Untitled - rsd historisch archief

Het prille beginDe geschiedenis van Roto Smeets Deventer beginnen we met een flinke stap terug in de tijd. Wegaan daarvoor naar Rotterdam. Daar werd op 4 april 1899 Piet van de Griendt geboren als jongstezoon uit een zeer groot en welgesteld katholiek gezin. Vader van de Griendt was, zoals we nuzeggen, een zakenman en de kinderen werden gestimuleerd om te werken aan vooraanstaandeposities in de zakenwereld of, zoals bij een goed katholiek gezin paste, zich in dienst te stellenvan de samenleving.Vier zonen, Willem, Gerard, Frans en Piet kiezen voor het grafische vak. Hun geschiedenis speeltzich af in Drukkerij Spaarnestad in Haarlem en Brussel, de Noord NederlandscheUitgeversmaatschappij in Utrecht. en de Rotogravure te Leiden. Bij laatstgenoemde plaatste Pietvan de Griendt, inmiddels eigenaarvan vijf regionale tijdschriften, infebruari 1928 een drukorder.Eind 1929 ging Piet naarstig opzoek naar een voor hem geschiktelocatie, waar hij zijn eigen drukkerijkon vestigen. Hij was al uitgevervan tijdschriften, maar wilde ze nuook zelf gaan drukken.De bouwlocatie werd gevonden inDeventer, een stuk opgespotengrond aan de Industrieweg. In kortetijd werd de bouw gerealiseerd enop 5 januari 1931 was het zover.Met 26 man personeel ging deeerste diepdrukkerij in Deventervan start, de N.V. NederlandscheDiepdruk Inrichting. Op 31 januari 1931 werd de drukkerij officieel geopend.Pers 1De eerste rotatiepers vande N.D.I. waarmee in1931 werd begonnen,bestond uit 3 drukwerkenen één variabel vouwapparaatvan het merkMAN. De pers werd in1934 uitgebreid met nogeen drukwerk en een vastvouwapparaat.Op deze pers werdeneerst in 48-weekdienstenen later in 2-ploegendiensten,de vijf geïllustreerdefamiliebladen van deNoord NederlandscheUitgevers Maatschappijgedrukt, met een totaleoplage van rond de120.000 exemplaren en een omvang van 16 pagina's. De helft van de inhoud was voor alle 5 bladengelijk, de andere 8 pagina’s werden gevuld met provinciale informatie. De tweede rotatiepers werdovergenomen van de Amsterdamse Kunstkring. Binnen de diepdruk werd deze pers ook wel hetAmsterdammertje genoemd.RSD 75 jaar: Een rijk verleden-02

De organisatieIn de beginjaren ’30 werden voornamelijk regionale bladen gedrukt, zoals “In Woord en Beeld”voor de provincies Utrecht, Gelderland en Groningen, voor de lezers in Friesland Fen FryskeGroun en voor Overijssel “Van Eigen Erf”.Hoe zag de prille organisatie in de beginjaren in Deventer eruit? Piet van der Griendt was dedirecteur, broer Willem was eindredacteur bij de N.D.I. en zijn dochter Ans was acquisiteur vanadvertentie-tijdschriften. Op maandag kwam het grafisch materiaal binnen en werd de layoutgemaakt en het foto materiaal aangeleverd. Elk blad had zijn eigen provincie-fotograaf die de glasnegatieven en de onderschriften maakte.Op maandag en dinsdag werden de tekstengezet, op woensdag werd er gedrukten de donderdag en vrijdagochtendwaren voor het insteken en uithalen. Opzaterdag lagen de bladen in de winkel.De PeperbusIn 1932 kocht de N.D.I. een Vomagrotatieboekdrukpers, waarop hethumoristische bijblad Elk Wat Wils werdgedrukt. In dat blad waren ook de radioprogramma’sopgenomen, je zou het eensoort voorloper van de huidige RTVbladen kunnen noemen.Al snel werd de pers door de drukkers omgedoopt tot “De Peperbus”, afkomstig van het gelijknamigegratis advertentieblad van de Deventer Radio Centrale dat op deze pers werd gedrukt. Eenandere lucratieve bezigheid in die tijd was het drukken van goedkope romannetjes. Voor de prijs van12,5 cent per maand ontving men 2 stuks. De oplage varieerde van 25.000 - 30.000 exemplaren.MargrietVlak voor de Tweede Wereldoorlog werd nog een gratis bijblad toegevoegd, de “Margriet”, speciaalgericht op vrouwen. De Margriet werd gedrukt in 1 kleur diepdruk. De bijlage werd later als zelfstandigblad uitgegeven, het bleek een gouden greep te zijn.Margriet weet raadMargriet blaakt van ijver om u van dienst te zijn.Wat u zoal vragen kunt O, van allerlei..... Margriet weeteen hele boel. En mocht ze het per ongeluk niet weten,dan zal ze overal zoeken en snuffelen tot ze het wel teweten komt..... Hoe poets ik zilver? Hoe verzorg ik mijnazalea? Welk cadeau geef ik aan mijn verloofde? Hoemaak ik slagroom? Hoe dekt men tafel .....? Vraag hetallemaal aan Margriet, die zal wel raad weten!SamenwerkingNaast de successen waren er ook financiële tegenslagen en dit bracht Van de Griendt ertoe contactte zoeken met de gebroeders Teulings, de grondleggers van de Geïllustreerde Pers. Het werd eensamenwerking met grote gevolgen, want de uitgeef activiteiten werden overgedaan aan deGeïllustreerde Pers en de N.D.I. hield zich vanaf die tijd alleen nog bezig met drukken. Eind jaren‘30 had de N.D.I. een kleine honderd mensen in dienst en de vooruitzichten waren goed. Maar deTweede Wereldoorlog bracht daar verandering in.RSD 75 jaar: Een rijk verleden-03

