31-07-2009 - Mensje Melchior

e c o n o m i eMeer mannen dan vrouwenworden getroffen door derecessie. Gevolg: hij achterhet aanrecht, zij fulltimeaan het werk. De vrouw alskostwinner – kan hetgemiddelde Nederlandsegezin die nieuwe rolverdelingaan? ‘Soms maak ikgeld aan hem over, zodat hijzijn medewerkers enleveranciers kan betalen.’door Mensje Melchior,foto’s Jean-Pierre JansAls zij ’t geld verdientLonneke Bindels (42) is nu de kostwinner,en dat mag iedereen weten.Als ze na een lange dag werkenom half acht ’s avonds thuiskomt,heeft man Gerwin gezorgd dat het huisis opgeruimd en het eten op tafel staat.De kinderen maken er grappen over. Zovan: “Hé, mam, hoor jij niet het eten optafel te zetten?” Lonneke: “Dan roep ik natuurlijkmeteen dat ik het verdien, omdatik het meeste geld binnenbreng.” Gerwin,zuchtend: “Niet alleen onze kinderen, ookvrienden en familie krijgen het steeds tehoren. Toen ze nog juf op een basisschoolwas en ik goed verdiende, hoorde je mijdaar toch ook nooit over?”Maar ze kunnen samen wel lachen omLonnekes bravoure. Gerwin: “Ze is ergewoon trots op dat ze de harde financiëleklappen voor ons gezin kan opvangen.Gelijk heeft ze; zonder haar was ik waarschijnlijkallang failliet gegaan.”Gerwin Wulms (44) en Lonneke Bindelswonen nu zes jaar samen in het BrabantseBaarle-Nassau, in een ruime eengezinswoningmet een grote tuin. Allebeihebben ze drie kinderen uit een eerderhuwelijk. Vier ervan wonen bij hen. Zijndakdekkersbedrijf verkeert in zwaar weer.Gerwin heeft tien mensen in dienst en nogeen paar dakdekkers die op oproepbasiswerken. Hij zegt: “Ik heb geen idee of ikover drie weken weer nieuwe opdrachtenheb.”Lonneke heeft sinds kort ook een eigenbedrijf. Ze werkt als interim-directeur opbasisscholen en geeft trainingen aan leerkrachtenen medewerkers in de kinderopvang.“Ik draai een heel leuke omzet. Er isveel behoefte aan goede leidinggevendenin het onderwijs; ik hoef dus zeker nietbang te zijn dat ik zonder werk kom te zitten.”Gerwin kan zichzelf soms maandenachter elkaar geen loon uitbetalen. Danspringt Lonneke bij. “Als ik zie dat hijzijn kop in het zand steekt en alweer tweemaanden de rekeningen niet meer opendurft te maken, dan betaal ik ze. En somsmaak ik geld aan hem over zodat hij zijnmedewerkers en leveranciers kan betalen.”Lonneke en Gerwin zijn niet het enigestel waarbij de vrouw door de economischecrisis de rol van kostwinner overneemt. Dewerkloosheid – inmiddels opgelopen tot4,8 procent – slaat het hardst toe bij man-Interim-directeur Lonneke Bindels doet haar administratie, dakdekker Gerwin Wulms maait het gazonnen onder de 45 jaar. Zij werken het meestin sectoren die de harde klappen krijgen:de transportsector, de bouw en de industrie.Bij vrouwen neemt de werkloosheidook toe, maar minder hard. Zij hebben hetgeluk dat ze vaker in minder conjunctuurgevoeligebranches werken, zoals de zorgen het onderwijs.Vrouwen kunnen de financiële klappenopvangen door, al dan niet tijdelijk, de urenvan hun deeltijdbaan op te schroeven. AnsMerens, onderzoekster van het Sociaalen Cultureel Planbureau (SCP), verwachtdat ze dat ook vaker zullen doen. “Vooralbij jonge gezinnen met een koopwoningkomt de inkomensval bij werkloosheidhard aan. De aftrek van de hypotheekrentevalt lager uit zodra je inkomen daalt. Als jenog niet zo lang op de arbeidsmarkt bent,heb je ook nog eens alleen maar voor kortetijd recht op WW. Daarna moet je je huisopeten, voordat je recht hebt op een bijstandsuitkering.De noodzaak om voorextra inkomen te zorgen is bij deze jongegezinnen dus heel groot. Zelfs als hun‘Over hethuishouden hebbenwe het nooit; dietaakverdeling was enis helemaal helder’partner nog niet is ontslagen, proberenvrouwen meer uren te werken.”Ook zorgbond AbvaKabo FNV merktdat veel vrouwen die parttime in de zorgwerken, de laatste maanden meer urenwillen draaien. Bestuurslid Elise Merlijnis stiekem wel blij met deze crisis. “Wehebben een flink tekort aan personeel,en dat wordt de komende jaren door devergrijzing alleen maar nijpender. Van allewerknemers in de zorg is tachtig procentvrouw, dus als we hen zover krijgen dat zemeer uren gaan en blijven werken, hebbenwe het probleem al voor een