VROUW(EN) IN DE STAD Erasmus - Stichting Erasmushuis Rotterdam

VROUW in de stad
De Dames van
erasmus
Voor velen is Erasmus niet meer dan een naam of de voorstelling van een
in beeld gestolde man met een lange mantel, een baret op het hoofd en
een boek in zijn handen. Hij heeft iets met Rotterdam en is de schrijver
van de Lof der Zotheid. Hij wordt aangeduid als geleerde, humanist,
hervormer, pacifist, pedagoog, filosoof, theoloog, literator, journalist en
nog veel meer. Blijkbaar was hij uiterst veelzijdig en was hij alles tegelijk.
Erasmus werd in Rotterdam geboren. We moeten hem op zijn woord
geloven, want over de precieze plek van zijn geboorte zijn geen officiële
documenten bekend. Het staat vast dat zijn vader Rotterdammer was. Er is
altijd aangenomen dat het geboortehuis van Erasmus dichtbij de Grote of
Sint-Laurenskerk stond. Het is ook op die plek waar in 2008 een
Erasmushuis zou komen, “een ‘bedevaartsplek’ waar men kennis kan
maken met het gedachtegoed van de grote Rotterdamse prediker van de
goede zeden,” vindt Gré Ploeg, initiatiefnemer en samen met Lucienne
Longayroux verantwoordelijk voor het publiekscentrum van het
Erasmushuis.
Waarom heeft Rotterdam zo’n plek nodig?
Gré Ploeg steekt enthousiast van wal: “Het Erasmushuis wil van
Rotterdam weer de stad van Erasmus maken. Zie het ook als het
hervinden van respect, wellevendheid, goede manieren en het
terugbrengen van beschaving in de Rotterdamse samenleving. Het
initiatief is in het najaar van 2002 op tafel gelegd bij de directie van
het OBR. Van hen kreeg ik de opdracht om uit te zoeken of deze stad
behoefte heeft aan een Erasmushuis. Ik heb 36 partijen gesproken
die allemaal volmondig JA zeiden. Er moest een Erasmushuis komen,
maar dan wel in de nabijheid van het beeld en daarmee ook bij de
locatie van zijn geboortehuis naast de Laurenskerk. Daar was ik het
helemaal mee eens. Als er toerisme voor Erasmus komt, dan moet je
dat in de binnenstad willen. Toenmalig burgemeester Ivo Opstelten
was razend enthousiast. Er werd een stichting opgericht met een
bestuur van Erasmusdeskundigen en daarnaast een Raad van Advies.
De eerste jaren hebben we het helaas ‘slechts’ met de financiële steun
van een aantal projectontwikkelaars moeten doen. We waren natuurlijk
erg blij met deze maatschappelijke sponsoring. Gelukkig participeert
de gemeente sinds vorig jaar wel.”
Lucienne: “Men gaat steeds meer inzien dat we als stad een troef in
handen hebben die we stadbreed, nationaal en internationaal kunnen
inzetten. Rotterdam kan - als enige stad op deze planeet - een
internationaal gewaardeerd persoon gebruiken als icoon. Erasmus
ideeën over de samenleving zijn nog altijd aan de orde. Als je ergens
in de wereld spreekt over de stad van Erasmus, dan weet iedereen dat
het om Rotterdam gaat. Daar hoef je de naam van de stad niet eens
bij te noemen. Dat is toch geweldig? Volgend jaar willen we 500 jaar
Lof der Zotheid vieren. In 1511 is het boek voor het eerst verschenen,
dus een viering in 2011 is een unieke kans, die moeten we grijpen.”
“Wij kunnen nog veel support van het bedrijfsleven gebruiken, mag ik
dat zeggen?,” lacht Gré. “Bedrijven die maatschappelijk willen
investeren in een goed functionerende samenleving en volgens mij wil
Door: Nathalie van Huët
Foto’s: Mladen Pikulic
elk bedrijf dat. Want wij willen ook allemaal goed personeel in dienst
hebben dat prettig met onze klanten omgaat. Dat heeft ook met
Erasmus te maken.”
“Je kunt Erasmus een zakelijke Hollander noemen,” vult Lucienne
aan. “Hij kon wat hij wilde vertellen in grote getale verspreiden door
zijn goede contacten met boekdrukkers. Hij was eigenlijk ook de
eerste promotor van Rotterdam en de eerste sponsorwerver. Hij leefde
van giften die hij ontving van de konings- en keizerlijke hoven en van
de verkoop van zijn boeken. Hij is een fascinerende persoonlijkheid,
zeker als je hem plaatst in die tijd.”