De NDI in oorlogstijdEen moeilijke periode in het rijke verleden van de N.D.I. vormen de oorlogsjaren. Vrijwel aan het beginvan de oorlog wordt het gebouw licht beschadigd. Vanwege het wegvallen van een deel van het gewonewerk, zoals het drukken van periodieken, worden de werktijden aangepast naar 38 en soms 36 uur.Na verloop van tijd zoeken veel N.D.I.’ers hun toevlucht elders of moeten onderduiken, om zo aan eenmogelijke gedwongen tewerkstelling in Duitsland te ontkomen.Met een kleine groep werd geprobeerd het bedrijf zo goed mogelijk draaiend te houden. Op het terreinvan de N.D.I - op de plaats van het oude TD gebouw - was een schuilkelder voor zowel de medewerkersals omwonenden. Van de verschillende tijdschriften werd de één na de ander verboden, als eerste“In Woord en Beeld” in januari 1941 en als laatste de Margriet in april 1943. Zo kwam er geleidelijk eeneinde aan het drukken van tijdschriften.In de oorlogsjaren werd de papier toewijzing geregeld door de Commissie voor Persreorganisatie inDen Haag; alleen met goedkeuring van de Duitse bezetter mocht drukwerk worden gemaakt. De N.D.I.weigerde propaganda te drukken, met als gevolg dat in 1942 geen toestemming meer werd gegevenvoor papier toewijzing aan de N.D.I.Toen ook de Vomag-rotatieboekdrukpers tenslotte door de bezetter werd gevorderd, restte alleen noghet drukken van ansichtkaarten op de vellenpersen, totdat ook daar een verbod op werd gelegd. Dedrukwerkzaamheden kwamen praktisch stil te liggen.Volop werk was er wel voor de zetterij. De Deventer gasfabriek was door de oorlogshandelingen zwaargetroffen en de N.D.I. was als enige drukkerij in Deventer en omstreken in staat om elektrisch lood tezetten. De verzoeken voor zetwerk kwamen onder meer van het Deventer Dagblad en een kleineDeventer drukkerij, Ovimex, waar een deel van het blad “Trouw” werd gedrukt.SpectrumSinds de jaren ‘30 was Piet Van de Griendt eigenaar van een clichébedrijfje onder de naam Spectrum,gevestigd naast de N.D.I. Tijdens de oorlogsjaren werd overgeschakeld op het maken van speelgoed,gemaakt van bezemstelen en decoratie lampjes van verchroomd koper met een stukje gekleurd melkglas.Vanwege de schaarste werd het echter steeds moeilijker om aan elektriciteitssnoer te komen, zater eerst 4 meter snoer aan een lampje, op het laatst was dit nog maar 20 centimeter. Toch waren hetmet name de initiatieven van dit cliché-bedrijfje, die het geld opleverden om het weinige papier dat er tekrijgen was, binnen te halen.Aan het einde van de oorlog waren er nog 13 personeelsleden over. In augustus 1945 werden doorde N.D.I. een paar bulletins gedrukt voor de Canadesetroepen in de omgeving, zoals de Staghound en TheThe Missfire.2 Med R.C.A.Eerste zorg waren papier en grondstoffen, met veelimprovisatie begon de pers weer te lopen, er kwamensteeds meer N.D.I.’ers terug en de eerste drukopdrachtrolde van de pers, het herdenkingsboekje”Deventer Vrij”the MISSFIRE.Unofficial organ of the 2 Med. Regt. R.C.A.With the kind permission of Lt-Col.Alffed Powis.Printed byN.V. NEDERL. DIEPDRUK INRICHTINGDirecteur P. J. v. d. Griendt,Industrieweg 7-9, Deventer.Photographs by:A. Rolloos, Deventer.Staff:Lt. D. K. Schram, EditorSjt. W. H. Willis, Ass,t Ed.Gnr. Cole, J. A.Gnr Green, J. H.Gnr. Morrison, C.Gnr. Kowal, A. E.Gnr. Quinlan, F. A.Gnr. Emlyn, W.Bdr. McClymont, J.RSD 75 jaar: Een rijk verleden-04

Een nieuw tijdperkToen de oorlog voorbij was, bleek de personeelsbezetting van de N.D.I. uit nog maar 13 man tebestaan, maar gelukkig kwamen de overige N.D.I.ers snel weer terug en kon de opbouw beginnen.Er moest veel worden geïmproviseerd door een schrijnend gebrek aan vrijwel alle materialen.Vooral papier was en bleef nog geruime tijd een schaars artikel. Maar toen de algemene situatiezich verbeterde, steeg de omzet van de N.D.I. aanmerkelijk en groeide uit tot een veelvoudvan de cijfers van voor de oorlog. De directie kreeg toestemming om een opslagloods voor papieraan te schaffen en over te gaan tot de aankoop van een personenauto, merk Buick, waarvoor eenuitgave van Hfl. 5.950,-- werd gedaan.Op 1 mei 1948 werd een nieuwe bedrijfsleider aangesteld, de heer M. van der Burgh.Deze aanstelling was naar later bleek een belangrijk besluit voor de N.D.I.Uitbreidings plannenHet eerste probleem waarmee de nieuwbakkenbedrijfsleider werd geconfronteerd was ruimtegebrek.Vanwege de oorlog waren de uitbreidingsplannen opde lange termijn geschoven, maar nu knelde het opalle afdelingen. In de drukkerij stonden twee verouderderotatiediepdruk persen, pers 1 oftewel dePeperbus en pers 2, het Amsterdammertje. Verderstonden er een paar plano vellendiepdrukpersen eneen vellendiepdrukpers.Na enkele maanden van voorbereiden, bestek entekeningen maken, bleek echter dat uitbreiding van hetbestaande gebouw alweer achterhaald was. Want inde inmiddels verstreken maanden was er door de stijgingvan oplagen en uitbreiding van de wekelijkseperiodieken veel werk bijgekomenBovendien, zo vertelde Piet van der Griendt, is diepdrukeen vak dat heel slecht stof en vuil verdraagt entijdens de uitbreiding van de bestaande gebouwenzou het moeilijk worden om stof en vuil uit de werkplaatsenen drukkerij te weren. Zo ontstond het voorstelvoor de bouw van een nieuwe drukkerij, op het terrein achter de bestaande drukkerij.NieuwbouwHet omliggende terrein werd aangekocht enanderhalf jaar later, in november 1951, wasde nieuwbouw klaar. De grootste trots daarbijwas de gloednieuwe Frankenthal diepdrukrotatiepers,de eerste die in Nederland werdgeplaatst na de oorlog.Een pers met zeven drukwerken en tweevouwapparaten. Deze nieuwe pers had eenlengte van 26 meter, was 5 meter hoog en3,5 meter breed. De pers kon eenzijdig volkleur14.000 wentelingen per uur draaien.Aardige anekdote uit de periode is, dat eeneerste rondgang door het nieuwe gebouw dewetenschap opleverde, dat de drukkerij in dietijd een heel eigen idee had over eenluchtverversingsinstallatie: alle deuren tegenelkaar open en de kraag van de jas hoog optegen de tocht!RSD 75 jaar: Een rijk verleden-05

