkzorgvuldig ingepast te worden middels verevening.In dit deelgebied ligt een landschapsversterkingszone (2) volgens deStructuurvisie langs de Aalsdijk. Hier kan de gewenste landschapsversterkingvorm krijgen in het bonusproject ‘Zeedijk en Soelpaden’, langzaamverkeerroutesover en vanaf de Aalsdijk naar Zoelmond en ‘Dorestad’.Daarnaast maakt in het noorden de landschapsversterkingszone langsde Lekdijk deel uit van dit deelgebied. Hier kan landschapsversterkinggerealiseerd worden in het project ‘Soelmondingspark’.5.4.3. De oude dorpspolders van Rijswijk en Zoelen (11 en 12):weidebouw en cultuurhistorisch wandelen over oude kadesIn deze polders staan de weidsheid en de productiemogelijkheden voorweidebouwbedrijven voorop. Ook hier mag de toegankelijkheid van ditgebied het agrarisch bedrijf en de natuur niet storen, maar een aantalpaden met hier en daar een picknickplek over of langs de oude kadenvan de dorpspolder is hier wel gewenst. Hiertoe kunnen kadepadenals groenblauwe dienst worden aangelegd en beheerd. Met name hetherstel van de Heeskampse Kade en De Zeeg is gewenst. Dat zal eenmooie langzaamverkeerroute tussen Buren en Rijswijk/Wijk bij Duurstedemogelijk maken.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN82Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• kadepad: over oude kade, evt met nat hooiland aan boezemzijde en evt.singelbeplanting tussen kavel en pad• boerenlandpad evt. langs meidoornhaag• boerenlandpad tussen verbrede slootoever(s) en meidoornhaag• kroeghoutje: eenvoudige picknickplek aan oude kadeDe lijnvormige landschapselementen (oud en nieuw) zouden hier eendichtheid moeten hebben van ca. 5% van het bestaande areaal met eenmaaswijdte van 200 tot 500 m.Landschapsversterkend bouwen: nieuwe woonvormen zijn hier niet aande orde. Ontwikkeling van bestaande woon- en bedrijfsvormen bij de agrarischebedrijven dienen landschappelijk zorgvuldig ingepast te wordenmiddels verevening.5.4.4. De oeverwal met de dorpen (13): aandacht voor hun landschappelijkeruggengraat en randenVolgens de Structuurvisie staat hier het karakteristieke grondgebruik opde oeverwallen voorop. Tegenwoordig is dat fruitteelt en boomteelt metverspreide bebouwing.Nieuwbouw wordt hier zeker niet gepropageerd op een enkele kleinenieuwbouwlokatie bij de dorpjes na. Die kunnen landschappelijk ingepastworden door ze te laten aansluiten op de fruitteelt en boomteelt. Somskan op kwelplekken achter de dijk ook een bosje worden ontwikkeld ofbehouden. Eventueel kan een functionele overgang van het dorp via eenpad langs een elzenhaag of een ‘zoomgaard’ worden aangelegd. Dielaatsten kunnen ook gerealiseerd worden via een groenblauwe dienst.De Heuvel, de weg naar het veer naar Wijk bij Duurstede, is een belangrijkeverbinding en verdient een monumentale laanbeplanting.Met name op zonnige dagen zitten allerlei verkeerstypen op de dijkelkaar in de weg. Iedereen wil dar genieten van de prachtige uitzichten.Automobilisten en motorrijders hebben echter heel andere snelheden danfietsers en wandelaars. Wellicht is het in het kader van de dijkverzwaringmogelijk om in samenwerking met Rijkswaterstaat onder het motto ‘werkmet werk maken’ een kraag tegen de binnenkant van de dijk aan te leggenmet daarop een wandel/fietspad.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• kraagpad binnendijks tegen de dijkhelling aan evt in combinatie met wiel• dorpsgaard bij entree dorp• boerenlandpad: langs weiland of akker eventueel met hakhoutsingel vaneik, es, els, regelmatig afgezet• dorpszoomgaard: pad met enkele, verspreide fruitbomen, bv langsdorpsrandDe lijnvormige landschapselementen (oud en nieuw) zouden hier eendichtheid moeten hebben van ca. 8% van het bestaande areaal met eenmaaswijdte van 100 tot 200 m.Landschapsversterkend bouwen: nieuwe woonvormen zijn hier niet aande orde. Ontwikkeling van bestaande woon- en bedrijfsvormen bij de agrarischebedrijven dienen landschappelijk zorgvuldig ingepast te wordenmiddels verevening.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|835.4.5. De uiterwaarden (14): versterk het weidse zicht op historieDoor de weidsheid van het uiterwaardenlandschap zijn hier verre uitzichtenmogelijk. Je hebt hier zicht op allerlei fasen uit de geschiedenis vanhet rivierenlandschap. Aan de overkant zie je de oude stad Wijk bij Duurstedeliggen, belangrijk in de tijd van de Romeinen en van de vroege middeleeuwentoen het belegerd en geplunderd werd door de Noormannen.Met veel fantasie kun je je voorstellen dat hier de grens van het RomeinseRijk lag. In de Structuurvisie wordt om die limes beleefbaar te maken eenreeks uitzichttorens voorgesteld waarvan de meest noord-westelijke hierin de buurt van de steenfabriek Roodvoet is geprojecteerd.De terp met de steenfabriek biedt evenwel meer mogelijkheden. Dezeplek markeert heel mooi de afsplitsing van de Lek van de oude Rijnloopdie zo’n duizend jaar geleden nog de huidige Kromme Rijn volgde. Dit iseen uitmuntende plek om een ‘belevingscentrum voor de geschiedenisvan het rivierenlandschap’ te ontwikkelen. Ook de weidebouw en hetkleitichelen zijn hier aanschouwelijk. En het kanaal en de molen ‘De Hoop’vertellen over de scheepvaart en de waterhuishouding.Dit project kan onder strenge kwaliteitscondities gecombineerd wordenmet een paar nieuwe wooneenheden. Daarbij kunnen enkele landschapsarchitectonischstrategisch geplaatste boomgroepen en bosjes op deterpen het spel van ruimte en zichtlijnen op de historische hoogtepuntenin deze omgeving mogelijk maken en versterken. Mocht hier zo’n initiatieftot ontwikkeling komen dan is een vruchtbare samenwerking tussen eenarchitect en een landschapsarchitect onmisbaar.Voor de rest zijn hier openheid en weidsheid essentieel als decor voor deoude stad Wijk bij Duurstede, molen ‘De Hoop’, de nieuwe uitzichttorenen de vernieuwde architectuur van de oude fabriek. Die zullen bepalendzijn voor het landschappeliijke ensemble dat hier kan ontstaan.Vanuit Ravenswaaij is het wellicht mogelijk om bijvoorbeeld via groenblauwediensten een ommetje over de zomerdijk mogelijk te maken.De uiterwaarden ten westen van het kanaal tot aan De Duinen zijn smalen zijn deel van de grote openheid, maar voegen ook een fase uit degeschiedenis toe. Voordat de Lek ontstond mondde het riviertje genaamdde Soel hier ergens in de Rijn uit. Bij de scherpe knik van de Lekbanddijkis de relatie tussen het ‘dal van de Soel’ en de uiterwaarden van de Lekhet duidelijkst. Hier is bebouwing aan de dijk uit den boze, behalve viaeen nieuwe landgoedconstructie in de vorm van een ‘overlandgoed’ meteen landhuis aan de Lekdijk Oost of Schaardijkseweg en het ‘overland’ tenoosten van de Schaardijkseweg. De opgave is dan om in dat overland derelicten van de historie die zich o.a. uit in het reliëf te behouden.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• kraagpad buitendijks tegen dijkhelling evt in combinatie met wiel• ‘Limestoren’ in openbare weide met zicht op geschiedenis• oversteek: klein bruggetje of loopplank over sloot of hek• meidoornsingel: pad langs meidoornsingels (evt over zomerdijk )De lijnvormige landschapselementen (oud en nieuw) zouden hier eendichtheid moeten hebben van ca. 10% van het bestaande areaal met eenmaaswijdte van 100 tot 200 m.Landschapsversterkend bouwen: nieuwe woonvormen zijn hier niet aande orde. Ontwikkeling van bestaande woon- en bedrijfsvormen bij de agrarischebedrijven dienen landschappelijk zorgvuldig ingepast te wordenmiddels verevening.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN845.5 | Maurik’s dynamische rivierenlandschap5.5.1. De uiterwaarden met het Eiland van Maurik (15): uiterstenvan natuur en recreatie met weidse doorzichtenBezie of bij eventuele werkzaamheden aan de dijk de aanleg van eenkraag tegen de dijk mogelijk is als invulling van de dorpsboulevard die inde Dorpsvisie (2010) is voorgesteld. De beleving van de weidse uitzichtenen doorzichten staat hier voorop.In de Mauriksche en Eckse Waarden kunnen in overleg met de agrariërwandeldijkjes met af en toe wat meidoorns erlangs als groenblauwedienst worden gerealiseerd of in stand gehouden.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• oversteek: klein bruggetje of loopplank over sloot of hek• wandeldijkje: pad langs meidoornsingels (evt over zomerdijk )• kraagpad buitendijks tegen de dijkhelling aan als ‘dorpsboulevard’• ‘Limestoren’ als uitzichtpunt gekoppeld aan kraagpad als ‘dorpsboulevard’Landschapsversterkend bouwen: nieuwe woonvormen zijn hier niet aande orde. Ontwikkeling van bestaande woon- en bedrijfsvormen bij de agrarischebedrijven dienen landschappelijk zorgvuldig ingepast te wordenmiddels verevening.5.5.2. Oeverwal ten westen van Maurik met de dijkzone (16): laanvan ervenDe Nederwijkermaat tegen de dijk en De Park (of Perk) op de bredeoeverwal zijn in de eerste plaats een agrarisch gebied. Wellicht dat vanafde dijk naar de Parkstraat een zoomgaard kan zorgen voor een dorpsommetjeten westen van Maurik. Voor de rest moeten de agrarische bedrijvenzich hier ongehinderd kunnen ontwikkelen. De op de structuurvisievoorgestelde laan langs de Parkstraat kan in dat licht het best ingevuldworden als een ‘laan van erven’. Hiermee wordt bedoeld dat op de ervenlangs de Parkstraat bestaande monumentale bomen worden gekoesterden dat de aanplant van nieuwe lindes, paardekanstanjes, of notenbomendie gegarandeerd de komende 50 jaar kunnen uitgroeien tot nieuwemonumentale bomen wordt gestimuleerd.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• pad met singel van Hondsroos en Sleedoorn• pad langs singel van Hondsroos en Sleedoorn tussen flauwe oever vanwaterloop• voorpootbomen in wegberm als deel van de Betuwse laantjes• dorpsomgaard: pad met enkele fruitbomen vanaf dijk naar ParkstraatLandschapsversterkend bouwen: nieuwe woonvormen zijn hier niet aande orde. Ontwikkeling van bestaande woon- en bedrijfsvormen bij de agrarischebedrijven dienen landschappelijk zorgvuldig ingepast te wordenmiddels verevening.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|855.5.3. Het dorp Maurik (17): landschappelijke overgangen naardijk (N), wetering (Z), dreef (O) en de Park (W).Volgens de structuurvisie vindt er in de randen van het dorp Maurik veeldynamiek plaats. Geef het dorp aantrekkelijke toegankelijke randen. Daarbijis het belangrijk dat die overgangen naar de vier windstreken steedsanders is: naar het noorden gaat het om de overgang naar de dijk en hetEiland daarachter.