Toppunt van beschaafdheid
Erasmus was humanist. Van oorsprong zijn humanisten geleerden die
zich - sinds de 14e eeuw - verdiepen in klassieke auteurs als Plato en
Cicero, met als doel de klassieke stijlmodellen na te volgen of te
evenaren. Het humanisme had behalve een esthetische ook een
morele kant. Het contact met de klassieke wijsheid moest ertoe leiden
dat de mens niet alleen beschaafder, maar ook beter en ‘humaner’
werd. Erasmus is zijn hele leven bezig geweest met beleefdheidsvormen
en hygiëne en kon zich vreselijk ergeren aan viezigheid en onbehouwen
manieren in kloosters en herbergen. Hij was daarom van mening dat
kinderen van jongs af aan bekend gemaakt moesten worden met
innerlijke beschaving. Want uit innerlijke beschaving ontspruit bijna
als vanzelfsprekend de uiterlijke beschaving. Het toppunt van
beschaafdheid was volgens Erasmus dat de ware welgemanierde mens
nooit uitsluitend vasthield aan de gebruiken van het eigen milieu,
maar zich geheel onopvallend aanpaste aan iedere omgeving waarin
hij verkeerde.
Daarnaast bemoeide Erasmus zich met vrijwel alle aspecten van de
samenleving. Hij pleitte voor vrijheid van meningsuiting en zag humor,
spot en ironie als belangrijke voorwaarden voor de dialoog tussen
mensen. Met zijn boeken wilde Erasmus mensen stimuleren en
uitdagen na te denken over moraal en maatschappij. Hij wilde iemand
zijn met respect voor de medemens, die bereid is zich in andermans
standpunten te verdiepen en te verplaatsen, met als doel om van
anderen te leren. Verdraagzaamheid stond bij hem hoog in het
vaandel. Dogmatisme en fundamentalisme waren hem vreemd.
Erasmus had dan ook een grote afkeer van fanatisme en zette zich af
tegen alle mogelijke vormen van uiterlijke geloofsbeleving. Erasmus
wilde dat mensen hun handelen baseerden op uitgebreide kennis en
beschaving, gepaard aan goede smaak, kritische zin en vooral plezier.
Dit gedachtegoed terugbrengen in de stad en hierop anno 2010
voortborduren, is wat Gré Ploeg en Lucienne Longayroux middels het
Erasmushuis willen bereiken.
De dames van Erasmus
Gré en Lucienne kennen elkaar van de ‘lintjesregen’, de koninklijke
onderscheidingen ter gelegenheid van Koninginnedag. Lucienne: “Ik
ontmoette Gré voor het eerst in 2002 toen ik bij het kabinet van de
Door: Nathalie van Huët
Foto: Mladen Pikulic
“DIT WOrDT De LeuKsTe sTaD van De
WereLD aLs IeDereen vOLGens De
IDeeËn van erasmus GaaT Leven.”
18 19
NR 02 - BEST SELECTED CITY NEWS - APRIL 10 | VROUW(EN) IN DE STAD

20
burgemeester werkte en zij een lintje kreeg. Daarna ontmoetten we elkaar o.a.
bij de Rotterdam-Maaskantprijs, een jaarlijkse prijs voor communicatie over
architectuur en stedenbouw waar Gré 25 jaar zeer actief voor was.” Gré: “Na
het zwangerschapsverlof van Lucienne wilde zij niet meer ‘vijf dagen plus’
werken en ik had iemand nodig die samen met mij het Erasmushuis kon
runnen. Dat kon niet zomaar iemand zijn, dat stelt nogal wat eisen. Naast de
organisatorische werkzaamheden, moet je je verdiepen in Erasmus en je moet
goed en gepassioneerd kunnen uitleggen waar dat over gaat en dat kan zij.”
Lucienne: “Het is vooral belangrijk dat je geïnteresseerd bent in Erasmus en in
mensen, zeker diegenen die het Erasmushuis bezoeken.”
Mensen kunnen inschatten, daar hebben de dames van Erasmus ervaring
genoeg in. Lucienne Longayroux, geboren in Kralingen, start haar loopbaan bij
het Atlanta Hotel Rotterdam en het Steigenberger Kurhaus hotel, werkt
jarenlang bij Stadion Feijenoord in de sales en vervolgens als protocol officer
op het kabinet van de burgemeester in Rotterdam. In nevenfuncties is zij
ondermeer verbonden aan het Golf Centrum Rotterdam (wedstrijdcommissie),
de Business Club Jonge Ondernemers, Vrienden van Roeivalidatie en het CHIO
(prijzenprotocol).
