Activiteitenverslag 2007 van het FAVV

activiteitenverslag 2007

Verantwoordelijke uitgeverGil Houins, Gedelegeerd BestuurderFederaal Agentschap voor de Veiligheid van de VoedselketenAC Kruidtuin - Food Safety CenterKruidtuinlaan 55 - 1000 BrusselEindredactieYasmine Ghafir - Paul CoosemansVormgevingCommunicatiedienstGert Van Kerckhove - Jan GermonpréDrukCartimVertalingVertaaldienst FAVVWettelijk depot: BD 54.194© FAVV — augustus 2008Tekstovername toegestaan mits bronvermeldingGedrukt op papier dat voldoet aan het Europees ecolabelpdf-versie beschikbaar op www.favv.beDit activiteitenverslag is ook beschikbaar in het Frans

Beste lezer,In dit activiteitenverslag maakt het Voedselagentschap naar jaarlijkse gewoonte de balans op vanhaar activiteiten en vaststellingen in verband met de veiligheid van de voedselketen. Ik stel totmijn grote voldoening vast dat hiernaar opnieuw met grote belangstelling wordt uitgekeken doortal van partners van het Agentschap. Niet in het minst zijn er de talrijke parlementaire vragen dieelk jaar opnieuw naar aanleiding van het verschijnen, worden gesteld. Dit toont duidelijk aan datde politieke vertegenwoordigers de problematiek van de voedselveiligheid op de voet blijven volgen.Ook de economische sectoren zijn opnieuw bijzonder geïnteresseerd naar de vaststellingenen de evoluties binnen hun eigen sector. Tenslotte –en niet in het minst- volgen ook de verbruikersorganisatiesmet kritische aandacht de evolutie van de kwaliteit van ons dagelijks voedsel.En uiteraard zijn er de media die ons werkterrein mee hoog op de agenda van de publieke opiniehouden.In dit activiteitenverslag brengen wij een ruim overzicht van onze activiteiten en van de resultatenvan onze controles. De opeenvolgende activiteitenverslagen sedert 2002, jaar dat het FAVVoperationeel werd, laten stilaan toe trends aan te duiden. Het stemt mij hoopvol dat deze trendszonder meer positief zijn. Dit geldt niet alleen op het vlak van de veiligheid en de kwaliteit van deproducten die wij controleren, maar ook op het vlak van de inspanningen door de bedrijfssectoren;getuige het behoorlijk aantal autocontrolegidsen die werden ontwikkeld.Niettemin blijft op dit vlak nog een hele weg te gaan, in het bijzonder voor de kleinere bedrijven.Vandaar dat wij vanaf dit jaar starten met een voorlichtingscel voor deze bedrijven die vaak geenlid zijn van een beroepsorganisatie en dus minder goed geïnformeerd. Voor hen zullen wij in eenstevige begeleiding voorzien die hen moet helpen met eenvoudige procedures of ingrepen tevoldoen aan de wettelijke voorschriften.2007 was duidelijk een jaar waarin het FAVV gegroeid is op professioneel vlak. Niet alleen hebbenwij de wetenschappelijke risico-evaluatie en de hieruit voortvloeiende planning van onzecontroles kunnen verbeteren. Ook de kwaliteit van onze databanken is er sterk op vooruitgegaan.De systematische registratie van alle operatoren is noodzakelijk om de controles efficiënten doeltreffend te kunnen uitvoeren maar is op termijn ook essentieel voor het beperken van deadministratieve lasten.Het is onze duidelijke ambitie om deze permanente groeicurve inzake professionalisme in eengeest van transparantie en overleg in de toekomst te blijven verder zetten.Veel leesplezier!Gil HouinsGedelegeerd bestuurder

1. De organisatie2. Horizontale activiteiten3. Van programmatie naar inspectie4. Controleactiviteiten5. Fraudebestrijding6. Crisispreventie en crisisbeheer7. Activiteiten van de laboratoria

De organisatie 151. Organisatie 161.1. Controlebeleid 171.2. Controle 171.3. Laboratoria 171.4. Algemene diensten 171.5. De diensten van de Gedelegeerd Bestuurder 172. Personeel 202.1. Effectieven 202.2.1. Gecertificeerde opleidingen 222.2.2. Technische opleidingen 222.3. Debohra 233. Financiering van het Agentschap 243.1. Financieringssysteem 243.1.1. Heffingen 243.1.2. Retributies 243.2. Begroting 253.2.1. Inkomsten 253.2.2. Uitgaven 26Horizontale activiteiten 291. Meldpunt voor de consument 302. Communicatie 322.1. Contacten met de pers en persberichten 332.2. Conferenties 332.3. Publicaties 332.4. Beurzen en manifestaties 342.5. www.favv.be 342.6. Bederf je zomer niet ! 353. Internationale zaken 363.1. Internationale uitstraling 363.2. Handel met derde landen 383.3. Inspecties en audits door Europese en internationale organismen 403.3.1. Missies van de Europese Commissie 403.3.2. Missies van derde landen 413.4. Deelname aan internationale organisaties 433.4.1. Codex Alimentarius 433.4.2. World Organization for Animal Health (OIE) 433.4.3. World Health Organization (WHO) 43

4. Raadgevend comité 444.1. Algemene werkzaamheden 445. Autocontrolesystemen en sectorgidsen 476. Ombudsdienst 506.1. Klachten over de werking van het FAVV 516.2. Vragen om informatie 526.3. Niet FAVV klachten 526.4. Andere 527. Wetenschappelijk comité 537.1. Wetenschappelijke adviezen 547.1.1. Blootstelling aan residuen van bestrijdingsmiddelen 547.1.2. Opkomende mycotoxinen 547.2. Valorisatie van de werkzaamheden van het wetenschappelijk comité 558. Interne audit 568.1. Oprichting van het auditcomité 568.2. Audits in 2007 569. Kwaliteit 58Van programmatie naar inspectie 611. Programmatie van de controles 632. Planning van de controles 643. Gecoördineerde inspecties in slachthuizen 653.1. Evaluaties van de PCE’s 653.2. Gecoördineerde inspecties in slachthuizen 653.3. Beheer dierenartsen met opdracht 654. Uitvoering van de controles 664.1. Checklists 674.2. Gerealiseerde controles in 2007 685. Inrichtingen in de voedselketen 705.1. Erkenning, toelating, registratie 705.2. Slachthuizen en uitsnijderijen 715.2.1. Als landbouwhuisdier gehouden hoefdieren 725.2.2. Pluimvee, konijnen, wild 726. Veebeslagen 73

Controleactiviteiten 751. Inspecties 761.1. Plantaardige productie 761.1.1. Fytosanitaire inspecties 761.1.2. Meststoffen, bodemverbeteraars, teeltsubstraten en zuiveringsslib 761.1.3. Bestrijdingsmiddelen voor landbouwkundig gebruik 771.1.4 Primaire plantaardige productie 781.2. Diervoeders 791.3. Dierlijke productie 791.3.1. Levende dieren 791.3.2. Vlees 821.3.3. Melk 891.3.4. Eieren en eiproducten 911.3.5. Visserijproducten 921.4. Diverse producten 931.4.1 Verwerking 931.4.2. Distributie, handel, horeca, gemeenschapskeukens 941.5. Dierlijke bijproducten 962. Ziektes 972.1. Plantenziektes 972.1.1. Bacterievuur 982.1.2. Phytophthora ramorum 982.1.3. Harskanker bij den 992.1.4. Palmsnuitkever 992.1.5. Meloidogyne chitwoodi 992.1.6. Ringrot 992.2. Dierziekten 1002.2.1. BSE 1012.2.2. OSE 1012.2.3. Brucellose 1012.2.4. Tuberculose 1022.2.5. Leucose 1022.2.6. Ziekte van Aujeszky 1022.2.7. Trichinose 1032.2.8. Cysticercose 1032.2.9. Hondsdolheid 1042.2.10. Visziekten 1042.2.11. Bijenziekten 1042.3. Voedseltoxi-infecties 1043. Controle van de producten 1063.1. Kwaliteit 1063.1.1. Meststoffen, bodemverbeteraars, teeltsubstraten en zuiveringsslib 1063.1.2. Bestrijdingsmiddelen voor landbouwkundig gebruik 1073.1.3. Diervoeders 108

De organisatie 115

1. OrganisatieHet FAVV is opgebouwd rond 4 besturen: controlebeleid,controle, laboratoria en algemene diensten. Een aantaldiensten zijn rechtstreeks onder de verantwoordelijkheidvan de gedelegeerd bestuurder geplaatst. De structuurvan het FAVV wordt voorgesteld op blz 18.KB van 20 december 2007 betreffende de organisatie en de werking van het FAVV16Het KB van 16 mei 2001 betreffende deorganisatie en de werking van het FAVVbepaalde de krachtlijnen voor de integratievan de diensten van oorsprong in de nieuwestructuur zoals deze was uitgetekend in hetbusinessplan van de eerste gedelegeerdbestuurder van het FAVV.In de loop van de jaren zijn een aantalstructuren in die mate geëvolueerd dateen grondige aanpassing van het KB aande realiteit noodzakelijk was geworden, ditzonder evenwel aan de grote lijnen zoalsbepaald in het oorspronkelijke KB te raken.De 4 besturen elk met hun kernopdrachtenen de coördinerende rol van de gedelegeerdbestuurder blijven behouden evenals hetinitiatiefrecht van deze laatste om rechtstreeksonder zijn bevoegdheid een aantal nietpermanenteeenheden op te richten en aante sturen.De wijzigingen in het KB van 20 december2007 betreffen vooral:• het meldpunt voor consumenten wordtonder de verantwoordelijkheid van de dienstcommunicatie geplaatst;• de ombudsdienst die destijds niet voorzienwas, wordt toegevoegd aan de dienstinterne audit, kwaliteitsbeheer, preventieen bescherming op het werk; deze dienstverzorgt bijgevolg ook de coördinatie overhet geheel van genoemde opdrachten. Erwordt eveneens voorzien in een auditcomité.• bij het Bestuur Controle wordt eenreorganisatie doorgevoerd op directieniveaudie een bevestiging inhoudt van dereeds bestaande situatie en waardoorde coördinatie van de inspecties betergewaarborgd wordt;• bij het Bestuur Laboratoria wordt debevoegdheid tot erkenning van laboratoriaen de kwaliteitsbewaking ervan viaringtesten, toegevoegd;• bij het Bestuur der Algemene Dienstenworden vijf in plaats van 3 directies voorzienen de sociale dienst wordt toegevoegd aande directie Personeel en Organisatie.

1.1. ControlebeleidHet Bestuur Controlebeleid voert de evaluatie uit vande risico’s die de veiligheid van de voedselketen in hetgedrang kunnen brengen. Het bestuur is verantwoordelijkvoor het uitwerken van de operationele regelgevingen de controle-, bemonsterings- en analyseprogramma’s.Binnen het domein van de bevoegdheden van het FAVVis het bestuur eveneens belast met het overleg met desectoren en de nationale en internationale instanties,inzonderheid de Europese Unie.Het bestuur is eveneens verantwoordelijk voor de internationalebetrekkingen, de uitwerking van traceer- enidentificatiesystemen, het beheer van de databanken envoor het secretariaat van het wetenschappelijk comitévan het FAVV.1.2. ControleDe controleprogramma’s die door het Bestuur Controlebeleidzijn opgemaakt, worden door de centrale dienstenvan het Bestuur Controle omgezet in controleplannenen dienstinstructies. De controles en audits ter plaatseworden uitgevoerd door de 11 provinciale controleeenheden(PCE).Dit bestuur is eveneens verantwoordelijk voor de toekenningvan erkenningen en toelatingen, voor de afleveringvan certificaten, invoercontroles en gecoördineerdeonderzoeken inzake fraudebestrijding.1.3. LaboratoriaHet Bestuur van de Laboratoria coördineert en voert deanalyses uit voorzien in het controleprogramma.Hiertoe beschikt het FAVV over 5 eigen laboratoria diegeaccrediteerd zijn volgens ISO 17.025 en doet geregeldeen beroep op een vijftigtal externe laboratoria.De accreditering en de kwaliteit van de resultaten zijn indit opzicht de belangrijkste voorwaarden om door hetFAVV erkend te kunnen worden. Dit netwerk van laboratoriawordt wetenschappelijk en technisch ondersteunddoor nationale referentielaboratoria die gespecialiseerdzijn in welbepaalde vakgebieden en door het FAVV wordenaangeduid.1.4. Algemene dienstenEen organisatie kan maar behoorlijk functioneren als ervoldoende logistieke en administratieve ondersteuningaanwezig is. Daarom werd voorzien in een goed uitgebouwdBestuur Algemene Diensten dat bestaat uit dediensten personeel & organisatie, financiën en begroting,logistiek en aankopen, ICT en juridische zaken.1.5. De diensten van deGedelegeerd BestuurderZijn onder meer onder de directe verantwoordelijkheidvan de gedelegeerd bestuurder geplaatst : de dienstcommunicatie, de cel crisispreventie en –beheer en dedienst interne audit.17

Gedelegeerd BestuurderRaadgevend ComitéInterne audit, kwaliteitszorg, preventie en bescherming op het werkCommunicatie en meldpuntCrisispreventie en -beheer18ControlebeleidPlantenbescherming, veiligheid van de plantaardigeproducten en dierenvoedersDierengezondheiden veiligheid van de dierlijke productenVoedingsmiddelenTransformatie en DistributieInternationale zakenDatabanken en traceerbaarheidWetenschappelijk Comité met secretariaatControleCentrale dienstenPrimaire productie - TransformatieDistributie - ErkenningenImport & Export, notificatiesInspectiedienstenNICE – 11 PCE’sNationale opsporingseenheid (NOE)LaboratoriaCentrale dienstenFAVV labo’sGentTervurenMelleLiègeGemblouxAlgemene dienstenPersoneel en organisatieFinanciën en begrotingLogistiek en aankoopdienstICTJuridische dienst

Duurzame ontwikkeling in het VoedselagentschapSinds het FAVV op 1 februari 2007 deelnam aan de nationale actie “lichten doven tussen 19u55 en 20u00”kreeg een beleid van duurzame ontwikkeling stilaan gestalte in het Voedselagentschap.•••Een stuurgroep bestaande uit vrijwilligers van alle besturen, werd opgericht en een netwerk van contactpersonenin de verschillende diensten werd uitgebouwd. 2007 was vooral een jaar waarin de organisatievorm kreeg; toch werden reeds een aantal concrete acties gevoerd, met gebruikmaking van de bestaandeinformatiekanalen (ad valvas, intranet, Foodnotes, e-notes…).Zo werd o.m. een sensibilisatiecampagne gevoerd rond:lichten dovenbesparingstips voor PC-gebruik en tonersbesparingstips voor papier…Op 16 oktober werd een Dag van de Duurzame Ontwikkeling georganiseerd met aandacht voor duurzameproductiewijzen en dito handelspraktijken, lokale producenten… Het ligt in de bedoeling deze dag tot eenjaarlijks weerkerend evenement te laten uitgroeien.Het management besliste ook om in samenwerking met de POD Duurzame Ontwikkeling voor hetVoedselagentschap een EMAS-certicering (Environmental Management Auditing Scheme) te bekomen.Dit gebeurt op basis van het aanduiden, monitoren en bijsturen van een aantal relevante indicatoren, vb.grondstoffen (gas, elektriciteit, water…).19

2. Personeel2.1. EffectievenNaast de toepassing van het derde personeelsplan was2007 vooral gekenmerkt door een belangrijk aantalnatuurlijke afvloeiingen (35 pensioneringen) en door deverdere statutarisering van personeel van niveau A, B enC.700Effectieven van het FAVV (aantal voltijdse equivalenten) op 31/12/2007600500400203002001000GedelegeerdbestuurderControle Controle(centrale diensten) (buitendiensten)Laboratoria(centrale diensten)Laboratoria(buitendiensten)ControlebeleidAlgemenedienstenstatutaircontractueel2412363143220394696441329992Effectieven van het FAVV (aantal medewerkers) op 31/12/2007BestuurMedewerkersGedelegeerd bestuurder 37Controle 773Laboratoria 168Controlebeleid 83Algemene diensten 214Totaal 1.275

In samenwerking met SELOR, het selectiebureau van defederale overheid, werden in 2007, 23 selectieprocedures(voornamelijk voor niveau A) aangevat, dit ten einde tevoorzien in de vacante betrekkingen en aan de contractuelemedewerkers de mogelijkheid tot statutarisatie tebieden.Naast dit statutair en contractueel personeel deed hetAgentschap beroep op 762 zelfstandige dierenartsenbelast met opdracht. Zij werden verspreid over de verschillendebuitendiensten (PCE), afhankelijk van de hentoevertrouwde opdrachten.12001000800Evolutie van de effectieven (VTE) van 2005 tot 200718918919172717315615614621600Algemene diensten400659645635ControlebeleidLaboratoria200Controle (buitendiensten)02005(1.191 ETP)82332006(1.171 ETP)773367362007(1.148 ETP)Controle (centrale diensten)Gedelegeerd bestuurder

222.2. Opleidingen2.2.1. Gecertificeerde opleidingenGecertificeerde opleidingenHet FAVV hecht bijzonder veel belang aan deorganisatie van gecertificeerde opleidingenvoor de medewerkers. Deze opleidingen vanhoog niveau worden georganiseerd door deFOD Personeel en Organisatie samen methet FAVV, universiteiten of privé-partners. In2007 hebben 214 medewerkers deze 5-daagseopleidingen gevolgd. Deze opleidingenvergen een belangrijke persoonlijkeinspanning aangezien deze opleidingenafgesloten worden door een test.De gecertificeerde opleidingen die in 2007 door demedewerkers van niveau A werden gevolgd zijn devolgende:• Internationale vergaderingen enonderhandelingen• Europese en internationale instellingenVeiligheid in de voedselketen• Interpretatie van gegevens en inleiding totde statistiek• Methodes voor technische risicoanalyse• Externe audit – Autocontrolesystemen voorde voedselketen.Het personeel van de ondersteunende diensten heefteveneens deelgenomen aan gecertificeerde opleidingenover thema’s zoals:•••••••••Arbeidswetgeving, administratief en geldelijkstatuutKennisbeheerEffectief leiderschapStrafprocedure : nieuwe aspectenRecht en informaticaElektronische documenten beherenIT projectmanagementAlgemene boekhoudingMilieubeheerssysteem (MBS).2.2.2. Technische opleidingenMeerdere honderden medewerkers betrokken bij decontroles hebben bovendien opleidingen gevolgd,specifiek voor de 3 domeinen van activiteiten: primaireproductie, transformatie, distributie. De meest gevolgdeopleidingen waren:• Fytosanitaire wetgeving (georganiseerd doorDG controlebeleid)• Hoe, wanneer en waarom bacteriënvoedselvergiftigingen veroorzaken(georganiseerd door DG Laboratoriamet medewerking van de nationalereferentielaboratoria)• Norovirus : een opduikende humanepathogeen in de voedselketen(georganiseerd door de WetenschappelijkInstituut Volksgezondheid)• De conferentie over voedingsmicrobiologie(georganiseerd door de Universiteit Luik)Bij het FAVV hebben 162 medewerkers van niveau A degecertificeerde opleiding Audit – Autocontrolesystemenvoor de voedselketen gevolgd. Diegenen die slagen indeze test kunnen als auditeur worden aangesteld.De medewerkers van het Bestuur Controle hebbenbovendien buiten het FAVV nog andere opleidingengevolgd (georganiseerd door universiteiten, de EuropeseCommissie…). Deze hadden vooral betrekking op reglementeringen risico’s, HACCP, traceerbaarheid, controleen audit.

De nationale referentielaboratoria hebben 21 opleidingenvan zeer hoog wetenschappelijk en technisch niveaugeorganiseerd in verschillende domeinen waarondervoedselmicrobiologie, dioxines, opsporingstechniekenvoor brucellose en opsporingstesten voor tuberculose.De opleiding over analytische onzekerheid georganiseerdin samenwerking met het referentielaboratorium CODA,was bijzonder succesvol.De medewerkers van het Bestuur Laboratoria hebbenbovendien deelgenomen aan meer dan 50 studiedagenover analyse-instrumenten en analysetechnieken inBelgië en het buitenland.De medewerkers van het Bestuur Controlebeleid hebbendeelgenomen aan talrijke nationale en internationale colloquia,seminaria en symposia evenals aan opleidingengeorganiseerd door de universiteiten.2.3. DebohraDebohra (Data Oracle Human Resources Application),de gecentraliseerde personeelsdatabank werd in 2007 ingebruik genomen. Ze bevat meerdere modules:• een module self-service medewerker geefttoegang tot de persoonsgegevens, laat toedeze aan te passen en on-line aanvragente doen voor verloven, geboortepremie,opleidingen• een module self-service manager voor deon-line goedkeuring van aanvragen vanmedewerkers• een module self-service ontwikkelcirkels diehet beheer toelaat van evaluatieprocedures.Verschillende interfaces voor de uitwisseling van gegevenswerden ontwikkeld of zullen in de nabije toekomstontwikkeld worden voor:• de toepassing voor arbeidstijdsregistratie dieeen efficiënt beheer van de afwezighedentoelaat• de Centrale Dienst voor Vaste Uitgaven dieinstaat voor de uitbetaling van de wedden• het Opleidingsinstituut van de FederaleOverheid.23Een specifieke opleiding werd georganiseerd voor demedewerkers die in het kader van hun werk geen informaticatoepassingengebruiken (chauffeurs, onderhoudspersoneel…).Voor hen werden eveneens computers terbeschikking gesteld.

3. Financiering van het Agentschap243.1. FinancieringssysteemHet huidige financieringssysteem van het FAVV is sindsjanuari 2006 van toepassing. Het streeft naar een billijkeverdeling van de lasten over de verschillende sectoren ende individuele operatoren die in de voedselketen actiefzijn. Het systeem steunt vooral op 2 pijlers : heffingen enretributies.3.1.1. HeffingenHet koninklijk besluit van 10 november 2005 betreffendede heffingen bepaalt dat alle operatoren die activiteitenuitoefenen waarvoor het FAVV bevoegd is, een heffingmoeten betalen. De heffingen zijn bedoeld om het controleprogrammate bekostigen, om een crisisreserve aante leggen en om de vroeger gemaakte kosten in verbandmet BSE (gekkekoeienziekte) terug te betalen.De operatoren van de voedselketen zijn verdeeld over 7grote activiteitensectoren :•••••••sector toelevering landbouwsector primaire productiesector verwerkingsector groothandelsector detailhandelsector horecasector transport.Voor alle operatoren bestaat de heffing uit een vasten een variabel gedeelte. Het vaste gedeelte bedraagt101,21 € (25,30 € voor operatoren van de sector transport).Het bedrag van het variabele gedeelte hangt af van deomvang van de onderneming.In 2007 hadden de operatoren die op 31 december 2006over een gevalideerd autocontrolesysteem beschiktenrecht op een bonus, nl. een korting van 15% op het bedragvan hun heffing. Slechts 15 ondernemingen warenin dat geval. Er is bepaald dat aan de operatoren uit eensector waarvoor een goedgekeurde autocontrolegidsbestaat en die niet over een gevalideerd autocontrolesysteembeschikken, een malus van 15 % wordt aange-rekend. Die malus werd in 2007 niet toegepast om deoperatoren wat meer tijd te geven om hun autocontrolesysteemte laten valideren.3.1.2. RetributiesDe retributies dienen om de prestaties te betalen diedoor medewerkers van het FAVV worden geleverd(keuringen, controles, certificaten…) op verzoek van deoperatoren of op grond van de regelgeving.Oprichting van een directie FinancieringOm het nieuwe financieringssysteem in tevoeren moest een directie worden opgerichtdie in het bijzonder moet instaan voor hetinnen van de heffingen en de retributies bij deoperatoren uit de voedselketen. Deze directie :• beheert het proces van de aangifte tot defacturatie en staat in voor geschillenbeheer,• behandelt de vragen, de verzoeken om informatieen de klachten van de operatoren,• onderhoudt contacten met de onderaannemersdie instaan voor de administratieveverwerking van de heffingen en voor hetcallcenter.Er werden in 2007 zo’n 126.000 facturen verstuurdvoor een totaal bedrag van25,2 miljoen € voor de heffingen en zo’n 33.900facturen voor een totaal bedrag van38,2 miljoen € voor de retributies.Daarop kwamen respectievelijk om en bij14.000 en 5.000 reacties, betwistingen encorrecties binnen.Alle informatie over de heffingen en de retributiesen een uitgebreide lijst met vragen enantwoorden zijn weergegeven op de websitevan het FAVV.