(N) De Dorpsvisie (2010) stelt een versterking van de relatie vanhet dorp met de dijk voor. Kies hierbij voor de aanleg van zoomgaarden.De Dorpsvisie stelt een ‘dorpsboulevard’ op de dijk voor, alsmede enkele‘nieuwe beeldbepalende elementen’. In dat kader is de aanleg van eenkraag tegen de dijk speciaal voor langzaam verkeer te ontwikkelen.(Z) De Dorpsvisie stelt voor om langs de hele zuidrand tot aan deProvinciale Weg nieuwe landgoederen te laten ontwikkelen. Werk hiertoeeen set spelregels uit die ervoor kunnen zorgen dat deze landgoederengezamenlijk inderdaad een mooie gepaste dorpsrand opleveren. Daarbijis bijvoorbeeld een N-Z gerichte kavel van 50 bij 200 meter een basismodule,zodat de vroegere typerende verkaveling wordt behouden.Vanuit het zuiden is op de Structuurvisie een fietsverbinding aangegeven.Wellicht dat in het kader van de landgoedontwikkeling het laatste deel vaneen fietsroute over het Hornixveld gerealiseerd kan worden, bijvoorbeeldvia het landschapspark om het gemeentehuis.(W) De westelijke dorpsrand is de overgang naar een karakteristiekeagrarische oeverwal met grote akkers en boomgaarden en groteboerderijen. Stimuleer hier een zoomgaard en gebiedseigen erfbeplantingenals deel van de ‘laan van erven’.(O) Aan de oostrand wordt een nieuwe rondweg aangelegd. Ookhet sportterrein en het te herstructureren en uit te breiden bedrijventerreinzorgen hier voor verandering. Zorg ervoor dat deze veranderingmeteen ook een kwaliteitsverbetering van deze dorpsrand oplevert. Demassaliteit van het uitgebreide bedrijventerrein zou ervoor kunnen zorgendat dat het contact met de landschappelijke omgeving verloren gaat. TerwijlMaurik hier juist al decennia bewijst dat grootschalige bedrijvigheidjuist heel goed in het oeverwallenlandschap kan worden ingepast. Betrekdaarom de in de Dorpsvisie voorgestelde ‘groene zoom’ en de ‘Dreefvan het Zwarte Paard” in de planuitwerkingen voor deze dorpsrand. Datbetekent bijvoorbeeld dat de ontwikkeling van buitens, groene erven enlandgoederen invulling kunnen zijn van het bedrijventerrein.Geef de laan die op de structuurvisie de dorpen in het oosten degemeente met elkaar verbindt, langs de Homoetsestraat en de PrinsesMarijkelaan vorm als deel van de ‘laan van erven’ die zich voortzet langsde Parkstraat.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• dorpsomgaard: pad met enkele fruitbomen of doornenroossingelsvanaf dorp naar dijk• voorpootbomen in wegberm als deel van de Betuwse laantjes vanafParkstraat• dorpsgaard bij entree dorp• Zwartepaardendreven met singels en bomen (eik, linde, paardekastanje,Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN86es) in gras of met onderbeplantingLandschapsversterkend bouwen: in dit deelgebied ligt een landschapsversterkingszone(7) volgens de Structuurvisie. Hier kan de gewenstelandschapsversterking vorm krijgen in het bonusproject ‘Park langsMauriksche Wandelwetering’. In dat project dient in samenhang met deontwikkeling van de nieuwe woonwijk en van nieuwe landgoederen eenverbetering van de gebruiks- en beeldkwaliteit van de gehele zuidrand vanMaurik te worden bewerkstelligd.5.5.4. Oeverwal ten oosten van Maurik met de dijkzone (18): overgangnaar de Dreef van het Zwarte PaardHet agrarisch bedrijf wordt hier gecombineerd met het landelijk wonenachter de dijk. Deze zone maakt ook deel uit van de Dreef van het ZwartePaard. Dat kan gebruikt worden om het vernieuwende bedrijventerrein netals het bestaande deel te laten worden van het besloten oeverwallenlandschapmet bosjes en gaarden.Op de Structuurvisie staat aangegeven dat hier ergens binnendijks eenuitzichtpunt met een verwijzing naar de limes gerealiseerd zou moetenworden. Wellicht dat hiermee gecombineerd een enkele zoomgaard vanafde dijk naar de Wielseweg of de Buitenweg gerealiseerd kan worden.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• pad met singel van Hondsroos en Sleedoorn• pad langs singel van Hondsroos en Sleedoorn (eventueel knot-essen)tussenflauwe oever van waterloop• voorpootbomen in wegberm als deel van de Betuwse laantjes• dorpsomgaard: pad met enkele fruit bomen en een ‘limestoren’Landschapsversterkend bouwen: nieuwe woonvormen zijn hier niet aande orde. Ontwikkeling van bestaande woon- en bedrijfsvormen bij de agrarischebedrijven dienen landschappelijk zorgvuldig ingepast te wordenmiddels verevening of in het kader van nieuwe landgoederen in de Dreefvan het Zwarte Paard.5.5.5. Hornixveld (19): verschillende verdichte randen en eenHornixpadHet Hornixveld is een stroomrug en op een groot deel ervan ligt een oudakkercomplex. Geef hier ruimte aan grootschalige grondgebonden agrarischebedrijvigheid, maar probeer wel in samenwerking met de agrariërseen wandel- en fietsroute midden over het Hornixveld te realiseren. Dewegen aan de oost- en westrand zijn daar nu niet geschikt voor.De beide randen van de stroomrug dienen verdicht te worden om hetcontrast met de open kommen (Het Broek en het Ommerense Veld) teversterken. In het oosten dient de N863 (Zwarte Paard) als stevige monumentalelaan te worden aangezet. De bestaande eikenbeplanting kanop zo veel mogelijk plaatsen worden versterkt tot een laan van minstensdrie rijen eik waarvan meest oostelijke rij in de slootrand wellicht ook eenrij elzen of essen kan zijn. Dit kan aangevuld worden met - bijvoorbeeldin het kader van landgoedontwikkeling in de Dreef van het Zwarte Paard -nieuwe eikenbossen (niet op het akkercomlex) op de stroomrug.De verdichting langs de Tielsestraat dient vooral via erfbeplantingen incombinatie met Doornenroossingels te worden gerealiseerd. Doornenroossingelszijn opengeslde kavelranden met hier en daar een noten-Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|87boom, een hoogstam-fruitboom en geschoren singels van Sleedoorn,Hondsroos en Gelderse roos die vanaf de Tielsestraat over het Hornixveldlopen.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• onverhard pad met singel (Hondsroos/Sleedoorn) en nutsbomen bij erf• fietspad met singel van Hondsroos en Sleedoorn• fietspad langs singel van Hondsroos en Sleedoorn langs flauwe oevervan waterloop• Zwartepaardendreven met singels en bomen (eik, linde, paardekastanje,es) in gras of met onderbeplantingLandschapsversterkend bouwen: nieuwe woonvormen zijn hier niet aan deorde. Ontwikkeling van bestaande woon- en bedrijfsvormen bij de agrarischebedrijven dienen landschappelijk zorgvuldig ingepast te worden middelsverevening of langs de N863 in het kader van nieuwe landgoederenin de Dreef van het Zwarte Paard.5.5.6. Essenbos en Broek (20):Het agrarisch bedrijf met weidebouw staat hier voorop. De naam zegthet al, dit was eens een moerassig gebied met elzenbroekbos. Essenbosis een weg met boerenerven langs de noordrand van deze kom. Voorgesteldwordt om vanaf die weg en vanaf de Oostereindweg in het zuidenhier en daar langs de slootranden kavelrandpaden met elzensingels testimuleren midden door Het Broek.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• overpootbomen (knot-es) langs Essenbos• pad langs meidoornhaag• pad tussen sloot met 1 verbrede oever en elzensingel• pad langs sloot met elzensingelLandschapsversterkend bouwen: nieuwe woonvormen zijn hier niet aande orde. Ontwikkeling van bestaande woon- en bedrijfsvormen bij de agrarischebedrijven dienen landschappelijk zorgvuldig ingepast te wordenmiddels verevening.5.5.7. Van Lingemeer tot De Beldert (21): verdieping tussen Lingeen NevenlingeHier ontwikkelt zich een nieuw landschap waarbij een breuk met hethistorisch gegroeide landschap wordt bewerkstelligd. Dat historischelandschap wordt immers door de ontgrondingen afgegraven. Dat betekentechter niet dat het er geen nieuw landschap van hoge kwaliteit kanontstaan. Daarvoor is wel een visie nodig om het landschap een nieuwelogica en een nieuw verhaal te geven. Daarnaast is het van belang dat ereen degelijke verantwoorde overgang naar het omliggende bestaandelandschap wordt gemaakt.Voorgesteld wordt om de noordrand van het ontgrondingengebied telaten begrenzen met een nieuw te graven nevenloop van de Linge: ‘deNevenlinge’. Aan de noordzijde vormt deze een duidelijke rand van hetproductieve agrarisch gebruikte gebied. De inrichting van de zuidoeverdient juist gericht te zijn op het recreatielandschap tussen de Linge en denieuwe Nevenlinge. Natuurlijke oevers in combinatie met een recreatieveDefinitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN88boulevard - met op enkele plekken een bruggetje naar het noorden- zaleen schakel vormen in de recreatieve verbinding van Tiel met de verschillendedelen van Buren.Tussen de Linge en Nevenlinge kunnen verschillende functies een plekkrijgen. Wellicht kan een nieuwe sage hier een overkoepelend thema voorde gebiedsontwikkeling leveren. Te denken valt aan ‘het eilandenrijk vanhet zwarte paard’.De visie voor het landschap tussen de Linge en Nevenlinge dient in hoogstaandeontwerpen en in een goed beheerplan te worden uitgewerkt. DitLOP is erop gericht om de ontwikkeling van dit eilandenrijk tot een nieuwrecreatie-landschap niet alleen tot particuliere winst te laten leiden, maarook tot winst voor de gemeenschap. Dat betekent dat er van het begin afaan niet alleen ontgrond moet worden, maar dat er ook al openbaar toegankelijkevoorzieningen worden gerealiseerd. Hierbij kan eerst gedachtworden aan een bijdrage aan de recreatieve verbindingen tussen Tiel enMaurik en Lienden. Het ontwikkelen van openbaar toegankelijke groengebiedenkan gestalte krijgen in de vorm van nieuwe ‘ei-landgoederen’. Dezeontwikkeling zal niet naar het einde van het plantraject van de ontgrondingenmoeten worden geschoven. Dat zou betekenen dat de baten voorde gemeenschap pas over tientallen jaren komen. De ontwikkeling van deopenbare groengebieden en recreatieve verbindingen dienen juist van hetbegin af aan te worden bewerkstelligd.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• Nevenlingelaan: fietslaan van nutssoorten, minimaal 2 rijen dik langs deNevenlinge en bruggen naar dorpen• Zwartepaardendreven met singels en bomen (eik, linde, paardekastanje,es) in gras of met onderbeplanting• doornenroossingel: pad met Hondsroos en Sleedoorn• lingepad: over strook kavelrand met knotwilgen of -essen evt. rietoeverLandschapsversterkend bouwen: in dit deelgebied ligt een landschapsversterkingszone(6) volgens de Structuurvisie. Hier kan de kan de gewenstelandschapsversterking vorm krijgen in het bonusproject ‘Nevenlinge’,afronding van de ontgrondingen met een nieuwe waterloop met boulevarderlangs vanaf De Beldert tot aan Lingemeer en bruggen die aansluiten opde bestaande wegen naar de dorpen langs de Nederrijn.