Opening”Deventer mag trots zijn op zo’n moderne drukkerij”; met deze woorden verrichtte de toenmaligeburgermeester van Deventer, Mr.H.W. Bloemers op 6 november 1951 de officiële opening van denieuwe drukkerij.Met het symbolisch in werking stellenvan Pers 3, de nieuwe Frankenthaldiepdruk rotatiepers werd een nieuwtijdperk ingeluid.OrderpakketInmiddels was er in het orderpakket ook het één en ander veranderd. Om economische en praktischeredenen werd besloten de geïllustreerde tijdschriften samen te voegen, waardoor er mindervormcilinders nodig waren. Bovendien stonden de persen minder vaak stil voor het in - en uitbouwenvan de verschillende titels. Nadat de regionale bladen, zoals Eigen Erf en Woord inBeeld in 1949 waren opgegaan in de Week in Beeld werd een paar jaar later besloten de titel omte zetten in Revue. Deze wijziging had bijna een verdubbeling van de oplage tot gevolg. Deoplage van Margriet was in twee jaar tijd tot het dubbele gestegen en ook werden honderdduizendenalbums, mode – en breibladen gedrukt. In twee jaar tijd gingen niet minder dan 76 miljoentijdschriften de deur uit, waarvoor meer dan 12 miljoen kilo papier werd verbruikt.Donald DuckHet jaar 1952 werd wel een heel bijzonder jaar. In Amsterdam,op de redactie van de Margriet, werd een kleintje geboren met denaam Donald Duck. De Nederlandse uitgave viel onder de verantwoordelijkheidvan de Margriet en werd op 31 oktober voor heteerst gepresenteerd. Gedurende 3 weken werden 2,5 miljoenexemplaren gratis verspreid met het gevolg dat “Donald Duck”daarna begon met een oplage van ca. 450.000 exemplaren!De tekeningen werden gemaakt naar het modellenboek van WaltDisney. Aanvankelijk werd de Donald Duck voor de helft in kleuren voor de andere helft in zwart/wit gedrukt. Pers 3 had namelijkmaar 7 drukwerken en wilde men aan de beide zijden van depapierbaan in één gang in volkleur drukken, dan waren 8 drukwerkennodig. Al snel werd dan ook besloten om bij de firmaFrankenthal een nieuwe pers te bestellen, maar nu een pers met2 vouwapparaten en trechters, 8 drukwerken en voorzien vanhechtapparaten. In 1953 wordt Pers 4 in gebruik genomen envanaf die tijd verschijnt de Donald Duck in volkleur.RSD 75 jaar: Een rijk verleden-06

Van ambacht naar industrieDe overgang van een ambachtelijk naar een meer industrieel en constanter drukproces werdmidden jaren vijftig ingezet. Tot die tijd werd er voornamelijk op het gevoel en op het oog (timmermansoog)gewerkt. Iedere vakman, of het nu een fotograaf, retoucheur, etser of drukker was, werkteop zijn eigenmanier.Een drukker haddestijds nog nooitvan het meten vaninkt gehoord(viscositeit) , maarkeek in de inktbakom te zien hoe hetmet de dikte vande inkt zat: “rauwedruk” dan was deinkt te dik, “wolkigedruk“ dan was de inkt te dun. Verder werd er natuurlijk aan de hand van de druk zelf beoordeeld.Het zal duidelijk zijn dat er tussen die visuele beoordelingen nogal wat verschil kon ontstaan.Meten is wetenSinds de opening van het nieuwe gebouw in 1951 was er op alle afdelingen flink geïnvesteerd inhulp - en randapparatuur. Uitgangspunt was dat er binnen alle disciplines op onderdelen meergemeten zou worden om zo naar een beter standaardproces te komen.“Meten is weten” werd een standaardbegrip in alle deeldisciplines. Uiteindelijk moest dit leiden tot degewenste kwaliteitsverbetering. Sinds de ingebruikname van de nieuwe drukkerij, ontwikkelde deN.D.I. zich verder in een dermate hoog tempo, dat voor 1956 al het moment bereikt was dat de uitvoeringvan uitbreidingsplannen niet langer meer kon wachten. De beschikbare werkruimte werdbijna verdubbeld en drie nieuwe diepdrukrotatiepersen werden geïnstalleerd, pers 6, 7 en 8.Maar ook in de brocheerderij, expeditie, zetterij, fotografie en montage kwam nieuwe apparatuur.E.R.A.In de vijftiger jaren hield men zich al intensief bezig met het Europese denken.De directeuren van de Europese diepdrukbedrijven verenigden zich in degroep Club International Heliogravure (C.I.H.) die regelmatig ergens in Europabijeen kwam om informatie over de ontwikkelingen in het vakgebied uit tewisselen. Overigens ging de C.I.H. in 1956 over in de European RotogravureAssociation, de E.R.A., die in de grafische wereld vooral bekendheid kreegdoor de E.R.A. Award, een prijs die ook nu nog jaarlijks wordt uitgereikt.PersoneelOm een beeld te geven van de opbouw van de personeelsbezetting vanaf deoprichting in 1931 tot 1960 zetten we hieronder de getallen op een rij.Jaartal Aantal medewerkers1931 ................................27 1951 ................................1351940 ................................94 1955 ................................2001945 ................................13 1960 ................................391Per afdeling zag de verdeling er in 1960 als volgt uit:Directie en administratie:..........15 Zetterij/boekbinderij...........24 Fotografie..............27Retouche...................................29 Montage.............................14 Kopie/Etserij..........10Galvano/Slijperij .........................6 Drukkerij...........................141 Brocheerderij.........43Expeditie/Chauffeurs................38 TD/Algemene Dienst.........40 Inktfabriek................4RSD 75 jaar: Een rijk verleden-07