3.2. BegrotingHet begrotingsjaar 2007 was voor het FAVV het tweedejaar van het nieuwe financieringssysteem. In de loop vanhet jaar werd dit systeem in overleg met de betrokkensectoren geëvalueerd op basis van de resultaten 2006. Bijgebrek aan een begrotingscontrole in 2007 kon pas bijde opmaak van de begroting 2008 met deze resultatenrekening gehouden worden.3.2.1. InkomstenNaast de dotatie van de overheid bestaan de inkomstenvan het Agentschap voornamelijk uit heffingen en retributiesten laste van de operatoren.In de initiële begroting 2007 bedroeg het aandeel vande dotatie in de totale ontvangsten van het FAVV 43,53%.Tegen het einde van het jaar werd het overheidsaandeelopgetrokken tot 48,22%. In deze dotatie waren ook extramiddelen voorzien voor de controle op de toepassingvan de verstrengde tabaksreglementering, voor de uitvoeringvan monitoringprogramma’s (bluetongue) en alscompensatie van de niet-geïnde heffingen.Voor de heffingen bleven de ontvangsten ook in 2007 op66 % ondanks de doorgedreven inspanningen van hetFAVV om de operatoren uit de voedselketen te registreren.Op het vlak van de retributies werden in 2007 72 %van de inkomsten gerealiseerd als gevolg van het nietfactureren van hercontroles en van het klein aantal doorhet FAVV uitgevoerde audits ter validatie van autocontrolesystemen.Inkomsten van het FAVV in 2007 (in miljoen €)251801601401201008060AndereHeffingen & retributiesDotatie 200740200Initiële begrotingAangepastebegrotingRealisaties

3.2.2. UitgavenLangs uitgavenzijde vormen de personeelskosten degrootste uitgavenpost: dit is volkomen normaal vooreen overheidsdienst waarvan de kerntaak bestaat uit hetuitvoeren van inspecties, controles, monsternemingenen analyses. Voor het tweede jaar op rij nam het FAVV debeslissing om nieuwe of vervangingsaanwervingen zoveel mogelijk op te schorten teneinde het budgettaireevenwicht te behouden.Ook de kosten met betrekking tot de BSE (gekkekoeienziekte)blijven met 14,8 mio euro het uitgavenbudget vanhet FAVV zwaar belasten. Om de werking van het FAVVniet in het gedrang te brengen werd door de ministerraadbeslist dat het FAVV de jaarlijkse aflossing van deschuld uit het verleden aan het BIRB met 2 jaar zouopschorten.Over het algemeen heeft het FAVV gedurende 2007 sterkgesnoeid in zijn werkingsuitgaven: die bedroegen 13,4miljoen euro, d.i. 92 % van de begrote uitgaven. Nietalleen werden de aanwervingen bevroren, ook werdenonder meer investeringen in IT en laboratoriummateriaalen de vervanging van meubilair doorgeschoven naar2008.Al bij al werden 87 % van de in de begroting 2007ingeschreven inkomsten ook gerealiseerd. Dankzij deverhoging van de dotatie en de forse besparingen diehet FAVV doorvoerde, kon het tekort worden beperkt tot217.000 euro, d.i. 0,14 % van de begroting.26Uitgaven van het FAVV in 2007 (in miljoen €)18016014012010080BesparingenInvesteringenWerkingPersoneel6040200BegrotingRealisaties

Begroting van het Voedselagentschap (in 1.000 €) in 2007RubriekInkomstenInitiële begroting Begroting RealisatiesDotatie 70.697 85.397 85.397Heffingen 36.219 36.219 23.904Retributies 49.019 49.019 35.474Tussenkomsten Europese Unie 2.888 2.888 2.571Overige 3.552 3.552 7.103Totaal inkomsten 162.375 177.075 154.449RubriekUitgavenInitiële begroting Begroting RealisatiesPersoneelLonen en wedden 72.883 72.883 67.387Andere personeelskosten 7.009 7.009 6.236WerkingPersoneelsgebonden werkingskosten 8.967 8.967 7.924ICT 5.884 5.884 6.028Prestaties externe dierenartsen 27.782 27.782 28.895Externe labo’s 18.975 18.975 15.931Terugbetaling BIRB lasten uit het verleden BSE 0 0 0Andere werkingskosten 22.924 22.924 19.811InvesteringenMachines, meubilair, ICT 3.246 3.246 2.020Totaal uitgaven 167.670 167.670 154.23227

Horizontale29activiteiten 2

1. Meldpunt voor de consumentIn 2002 werd het meldpunt bij het Voedselagentschapopgericht voor alle Belgische consumenten die klachtenof vragen hebben over de veiligheid van de voedingsmiddelendie zij hebben aangekocht.Het meldpunt verzamelt deze klachten en vragen enprobeert deze zo snel mogelijk te beantwoorden. Alseen klacht of vraag buiten de bevoegdheid van hetVoedselagentschap valt zal het meldpunt de consumentdoorverwijzen naar de juiste dienst.Het meldpunt is niet bedoeld voor klachten van operatorenover de werking van het Voedselagentschap: diekunnen daarmee terecht bij de ombudsdienst.•••Het meldpunt voor de consument is bereikbaarvia:een gratis telefoonnummer (0800 13 550)een faxnummer (02 208 48 26)een e-mail (meldpunt@favv.be).308000700060005000400030002000Evolutie van aantal vragen en klachten bij het meldpunt sinds de oprichting ervan10000200220032004200520062007vragen1.4475.2354.5845.4086.6836.145klachten3387501.1591.5201.4822.170Het aantal vragen daalde licht ten opzichte van 2007(- 8 %), het aantal klachten steeg fors (+ 30 %).

Belangrijkste thema’s in de vragen gesteld aan het meldpuntHygiëne van lokalen en personen (met inbegrip van de toepassing van de nieuwe tabakswetgeving) 2.306Het FAVV en haar werking 1.182Vragen buiten de bevoegdheid van het FAVV 583Fabricage en bewaarmethoden 300Bij de vragen is de categorie “dierziekten” in 2007 uit detop 4 verdwenen; er was dan ook geen plotse uitbraakvan een nieuwe dierziekte en blijkbaar was de consumentgewend geraakt aan de aanwezigheid van blauwtongin België.1400Belangrijkste onderwerpen die aan bod komen in de klachten gemeld aan het meldpunt12001000800316004002000Hygiëne van lokalenen personen(tabak inbegrepen)Wijze van fabricerenen bewarenVoedselinfectiesContaminanten20065872991618320071304263184133De “top 4 klachten” is dezelfde als in 2006, opnieuw metals uitschieter “Hygiëne van lokalen en personen”. Immersde consument wordt hiermee rechtstreeks geconfronteerd.De forse stijging tegenover 2006 in deze categoriekan worden toegeschreven aan klachten omtrent denaleving van het rookverbod in restaurants.

2. CommunicatieCommunicatie en informatie zijn 2 kernopdrachten vanhet Agentschap. Het FAVV communiceert onder meerover zijn activiteiten, dier- en plantenziekten, procedures,terugroepingen, risico’s, analyseresultaten en raadgevingenaan de consument.Afhankelijk van de noden en het doelpubliek worden ookaudiovisuele media aangesproken (radio en televisie).Interne communicatiekanalen zijn onder andere hetpersoneelsblad Foodnotes, nieuwsflashes via multimailen het intranet.Daarvoor wordt gebruik gemaakt van verschillendekanalen, waaronder:••••••het meldpunt voor de consumentcontacten met de pers (woordvoerders)persberichtenpublicaties (een nieuwsbrief, thematischebrochures en posters)aanwezigheid op beurzen en manifestatiesde website www.favv.be.32Communicatie in enkele cijfers2007 2006 Evolutie 2006 - 2007Persberichten 118 91 + 22,9 %Waarvan recalls 37 31 + 16,2 %BeursdeelnamesVakbeurzen 10 7 + 30,0 %Publieksbeurzen 6 9 - 50,0 %www.favv.beAantal bezoeken 637.472 449.987*NieuwsbriefAfleveringen 5 5 0,0 %Abonnees post 3.650 3.120 + 14,5 %Abonnees mail 7.310 6.615 + 9,5 %MeldpuntVragen 6.145 6.683 - 8,8 %Klachten 2.170 1.482 + 31,7 %* Moeilijk vergelijkbaar want de cijfers van 2006 beslaan slechts een periode van 7 maanden

2.1. Contacten met de persen persberichtenPersmededelingen worden door het FAVV via de persagentschappennaar de verschillende media gestuurd enook op de eigen website geplaatst.Volgende onderwerpen zijn in 2007 heel het jaar door inde pers is geweest:• de blauwtongziekte,• de controles op het rookverbod• een overschrijding van de dioxinenormin dierlijke producten in het Antwerpsehavengebied (Stabroek)• een overschrijding van de PCB-norm inmelk en dierlijke producten in Henegouwen(Hennuyères).In het kader van de meldingsplicht vonden ook in 2007persberichten van bedrijven over productterugroepingenhun weg naar de website van het Voedselagentschap.Het versturen van het bericht zelf naar de pers wordt tenlaste genomen door de bedrijven. Een overzicht van dezeen eigen persberichten van het Voedselagentschap iste vinden op de onthaalpagina van de website van hetFAVV. Er werd eveneens een persontmoeting georganiseerdwaarop het Smiley-concept aan de pers werdvoorgesteld.2.2. ConferentiesOp vraag van verschillende organisaties van sectoriële,professionele en zelfs filantropische inslag, en ook vanonderwijsinstellingen gaf het Agentschap in 2007 eenhonderdtal conferenties in verband met haar opdracht.2.3. PublicatiesBehalve de tweemaandelijkse nieuwsbrief (met intussenbijna 11.000 abonnees) bracht het FAVV in 2007 ook eenaantal nieuwe thematische publicaties uit.• Goede landbouwpraktijken voor veiligvoedsel, een totaal bijgewerkte versie vande bestaande publicatie met dezelfde titelwegens de gewijzigde reglementering.• Om het meldpunt bij het grote publiek nogbekender te maken werden bladwijzertjesen stickers met de coördinaten van hetmeldpunt uitgegeven. Ook kwam er een flyerom de ombudsdienst bekend te maken.• Er verschenen twee nieuwe strips op affichevan “de avonturen van Ohlala” waarin deaandacht werd gevestigd op het veiligbewaren en bereiden van voedsel.• De Ohlala-posters die in de zomer van 2007in verschillende winkelketens te zien warenzijn nu op aanvraag verkrijgbaar.• Toepassing van risico-evaluatie in devoedselketen, de resultaten van eengelijknamige workshop die eind 2006door het Wetenschappelijk Comité werdgehouden.• Ter gelegenheid van het Islamitischofferfeest werd opnieuw een foldertje inhet Nederlands, Frans, Turks en Arabischverspreid via de moskeeën en islamitischeculturele centra waarin de reglementeringover ritueel slachten in herinnering gebrachtwerd.• De brochure “Goede vachtconditiesdragen bij tot veilig vlees” helpt deverantwoordelijken om de doelstellingenvoor een veilige vleesproductie te helpenrealiseren.• Er verscheen opnieuw een aflevering vanhet rapport “Trends and sources: reporton zoonotic agents in Belgium”, eengezamenlijke Engelstalige publicatie van hetFAVV, het CODA en het WIV die de weergaveis van het jaarlijks rapport dat overgemaaktwordt aan de Europese Commissie.• Tot slot werkte het Agentschap samen metde provincie West-Vlaanderen, Agricall en deFOD VVVL mee aan een brochure “Opvangvoor land-en tuinbouwers en hun gezinnenin crisis”33

Verder kregen verschillende brochures en folders in 2007een herdruk, onder andere onze consumentenfolder“Veilig voedsel, ook u werkt eraan mee” en ons foldertjevoor de jeugdkampen “Bederf je zomerkamp niet”.Het Voedselagentschap realiseert zelf de grafische vormgevingen opmaak van al zijn publicaties, zo ook van ditjaarverslag.De aanwezigheid van het FAVV op het voedingssalon wasopmerkelijk omdat bij die gelegenheid het meldpuntzijn intrek genomen had op de stand op de Heizel enrechtstreeks het publiek te woord kon staan.In oneven jaren worden er meer vakbeurzen georganiseerddan in even jaren, wat de toename van onzedeelname aan vakbeurzen verklaart.342.4. Beurzen en manifestatiesVia beurzen en manifestaties kan het publiek rechtstreeksmet de medewerkers van het FAVV in contact komen. Ingrote lijnen kan het doelpubliek onderverdeeld wordenin twee groepen: de beroepssectoren en de consumenten(of meer algemeen het “grote publiek”).Het FAVV nam in 2007 deel aan volgende vakbeurzen:• Agriflanders te Gent• het Land- en Tuinbouwsalon te Roeselare• de Foire de Libramont en Agribex te Brussel(landbouwsector)• Horecatel te Marche-en-Famenne• Horeca Life te Brussel• Horeca Expo te Gent (Horeca en toeleveraars)• PPT Food te Gent (industriële voedingsverwerkingen verpakking)• het Festival du Pain te Marche-en-Famenne(bakkers en toeleveraars)• Veterinexpo te Marche-en-Famenne (dierenartsen).Gericht naar het grote publiek was het FAVV ookaanwezig op:••het Voedingssalon te Brusselde “Ferme en ville” in alle Waalse provincies.2.5. www.favv.be2007 is het eerste jaar waarin voor de FAVV-website statistiekenvoor een volledig jaar beschikbaar zijn. 2007 bleefgespaard van grote voedselcrisissen of plotse uitbrakenvan dierziekten en dat weerspiegelt zich onmiddellijk inde cijfers tegenover die van 2006, zelfs al waren die maargedeeltelijk (-21 %).In vergelijking met 2006 blijft het aantal bezoeken elkemaand vrij stabiel, met weliswaar een lichte stijging vanaugustus tot oktober. Wellicht is dit te verklaren door deoverschrijding van de dioxinenorm in het Antwerpsehavengebied (Stabroek). De hoge piek die in september2006 werd genoteerd (de eerste uitbraak van blauwtongin België) bleef uit in 2007.Hoewel er uiterlijk aan de lay-out van de website niet veelveranderde (dit is voorzien in 2008) kreeg ze toch eennieuwe manier van navigeren: alfabetisch op trefwoord(“het FAVV van A tot Z”). Geleidelijk aan worden meerDuitstalige documenten op de website geplaatst.Ook dit wordt een belangrijk aandachtspunt in 2008.De huidige website is reeds voor een groot deel aangepastaan informaticasystemen voor personen met eenvisuele handicap.

2.6. Bederf je zomer niet !Bederf je zomerkamp niet:Aandacht voor veilig voedsel op kampElk jaar vertrekken duizenden jongerenop kamp. Reeds enkele jaren vestigt hetVoedselagentschap hierbij de aandacht ophet belang van hygiëne en respect voor dekoudeketen. De omstandigheden in kampkeukenszijn meestal niet ideaal en extraaandacht voor keukenhygiëne is er zekergeen overbodige luxe. Een ongelukje is vluggebeurd en daarbij komt nog dat, als er eenvoedselvergiftiging uitbreekt, deze een grootaantal jonge “slachtoffers” maakt.Na de incidenten van 2006 besloot het FAVVin 2007 zijn informatiecampagne voor de jongerenop te voeren. Voor elke jeugdgroep dieop kamp vertrok werd een pakket samengesteldmet daarin:• onze folder “Bederf je zomerkamp niet”,met tips over keukenhygiëne, en het bewarenen bereiden van voedsel op kamp;• een begeleidende brief met informatievoor de kampleiding;• en een houder voor keukenrol methygiëne- en bewaartips.Sinds enkele jaren voert het FAVV onder de noemer“Bederf je zomer niet” een informatie- en sensibiliseringscampagnevoor het grote publiek, over het belangvan goede hygiënepraktijken en het respecteren van dekoudeketen, zeker op warme zomerdagen.Ons stilaan bekende figuurtje Ohlala was in de zomer van2007 in verschillende winkelketens en warenhuizen opposters en affiches te zien waarop hij een aantal goedetips gaf.Ter gelegenheid van de Dag van de Klant op 22/9/2007kwam het Voedselagentschap ook ruim aan bod in hetmagazine “Dag van de klant”, uitgegeven door de Verenigingvan Zelfstandige Voedingsdetailhandel, aangeslotenbij Unizo, die deze dag organiseerde. Met deze werdzowel de consument als de bedrijfswereld bereikt.35Vooral in Vlaanderen werd hieraan zeer actiefmeegewerkt door de overheid en organisaties.Meer dan 3.000 pakketten werdenverstuurd. Het FAVV wenst deze informatie- ensensibiliseringscampagne trouwens de komendejaren te hernemen en te versterken.

3. Internationale zaken3.1. Internationale uitstralingGedurende het jaar 2007 heeft het FAVV 16 buitenlandsedelegaties ontvangen. Hierbij werden de werking en deopdrachten van het FAVV toegelicht en ging bijzondereaandacht naar het vrijwaren van onze exportmarkten enhet afsluiten van bilaterale akkoorden.Voor bepaalde derde landen werden op hun vraag eenaantal specifieke topics uitgewerkt, met name voor:36Volksrepubliek China:Filippijnen:Taiwan:Indonesië:Zuid-Afrika:Hong Kong :de organisatie van de officiële controle bij de invoer uitderde landen van levensmiddelen en diervoedersde organisatie van de officiële controle bij de invoer uitderde landen van visserijproducten en de toepassing vande hygiëneverordeningen in de visverwerkende sectorde werking van het Rapid Alert System for Feed and Food(RASFF)de officiële controle en de analyses met betrekking totcontaminanten in visserijproductende organisatie van de officiële controle betreffende residuenvan fytofarmaceutische producten bij de invoer vanplantaardige producten uit derde landenDr. York Chow, staatssecretaris bevoegd voor Volksgezondheid,Welzijn en Voeding werd op 9 mei 2007ontvangen. Het was voor hem een “fact finding” missiewaarbij hij een beter inzicht wenste te bekomen in decontrole op de voedselketen in België en in Europa.De staatssecretaris was onder de indruk van de verwezenlijkingenvan het FAVV en was gecharmeerd door desmiley.

Y. Chow, Staatssecretaris (Hong Kong) et H. Diricks, Directeur-generaal (FAVV)37

3.2. Handel met derde landenSamenwerkingsprotocol FAVV/Douane & Accijnzen38Op 13 maart 2007 heeft het FAVV een samenwerkingsprotocol ondertekend met hetBestuur Douane en Accijnzen. Dit protocol laat beide partijen toe efficiënter op tetreden en een betere dienstverlening te garanderen aan de bedrijven.Het FAVV en de Douane hebben gemeenschappelijke doelstellingen met het oog ophet verzekeren van de veiligheid van de voedselketen en de veiligheid van de samenleving.Dit samenwerkingsprotocol leidt tot een betere coördinatie bij de controlesop de invoer en uitvoer uit de Europese Unie voor levende dieren en hun producten,levensmiddelen, diervoeders, planten en plantaardige producten, dierlijke bijproductenen alle andere producten die onder de bevoegdheid van het FAVV vallen.Het is dan ook logisch dat de directie Internationale zaken het voortouw nam in detotstandbrenging van dit samenwerkingsprotocol. Er werd ook een coördinatiecel opgerichtmet vertegenwoordigers van de beide diensten. Deze cel evalueert permanentde toepassing van dit protocol en de resultaten ervan.Aandacht wordt er ook besteed aan een degelijke opleiding van de medewerkers ende uitwisseling van expertise. Op het vlak van de inning van de retributies is er eenbeter samenwerking.G. Houins, gedelegeerd bestuurder van het FAVV en N. Colpin, Administrateur Douane en Accijnzen

40Tijdens de economische zending van Z.K.H. Prins Filipin juni aan de Volksrepubliek China heeft de dienstInternationale zaken deelgenomen aan de GemengdeCommissie China/België onder leiding van de FederaleOverheidsdienst Buitenlandse Zaken. Het voornaamsteresultaat van deze Gemengde Commissie was:• het opheffen van het Chinees embargo voorBelgisch varkensvlees ingevolge het dioxineincidentvan 2006;• de gunstige evaluatie van het in 2006ingediende perendossier, waardoor eenChinees inspectieteam naar België konworden gestuurd.In 2007 werden ook onderhandelingen opgestart met:• Zuid-Korea voor de import van Belgisch vleesvan gevogelte;• Australië en de Volksrepubliek China voor deimport van Belgisch varkensvlees.3.3. Inspecties en auditsdoor Europese eninternationale organismen3.3.1. Missies van de Europese CommissieHet “Food and Veterinary Office” (FVO of het Voedsel enVeterinair Bureau) is een dienst van de DG Sanco van deEuropese Commissie en controleert de inspecties in devoedselketen in de Lidstaten. De verslagen van de auditskunnen worden geraadpleegd op de website van hetFVO (http://ec.europa.eu/food/fvo). De audits wordenin de verschillende entiteiten van het FAVV en in debetrokken inrichtingen uitgevoerd. Het auditteam is samengestelduit FVO-auditors en deskundigen uit andereLidstaten. Deskundigen van het FAVV nemen geregelddeel aan FVO-missies. Het FAVV heeft 4 missies in 2007ontvangen:• in januari 2007: missie om na te gaan ofde controles met betrekking tot gelatinewerden ingesteld ;• in maart 2007: de « general review » omde controlesystemen op levensmiddelen,diervoeders, de gezondheid van plantenen dieren en dierenwelzijn te evalueren,zodat een « country profile » kan wordenuitgewerkt;• april 2007: missie met als doel de fytosanitairecontroles bij invoer evalueren (o.a. bezoekaan de haven van Antwerpen);• mei 2007: missie om de officiëlecontrolesystemen met betrekking tot delevensmiddelenhygiëne, de traceerbaarheiden de etikettering te evalueren.Door de audit « general review » konden 25 van de 54aanbevelingen van de vorige missies worden afgesloten.

3.3.2. Missies van derde landenInspectie door de Russische Federatie(Rosselkhoznadzor)In augustus en november/december heeft hetRussische agentschap Rosselkhoznadzorinspecties uitgevoerd in Belgische inrichtingen,die ontbeend rundvlees wensen uit tevoeren naar de Russische Federatie.Een aantal corrigerende maatregelen diendente worden genomen om de export van ditvlees veilig te stellen. In november/decemberwerd door Rosselkhoznadzor tevens eenvolledige audit uitgevoerd van de veterinairediensten van het FAVV en de Federale OverheidsdienstVolksgezondheid, Veiligheid vande Voedselketen en Leefmilieu. Hierbij werdvooral aandacht besteed aan dierziektebestrijding,crisismanagement, laboratoria en officiëlecontrole in de verschillende schakels vande voedselketen. Gedurende deze audit heeftRosselkhoznadzor een samenwerkingsovereenkomstafgesloten met het FAVV, waarbijeen bilaterale werkgroep werd opgericht omproblemen op veterinair gebied te bespreken.41

In 2007 ontving het FAVV inspecties en audits uit volgende derde landen:42de Russische FederatieZuid-Korea:Verenigde Staten van Amerika:Volksrepubliek China:Zie kader hiervoor.In februari heeft de National Veterinary Research & QuarantineService (NVRQS) een audit uitgevoerd in de Belgischevarkensvleessector (slachthuizen en uitsnijderijen).Doel van deze audit was de controle op de naleving vande geldende wetgeving door de bedrijven, het opvolgenvan de specifieke instructie Zuid-Korea (“born & raisedin Belgium”, traceerbaarheid) en controle op de nalevinghiervan via een specifieke checklist en certificering.In maart heeft de Food Safety and Inspection Service(FSIS) van het US Department of Agriculture een on-siteaudit uitgevoerd. In zijn conclusies stelde FSIS dat hetFAVV het vertrouwen behoudt en dat deze de garantiekan geven dat alle Amerikaanse voorschriften betreffendeinspectie en export nageleefd worden. Tot op hedenis slechts één Belgische inrichting erkend voor export vanvleesproducten naar USA.In augustus bracht de General Administration for QualitySupervision, Inspection and Quarantine (AQSIQ) eeninspectiebezoek voor de uitvoer van Belgische peren.Het FAVV en de Belgische Fruitveiling (BFV) werden doorhet Chinese inspectieteam gefeliciteerd voor de gedegeninteractie tussen de bevoegde overheid en de privésector.Wellicht kan in 2008 dit geslaagd inspectiebezoekworden afgerond met een fytosanitair protocol en eenakkoord over de voorwaarden van certificatie.

3.4. Deelneming aan internationaleorganisaties3.4.1. Codex AlimentariusHet FAVV nam deel aan de jaarvergadering van deCommissie van de Codex Alimentarius, het uitvoerendorgaan van de Codex Alimentarius, die handelde over devaststelling van internationale normen voor productenen processen en over richtlijnen en goede praktijken voorde hele voedselketen.De Codex Alimentarius is een gezamenlijk programmavan de Organisatie van de Verenigde Naties voor voedingen landbouw (FAO) en de Wereldgezondheidsorganisatie(WGO). Het is een verzameling van normen, gebruikscodes,richtlijnen en andere aanbevelingen in verband metde productie en de verwerking in de agrovoeding diede sanitaire veiligheid van levensmiddelen, d.w.z. de beschermingvan consumenten en van werknemers in devoedingssectoren, en de bescherming van het leefmilieubeogen.De experts van het FAVV namen ook deel aan een aantalbijzondere comités van de Codex Alimentarius, zoals:• het Codex Committee on General Principles(CCGP)• het Codex Committee on Methods ofAnalysis and Sampling (CCMAS)• het Codex Committee on Contaminants inFoods (CCCF)• het Codex Committee on Residues ofVeterinary Drugs in Foods (CCRVDF)• het Codex Committee on Food hygiene(CCFH).3.4.2. World Organization for AnimalHealth (OIE)De World Organization for Animal Health (Wereldorganisatievoor diergezondheid of OIE) speelt een zeerbelangrijke rol in de centralisering en de verspreidingvan epidemiologische gegevens over dieren. Ze handeltin overleg met de WGO als daarbij ook de humane gezondheidbetrokken is, bijvoorbeeld bij een groot aantalzoönoses, waaronder vogelgriep.Het FAVV nam deel aan de algemene vergadering vande OIE waarop internationale normen en aanbevelingenwerden vastgelegd op het gebied van de diergezondheiden waarbij met name voor elk land de risicocategorievoor BSE werd bepaald. De Volksrepubliek China werdin 2007 aanvaard als volwaardig lid van de OIE.3.4.3. World Health Organization (WHO)Het FAVV werd dank zij de goede contacten die hetonderhoudt met de vertegenwoordigers van de WHO(WGO, Wereldgezondheidsorganisatie) gevraagd om opde Workshop of the South Eastern Europe Food Safetyand Nutrition Network in Chisinau (Moldavië) een uiteenzettingte geven over grenscontroles op levensmiddelen.43

4. Raadgevend comité44Het raadgevend comité van het FAVV geeft op eigeninitiatief of op vraag van de Minister of de gedelegeerdbestuurder advies over alle materies die betrekking hebbenop het door het FAVV gevolgde en te volgen beleid.Het comité is samengesteld uit 37 leden die de belangrijksteberoepssectoren, de consumentenverenigingenen de andere bij de werking van het FAVV betrokkenautoriteiten vertegenwoordigen (zie bijlage).Evaluatie van de werkzaamheden van hetraadgevend comitéDe werkzaamheden van het raadgevendcomité worden geëvalueerd op grond vanhet huishoudelijk reglement en van prestatieindicatoren.Die evaluatie gebeurt een of tweemaal per jaar en draagt bij tot de verbeteringvan de werking van het comité. Er is daarbijgebleken dat het FAVV kan rekenen op de inzetvan de leden van het raadgevend comité,dat de vergaderingen goed worden bijgewoonden dat het huishoudelijk reglementcorrect wordt toegepast. De doorstromingnaar de basis van door het FAVV verstrekteinformatie kan echter nog beter.4.1. Algemene werkzaamhedenHet raadgevend comité vergaderde 9 maal in 2007.Het volgde de evolutie van de financiering van het FAVVop de voet, met bijzondere aandacht voor de wijzigingendie gericht waren op de aanpassing van het bestaandefinancieringssysteem. De werkgroep Financiering deeddaarbij het voorbereidende werk en spitste zich vooraltoe op het uitwerken en bespreken van de verbetervoorstellenvan de sectoren.Zoals elk jaar werd het verslag van de multidisciplinairehormonencel (jaargang 2006) voorgesteld aan het raadgevendcomité. De heer Francis CLARYSSE, Substituut vande Procureur-generaal bij het Hof van Beroep van Gent– bijstandsmagistraat voor residuen en voedselveiligheiden de heer Jan Van den Boeynants, gerechtelijk commissarisvan de federale politie en hoofdcoördinator vande multidisciplinaire hormonencel gaven uitleg bij hetnetwerk, de overlegstructuur en het mandaat van de hormonencel.Dat mandaat werd geleidelijk aan uitgebreid.Wat de bij wet verboden stoffen betreft, houdt de Celzich vooral bezig met het strafrecht met betrekking tot 3gebieden:•••vetmestingdoping bij mensendoping bij dieren.Het gerecht voert nauwgezet onderzoek naar de aangetroffenstoffen en de nog hangende dossiers over «gebruik en bedrog ».België kreeg in 2007 opnieuw te maken met de blauwtongziekte.De leden van het raadgevend comité werdenop de hoogte gehouden van de toestand in België envan de maatregelen om deze ziekte te bestrijden (o.a. insamenhang met de verhoogde waakzaamheid, verdachtegevallen, vaccinatie en epidemiologische bewaking).