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|895.6 | Lienden’s lommerrijke rivierenlandschap5.6.1. De uiterwaarden en de dijk (22): ingetogen uitzichten metbakens aan de zomerdijk, Rembrandtwilgen, NescionotenDoor de weidsheid van het uiterwaardenlandschap zijn hier verre uitzichtenmogelijk naar het oosten en westen. De uitzichten naar het noordenbieden zicht op de Utrechtse Heuvelrug met zijn bossen, dorpen enbuitens. Deze spectaculaire overgang van het rivierenlandschap naar hetstuwwallandschap is niet voor niets benoemd als één van de kernkwaliteitenvan het Nationaal Landschap.Eeuwenlang is dit landschap - dat door velen vooral vanaf de dijk wordtbeleefd - een inspiratiebron geweest voor schilders en schrijvers. MetRembrandt en Nescio als niet de minste voorbeelden.Je kunt dit landschap dan ook beschrijven als een schilderij met voorgrond,middenspel en achtergrond. Op de voorgrond heb je hier relatiefsmalle uiterwaarden waarin van alles te zien is doordat de hoofdfunctievan de uiterwaarden (afvoeren van het rivierwater) gecombineerd wordtmet extensieve weidebouw en natuurlijke ontwikkelingen langs allerleiplassen en geulen. Het middenspel wordt gevormd door de Nederrijn metdaarlangs op enkele plekken een steenfabriek of een veer en de bebouwingdie daarbij hoort.Aan de overkant zie je de achtergrond: het oude stadje Rhenen met deCuneratoren en de toren op de Koerheuvel als ‘landmarks’. Ook Amerongenen Elst hebben een kerktoren en bijzondere bebouwing tegen deheuvelrug: uitlopers van de Stichtse Lustwarande,Wellicht is het hier mogelijk om in het kader van werkzaamheden aan dedijk een wandelpad over een nieuwe kraag in de dijkhelling te maken,met af en toe iets meer ruimte voor een ‘balkon aan de dijk” met boomen een bankje eronder: een Rembrandtwilg of een Nescionoot. Vanafdie plekken kunnen wellicht enkele paden naar de zomerdijk worden opengestelden als groenblauwe dienst worden beheerd.Langs de rivier ligt een reeks steenfabrieken en andere bedrijvigheid opterpen. Met hun bebouwing die met schoorstenen en silo’s boven diebeplanting uitsteekt vormen deze een reeks bakens in de weidsheid vande uiterwaarden. Enerzijds geven ze in het ‘middenspel’ maat en schaalen zijn het historische verwijzingen. Anderzijds ontwikkelt deze bedrijvigheidzich ook op een hedendaagse bedrijfseconomische manier. Deuiterlijke verschijning daarvan wordt door velen als lelijk (‘horizonvervuiling’)gezien. De recente ophef in Rhenen over plannen in de Middelwaardis daaruit te verklaren. Voorgesteld wordt om met de bedrijven (enRijkswaterstaat) samen een landschapsarchitectonische analyse van demaat en schaal en de zichtlijnen over de uiterwaarden naar de heuvelrugte bespreken. Waarschijnlijk is het mogelijk om deze bedrijvigheid op eenharmonische manier in het landschap te voegen als deze analyse uitgewerktwordt in richtlijnen voor de wijze waarop dergelijke ontwikkelingenals bakens in het landschap kunnen worden gepast.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• oversteek: klein bruggetje of loopplank over sloot of hek• wandeldijkje: pad langs meidoorn-singels (evt over zomerdijk )• kraagpad buitendijks tegen de dijkhelling aan als ‘dorpsboulevard’• ‘Rembrandtwilg’ met bank als uitzichtpunt gekoppeld aan kraagpadDefinitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN90Landschapsversterkend bouwen: nieuwe woonvormen zijn hier niet aande orde. Ontwikkeling van bestaande woon- en bedrijfsvormen bij de Buitenpolderdienen landschappelijk zorgvuldig ingepast te worden middelsverevening.5.6.2. De stroomruggen met hun dorpen en lommerrijke linten(23): achterommertjes en Betuwse lanenIn het gebied van de stroomruggen met de dorpen en woonlinten bepalende fruit- en boomteelt en daartussendoor de vele erven het beeld. Stimuleerde traditie van de rijke en veelsoortige boombeplantingen op deomhaagde erven. Wellicht zijn er erfbeplantings-ateliers te organiseren.Verder verdient het juist hier ook aanbeveling om een organisatie op tezetten voor het behoud, beheer en de nieuwe aanplant van hoogstamfruitbomen.Tussen de bedrijven door kunnen grondeigenaren zich aanmelden voorhet leveren van een groene dienst in de vorm van een ‘achterommertje’:een wandelpad langs een kavelrand naar de wetering aan de achterkantvan de kavels en over het schouwpad naar een volgend achterommertje.Langs de paden staat beplanting van beukenhaag langs een erf, elzenhaaglangs fruit en af en toe een knot-es langs de wetering als deze langseen wei loopt.In de delen waar volgens de Structuurvisie gezocht kan worden naarmogelijkheden voor landschapsversterkend bouwen kunnen dit soortachterommertjes deel uitmaken van de te leveren landschapsversterking.Maar dat kunnen ook zoomgaarden zijn: openbare stroken met noten- offruitbomen die dwars op de linten en de rivierdijk ommetjes mogelijk maken.Ook het realiseren van een uitkijktoren of picknickplek die verwijstnaar een bijzondere plek langs de voormalige Romeinse Limes, bijv. tennoorden van Ingen kan daar onder vallen.Op de Structuurvisie staat versterking van laanbeplanting langs de wegendie de dorpen verbinden aangegeven. Voor het overgrote deel zijn ditwegen die niet over de stroomruggen lopen maar juist een lage dijk zijndwars door de lagere delen tussen de waaier aan stroomruggen. Delaanbeplanting die hier geplant kan worden moet eigenlijk in de slootkantof op het dijktalud kunnen staan. Voorgesteld wordt om deze laanbeplantinguit een combinatie van knotwilgen, knot-essen en hoogstamfruitte laten bestaan. Dit vereist veel onderhoud en zal dus goed geregeldmoeten worden. Wellicht dat er mensen zijn die dit bedrijfsmatig willenaanpakken, of is een ‘adoptie’ van deze dijkbeplantingen door vrijwilligersin combinatie met een agrarisch natuurbeheer-organisatie mogelijk? DitLint van Betuwse laantjes zal de recreatieve aantrekkelijkheid van ditdeel van de Betuwe vergroten. Wellicht is het mogelijk om de kosten vanhet beheer van deze Betuwse lanen te genereren uit de opbrengsten uitlandschapsversterkingszones. Een bijkomend voordeel van deze laanbeplantingkan zijn dat het als psychologische snelheidsremmer zal werkenvoor de hardrijdende automobilist.Bijzondere plekken waar volgens de Structuurvisie gezocht dient teworden naar landschapsversterkend bouwen zijn de ‘groene buffers’ tussenLienden, Ommeren en Ingen. In de Structuurvisie staat hetvolgende:“Tussen de kernen die aan elkaar dreigen te groeien worden groenebuffers aangelegd, al dan niet in de vorm van een landgoed. De recreatievewaarde neemt daarmee toe en de dorpsentrees zijn herkenbaar enSchokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|91aantrekkelijk. De cultuurhistorische leesbaarheid van het landschap wordtbovendien versterkt, waarin de kernen zich afzonderlijk van elkaar opde oeverwal ontwikkelden. Dit komt ten goede aan de algehele aantrekkelijkheidvan de gemeente en aan het beeld en imago als landelijkegemeente. Zowel huidige gebruikers (bewoners, recreanten, arbeiders,passanten etc.) als toekomstige gebruikers hebben profijt van een recreatief,cultuurhistorisch en groen aantrekkelijk landschap. Het verzorgingsgebiedis dan ook de gehele gemeente en alle ontwikkellocaties levereneen financiële bijdrage aan deze ruimtelijke ontwikkeling.”In de beleidsnotitie ‘landschapsversterkend bouwen’ wordt aangegevenhoe deze groene buffers als landgoed of buiten duurzaam veilig kunnenworden gesteld. Belangrijk is daarbij dat de nieuwe bebouwing geenonderdeel wordt van de lintbebouwing tussen de dorpen. Er dienen zichtlijnennaar het achterliggende landschap mogelijk te blijven.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• voorpootbomen als deel van Betuwse laantjes met nutsbomen ofknotbomen• pad naar wetering langs geschoren elzensingel of doornenroossingel(s)• pad tussen sloot met knot-essen en evt. elzensingel• dorpsgaard of ‘limestoren’ met uitzicht naar rivier en heuvelrugLandschapsversterkend bouwen: in dit deelgebied ligt een aantal landschapsversterkingszones(8, 9, 10 en 14) volgens de Structuurvisie. Tussende bebouwde kommen van Ingen, Ommeren en Lienden staan tweekoninginnegaarden als bonusproject centraal.Voor de buurtschappen ten noorden van Ingen en het buurtschap Aalstkan de landschapsversterking gestalte krijgen in het bonusproject ‘leefbarelinten voor de buurtschappen’. Hierin gaat het er om de inrichtingvan en langs de wegen door de buurtschappen aan te passen aan hettegenwoordige gebruik als menging van woonomgeving, boom- en fruitteelten allerhande kleinschalige bedrijvigheid. Het gaat om veiligheid,betrokkenheid en beeldkwaliteit.5.6.3. Het Ommerensche Veld (24): weide.In deze polder staan de weidsheid en de productiemogelijkheden voorweidebouwbedrijven voorop.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• boerenlandpad: langs weiland of akker, zonder beplantingLandschapsversterkend bouwen: nieuwe woonvormen zijn hier niet aande orde. Ontwikkeling van bestaande woon- en bedrijfsvormen bij de agrarischebedrijven dienen landschappelijk zorgvuldig ingepast te wordenmiddels verevening.5.6.4. Polder Ommeren en Hoogmeien (25): polderbuitens, buitenbosjesen doornenroossingelsPolder Ommeren en Hoogmeien liggen op een stroomrug. Fruit- enboomteelt bepalen het beeld, naast de bosjes die hier al meer dan eeneeuw liggen. Die zijn verbonden aan traditie van de buitens en landgoederenvan Echteld en Den Eng bij Ommeren. Op de Structuurvisie staatDefinitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN92aangegeven dat hier landschapsversterking mag plaatsvinden eventueelin combinatie met de bouw van landhuizen en buitens. De OmmerenveldscheStraat en Hoogmeien kunnen als ontginningslaan fungeren voorenkele buitens en landgoederen.Dat sluit mooi aan bij die traditie. Stimuleer in de de Polder Ommerenlandgoederen en buitens die de polder als geheel ruimtelijk versterken.Daar hoort bij dat de oude kades van de dorpspolders langs de Zijvelingen de Harense straat via het pad langs de Nevenlinge met een nieuwkadepad worden verbonden.Verder naar het oosten kan dit pad langs de Nevenlinge aangesloten wordenop Hoogmeien. Zo worden de dorpen in het oosten van de gemeenteook via een recreatieve route geschikt voor fietsers en wandelaars methet recreatiegebied tussen de Linge en de Nevenlinge verbonden.