groot gedeelteopgelost.”Ellen Söentken hoopt ook dat de oplevingvan voltijdwerk onder vrouwenstructureel zal zijn. Ze schreef het boekDe zeven ondeugden van vrouwelijke managersen traint vrouwen met topbanen omzich – juist door gebruik te maken vanhun vrouwelijkheid – beter te handhavenin bedrijven met een machocultuur. Zezegt: “Met een baan van 32 uur krijg je veelmeer verantwoordelijkheden en uitdagendeopdrachten dan wanneer je twee en eenhalve dag per week op de zaak bent. Enhoe uitdagender je werk, hoe leuker hetwordt.”Grafisch ontwerper Marije Koopmans(31) en haar vriend Sicco Verhoef (34)verkeren al maanden in onzekerheid overzijn baan. De laatste jaren haalde Sicco eenmooi salaris binnen met zijn baan als groupproject controller bij Oceanteam, een bedrijfdat onder andere kabels legt naarwindmolenparken op zee. “De projectendie we uitvoerden, bleken ingewikkelderdan verwacht,” vertelt Sicco. “Er was meergeld nodig, maar investeerders en klantenhaakten af. In februari dacht ik: er moetwel een heel groot wonder gebeuren,wil dit nog goed komen.” In afwachtingvan faillissement en ontslagbrief ging Sicconaarstig op zoek naar werk, maar dat bleekineens niet meer zo makkelijk.Aan de houten eettafel in hun nieuwbouwhuisin Vleuten maakten Marije enSicco een ‘overlevingsplan’. Ze beslotendat Marije zou proberen zo veel mogelijkopdrachten aan te pakken. Tegelijkertijdzetten ze spaargeld opzij, door ‘geenschoenen, gadgets en andere extraatjesmeer te kopen’. Alles om de buffer op tebouwen waarmee ze Sicco’s mogelijkewerkloosheid een jaar zouden kunnen uitzingen.Ondertussen brengt Sicco de kinderennaar de oppas en naar school, en Ω28 31 juli 2009 HP | de tijdHP | de tijd 31 juli 200929

Ω haalt hij ze op. Ook doet hij vaker de wasen zorgt hij geregeld voor het eten. Op hetschoolplein is hij niet de enige vader inbetween jobs. “Meestal staan daar de moedersen nu komen werkloze vaders ineensde kinderen ophalen. We voelenons toch een beetje ongemakkelijk.”Marije merkt dat de hele situatie goedis voor haar zakelijk instinct. “Vroeger wildeik vooral opdrachten doen die ik leukvond. Nu zorg ik eerst dat een opdrachtgeverredelijk betaalt, voordat ik ja zeg. Hetvoelt heel goed dat ik op zo’n manier eenleuk inkomen verdien.”Het lijkt logisch dat het nieuwe kostwinnerschapvan de vrouw zorgt voorgezeur over de afwas en voor relatieproblemen.Toch zeggen Marije en LonnekeBindels dat zij die problemen nooit hebbengehad met hun partners. Lonneke enGerwin kenden alleen wat strubbelingenover geld. Gerwin: “In het begin heeftLonneke me weleens geld geleend dat zeeigenlijk voor de Belastingdienst opzij hadgezet. Maar daar werd ze doodzenuwachtigvan; ze bleef maar vragen wanneer ikhet terug kon betalen. Dat doen we dusniet meer. Maar over het huishouden hebbenwe het nooit. Die taakverdeling wasen is helemaal helder.”Lonneke: “Ik vind het vooral een fijngevoel dat we altijd op mijn inkomen kunnenterugvallen. Dat we dit nu doorstaan,geeft ons het gevoel dat we zo’n beetje allesaankunnen. Deze zomer gaan we metzes kinderen op vakantie naar de VerenigdeStaten. Ik vind het prachtig dat zoietsnog steeds kan.”Mooi natuurlijk, dat vrouwen het gezinuit de financiële penarie kunnen redden.Maar wat betekent het voor hun carrières?Smaakt de stap naar meer en nemenhun carrières een nieuwe vlucht? Of gaanze meteen terug naar hun bescheiden deeltijdbaanals manlief geen WW meer hoeftte trekken?Tijdens de crisis van de jaren tachtigvingen vrouwen ook de zware financiëleklappen op, vertelt SCP-onderzoeker AnsMerens. “Tot die crisis losbarstte, bleefmaar liefst tachtig procent van de vrouwenthuis zodra er kinderen kwamen, of zewerkten al niet voordat ze zwanger werden.Maar in de crisisjaren gingen ze massaalop zoek naar een parttimebaan. Datheeft op de lange termijn voor een gigantischeverschuiving gezorgd. Inmiddels isslechts 26 procent van de vrouwen die hunGrafisch ontwerper Marije Koopmans werkt aan een huisstijl; controller Sicco Verhoef kookt‘Terwijl mijn manschoonmaakte enkookte, deedik wat ik échtleuk vond’eerste kind krijgen, fulltime huismoeder.”Die verschuiving verliep niet helemaalvlekkeloos, getuige het verhaal van Dinyvan den Bout (54). “Of ik helemaal gestoordwas, dat mijn man lekker lui thuiszat terwijl ik het geld verdiende. Mijn familievond het bespottelijk.” Diny’s manWout werkte tot 1982 als elektricien in debouw. Het stel had net op twee salarisseneen huis gekocht toen de crisis toesloeg.