In 2007 werd o.m. over de volgende aangelegenheden advies gevraagd en informatie verstrekt aan het raadgevendcomité:• Aanpassing van het koninklijk besluit van 28 juni 2006 tot benoeming van de leden en van deplaatsvervangende leden van het raadgevend comité ingesteld bij het FAVV, naar aanleiding van deaanvragen om vervanging• Financiering 2007 en begroting 2008• Controleprogramma 2008• Uitvoering van het controleplan 2007• Blauwtongziekte• Sectorgidsen voor autocontrole – stand van zaken i.v.m. validatie• Technisch voorschrift voor vaststelling van het aantal mandagen en de frequentie van audits in het kadervan de validatie van autocontrolesystemen• Opmaken van het jaarprogramma van het raadgevend comité• Vergelijking van de controlekosten in België en de andere lidstaten• Resultaten van de administratieve vereenvoudiging bij het FAVV• Jaarverslag van de ombudsdienst• Communicatieplan 2007• Overzicht van de onderwerpen waarover het Wetenschappelijk Comité in 2006 op eigen initiatief eenstandpunt innam en voor 2007 geplande onderwerpen – advies over risico’s in de toekomst• Jaarverslag 2006 van de cel voor administratieve boetes• Inventaris van acties, actiegrenzen en voorstellen voor harmonisering – Chemische verontreinigingen,residuen en additieven• Diverse actuele dossiers (Guargom, dioxineverontreiniging in Stabroek…).45Het comité bracht binnen zijn wettelijke opdracht advies uit over de belangrijkste regelgevingen:• Koninklijk besluit over erkenningen, toelatingen en registraties;• Voorstellen voor aanpassing van de koninklijke besluiten over heffingen en retributies• Voorstel wijziging van het koninklijk besluit van 22 december 2005 tot vastlegging van de frequenties vaninspecties waarvoor de aanwezigheid van een agent van het FAVV vereist is;• Ontwerp ministerieel besluit tot vaststelling van de nadere regels in verband met de registratie, toelating oferkenning van een inrichting door het FAVV;• Ontwerp koninklijk besluit betreffende de bescherming van landbouwhuisdieren tijdens het vervoer enbetreffende de voorwaarden voor toelating of erkenning van vervoerders, handelaars, controleposten enverzamelcentra;• Ontwerp koninklijk besluit betreffende de uitvoering van verplichte keuringen van spuittoestellen en debetreffende retributie.

4.2. Markant in 2007Op 18 januari 2007 vond de jaarlijkse gezamenlijke vergaderingvan het raadgevend comité en het wetenschappelijkcomité plaats.Er werd daarbij vooral aandacht besteed aan de evolutievan de prijzen van de BSE-tests. Het raadgevend comitéstemde in met de invoering van de smiley in de horecasector.46In het tweede deel van de vergadering gaven de Celvalidatie gidsen en het wetenschappelijk comité toelichtingbij de werkzaamheden en de verwezenlijkingenin verband met de validatie van de sectorgidsen voorautocontrole. De implementering van een gids werd aande hand van 2 voorbeelden uit de praktijk toegelicht doorBEMEFA (invoering bij een diervoederfabrikant) en doorde federatie Horeca (invoering in een restaurant, metbijzondere aandacht voor de « kleine ondernemingen »).

5. Autocontrolesystemenen sectorgidsenSectorgidsen voor autocontroleOm de operatoren te helpen de wetgeving opde voedselveiligheid na te leven en autocontrolesystemenin te stellen, kunnen deberoepsverenigingen sectorgidsen voor deautocontrole opstellen en door het FAVV latengoedkeuren. Het FAVV dringt erop aan datdeze gidsen duidelijk en op een didactischemanier worden opgesteld. Op deze manierkunnen de operatoren, de zeer kleine bedrijveninbegrepen, ze gemakkelijker aanwenden.Deze gidsen steunen op een gevarenanalyseen bespreken de goede hygiënepraktijken,de HACCP, de traceerbaarheid en de meldingplicht.De gidsen voor de sector van deprimaire productie bespreken de hygiënevoorschriftenen het bijhouden van registersen verder ook de traceerbaarheid en demeldingsplicht.Als voor de sector een gids bestaat, kunnen debedrijven van die sector ook aan een certificeringsinstellingvragen om hun autocontrolesysteemte certificeren.De Cel validatie gidsen van het FAVV ontving 38 sectorgidsenvoor autocontrole en keurde er 10 goed in 2007,waaronder 2 nieuwe versies van reeds eerder goedgekeurdegidsen. Dat brengt het aantal goedgekeurdegidsen op 31 december 2007 op 17.De audits ter validering van autocontrolesystemen kunnenworden uitgevoerd door het FAVV of door certificeringsinstellingen(OCI) die door het Agentschap zijnerkend voor een bepaalde gids. De Cel validatie gidsenstelt de documenten voor de audit op (checklists enleidraden) die door de auditors moeten worden gebruikt.Eind 2007, hadden reeds 13 OCI een erkenning om auditsuit te voeren op grond van ten minste één door hetAgentschap goedgekeurde gids. Deze audits kunnenworden gekoppeld aan de audits gebaseerd op privélastenboeken.47

Op 31/12/2007 goedgekeurde sectorgidsen voor autocontrole en erkende OCI48Dossiernummer Naam gids Aantal OCIG-001 Autocontrolegids dierenvoeders (goedgekeurd op 22/12/2005) 9G-002 Gids autocontrolesysteem zuivelindustrie (goedgekeurd op 24/01/2005) 4G-003 Gids voor de autocontrole in de slagerij (goedgekeurd op 23/12/2005) 3G-004 Autocontrolegids voor de brouwerijsector (goedgekeurd op 05/07/2007) 0G-006Generische autocontrolegids voor pluimveeslachthuis en -uitsnijderij(goedgekeurd op 22/12/2005)*G-007Gids voor de invoering van een autocontrolesysteem voor de detailhandel in algemenevoedingswaren (goedgekeurd op 26/10/2007)0G-008Gids voor autocontrole voor de primaire productie van rauwe melk(goedgekeurd op 15/07/2005)0G-009Gids voor autocontrole van de ophaling en het transport van rauwe melk(goedgekeurd op 21/12/2005)3G-010Autocontrolegids in de sector van de productie en de distributie van bestrijdingsmiddelenvoor landbouwkundig gebruik – versie 2 (goedgekeurd op 19-03-2007)2G-011Sectorgids voor de invoering van een autocontrolesysteem in de sector van de voedingssupplementen(goedgekeurd op 09/08/2007)0G-012Sectorgids autocontrole voor de primaire plantaardige productie – versie 2(goedgekeurd op 09/07/2007)6G-013 Autocontrolegids voor de braadkippenkolom (goedgekeurd op 04/01/2007) 2G-014Gids autocontrole: aardappelen-groenten-fruit verwerkende industrie en handel(goedgekeurd op 03/01/2007)3G-019Gids voor het ontwikkelen van autocontrolesystemen bij de productie van voedingsmiddelenin de sectoren: vleesproducten - kant-en-klaargerechten - salades - natuurdarmen0(goedgekeurd op 06/09/2007)G-020 Autocontrolegids voor de maalderijen (goedgekeurd op 04/07/2007) 0G-022Gids autocontrole voor de sector van de biscuit-, chocolade-, praline- ensuikergoedindustrie (goedgekeurd op 25/06/2007)0G-023Gids voor de invoering van een autocontrolesysteem in de horecasector(goedgekeurd op 23/08/2006)3* de audit moet door het FAVV worden uitgevoerdAls er geen gids of geen erkende instelling voor deactiviteitssector van een operator bestaat en die zijnsysteem toch wil laten valideren, moet hij een beroepdoen op de auditors van het FAVV. Dat geldt eveneensvoor de slachthuizen, vleesuitsnijderijen en wildverwerkingsinrichtingenwaarvoor de Europese Unie eist dat deaudits van autocontrolesystemen door officiële dierenartsenworden uitgevoerd. In 2007 werden 122 dossiersbehandeld.Een operator wiens autocontrolesysteem na afloop vande audit wordt gevalideerd, krijgt een vermindering opde jaarlijkse heffing die hij aan het FAVV verschuldigd is(bonus).Voor de zeer kleine bedrijven werden versoepelingenvoorzien: deze kunnen hun sectorgids toepassen zonderhet HACCP-plan te moeten aanpassen.De ondernemingen uit de primaire sector moeten anderzijdsgeregeld de naleving controleren van de hygiënevoorschriftenen een aantal registers bijhouden. Zij kunnenook een audit aanvragen. Als de audit positief uitvaltkomen zij in aanmerking voor een verlaagde heffing.Eind 2007 beschikten 3.305 operatoren over een voor alhun activiteiten gevalideerd autocontrolesysteem.

Aantal operatoren met een gevalideerd autocontrolesysteem op 31/12/2007ActiviteitensectorAantal ondernemingenToelevering landbouw 185Primaire sector 3.025Verwerking 82Distributie 12Transport 1Het Agentschap werkte in 2007 verder aan de aanpassing van de procedure voor het valideren vangidsen aan norm ISO 9001 (procedure voor de validatie van gidsen voor autocontrole).De FAVV-smiley: een stimulans voor het opstarten van een autocontrolesysteemDe visualisering van een gevalideerd autocontrolesysteem door de consument vormde hetuitgangspunt voor het smiley-concept. Naast de bonus-malus is dit een stimulans voor deoperatoren die direct aan de consument leveren (Business to Consumer).De affichering van de smiley gebeurt op vrijwillige basis.Het FAVV ging hiervoor te rade bij de beroepssectoren, de consumentenverenigingen eneen burgerpanel en werkte op grond van de verkregen adviezen het smileyconcept uit.Dat concept werd op 24 april 2007 aan de pers voorgesteld.49De horecasector stapte als eerste in dit systeem. Deze sector, waarin enkele tienduizendenoperatoren actief zijn, vroeg zelf om iets uit te werken dat zou aanzetten tot een snelletoepassing en certificering van de autocontrole. De andere sectoren kunnen in eenlatere fase bij het concept aansluiten.Als een operator bij het concept wil aansluiten, moet hij zijn autocontrolesysteem latenvalideren door een onafhankelijke certificeringsinstelling (OCI). Het autocontrolesysteemmoet steunen op een door het FAVV gevalideerde sectorgids voor autocontrole.De eerste smileys werden in januari 2008 uitgereikt aan een aantal ondernemingen uit dehorecasector.

6. OmbudsdienstDe ombudsdienst werd in februari 2005 opgericht. Erwerd een folder verspreid om de dienst meer bekendheidte geven bij de operatoren. De folder beschrijft dewerking van de ombudsdienst en vermeldt een aantalnuttige contactgegevens. Hij wordt beschikbaar gesteldop de grote manifestaties waaraan het FAVV deelneemt(zoals vakbeurzen) en wordt door de controleurs uitgedeeldaan de operatoren.De ombudsdienst heeft nu al 2 volledige jaren gewerkt.In 2007 kwamen in totaal 277 schriftelijke vragen enklachten binnen. Dat is heel wat minder dan in 2006 (379vragen en klachten). Het aantal klachten dat specifiekverband houdt met de controles is daarentegen lichtjestoegenomen. De procentuele verdeling over de categorieënis in 2006 en 2007 gelijkaardig.50Verdeling van de bij de ombudsdienst ingediende vragen en klachten per categorieAard van het dossier 2006 2007Klachten over de werking van het FAVV 229 (60,4 %) 164 (59,2%)Vragen om informatie over onderwerpen die verband houdenmet het FAVV106 (28,0 %) 72 (26,0 %)Andere 35 (9,2 %) 33 (11,9 %)Klachten waarvoor het FAVV niet bevoegd is 9 (2,4 %) 8 (2,9 %)Totaal 379 277

6.1. Klachten over de werking van het FAVVIn 2007 kwamen bij de ombudsdienst 164 klachten binnen die betrekking hadden op de werking van het FAVV.Onderwerp van de klachten in verband met de werking van het FAVVOnderwerp 2007Financiering 93 (56,7 %)Interpretatie van de regelgeving – betwisting van controlemaatregelen 39 (23,8 %)Werktmethode van een operator 6 (3,7 %)Gedrag van controleur of inspecteur tijdens controle 6 (3,7 %)Tijdstip van ontvangst van vereiste documenten 3 (1,8 %)Geen antwoord ontvangen 3 (1,8 %)Betwisting van maatregelen in het kader van de randvoorwaarden op basis van verslagen van het FAVV 2 (1,2 %)Tegenstrijdige labuitslagen – betaling van factuur van tegenanalyse 2 (1,2 %)Wachttijd voor uitslagen van labanalyses 1 (0,6 %)Procedure voor aanwerving van DMO 1 (0,6 %)Onvoldoende controle door het FAVV 1 (0,6 %)Anonimiteit van de klager niet in acht genomen 1 (0,6 %)Communicatie DMO-PCE 1 (0,6 %)51Net als in 2006 vormen de klachten over het nieuwe financieringssysteem dehoofdmoot van de klachten. Ongeveer 1/3 van de klachten hielden specifiekverband met uitgevoerde controles, wat neerkomt op een lichte stijging invergelijking met 2006 (1/4).Die klachten hielden onder meer verband met:• betwisting van controlemaatregelen (toepassing van deregelgeving)• moeilijke communicatie met de controlediensten (wachttijd voorcertificaat, voor afhandeling van erkenningsaanvraag, problemenmet verkrijgen van de juiste documenten…)• ontevredenheid over de houding van de controleur tijdenscontroles (niet naleven van het charter van de controleur en deinspecteur)• de indruk dat concurrerende operatoren minder streng wordengecontroleerd.

Verdeling van de klachten per sectorSector 2006 2007Primaire productie 33 (50,0 %) 33 (57,9 %)Verwerking 21 (31,8 %) 8 (14,1 %)Distributie 12 (18,2 %) 16 (28,0 %)526.2. Vragen om informatieIn 2007 ontving de ombudsdienst 72 schriftelijke vragenom informatie en werden over het algemeen doorgestuurdnaar de bevoegde interne dienst voor verdereafhandeling. De vragen hadden vooral betrekking op deinterpretatie van de Belgische en de Europese regelgeving(41, of 56,9 %), en op het nieuwe financieringssysteem.6.3. Niet-FAVV klachtenIn 2007 waren er 8 klachten waarvoor het FAVV nietbevoegd is. Die hadden betrekking op telecommunicatie,leefmilieu, elektriciteit, examens voor gecertificeerdeopleidingen, kennisgevingen voor voedseladditieven…De klachten werden naar de bevoegde dienst gestuurd.6.4. AndereIn totaal konden 33 meldingen niet worden ondergebrachtin een van de voorvermelde categorieën.Het ging om meldingen ter informatie, vragen omgegevens te verbeteren, een verzoek om toezending vanFAVV-documenten, problemen met een informaticatoepassing…

7. Wetenschappelijk comitéDankzij de gewijzigde regelgeving kon het Wetenschappelijkcomité zich volledig aan zijn bijzonderste taak wijden:advies geven over risico-evaluatie en risicomanagement.Aan de hand van gevalstudies werden methodenvoor kwantitatieve risico-evaluatie geïntroduceerd inde uitwerking van adviezen. Het bijeenbrengen vandegelijke kwantitatieve gegevens vormt een aanzienlijkstruikelblok bij de probabilistische risico-evaluatie.Dat werd ook bevestigd tijdens een workshop over dewetenschappelijke exploitatie van de databanken voorrisico-evaluatie.De samenstelling van het comité is als bijlage bijgevoegd.Workshop wetenschappelijke exploitatievan de databankenOp 23 november 2007 organiseerde hetWetenschappelijk comité een workshop metals titel: « Wetenschappelijke exploitatie vande databanken voor risico-evaluatie in hetkader van de voedselveiligheid ».Het programma was opgebouwd rond driecentrale thema’s:• inzamelen van gegevens (visie van deEFSA) en ontwikkeling van systemen omdatabanken te beheren,• beschikbaarheid van databanken met hetoog op een risico-evaluatie: toepassingop de toestand in België (databankenover voedselverbruik, van het FAVV en vande beroepssectoren)• en voorbeelden van gevalstudies vanrisico-evaluatie op basis van gegevensvan het FAVV.De gevalstudies hadden betrekking op debeschikbaarheid van gegevens voor hetuitvoeren van een studie naar de blootstellingaan Listeria monocytogenes in gerooktezalm, de schatting van de blootstelling van deconsument aan residuen van bestrijdingsmiddelen,de microbiologische bewaking vankarkassen en vlees en de schatting van deblootstelling van de consument aan cadmiumin een welbepaald gebied. Ondanks de zowelnaar kwaliteit als naar kwantiteit sterk beperktebeschikbare gegevens konden conclusiesworden getrokken uit de kwantitatieve risicoevaluaties.Er werd daarbij altijd rekeninggehouden met de inherente onzekerheid.53De op de workshop gegeven uiteenzettingenkunnen worden ingekeken op de website vanhet FAVV.

7.1. Wetenschappelijke adviezenHet Wetenschappelijk comité opende in 2007, 50 nieuwedossiers die aanleiding gaven tot 38 formele adviezen entot 2 spoedraadgevingen. Deze zijn terug te vinden op dewebsite van het FAVV. Deze evaluatie van autocontrolegidsenzorgt nog steeds voor veel werk. Er wordt daarbijaandacht besteed aan de evaluatie en de gevaren van deanalyse, de bemonsteringsplannen en de HACCP-plannenen de productfiches of technische bijlagen. De lijstvan adviezen is als bijlage bijgevoegd.547.1.1. Blootstelling aan residuen vanbestrijdingsmiddelenIn advies 31-2007 werd de blootstelling van de Belgischeconsument aan residuen van bestrijdingsmiddelen via deconsumptie van groenten en fruit geëvalueerd op basisvan de gegevens van de Belgische voedselconsumptiepeilingvan het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid(WIV) en van gegevens van de pesticidenmonitoringdie het FAVV in 2005 uitvoerde. Op die manier kon hetrisico voor de consument worden genuanceerd.Deze studie steunde op de resultaten van de analysevan 1.322 monsters van groenten en fruit. In 56% van demonsters werden residuen van bestrijdingsmiddelengedetecteerd en in 7,9% van de gevallen werden denormen overschreden. De blootstelling werd berekendmet kwantitatieve methoden voor risicoanalyse. Destudie toonde aan dat de langetermijnblootstelling vanBelgische consumenten aan residuen van bestrijdingsmiddelenvia consumptie van groenten en fruit gering is,ook bij een hoge consumptie van groenten en fruit. In demeeste gevallen is de blootstelling 100 maal lager dan deaanvaardbare dagelijkse inname. De blootstelling is hetgrootst voor chloorprofam en vervolgens voor imazalil endimethoaat.7.1.2. Opkomende mycotoxinenIn advies 35-2007 spitst het Wetenschappelijk comité zichtoe op de mycotoxinen waarop in België of in Europa onderzoekwordt gedaan of waarvoor de wetgeving thanswordt aangepast. Het kan hierbij gaan om mycotoxinenwaarvoor nog geen regelgeving bestaat (opkomendemycotoxinen in de enge betekenis) of om bekende mycotoxinendie bij opnieuw opduiken nieuwe problemenveroorzaken. Het wetenschappelijk comité wijst erop dateen hoog controleniveau moet worden aangehoudenvoor een aantal risicoproducten (granen en graanproducten,maïs en maïsproducten die bestemd zijn voormenselijke consumptie, biologisch geproduceerd appelsap).Daarnaast worden aanbevelingen gedaan voor hetwetenschappelijk onderzoek.

Europees project « SAFEFOODERA »Het secretariaat van het Wetenschappelijkcomité neemt deel aan het Europese onderzoeksproject« SAFEFOODERA » . Dit Europeesproject heeft tot doel het wetenschappelijkonderzoek over voedselveiligheid dat in deLidstaten wordt verricht in sterkere mate teharmoniseren.7.2. Valorisatie van dewerkzaamheden van hetWetenschappelijk comitéHet Wetenschappelijk comité besteedt ruime aandachtaan de wetenschappelijke valorisatie van zijn werkzaamhedenin de vorm van wetenschappelijke publicaties,uiteenzettingen, de organisatie van een workshop. Eenlijst van de wetenschappelijke publicaties en de uiteenzettingenis als bijlage bijgevoegd.De resultaten van de eerste onderzoeksgroepvan SAFEFOODERA toonden aan dat hetmogelijk was om een transnationaal Europeesonderzoek op te zetten met gezamenlijkefinanciering door de lidstaten. Na een tweedetransnationale oproep werd een lijst met 26mogelijke onderzoeksthema’s opgemaakt dieals basis zal dienen voor het latere overleg.55Daarnaast werd de oprichting voorgesteld vaneen « Platform for coordinating transnationalresearch on emerging feed and food safetyrisks ». Meer informatie hierover is beschikbaarop de website http://www.safefoodera.net/.

8. Interne audit56Als moderne overheidsinstelling moet het FAVV beschikkenover een dienst voor interne audit die moetzorgen voor onafhankelijke beoordelingen en evaluaties.Het gaat ook om een verplichting die is opgelegd inEuropese verordening 882/2004 en in kwaliteitsnorm ISO9001. Audits zijn een essentieel werkinstrument om denaleving van afgesloten overeenkomsten ter plekke na tegaan en om te komen tot verbetering in zowel de buitendiensten(PCE’s en laboratoria) als het hoofdbestuur.De dienst voor interne audit werd in 2007 volledig operationeel:• de opdracht, het werkgebied, de actoren, debevoegdheden en verantwoordelijkhedenvan de interne audit staan beschreven in eencharter,• er werd een deontologische code voor deauditor opgesteld,• de werkmethode van de interne audit staatbeschreven in een aantal procedures,• er werd een auditcomité opgericht om deonafhankelijkheid van de interne audit tegaranderen.8.1. Oprichting van het auditcomitéHet auditcomité van het FAVV moet de gedelegeerdbestuurder en het directiecomité van het agentschapbijstaan door toezicht uit te oefenen op de werking vanhet FAVV. Het bestaat uit 4 externe leden die de economischesector en de consumenten vertegenwoordigen eneen lid van het FAVV. De vertegenwoordiger van het FAVVis voorzitter van het comité. De werking van het comitéwerd vastgelegd in het huishoudelijk reglement van hetauditcomité.Het auditcomité moet de volgende taken vervullen:• het jaarlijkse auditprogramma, detussentijdse auditaanvragen en dekwartaalherzieningen van het jaarlijkseauditprogramma evalueren,• een globaal overzicht hebben van alleaudits, dus zowel van de audits die dooreigen personeel als door externen wordenuitgevoerd,• de uitgevoerde audits evalueren,• een jaarverslag opmaken.Het auditcomité vergaderde in 2007 vier maal. De ledenvan het comité keurden de verschillende basisdocumentenvoor de interne audit goed, brachten advies uit overde auditprogramma’s voor 2007 en 2008 en werden inkennis gesteld van de resultaten van de in 2007 uitgevoerdeaudits.8.2. Audits in 2007De audits worden uitgevoerd door 2 auditors van dedienst interne audit. Deze dienst kan ook een beroepdoen op een pool van auditors en op externe auditorswanneer specifieke opdrachten moeten worden uitgevoerd.De pool van auditors bestaat uit medewerkers vanhet FAVV die een opleiding omtrent audit genoten, eenspecifieke technische kennis bezitten en ervaring hebben;de kwaliteitsverantwoordelijken van de laboratoriaen de medewerkers van de NICE (Nationale Implementatie-en Coördinatie-Eenheid) werken hier actief aan mee.Er werden om te beginnen 3 proefaudits uitgevoerd.

Overzicht van de in het eerste halfjaar van 2007 uitgevoerde proefauditsEntiteit die werd geauditDienst LogistiekPCE Waals-BrabantLaboratorium van GentbruggeScopeAankoopprocedureHygiënecontroles in brood- en banketbakkerijenDocumentbeheer volgens ISO 17.025 (kwaliteit) en analyse van nitrofuranen (technisch)Vervolgens werd een auditprogramma opgemaakt voorhet tweede halfjaar van 2007. Die audits werden doorgaansals constructief ervaren en niet als controles op debetreffende persoon.Overzicht van in het tweede halfjaar van 2007 uitgevoerde auditsEntiteit die werd geauditScopeLab GemblouxKwaliteitssysteem en analysemethoden (vetgehalte, eiwitgehalte, vochtgehalte endroge-stofgehalte)Juridische dienstEvaluatie van de globale organisatie van het Commissariaat voor administratieve boetesPCE Luxemburg en Comité du LaitControle op de naleving van de regelgeving inzake kwaliteit van rauwe melk en dePCE Limburg en Melk Controle CentrumVlaanderen (MCC)erkenning van interprofessionele organismen.PCE LuikControle op de activiteiten in samenhang met restituties bij uitvoer van vlees van volwassenmannelijke runderen.Lab LuikKwaliteitssysteem en analysemethoden (bepaling van het nitraatgehalte in voeding endetectie van bestraald voedsel door thermoluminescentie)Staf van de Gedelegeerd bestuurder Werking van de ombudsdienst (interne procedures en naleving van het charter)Lab MelleAnalysemethoden (detectie Lis-Mono, pH, gisten en schimmels)Lab GentbruggeKwaliteitssysteem en analysemethoden (bepaling van residuen van thyreostatica)PCE Oost-VlaanderenControle op vervoer van niet volledig gekoeld varkensvlees en daarvan afgeleide productenPCE HenegouwenLab Gentbrugge Kwaliteitssysteem ISO 17.025Lab GentbruggeKwaliteitssysteem en analysemethoden (Bepaling van Pb)DG Controlebeleid Validatie van sectorgidsen in overeenstemming met het KB van 14/11/2003.Lab Luik Kwaliteitssysteem ISO 17.025Lab TervurenKwaliteitssysteem en analysemethoden (bepaling van desoxynivalenol)Algemene dienstenOpleidingen organiseren en managenLab GentbruggeKwaliteitssysteem en analysemethoden (bepaling van tetracyclinen)Lab Tervuren Kwaliteitssysteem ISO 17.025PCE NamenControle op de frequentie van inspecties van vachtcondities van in slachthuisPCE West-Vlaanderenaangeboden dieren. Controle op dierenwelzijn, identificatie en rapportering in Beltrace.Algemene dienstenVeiligheidssysteem van ICTLab Gembloux Kwaliteitssysteem ISO 17.02557Het auditprogramma voor 2008 voorziet ook in vervolgaudits.