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• pad over (nieuwe) kade om polder evt. met singel van Hondsroos enSleedoorn• pad met singel(s) van Hondsroos en Sleedoorn langs kavelrand• buitenbosje of boerensingel: hakhout van eik, es of van els (op natteregronden), regelmatig afgezet• dreef als onderdeel van boerenlaan langs Hoogmeien en OmmerenveldschestraatLandschapsversterkend bouwen: in dit deelgebied ligt een landschapsversterkingszone(11 en 12) volgens de Structuurvisie.Bij Polder Ommeren gaat het om de koninginnegaard tussen de bebouwdekommen van Ommeren en Lienden.Voor Hoogmeien geldt dat de gewenste landschapsversterking vorm dientte krijgen in het bonusproject waarmee een langzaamverkeerbrug over deprovinciale weg bij landgoed De Eng of bij het dorp Lienden wordt gerealiseerdals onderdeel van de route vanaf de ‘Nevenlinge’ over de Zijvelingof de weg Hoogmeien.5.6.5. Polder Meerten en Polder Aalst (26):In deze polders staan de productiemogelijkheden voor weidebouwbedrijvenvoorop. Aan de zuidrand loopt de Linge grotendeels kaarsrechtlangs de Betuweroute met daarachter moderne windmolens. Hier geenfrivoliteiten, maar de heldere strakke lijn van een hedendaags landschap.Eventueel kunnen Kesteren en Aalst met een kadepad met een langedoorlopende elzensingel langs de Linge verbonden worden met hetnieuwe recreatiegebied tussen de Linge en de Nevenlinge (zie 5.4.7).Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• pad over nieuwe kade met doornenroos-singel tussen kavel en padlangs Linge• kadepad: weg op oude kade van dorpspolder, onbeplant• pad langs weiland of akker, onbeplantLandschapsversterkend bouwen: nieuwe woonvormen zijn hier niet aande orde. Ontwikkeling van bestaande woon- en bedrijfsvormen bij de agrarischebedrijven dienen landschappelijk zorgvuldig ingepast te wordenmiddels verevening.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|935.6.6. De Marspolder (27):Deze polder is een duidelijke herinnering aan de dynamiek van het rivierenlandschapwaarin de rivier de afgelopen duizenden jaren meermalenzijn loop heeft verlegd. Om de zuidelijke rand van de Marspolder ligtnameljk nog een dijk met aan de voet daarvan de resten van zo’n oudeRijnloop: het Oude Rijntje. Langs het oude Rijntje liggen enkele wielen eneen zone met natte natuur. Verder naar het noorden ligt een oeverwal vandie oude Rijnloop. Daarop liggen oude boerderijen, maar ook verschillendejonge dynamische bedrijven met fruitteelt en boomteelt aan de HogeWeg. Nog verder naar het noorden tot aan de Marsdijk ligt een zone metkomkleigronden en verschillende plassen ontstaan door ontgrondingen.Zowel vanaf de dijk langs het Oude Rijntje, langs de Hoge Weg en overde plassen en weides achter de dijk zijn fraaie doorzichten naar deUtrechtse Heuvelrug mogelijk. Deze kwaliteit dient in alle drie de zonesveiliggesteld en ontwikkeld te worden.Te stimuleren landschapselementen o.a. voor groenblauwe diensten:• voorpootbomen als deel van Betuwse laantjes met nutsbomen ofknotbomen• (pad over) zichtlijn naar toren/landhuis op heuvelrug evt langs elzenhaag• schildersboom: bankje met sierboom aan pad met uitzicht op toren oflandhuis op heuvelrug• marsroute: pad langs kavelrand, evt langs elzenhaagLandschapsversterkend bouwen: in dit deelgebied ligt een landschapsversterkingszone(13) volgens de Structuurvisie. Daarnaast loopt door ditdeelgebied een deel van de landschapsversterkingszone langs de Lek- enRijndijk (15).In de Marspolder gaat het om het bonusproject ‘panoramakavels, Betuwslaantje naar pont en paden door Marspolder’ .Bij de Middelwaard aan de dijk gaat het om de duurzame realisatie vaneen fietsveer naar Rhenen.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN946 Organiseer en stimuleer kwaliteit6.1 | InleidingDe gemeente zal zich in de geest van het LOP actief opstellen tenopzichte van mensen, instanties en bedrijven om ze te stimuleren methun initiatieven aan te sluiten bij de landschapsvisie.Ze inspireert boeren en dorpsbewoners hun eigen initiatieven op degoede plekken te laten landen. Ze zoeken samen naar een aansluitingbij de karakteristiek van hun eigen landschap. Verevening kan privaatprofijt en publiek belang samen op laten gaan. De landschaps-ensembleboekenbieden daarvoor een handleiding.Het is van groot belang dat de gemeente zich een betrouwbareoverheid toont met dit LOP. De inrichting van een heldere organisatiedraagt bij aan de accurate begeleiding van de initiatieven.Met de ontwikkeling van een financiële regeling kunnen positievebijdragen aan het landschap direct beloond worden. Die regelingmoet niet alleen betrekking hebben op de aanleg van landschapselementenen versterking van de toegankelijkheid. Om particulieren bijhet beheer van het landschap te betrekken, de zogenaamde groenblauwediensten, is het nodig langjarige overeenkomsten te sluiten enfinanciën te reserveren om de verplichtingen na te komen.6.2 | Organisatie van de uitvoering van het LOPMet dit LOP beschikt de gemeente Buren over een visie op debestaande landschappelijke waarden, de te ontwikkelen waarden ende samenhang tussen de onderscheiden landschapsensembles alsconcretisering van de structuurvisie die in 2009 is vastgesteld.Met het uitvoeringsprogramma bestaande uit vier ensembleboekenen de bijbehorende bouwpakketten heeft de gemeente de instrumentenin handen om de visie in de praktijk te realiseren en inhoudelijkerandvoorwaarden voor verevening aan te geven.Het uitvoeringsprogramma bevat een breed scala aan projecten omlandschappelijke kwaliteit te bewerkstelligen in het buitengebied vande gemeente. Het uitvoeringsprogramma is gerangschikt rondomthema’s als water, natuur, recreatie, cultuurhistorie, archeologischewaarden en communicatie.In sommige gevallen moet de gemeente zelf initiatieven nemen enpartijen bij elkaar brengen. Vooral bij grootschalige ontwikkelingen,die door andere partijen in gang worden gezet of van bovenaf wordenopgelegd. In andere situaties kan de gemeente juist actief inspelenop initiatieven van burgers of bedrijven en op die manier doelen uithet LOP realiseren.Regie en samenwerkenVanuit de visie van het LOP is met het gebied samen gekozen voortwee verschillende uitvoeringsstrategieën. Voor een deel van deensembles is gebleken dat er regie moet zijn vanuit de gemeenteen andere grote partners zoals het waterschap of Staatsbosbeheer.Voor het overige deel is met instemming van de aanwezigen op de bewonersavondengekozen voor inzetten op samenwerking van onderopom tot de beste resultaten te komen.De rol van de gemeente is in beide strategieën verschillend. OmSchokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|95binnen de kaders toch optimaal te kunnen werken aan de uitvoeringvan het LOP is het aan te bevelen binnen de gemeente te werken metéén loket voor de uitvoering van het LOP. Daar dienen het beheer vanhet gemeentelijk groen en water, plattelandsontwikkeling, recreatieveontwikkeling en projecten in het kader van nationaal landschap samenkomen.Vanuit dat ene loket moet ervoor gezorgd worden dat vragen van burgers,maatschappelijke organisaties of ondernemers die een projectwillen realiseren op één van deze terreinen op een proactieve wijzedoor de gemeentelijke organisatie geleid wordt. Dit betekent eenopen benadering van de initiatiefnemer, adequaat en snel antwoorden advies, positief of negatief voor de vervolgstappen.Interne organisatieDe beoogde samenwerking van onderop kan alleen effectief functionerenwanneer de gemeentelijke organisatie daarvoor toegerust is.Vanwege het integrale karakter van het LOP leert de ervaring dat perproject verschillende afdelingen bij de voorbereiding en uitvoeringvan projecten betrokken kunnen zijn en betrokken moeten worden.De verantwoordelijkheid voor afstemming kan intern het beste bij éénpersoon liggen. Hij/zij kan de juiste afdelingen betrekken die nodigzijn voor vergunningverlening, inhoudelijke beoordeling van projectenen het vrijmaken van financiën voor (co)financiering van projecten. De‘coördinator’ kan ondersteund worden door een projectgroep, waarinde beleidsterreinen vertegenwoordigd zijn die direct of indirect te makenhebben met de ontwikkelingen in het buitengebied. (RO, toerisme,cultuurhistorie, communicatie, landschapsbeheer etc..)Bij de opstart van de uitvoering moet geïnvesteerd worden in eenheldere procedure waarnaar iedere medewerker handelt ongeachtde persoon die de vraag binnen krijgt. Dit past bij het servicegerichtwerken richting burgers en bij efficiency binnen de gemeentelijkeorganisatie.Daarnaast zijn er ontwikkelingen in het buitengebied die de statusvan het LOP te boven gaat. Te denken valt aan plannen op het terreinvan ruimtelijke ordening, woningbouw, infrastructuur of bedrijventerrein.Voor dergelijke activiteiten moet er wel gewerkt worden volgensde ‘LOP-meetlat’ zodat bijvoorbeeld op tijd maatregelen getroffenworden in het kader van rood voor groen of verevening om karakteristiekelandschapselementen te beschermen, te ontwikkelen enlandschappelijke inpassing van activiteiten door bouwen te realiseren.Kortom het is bij de opstart van de uitvoering van het LOP aan tebevelen :1. een protocol op te stellen voor de uitvoering van activiteitendie impact hebben op het landschap in het buitengebied2. een procedure vast te stellen voor de begeleiding van initiatievenvan burgers/ondernemers om bij te dragen aan derealisatie van het LOP(quickscan binnen ambtelijke projectgroep)3. de taken van de landschapscoördinator (opnieuw) te omschrijveninclusief formatie4. een interne projectgroep of werkgroep te formeren waarinde benodigde beleidsterreinen vertegenwoordigd zijn, dieDefinitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN96met een bepaalde frequentie bij elkaar komen.5. een lijst op te stellen van hoogprioritaire en kansrijke LOPprojectenvoor de eerste twee jaar inclusief benodigdgemeentelijk budget.6. heldere afspraken te maken met de afdeling communicatie/voorlichting om de uitvoering van het LOP planmatig en opcreatieve wijze