Gré Ploeg wordt geboren in Den Helder, maar komt vermoedelijk door het
Rotterdamse bloed van haar vader, na zeven jaar in Suriname gewoond en
gewerkt te hebben, in 1976 naar Rotterdam waar ze in de verpleging aan de
slag gaat. Communicatie en voorlichting lijken meer haar ding en via de functie
van hoofd van het City Informatiecentrum Rotterdam vanuit de dienst
Stedenbouw, start ze in 1999 bij het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam als
senior communicatie adviseur waar ze grote projecten leidt. Sinds 2008 houdt
zij zich fulltime bezig met het Erasmushuis. De lijst met nevenfuncties van Gré
is schier onuitputtelijk. Architectuur en wolkenkrabbers staan hoog op haar
aandachtslijst, maar ook de Stichting Zomercarnaval kan al 22 jaar op haar
Gré Ploeg
steun rekenen. Ze is, met het bestuur van Zomercarnaval, onderscheiden met
de Prins Clausprijs en lid van de Orde van Oranje-Nassau, -het fraaie lintje-.
Ook heeft deze markante moeder van twee kinderen en oma van drie
kleinkinderen bijgedragen aan diverse boekproducties, o.a. over Suriname.
Cadeau voor Rotterdam
Wat willen jullie de komende jaren absoluut bereiken voor het Erasmushuis?
“Een onderwijsprogramma zodat we kunnen binnenkomen bij alle basisscholen
in Rotterdam. Het is heel belangrijk dat je kinderen beschaving,
verdraagzaamheid en goede manieren bijbrengt. Het liefst als ze een jaar of
zeven, acht zijn. Dat kan op een heel leuke manier, want er zitten zoveel leuke
dingen in het werk en de persoon van Erasmus. En met een grap krijg je alles
overgebracht. Ook op volwassenen overigens.
Verder een stadbreed programma van activiteiten en lezingen om het
gedachtegoed van Erasmus bij iedere Rotterdammer te brengen. Er werd zojuist
gebeld met de aanvraag voor een lezingenprogramma over Erasmus voor 250
personen in oktober 2011. Nou, dat staat uiteraard genoteerd.
We willen dat Erasmus echt het icoon van Rotterdam is, dat het overal in
doorgevoerd gaat worden. Ook burgemeester Aboutaleb wil in zijn voordrachten
meer met Erasmus gaan doen. Iedereen zou zich bewust moeten zijn van het
voordeel wat wij Rotterdammers hebben van het feit dat Erasmus zich in zijn
tijd zo goed geprofileerd heeft. Want hij is echt wereldberoemd en dat is een
cadeau voor Rotterdam. De Lof der Zotheid is zelfs in het Japans en in het
Russisch vertaald. Het boek blijft ook herdrukt worden. Er zijn uitgaven uit
2009, dat is heel bijzonder. Daar moeten we als stad gebruik van maken. Het
Erasmushuis wordt al steeds meer een bedevaartplek, maar vooral nog voor
buitenlanders. Mensen komen naar Rotterdam voor Erasmus. Op academisch
en hoog intellectueel niveau is er ruime belangstelling voor Erasmus, maar het
Erasmushuis stelt zich vooral ten doel om de gewone Rotterdammer kennis te
laten maken met het gedachtegoed van Erasmus en hem/haar mogelijk door
zijn ideeën anders in het leven te laten staan.” Gré: “We willen dolgraag ook
een fysieke plek zijn. Je bent er niet met een website, mensen willen contact:
horen, zien, praten. Dit wordt de leukste stad van de wereld als iedereen
volgens de ideeën van Erasmus gaat leven!” Lucienne relativeert: “Dat zou een
‘Utopia’ zijn, en dat is het beroemde boek van Thomas Moore, de beste vriend
van Erasmus.”