9. KwaliteitHet FAVV streeft naar een intern kwaliteitsborgingssysteemmet externe certificering van de kernprocessen.Dit is een strategische doelstelling uit het businessplan2005-2008 van het FAVV.In 2006 werden 4 proefprojecten voor certificering uitgewerktvolgens norm ISO 9001. In mei 2007 onderging hetFAVV in dat verband een pre-audit van een externe firma.Op grond van het rapport van de pre-audit stelden debetrokken diensten een actieplan op. Er werd een kwaliteitsnetwerkopgezet dat moet toezien op de voortgangvan de uitvoering van die actieplannen.In 2008 wil het FAVV een ISO 9001-certificaat verkrijgenvoor de proefprojecten.58

Vanprogrammatie3 61naar inspectie

62Het Agentschap waakt er steeds over dat de processenen de producten aan de reglementaire voorschriftenbeantwoorden. De inspecties van de installaties en detoegepaste hygiënemaatregelen, het toezicht op deeffectieve toepassing van autocontrolesystemen entraceerbaarheid, de controle van de vermeldingen op deetiketten alsook de bemonstering van producten vooranalyse zijn andere mogelijkheden om de veiligheiden de kwaliteit van de producten in de voedselketen teverzekeren.Het kernproces van het FAVV is een cyclisch proces datuit 3 grote etappes bestaat :1. Elk jaar werkt het FAVV op basis van een risicoevaluatieeen Controleprogramma uit dat uit 2 delenbestaat, een deel bemonsteringen en een deelinspecties.2. Dit geïntegreerd Controleprogramma wordtvervolgens vertaald in een planning van allecontroleactiviteiten, waarin de doelstellingen perprovincie en tot op sectorniveau wordengeformuleerd.3. De Provinciale Controle Eenheden voeren dezecontroles (inspecties en bemonsteringen) uit enrapporteren hun vaststellingen en de analyseresultaten.De risico-evaluatie is gebaseerd op inlichtingenontvangen in het kader van de meldingsplicht, hetEuropees systeem voor snelle waarschuwingen(RASFF), klachten, vaststellingen, inspectieverslagenen analyseresultaten, en leiden tot een regelmatigeen soms onmiddellijke aanpassing van de voorzieneprogrammering met het oog op een maximalebeheersing van de risico’s. De ondersteuning van hetWetenschappelijk comité is hierbij onmisbaar.Drie besturen (DG’s) zijn betrokken bij dit proces :• DG Controlebeleid ontwikkelt het beleid ende controleprogramma’s• DG Controle vertaalt het jaarlijkscontroleprogramma in controleplannen diedoor de PCE’s worden uitgevoerd• DG Laboratoria coördineert en voert deanalyses, voorzien in het controleprogramma,uit.Het kernproces van het FAVV

1. Programmatie van de controlesElk jaar werkt DG Controlebeleid een controleprogrammauit dat uit 2 grote delen bestaat, een deel bemonsteringenen een deel inspecties.Het door het Agentschap te realiseren ritme van de inspectieswordt geprogrammeerd op basis van objectievecriteria verbonden aan de risico’s en houdt rekening metde toepassing van autocontrole door de operatoren,eerdere controleresultaten en opgelopen sancties. Degeïnspecteerde aandachtspunten zijn afhankelijk vande reglementaire vereisten enerzijds en van de impactop de veiligheid anderzijds. Bij wijze van voorbeeld: ergebeuren betrekkelijk meer controles op hygiëne dan opetikettering.Analoog wordt het aantal analyses bepaald op basis vanschadelijke effecten verbonden aan de gevaren (toxiciteitof economische impact verbonden aan contaminantenof ziektes) en de blootstelling van de consumenten.Bijgevolg wordt de controle strikter naarmate het risicovoor de consumenten toeneemt. De bemonstering vande producten is hoofdzakelijk gebaseerd op resultatenvan vroegere controles, verbruiksgegevens (samenstellinghuishoudkorf…) en op aanbevelingen van verschillendeinstanties (wetenschappelijke comités, EuropeseCommissie…)In ieder geval bevat het Controleprogramma minimaalhet aantal inspecties en analyses voorzien in de reglementering.Dit proces is verre van statisch en is aan voortdurendeverandering onderhevig ; dit vergt van de medewerkerseen hoge mate van reactiviteit, kennis en doeltreffendheid.Geïntegreerd Meerjarig Nationaal Controleplanvoor BelgiëHet Geïntegreerd Meerjarig NationaalControleplan (kortweg MANCP) komt tegemoetaan een Europese vereiste opgelegddoor Verordening 882/2004 betreffende deofficiële controles. Het MANCP behelst eencompleet overzicht van de organisatie enhet beheer van de controles op de nalevingvan de wetgeving inzake diervoeders enlevensmiddelen en de voorschriften inzakediergezondheid en dierenwelzijn.Deze meerjarenbenadering laat toe eengroter gamma aan producten en matrices tebestrijken en het geheel van de operatorente controleren rekening houdend met deanalytische en budgettaire mogelijkheden.Deze benadering werd beschreven in eenwetenschappelijke publicatie die beschikbaaris op de website van het agentschap.Het MANCP en de aanpassingen worden elkjaar meegedeeld aan de Europese Commissieen staan op de website van het FAVV.63

3. Coördinatie van de controle-eenhedenDe Nationale Implementatie en Controle Eenheid (NICE)heeft als opdracht:• de coördinatie van de Provinciale ControleEenheden (PCE)• de toepassing en de harmonisatie van deinstructies• de evaluatie van de werking van de PCE’s envan de controleresulaten• de communicatie tussen de centralediensten en de gedecentraliseerde diensten,de opleiding van het personeel van de PCE’s• in geval van crisis ondersteuning bieden ophet vlak van deskundigheid en begeleidenvan buitenlandse zendingen in België.3.2. Gecoördineerde inspecties inslachthuizenBegin 2007 voerde de NICE gecoördineerde inspectiesuit met het oog op de harmonisering van de controlesin de slachthuizen. Deze controles worden om de 3jaar uitgevoerd door gespecialiseerde teams inzake hetcontroleplan. Vier controleploegen werden samengesteld(runderen, varkens, pluimvee en konijnen-wild). Elkeploeg is samengesteld uit 3 permanente leden en een lidaangeduid voor elk slachthuis.Het is niet alleen de bedoeling een betere homogeniteitvan de controles te bewerkstelligen maar ook de nalevingvan de goede hygiënepraktijken te bevorderen.3.1. Evaluatie van de PCE’sDe NICE evalueert de kwaliteit van de door de PCE’suitgevoerde controles over het hele land, en ziet toe opeen geharmoniseerde toepassing van de instructies enreglementeringen door de controleurs. In 2007 werden indit kader volgende opdrachten gerealiseerd :• de homogeniteit van de controlesin verzamelcentra voor runderen, inslagerijen, in de melksector en de sectorvan de dierenvoeding, in bakkerijen, op deidentificatie van runderen• het beheer van stallen op afstand• evaluatie van het beheer van het systeemvan retributies, van afwezigheden enkostenstaten in de PCE’s• de inspectie van de grensinspectiepostenvan Zaventem en Oostende.Slachthuizen door NICE geïnspecteerd in 2007Type slachthuisAantal inspectiesRund 11Varken 15Gevogelte/konijn 10Wild 10Totaal 463.3. Beheer dierenartsenmet opdrachtIn 2007 werden de lastenboeken en de uitvoeringsovereenkomstvoor dierenartsen met opdracht herzien. Eenoproep voor kandidaten voor de PCE’s Henegouwen,Namen, Luxemburg, Antwerpen, Limburg en Oost-Vlaanderen vond plaats.65

4. Uitvoering van de controlesDe uitvoering van het Controleplan wordt toevertrouwdaan de Provinciale Controle-Eenheden (PCE) die decontrolegegevens rapporteren (inspecties, monsternemingen,…) in een gecentraliseerd informaticasysteem(FoodNet).Naast de geplande controles voeren de PCE’s nog anderecontroles uit, o.m. als gevolg van een positief of twijfelachtiganalyseresultaat, een klacht, in het kader van deepidemiologische bewaking.Dierenartsen belast met opdrachtHet charter van de controleur66Op het moment dat de DMO opdrachtenuitvoert voor rekening van het FAVV wordt hijbeschouwd als een officiële dierenarts. Hetaantal DMO per Provinciale Controle-Eenheidwordt bepaald in functie van het werkvolume.In 2007 deed het FAVV beroep op 762 DMO.Op het einde van elk jaar worden de prestatiesvan elke DMO geëvalueerd door het hoofdvan de PCE.Een DMO mag diensten leveren aan andereopdrachtgevers, voor zover dit niet kan leidentot een belangenconflict en dit niet strijdigis met de regelgeving of de deontologischeprincipes.Het Agentschap heeft een gedragscodeopgesteld voor de inspecteurs en controleurs.Dit charter bepaalt de rechten en plichten. Debasisprincipes zijn wederzijds respect, gelijkwaardigheid,professionalisme en integriteit.Bij elke controle stelt de controleur zich voor,legt uit welke controles zullen gebeuren enwaarom. Een controle kan indien nodig, vb.uitzonderlijke familiale omstandigheden,worden uitgesteld.De gelijkwaardige behandeling van gecontroleerdenen de discretie inzake feiten eninformatie bekomen tijdens de controles,zijn eveneens belangrijke aandachtspunten.Tenslotte moeten alle voorzorgsmaatregelenworden genomen om bij de controle ziektenof andere schade aan het gecontroleerdbedrijf te vermijden.Het charter kan worden geraadpleegd op dewebsite van het FAVV (www.favv.be).

4.1. ChecklistsVoor de inspecties maakt het FAVV gebruik van eensysteem van checklists. Dit hulpmiddel laat toe de controleste uniformiseren en zo objectief mogelijk te latenverlopen. Deze checklists worden ter beschikking gesteldvan de operatoren met het oog op transparantie eninformatie (website van het FAVV en bij de controles). Zezijn gebaseerd op de wettelijke bepalingen.De som van de verschillende wegingen geeft een globalescore ; op basis van deze score wordt een inspectieals gunstig, gunstig met opmerkingen of ongunstiggekwalificeerd. Bij een ongunstig resultaat wordt meestaleen verwittiging of een PV opgesteld.Om de interpretatie van de checklists zo uniform entransparant mogelijk te maken, werd een nieuwe functietoegevoegd in 2007. Afhankelijk van het belang van elkitem, wordt een weging toegekend aan elke non-conformiteit(NC):•••conform (weging 0)ongunstig minor (waarde van 1 of 3)ongunstig major (waarde 10 of 10 plus).67Weging van de punten op een chekclistAard van de non-conformiteit (NC) Actie Resultaat van de checklistGeen NCGunstigUitsluitend NC = 1GunstigVanaf 1 NC = 3 en %NC < 20 %Gunstig met opmerkingenVanaf 1 NC = 3 en %NC > 20 % Verwittiging OngunstigVanaf 1 NC = 10 en %NC < 20 % Verwittiging OngunstigVanaf 1 NC = 10 en %NC > 20 % PV OngunstigVanaf 1 NC = 10 plus PV Ongunstig

4.2. Gerealiseerde controles in 2007in 2007 werd het aantal controlezendingen verhoogd. Deverhoging van het aantal controlezendingen wordt geraamdop 23 % ten opzichte van 2006 en van het aantalmonsternemingen op 30 %. Deze schatting is gebaseerdop een extrapolatie voor 2006, aangezien het slechts degegevens van maart tot december 2006 bevat.Evolutie van de in 2007 uitgevoerde controles120.000100.00080.0006860.00040.00020.0000ZendingenMonsternemingenInspecties200671.54350.48584.564200788.07665.411102.215Bij elke controlezending worden één of meer checklistsgebruikt die overeenstemmen met één of meergecontroleerde domeinen in eenzelfde inrichting. Hetaantal gebruikte checklists stemt overeen met het aantalinspecties. In 2007 werd het aantal inspecties verhoogdmet 23 % ten opzichte van 2006.

Redenen voor inspecties, monsternemingen en andere controles (specifieke acties zoals wegcontroles,controles op markten... niet voorzien in het controleprogramma)RedenenAantalControleplan (bemonsteringsplan inbegrepen) 160.911Hercontrole 4.513Erkenning 2.133Klacht 1.834BIRB 1.830RASFF 346Verdenking ziekte 230Meldingsplicht 199Onregelmatigheden import, export, intracommunautaire handel 95Andere 10.166Totaal 182.257Type inspecties uitgevoerd in 2006 (geëxtrapoleerd) in 2007Gecontroleerd domein 2006 2007 2007 / 2006Infrastructuur, inrichting en hygiëne 34.204 28.014 - 18 %Infrastructuur en inrichting (voor toekennen erkenning) 193 551 + 185 %Traceerbaarheid (identificatie en registratie inbegrepen) 10.415 15.823 + 52 %Rookverbod 4.058 11.979 + 195 %Dierenwelzijn 6.020 7.480 + 24 %Verpakking en etikettering (inclusief handelsnormen) 7.124 6.029 - 15 %Meldingsplicht 3.055 6.047 + 98 %Autocontrolesysteem 4.075 5.960 + 46 %Geneesmiddelen en bedrijfsbegeleiding 3.349 3.174 - 5 %Afvalbeheer 2.158 2.992 + 39 %Fytosanitaire - fysische controle 3.666 2.773 - 24 %Fytosanitaire - administratieve controle 758 193 - 75 %Epidemiologische bewaking 1.195 2.733 + 129 %Vervoer 1.757 3.966 + 126 %Dierengezondheid 1.427 1.942 + 36 %Pesticiden 866 921 + 6 %Verpakkingsmateriaal 53 828 + 1.462 %Andere 191 810 + 324 %Totaal 84.564 102.215 + 21 %69

5. Inrichtingen in de voedselketen5.1. Erkenning, toelating, registratieAlle in België actieve operatoren in de voedselketen moetenbekend zijn bij het FAVV en bijgevolg geregistreerd.Bovendien is voor de uitoefening van bepaalde activiteiteneen toelating of een erkenning vereist.Om de administratieve lasten voor de bedrijven tot hetstrikte minimum te beperken werkt het FAVV nauw samenmet andere openbare diensten zoals de Kruispuntbankvoor Ondernemingen (ondernemingsloketten).BOOD-on-WEB : Hoe de registratie vaneen operator nagaan ?Inrichtingen die moeten erkend worden zijn ondermeeractief in de vleessectoren, melk- en eiproducten,fabrikanten van meststoffen of van bestrijdingsmiddelen.Een erkenning wordt slechts afgeleverd na inspectie terplaatse waarbij wordt nagegaan of de inrichting voldoetaan de wettelijke voorschiften inzake infrastructuur enuitrustingDe inrichtingen uit de sectoren van de vleesverwerking,melk en eieren werden gecontroleerd om na te gaan ofze beantwoorden aan de nieuwe Europese reglementering(hygiënepakket) waardoor een inspectie in het kadervan een hererkenning vereist is.70Het FAVV heeft voor consumenten enoperatoren een webtoepassing ontwikkeld,Bood-on-web. Hiermee kan men ofwel methet BTW-nummer ofwel met de naam of hetadres van de operator nagaan of deze daadwerkelijkgeregistreerd is en dus door het FAVVgecontroleerd wordt.Omwille van de wetgeving op de beschermingvan de privé-levenssfeer worden voornatuurlijke personen geen adressen weergegeven.Aantal inrichtingen in de sector verwerking dat in 2007 een hererkenning ontvangen heeftPCE Vleesinrichtingen Melkinrichtingen Ei-inrichtingenAntwerpen 161 61 1Brussel 111 - -Waals-Brabant 28 10 -Henegouwen 95 26 -Luik 83 30 1Limburg 82 31 1Luxemburg 31 8 2Namen 37 18 -Oost-Vlaanderen 255 40 1Vlaams-Brabant 91 24 -West-Vlaanderen 221 44 1Totaal 1.195 292 7

Inrichtingen met belangrijke tekortkomingen kunnentijdelijk worden gesloten, en dit voor de tijd die nodig isvoor het bedrijf om zich in orde te stellen.Wanneer andere sancties (verwittiging, PV) niet tothet gewenst resultaat leidden, wordt de procedure totweigering, schorsing of intrekking van de erkenning oftoelating opgestart. Wanneer de sanctie bevestigd wordtkan de operator vragen om gehoord te worden door deberoepscommissie van het FAVV.In 2007 werden 14 dergelijke procedures opgestart, 4 metbetrekking tot intrekkingen (toelatingen) en 10 weigeringen(1 toelating en 9 erkenningen) :• 3 procedures werden vroegtijdig stopgezetaangezien de operator zich intussen in regelhad gesteld• 4 procedures werden opgeschort : eenactieplan voor het in orde brengen vande inrichting werd door de operatorvoorgesteld en een opvolgingscontract werdondertekend tussen de operator en het FAVV• 3 procedures werden in beroep behandelddoor de beroepscommissie van het FAVV,waarna de Minister een beslissing diende tenemen : in 2 gevallen bevestigde de Ministerhet voorstel van het FAVV, in 1 dossieronderwierp de Minister de operator aan eenversterkt toezicht door het FAVV• in 4 andere procedures werden demaatregelen opgelegd door het FAVVaanvaard zonder verder gevolg en diendede operator bijgevolg zijn activiteiten stopte zetten.5.2. Slachthuizenen uitsnijderijenGegevensbank en traceerbaarheid :BeltraceBeltrace is een informaticatoepassing waarinde gegevens betreffende de aanvoer, deslachting en de keuring van de in Belgiëgeslachte dieren geregistreerd worden. Metdeze toepassing beschikken de slachthuizenover een on-line verbinding met de centraledatabank. Door de unieke encodering kunnenbijkomende gegevens ter beschikking gesteldworden van de slachthuizen en het FAVV.Hiermee kunnen enerzijds de slachthuizen dejuiste slachtprocedure bepalen en anderzijdsde dierenartsen de juiste keuringsbeslissingennemen in overeenstemming met de Europeseen Belgische verplichtingen in het belang vande voedselveiligheid.Deze registraties vervangen of vereenvoudigeneen aantal administratieve handelingendie aansluiten bij het slacht- en keuringsproces,of die nodig zijn voor de rapportering,de risico-evaluatie en de facturatie. Zij lateneveneens toe een grote hoeveelheid gegevenselektronisch door te geven aan anderetoepassingen of andere overheden.Een volledig nieuwe toepassing is sindsnovember 2007 operationeel in alle Belgischeslachthuizen. Deze biedt aan de gebruikersondersteuning buiten de kantooruren.71

5.2.1. Als landbouwhuisdier gehouden hoefdierenAantal erkende slachthuizen en uitsnijderijen voor tweehoevige huisdieren op 31/12/2007Erkend EGGeringe capaciteitSlachthuizen 64 27Uitsnijderijen 462 1672Het aantal erkende slachthuizen voor het intracommunautairhandelsverkeer (EG) wijzigde niet ten opzichtevan 2006. Het aantal erkende uitsnijderijen voor het intracommunautairhandelsverkeer (EG) nam daarentegenlichtjes toe (453 in 2006 of een toename met 2 %).Het aantal slachthuizen en uitsnijderijen met geringecapaciteit (vlees uitsluitend bestemd voor de nationalemarkt) verminderde respectievelijk met 10% en 30% tenopzichte van 2006 (30 slachthuizen en 23 uitsnijderijenvan geringe capaciteit in 2006). De reglementering, invoege sedert 1 januari 2006, voorziet echter niet langerin inrichtingen met geringe capaciteit. Bij wijze vanovergangsmaatregel en in afwachting van hun hererkenningkunnen de inrichtingen met geringe capaciteit hunproducten verder op de nationale markt verkopen. Dezeovergangsmaatregel neemt een einde op 31 december2009 ; vanaf die datum moeten al deze inrichtingen voldoenaan de eisen verbonden aan het “EG”-statuut.5.2.2. Pluimvee, konijnen, wildErkende slachthuizen, uitsnijderijen voor pluimvee, konijnen en wild en wildbewerkingsinrichtingenInrichtingSlachthuis pluimvee 58Uitsnijderij voor vlees van pluimvee, konijnen en wild 110Wildbewerkingsinrichtingen 40

6. VeebeslagenTen opzichte van 2006 wordt een afname vastgesteldvan het aantal beslagen van runderen, varkens, schapenen geiten maar tegelijk ook een toename van het aantalplaatsen van slachtvarkens en van schapen en geiten.Aantal dieren en beslagen in 2006 en 2007RunderenVarkensSchapenGeitenHertachtigenPluimvee2006 2007beslagen 40.640 38.690dieren 2.697.824 2.699.258beslagen 10.631 9.950zeugenplaatsen 653.385 632.360vleesvarkensplaatsen 4.850.501 5.007.614beslagen 32.323 31.523dieren 219.274 220.611beslagen 14.247 13.381dieren 43.727 46.950beslagen 2.201 2.907dieren 12.805 12.684beslagen 1.682 1.604leghennenplaatsen 13.377.548 9.878.202braadkippenplaatsen 25.894.597 25.311.775fokpluimveeplaatsen 3.170.815 2.089.93373

Controle-75activiteiten 4

1. Inspecties1.1. Plantaardige productie1.1.1. Fytosanitaire inspectiesIn 2007 werden 2.429 missies uitgevoerd bij 1.602 operatoren die hoofdzakelijk sierplanten produceren maar ook aardappelen,groenten en fruit.Fytosanitaire inspectiesInspecties GunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstigAutocontrolesysteem 3 66,7 % 33,3 %Fytosanitaire administratieve controle 193 82,4 % 10,9 % 6,7 %Fytosanitaire fysieke controle 2.773 89,2 % 5,4 % 5,4 %Infrastructuur, inrichting en hygiëne 17 94,1 % 5,9 %Traceerbaarheid (identificatie en registratie inbegrepen 534 80,1 % 14,2 % 5,6 %Meldingsplicht 106 69,8 % 26,4 % 3,8 %76In totaal werden 42 waarschuwingen gegeven en 8 PV’s opgesteld.1.1.2. Meststoffen, bodemverbeteraars, teeltsubstraten en zuiveringsslibIn 2007 heeft het FAVV voor de controle van meststoffen, bodemverbeterendemiddelen, teeltsubstraten en zuiveringsslibmonsters genomen om de kwaliteit en veiligheid van deproducten te controleren en inspecties uitgevoerd om onderandere na te gaan of de producten die in de handel zijn gebracht,toegelaten en correct geëtiketteerd en verpakt zijn.In totaal werden 164 missies uitgevoerd bij 150 operatoren.Inspecties op meststoffen, bodemverbeterende middelen, teeltsubstraten en zuiveringsslib.InspectiesGunstigGunstig metopmerkingenNietgunstigBezit / verhandeling van meststoffen 38 97,4 % 2,6 %Infrastructuur, inrichting 25 64,0 % 32,0 % 4,0 %Traceerbaarheid (identificatie en registratie inbegrepen) 67 83,6 % 13,4 % 3,0 %Verpakking en etikettering (inclusief handelsnormen) 179 72,1 % 15,6 % 12,3 %Er werden 13 waarschuwingen gegeven. Geen enkele PV moest worden opgesteld.

1.1.3. Bestrijdingsmiddelen voorlandbouwkundig gebruikBestrijdingsmiddelen voor landbouwkundig gebruik omvattende fytofarmaceutische producten en andere bestrijdingsmiddelendie mogelijk in de landbouw kunnenworden gebruikt (insecticiden, fungiciden, herbicidengebruikt om de gewassen te beschermen tegen schadelijkeorganismen of voor de onkruidbestrijding). Dezeproducten zijn onderworpen aan volgende handels- engebruiksvoorschriften:•alleen de bestrijdingsmiddelen die door deMinister van Volksgezondheid erkend zijnmogen in België verhandeld, gehouden ofgebruikt worden,• de verhandelde bestrijdingsmiddelenmoeten voldoen aan dekwaliteitsvoorschriften.De bestrijdingsmiddelen moeten gebruikt wordenovereenkomstig de goede landbouwpraktijken (gewas,gebruiksdosis, wachttijd voor de oogst…).Alle erkende bestrijdingsmiddelen voor landbouwkundiggebruik en hun toegelaten gebruik zijn opgelijst op dewebsite http://www.fytoweb.fgov.be. Deze lijst wordtregelmatig aangepast als gevolg van de herziening vande actieve stoffen op Europees niveau. Als gevolg hiervanworden jaarlijks een aantal handelsproducten van demarkt teruggetrokken, waardoor zowel de verkoop, hetgebruik als het bezit ervan verboden worden.In 2007 werden 239 inspectiezendingen uitgevoerd bij126 operatoren actief bij het in de handel brengen vanbestrijdingsmiddelen voor landbouwkundig gebruik; 57% van de inspecties was conform.77Inspecties op het in de handel brengen van bestrijdingsmiddelen voor landbouwkundig gebruik.UitgevoerdeverificatiesGunstigGunstig metopmerkingenOngunstig Verwittiging PVIn het bezit hebben en verhandelenvan erkende bestrijdingsmiddelen75 34,7 % 5,3 % 60,0 % 23 15Infrastructuur 45 86,7 % 8,9 % 4,4 % 2 0Verpakking en etikettering (met inbegripvan het in het bezit houden van 104 49,0 % 16,3 % 34,7 % 15 4erkende bestrijdingsmiddelen)Traceerbaarheid en meldingsplicht 38 84,2 % 5,3 % 10,5 % 4 0De belangrijkste vastgestelde inbreuken betroffen hetin het bezit hebben of verhandelen van bestrijdingsmiddelendie niet langer erkend zijn en niet-conformeetikettering. Naargelang de ernst van overtreding werdeen verwittiging of een PV opgesteld. Niet-erkendeproducten worden onder beslag geplaatst met het oogop vernietiging.In 2007 werden 793 inspectiezendingen uitgevoerd bij 771gebruikers van bestrijdingsmiddelen voor landbouwkundiggebruik; 68 % van de inspecties was conform.