VNUIn 1964 gaat de N.D.I. deel uitmaken van de VNU. Dit concern was ontstaan uit een fusie tussende Geïllustreerde Pers en de Spaarnestad. Binnen de VNU zaten meerdere diepdrukkerijen en omde efficiency te verbeteren werden drukorders onderling uitgewisseld. Het ging hierbij voornamelijkom de damesbladen, die hetzelfde formaat hadden van schoongesneden 26,2 x 20 centimeter.Zo kwamen de Libelle, de EVA (later de VIVA) en de Beatrijs naar Deventer en gingen de Revue,het maandblad Avenue en de jeugbladen Donald Duck en Pep weg uit Deventer.OpleidingenDoor het steeds verder groeiende orderpakket en de toenemende drukcapaciteit (er kwamensteeds meer drukpersen bij) ontstond er een tekort aan drukkers. Omdat de praktische opleidingvoor rotatiediepdrukkers niet op school gerealiseerd kon worden, werd voorgesteld om internhulpdrukkers op te leiden. Zo ontstond het idee om een opleidingsmedewerker aan te stellen, diesamen met de afdelingschefs, voorlieden en praktijkopleiderseen doordacht plan kon opzetten met betere en meer gerichtelesprogramma's. Op die manier kon zowel de theoretischeondersteuning als om -en bijscholing worden gestimuleerd.Gerrit Pleiter, begonnen als leerling op de afdeling fotomontage,wordt via stage in het gehele bedrijf en veel studie,benoemd tot Hoofd opleidingen. In latere jaren wordt hij opde bedrijfsschool - in een voormalig woonhuis op de hoekMr. H.F. De Boerlaan-Hunneperkade - geassisteerd dooronder andere Jan v.d. Berg.InktfabriekMidden jaren vijftig werd op bescheiden schaal een inktfabriekingericht waar zwarte inkt werd gefabriceerd, die totstand kwam in een grote kogelmolen. Zelf inkten maken, diemoesten voldoen aan de diepdruktechniek was een moeilijkproces. Dat ontwikkelde zich echter zo positief dat in 1961 een nieuwe installatie werd aangeschaft,die sneller werkte, schoner was enwaarvoor minder personeel nodig was.Men was al zover dat blauwe inkt en mengwit(versnit) gemaakt kon worden. In die periodebegonnen ook de eerste onderhandelingen metinktleverancier Siegwerk, die tot zodanig lageprijzen leidden, dat eigen aanmaak van kleurinktenin massa niet rendabel was. Men bleefnog wel op bescheiden schaal zelf inkt makenen wel zo'n 2,5 miljoen kilo per jaar, maar deplannen om een grootste eigen inktfabriek op tezetten, waren voorgoed van de baan.RSD 75 jaar: Een rijk verleden-08