onder de aandacht van de burgers tebrengen en te houden.Externe organisatieGezien het integrale karakter van het LOP en het principe dat grondeigenarenveelal alleen op vrijwillige basis medewerking gevraagd kanworden om op enigerlei wijze bij te dragen aan de versterking van hetlandschap is het nodig te (blijven) investeren in draagvlak. Om projectenvan onderop te generen is het noodzakelijk niet alleen de eigenorganisatie goed toe te rusten maar ook een externe organisatie inhet leven te roepen.De gemeentelijke klankbordgroep voor het LOP zou deze functiekunnen vervullen, omdat de leden nauw betrokken zijn bij de ontwikkelingenin het buitengebied. Wat nog effectiever zal werken is eenwerkgroep uitvoering LOP samen te stellen waarin partijen zittendie direct betrokken kunnen worden bij de uitwerking van projecten.Bijvoorbeeld Waterschap Rivierenland, Vereniging voor landschapsbeheer,heemkundekring, hoogstambrigade etc.FinanciënDe interne loketfunctie voor de uitvoering van het LOP in brede zinvraagt gezien de ervaringen bij andere plattelandsgemeenten gemiddeld600 tot 800 formatie-uren per jaar, gemiddeld 15 uur per week.Wanneer de gemeente optimaal gebruik wil maken van overheidssubsidiesis deze tijd nodig voor de ondersteuning bij projectontwikkeling,de voorbereiding van besluitvorming over cofinanciering vanprojecten, interne afstemming en communicatie naar de burgers enpolitiek. Het aantal uren is ook afhankelijk van de inzet en deskundigheidvan maatschappelijke organisaties. Wanneer zij in staat zijnzelfstandig projecten in te dienen, met steun van de gemeente, kanmogelijk meer bereikt worden. Soms zijn de uren van de vrijwilligersook subsidiabel. Win-win situatie voor organisaties, die actief zijn opterreinen als cultuurhistorie, archeologie, landschapsbeheer etc.Een goede samenwerking en afstemming met het programmabureaurivierengebied van de provincie Gelderland draagt bij tot de effectiviteiten succesvolle subsidieaanvragen.Naast de personele inzet en de ondersteuning van de externe organisatieis er budgettaire ruimte nodig om te kunnen investeren in devoorgenomen projecten.De financiering van het LOP rust op drie pijlers of inkomstenbronnendie de ontwikkeling van het landschap mogelijk maken namelijk:• Structuurvisieprojecten• zoekzones landschapsversterkend bouwen• groenblauwe diensten.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|97Stappenplan hoe om te gaan met een initiatiefStap 1. Neem het ensemblewerkboek voor het deel van de gemeente waarbinnen het initiatief ligt.Bestudeer de karakteristiek en de ontwikkelingsvisie voor dit gebied (H1 en H2)Stap 2. Bekijk in het uitvoeringsprogramma of er al projecten zijn die aansluiten bij het initiatief.Onderzoek of en hoe daarop kan worden aangesloten.Stap 3. Inventariseer ‘te beschermen waarden’ op de kaarten in hoofdstuk 3 van het ensemblewerkboek.Stel vast hoe het initiatief daar rekening mee zal moeten houden (bijvoorbeeld door verplichtarcheologisch onderzoek te laten uitvoeren).Stap 4. Inventariseer of met het initiatief aangesloten kan worden op te ontwikkelen kwaliteiten.Levert dit mogelijkheden voor financiering of samenwerking op?Stap 5. Bepaal om wat voor type project het gaat.* Betreft het een wens voor nieuwe woning(en) in een zoekzone landschapsversterkend bouwen?Ga dan verder met hoofdstuk 5 en ga eerst na of realisatie van een bonusproject mogelijk is.* Betreft het een initiatief voor groenblauwe diensten?Ontwerp samen met betrokkenen een bedrijfslandschapsplan aan de hand van de visie inhoofdstuk 2 en het bouwpakket in hoofdstuk 6. Laat dit uitwerken tot een subsidie-aanvraag. Ziehiervoor hoofdstuk 7.* Betreft het een ander initiatief in het buitengebied?Bepaal de grondslagen voor eventuele verevening en landschappelijke inpassing aan de handvan doelen en mogelijkheden, zowel economisch als landschappelijk (Hoofdstuk 1, 2, 3 en 4).Ontwerp samen met de betrokkenen een plan voor de landschappelijke inpassing van het initiatief.Gebruik hiervoor bouwpakket uit hoofdstuk 6.Ga na of een deel van het inpassingsplan als groenblauwe dienst is te realiseren.StructuurvisieprojectenIn 2009 heeft de raad de structuurvisie vastgesteld. Aan de structuurvisieis een uitvoeringsprogramma gekoppeld. De zogenaamdeRuimtelijke Ontwikkelingen die in het uitvoeringsprogramma zijn opgenomenkunnen worden bekostigd door per woning een bijdrage te vragen.Doordat de raad in december 2010 de nota kostenverhaal heeftvastgesteld wordt deze vrijwillige bijdrage daadwerkelijk gevraagd.Inmiddels is er een reservering ontstaan die het mogelijk maakt deprojecten uit te voeren. Het uitvoeringsprogramma van de structuurvisieis opgenomen in het LOP en kan elk jaar worden uitgebreidmet nieuwe projecten. Jaarlijks kunnen prioriteiten en bijbehorendebegroting worden gesteld.Zie tabel in 7.3. voor kosten uitvoeringsprogramma (structuurvisieprojecten)Zoekzones landschapsversterkend bouwenIn de structuurvisie van Buren zijn enkele zones aangewezen waarvanhet landschap versterkt kan worden. Deze versterking kan wordenbekostigd door gekoppeld aan deze zones niet agrarische bebouwingtoe te laten. Het beleid hiervoor is uitgewerkt in de beleidsnotitielandschapsversterkingszones: ‘ Bouwen als bonus voor landschapversterking’.Met de invoering van dit beleid, kan op een zeer innovatievewijze een deel van het uitvoeringsprogramma van het LOP betaaldDefinitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN98worden.Zie tabel in 7.3. voor kosten en inkomsten landschapsversterkingszonesGroen Blauwe DienstenLandschap is een gemeentelijk, maar ook een provinciaal beleidsveld.De uitvoering van dit beleid ligt echter geheel bij de gemeenten. Deprovincie stimuleert de uitvoering van het beleid door het adviserenover en het zelf verstrekken van subsidies. Voor het landschap warende afgelopen jaren verschillende soorten subsidieregelingen beschikbaar.Deze worden de komende periode afgebouwd waarna wordtingezet op de zogenaamde subsidieregeling Groen Blauwe Diensten.Deze regeling maakt het mogelijk om particulieren, grondeigenarenen pachters, in te zetten bij het beheer van het landschap. Een deelvan het uitvoeringsprogramma kan met behulp van groenblauwediensten worden gerealiseerd.Zie tabel in 7.3. voor kosten en inkomsten Groen Blauwe DienstenLandschapsfondsAangezien veel projecten het jaarprogramma overstijgen is eenlandschapsfonds een beproefd middel gebleken om als plattelandsgemeentete kunnen investeren in de kwaliteit van het buitengebied.Fondsen bieden mogelijkheden om diverse geldstromen efficiënteraan elkaar te koppelen. Landschapsfondsen kunnen vooral ook eeninteressant middel zijn om draagvlak te creëren en om private partijente betrekken bij het landelijk gebied.Synchroon aan dit LOP wordt beleid ontwikkeld door de gemeenteBuren als uitwerking van de zoekzones landschapsversterking vande structuurvisie 2009-2019. Dat biedt zoals gezegd kansen voor definanciering van landschapsversterkende maatregelen.Er zijn er diverse voorbeelden van regionale fondsen zoals gemeentenGroesbeek, Millingen en Ubbergen, gemeente Brummen en MiddenDelfland. Zeker wanneer er gebruik gemaakt wordt van de regelinggroenblauwe diensten is het waardevol als gemeente middelen tereserveren voor langjarig beheer. Sommige gemeenten verlenen eendergelijk fonds een gemeentelijke subsidie om specifieke doelen terealiseren en betalen dit uit de algemene middelen of uit de toeristenbelasting.Daarnaast zijn er voorbeelden om het landschapsfonds tevullen op basis van rood voor groen constructies volgens de structuurvisie,bouwen en landschappelijke versterking.De gemeente Midden Delfland zet de zo gegenereerde middelen inom het bestaande landschap te versterken en daarmee het beheervan het landschap door agrariërs zelf te stimuleren. Dat is ook niet zovreemd omdat de kwaliteit van het landschap bijdraagt aan het woongenoten aan de waarde van de woning. Het nationaal Groenfondskan de gemeente hierbij kosteloos adviseren, biedt ook service ommiddelen te beheren en kan zorgen voor rapportages op maat.In het kader van het voorbeeldgebied landschapsontwikkelingOoijpolder-Groesbeek is al enige tijd ervaring met de realisatie vangroenblauwe diensten in de praktijk. De aanbeveling vanuit dit projectis, een duidelijke scheiding aan te brengen tussen publieke en privatemiddelen.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|996.3 | Communicatie, voorlichting en educatieHet LOP heeft een looptijd van minimaal 10 jaar. Voor een optimaleuitvoering is het aan te bevelen jaarlijks te investeren in het draagvlakvoor het plan en alert te zijn op ontwikkelingen binnen en buiten degemeente, die van invloed kunnen zijn op de kwaliteit van het landschap.Wanneer de gemeente één centraal loket voor landschaps- en/of plattelandsontwikkeling gaat inrichten is het ook eenvoudiger omvanuit de gemeentelijke organisatie te zorgen voor goede afstemmingen informatievoorziening van nieuwe initiatieven.Resultaatgerichte communicatie is onontbeerlijk voor het blijvendmobiliseren van interne betrokkenheid en vormt ook de basis om alsgemeente zelf op korte en lange termijn te investeren in de kwaliteitvan het landschap.De communicatie heeft als doel om inwoners te informeren over watde gemeente doet om het LOP in de praktijk te brengen. Bovendiengaat van een goede publiciteit over gerealiseerde projecten doorparticulieren, het waterschap, lokale organisaties of samenwerkingsverbandeneen stimulerende werking uit voor nieuwe initiatieven.Het LOP is geen blauwdruk, maar juist een levend plan dat continu inkan spelen op kansen die zich voordoen om de doelen uit het plan terealiseren.Algemene aanbevelingen voor de uitvoering van het landschapsontwikkelingsplan:1. Elk projectplan, dat in de komende jaren opgesteld wordt, bevateen aparte paragraaf communicatie en voorlichting naar belanghebbenden,burgers, aanwonenden etc.2. Elk jaar presenteert de gemeente via de bestaande communicatiekanaleneen kaartje met gerealiseerde LOP-projecten en metprojecten in voorbereiding. Bijvoorbeeld een gerealiseerde wandelroute,de aanleg van een poel en bijvoorbeeld het opknappen van eencultuurhistorische ‘parel’ in het landschap.3. Bij voorkeur elk kwartaal een artikel over een aansprekendproject, een activiteit die in relatie tot het landschap georganiseerdwordt of een creatief initiatief, dat in voorbereiding is op de websitevan de gemeente en op de gemeentelijke pagina.4. Minimaal één keer in de twee jaar organiseert de landschapscoördinatorsamen met de ‘klankbordgroep’ uitvoering LOP een excursievoor raadsleden en leden van de aangesloten maatschappelijkeorganisaties om de resultaten van het LOP in het veld te bekijken incombinatie met het bezoeken van een bijzonder stukje landschap inBuren.5. Transparantie over kosten en baten.De landschapscoördinator geeft met steun van de ‘klankbordgroepLOP’ inzicht in wat investeren in het landschap financieel gezien oplevert(subsidies op thema’s natuur, landschap, water, cultuurhistorieen recreatie, rood voor groen opbrengsten, private investeringen ende middelen die de gemeente zelf inbrengt met daarbij inzicht in debinnengehaalde subsidies met als motto ‘ investeren in het landschaploont ’).Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN100Concretisering bij de opstart van de uitvoering LOP:1. De landschapscoördinator maakt een realistisch communicatieplanvoor de komende twee jaar.2. Na inhoudelijke afstemming met ruimtelijk beleid, plattelandsbeleiden/of voor zover van toepassing afstemming met ontwikkelingvan projecten in het kader van de nationale landschappen en uiteraardde afdeling communicatie kan er een jaarplanning gemaaktworden voor het aanleveren van artikelen en foto’s voor publicatie inde bestaande communicatiekanalen.Dit kost twee maal per jaar een overleg van maximaal 2 uur. De landschapscoördinatorneemt hierin het initiatief.3. De minimaal benodigde tijd voor betrokken ambtenaren moethiervoor in hun takenpakket zijn vastgelegd.Zie verder projecten communicatie en educatie in het uitvoeringsprogramma.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|7. Financiële onderbouwing1017.1 | Uitvoering: mogelijke financieringsbronnenAlgemeenHet uitvoeringsprogramma voor het landschap van de gemeenteBuren straalt – ook financieel – ambitie uit, zeker in tijden van bezuinigingen.U denkt wellicht dat de gemeente Buren die financiële ambitieonmogelijk waar kan maken.Het gaat echter om een totaalbudget van 10 jaar. En het gaat maarvoor een klein deel om geld van de gemeente Buren. En binnen datgeld van de gemeente Buren is dit voor het overgrote deel reedsgereserveerd geld en hoeft dus niet opnieuw ’gevonden’ te worden ineen al dan niet krimpende begroting. Hoe is dit mogelijk?Deels komt financiering uit min of meer traditionele bronnen, zoalsgeld van hogere overheden voor natuur en landschap, maar ook voorrivierveiligheid.Voor een belangrijker deel kan financiering gevonden worden doorhet slim mee te koppelen met potentieel landschapsbedreigendeontwikkelingen en deze zo te benutten dat het landschap er beter vanwordt. Buig een bedreiging om in een kans!Dit principe is al toegepast in de Structuurvisie Buren. Hierin wordtde ontwikkeling van bouwlocaties ingezet voor het genereren vangeld voor de doelen van de structuurvisie. Een voorbeeld hiervan zijnenkele fietspaden.Zoekzones landschapsversterkend bouwenDit principe staat ook aan de wieg van de Landschapsversterkingszones,die ook al zijn vastgelegd in de Structuurvisie Buren. Hierinworden landschapsdoelen (meestal in de omgeving) gerealiseerd alsvoorwaarde aan beperkte woningbouw in het landelijk gebied, opnadrukkelijk geselecteerde locaties, waar dit landschappelijk en quaandere functies van het gebied geen kwaad kan. De zo te realiserenwooneenheden dienen op zich ook weer landschappelijk ingepast tezijn. Op die manier kunnen groene en blauwe landschapselementenworden gemaakt, maar ook recreatieve elementen als uitkijkpunten,paden en ommetjes en verder wellicht bijzondere verbindingen, zoalseen fiets- en wandelbrug over de N320 als verbinding in de oudeAalsdijk.Groenblauwe dienstenEen derde belangrijk deel van het totale budget komt uit de GemeentelijkUitvoeringsprogramma Groenblauwe Diensten (GUP), eenregeling waarin de Provincie een forse hoeveelheid geld investeert inlandschapsdoelen. De bijdrage van de gemeente is al gereserveerden wordt door de provincie vermenigvuldigd (wellicht tot het viervoudige),te investeren in het Burense landschap, voor een belangrijkdeel in recreatieve infrastructuur.Voortbouwen op reguliere takenZo is de bijdrage van de gemeente zeer beperkt en bestaat vooral uitzaken die al regulier tot de gemeentelijke taken behoren, zoals hetplanmatig beheer en inrichting van beplantingen en het begeleidenvan particuliere initiatieven in het landelijk gebied.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN102Op basis van vrijwilligheidDe keerzijde van het toerekenen van middelen aan andere partijen is,dat de gemeente niet alles in eigen hand heeft, maar moet samenwerkenmet partijen in het veld. Deze partijen willen samenwerken opbasis van vrijwilligheid.De gemeente biedt mogelijkheden, maar die moeten worden opgepaktdoor burgers, marktpartijen en andere overheden. Dit is echterbij uitstek een voorbeeld van een faciliterende overheid; een overheiddie niet de gehele maatschappelijke kar alleen trekt, maar een overheiddie kansen biedt en stimuleert.Overige regelingen• Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL); via Provincie Gelderland.Dit stelsel is nog maar gedeeltelijk is werking en is de opvolgervan Programma Beheer met de Provinciaal Subsidiestelsel Natuur(PSN) en de het Provinciaal Subsidiestelsel Agrarisch Natuurbeheer(PSAN). Onder dat laatste is het ook mogelijk voor landschapselementensubsidie te ontvangen. In 2011 is de regeling in Gelderlandtijdelijk opgeschort voor nieuwe landschapsprojecten.• regeling Gemeentelijke Landschapsprojecten voor wegwerkenvan éénmalig achterstallig onderhoud of nieuwe investeringen in hetlandschap: via Gemeente Buren, gesubsidieerd door de ProvincieGelderland• Tenslotte is er de hoop dat ook in de nieuwe opzet van hetGemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB) van de Europese Unieeen stimulans uitgaat naar landschappelijke waarden in het agrarischcultuurlandschap. Dat is echter op dit moment nog onduidelijk.Natuurlijk zijn er nog andere mogelijkheden. Voor kleine projectjeskan soms particuliere financiering plaatsvinden. Ook kunnen somslandschapsprojecten worden gerealiseerd door meekoppeling metingrepen in bijvoorbeeld infrastructuur door rijk, provincie, gemeenteof waterschap. Voor grote projecten kan ook gezocht worden naarandere financieringsmogelijkheden, bijvoorbeeld Leader+. De mogelijkhedenom via het Nationaal Landschap of het Provinciaal waardevollandschap middelen te verkrijgen zijn ten tijde van de opstellingvan dit LOP niet groot.7.2 | Verdeling kosten uitvoeringsprogrammaUit het totaaloverzicht wordt duidelijk dat:- ca. 50 % ten laste komt van de zoekzones- ca. 25% ten laste komt van derden- ca. 12% ten laste komt van de structuurvisie- ca. 11% ten laste komt van groenblauwe diensten- ca. 2% ten laste komt van de gemeentebegroting (buiten hiervoorgenoemde, reeds goedgekeurde posten).Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|1037.3 | Gespecificeerd totaaloverzicht kostenBij dit hoofdstuk is een totaaloverzicht van de kosten per project inhet uitvoeringsprogramma opgenomen. In dit overzicht zijn verschillendeaspecten van deze kostenbegroting gespecificeerd. Hiernawordt het totaaloverzicht kolom voor kolom toegelicht.Kolom 1 tot en met 7: projectbeschrijving* Kolom 1: in het projectenoverzicht zijn de projecten opgenomenzoals ze in het Landschapsontwikkelingsplan zijn benoemd. Bij deprojecten is aangegeven tot welk landschapsensemble ze behoren.BHR = Burens Historisch RivierenlandRWR = Rijswijks Weids RivierenlandMDR = Mauriksch Dynamisch RivierenlandLLR = Liendens Lommerrijk RivierenlandEen aantal projecten zijn echter van algemene aard of zijn van toepassingop alle projecten.* Kolom 2: de beschrijving of titel van het project spreekt doorgaansvoor zichzelf.* Kolom 3: het thema verwijst naar de thema’s in de landschapsensemblesen kan ook gekoppeld worden aan thema’s uit het ProvinciaalMeerjarenprogramma (PMJP).* Kolom 4: de trekker is de organisatie of persoon die het feitelijkeorganisatorische werk doet voor een project. De gemeente moethierin waar mogelijk wel faciliteren en stimuleren.* Kolom 5: de prioriteit is uitgedrukt in de letters H (hoog), M (middel),L (laag) en D (doorlopend).* Kolom 6: de omschrijving, een kwalificatie van het soort project.* Kolom 7 en 7a: de omvang en eenheid daarvanKolom 8 tot en met 12: typen kosten* Kolom 8 en 9: de projectkosten zijn gebaseerd op normkostendie zo goed mogelijk zijn afgeleid uit ervarings-cijfers, medeafkomstig uit soortgelijke andere projecten en ervaringscijfers bij degemeente, de kosten voor groenblauwe diensten, etc.Bij de kosten zijn zowel de eenmalige als periodieke kosten aangegeven.* Kolom 10: de eenmalige kosten zijn kosten van bijvoorbeeldde ontwikkeling van een product of kosten die samenhangen metinrichting.* Kolom 11: de periodieke kosten behelzen meestal beheer- enonderhoudskosten. De periodieke kosten zijn vertaald naar jaarlijkseDefinitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN104kosten.