Inspecties op het gebruik van bestrijdingsmiddelen voor landbouwkundig gebruikGeïnspecteerdeoperatorenProducenten vanlevensmiddelen(landbouwers,tuinbouwers)UitgevoerdeverificatiesBezit en gebruik vanerkende bestrijdingsmiddelen(register enspuittoestellen in orde voortechnische controle)InspectiesGunstigGunstig metopmerkingenOngunstig Verwittiging PV758 71,1 % 14,1 % 14,8 % 54 61Andere operatoren(o.a. gemeentelijkeoverheden)Bezit van erkendebestrijdingsmiddelen enspuittoestellen in orde voortechnische controle88 40,9 % 9,1 % 50 % 10 678Infrastructuur,inrichting enhygiëneAutocontrolesysteemTraceerbaarheid(identificatieen registratieinbegrepen)De belangrijkste vastgestelde inbreuken betroffen hetin het bezit hebben van bestrijdingsmiddelen die nietlanger erkend zijn en de registratie van de bespuitingen.Naargelang de ernst van overtreding werd een verwittigingof een PV opgesteld.1.1.4 Primaire plantaardige productieIn de sector primaire plantaardige productie bestemdvoor consumptie worden hoofdzakelijk inspecties op dehoeve en bij groothandelaars uitgevoerd. In 2007 werden865 missies uitgevoerd bij 863 operatoren.Inspecties in de primaire plantaardige productieInspectiesGunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstig47 70,2% 10,6% 19,1%702 85,3% 13,1% 1,6%658 84,8% 12,5% 2,7%Meldingsplicht 693 89,6% 8,9% 1,4%Deze inspecties hebben geleid tot 39 waarschuwingenen 10 PV’s. De non-conformiteiten hadden betrekking op:• autocontrole: de procedures met betrekkingtot de kritische punten, met name deidentificatie en de bewaking en correctiveacties,• infrastructure en hygiëne: onvoldoendeonderhoud en gebrek aan netheid in delokalen voor opslag en bereiding, nietaangepast afvalbeheer en gevaarlijjke stoffen(bestrijdingsmiddelen, brandstoffen, ...) diede producten kunnen bevuilen, kwaliteit vanhet gebruikte water,• traceerbaarheid: naast de afwezigheid vaningangs- en uitgangsregisters worden vooralproblemen vastgesteld i.v.m. het gebruik vanfytosanitairepaspoorten (afwezig, onvolledig),• melding: deze verplichting is nog te weiniggekend bij de operatoren van zowel deprimaire sector als de handel.Er werden 39 waarschuwingen gegeven en 10 PV’s opgesteld.

1.2. DiervoedersDe activiteiten in de sector van de diervoeders vergenal naar het geval een erkenning, een toelating of eenregistratie en worden geregeld opgevolgd om denaleving van de reglementaire voorschiften betreffendede hygiëne en de autocontrole te controleren.Inspecties in inrichtingen voor diervoedersInfrastructuur, inrichtingen hygiëneInspectiesGunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstig Waarschuwingen PV’s741 48,9 % 39,1 % 12 % 80 51.3. Dierlijke productie791.3.1. Levende dierenInformatie over de voedselketenDe Europese reglementering verplicht elkeveehouder aan de slachthuisexploitanteninlichtingen te verstrekken over elk dier of elkegroep dieren die hij naar het slachthuis stuurt:dit is de zogenaamde voedselketeninformatienoemt (VKI). Deze inlichtingen laten deslachthuisexploitant en de keurders van hetagentschap toe gericht te werken en de nodigevoorzorgsmaatregelen te nemen bij het slachtenof de keuring.• de geneesmiddelen of andere toegediendebehandelingen,• de ziektes, analyseresultaten voor bijvoorbeeldsalmonella,• keuringsresultaten voor eerder geslachtedieren van het zelfde bedrijf,• productiegegevens,• gegevens van praktische aard (vb. denaam en het adres van de bedrijfsdierenarts).De veehouder moet bedrijfsregisters bijhoudenmet deze informatie. De VKI’s hebben betrekkingop het gezondheidsstatuut van de dieren envermelden:De VKI-verplichtingen zijn van toepassing voorpluimvee (sedert 1/1/2006) en varkens (sinds31/12/2007). Ze worden van toepassing voorpaarden en kalveren vanaf 31/12/2008 en vooralle andere sectoren vanaf 31/12/2009.

1.3.1.1. Identificatie en registratieIn 2007 werden 6.519 controles voor identificatie en registratieuitgevoerd in bedrijven (3.110 runder-, 1.133 varkensbedrijven,1.603 bedrijven van schapen, geiten en hertachtigen) en gedurendehet transport, bij de handelaars of in verzamelcentra(van runderen, varkens, schapen, paarden, gevogelte).Identificatie- en registratiecontroles van dieren80RunderenVarkensSchapen, geitenen hertachtigenVervoer,handelaars,verzamelcentraInspecties 3.156 1.168 1.659 536 6.519Gunstig 79,9 % 81,7 % 58,5 % 79,9 % 74,8 %Gunstig met opmerkingen 17,0 % 14,2 % 28,5 % 17,2 % 19,4 %Niet gunstig 6,4 % 4,1 % 13,4 % 3,2 % 7,5 %Waarschuwingen 161 50 222 29 462PV’s 112 18 36 28 194Acties bij andere operatoren 5 16 1 4 26TotaalEr werd eveneens een halteplaats geïnspecteerd; dezecontrole, gunstig met opmerkingen, heeft aanleidinggegeven tot een verwittiging.1.3.1.2. Geneesmiddelen en begeleidingIn 2007 werden 3.174 controles betreffende het begeleidingscontract,de aanwezigheid van geneesmiddelen enhet register van de behandelingen uitgevoerd in 3.068bedrijven.

Controle van geneesmiddelen en begeleidingInspectiesGunstigGunstig met opmerkingenOngunstigGeneesmiddelen en begeleiding 3.174 72,6 % 26,7 % 1,8 %Deze hebben aanleiding gegeven tot 49 verwittigingen, 33 PV’s et 114 acties bij andere operatoren.1.3.1.3. Voertuigen, handelaars, verzamelcentra, controleposten, landbouwbedrijvenIn 2007 werden 945 controles van voertuigen, 59 controlesin verzamelcentra en 33 controles in handelaarstallenuitgevoerd in verband met de voorschriften inzake infrastructuuren hygiëne. In vleeskalverbedrijven werden 51missies uitgevoerd voor de controle van de infrastructuur,uitrusting en hygiëne. Bij varkenshouderijen werden 990controles voor de controle van de uitrusting uitgevoerd.81InspectiesGunstigGunstig metopmerkingenOngunstigWaarschuwingenPV’sActies bijandereoperatorenVoertuigen 953 89,3 % 9,9 % 0,8 % 5 2 2Handelaars 20 60,0 % 15,0 % 25,0 % 0 0 1Verzamelcentra 59 71,2 % 27,1 % 1,7 % 6 1 0Controleposten 990 79,0 % 18,7 % 2,3 % 32 3 1Vleeskalverbedrijven 51 88,2 % 21,6 % 1 0 0Varkenshouderijen 990 79,0 % 18,7 % 2,3 % 32 3 1Totaal 3.063 82,1 % 16,1 % 2 % 76 9 5

1.3.1.4. Inspecties bij de pluimveesectorEr werden 384 missies uitgevoerd in 369 pluimveebedrijvenen 6 missies in 6 broeierijen.Inspecties pluimveesectorInspecties Gunstig Gunstig met opmerkingen Niet gunstigEpidemiologischebewaking170 87,6 % 10,6 % 1,8 %Dierengezondheid 367 81,7 % 16,1 % 2,2 %Infrastructuur, uitrustingen hygiëne224 83,9 % 13,8 % 2,2 %Traceerbaarheid enregistratie199 92,5 % 6,5 % 1,0 %Twaalf pluimveebedrijven kregen een waarschuwing en 3 een PV.82Inspecties broeierijenInspecties Gunstig Gunstig met opmerkingen Niet gunstigGezondheid dier 2 50 % 50 %Infrastructuur, inrichting,hygiëne6 100 %Traceerbaarheid enregistratie2 100 %Eén broeierij kreeg een waarschuwing.1.3.2. Vlees1.3.2.1. Het slachtenAlle ter slacht aangeboden hoefdieren (runderen,schapen, geiten, varkens en paardachtigen) moeten aaneen ante en post mortem onderzoek worden onderworpen:de keuring. Het doel van dit eerste onderzoek is devrijwaring van de volksgezondheid door het opsporenen uitsluiten van humane consumptie van vlees dat pathologischeof anatomische anomalieën vertoont, of vanvlees dat verontreinigd is met pathogene agentia of datresiduën van geneesmiddelen, van bestrijdingsmiddelenof chemische contaminanten bevat.Bij de keuring kan o.m. bacteriologisch onderzoek gebeurenof een niertest. Bij bacteriologisch onderzoek wordtnagegaan of er geen veralgemeende interne verspreidingvan bacteriën in het vlees voorkomt. Bij de niertestwordt nagegaan of er geen bacteriostatica (antibiotica ofandere chemotherapeutische substanties) aanwezig zijnin het vlees. Bij positieve resultaten en dus ongunstigeanalyses, wordt het karkas en de slachtafvallen ongeschiktverklaard.

Aantal geslachte hoefdieren in 2007Runderen Kalveren Varkens Paardachtigen Schapen en geitenNormale slachtingen 493.222 306.315 11.536.172 8.939 137.491Noodslachtingen 2.270 646 0 16 1Totaal slachtingen 495.492 306.961 11.536.172 8.955 137.492Waarvan private slachtingen 11.110 309 11.973 36 1.369Evolutie van geslachte hoefdierenRunderen Kalveren Varkens Paardachtigen Schapen en geiten2006 496.181 327.391 10.794.757 10.728 151.8032007 495.492 306.961 11.536.172 8.955 137.492Sinds 1 januari 2006 zijn de noodslachtingen beperkt tothet slachten (buiten het slachthuis) van gezonde dierendie een ongeval hebben gehad en niet meer levend naareen slachthuis kunnen vervoerd worden omwille van hetdierenwelzijn. Zieke dieren worden niet meer in aanmerkingvoor een noodslachting. Dit verklaart de daling vanhet aantal noodslachtingen in 2006 en 2007. Het vervoervan varkens voor noodslachtingen evenals de noodslachtingzelf worden verboden.83Aantal noodslachtingen van runderen en kalveren van 2005 tot 20072005 2006 2007Runderen 2.532 2.434 2.270Kalveren 905 709 646Thuisslachtingen zijn slachtingen van dieren waarvan hetvlees uitsluitend bestemd is voor de behoeften van de eigenaaren zijn gezin. Varkens, schapen en geiten mogenbij particulieren thuis worden geslacht (het vlees dientexclusief bestemd te zijn voor het gezin) behalve vooreen rituele thuisslachting. Omwille van het groot aantalslachtingen bij gelegenheid van het Offerfeest worden“thuisslachtingen” buiten de slachthuizen toegestaan opspecifiek daartoe erkende tijdelijke slachtvloeren.Thuisslachtingen worden in geen enkel geval toegestaanvoor runderen. Dit verklaart het relatief grote aandeelvan private slachtingen in de slachthuizen: 2,2 % van hettotaal aantal slachtingen in 2007. In 2007 waren 1 % vanin slachthuizen geslachte kleine herkauwers (schapen engeiten) privé-slachtingen.Gevogelte en konijnen moeten vóór en na het slachtenaan een gezondheidsonderzoek onderworpen worden.In 2007 werden 274.505.734 stuks gevogelte (271.555.842in 2006) en 2.888.103 konijnen geslacht. Voor wat betreftkonijnen is dit een lichte stijging sedert 2006 (2.267.343 in2006).

1.3.2.2. Inspecties in slachthuizenHet FAVV voert ook inspecties uit in de slachthuizen: in2007 werden de volgende inspectiemissies uitgevoerd:• 4.581 missies in 156 slachthuizenbetreffende transport, meldingsplicht,autocontrolesysteem enz,• 249 missies in 132 slachthuizen betreffendeinfrastructuur en hygiëne.Inspecties uitgevoerd in de slachthuizen (alle diersoorten).84Inspecties GunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstig Waarschuwingen PV’sVervoer 357 93,0 % 5,9 % 1,1 % 1 1Meldingsplicht 104 88,5 % 11,5 % 0 0Traceerbaarheiden etikettering208 75,5 % 21,2 % 3,4 % 2 1Autocontrole 77 50,6 % 31,2 % 18,2 % 4 1Dierenwelzijn 4.270 86,6 % 12,9 % 0,5 % 12 6Hygiënogrammen(microbiologische controle)36 86,6 % 12,9 % 0,6 % 13 11Inspecties infrastructuur, uitrusting en hygiëne uitgevoerd in slachthuizenInspecties GunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstig Waarschuwingen PV’sHoefdieren 202 11,4 % 52,5 % 36,1 % 27 11Pluimvee en lagomorfen 62 12,9 % 56,5 % 30,6 % 17 6Gekweekt wild 9 33,3 % 44,4 % 22,2 % 0 0Vervoer van gekweekt wild 4 75,0 % 25,0 % 0 0Totaal 277 13,37 % 52,74 % 33,9 % 44 17Naast deze inspecties uitgevoerd door FAVV-medewerkers,wordt ook regelmatig toezicht gehouden doordierenartsen met opdracht (DMO). Bij ongunstig resultaatwordt een bijkomende inspectie uitgevoerd door eenambtenaar van het FAVV.

1.3.2.3. DNA-testenIn het kader van de bestrijding van BSE, dient de identificatieen traceerbaarheid van rundvlees te wordengegarandeerd vanaf de slachting tot en met het stadiumvan de detailhandel. Om dit te controleren wordt versrundvlees afkomstig van één rund bemonsterd in slagerijenen uitsnijderijen. Via het identificatienummer (dit ishet oornummer van het rund) dat op het vlees vermeldis, wordt het diepgevroren oor van dit rund opgespoordin het slachthuis en eveneens bemonsterd. Het DNA vanhet rundvlees wordt vergeleken met het DNA van hetrunderoor.Als het oor niet werd teruggevonden of als het DNA vanhet vlees niet overeenstemde met dat van het bijhorendeoor, werd het resultaat als niet-conform beschouwd enwerd een onderzoek ingesteld om de oorzaak hiervan teachterhalen.1.3.2.4. WildbewerkingsinrichtingenResultaten DNA-test op rundvleesMonsters ConformSlagerij 364 79 %Uitsnijderij 392 84 %Totaal 756 82 %85Jagers “getroffen” door voedselveiligheidSedert 1 september 2007 moet een “verklaringvan een gekwalificeerd persoon” elk stuk wildvergezellen. Een gekwalificeerd persoon iseen jager die een specifieke opleiding heeftgevolgd. De verklaring bevat informatie overde gezondheidsstaat en het gedrag van hetwild voor de slacht, over eventuele leefmilieucontaminatiesen over het visuele onderzoekvan het vers aangeschoten en gevilde wild.Indien al deze informaties zonder twijfelconform zijn kan de jager het wild afstaan aanparticulieren of aan een erkende inrichtingvoor de verwerking van wild. In het anderegeval mag het wild alleen naar een erkendeinrichting gebracht worden waar de officiëledierenarts een definitieve beslissing neemt bijde keuring.De opleidingen en het examen van gekwalificeerdepersonen werd door de Waalse vzw“Royal Saint Hubert Club de Belgique”, deHubertusvereniging Vlaanderen, het Instituutvoor Jachtopleiding en de “HochwildringeHohes Venn-Eifel und Süd Eifel” uitgevoerd enwerd door het FAVV als adequaat beoordeeld.Een team van dierenartsen heeft de opleidingenuitgevoerd die door de jagers ten zeerstegewaardeerd werden. Zij dienen als voorbeeldvoor andere lidstaten. In 2007 hebben zowat4.500 jagers (20 % van de Belgische jagers) hetexamen geslaagd. Het FAVV verheugt zich tenstelligste over deze gewaardeerde blijken vanverantwoordelijkheidszin.

Ook vrij wild moet aan een gezondheidsonderzoek onderworpenworden. In 2007 werden 13.713 karkassen vaneverzwijnen onderzocht op trichinen.Drie karkassen afkomstig van een jacht in de provincieNamen werden positief bevonden op trichinen envernietigd. Het aantal onderzochte karkassen ligthoger dan het aantal aangevoerde everzwijnen in dewildbewerkingsinrichtingen. Dit is het gevolg van deopleiding van de jagers tot gekwalificeerd persoon waaraangedrongen werd op de noodzaak van onderzoek optrichinen, ook bij rechtstreekse levering van geschoteneverzwijnen door de jager aan de consument.De voornaamste redenen van afkeuring bij zowel kleinvrij wild als grof vrij wild is nakend of bevestigd bederf.Aangevoerde en goedgekeurde stuks vrij wild in de wildbewerkingsinrichtingen86Grof vrij wildKlein vrij wildReeënEverzwijnenAnder tweehoevigwildHaarwild VederwildAantal geleverde stuks 3.651 12.648 7.173 31.191 630.127Aantal aangevoerde stuks 3.626 12.450 7.074 30.986 616.376Verwerking van levensmiddelenDeze sector slaat op de verwerking van levensmiddelenvan plantaardige oorsprong, vlees en verwerkte producten,visserijproducten, melkproducten en eiproducten.In de sector verwerking van levensmiddelen werden2.889 zendingen uitgevoerd bij 2.145 operatoren.

Inspecties in de sector verwerking levensmiddelenInspectiesGunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstigAutocontrole 2.695 55,4 % 29,4 % 15,2 %Infrastructuur, uitrusting en hygiëne 5.385 52,2 % 40,9 % 6,9 %Meldingsplicht 1.297 80,6 % 14,3 % 5,1 %Traceerbaarheid 2.877 69,7 % 26,7 % 3,6 %Verpakking en etikettering 1.355 68,6 % 27,9 % 3,5 %Vervoer 1.804 82,4 % 15,6 % 2,0 %Hierbij werden 500 waarschuwingen en 98 PV’s gegeven.1.3.2.5. Uitsnijderijen, verwerking van vlees en vleesproductenDe volgende inspecties werden in de vleessectoruitgevoerd:• 1.026 missies bij 857 operatoren betreffendeinfrastructuur en hygiëne,• 1.345 missies bij 1.026 operatoren betreffendetraceerbaarheid,• 1.093 missies bij 920 operatoren betreffendevervoer.In deze sector worden de meeste inspecties uitgevoerddoor dierenartsen met opdracht. Wanneer een resultaatongunstig is, wordt een bijkomende inspectie uitgevoerddoor een FAVV-ambtenaar.87Inspecties in de vleessector en verwerkte productenInspecties GunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstig Waarschuwingen PV’sInfrastructuur, inrichting enhygiëne1.125 32,9 % 62,8 % 4,3 % 68 19Traceerbaarheid 1.751 71,4 % 26,2 % 2,5 % 53 12Vervoer 1.429 81,9 % 15,9 % 2,2 % 31 14

Inspecties in de uitsnijderijen (infrastructuur, hygiëne)Vlees van als landbouwhuisdiergehouden hoefdierenVlees van pluimveeen lagomorfenInspectiesGunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstig Waarschuwingen PV’s573 64,2 % 27,1 % 8,7 % 59 12197 72,1 % 18,3 % 9,6 % 19 4Vlees van gekweekt wild 36 86,1 % 8,3 % 5,6 % 1 1Vlees van vrij wild 66 78,8 % 13,6 % 7,6 % 5 1Totaal 872 68,0 % 23,3 % 8,7 % 84 18Inspecties van infrastructuur, inrichting en hygiëne in de sector verwerking van vlees en vleesproducten88InspectiesGunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstig Waarschuwingen PV’sProductie van gehakt vlees 93 71,0 % 25,8 % 3,2 % 3 0Productie vanvleesbereidingen279 54,8 % 35,5 % 9,7 % 23 8Productie van separatorvlees 8 62,7 % 25,0 % 12,5 % 1 0Productie van vleesproducten 574 74,0 % 22,9 % 3,1 % 33 4Vervaardiging van gesmoltendierlijke vetten en kanenBehandeling van magen,darmen en blazen3 100 % 0 % 0 % 0 032 71,9 % 21,9 % 6,3 % 0 0Vervaardiging van gelatine 2 50 % 50 % 0 % 0 0Koel- en vrieshuizen 451 74,1 % 22,8 % 3,1 % 22 3Herverpakkingscentra 44 90,9 % 9,1 % 0 % 0 0Bereiding van kikkerbillenof slakken7 85,7 % 14,3 % 0 % 0 0

1.3.3. MelkIn 2007 werden 2.253 missies voor infrastructuur,inrichting en hygiëne uitgevoerd in 2.131 melkproducerendebedrijven. Over het algemeen zijn de resultatenbevredigend; 104 waarschuwingen werden gegevenvoor eerder marginale tekortkomingen en 6 PV’s werdenopgesteld.In het kader van de autocontrole controleert de sectorde melk regelmatig op het aantal kiemen, het celgetal ende aanwezigheid van residuen van diergeneesmiddelen.Het aantal kiemen en het celgetal zijn een indicator voorde hygiëne in de inrichting. In het geval van blijvendeongunstige resultaten voor kiemen of voor het celgetal(3,7 % van de productie-inrichtingen) en in geval van aanwezigheidvan residuen (0,1 % van de leveringen) wordtde producent een leveringsverbod opgelegd. Dit wordtopgeheven van zodra de resultaten opnieuw gunstig zijn.In 2007 heeft het FAVV 259 controlemissies uitgevoerdbij 251 operatoren met betrekking tot het leveringsverboden de naleving ervan. Eén waarschuwing en 3 PV’swerden opgesteld.891.3.3.1. Op de hoeveIn 2007 werden 473 zendingen uitgevoerd bij 407 hoeveproducenten.Inspecties bij de hoeveproducenten en de rechtstreekse verkopersInspecties GunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstig Waarschuwingen PV’sInfrastructuur, inrichtingen hygiëne443 54,8 % 38,0 % 7,2 % 47 3Autocontrole 225 62,7 % 28,0 % 9,3 % 9 1Bij de inspectie op de autocontrole waren de meestenon-conformiteiten gerelateerd aan de gezondheid vanhet personeel (bv. ontbreken medische attesten), deidentificatie van de kritische punten (CCP’s) en grenswaarden,de bepaling van de corrigerende maatregelenen de procedures voor reinigen en ontsmetten.

Bij de inspectie van de infrastructuur, inrichting en hygiënewerden voornamelijk tekorten vastgesteld op hetgebied van het ontbreken van de schriftelijke verklaringvan overeenkomst van het verpakkingsmateriaal, deongediertebestrijding (ontbreken van plannen en gevaarvoor verontreinigen van de levensmiddelen), en het ontbrekenvan een conform sluitingssysteem bij vloeibareproducten.In vergelijking met 2006, is het aantal non-conformiteitenop het gebied van de persoonlijke hygiëne (vb. eten inde werklokalen, vreemde personen in de werklokalen)teruggedrongen. Daarentegen zijn in 2007 de nonconformiteitenmet betrekking tot de procedures voorongediertebestrijding, reiniging en ontsmetting nieuw inhet lijstje van de voornaamste tekorten.901.3.3.2. Industriële melkinrichtingenOverzicht inspecties bij de industriële melkinrichtingenInspecties GunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstig Waarschuwingen PV’sHygiëne 257 35,8 % 54,9 % 9,3 % 23 4Traceerbaarheid 67 82,1 % 16,4 % 6,2 % 0 0Afval 58 70,7 % 15,5 % 13,8 % 5 1Autocontrole 76 47,4 % 38,1 % 14,5 % 5 0Bij hygiëne-inspectie in de industriële melkinrichtingenontbraken vaak de schriftelijke verklaring van overeenkomstvan het verpakkingsmateriaal, de medischeattesten en de maatregelen voor ongediertebestrijding.Bij de inspectie op de traceerbaarheid stelden onzecontroleurs vaak vast dat de link tussen de inkomendeen uitgaande registers ontbraken. Bij de inspectie ophet afval was de meest voorkomende tekortkoming hetontbreken van de diersoort van het categorie 3-materiaalop de handelsdocumenten.Tot slot waren bij de inspectieop de autocontrole de meeste non-conformiteiten bij deongediertebestrijding, de procedures voor reinigen enontsmetten en de identificaties van de CCP’s (kritischecontrolepunten).De voornaamste tekorten uit 2006 blijven ook in 2007aanwezig. De lijst met belangrijke tekorten wordt in 2007aangevuld met non-conformiteiten op het vlak van deongediertebestrijding en de procedures voor reinigingen ontsmetting.

1.3.4. Eieren en eiproductenVoor de naleving van de voorschriften voor het in dehandel brengen van eieren werden inspecties uitgevoerdin de hele keten. In 2007 werden de volgende inspectiesuitgevoerd:••••76 missies in 74 leghennenbedrijven141 missies in 90 pakstations29 missies bij 28 groothandelaren in eieren13 missies bij 10 eiproductfabrikanten.Inspecties van eieren en eiproductenLeghennenbedrijvenPakstationsGroothandelarenin eierenEiproductfabrikantenInspecties GunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstig Waarschuwingen PV’sIdentificatie en registratie 76 98,7 % 1,3 % 0 1Handelsnormen,traceerbaarheid58 65 % 33,3 % 1,7 % 1 0Handelsnormen, hygiëne 163 74 % 19 % 7 % 8 4Meldingsplicht 29 90 % 7 % 3 % 2 0Autocontrole 31 55 % 26 % 19 % 5 0Traceerbaarheid,etikettering, stempelen,kwaliteit, verpakking,29 66 % 21 % 14 % 4 1meldingsplichtInfrastructuur, uitrusting,hygiëne13 53,8 % 46,2 % 0 091Ieder legbedrijf moet bij het FAVV geregistreerd worden,waarbij het FAVV een identificatienummer toekent. Ditnummer wordt gestempeld op alle eieren die in consumentenverpakkingenin de handel worden gebracht.De uitleg van de code moet aan de binnenkant van deverpakking worden geplaatst.In de pakstations waren de meeste non-conformiteitennet zoals in 2006 te vinden op het gebied van traceerbaarheid(ingaand register niet up-to-date, gegevens tekort op de begeleidende documenten van de producentenen de houders van de eieren…). Op het gebied vanautocontrole bleek dat sommige bedrijven geen recallprocedurehadden en dat bij veel bedrijven de identificatievan de CCP’s en het op voorhand bepalen van decorrigerende maatregelen en kritische grenswaarden nietwas gebeurd.Bij de 28 groothandelaars in eieren was de nonconformiteitdie het meest voorkwam, het ontbrekenvan de producentencode of uitleg omtrent de producentencodeop de buitenzijde of de binnenzijde van deverpakking.