Gré: “Maar je mag wensen hebben. Ik zit boordevol wensen. Toen ik in
Rotterdam kwam wonen was het een desolate stad waar overal de gezelligheid
ontbrak, maar toch liep ik meteen rond met een gevoel van ‘hier gaat het nog
komen en is het niet fantastisch dat ik daaraan mee mag helpen’ Ik zeg altijd
‘in Rotterdam gebeurt het’. Jongeren uit de randgemeenten willen graag in de
stad komen wonen, omdat ook zij vinden dat het hier gebeurt en ze willen er
deel van uitmaken. Dat is prima. Ook in het buitenland merk je dat mensen
weten: ja, in Rotterdam kan het allemaal. Op het gebied van architectuur,
cultuur…” Lucienne: “Rotterdam ontwikkelt zich altijd. Met gebouwen, met
nationaliteiten die hier komen wonen, dat is ook de geschiedenis van
Rotterdam. Mensen komen, mensen gaan, maar de stad blijft in ontwikkeling,
het stopt nooit. Als je een niet-Rotterdammer een tour geeft kun je nu ook wel
iets laten zien: de binnenstad, de Maasboulevard, rondje bruggen: Willemsbrug.
Koninginnebrug, Erasmusbrug. Ik zou ook naar Delfshaven gaan om het
contrast met de hoogbouw te laten zien en daar zijn leuke restaurantjes en
kroegjes. We gaan lekker op een terrasje zitten aan de Kralingse Plas en
winkelen in Hillegersberg. Rotterdam is zo divers. De Euromast en het Park
met het Noorse kerkje zijn ook geweldig. Dan nog even een kop koffie drinken
bij Parkzicht, heerlijk!”
Gré: “Ik neem ze mee naar Hoek van Holland en daarna naar de Euromast, het
liefst ’s avonds met alle lichten in de haven en dan die grote schepen. We doen
een rondje Koopgoot, de kubuswoningen, de Oudehaven, gaan de Erasmusbrug
over, ik vertel het verhaal van de oorlog en de wederopbouw en dan naar Hotel
New York, mensen vinden dat fascinerend. Dan gaan we met het bootje terug
naar de Veerhaven.”
Door: Nathalie van Huët
Foto: Mladen Pikulic
Lucienne Longayroux
4151 spreuken
Is er een uitspraak van Erasmus die jullie aanspreekt?
Gré: “Jazeker, Ubi bene, ibi patria, waar het goed is, daar is mijn vaderland. Ik
vorm het om tot ‘waar ik mij goed voel, is mijn vaderland’. Dat vind ik ook op
Rotterdam slaan. Als alle mensen die hier in Rotterdam wonen, zich goed
voelen, dan is dat hun thuisplek. En ik heb nog een uitspraak: Concedo nulli,
ik wijk voor niemand, gewoon stug en degelijk doorwerken aan wat je wilt
bereiken en dan bereik je het ook.” Lucienne: “Ubi amici, ibi opes, waar
vrienden zijn, daar is overvloed. Met goede vrienden leuke gesprekken hebben.
Lekker samen eten en drinken, daar maak je mij gelukkig mee.” Lachend:
“Erasmus heeft 4151 spreuken verzameld, dus we kunnen nog wel even
doorgaan! Erasmus vond ook ‘met de hoed in de hand kom je door het ganse
land’. Als je vriendelijk bent tegen mensen en ze respectvol behandelt, dan
willen mensen ook met je praten.” Gré: “Er komen hier veel mensen klagen
over de verruwing van de maatschappij, maar wij proberen alles een positieve
wending te geven. Elke generatie klaagt over verruwing, dus daar lig ik niet
wakker van, maar als we elke Rotterdammer zo ver krijgen dat ze volgens de
thema’s van Erasmus gaan denken en leven, dan hebben we wel iets teweeg
gebracht.” Lucienne: “Al zou je alleen maar goedemorgen zeggen als je de
metro instapt!”
Ook vandaag de dag is Erasmus voor de meeste mensen een grote onbekende.
Toch is het gedachtegoed van Erasmus, 500 jaar na ‘Lof der Zotheid’, nog
steeds actueel en de moeite waard om breder bekend te worden. Dat kan in
Rotterdam, vlakbij het geboortehuis van Erasmus, in het Erasmushuis bij Gré
en Lucienne.
www.erasmushuisrotterdam.nl
“mensen WOrDen
nIeT GeBOren,
maar GevOrmD -
nIemanD Kan zIjn
OuDers Of zIjn
vaDerLanD KIezen,
maar IeDereen
Kan zIjn KaraKTer
en zIjn manIer van
Leven BepaLen.”
erasmus
NR 02 - BEST SELECTED CITY NEWS - APRIL 10 | VROUW(EN) IN DE STAD
21