* Kolom 12: bij de berekening van de totale kosten zijn de jaarlijksekosten gedurende 10 jaar gerekend en opgeteld bij de eenmaligekosten.Kolom 13 tot en met 17: verdeling kosten in percentagesDe kosten zijn in procenten toegerekend aan 5 bronnen:(1) kosten die worden toegerekend aan de zoekzones landschapsversterking(rood voor groen) (kolom 13),(2) kosten die zijn meegenomen in de structuurvisie (kolom 14),(3) kosten die worden toegerekend aan de groenblauwe diensten(kolom 15)(4) kosten die direct ten laste van de gemeentebegroting komen(kolom 16),(5) kosten die worden toegerekend aan derden (kolom 17). Daarna isnog plaats voor een korte opmerking.Ter toelichting daarop het volgende:ad 1) Kosten die worden toegerekend aan de zoekzones (kolom13): dit zijn kosten die nodig zijn om de landschappelijke kwaliteitsverbeteringente kunnen uitvoeren in die betreffende zoekzones; diekosten kan de initiatiefnemer dekken door opbrengen van diverse(rode) ontwikkelingen. De kosten van de zoekzones Landschapsversterkendbouwen zijn gekoppeld aan de opgaven van die zoekzone.Deze zijn vertaald in concrete projecten: de bonusprojecten. Die zijnbeschreven in het betreffende deelrapport van dit LOP.Meer hierover verderop in de het deelrapport over de zoekzoneslandschapsversterkend bouwen.N.B. Per zoekzone is er een verschillende draagkracht voor nieuwewoningen. Die draagkracht is globaal bepaald in het maximaal aantal toete voegen wooneenheden. Als de rode ontwikkelingen in het kader van dezoekzones landschapsversterkend bouwen niet plaatsvinden -door welkeoorzaak dan ook- kunnen de gewenste landschappelijke verbeteringentoch mogelijk blijken; immers de zoekzones liggen binnen de verschillendeensembles waarvoor ook de reguliere ontwikkelingen als aanlegvan landschapselementen via groenblauwe diensten. Anderzijds is welde ontwikkeling van bijvoorbeeld ommetjes deels (meestal voor ca. 40%)gekoppeld aan de zoekzones.Vandaar dat deze in de tabel zijn vermeld als p.m., omdat ze andersdubbel zouden worden meegenomen. Om die reden is ook het totaal vankolom 12 hoger dan dat van kolom 23. De laatste is dus reëel, die van 10t/m 12 bevat nog enkele dubbeltellingen van projecten die op meerderemanieren zijn te realiseren.ad 2) Kosten toegerekend aan de structuurvisie (kolom 14): in destructuurvisie zijn al diverse kosten opgenomen voor uitvoering vanprojecten die met landschappelijke ingrepen te maken hebben, zoalsbijvoorbeeld het oprichten van diverse markeringspunten cq uitkijktorensvan de Limes.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|105ad 3) Kosten die worden toegerekend aan groenblauwe diensten(kolom 15): dit zijn kosten waarvoor particulieren een vergoedingkrijgen, gekoppeld aan normbedragen voor de landschapselementendie ze aanleggen of beheren. Deze kosten worden door de provincieen de gemeente betaald (resp. 25 en 75%); dus feitelijk komt een–beperkt– deel ook ten laste van de gemeente (bovenop post 1) enprovincie (bovenop bedragen van post 5). Hiervoor is reeds budgetgereserveerd en gelabeld in de gemeentebegroting.ad 4) Kosten ten laste van de gemeentebegroting (kolom 16):dit zijn kosten die gemoeid zijn met het opstellen of uitvoeren vanbeleidsmaatregelen, kosten die voortvloeien uit gemeentelijke subsidie/bijdrageregelingenmaar ook met de aanleg van enkele nieuwewegbeplantingenad 5) Kosten die worden toegerekend aan derden (kolom 17):dit zijn kosten die rechtstreek door andere partijen betaald zullenworden, zoals provincie en waterschap, bijvoorbeeld de aanleg vanlanen langs provinciale wegen etc. De bijdrage van de provincie aangroenblauwe diensten is hierin niet verrekend, dat is opgenomen inpost 4 (kolom 16).Kolom 18 tot en met 23: verdeling kosten in euro’sVervolgens zijn deze relatieve kostenverdelingen omgezet in absolutegetallen, dus van procenten naar euro’s in 10 jaar. Dit zijn de kolommen18 t/m 22.Kolom 23 tenslotte bevat de totale kosten van een bepaald projectvoor 10 jaar, gesommeerd over alle deelnemers.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN106Kolom1Kolom2 Kolom7 Kolom7a Kolom8 Kolom9 Kolom10 Kolom11 Kolomalgemeenbeleidsbepaling vrijkomende agrarische bebouwing 1beleid 0 0algemeenbeleidsbepaling nieuwe agrarische bouwblokken 1beleid 0 0algemeenbeleidsbepaling grote ruimtelijke projecten 1beleid 0 0algemeenbeleidsbepaling buffers algemeen 1beleid 0 0alle kleinschalige particuliere initatieven 6regeling 2.500 0 15.000alle diversificatie landbouw, algemeen 1plan 10.000 10.000 0alle kruiskruidridders 1regeling 2.500 0 2.500alle nieuw sap uit oud fruit 1plan 2.500 2.500 0alle hoogstambrigades 1regeling 2.500 0 2.500alle linken met de limes 1plan 10.000 10.000 0alle linken met de limes 6stuks 50.000 1.000 300.000 6.000alle versterking lanen, bomenbeheerplan 1plan 30.000 30.000 0alle versterking bermen, bermenbeheerplan 1plan 30.000 30.000 0alle bomenroute 1publicaties 5.000 5.000 0alle kruispunten en rotondes 1beleid 2.500 2.500 0alle veilig verkeer, remmende hagen 1plan 15.000 15.000 0alle verkeersdifferentiatie op de dijk 26,6km 50.000 5.000 1.330.000 133.000 2alle natuurontwikkeling 100ha 5.000 200 500.000 20.000alle landschapselementen 1regeling 30.000 30.000 0BHR landschapsversterkingszone beusichem oost 400bonuspunten 1.000 400.000 0BHR landschapsversterkingszone zoelmond zuid 400bonuspunten 1.000 400.000 0BHR landschapsversterkingszone buren zuid 300bonuspunten 1.000 300.000 0BHR landschapsversterkingszone buren oost 1000bonuspunten 1.000 1.000.000 0 1BHR ommetjes beusichem 4km 1.000 700 4.000 2.800BHR ommetjes buren 4km 1.000 700 4.000 2.800BHR ommetjes zoelen 4km 1.000 700 4.000 2.800BHR verbindende wandelroutes rietpaden 5km 1.000 700 5.000 3.500BHR verbindende wandelroutes lingeslingers 5km 1.000 700 5.000 3.500BHR verbindende wandelroutes uiterwaardpaden 5km 1.000 700 5.000 3.500BHR verbindende fietsroutes culemborch-beusichem 5km 50.000 250.000 0BHR verbindende fietsroutes buren-buurmalsen 5km 50.000 250.000 0BHR verbindende fietsroutes buren-zoelen 5km 50.000 250.000 0BHR wegbeplanting culemborgse weg 4km 12.500 700 50.000 2.800BHR wegbeplanting as buren-erichem-zoelen 5km 12.500 700 62.500 3.500BHR zichtlijnen op buren 1plan 10.000 10.000 0BHR verbetering kruising aalsdijk N320 (zie Zz Asch) 0stuks 400.000 0 0BHR de mottes van asch en zoelen 2stuks 100.000 0BHR dorpsentrees 5stuks 50.000 1.500 250.000 7.500BHR landschapselementen ensemble buren 25ha 2.250 2.200 57.044 55.777Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|10712 K13 K14 K15 K16 K17 Kolom18 Kolom19 Kolom20 Kolom21 Kolom22 Kolom230 100 0 0 0 0 0 00 100 0 0 0 0 0 00 100 0 0 0 0 0 00 100 0 0 0 0 0 0150.000 100 0 0 0 150.000 0 150.00010.000 100 0 0 0 10.000 0 10.00025.000 100 0 0 0 25.000 0 25.0002.500 100 0 0 0 2.500 0 2.50025.000 100 0 0 0 25.000 0 25.00010.000 100 al uitgevoerd? 0 10.000 0 0 0 10.000360.000 50 50 p.m. 180.000 0 0 0 180.00030.000 100 0 0 0 30.000 0 30.00030.000 100 0 0 0 30.000 0 30.0005.000 100 0 0 0 5.000 0 5.0002.500 100 0 0 0 2.500 0 2.50015.000 100 0 0 0 15.000 0 15.000.660.000 100 0 0 0 0 2.660.000 2.660.000700.000 100 0 0 0 0 700.000 700.00030.000 100 p.m. 0 0 0 0 0400.000 100 400.000 0 0 0 0 400.000400.000 100 400.000 0 0 0 0 400.000300.000 100 300.000 0 0 0 0 300.000.000.000 100 1.000.000 0 0 0 0 1.000.00032.000 40 30 30 p.m. 9.600 9.600 0 0 19.20032.000 40 30 30 p.m. 9.600 9.600 0 0 19.20032.000 50 50 0 16.000 16.000 0 0 32.00040.000 50 50 0 20.000 20.000 0 0 40.00040.000 50 50 0 20.000 20.000 0 0 40.00040.000 50 50 0 20.000 20.000 0 0 40.000250.000 50 50 0 125.000 0 0 125.000 250.000250.000 50 50 0 125.000 0 0 125.000 250.000250.000 50 50 0 125.000 0 0 125.000 250.00078.000 100 0 78.000 0 0 0 78.00097.500 100 0 97.500 0 0 0 97.50010.000 100 p.m. 0 0 0 0 00 100 0 0 0 0 0 0100.000 100 100.000 0 0 0 0 100.000325.000 100 0 325.000 0 0 0 325.000614.810 100 0 0 614.810 0 0 614.810Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN108RWR diversificiatie landbouw 1project 10.000 10.000 0RWR landschapsversterkend bouwen rijswijk 600bonuspunten 1.000 600.000 0RWR landschapsversterkend bouwen ravenswaaij 800bonuspunten 1.000 800.000 0RWR ommetjes rijswijk 4km 1.000 700 4.000 2.800RWR ommetjes ravenswaaij 4km 1.000 700 4.000 2.800RWRverbindende wandelroutes korenbroek zandkampen5km 1.000 700 5.000 3.500RWR verbindende wandelroutes laarzenpaden boezems 5km 1.000 700 5.000 3.500RWR verbindende wandelroutes uiterwaardpaden 5km 1.000 700 5.000 3.500RWR linken met de limes roodvoet 1stuks 0 0 0RWR wegbeplanting de heuvel rijswijk 1,5km 12.500 700 18.750 1.050RWR landschapselementen ensemble rijswijk 14ha 2.250 2.200 30.837 30.151MDR groot ruimtelijk project nevenlinge 100ha 10.000 1.000.000 0MDR landschapsversterkingszone De Beldert e.o. 200bonuspunten 1.000 200.000 0MDR landschapsversterkingszone maurik zuid 600bonuspunten 1.000 600.000 0MDR landschapsversterkend bouwen zuidrand maurik 600bonuspunten 1.000 600.000 0MDR landschapsversterkend bouwen oostrand maurik 200bonuspunten 1.000 200.000 0MDR landschapsversterkend bouwen randen hornixveld 500bonuspunten 1.000 500.000 0MDR ommetjes maurik, rondje noord 4km 1.000 700 4.000 2.800MDR ommetjes maurik, rondje zuid/west 4km 1.000 700 4.000 2.800MDR ommetjes maurik, rondje zuid/oost 4km 1.000 700 4.000 2.800MDR verbindende wandelroute hornixveld 5km 1.000 700 5.000 3.500MDR verbindende wandelroute het broek 5km 1.000 700 5.000 3.500MDR verbindende wandelroute lingepaden 5km 1.000 700 5.000 3.500MDR verbindende fietsroute maurik-tiel 5km 50.000 250.000 0MDR verbindende fietsroute linge/nevenlinge 5km 50.000 250.000 0MDR linken met de limes, gravenbol 1stuks 0 0 0MDR linken met de limes, eiland van maurik 1stuks 0 0 0MDR linken met de limes, winkel 1stuks 0 0 0MDR wegbeplanting het zwarte paard 5km 12.500 700 62.500 3.500MDR wegbeplanting laan van erven parkstraat etc 5,5km 12.500 700 68.750 3.850MDR landschapselementen ensemble maurik 16ha 2.250 2.200 35.867 35.070Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|10910.000 100 0 0 0 0 10.000 10.000600.000 100 600.000 0 0 0 0 600.000800.000 100 800.000 0 0 0 0 800.00032.000 50 50 0 16.000 16.000 0 0 32.00032.000 25 50 25 p.m. 16.000 8.000 0 0 24.00040.000 100 p.m. 0 0 0 0 040.000 50 50 0 20.000 20.000 0 0 40.00040.000 50 50 0 20.000 20.000 0 0 40.0000zie bij linkenmet limes alle 0 0 0 0 0 029.250 100 0 0 0 29.250 0 29.250332.351 100 0 0 332.351 0 0 332.3511.000.000 10 90 100.000 0 0 0 900.000 1.000.000200.000 100 200.000 0 0 0 0 200.000600.000 100 600.000 0 0 0 0 600.000600.000 100 600.000 0 0 0 0 600.000200.000 100 200.000 0 0 0 0 200.000500.000 100 500.000 0 0 0 0 500.00032.000 100 0 32.000 0 0 0 32.00032.000 50 50 p.m. 16.000 0 0 0 16.00032.000 50 50 p.m. 16.000 0 0 0 16.00040.000 50 50 0 20.000 20.000 0 0 40.00040.000 50 50 0 20.000 20.000 0 0 40.00040.000 100 p.m. 0 0 0 0 0250.000 50 50 0 125.000 0 0 125.000 250.000250.000 50 50 0 125.000 0 0 125.000 250.0000zie bij linkenmet limes alle 0 0 0 0 0 00zie bij linkenmet limes alle 0 0 0 0 0 00zie bij linkenmet limes alle 0 0 0 0 0 097.500 50 50 0 48.750 0 0 48.750 97.500107.250 100 0 107.250 0 0 0 107.250386.564 100 0 0 386.564 0 0 386.564Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN110LLR landschapsversterkingszone dorpen ingen 1100bonuspunten 1.000 1.100.000 0 1LLR landschapsversterkingszone rijndijk bontemorgen 200bonuspunten 1.000 200.000 0LLR landschapsversterkingszone marspolder 600bonuspunten 1.000 600.000 0LLR landschapsversterkingszone maurikse wetering 600bonuspunten 1.000 600.000 0LLR landschapsversterkingszone ingen-ommeren 200bonuspunten 