1.3.5. Visserijproducten1.3.5.1. VismijnenIn de Belgische vismijnen vindt elke mijndag een viskeuringplaats. Deze behelst onder meer een organoleptischekeuring van de vis en analyses ter bepaling van deversheid. .In 2007 werd minder dan 0,01 % van de binnenkomendevis geweigerd. De voornaamste redenen van weigeringwaren onvoldoende versheid of vis in staat van verrotting.Hoeveelheden aangevoerde en afgekeurde visAangevoerd(kg)Afgekeurd(kg)Vismijn Nieuwpoort 175.502 0Vismijn Oostende 9.781.785 515Vismijn Zeebrugge 10.813.819 1.294Totaal 20.771.106 1.8091.3.5.2. Productie van vis en weekdieren92In totaal werden 6 missies van inspecties voor vis enlevende tweekleppige weekdieren uitgevoerd bij 6operatoren.Inspecties vis en levende tweekleppige weekdieren in de sector van verwerkingInspectiesGunstigGunstig metopmerkingenInfrastructuur, inrichtingen hygiëne7 14,3 % 85,7 %Vervoer 1 100 %Niet gunstig1.3.5.3. Verwerking van visserijproductenDe volgende inspecties werden in de vleessectoruitgevoerd en verwerkte producten:• 339 missies bij 292 operatoren betreffendeinfrastructuur, inrichting en hygiëne,• 434 missies bij 347 operatoren betreffendetraceerbaarheid,• 330 missies bij 283 operatoren betreffende hetvervoer.Onder visbewerking wordt verstaan, strippen,ontkoppen, in moten verdelen, fileren… Visverwerkingbetekent verhitten, roken, drogen, zouten, marineren…

Inspecties in de vissectorActiviteit Inspecties GunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstig Waarschuwingen PV’sInfrastructuur,inrichting en363 38,8 % 56,7 % 4,4 % 12 2hygiëneBewerking vanvisserijproducten181 48,6 % 55,9 % 5,5 % 13 0Verwerking vanvisserijproducten235 67,7 % 27,2 % 5,1 % 11 2Koel- envrieshuizen236 80,1 % 16,1 % 3,8 % 5 1Herverpakkingscentra11 90,9 % 9,1 % 0 0Traceerbaarheid 473 67,2 % 29,6 % 3,2 % 20 1Vervoer 375 84,0 % 14,7 % 1,3 % 11 21.4. Diverse producten931.4.1 VerwerkingDe aspecten infrastructuur, inrichting en hygiëne werdengecontroleerd tijdens 593 zendingen uitgevoerd bij 568operatoren bij bedrijven die levensmiddelen van plantaardigeoorsprong, dranken en specifieke producten zoalsdeegwaren, bakkerijproducten, chocolade verwerken.Het aspect traceerbaarheid werd gecontroleerdtijdens 652 missies uitgevoerd bij 588 operatoren inde sector van verwerking van levensmiddelen vanplantaardige oorsprong, zuivel en eiproducten.Inspecties levensmiddelen van plantaardige oorsprong en andere productenInspecties GunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstig Waarschuwingen PV’sInfrastructuur, inrichtingen hygiëne597 17,3 % 64,0 % 18,8 % 106 23Traceerbaarheid 652 66,7 % 26,2 % 7,1 % 40 3

1.4.2. Distributie, handel, horeca, gemeenschapskeukens94Controles op kerstmarktenIn 2006 hebben de controleurs van de distributiesectorbijzondere aandacht besteed aanambulante handelaars op de kerstmarkten. Intotaal werden 391 operatoren gecontroleerdop 22 markten verspreid over de 11 PCE’s; 143waarschuwingen en 7 PV’s werden opgesteld.De afwezigheid van stromend water voor hetwassen van de handen was de meest vastgesteldetekortkoming.Andere vaak vastgestelde tekortkomingen:• afwezigheid van een medisch attest voorhet personeel,• gebruik van vuilnisbakken zonder deksel• levensmiddelen niet afgeschermd vanhet publiek of bewaard in bakken die opde grond geplaatst worden,• niet-conforme etikettering,• niet-conforme temperaturen,• afwezigheid van een thermometer zichtbaarvoor het publiek.In 2007 werden 19.501 missies uitgevoerd bij 9.819 bedrijvenvan horeca en gemeenschapskeukens en 4.010 in dekleinhandel en de groothandel. Het aantal inspecties inhoreca-inrichtingen is zeer hoog omwille van de specifiekeacties uitgevoerd naar aanleiding van het in voegetreden van de nieuwe regelgeving over het rookverbod(zie afzonderlijk hoofdstuk).

Inspecties in de sector horeca en gemeenschapskeukensInfrastructuur, inrichting enhygiëne in de horecaInfrastructuur, inrichtingen hygiëne in de gemeenschapskeukensInspectiesGunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstig9.454 19,4 % 58,8 % 21,7 %1.193 18,2 % 65,8 % 16,0 %Autocontrole 1.466 25,6 % 30,2 % 44,3 %Meldingsplicht 1.535 51,4 % 27,2 % 21,4 %Traceerbaarheid 1.629 56,5 % 25,3 % 18,2 %Er werden 3.359 waarschuwingen gegeven en 466 PV’s opgesteld.Inspecties in de sector groot- en kleinhandelInfrastructuur, inrichting enhygiëne in de groothandelInfrastructuur, inrichting enhygiëne in de kleinhandelInspectiesGunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstig151 21,2 % 53,6 % 25,2 %4.112 20,5 % 54,6 % 25,0 %Autocontrole 1.076 38,9 % 22,7 % 38,4 %Meldingsplicht 1.367 57,0 % 28,0 % 15,0 %Traceerbaarheid 1.193 56,7 % 25,8 % 17,5 %Traceerbaarheid rundvlees invleeswinkels538 45,7 % 26,6 % 27,7 %95Er werden 1.308 waarschuwingen gegeven en 310 PV’s opgesteld.Bovendien werden 382 zendingen uitgevoerd bij 324 operatoren.Infrastructuur, inrichtingen hygiëneInspectiesGunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstig382 82,5 % 10,7 % 6,8 %Er werden 15 waarschuwingen gegeven en 11 PV’s opgesteld.

961.5. Dierlijke bijproductenDierlijke bijproducten zijn voedingsmiddelen en delenvan dieren of producten die afkomstig zijn van dieren dieniet voor menselijke consumptie bestemd zijn. In Europaworden tientallen miljoenen ton DBP per jaar geproduceerd.Al deze producten moeten op een veilige manierbehandeld worden en worden gebruikt, naargelang hetgeval, in voeders voor huisdieren, meststoffen, biobrandstoffenenz. De grote Europese crisissen hebben gewezenop het belang van een goed beheer van dierlijke bijproductenom ervoor te zorgen dat dit gebruik geen risicooplevert voor de volksgezondheid of de diergezondheid.Het FAVV is inzake dierlijke bijproducten betrokken inzeer uiteenlopende sectoren.Het FAVV is bevoegd voor dierlijke bijproducten indiendeze bestemd zijn voor diervoeding of voor bepaaldechemische producten. Het agentschap verzorgt het voorzitterschapen het secretariaat van de Commissie DierlijkeBijproducten die moet waken over de toepassing en deharmonisatie van de maatregelen betreffende de dierlijkebijproductenverordening in België.De belangrijkste nieuwigheden in 2007 waren devolgende:• alle sectoren waar het agentschap aanwezigis, werden actief opgevolgd (productie, transport,verwerking, gebruik of verwijdering vandierlijke bijproducten, waarvan o.a. sectorenoleochemisch en verwerking),• sinds 1 juli 2007 zijn de lijst van alle erkendeEU-bedrijven raadpleegbaar via de websitevan het FAVV,• het overleg dierlijke bijproducten werdopgestart; ze bestaat uit een veertigtalleden van betrokken sectororganisaties enoverheden,• bij transport van bepaalde dierlijke bijproductentussen lidstaten is een TRACES-meldingnoodzakelijk. Onder coördinatie van hetFAVV werd dit systeem toegankelijk gemaaktvoor alle betrokken federale en gewestelijkeoverheden, wat voor een betere dienstverleningaan operatoren zal zorgen.100 %80 %60 %40 %20 %0 %ConformInspecties dierlijke bijproducten niet bestemd voor menselijke consumptieVleessectorOleochimieDistributieVissectorSector diervoedersMelksectorSector eierenSector gelatineDiversTotaal99,4 % 100 % 87,6 % 98 % 98,8 % 87,8 % 83,3 % 100 % 98,9 % 98,2 %In 2007 werden door de FAVV-medewerkers2.992 zendingen uitgevoerden ongeveer 5.000 door dierenartsenmet opdracht, wat overeenstemtmet een verhoging met 50 % tenopzichte van 2006.Er werden 25 PV’s en 70 waarschuwingenopgemaakt. Drie erkenningenwerden geschorst.In vergelijking met 2006 blijft hetpercentage niet-conforme inspectiesstabiel over alle sectoren. Er is eenlichte daling voor het percentageongunstige inspecties in vlees-,vis- en zuivelsectoren. Een aantalsectoren zal in de volgende jarenspecifieke aandacht krijgen om hetrelatief hoog aantal niet-conformiteitenterug te dringen (inspectieprogramma,opleiding, informatie…).

2. Ziektes2.1. PlantenziektesElk jaar voert het FAVV inspecties uit bij producenten,opslagplaatsen en verzendingsplaatsen van planten enproducten van plantaardige oorsprong voor de opsporingvan schadelijke organismen. Verder worden ookmonitoringprogramma’s uitgevoerd in groene zones enbossen. In geval van aantasting worden de passendebestrijdingsmaatregelen opgelegd en worden potentieelbesmette zones afgebakend. Deze opvolging laat toeinternationaal te kunnen waarborgen dat planten enplantaardige producten aan de wettelijke bepalingenvoldoen.In 2007 strekte het bewakingsprogramma zich uit tot debestrijding van volgende schadelijke organismen:• harskanker bij den (Gibberella circinata)tengevolge van het opduiken ervan inSpaans bosbouwkundig teeltmateriaal,• de wortelknobbelnematoden (Meloidogynechitwoodi et M. fallax) in de productie vanaardappelpootgoed (systematische analysesen visuele inspecties),• de palmsnuitkever of rode kever(Rhynchophorus ferrugineus), tengevolgevan verschillende haarden in het Middellandsezeegebied.Waakzaamheid blijft noodzakelijk om de introductie inBelgië te vermijden. In 2007 werd geen enkele van devolgende organismen waargenomen:• kastanjegalwesp (Dryocosmus kuriphilus),• harskanker bij den (Gibberella circinata),• dennennematode (Bursaphelenchusxylophilus),• Aziatische boktorren (Anoplophoraglabripennis & A. chinensis),• palmsnuitkever of rode kever(Rhynchophorus ferrugineus),• Monilinia fructicola des Prunus• bruinrot (Ralstonia solanacearum) bijaardappelen,• wratziekte (Synchytrium endobioticum) bijaardappelen,• maïswortelboorder (Diabrotica virgifera).Monsternemingen van enkele van de belangrijkste schadelijke organismenAantalmonstersConformGibberella circinata 4* 100 %Bursaphelenchusxylophilus183 100 %Phytophthora ramorum 206 81 %Erwinia amylovora 252 67,5 %Monilinia fructicola 18* 100 %97* bemonstering enkel in geval symptomen vastgesteld werdentijdens de visuele inspectiebacterievuur

98PSTVd en aardappelenEen viroïde is het kleinste pathogeen voorplanten, nog kleiner dan een virus. Het aardappelspindelknolviroïde(Potato Spindle TuberViroid of PSTVd) kan tal van plantensoortenvan de familie van de Solanaceae aantasten.Dit kan bij aardappelen oogstverliezen tot 65% met zich brengen en tot 50 % bij tomaten.In de Europese Unie geldt het sinds 2007 alseen quarantaine-organisme.Tot voor kort kwam het viroïde slechts sporadischvoor in West-Europa. In België werdhet voor het eerst aangetroffen in 2006 in eentomatenserre. De haard werd vernietigd.Als gevolg van de vaststelling van PSTVd insierplanten Solanum jasminoides (klimmendenachtschade) en Brugmansia spp. (engelentrompet)in Nederland werden in de EuropeseUnie vanaf midden 2007 bijkomende bestrijdingsmaatregelenvan toepassing. Deze sierplantenmoeten voortaan vergezeld zijn vaneen fytosanitair paspoort dat waarborgt datde planten vrij zijn van PSTVd of voorkomenvan niet-besmette moederplanten. Op anderewaardplanten moeten eveneens analysesworden uitgevoerd. In geval van besmettingwordt het betrokken lot vernietigd, alle andereaanwezige waardplanten worden bemonsterden hygiënemaatregelen worden opgelegdvoor het betrokken bedrijf.Van de 248 genomen monsters op Belgischebedrijven waren er 7 positief. Het ging telkensom sierplanten.2.1.1. BacterievuurBacterievuur komt verspreid voor in België en wordtveroorzaakt door de bacterie Erwinia amilovora. De ziektekan in korte tijd ernstige schade aanrichten in boomkwekerijen(o.a. meidoorn, dwergmispel, sierkwee, lijsterbes,vuurdoorn), de fruitteelt (appel en peer), maar ook inopenbaar groen en privé-tuinen. Om het voor producentenvan waardplanten mogelijk te maken plantente leveren aan gebieden waar bacterievuur niet (of nietendemisch) voorkomt, worden bufferzones afgebakend.In 2007 werden 7 dergelijke bufferzones afgebakendmet een totale oppervlakte van 1.051 km2. In deze zoneswerden de door de producent opgegeven percelenmet waardplanten twee maal geïnspecteerd op deaanwezigheid van symptomen, éénmaal gedurende deperiode juli-augustus en éénmaal gedurende de periodeaugustus-november. Tijdens de tweede visuele inspectiewerden deze percelen ook bemonsterd om latenteinfecties op te sporen. Buiten de percelen werden nogeens 6.888 plaatsen met waardplanten geïnspecteerd opde aanwezigheid van symptomen. Aangetaste plantenen waardplanten in de onmiddellijke omgeving werdenvernietigd.2.1.2. Phytophthora ramorumPhytophthora ramorum veroorzaakt in Californië op groteschaal sterfte van inheemse eiken en andere loofbomen.Naar aanleiding van herhaalde vaststelling van dezeschimmel in de Europese Unie en wetenschappelijkonderzoek dat de gevoeligheid van inheemse boomsoortenaantoont, heeft de Europese Commissie in 2007de maatregelen versterkt. De lijst van gevoelige plantensoortenwerd uitgebreid. Planten van Camellia, Viburnumen Rhododendron, andere dan Rhododendron simsii,werden twee maal geïnspecteerd tijdens het groeiseizoen;dit is een verdubbeling ten opzichte van 2006. Erwerden ook specifieke bestrijdingsmaatregelen voorzienvoor het groeimedium, plantenresten en -afval.

In de 19 bedrijven waar een besmetting werd aangetroffen,werden quarantainemaatregelen opgelegd. In hetopenbaar groen werd eveneens een aantasting vastgesteldop recent aangeplante rhododendronplanten.Ook hier werden passende bestrijdingsmaatregelen opgelegd.In de omgeving werden verder geen symptomenvastgesteld.2.1.6. RingrotDankzij de bewaking van poot- en consumptieaardappelenafkomstig uit andere lidstaten van deEuropese Unie werd een lot consumptieaardappelenaangetroffen afkomstig uit Roemenië welke wasaangetast door ringrot (Clavibacter michiganensis subsp.sepedonicus). Dit lot werd teruggezonden.2.1.3. Harskanker bij denHarskanker bij den (Gibberella circinata) is een schimmeldie gemonitord wordt door een visuele inspectievan de waardplanten (Pinus spp. en Pseudotsuga spp.)in boomkwekerijen, groene zones en bosaanplantingen,van zaailingen en door een willekeurige bemonsteringvan zaadloten geoogst in België. Een systematischeinspectie met in voorkomend geval bemonstering vooranalyse, wordt eveneens uitgevoerd op uit derde landengeïmporteerde planten. Hierbij werd geen enkele contaminatievastgesteld.2.1.4. Palmsnuitkever99De palmsnuitkever (Rhynchophorus ferrugineus) is eensnuitkever die grote schade kan toebrengen aan bepaaldesoorten palmen. Dit schadelijk organisme heeft zichverspreid in een groot deel van het Midden-Oosten enbijna alle landen aan de Middellandse Zee. Om verdereverspreiding van dit schadelijk organisme in de EuropeseUnie te verhinderen heeft de Europese Commissie in2007 een beschikking met noodmaatregelen aangenomen.Bij de inspecties van palmen in België, werden geensymptomen van palmsnuitkevers aangetroffen.2.1.5. Meloidogyne chitwoodiMeloidogyne chitwoodi is een nematode en een quarantaine-organismebij aardappelen. Een besmetting vanconsumptieaardappelen door Meloidogyne chitwoodiwerd gemeld door een laboratium.

2.2. DierziektesBlauwtong en hondsdolheid (rabiës) komen eveneensaan bod in een hoofdstuk in het deel crisispreventie en–beheer.Roadmap BSEIn juli 2005 bracht de Europese Commissie het TSE-stappenplan uit op het gebied van overdraagbarespongiforme encefalopathieën (OSE; Engels: TSE), zoals BSE bij runderen en scrapie bij schapen en geiten.Dankzij de strenge risicobeperkende maatregelen op EU-niveau is er hier immers de laatste jaren een sterkeafname vast te stellen van het aantal BSE-gevallen. Deze gunstige trend maakt het mogelijk dat wijzigingenin een aantal bestaande TSE-maatregelen kunnen worden overwogen zonder het beschermingsniveau vande consumenten te verlagen.100Een eerste doelstelling uit het stappenplan was de indeling van de lidstaten door de OIE (de werelddierengezondheidsorganisatie)en hun belangrijkste handelspartners naar BSE-risico. Voor elke risicocategorie zijnhandelsregels vastgesteld die de nodige garanties bieden voor de bescherming van de gezondheid vanmens en dier. Een voorlopige indeling vond plaats in juni 2007.Een volgende doelstelling betrof de actieve bewaking bij schapen en geiten. De geïntensiveerde bewakingkon in juli 2007 worden afgesloten, aangezien er geen nieuwe gevallen van BSE werden vastgesteld.Daarnaast was ook een herziening van het opruimingsbeleid bij schapen en geiten aan de orde. Vermits totop heden niet kon worden aangetoond dat klassieke scrapie een gevaar betekent voor de volksgezondheid,en dankzij nieuwe diagnose-instrumenten die toelaten scrapie van BSE te onderscheiden, kan de opruimingsedert juni 2007 van een besmette kudde vervangen worden door alternatieve maatregelen zoals het instellenvan een versterkt toezicht.Tenslotte werd een onderzoek opgestart naar het voorkomen van Chronic Wasting Disease (CWD, eenprionziekte bij hertachtigen) in de EU. Tot op vandaag werd geen CWD vastgesteld in de EU, maar eengerichte survey werd noodzakelijk geacht om die situatie te bevestigen. De survey had betrekking op hetjachtseizoen 2007-2008.Ook werden de besprekingen opgestart met betrekking tot een aantal andere doelstellingen: de versoepelingvan de actieve bewaking bij runderen, de verhoging van de leeftijdsgrens voor het verwijderen van dewervelkolom als gespecificeerd risicomateriaal, en het opnieuw toelaten van vismeel in diervoeders voorjonge (d.i. ongespeende) herkauwers.

2.2.1. BSEEr werden snelle BSE-diagnosetesten (boviene spongiformeencefalopathie) uitgevoerd op alle gezonderunderen van meer dan 30 maanden oud die werdengeslacht voor humane consumptie (312.221 runderen) enop alle risicorunderen van meer dan 24 maand oud diegestorven zijn of die als noodmaatregel werden geslacht(44.587 runderen).Aantal BSE-gevallen bij runderen in BelgiëBij een positief resultaat van de snelle test werden terbevestiging tests uitgevoerd in het CODA, dat het nationaalreferentielaboratorium is voor de bestrijding vanoverdraagbare spongiforme encefalopathieën (OSE).Er werd ook een permanente bewaking op levenderunderen uitgevoerd in veehouderijen, op markten,bij het vervoer en bij het gezondheidsonderzoek in deslachthuizen. Aan alle verdenkingen kon de nodige opvolginggegeven worden dankzij het in acht nemen vande aangifteplicht. De hersenen van alle verdachte dierenwerden door het CODA onderzocht met het oog op eendiagnosestelling.2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007BSE-gevallen 46 38 15 11 2 2 0Aantal BSE-gevallen bij runderen in Europese Unie (Europa van 25)2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007BSE-gevallen 2.172 2.144 1.376 865 561 320 1741012.2.2. OSEBij 2.388 dode schapen en 196 dode geiten van meer dan18 maand oud werden willekeurig monsters genomenin het vilbeluik. Daarop werd de snelle OSE-diagnosetestuitgevoerd. Eén schaap was positief.2.2.3. BrucelloseBelgië is officieel vrij van runderbrucellose sinds 25 juni2003. In 2007 werd opnieuw geen enkele haard vanboviene brucellose vastgesteld.In 2005 en 2006 werd het aantal OSE-testen bij schapenen geiten sterk opgevoerd, dit naar aanleiding van eenaantal vermoedelijke gevallen van BSE bij schapen inFrankrijk en Cyprus. Tijdens deze periode van intensieftesten kwamen echter geen nieuwe gevallen aan hetlicht zodat de monitoring bij schapen en geiten vanaf 1juli 2007 weer afgebouwd kon worden. Er werden in totaalnog 6.757 schapen en 534 geiten ouder dan 18 maanden die werden geslacht voor humane consumptie, aaneen snelle OSE-test onderworpen. Twee schapen blekenpositief.

2.2.4. TuberculoseBelgië is officieel vrij van rundertuberculose sinds 25juni 2003. Toch komt deze ziekte nog sporadisch voor.Het statuut ‘vrij van rundertuberculose’ houdt in dat nogmaximum 0,1 % van alle beslagen één of meerdere runderenbevat die door tuberculose zijn aangetast.In 2007 werd tuberculose vastgesteld in 5 rundveebeslagen.Na epidemiologisch onderzoek werden allerunderen in deze haarden afgeslacht met uitzonderingvan twee haarden waar een partiële afslachting opgelegdwerd. Het totaal aantal geslachte dieren bedroeg 487. Detotale vergoeding voor het afslachten van deze runderenbedroeg 332.616 € en wordt betaald door het ‘sanitairFonds runderen’ waaraan alle rundveehouders financieelbijdragen.Haarden van tuberculose in rundveebeslagen2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007Haarden 24 23 13 7 8 5 8 51022.2.5. LeucoseBelgië is officieel vrij van leucose sinds 1 juli 1999. In2007 werd opnieuw geen enkele haard van enzoötischeboviene leucose vastgesteld.2.2.6. Ziekte van AujeszkyDe verplichte bestrijding van de ziekte van Aujeszky werdin 1993 opgestart. De bestrijding is gebaseerd op eenverplichte vaccinatie met een merkervaccin en het selectiefslachten van besmette varkens. De varkensbeslagenworden op regelmatige basis getest om na te gaan of ernog besmette dieren aanwezig zijn.Inmiddels is de Belgische varkensstapel vrij van dezeziekte. In 2007 werd de besmetting enkel nog vastgesteldbij everzwijnen die in gevangenschap gehouden werden.Dankzij deze gunstige resultaten kon het vaccinatieschemareeds versoepeld worden. In 2007 werden nogruim 10 miljoen doses vaccin toegediend. Een volledigestopzetting van de vaccinatie wordt voorbereid.Inspecties in het kader van de vaccinatie tegen de ziekte van AujeszkyGunstig metInspecties GunstigopmerkingNiet gunstig Waarschuwingen PV’sVaccinatie 879 71,3 % 25,4 % 3,2 % 48 10

2.2.7. TrichinoseIn uitvoering van de Europese reglementering wordenkarkassen van varkens en eenhoevigen onderzocht opde aanwezigheid van trichines. Het vlees van deze dierenkan besmet zijn met nematodes van het type Trichinella.De consumptie van dergelijk vlees kan een ernstigeziekte veroorzaken bij de mens.In 2007 werd noch bij varkens noch bij eenhoevigentrichinella aangetroffen. Sedert het begin van dezeonderzoeken (in 1978 bij varkens en in 1993 bij eenhoevigen)werd geen enkel geval aangetroffen. Bij everzwijnenkonden evenwel drie gevallen van trichinose wordenvastgesteld.2.2.8. CysticercoseCysticercen zijn intermediaire larvestadia van de lintwormdie bij consumptie aanleiding kunnen geven tot de ontwikkelingvan volwassen lintwormen. In geval van lokaleaantasting met cysticercen wordt een koudebehandelingtoegepast (minstens 10 dagen bij -18°C) waarna het vleesgeschikt is voor menselijke consumptie. Bij algemeneverspreiding wordt de gehele karkas geweigerd.103Tussen 2002 en 2004 werd een verscherpt toezichtgeorganiseerd.Aantal gevallen van cysticercose bij runderen in de periode 1998-2007.4.0003.5003.0002.5002.0001.5001.0005000Gevallen van cysticercose19981.64419991.33120001.54020012.00020023.36520033.87320043.00320052.38920061.82420071.527

1042.2.9. HondsdolheidIn 2007 heeft het Instituut Louis Pasteur te Brussel opvraag van het FAVV 602 analyses uitgevoerd op wildeen gedomesticeerde dieren (23 vleermuizen, 141 vossen,41 herten, 14 andere wilde dieren, 196 runderen, 116schapen, 44 geiten, 9 katten en 18 honden). Alle analyseswaren negatief met uitzondering van één positief resultaatbij één illegaal ingevoerde jonge hond uit Marokko.Naar aanleiding hiervan werd het rabies-vrij statuut vanBelgië tijdelijk opgeschort tot 26 april 2008. Indien ertot die datum geen nieuwe gevallen van rabiës meerworden vastgesteld, zal België zijn rabies-vrij statuut, datbekomen werd in juli 2001, herwinnen. Dit geval wordtbeschreven in het deel crisipreventie en –beheer.2.2.10. VisziektenMomenteel zijn 72 viskwekerijen voor zalmachtigen geregistreerd.Twee keer per jaar wordt hier gezocht naar deaanwezigheid van hematopoïetische infectueuze necrose(NHI). Deze ziekte is meldingsplichtig. In 2007, net zoalsin 2006 werd het SHV-virus aangetoond in 3 kwekerijen.Deze viskwekerijen werden geruimd en indien mogelijkontsmet en herbevolkt met vissen vrij van ziekte.2.2.11. BijenziektenIn 2007 werden 5 haarden van Amerikaans vuilbroed(veroorzaakt door Paenibacillus larvae larvae) ontdekttegenover 3 in 2006. De maatregelen bestaan erin dateen beschermingszone van 3 km wordt ingesteld waarbinnenelke verplaatsing van koloniën of materiaal wordtverboden. De aangetaste koloniën worden vernietigd enhet materiaal ontsmet. Indien nodig geacht, onderzoekthet Agentschap alle bijenkorven die zich in de zone bevindenom een verspreiding van de infectie op te sporen.De bijenhouder waarvan een kolonie wordt vernietigd,wordt vergoed.Een groot aandeel van de bijenkorven is aangetast doorvarroase; het gehele grondgebied wordt beschouw alsbesmettingsgebied.Beide ziekten zijn meldingsplichtig. Zij veroorzaken eenvermindering van de productie en een verzwakking, zelfseen totaal afsterven van de kolonie, maar hebben geeninvloed op de volksgezondheid.2.3. Voedseltoxi-infectiesVoedseltoxi-infecties zijn een verzamelnaam voorinfecties of intoxicaties die worden veroorzaakt door deconsumptie van gecontamineerde voeding of water. Wespreken van een collectieve voedseltoxi-infectie (CVTI)wanneer er onder dezelfde omstandigheden twee ofmeer personen gelijkaardige symptomen vertonen, enwaarbij er een (waarschijnlijk) oorzakelijk verband bestaatmet eenzelfde voedselbron.In België komen volgende actoren tussen bij CVTI’s:• het FAVV dat het onderzoek opvoedingswaren uitvoert en de monsters vande verdachte voedingswaren neemt. Sinds2005 is er een meldpunt bij het FAVV dat eencoördinerende rol vervult bij het verzamelenvan de informatie en het opvolgen van dedossiers,• de Gemeenschappen die het onderzoek oppersonen uitvoeren, en de geneesherengezondheidsinspecteursdie deepidemiologische onderzoeken uitvoeren,• het Wetenschappelijk Instituut voorde Volksgezondheid (het nationaalreferentielaboratorium voor CVTI’s) dat alleverdachte monsters onderzoekt en allegegevens over CVTI’s op nationaal niveauverzamelt,• het Nationaal Platform Voedseltoxi-infectiesen door voedingsmiddelen overgedragenzoönosen, dat uitwisseling van gegevens eninformatie tussen de verschillende actorenmogelijk maakt.