“Ineens was in de bouw geen droog broodmeer te verdienen. De huizenmarkt storttetegelijkertijd in, dus verkopen kon nietmeer. Toen ben ik heel hard op zoek gegaannaar een goede baan.”Tot dan toe had Diny steeds kleine uitzendbaantjesgehad; nu werd ze cheffin opde typistenafdeling van een overheidsinstantie.“Ik dacht dat ik het niet kon, leidinggeven,maar het ging me verbazingwekkendgoed af. En eigenlijk vond ik hetheel prettig dat ik de kostwinner werd. Terwijlmijn man schoonmaakte en kookte,deed ik wat ik écht leuk vond. Naast mijnwerk zette ik me in voor de vakbond, gingik de lokale politiek in en deed ik allerleicursussen en opleidingen in de avonduren.Ik heb me nooit laten afremmen.”Maar het huwelijk werd er niet leukerop. “Ik schaamde me steeds vaker dat mijnman werkloos was. En voor hem was hetook niet goed. Hij werd neerslachtig envond het niet leuk dat ik zoveel weg was.Toen Wout vijf jaar werkloos was, hebbenwe ons leven radicaal omgegooid.”Ze verhuisden van Rotterdam naarhet dorp De Pol, in Overijssel. Diny werdsalesmanager bij een groothandel in dierlijkevetten en eiwitten. Daarnaast opendenze samen een indoor-skihal in Leeuwarden.In de tussentijd kregen ze ooknog een dochter. Diny: “Wout leefde helemaalop. Hij gaf skilessen, verbouwde onshuisje en nam een groot deel van de zorgvoor onze dochter op zich. Maar voor mijwerd het veel zwaarder. Ik regelde van allesop de skischool en had dus eigenlijktwee banen.”Tot Diny’s grote opluchting verkochtenze twaalf jaar later de skischool en werdWout weer huisman. Het opmerkelijke isdat Diny en Wout nu niet meer bespottelijkwerden gevonden. “Ineens kan eenhuisman wel, alsof er in de loop der jareneen complete mentaliteitsveranderingheeft plaatsgevonden,” zegt Diny. “Ik vindhet heerlijk dat we het gewoon weer netzoals vroeger doen. En Wout zit als huisvaderook veel lekkerder in zijn vel; ik denkomdat hij er dit keer bewust voor heeft gekozen.”‘Ik schaamde mesteeds vaker datmijn man werklooswas, en hijwerd neerslachtig’De huisman ‘mag’ dan tegenwoordig,en de fulltime werkende vrouw heeft, eenmaalaan de slag, de smaak best te pakken,maar de hoop dat fulltime werken ondervrouwen structureel wordt, lijkt ijdel.Nederland is al jaren de internationalekampioen deeltijdwerken. In tegenstellingtot veel omringende landen word jein Nederland als deeltijdwerker bijna netzo goed betaald als een fulltimekracht,en je rechten en voorzieningen zijn ookgoed geregeld. Uit het rapport Verdeeldetijd van het SCP (november 2008) blijkthet Nederlandse gezin ronduit verknochtaan het anderhalfverdienersmodel. Van dewerkende moeders heeft 88 procent eenparttimebaan, tegenover elf procent vande werkende vaders. Zelfs van de vrouwenzonder kinderen werkt maar liefst veertigprocent parttime.Ook voor Marije Koopmans staat alseen paal boven water dat ze straks, als deeconomische crisis voorbij is, weer driedagen per week gaat werken. Pensioenof geen pensioen. “Zo hebben we het bedachttoen onze oudste werd geboren endat beviel altijd prima.”Coach Ellen Söentken ziet het met ledeogen aan. “Wij vrouwen staan dolgraagklaar voor het gezin en denken dat we datniet goed kunnen als we fulltime werken.Als de economie weer aantrekt, willenwerkgevers hun mannelijke paradepaardjesterug. Die krijgen dan weer een leuke,beter betalende baan aangeboden. De statusvan het gezin hangt nog altijd af van destatus van de baan van de man. De meestestellen zullen dus weer in het oude patroonvervallen. Wat veel vrouwen welvergeten, is dat je zo de nodige financiëlerisico’s loopt. Want je weet natuurlijk nooitwat er met je relatie gebeurt. En als je hetwel een leven lang met elkaar uithoudt,krijg je als vrouw maar zeventig procentvan zijn pensioen als hij eerder overlijdt.” |Manager Diny van den Bout checkt of huisman Wout de post al uit de bus heeft gehaald30 31 juli 2009 HP | de tijdHP | de tijd 31 juli 200931