NaamsveranderingDe overgang van een ambachtelijke naar een industriële aanpak heeft ook zijn weerslag opde naam N.D.I. Hoewel de afkorting niet wijzigt,staat de laatste letter vanaf midden jarenzestig niet meer voor Inrichting, maar voorIndustrie, we spreken vanaf die tijd over deNederlandsche Diepdruk Industrie.Sober jubileum 40 jaar N.D.IDe herdenking van het 40 -jarig bestaan in 1971 wordt overschaduwd door de slechte jaarcijfers,die gepresenteerd worden door de V.N.U. Een uitbundige viering van het jubileum is dus niet opzijn plaats. De omvang van de damesbladen blijft ver achter, onder meer door een forse verminderingvan advertenties.Afscheid van een mannenbolwerkIn 1972 treden, na 42 jaar mannenbolwerk, twee vrouwen in dienst bij de N.D.I. in de functie vanreceptioniste. Zij blijven niet lang de enige vrouwen in het bedrijf, want nu de eerste stap eenmaalis gezet, worden op verschillende afdelingen vrouwen aangenomen, voornamelijk secretaresses,zoals op de afdeling Personeelszaken.In het verlengde hiervan vindt in augustus 1979 nog een belangrijke gebeurtenis plaats:de werving van vrouwen voor een productie-afdeling; de binderij krijgt de primeur!ReproDe ontwikkelingen in de Repro volgden elkaar in snel tempo op. Zo werd in de jaren zestig eeneerste scanner, de Scantronic geïnstalleerd in een donkere kamer van de fotografie, die zich in dekelder van gebouw ‘61 bevond. De fotografen hadden zich de nieuwe technieken nauwelijks eigengemaakt toen ze de beschikking kregen over scanners van de nieuwe generatie, eerst de Diascan,gevolgd door de Crosfield Magnascan. Deze laatste kon vergroten en/of verkleinen naar hetgewenste formaat. De bewering dat de N.D.I. altijd heeftopengestaan voor nieuwe technische ontwikkelingen wordtgestaafd als blijkt dat het bedrijf wordt aangewezen omproeven te nemen met Toppan. Dit is een Japans procédédat het mogelijk maakt de doortekening en de fijnheid vanoffset in de reproductie te combineren met de rijkdom aankleur en kracht van diepdruk. Later zal men dit procédé T.H.noemen. Viva is het eerste blad waarin deze nieuwe ontwikkelingwordt toegepast, Story volgt.Damesbladen worden vrouwenbladen en......de eerste “Story”Waren Margriet en Libelle voorheen bladen, die de vermoeide huisvrouw na haar dagtaak lietenvluchten in de romantiek, in de jaren zeventig wordt deverandering van damesbladen naar “vrouwenvakbladen”ingezet. Wat echter in Margriet en Libelle was weggevallenmoest in een nieuw blad worden teruggebracht.Een blad met verhalen over bekende personen,een bladzonder geweld, sex, mode en grote problemen. In 1974verscheen de eerste “Story” in een oplage van ca. 250.000exemplaren. Met recht werd een “gat in de markt” gevuld;vrijwel direct volgde een verdubbeling van de oplage en inde daarop volgende periode werd de stijgende lijn voortgezet.Deongekende groei van dit nieuwe blad had echtergeen invloed op de oplage's van Margriet en Libelle, in1977 bereikte Libelle voor het eerst in haar bestaan eenoplage van 700.000 exemplaren!RSD 75 jaar: Een rijk verleden-09

Lood wordt romantiek, het einde van een tijdperkDe stormachtige technische ontwikkelingen in degrafische industrie leggen in de jaren zeventig eengrote druk op het bedrijf en al zijn medewerkers. Datis in 1975 goed voelbaar in de zetterij. Machinezetteris van oudsher een ambachtelijk beroep met toch welenig aanzien. Een nieuwe techniek, het fotozetten,maak het beroep van zetter overbodig.De zetterij begon in 1931, het zetwerk gebeurde indie tijd alleen handmatig.Een kleine 10 jaar later stonden er vier zetmachines,waarbij het lood electrisch gesmolten kon worden. Ineen eerdere aflevering is al ter sprake gekomen watde zetterij met zijn beperkte middelen in de oorlogheeft gedaan voor de illegaliteit in Deventer en na deoorlog voor het Deventer Dagblad en anderedrukkerijen in de omgeving.Toen de nieuwbouw in 1951 klaar was, werd dezetterij ondergebracht op de plaats waar nu de TDgehuisvest is. Handmatig zetwerk werd nog welgedaan, maar de zetmachines, inmiddels zesexemplaren, namen steeds meer het werk over.In 1975 was de techniek zover ontwikkeld dat alletekst op film werd aangeleverd, dit betekende heteinde voor de zetterij van de N.D.I.Nog staan ze op hun plaatsenzes op een rijhet zijn net melaatsenniemand is er bijHet loodzetsel moest wijkenvoor de foto-techniekdeze gaat nu met de eer strijkenen het lood wordt romantiekVele jaren spuugden zij( zoals dat heet in vakbargoens )regel na regel op het galeinu is het gebeurd; nu is het sloesIn jouw hart zat heet metaalte heet om aan te pakkenvoor jou was dat het helemaalom er regels van te bakkenGrote, kleine, dikke en dunnewas steeds jouw productnu sta je stil met je kunneweer is het de techniek geluktWeer een ambacht naar de knoppenweer een offer aan de techniekweer een vakman die het niet kan verkroppenweer een stuk bij de romantiekNog steeds staan zij daar op een rijvaak in het halfdonkerde machines van de zetterijhet is helaas uit met hun geflonkerEens zal de dag aanbreken, dat ze verdwijnenDaar gaan ze dan, stuk voor stukDe zetter zal hierom niet kwijnenHij werkt reeds elders; hij is drukH.J. Huisman, machinezetterWist u dat....... Omstreeks 1950 de Ontspanningsvereniging N.D.I. werdopgericht en dat vrijwel vanaf het begin rond Pasen voor dekinderen een eierzoekwedstrijd werd georganiseerd In 1955 een eigen vrijwillige bedrijfsbrandweer werd opgerichten in 1959 het brandweerhuisje (zie foto) werd gebouwd, eenopbergplaats voor de brandweerspullen In november 1966 de eerste Ondernemingsraad van de N.D.I. werd geïnstalleerd, met als voorzitteradjunct-directeur Knüppe. In maart 1968 het Sociaal Fonds werd opgericht In 1973 het eerste personeelsblad van de N.D.I verscheen onder de naam “De Cilinder”.RSD 75 jaar: Een rijk verleden-10