De gegevens die tijdens de onderzoeken ingezameldworden, zijn noodzakelijk om het toezichts- en preventiebeleidop andere niveaus te verduidelijken of te oriënteren.In 2007 werden 101 CVTI’s gemeld; 913 personen warenbetrokken, waarvan er 75 gehospitaliseerd werden. In44 van deze CVTI’s kon een (mogelijke) oorzaak gevondenworden hetzij door onderzoek van restanten vande beschikbare verdachte levensmiddelen, hetzij dooronderzoek van de patiënt.Ondanks een verbeterd toezicht blijft het aantal CVTI’svermoedelijk nog steeds onderschat. Dit heeft ondermeer te maken met de problemen inzake diagnose, demoeilijkheid om een verband te leggen tussen een CVTIen het voedsel, en een gebrekkige melding van uitbrakenvan CVTI’s.Zeker in geval zich slechts mildere symptomen voordoen,worden voedseltoxi-infecties niet altijd gerapporteerd.Toch kunnen ook deze mildere ziektes van groot sociaaleconomischbelang zijn (afwezigheid op het werk,…).De meest frequente oorzaken waren het norovirus (10),Salmonella (8, waarbij 7 te wijten aan Salmonella Enteritidis),Bacillus cereus (6), Listeria monocytogenes (5) encoagulasepositieve Staphylococcus (4).105Bederf je zomer nietDe preventie van voedseltoxi-infecties gebeurt vooral via een goede informatie. Daartoehamert het FAVV elk jaar opnieuw op het belang van goede hygiëne bij het bewaren enbereiden van voedingsmiddelen. Deze campagnes zijn o.m. gericht op vakantiekampen.In 2007 werden we meerder keren getroffen door een voedseltoxi-infectie; enkele voorbeelden:• de vergiftiging van een vijftigtal Nederlandse scouts te wijten aan het gebruik van vuilekruiken voor watervoorziening,• de vergiftiging van een dertigtal scouts door stafylokokken ten gevolge van gebrekkigehygiëne bij de fabricage, het bewaren en het bereiden van hamburgers,• de intoxicatie van een tiental kinderen bij 2 verjaardagsfeestjes door enterohemorragischeE. coli door gebrekkige hygiëne bij het behandelen van roomijs.

3. Controle van de producten3.1. Kwaliteit3.1.1. Meststoffen, bodemverbeteraars, teeltsubstraten en zuiveringsslibMonsternemingen op meststoffen, bodemverbeterende middelen, teeltsubstraten en zuiveringsslib106Aantal monstersNormen en waarborgenConformCompost 35 85,7 %Enkelvoudige meststoffen 61 83,6 %Industrieel zuiveringsslib 51 82,4 %Meststoffen bevattende sporenelementen 10 50 %Meststoffen voor voedingsoplossingen(hydro- en substraatcultuur)5 80 %Meststof op basis van secundaire elementen 14 78,6 %Organische bodemverbeterende middelen 25 88,5 %Samengestelde meststoffen(andere dan bulk-blending)49 67,3 %Samengestelde meststoffen (bulk-blending) 59 71,2 %Stedelijk zuiveringsslib 17 94,1 %Teeltsubstraat 65 84,6 %Aanverwante producten 1 100 %Totaal 393 79,1 %Het grootste deel van de niet-conforme resultaten is tewijten aan het feit dat het gevonden gehalte aan bestanddelen,zoals o.a. organische stof, droge stof, stikstof,fosfor en kalium, lager is dan het gehalte dat de operatorwaarborgt.

3.1.2. Bestrijdingsmiddelen voorlandbouwkundig gebruikIn 2007 heeft het FAVV 75 bestrijdingsmiddelen, aanwezigop de Belgische markt, bemonsterd om het gehalte aanactieve stof en de belangrijkste fysico-chemische eigenschappente bepalen.De belangrijkste tekortkomingen betreffen de nietnalevingvan de waarborgen inzake actieve stoffen.Afhankelijk van de ernst van de vaststelling werd tegende houder van de erkenning een waarschuwing of eenPV opgesteld.Gehalte aan actieve stof in bestrijdingsmiddelen en fysico-chemische eigenschappenAantal monstersConformFungiciden 26 77 %Herbiciden 32 90 %Insecticiden 9 78 %Groeiregelaars 4 100 %Andere 4 75 %Totaal 75 84 %107

3.1.3. Diervoeders3.1.3.1. DocumentencontrolesDiervoeders mogen zowel los als in zakken wordenverhandeld op voorwaarde dat ze vergezeld zijn vandocumenten die alle wettelijke voorschriften inzakeetikettering vermelden. Deze voorschriften informerende veehouder over de samenstelling en het gebruik vande aangekochte diervoeders. Bovendien moeten deoperatoren van de diervoedersector de traceerbaarheidwaarborgen via registers die een snelle tussenkomstmogelijk maken in geval van problemen en die toelatende beslagen van oorsprong snel te identificeren. Anderemeer specifieke documenten zoals veterinaire voorschriftenvoor gemedicineerde voeders en de formuleringmoeten eveneens ter beschikking van het Agentschapworden gehouden.108Resultaten documentcontroles voor diervoeders.InspectiesGunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstigAantalwaarschuwingenTraceerbaarheid (identificatieen registratie inbegrepen)1.062 77,9 % 14,7 % 7,4 % 63 5Verpakking en etikettering(inclusief handelsnormen)774 64 % 18,2 % 17,8 % 72 9Meldingsplicht 771 82 % 10,2 % 7,8 % 84 9AantalPV’sBovendien werden bij inspecties betreffende het gebruikvan diergeneesmiddelen 297 keer gemedicineerdediervoeders aangetroffen; 18 van deze inspecties toondentekortkomingen aan (6 %).Systematisch worden documenten van uit derde landengeïmporteerde diervoeders gecontroleerd. In 2007 warendit 2.869 zendingen die allemaal conform waren.

3.1.3.2. Naleving van de waarborgen en de normeninzake additieven en geneesmiddelenEr zijn verschillende soorten additieven waaronder denutritionele additieven (vitamines, oligo-elementen...) dieaan de dieren worden toegediend via mengvoeders.Bij de fabricage van deze mengvoeders moet de fabrikanttoezien op de homogeniteit van het mengsel en ophet gehalte aan additieven. Door analyses kan nagegaanworden indien het gehalte aan oligo-elementenovereenstemt met de waarborgen van de fabrikant en demaxima vastgelegd in de reglementering niet overschrijden,dit om de gezondheid van de dieren niet in gevaarte brengen (bijvoorbeeld koper is toxisch voor schapen).Gelijkaardige controles worden uitgevoerd bij gemedicineerdevoeders om na te gaan dat de normen enwaarborgen inzake geneesmiddelen nageleefd worden.Waarborgen en normen inzake additieven en geneesmiddelenWaarborgen en normeninzake additievenAantal analysesConformVolledige voeders 569 87,9 %Aanvullende voeders 648 75,3 %Voormengsels 232 85,3 %Waarborgen en normeninzake geneesmiddelenAantal analysesConformGemedicineerde voeders 110 75,4 %109De meeste non-conformiteiten werden vastgesteld inminerale voeders wat het lage cijfer verklaart inaanvullende voeders.

3.1.3.3. Substantiële kwaliteit van diervoedersFabrikanten van diervoeders moeten het gehalte vanverschillende nutritionele componenten in hun voederswaarborgen: eiwitten, zetmeel, vetgehalte... De controleop deze gehalten houdt vooral verband met de nalevingvan de contractuele verbintenissen. De waarborgeninzake substantiële kwaliteit hebben als voornaamstereden de veehouder in staat te stellen het dagrantsoenvan zijn dieren zo nauwkeurig mogelijk te bepalen engebreken te vermijden.Substantiële kwaliteit van diervoeders110Aantal analysesConformGrondstoffen 665 89,5 %Volledige voeders 1.189 96,3 %Aanvullende voeders 1.123 86 %De meeste non-conformiteiten werden vastgesteld inminerale voeders wat het minder gunstige resultaatverklaart in aanvullende voeders.

3.1.4. Fruit en groentenHet FAVV controleert de naleving van de kwaliteitsnormenbij groenten, fruit en aardappelen. De kwaliteitscontrolesop groenten en fruit gebeurden vooral in degroothandel, in het stadium van de productie en bijde verpakkers-bereiders van aardappelen. Voor minderzware non-conformiteiten zoals de presentatie, de kleurof de vorm kreeg de operator een waarschuwing. Ernstigernon-conformiteiten zoals rot/bederf, kneuzingen,rijpheid of onjuiste minimum maat en oorsprong werdengesanctioneerd met een PV en in regel met het in beslagnemen van de producten.Kwaliteitscontroles op groenten, fruit en aardappelen in 2007InspectiesGunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstigAantalwaarschuwingenGroenten en fruit 343 84,3 % 11,1 % 4,6 % 16 4Aardappelen 91 90,1 % 7,7 % 2,2 % 2 1AantalPV’s1113.1.5 Etikettering van diverse productenIn 2007 werden inspecties van de verpakking en etiketteringuitgevoerd in de distributie (groothandel enkleinhandel):Inspecties van verpakking en etikettering• 1.532 missies werden uitgevoerd bij 1.415 operatorenbetreffende voedingsmiddelen• 827 missies werden uitgevoerd bij 792 operatorenbetreffende materialen en voorwerpenbestemd om met levensmiddelen inaanraking te komen (alleen voor de verpakkingscontrole)• 227 missies werden uitgevoerd bij 226 operatorenbetreffende houtskool (voor grill enbarbecue).InspectiesGunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstigAantalwaarschuwingenVoedingsmiddelen 1.816 74,8 % 12,8 % 12,4 % 127 48Materialen en voorwerpenbestemd om met levensmiddelenin aanraking te komen827 70,1 % 21,2 % 8,7 % 25 5Houtskool 226 96,5 % 3,5 % 0 % 0 0AantalPV’s

3.2. Residuen en contaminanten3.2.1. Diervoeders3.2.1.1. Residuen van bestrijdingsmiddelenBestrijdingsmiddelen worden gebruikt om de gewassente beschermen tegen plagen, insecten, schimmels of omde oogsten te beschermen bij de opslag. Deze toepassingenkunnen in sommige gevallen de aanwezigheidvan residuen in grondstoffen met zich meebrengen. Dezeresiduen vormen geen gevaar voor de volksgezondheidzolang ze binnen de wettelijke normen blijven.Analyses worden uitgevoerd om na te gaan of dezemaxima nageleefd worden.112Pesticidenresiduen in diervoedersAantal analysesConformGrondstoffen 104 98 %

3.2.1.2. PCB’s en dioxinesPCB’s en dioxines zijn stoffen met mogelijk cancerogenewerking. Kenmerkend zijn hun extreme resistentie aanchemische en biologische afbraak en het feit dat ze accumulerenin vetten doorheen de voedselketen. Vandaarhet belang om diervoeders te controleren zodat verontreinigingvan producten van dierlijke oorsprong wordtvoorkomen (eieren, melk...)Analyses PCB’s en dioxines in diervoedersAantalanalysesPCB Dioxineachtige PCB DioxinesConformAantalanalysesConformAantalanalysesConformGrondstoffen 397 100 % 83 100 % 402 100 %Mengvoeders 752 100 % 73 98,6 % 630 99,8 %Voormengsels 126 100 % 16 100 % 133 100 %Additieven 15 100 % 18 83,3 % 97 93,8 %113De non-conformiteiten betreffen 2 bij import bemonsterdeloten van additieven en een in België aangetroffenmengvoeder. Waakzaamheid blijft geboden voor dezecontaminanten die aan de basis lagen van een ernstigecrisis in 1999.

3.2.1.3. Zware metalenZware metalen zijn toxische stoffen die van natureaanwezig zijn in het leefmilieu of die voortkomen uitindustriële activiteiten. Deze zware metalen kunnen wanneerze via de voeding worden opgenomen dysfunctiesveroorzaken en zich in het lichaam opstapelen (vb. cadmiumin de nieren...). Door controles wordt nagegaan datde wettelijke normen niet worden overschreden.Analyses op zware metalen in diervoeders114AantalanalysesArseen Cadmium Kwik LoodConformAantalanalysesConformAantalanalysesConformAantalanalysesConformGrondstoffen 70 100 % 80 100 % 64 100 % 90 100 %Mengvoeders 95 100 % 121 99,2 92 100 % 90 100 %Voormengsels 62 100 %Additieven 30 100 %3.2.1.4. FluorEr werden 91 analyses (44 grondstoffen, 47 mengvoeders)uitgevoerd op fluor. Alle resultaten waren conform.3.2.1.5. MycotoxinesMycotoxines zijn door schimmels geproduceerde stoffendie zich op plantaardige grondstoffen ontwikkelentijdens de groei of tijdens de opslag. Meerdere mycotoxineshebben een niet-verwaarloosbare invloed op degezondheid van mens en dier.Bijvoorbeeld, onder de verschillende aflatoxines wordthet aflatoxine B1 aanzien als het meest toxische.Het wordt aangetroffen in bepaalde risicovolle grondstoffen(koeken van aardnoot…). De verontreiniging vanmelk door het aflatoxine M1 is een rechtstreeks gevolgvan de opname door het dier van het aflatoxine B1.Om deze reden wordt bijzondere aandacht geschonkenaan mengvoeders voor melkvee.

Analyses mycotoxines in diervoedersGrondstoffenMengvoedersAantal analyses Conform Aantal analyses ConformDON 52 100 % 93 100 %Fumonisine 109 100 % 180 100 %HT2 toxin-T2 106 100 %Zearalenone 49 100 % 91 97,8 %Ochratoxine A 100 100 % 184 100 %Aflatoxines 173 98,9 % 120 100 %3.2.1.6. Dierlijke eiwittenBoviene spongiforme encefalopathie (BSE) is betergekend als de gekkekoeienziekte. Het onderzoek ondersteundezeer duidelijk de hypothese dat de recyclage vaneiwitten van herkauwers in voeders voor herkauwers endie onvoldoende thermisch werden behandeld, aan debasis lag van de uitbraak van deze ziekte.Sinds 2000 is er een verregaande beperking op hetgebruik van dierlijke eiwitten in voeders voor voedselproducerendedieren: het gebruik van eiwitten afkomstigvan zoogdieren is verboden in voeders voor herkauwers.Strikte controles worden uitgevoerd om na te gaan datvooral voeders voor herkauwers niet gecontamineerd zijnmet verboden dierlijke eiwitten. Andere voeders wordenuiteraard ook regelmatig gecontroleerd.115Resultaten analyses op dierlijke eiwitten in diervoedersAantal analysesConformGrondstoffen 115 99,1 %Mengvoeders 1.026 99,9 %Totaal 1.141 1.139 (99,8 %)

3.2.1.7. Andere verboden of ongewenste stoffenMeerdere stoffen zijn verboden in diervoeders. Hierondero.m. hormonen gebruikt als groeibevorderaar. Verderzijn er de antibiotica waarvan het gebruik verboden isteneinde de risico’s op antibioticaresistentie bij microorganismente voorkomen.Gerecycleerde vetten zijn eveneens verboden als gevolgvan het gebrek aan veiligheidswaarborgen van dezestoffen. Analyses worden uitgevoerd om de afwezigheidvan deze stoffen in diervoeders na te gaan.Verboden of ongewenste stoffen in diervoeders116GrondstoffenMengvoedersAantal analyses Conform Aantal analyses ConformHormonen 1 100 % 2.258 100 %Polyaromatische koolwaterstoffen111 100 % 121 100 %Onzuiverheden in vetten 110 98,1 %Gerecycleerde oliën 109 98 %Verboden geneesmiddelen 769 97,3 %3.2.2. Meststoffen, bodemverbeterende middelen, teeltsubstratenZware metalen in meststoffen, bodemverbeteraars, teeltsubstratenAantal monstersConformCompost 34 100 %Industrieel zuiveringsslib 51 100 %Organische bodemverbeterende middelen 23 100 %Gemeentelijk zuiveringsslib 17 100 %Teeltsubstraten 65 96,9 %Totaal 190 98,9 %

3.2.3. Graan (voedingsmiddelen),fruit en groenten3.2.3.1. MycotoxinesPatuline is een neurotoxisch mycotoxine geproduceerddoor bepaalde schimmels van de soorten Penicillium enAspergillus. In 2007 werden 53 monsters genomen opappelen en producten op basis van appelen.Alle resultaten waren conform.3.2.3.2. Residuen van bestrijdingsmiddelenFytofarmaceutische producten worden in de teeltenvan fruit, groenten en granen gebruikt voor de bestrijdingvan plagen (insecten, schimmels, fytopathogenen,onkruid…). Vaak laten ze residuen achter in de gewassen.De reglementering legt voor toegelaten bestrijdingsmiddelenmaximale gehalten aan residu (MRL) vast. Dezelaten toe het correct gebruik van de bestrijdingsmiddelente controleren (gebruik van erkende producten,naleving van de dosissen en van de wachttijden voorhet oogsten…) en de gezondheid van de consumentente beschermen. Levensmiddelen die mogelijk overschrijdingenvan de MRL kunnen vertonen en die vaakgeconsumeerd worden, worden van nabij opgevolgd.Jaarlijks wordt met de sector overlegd om de resultatente bespreken en verbeteracties door te voeren.Een overschrijding van een MRL betekent niet noodzakelijkeen gevaar voor de consument maar wijst op eenverkeerd gebruik van het bestrijdingsmiddel. In dergelijkgeval wordt een risico-evaluatie uitgevoerd. Indien deoverschrijding een mogelijk gevaar inhoudt voor deconsument wordt het nodige gedaan om de consumptievan het betrokken voedingsmiddel te voorkomen (terugtrekkingvan de markt en terugroeping tot bij de consument).Een inspectie wordt uitgevoerd bij de verantwoordelijkevan het betrokken levensmiddel om de reden vande overschrijding te achterhalen. Afhankelijk van de ernstvan de overtreding wordt een waarschuwing gegeven ofeen PV opgesteld. In het laatste geval volgt een administratieveboete of een strafrechtelijke vervolging.117

In 2007 werden 50 monsters van graan en 1.757 monstersvan fruit en groenten (aardappelen inbegrepen)genomen op de Belgische markt voor de opsporing van350 verschillende pesticiden; 93 % van de monsters wasconform (afwezigheid of geen overschrijding van dewettelijke MRL).Residuen van bestrijdingsmiddelen in granen, groenten en fruit in 2007Aantal monstersZonder residuen(conform)Residuen < MRL(conform)Residuen > MRL(niet-conform)Granen 50 42,0 % 56,0 % 2,0 %Fruit 741 21,1 % 71,5 % 7,4 %Groenten 1.016 48,2 % 45,2 % 6,6 %Totaal 1.807 36,9 % 56,3 % 6,8 %118De voornaamste groep van niet-conforme levensmiddelenzijn citrusvruchten (citroenen, mandarijnen), bessenen klein fruit (aalbes, aardbeien), bladgroenten (peterselie,veldsla, rucola), knolgroenten (uien) en stengelgroenten(selderij). De overschrijdingen betroffen vaak uitderde landen geïmporteerde groenten en fruit.Residuen van bestrijdingsmiddelen in groenten en fruit in functie van de oorsprong van het monsterOorsprong Bemonsterde stalen (%) Niet-conformBelgië 889 (50,6 %) 5,8 %Andere EU-landen 388 (22,1 %) 6,4 %Derde landen 382 (21,7 %) 11,3 %Onbekend 98 (5,6 %) 2,0 %In 2007 heeft het FAVV 8 Europese alarmberichten(RASFF) verstuurd voor levensmiddelen die residuenbevatten van bestrijdingsmiddelen met mogelijk gevaarvoor de consumenten. Ten opzichte van 2006 wordteen verhoging vastgesteld van levensmiddelen die tenminste één residu bevatten (+4,4 %) maar ook een verminderingvan het aantal monsters dat de wettelijke MRLoverschreed (-1,9 %).

Tot einde juni 2007 bestonden nog MRL die nationaal warenvastgelegd. Dit had voor gevolg dat een MRL in eenbepaald levensmiddel verschillend kon zijn van lidstaattot lidstaat. Sinds juli 2007 is het risico op intracommunautairehandelsproblemen verminderd door de totaleharmonisering van de MRL (de nieuwe verordening (EG)nr 396/2005 van toepassing vanaf juli 2008 maar die hetFAVV toepast sedert juli 2007). Dit verklaart de verminderingvan het aantal overschrijdingen in producteningevoerd uit andere lidstaten, in vergelijking met 2006(vooral perziken en druiven).Merk op dat deze resultaten geraporteerd werdenvolgens de instructies van de Europese Commisie.Hierbij wordt geen rekening gehouden met de analyseonzekerheidop het resultaat. Ongeveer de helft vande geraporteerde overschrijdingen van de MRL zijnbegrepen in deze onzekerheid.3.2.3.3. NitratenNitraten zijn van nature aanwezig in groenten en fruit.Het gehalte hangt af van de plantensoort, de seizoenenen de teeltwijze. Ze worden vooral teruggevonden inbladgroenten.In 2007 werden 171 groenten bemonsterd op de Belgischemarkt; 99% was in overeenstemming met de Europese ofBelgische normen.119Nitraten in monsters van groenten in 2007Aantal monstersConformSla (serre) 34 100 %Sla (volle grond) 12 100 %Sla (voorgesneden) 8 100 %Sla iceberg 5 100 %Andijvie 9 100 %Veldsla 18 100 %Spinazie (vers of diepvries) 24 100 %Selderij 18 94 %Potjes voor baby’s (op basis van groenten) 43 100 %Totaal 171 99 %

3.2.3.4. Lood en cadmiumDe aanwezigheid van lood en cadmium in groenten enfruit is hoofdzakelijk toe te schrijven aan leefmilieuverontreiniging.In 2007 werden 182 bemonsteringen van fruit en groenten(aardappelen inbegrepen) uitgevoerd op de Belgischemarkt en geanalyseerd voor lood en cadmium. Allemonsters waren conform aan de Europese normen.3.2.3.5. Dioxines en PCB’s120Met de term dioxines wordt een groep aangeduid van 75congeneren waarvan er 17 in toxicologisch opzicht vanbelang zijn. Sommige ervan werden ingedeeld als kankerverwekkendvoor de mens. Polychloorbifenylen (PCB)vormen een groep van 209 congeneren en vinden hunoorsprong in menselijke activiteiten. 12 PCB’s vertonenanaloge toxische eigenschappen als dioxines en wordenaangeduid als dioxineachtig (“dioxin-like”). Dioxines enPCB’s zijn uiterst stabiele verbindingen. Zij stapelen zichop in de menselijke en dierlijke voedselketen omwille vanhun vetoplosbaarheid.Dioxines, dioxineachtige PCB’s en merker-PCB’sFruit, groentenen plantaardige oliënDioxines en dioxineachtige PCB’sMerker-PCB’sAantal monsters Conform Aantal monsters Conform51 100 % 32 NA** er is geen maximale limiet op Europees niveau maar er werd op vraag van de Europese Commissie een monitoringuitgevoerd.