1.000 200.000 0LLR landschapsversterkingszone ommeren-lienden 200bonuspunten 1.000 200.000 0LLR landschapsversterkingszone ommerenveld 200bonuspunten 1.000 200.000 0LLR landschapsversterkingszone hoogmeien 400bonuspunten 1.000 400.000 0LLR ommetjes ingen 4km 1.000 700 4.000 2.800LLR ommetjes ommeren 4km 1.000 700 4.000 2.800LLR ommetjes lienden 4km 1.000 700 4.000 2.800LLR ommetjes eck en wiel 4km 1.000 700 4.000 2.800LLR verbindende wandelroutes uiterwaardpaden 5km 1.000 700 5.000 3.500LLR verbindende wandelroute stroomrug-beldert 5km 1.000 700 5.000 3.500LLR verbindende wandelroute lingepaden 5km 1.000 700 5.000 3.500LLR verbindende fietsroute dorpen-De Beldert 5km 50.000 250.000 0LLR verbindende fietsroute lingepad 5km 50.000 250.000 0LLR verbindende fietsroute lienden-de mars 5km 50.000 250.000 0LLR linken met de limes ingensche waarden 1stuks 0 0 0LLR linken met de limes rijnstraat ingen 1stuks 0 0 0LLR zichtlijnen op rivier en heuvelrug 1plan 10.000 10.000 0LLRwegbeplanting eck en wiel-ingen, vlissingsestraatetc 2,5km 12.500 700 31.250 1.750LLR wegbeplanting ingen-ommeren, culekampsweg 1,5km 12.500 700 18.750 1.050LLR wegbeplanting lienden-ingen, groenestraat 1,5km 12.500 700 18.750 1.050LLR wegbeplanting lienden-kesteren, remsestraat 3km 12.500 700 37.500 2.100LLR wegbeplanting laan veerweg 2km 12.500 700 25.000 1.400LLR wegbeplanting laan rijnsestraat 1km 12.500 700 12.500 700LLR wegbeplanting boerenlaan ommerenveldseweg 4km 12.500 700 50.000 2.800LLR wegbeplanting boerenlaan hoogmeien 2km 12.500 700 25.000 1.400LLR wegbeplanting laan N320 8,5km 12.500 700 106.250 5.950LLR landschapselementen ensemble lienden 22ha 2.250 2.200 49.937 48.82715.614.184 464.825 20rekenfactor gr.bl.diensten (% opp. landb.areaal=80%totaal areaal) 0,68%Opp landschapsensembleshaBuren 4.695Rijswijk 2.538Maurik 2.952Lienden 4.110totaal 14.295Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|111.100.000 100 1.100.000 0 0 0 0 1.100.000200.000 100 200.000 0 0 0 0 200.000600.000 100 600.000 0 0 0 0 600.000600.000 100 600.000 0 0 0 0 600.000200.000 100 200.000 0 0 0 0 200.000200.000 100 200.000 0 0 0 0 200.000200.000 100 200.000 0 0 0 0 200.000400.000 100 400.000 0 0 0 0 400.00032.000 50 50 0 16.000 16.000 0 0 32.00032.000 50 50 0 16.000 16.000 0 0 32.00032.000 50 50 0 16.000 16.000 0 0 32.00032.000 50 50 0 16.000 16.000 0 0 32.00040.000 50 50 0 20.000 20.000 0 0 40.00040.000 100 p.m. 0 0 0 0 040.000 100 0 40.000 0 0 0 40.000250.000 50 50 0 125.000 0 0 125.000 250.000250.000 50 50 0 125.000 0 0 125.000 250.000250.000 50 50 0 125.000 0 0 125.000 250.0000zie bij linkenmet limes alle 0 0 0 0 0 00zie bij linkenmet limes alle 0 0 0 0 0 010.000 100 p.m. 0 0 0 0 048.750 100 0 48.750 0 0 0 48.75029.250 100 0 29.250 0 0 0 29.25029.250 100 0 29.250 0 0 0 29.25058.500 100 p.m. 0 0 0 0 039.000 50 50 p.m. 19.500 0 0 0 19.50019.500 100 p.m. 0 0 0 0 078.000 100 0 0 0 78.000 0 78.00039.000 100 p.m. 0 0 0 0 0165.750 100 0 0 0 0 165.750 165.750538.205 100 0 0 538.205 0 0 538.205.262.430 9.300.000 2.368.450 2.155.130 402.250 5.484.500 19.710.330p.m. Deze posten zijn reeds verdisconteerd in de kosten voor de lanschapsversterkingszones(bonuspunten)Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN112Bijlage 1: Verklarende begrippenlijstBegrip zoals gehanteerd in het LOPVerklaringAchterkadeAgrarisch medegebruikBedrijfslandgoedBoomgaardDuurzame ontwikkelingDuurzame landbouwExtensieve recreatieGriendIntensieve recreatieKomMeikadeKade aan de achterzijde van een ontginning. Samen met de zijkadendie aansloten op de oeverwal of meikade vormen de achterkades eenpolder om het overtollig water buiten te houden.Hiermee wordt bedoeld dat naast de andere hoofdfuncties (meestalnatuur en water), de agrarische functie medegebruiker is van hetgebied.Een bedrijfslandgoed is een multifunctioneel en bij voorkeur organischsamenhangend geheel waarin één of meer bedrijven zijn ingebedin een dominante landschapsstructuur en waarin de verschillendefuncties zoveel mogelijk onderling samenhangen. Naast bedrijvigheidkunnen ook wonen, landbouw, natuur, waterberging, landschap,cultuurhistorie en recreatie functies zijn die op het bedrijfslandgoedplaats vinden.Rationeel beplante boomweide met nutssoorten, zoals appel, peer,pruim, kers of walnoot.Een ontwikkeling die fundamenteel streeft naar het evenwichtig en insamenhang beheren van de gelijkwaardige kapitaalvoorraden sociaalcultureel,(people), ecologisch (planet) en economisch (profit).Landbouwbedrijven die streven naar het evenwichtig en in samenhangbeheren van de kapitaalvoorraden en hebben een bedrijfsvoering/structuur die economisch, ecologisch, landschappelijk en hydrologischduurzaam is.Bedrijfsmatige activiteiten gericht op overnachtingen door recreanten(zoals ‘kamperen bij de boer’ en ‘bed en ontbijt’ met een kleinschaligkarakter, d.w.z. zo dat er geen extra voorzieningen nodig zijn aaninfrastructuur en geen grote ruimtelijke uitstraling plaatsvindt.Wilgenbos dat regelmatig laag boven de grond wordt afgezet, waardooreen dicht bos met dunne twijgen ontstaat. Een griend ligt veelalop natte gronden waar geen andere vormen van landbouw mogelijkwaren.Recreatieve activiteiten waarbij een activiteit gevolgen heeft voorinfrastructuur en bereikbaarheid en een bovenlokale uitstraling voormens en milieuGronden met (zware) rivierkleiafzetting achter de oeverwallen. Doorinklinking zijn de gronden gedaald ten opzichte van de rivier. Hetwaren voor de ruilverkaveling grotendeels natte, ontoegankelijkegebieden.Of Meidijk. Kade om de akkers op de oeverwal, om deze gronden tebeschermen tegen kwel- en overstromingswater uit de kom.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|113Begrip zoals gehanteerd in het LOPVerklaringNatuurvriendelijke oeverNieuw landgoedNieuwe Hollandse WaterlinieOeverwalPopulierenweideRecreatief medegebruikRuimtelijke kwaliteitSingelStroomrugVerbrede landbouwOever van een waterloop met een aangepast talut of beschoeiing terverrijking van de ecologische waarde. Een flauwer talut kan tevensbijdragen aan een grotere bergingscapaciteit.“Een openbaar toegankelijk bos- en/of natuurcomplex (al dan nietmet overige gronden) met daarin een woongebouw van allure met inbeginsel maximaal drie wooneenheden en een minimale omvang vanhet nieuwe bos of natuurgebied van 5 ha.” (Bron: Streekplan Gelderland,2005)Voormalige verdedigingslinie tussen IJsselmeer en de Biesbosch. Hetmilitair systeem bestond onder andere uit een hoofdweerstandslijnmet forten, stellingen en groepschuilplaatsen, en een brede strookgeïnundeerd (onder water gezet) terrein.Zandige rivierafzetting parallel aan de stroomgeul. Door de relatiefhoge ligging zijn hier de eerste nederzettingen ontstaan en liggenhier de beste gronden voor akkerbouw of fruitteelt.Veld met populieren ten behoeve van houtproductie. De bomen zijnin een regelmatig raster geplant. Deze bossen komen voornamelijk inde kom voor.Hiermee wordt bedoeld dat naast de andere hoofdfuncties (meestalnatuur, water of landbouw), de recreatieve functie medegebruiker isvan het gebied of het betreffende perceel.De mate van functionaliteit, attractiviteit en duurzaamheid (robuustheid)van een gebied. Voor de waardering van een gebied kunnende aanwezige karakteristieke kenmerken of specifieke identiteit eengraadmeter zijn, alsmede de natuur- en cultuurhistorische waarden inhet landschap.Een dichte strook met opgaande heesters en loofbomen. Rondomboomgaarden komen van oorsprong vaak windsingels voor diebestaan uit dicht op elkaar geplante elzen of populieren om het fruittegen wind te beschermen.Voormalige rivierloop, bestaande uit een relatief zandige rug op variërendediepte. Door de inklinking van de klei zijn de stroomruggenhogergelegen.Multifunctionele of verbrede landbouw is een strategie van agrarischeondernemers die naast de landbouw ook andere functies vervullen.De nevenactiviteiten kunnen genoemd worden onder vijf categorieën:recreatie, zorgtaken, natuurbeheer, de verwerking en verkoop vanlandbouw(streek)producten in boerderijwinkels of bio-energie. Het ismogelijk om van de neventak de hoofdinkomstenbron te maken.Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN114Begrip zoals gehanteerd in hetlandschapsontwikkelingsplanVerklaringUiterwaardWaterbergingWielWoerdZijkadeZomerdijkBuitendijkse gronden langs de rivier. Door het vastleggen van derivieren binnen dijken, zijn de uiterwaarden door het aangevoerdesediment steeds hoger komen te liggen.Het vasthouden van water in waterlopen, op percelen of in grondwaterom de afvoer te reguleren en geleidelijker te laten verlopen.Wanneer teveel water ineens wordt afgevoerd, kan het watersysteemverderop worden overbelast en/of een tekort aan water ontstaan opeen later tijdstip.In de uiterwaarden is sprake van andere maatregelen, namelijk om deafvoercapaciteit van het rivierbed (stroomgeul rivier en de uiterwaarden)te vergroten. Dicht gebeurt onder andere door delen van de uiterwaardente verlagen, nevengeulen te graven of dijken te verleggen.Of Kolk, Waai. Diep water dat is ontstaan waar een dijk is doorgebroken.Bij het dichten van de dijk werd gekozen of het wiel binnen- ofbuitendijks kwam te liggen. Hierdoor hebben dijken de kenmerkendeslingerende vorm gekregen.Oude woonplaats op een kunstmatige verhoging tegen wateroverlast.Of Zeiving, Zijdwende. Kade haaks op de oeverwal om het water vannaastgelegen gebieden buiten de landbouwgronden te houden.Of Zomerkade. Lage, buitendijkse kade in de uiterwaarden langs derivier ter voorkoming dat bij kleine schommelingen in de waterstand(voornamelijk in de zomer) het agrarisch land onder water loopt.Schokland, Hemmen, Niche

LANDSCHAPSONTWIKKELINGSPLAN BUREN hoofdrapport|115Definitief concept oktober 2011

|HET LANDSCHAP VAN BUREN116ColofonVersterk de variatie en verstevig de bandenLandschapsontwikkelingsplan (LOP) voor de gemeente Burenals uitwerking van de Structuurvisie Buren 2009-2019Concept ter vaststelling door de gemeenteraadversie 20 oktober 2011Opgesteld in opdracht van de gemeente BurenProjectteamAdviseurs:Schokland; Henk van Blerck, Hanneke Baltjes, Marc NoldenBuro Hemmen; Henk van Ziel, Paul GanzevlesBureau Niche; Tiny WigmanVan der Molen Groenconsult: Hans van der Molen, Marije SlijkhuisGemeentelijke ambtenaren:Wim KusterChantal BraakRoelof de WitJan Willem BolHans StamRhenen, 2011Schokland, Hemmen, Niche