Slopen en bouwenEen positieve ontwikkeling op de repro-afdeling was dat het aantal te produceren cilinders sinds 1964met 50% was gestegen. Het gevolg was echter dat de repro ruimtes in de kelder vol waren. Een andereafdeling, de fotografie, had geen last van ruimtegebrek maar wel van de drukkerij.De oorzaak was dat de fotografie deelsonder de drukkerij in gebouw ‘56 lag. Tweepersen, Pers 15 en Pers 16 bezorgden veelgeluidsoverlast en veroorzaakten hinderlijketrillingen voor de electronische apparatuur.Ook de luchtbehandeling in die ruimtes waszeer slecht.Het werd tijd om nieuwe huisvesting voor derepro te zoeken. In de zomer van 1978werd gestart met de sloop van het historischegebouw ‘31, een bedrijfsmonumentwaar de geschiedenis van de N.D.I. begon.Op 1 juni 1979 werd de eerste paal geslagenvoor de nieuwbouw, in 1981 werdhet nieuwe Reprogebouw in gebruikgenomen. Dat de verhuizing van debedompte kelders naar het nieuwegebouw een groteverbetering was voor de medewerkers,bleek uit de woorden van een fotograafna enige dagen werken in de nieuweafdeling: “ik heb voor het eerst tijdensmijn werk op de fotografie de zon opzien komen”.Jubileum: 50 jaar N.D.I.In 1981 bestond de Nederlandse Diepdruk Industrie B.V. 50 jaar,het jubileumfeest werd gecombineerd met de opening van hetnieuwe reprogebouw. Bij een feest hoort een kado en hetwerd een heel bijzonder kado. De Stichting Personeelsfondsen de bouwers van het reprogebouw boden een nieuw eneigentijds N.D.I.-logo aan.Wist u dat....... In 1974 het personeelsrestaurant in gebruik is genomen Voor veel collega’s het jaar 1979 iets extra’s had. Per 1 augustus werd de regelingvervroegd uittreden (VUT) van kracht voor 63- en 64- jarigen; dit betekende dat ongeveer11 collega's van een vervroegd pensioen konden gaan genieten. In de jaren ‘70 een tweetal nieuwe persen in productie gingen.In 1974 was dat pers 16, een Frankenthal pers met 10 drukunits en twee vouwapparaten.Deze pers werd in later stadium gebruikt voor proeven met waterinkt.In 1979 volgde pers 17, ook een Frankenthal pers maar voorzien van 8 drukunits.Beide persen hadden een baanbreedte van 1600 mm.RSD 75 jaar: Een rijk verleden-11

Zorg voor het milieuDe NDI is een van de koplopers op het gebied van milieuzorg binnen de diepdrukindustrie.Sinds de jaren ‘70 werkt men actief aan vermindering van de belasting van het milieu. In 1973 werd deafvalstroom van onder andere zware metalen zo groot, dat de NDI een gesprek aanging met deGemeente Deventer en het Zuiveringschap West Overijssel, waar het idee geopperd werd om eeneigen waterzuiveringsinstallatie aan te leggen. De O.N.O.-installatie, de letters staan voor ontgiften,neutraliseren en ontwateren, werd in 1977 inRoto Smeets DeventermilieuISO -14001gebruik genomen. Het water kon na dit procesgeloosd worden op de gemeentelijke zuiveringsinstallatie.In latere jaren werd een eigenmilieuzorgsysteem opgezet, het gebruik vanchemische stoffen werd teruggedrongen, de uitstootvan tolueen werd verminderd en men gingzelf diepdrukinkt op waterbasisontwikkelen.Uiteindelijk werd een milieu - zorgsysteemontwikkeld dat aan de ISO-normen voldeed.Dit leverde het fel-begeerde milieucertificaatISO -14001 op.Electro mechanisch graverenAl een aantal jaren werd er rekening mee gehouden datvroeg of laat het etsen van cilinders overbodig zou worden.In 1985 werd het oude procédé historie. Het etsen, waarmeede koperdiepdruk ooit begon, werd evenals het pigmentpapieren het afdekken van cilinders met zwarte afdeklak verledentijd. Wat ook verdween was het etsen met een kwast ijzerchloride,later gevolgd door de automatische etsmachine.In plaats van dit alles kwam de harde graveerbeitel.De gegevens van de te graveren pagina's kwamen tot standvia het aftasten van Opalen, een duplicaat van een litho.Deze werden gemonteerd door de macro-montage en opopaal belicht door de graveerafdeling.Wist u dat....... Bij de slagzinwedstrijd in 1982 met onder andere de volgendeslagzinnen een prijs werd gewonnen:- ”Verbeter de kwaliteit, begin bij jezelf”- ”Loopt men voorop in kwaliteit, dan is klantenbehoud een feit”- ”Goed van kleur en passen, is de klant verrassen” In 1984 de commissie vakantiebevordering in het leven werdgeroepen, die tot taak had een aantal vakantie bungalows tehuren in het hoogseizoen, welke met korting aan hetNDI personeel werden doorverhuurd.RSD 75 jaar: Een rijk verleden-12

De NabewerkingNieuwbouwIn 1987 werden plannen ontwikkeld voor het bouwen van een nieuwe nabewerkingshal. Een werkgroepging aan de slag en onderzocht verschillende aspecten zoals logistieke structuur en investeringin nieuwe apparatuur die tot kostprijsverlagingzou moeten leiden. Uiteindelijk volgde het advies omhet depot van de Shell, de toenmalige buren van deN.D.I. aan de Industrieweg, aan te kopen. Dezelocatie bood mogelijkheden om een nieuwe nabewerkingshalte bouwen die tweemaal zo groot zoukunnen worden als de bestaande ruimte en tegelijkertijdde tussenopslag en expeditie uit te breiden. Inapril 1988 werd de grond aangekocht en kon, na eenkostbare grondsanering, worden gestart met de bouw.TechniekMaar hoe zou de Nabewerking er technisch eigenlijk uit gaan zien. Daarvoor moeten wij terug naarde drukkerij, waar in 1989 een investeringsaanvraag werd gedaan om over te gaan van pilestackersnaar het allernieuwste systeem, namelijk de printol. Het principe van dat systeem was eigenlijkheel eenvoudig en kwam erop neer dat de kernstroom, die uit de persen liep, werd opgerold en aande brocheerlijn vervolgens weer afgerold.BijscholenNieuwe verzamelhechters, afrolunits voor bestaandeverzamelhechters, transformatie units voor piles enbundels, rollenstandaards en palletisers; een greep uitde nieuwe apparatuur in de Nabewerking. Een logischgevolg van deze technische ontwikkelingen en desteeds hogere kwaliteitseisen aan drukwerk was, datde medewerkers moesten worden bijgeschoold. Naasteen cursus grafisch technicus, werd een praktijkopleiding gestart voor het werken met de nieuwe301 verzamelhechters en het printrolsysteem. De Technische Dienst zorgde voor de interne begeleiding.Bij de opzet van de nieuwe Nabewerking werd gekozen voor een vaste machinebezetting, erwerden 4 machinevoerders benoemd en een OTL (Operationeel Team Leider).In 1991 werd de volautomatische verzamelhechter, het nieuwste type 301 in gebruik gesteld, deeerste van de drie binnen brocheerlijn 16. Volautomatisch in één gang verzamelen, meehechtenvan inserts, plakken van antwoordkaarten en sachets,schoon snijden van de katernen, bundelen en automatischpalletiseren. Met deze nieuwe brocheerlijnen kondenaanzienlijk meer exemplaren (18.000) per uurworden verwerkt. Na de opening van de Nabewerkingshalwerd opnieuw geïnvesteerd, deze keer in deFerag insteektrommel, waarbij het mogelijk was om,met een snelheid van ca. 40.000 exemplaren per uur,het katern te snijden en te voorzien van losse inserts,zonder dat hier mensenhanden aan te pas kwamen.Wist u dat....... In 1985 het plan ontstond een tafeltennisvereniging op te richten binnen de N.D.I.? Er kon wordengespeeld in het bedrijfsrestaurant, afhankelijk van de animo 1 a 2 x per week (uiteraard buiten werktijd)De initiatiefnemers zijn geen onbekenden voor RSD: Kamal Charrat en Erik Martens. Dat de medewerkers van de brocheerderij in 1987 even bang waren dat ze het stratenplan vanNederland uit hun hoofd moesten leren? De oorzaak hiervan lag in een nieuwe order van de VNU.Het ging om het blad PRIMO, dat in de brocheerderij moest worden voorzien van naam en adres vande abonnee. Daarbij moesten de tijdschriften ook nog worden gemaakt in de volgorde zoals debezorger zijn ronde ging lopen. De computer bracht gelukkig uitkomst!RSD 75 jaar: Een rijk verleden-13

VADAIn 1985 werd door de directie van VADA Wageningen, een onderdeel van het Kluwer concernbekend gemaakt dat de drukkerij gesloten zou worden, vanwege overcapaciteit op de diepdrukmarkt.Men wilde de drukpersen overdragen aan de VNU. Uiteindelijk werd een accoord bereikt,namelijk dat de persen naar Deventer zouden gaan en dat de Vara gids ook in Deventer zouworden gedrukt. Achttien medewerkers van VADA Wageningen verhuisden mee en gingen in1986 bij de N.D.I. aan de slag.TransportNu de Nabewerking grotendeels was vernieuwd, werd ook voor de interne transportgroep vooreen geheel andere opzet gekozen. Tot nu toe waren de transporteurs verdeeld over de afdelingen,zoals transport van vrachtwagen naar rollendrager, transport in drukkerij en nabewerking entransport voor het laden van vrachtwagens. In de nieuwe opzet werd dit alles samengevoegd ineen transportgroep, onder verantwoordelijkheidvan een transportmanager. Om de onderlinge uitwisselbaarheidbij ziekte en tijdens vakanties tebevorderen, kregen alle transportmedewerkersde mogelijkheid een cursus tot allround heftruckchauffeurte volgen via de EVO(Eigen vervoersorganisatie).Vanuit de expeditie wordt vanaf begin jaren ’90een eindeloze stroom drukwerk in de trailersgeladen. Veel drukwerkvindt zijn weg naar deinterne verzendafdeling Rotopack. In deze afdeling, gevestigd op debegane grond van het nieuwe Repro-gebouw, kunnen de bladengeseald worden (in folie verpakt) of men kan ze couverteren(in enveloppen verpakken). Verder kunnen daar veelsoortigehandmatige verpakkingswerkzaamheden worden verricht(fullfilment). Deze gevarieerde stroom drukwerk wordtvervolgens binnen een strak tijdschema dagelijks verzonden.Roto Smeets De BoerIn 1993 werd bekend dat de V.N.U. zich wilde concentreren ophet uitgeven. Dit voornemen leidde er toe dat in april 1993 de overnamevan de Grafische Industrie door De Boer Boekhoven Boschbekend werd gemaakt.Met deze overname was een nieuwe combinatie ontstaan onderde naam Roto Smeets De Boer.Wist u dat....... Bij de verkoop van N.D.I. aan Koninklijke De Boer Boekhoven een taartwerd bezorgd met de tekst ”Welkom collega’s, Roto Smeets De Boer”.Het creatieve antwoord van de NDI op deze ludieke actie van onze kersversecollega's volgde al gauw: enkele dagen later werden 6 dozenDeventer bijtjeskoek naar Hilversum gestuurd met de kreet:”Roto Smeets en De Boer, wij Bijtjes kunnen Europa zeker aan”. Na een periode van 55 jaar er een einde kwam aan de hechte en langdurigesamenwerking tussen de Stichting Elisabethbode en de N.D.I.Tijdens een ontvangst bij de NDI werd stilgestaan bij dit afscheid enwerden herinneringen opgehaald. Op dezelfde tijd zou de Elisabethbodeeen vliegtuigje met een tekst boven de NDI laten cirkelen. Vanwege demist kon dan pas later op de dag doorgaan, de enige keer in 55 jaar datde Elisabethbode door overmacht te laat was.RSD 75 jaar: Een rijk verleden-14

Spannende tijdenTijdens eerdere onderzoeken door de VADA Wageningen was gebleken dat er teveel diepdrukcapaciteitzou ontstaan. Dit schrikbeeld begon in de jaren ’90 realiteit te worden. Reden voor de Raadvan Bestuur om in januari 1991 het bureau Mc Kinsey opdracht te geven om de toekomst van deGrafische Industrie te onderzoeken. Voor directie en personeel van de drie diepdrukbedrijvenvolgde een spannende en moeilijke tijd. Eind mei 1991, na 4 maanden van onzekerheid, was hetdan zover. Het personeel in Etten, Haarlem en Deventer werd op de hoogte gebracht van hetbesluit om de Nederlandse Rotogravure Maatschappij in Haarlem uiterlijk 1995 voorgoed te sluiten.Grote verslagenheid in Haarlem, opluchting in Etten en Deventer.Nieuwbouw 1993In 1993 werd de eerste paal geslagen voor de bouw van een nieuwe bedrijfshal aan deBergenvaardersstraat, een gebouw waar de functies aan de buitenkant op een symbolische wijzetot uitdrukking kwamen. Het gebouw had een totale vloeroppervlakte van 11.000 m 2 en eeninhoud van 96.000 m 2 . Met een gevellengte van 125 meter en een hoogte van 25 meter werdhet een prachtig en imposant gebouw, dat al vanaf de snelweg zichtbaar was. Voor de ruimtebepalingwas uitgegaan van zogenaamde etagebouw, waarbij de drukwerken en het vouwapparaatvan de nieuwe persen op 7 meter hoogte werden geplaatst, de uitleg voor printrollen opnormaal peil en de rollendragers met het nieuwe papiermagazijn op straatniveau.Structuurplan 2000Om de deelactvitieiten goed op elkaar aan te laten sluiten, werd het structuurplan 2000 opgestart.Een deelprojet (het persenplan) was het onderzoek naar nieuwe brede rotatiediepdrukpersen en dedaarbij behorende randapparatuur. Gekozen werd voor een Cerutti pers uit Italie, Pers 20, met eenbaanbreedte van 3.08 mtr. Deze pers bestond uit acht drukwerken,1 rollendrager en een bovenbouw met eendubbel breed vouwapparaat en vele uitlegmogelijkheden.In juni 1994 werd Pers 20 in bedrijf genomen, twee jaar laterwerd Pers 21 aan het machinepark toegevoegd.Van N.D.I. naar Roto Smeets DeventerOp 1 juli 1997 veranderde de Nederlandse Diepdruk Industrievan naam en werd nu officieel”Roto Smeets Deventer.”Wist u dat....... Op het dak van de nieuwbouw het logo RSDB concern werd geplaatst. Met eendwarsdoorsnede van 4,5 meter, verlicht met ca. 48 neonbuizen, draait het logovijfmaal per minuut rond. Dit opvallende herkenningspunt, waarvan de top 32 meterboven het maaiveld uitkomt, wijst vanuit de wijde omtrek de weg naar deNDI Deventer. De NDI in 1996 drie European Gravure Awards ontving?- voor de Gamma 23, in de categorie ‘hoog kwalitatief werk gebrocheerd’,- voor Leclerc Bijoux 95/96 in de ‘catalogi’- voor Bilka 8, in de categorie ‘krantachtigen ongebrocheerd’.RSD 75 jaar: Een rijk verleden-15

Brede persen, van project 2001 tot project Pers 23PapiermagazijnIn het voorjaar van 2000 werd begonnen met de bouw van het nieuwe papiermagazijn, met een vrijebinnenhoogte van 8 meter, waar de 3.68 meter papierrollen twee hoog opgestapeld kunnen worden.De opslagcapaciteit (700 rolposities) werd met 70% vergroot t.o.v. het vorige papiermagazijn.DrukkerijhalIn januari 2001 werd de eerste paal voor de drukkerijhal geboord. Eind septembervan dat jaar werd het dak waterdicht gemaakt en kon worden begonnen met dewerkzaamheden binnen het gebouw. In het dak zijn twee grote luiken aangebracht,één boven de perstafel van Pers 22 en één boven de toekomstige Pers 23.Hierdoor werden in december 2001 de eerste drukwerken van Pers 22 naar binnengehesen.CilinderbewerkingParallel aan de bouw van de drukkerijhal werd de cilinderbewerking aangepast. De keuze voor een3.68 pers betekende dat de baden en machines deels moesten worden vernieuwd en deels verplaatst.Ook moest de logistiek van cilindertransport en -opslag aangepast en uitgebreid worden.NabewerkingDoor de volume-uitbreiding ontstonden huisvestingsproblemen in de Nabewerking. Met de aankoopvan gebouw 2002 (het vroegere Zedekpand) werd plaatsgemaakt voor twee navouwlijnen en drierotatiesnijders, gevolgd door een tweede insteektrommel.Mei 2006Met de ingebruikname plaats van Pers 23, de tweede pers met een baanbreedte van 3.68 meter,groeit de capaciteit naar 165 kton papier per jaar. Roto Smeets Deventer zet hiermee weer eenbelangrijke stap om de uitdagingen van de toekomst aan te gaan.Gebouw 1931Volgorde foto’s:Voorzijde NuCilinder preparatieVERLEDENWORDTHEDENWORDTTOEKOMSTGraveerafdeling + GraveerkoppenPers 1 Pers 22Met de afleveringen van RSD 75 jaar‘Een rijk verleden’ is de geschiedenis vanRoto Smeets Deventer in vogelvlucht in beeld gebracht.Zonder verleden geen jubileum, de viering van het75-jarig jubileum is onlosmakelijk verbonden met deKaternen handmatig instekengeschiedenis van het bedrijf.Wij sluiten deze serie af met een mixvan oude en nieuwe beelden,van verleden naar hedennaar toekomst.VerzamelhechttrommelPapier lossenNieuwe papiermagazijnbron: Historische Archief