3.2.4. Melk en melkproductenMelk van runderen, geiten, schapen en paardachtigenwordt gecontroleerd om de eventuele aanwezigheid opte sporen van residuen van geneesmiddelen en van contaminanten(schadelijke chemische stoffen). De bemonsteringengebeuren vooral op de hoeve en in minderemate bij het vervoer van de melk. Omwille van de grotereproductie krijgt koemelk uiteraard de grootste aandacht.De analyses tonen aan dat de hoevemelk van zeer goedekwaliteit is. Slechts in uitzonderlijke gevallen wordende normen overschreden; in dit geval wordt deze melkvernietigd en indien nodig, een terugroeping georganiseerd.De melk kan slechts opnieuw in de voedselketengebracht worden wanneer analyses aantonen dat denormen opnieuw worden nageleefd. Wanneer een tehoog residugehalte wordt vastgesteld, controleert hetagentschap het diergeneesmiddelengebruik (controlevan de registers, bewaring, enz…). Als gevolg van deverontreiniging van een diervoeder met salinomycine(een diergeneesmiddel) werd de melk van 5 bedrijvendie deze voeders gebruikten, geanalyseerd. De resultatenbleken conform en de transfer van residuen naar de melkkon worden uitgesloten.In geval van verontreiniging door contaminanten (vb.dioxines) wordt een onderzoek ingesteld (vb. diervoeders,gras en kuilgras) om de bron van de vervuiling opte sporen. Indien vermoed wordt dat de verontreinigingafkomstig is uit het leefmilieu (lucht, water...) contacteerthet FAVV de bevoegde gewestelijke leefmilieudienstendie de bron opsporen en de passende maatregelennemen.In tegenstelling tot residuen valt de aanwezigheid vancontaminanten meestal buiten de verantwoordelijkheidvan de operator. Landbouwbedrijven kunnen voor dedieren die moeten worden verwijderd, vergoed worden.121

Zware metalen, PCB’s, dioxines en residuen van diergeneesmiddelen in rauwe melk bemonsterd op de hoeve of bij het vervoer van demelk122Zware metalen(As, Pb, Hg, Cd)PCBDioxinesDioxineachtige PCB’sOrganochloor pesticidenOrganofosfor pesticidenNitrofuranenNitro-imidazolenNiet-steroïdeontstekingsremmersAntibiotica (screening)Sulfonamiden enquinolonenChloramfenicolDapsoneOntwormingsmiddelenRauwekoemelk(hoeve)Rauwekoemelk(transport)RauwegeitenmelkRauweschapenmelkRauwepaardenmelkTotaalAantal monsters 35 19 9 4 8 75Conform 100 % 100 % 100 % 100 % 87,5 % 97,3 %Aantal monsters 47 7 12 3 16 85Conform 97,8 % 100 % 100 % 100 % 100 % 98,8 %Aantal monsters 55 25 48 5 18 151Conform 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100 %Aantal monsters 55 24 48 5 18 150Conform 98,2 % 100 % 100 % 100 % 100 % 99,3 %Aantal monsters 13 10 3 10 36Conform 100 % 100 % 100 % 100 % 100 %Aantal monsters 11 0 9 2 9 31Conform 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100 %Aantal monsters 95 24 44 6 18 187Conform 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100 %Aantal monsters 95 24 45 6 18 188Conform 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100 %Aantal monsters 15 10 6 10 41Conform 100 % 100 % 100 % 100 % 100 %Aantal monsters 38 19 9 7 10 83Conform 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100 %Aantal monsters 28 15 6 2 9 60Conform 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100 %Aantal monsters 101 31 47 10 25 214Conform 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100 %Aantal monsters 38 18 9 7 10 82Conform 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100 %Aantal monsters 13 9 7 10 39Conform 100 % 100 % 66,6 % 100 % 95,1 %Dioxines, dioxineachtige PCB’s en merker-PCB’s in zuivelproducten bemonsterd bij de verwerking en de distributieDioxines en dioxineachtige PCB’sMerker-PCB’sAantal monsters Conform Aantal monsters ConformZuivelproducten 70 100 % 20 100 %

3.2.5. Eieren en eiproductenIn eieren (batterij, scharrel, vrije uitloop, bio) , wordencontroles uitgevoerd op de aanwezigheid van residuenen contaminanten, hoofdzakelijk in de pluimveebedrijvenen in pakstations.Zware metalen, PCB’s, dioxines, bestrijdingsmiddelen en residuen van diergeneesmiddelen in eieren bemonsterd in het bedrijf vanoorsprongZware metalen(As, Pb, Hg, Cd)PCBDioxinesDioxineachtigePCB’sOrganochloorpesticidenOrganofosforpesticidenNitrofuranenNitro-imidazolenAntibiotica(screening)Sulfonamiden enquinolonenChloramfenicolDapsoneCoccidiostaticaEieren vanbatterijenScharreleierenEieren van vrijeuitloopBio-eierenTotaalAantal monsters 19 14 32 16 81Conform 100 % 100 % 100 % 100 % 97,3 %Aantal monsters 19 16 41 20 96Conform 100 % 100 % 97,6 % 100 % 98,9 %Aantal monsters 41 41 67 40 189Conform 100 % 100 % 98,5 % 97,5 % 98,9 %Aantal monsters 40 41 67 40 188Conform 100 % 100 % 100 % 97,5 % 99,5 %Aantal monsters 9 9 14 9 41Conform 100 % 100 % 100 % 100 % 100 %Aantal monsters 9 10 12 7 38Conform 100 % 100 % 100 % 100 % 100 %Aantal monsters 78 52 36 24 190Conform 100 % 100 % 100 % 100 % 100 %Aantal monsters 77 52 36 24 189Conform 100 % 100 % 100 % 100 % 100 %Aantal monsters 44 12 13 13 82Conform 100 % 100 % 100 % 100 % 100 %Aantal monsters 43 11 13 12 79Conform 100 % 100 % 100 % 100 % 100 %Aantal monsters 93 59 38 31 221Conform 100 % 100 % 100 % 100 % 100 %Aantal monsters 42 12 11 13 78Conform 100 % 100 % 100 % 100 % 100 %Aantal monsters 42 13 13 12 80Conform 97,6 % 100 % 100 % 100 % 98,7 %123Bij overschrijding van de normen worden de eieren die aanwezig zijn inhet bedrijf vernietigd en indien nodig wordt een recall (terugroeping bij deconsument) georganiseerd. De in het bedrijf geproduceerde eieren wordenslechts opnieuw in de voedselketen toegelaten wanneer analyses aantonendat ze aan de normen beantwoorden.

Dioxines, dioxineachtige PCB’s en merker-PCB’s in eieren en eiproducten bemonsterd in de verwerking of bij de distributieDioxines en dioxineachtige PCB’sMerker-PCBMatrixAantal monsters Conform Aantal monsters ConformEieren en eiproducten 10 100 % 10 100 %3.2.6. Vlees en vleesproductenAls gevolg van een incident te wijten aan de aanwezigheid van dioxines in chloorwaterstofzuur die in 2006 een verontreinigingvan gelatine en van dierlijk vet veroorzaakte, werd bijzondere aandacht besteed aan de controles op degelatineproductie.Dioxines, dioxineachtige PCB’s en merker-PCB’s in vlees en afgeleide producten bemonsterd in de verwerking en bij de distributie124MatrixVlees en afgeleide producten(waarvan 18 monstersgelatine)Dioxines en dioxineachtige PCB’sMerker-PCBAantal monsters Conform Aantal monsters Conform87 100 % 22 100 %In het slachthuis worden monsters van gevogelte,konijnen en wild geanalyseerd voor de opsporing vanresiduen van anabolica, niet-steroïdale ontstekingsremmers,antibiotica, antiparisitaire middelen, dioxines, zwaremetalen …De monsters van vrij wild worden vooral genomen methet oog op de bepaling van lood en cadmium. In de nietconformemonsters werden aangetroffen: chloramfenicol(1), antibiotica (3), coccidiostatica (1) en ronidazol (3).Karkassen van niet-conforme dieren die nog in hetslachthuis aanwezig zijn worden in beslag genomen envernietigd en vervolgens wordt een onderzoek uitgevoerdin het bedrijf van oorsprong. Bij aanwezigheid vanchloramfenicol wordt een RASFF-bericht opgesteld.In het slachthuis worden eveneens monsters van runderen,kalveren, varkens, schapen en paarden genomen. (ziedeel 5, punt 3.2.1).

Residuen en contaminanten in het slachthuis (aantal monsters en % non-conformiteit)Gevogelte Konijnen Gekweekt wild Vrij wildAnabolica 394 (100%) 22 (100%) 4 (100%)Verboden stoffen 412 (99,7%) 25 (100%) 19 (84,1%)Antibiotica 517 (99,4%) 27 (100%) 3 (100%)Ontwormingsmiddelen 99 (100%) 12 (100%) 2 (100%) 21 (100%)Anticoccidiose middelen 182 (99,5%) 16 (100%) 2 (100%)Pyrethroïden 60 (100%) 9 (100%)Niet-steroïdeontstekingsremmers93 (100%) 10 (100%)Dioxines, dioxineachtige PCB’sen merker-PCB’s59 (100%) 10 (100%) 8 (100%)Organochloorbestrijdingsmiddelen47 (100%) 8 (100%)Lood en cadmium 43 (100%) 1 (100%) 74 (100%)Ochratoxine 44 (100%)3.2.7. Visserijproducten3.2.7.1. Mariene biotoxinesTweekleppige weekdieren (oesters, mosselen, Sint-Jakobsschelpen)zijn voor hun voedsel afhankelijk vanfytoplankton dat zij uit het water filtreren. Bepaaldesoorten fytoplankton produceren natuurlijke toxines dieniet toxisch zijn voor de schelpdieren maar zich er welin kunnen opstapelen. Deze toxines zijn bestand tegende normale hittebehandeling voor de consumptie. Bijmensen kan na het eten van besmette schelpdieren o.a.verlamming (Paralytic Shellfish Poison: PSP), diarree (DiarrheticShellfish Poison: DSP) of geheugenverlies (AmnesicShellfish Poison: ASP) optreden.125Analyses van mariene biotoxinesAantal monstersConformOesters (productiegebied België) 45 98 %Sint-Jakobsschelpen (vismijn) 50 98 %Levende tweekleppige weekdieren(grootdistributie)17 100 %Totaal 112 98 %Voor 2 monsters was er een ongunstig resultaat: 1 monstervan oesters bevatte een te hoog gehalte aan DSP enin 1 monster van Sint-Jakobsschelpen was ASP boven dewettelijke norm aanwezig.

1263.2.7.2. HistamineHistaminevorming in vis kan plaatsvinden wanneerbacteriën het van nature in vis aanwezige aminozuurhistidine omzetten in histamine. Bepaalde vissoortenzoals tonijn, makreel, sardines, haring, ansjovis bevattenveel histidine en houden bijgevolg meer risico in opvorming van histamine door het hanteren of de opslagin verkeerde omstandigheden (bijvoorbeeld bewaren bijkamertemperatuur). Het consumeren van dergelijke viskan vergiftigingsverschijnselen veroorzaken zoals misselijkheid,huiduitslag, hoofdpijn en maagdarmklachten.Histamine is hittebestendig. Het gekoeld bewaren vanverse vis (bij een temperatuur van 0 tot 4 °C) is dus eenzeer belangrijke maatregel om histaminevorming tot eenminimum te beperken.In 2007 werden 44 monsters genomen van visserijproductenrijk aan histidine (ansjovis, tonijn, makreel,sardines en haring, zowel verse producten als conserven);deze waren allen binnen de wettelijke normen.3.2.7.3. Dioxines, PCB’s, zware metalen en PAK’sDioxines, PCB’s, zware metalen en PAK’s (polyaromatischekoolwaterstoffen) zijn verontreinigingen die in het leefmilieuaanwezig zijn. Ze worden via de voeding opgenomendoor dieren en de mens en worden in het lichaamopgeslagen in het vetweefsel.In 2007 werden in het stadium van de productie analysesop dioxines (33), dioxineachtige PCB’s (33), PCB’s (33),zware metalen (29) en PAK’s (24) uitgevoerd op monsters,van calamares en inktvis, verse vis, schaaldieren, Sint-Jakobsschelpenen oesters. Alle resultaten waren conform.In de verwerking en de distributie werden 3 non-conformiteitenvoor dioxines en PCB’s vastgesteld waarvan ééngemeld via het RASFF. Het betrof telkens paling afkomstiguit Nederland. Zes non-conformiteiten voor merker-PCB’swerden vastgesteld waarvan er 2 eveneens niet conformwaren voor dioxines en dioxineachtige PCB’s. Dezepalingen waren afkomstig uit Nederland, Zweden, deVerenigde Staten en Frankrijk.Dioxines, dioxineachtige PCB’s en merker-PCB’s in visserij- en aquacultuurproducten in de verwerking en de distributieDioxines en dioxineachtige PCB’smerker-PCB’sMatrixAantal monsters Conform Aantal monsters ConformVisserij en aquacultuur 156 98 % 149 96 %

3.2.7.4. TributyltinTributyltin is een stof die sinds het begin van de jaren1970 soms in verf gebruikt wordt om de aangroei vanalgen en zeepokken op de scheepsrompen tegen tegaan. Zonder gebruik van dergelijke verf neemt hetbrandstofgebruik tussen de 25 en de 50% toe. Dezeorganotinverbinding wordt tegenwoordig in grote hoeveelhedenaangetroffen in de havens en vaarroutes. Hetgebruik van verf met tributyltin is sinds 1990 verboden opde rompen van schepen kleiner dan 25 m. De EuropeseUnie heeft aan haar lidstaten een verbod opgelegd omtributyltin nog op de markt te brengen en wetgevingis in voorbereiding om het verbod op de aanwezigheidvan tributyltin op scheepsrompen van kracht te makenin haar lidstaten. Tributyltin hecht zich gemakkelijk aanslibdeeltjes en zwevend stof. Op deze manier komt hetin de voedselketen terecht. Zo komt tributyltin voor inschaal- en schelpdieren.3.2.8. Diverse levensmiddelenIn 2007 werden 80 monsters genomen van garnalen,mosselen en oesters in het Belgische productiegebied,de grootdistributie en invoer voor onderzoek op tributyltin.Alle resultaten waren conform.3.2.7.5. Organische zurenSorbinezuur en benzoëzuur zijn toegelaten conserveermiddelenin gekookte garnalen. Boorzuur is echterverboden. In 2007 werden 31 monsters genomen vangekookte garnalen voor analyse op sorbinezuur, benzoëzuuren boorzuur. Deze monster werden genomen terhoogte van de vismijn (8), de verwerkende industrie (10),de detailhandel (8) en de invoer (5). Alle monsters warenbinnen de wettelijke normen.1273.2.8.1. Residuen van bestrijdingsmiddelenIn 2007 werden 186 monsters van verwerkte productenvan plantaardige oorsprong en 126 monsters vanbabyvoeding geanalyseerd. 95,4 % van de verwerkteproducten en 97,6 % van de babyvoeding was conform(afwezigheid van residuen of overschrijding van de MRLvastgelegd in de wetgeving).Residuen van bestrijdingsmiddelen in verwerkte producten van plantaardige oorsprong en in babyvoedingAantalZonder residuen(conform)MonstersMet residuen< MRL(conform)Met residuen> MRL(niet conform)Verwerkte producten 186 126 (67,7 %) 52 (28 %) 8 (4,3 %)Potjes babyvoeding 126 123 (97,6 %) 3 (2,4 %)De vastgestelde overschrijdingen in verwerkte productenbetroffen vooral ananas. Voor babyvoeding werd de MRLvastgesteld op 0,01 mg/kg. Drie monsters overschredenlichtjes deze waarde van 0,01 mg/kg. Deze voedingsmiddelenwerden van de markt teruggetrokken.

3.2.8.2. MycotoxinesMycotoxines zijn secundaire metabolieten van schimmelsdie zich ontwikkelen op plantaardige productentijdens de groei en tijdens de opslag. Omwille van hunchemische structuur zijn ze zeer stabiel doorheen devoedselketen. De gevaarlijkste mycotoxines wordengecontroleerd in de meest gevoelige matrices (granen enlevensmiddelen op basis van granen): het zijn aflatoxines,ochratoxine A, patuline et fusariumtoxines.3.2.8.2.1. Toxines van FusariumDON, een mycotoxine128Deoxynivalenol (DON), ook vomitoxinegenoemd, is een mycotoxine waaraan steedsmeer aandacht wordt besteed. In 2007 vertoondede oogst van wintergraan verhoogdecontaminatieniveaus die de normen voorlevensmiddelen benaderden of zelfs overschreden.De deoxynivalenol producerendeschimmel (Fusarium) ontwikkelt zich in landenmet een gematigd en vochtig klimaat, vooralbij regen gedurende het bloeiseizoen. Levensmiddelendie kunnen verontreinigd wordenzijn gerst, tarwe, maïs en haver. De innamevan DON veroorzaakt misselijkheid, braken,buikpijn, diarree, duizeligheid en hoofdpijn.De toepassing van goede teeltpraktijkenkan het contaminatieniveau beperken. Eenomzendbrief voor de handelaars en de verwerkersvan graan licht de maatregelen toedie moeten genomen worden in geval vancontaminatie en voorwaarden voor melding.In 2007 waren alle resultaten voor DONconform. Niettemin werd de productie vaneen Belgische onderneming die tortillachipsproduceert op basis van maïs, onderzocht opbasis van een RASFF-alarm: 120 monsters werdendoor het FAVV genomen en het bedrijfheeft ook eigen analyses uitgevoerd. Door hetbedrijf werden beheersmaatregelen genomen(keuze van de grondstoffen) om het risico opverontreiniging te verminderen.Zearalenone is een mycotoxine met effecten gelijkaardigaan oestrogenen dat in kleine hoeveelheden vooralwordt aangetroffen in maïs in Nood-Amerika, Japan enEuropa.

Toxines van Fusarium (mycotoxines) in 2007MatrixAantalmonstersDON Zearalenone Fumonisines T2 & HT2ConformAantalmonstersConformAantalmonstersConformAantalmonstersOntbijtgranen 10 100 % 10 100 % 10 100 % 8 NVT*Maïschips enpopcornConform10 100 % 14 100 % 38 100 % 10 NVT*Polenta 9 100 % 10 NVT*Levensmiddelenop basisvan maïs10 100 % 5 100 % 46 100 %Babyvoeding 10 100 % 10 100 % 20 100 % 10 NVT*Tarwe en afgeleideproductenVleesvervangers 10 100 %27 100 % 37 NVT*Totaal 77 100 % 48 100 % 124 100 % 65 NVT** Er werd geen Europese maximale limiet bepaald maar een monitoring werd uitgevoerd op vraag van de Europese Commissie1293.2.8.2.2. AflatoxinesAflatoxines zijn mycotoxines die o.m. geproduceerd wordendoor een schimmel van het type Aspergillus die zichontwikkelt bij hoge temperatuur en vochtigheid. Dezemycotoxines zijn genotoxische, cancerogene stoffen diein tal van levensmiddelen kunnen voorkomen.De groep van de aflatoxines omvat meerdere stoffen metwisselende toxiciteit en voorkomen in levensmiddelen.Aflatoxine B1 is veruit het meest toxisch. Aflatoxine B1wordt bij melkkoeien omgezet tot aflatoxine M1.Analyses van aflatoxines in 2007MatrixAflatoxines B1, B2, G1 en G2Aflatoxines M1Aantal monsters Conform Aantal monsters ConformOntbijtgranen 14 100 %Kruiden 38 100 %Gedroogde vruchten 218 99 %Babyvoeding 15 100 % 11 100 %Melk en afgeleide producten 81 100 %Totaal 285 99 % 92 100 %Een monster van nootjes in de distributie bleek gecontamineerd en er werd een PV opgesteld.

3.2.8.3. Dioxines en PCB’sAls gevolg van een incident in 2006 door de aanwezigheidvan dioxines in waterstofchloride dat op zijn beurteen verontreiniging veroorzaakte van gelatine en dierlijkvet, werd in 2007 bijzondere aandacht besteed aanlevensmiddelen die een zure hydrolyse ondergingen,zoals sojasaus.Analyses, dioxineachtige PCB’s.Dioxines en dioxineachtige PCB’smerker PCB’sAantal monsters Conform Aantal monsters ConformVoedingssupplementenen visolie10 100 % 5 100 %Babyvoeding 20 100 % 10 100 %1303.2.8.4. AdditievenAdditieven of toevoegsels zijn stoffen die opzettelijkom technische redenen aan voedingsmiddelen wordentoegevoegd en waarvan de aanwezigheid gewenst is totde levering aan de verbruiker. Ze worden gebruikt ombepaalde voedingskenmerken te wijzigen of te verbeteren:voor de verlenging van de houdbaarheid (conserveermiddelenen anti-oxidanten), voor de wijziging vande textuur en de stabiliteit, voor de wijziging van de kleuren de smaak (kleur- en smaakstoffen).De additievenwetgeving werkt met positieve lijsten; ditbetekent dat additieven verboden zijn als er geen specifieketoelating voor wordt gegeven.Het gebruik van sulfiet in zuiver gehakt vlees is wettelijkverboden. Vlees dat aan de lucht wordt blootgesteld oxideerten krijgt een roestbruine kleur. Sulfiet word toegevoegdom de rode kleur van het vlees te bewaren. Sulfietkan aldus bedorven vlees een vers uitzicht geven en eenrisico vormen voor de voedselveiligheid. Verschillendehonderden controles worden jaarlijks uitgevoerd bij deslagers, in de groothandel, in de grootkeukens en in desupermarkten. In toebereid gehakt vlees kunnen sulfietenvoorkomen in de toegevoegde ingrediënten. In dat gevalmag het gehalte aan sulfiet in het eindproduct niet hogerzijn dan de wettelijk vastgelegde norm en moet nagegaanworden of sulfiet wel degelijk is toegelaten in detoegevoegde ingrediënten. Een controle op de aanwezigheidvan sulfiet in gehakt bestaat in eerste instantie uiteen snelle routinetest waarbij gebruik wordt gemaakt vanmalachietgroen. Bij positief resultaat wordt een analyseter bevestiging uitgevoerd in het laboratorium.

Sulfiet in diverse levensmiddelen in 2007Aantal monstersConformGehakt 480 94 %Gedroogd fruit 10 100 %Gedroogde groenten 10 100 %Garnalen 10 100 %Geschilde aardappelen 10 100 %Verwerkte aardappelen 10 100 %Frisdranken op basis van vruchtensap 10 100 %Confituur 10 100 %Mosterd 10 100 %Suikers 10 100 %Witte wijn 27 100 %Rode wijn 15 100 %Van de 480 malachietgroentesten uitgevoerd op gehaktvlees, waren 30 testen positief waarvan 27 in het laboratoriumbevestigd. De niet-conforme producten werden inbeslag genomen en er werd 15 PV’s, 4 beslagen, 2 brievenen 6 andere maatregelen genomen. Ook vorige jarenwerden niet-conforme monsters gevonden, doch steedsminder dan 10%.De bewaarmiddelen benzoëzuur, sorbinezuur, nitraat ennitriet (136 monsters), de kleurstoffen tartrazine, chochenille,azorubine en oranjegeel (44 monsters), de zoetstoffenacesulfaam K, aspartaam, cyclaamzuur en sucralose(50 monsters), en de additieven propyleenglycol enmononatriumglutamaat (41 monsters) werden in diverselevensmiddelen geanalyseerd. Alle monsters warenconform.Er werden 187 monsters van chili- en kerriepoeder, kurkumaen palmolie geanalyseerd op het verboden additiefsoedanrood. Alle monsters waren conform.De aanwezigheid van de contaminanten arseen, kwik,cadmium en lood werd nagegaan in 24 additieven. Al deanalyses waren conform.Benzeen is kankerverwekkend; de meest voorkomendeblootstelling aan deze stof is deze via inademing. Benzeenkan echter onder bepaalde omstandigheden inkleine hoeveelheden gevormd worden in frisdrank doorreactie van benzoëzuur (een bewaarmiddel) en ascorbinezuur(vitamine C). Opdat deze reactie zou plaatsvindenmoet wel aan een groot aantal voorwaarden voldaanzijn: temperatuur, bewaartijd, UV-licht, aanwezigheid vanbepaalde andere stoffen... Omdat suiker de vorming vanbenzeen lijkt af te remmen en omdat licht de vormingvan benzeen doet verhogen, werden vooral frisdrankenmet zoetstoffen in doorzichtige flessen en enkele maandenvóór de vervaldatum bemonsterd.In 2007 werden 89 analyses uitgevoerd. Geen enkelefrisdrank bevatte meer dan 10 ppb benzeen (de doorEuropa voorgestelde actielimiet van benzeen in frisdrank)en 9 bevatten tussen 1 en 5 ppb benzeen (1 ppb is deEuropese wettelijke norm voor benzeen in water). Uit deanalyseresultaten kan worden afgeleid dat de frisdrankenindustriereeds veel inspanningen heeft geleverdom frisdranken te produceren met een zo laag mogelijkbenzeengehalte.131

1323.2.8.5. Zout in broodZout geeft brood een betere smaak en houdt het broodlanger vers. Een te hoge zoutinname wordt in verbandgebracht met een verhoogde bloeddruk. Er wordtdaarom algemeen aanbevolen om de inname van zoutte beperken. De betrokken sectororganisatie is bereid ommee te werken aan betere resultaten maar het ontbrekenvan een Europese norm voor zout in brood draagt niet bijtot een daling van de totale zoutinname.De Belgische wetgeving legt voor brood een maximumop van 2 % zout uitgedrukt in verhouding tot de drogestof. Aangezien brood deel uitmaakt van het dagelijksmenu, draagt brood in sterke mate bij tot de totalezoutinname en is het belangrijk dat het zoutgehalte inbrood de norm niet overschrijdt. In 2007 werden in detransformatie- en de distributiesector respectievelijk 13en 38 broden geanalyseerd. In de transformatiesectorbevatten 4 (31 %) van de 13 broden duidelijk te veel zout.Hiervoor werden 3 waarschuwingen gegeven en 1 PVopgesteld. In de distributiesector vertoonden 10 (26 %)van de 38 broden een duidelijke overschrijding van denorm; 6 waarschuwingen, 1 PV en 3 andere maatregelenwerden genomen3.2.8.6. Vitamines en mineralen3.2.8.6.1. ZuigelingenvoedingDe wetgeving bepaalt onder andere dat zuigelingenvoedingeen minimum- en maximumgehalte aan vitaminenen mineralen moet bevatten. De volledige zuigelingenvoedingwordt uitsluitend in de apotheek verkocht; daaromwerden deze monsters in het kader van het protocoltussen het FAVV en het FAGG (Federaal Agentschap voorGeneesmiddelen en Gezondheidsproducten), door hetFAGG genomen. Aangezien het FAGG in 2007 nog niet denodige bevoegdheden had, konden deze monsters nietgenomen worden.Het FAVV bemonsterde in 2007 toch 10 stalen van opvolgzuigelingenvoedingop de gehaltes van vitaminenen mineralen. Het vitaminegehalte van alle monsters wasconform. Voor het mineralengehalte werden voor 3 vande 10 monsters lichte afwijkingen ten opzichte van denorm vastgesteld.

3.2.8.6.2. VoedingssupplementenVoedingssupplementen zijn producten onder de vormvan pillen, tabletten of andere voorgedoseerde vormendie essentiële voedingsstoffen (zoals vitaminen, mineralen,aminozuren etc.) bevatten die worden geconsumeerdter aanvulling op de normale voeding. Degehalten van deze stoffen moeten overeenkomen metde geëtiketteerde waarden en beantwoorden aan de minimaleen maximale wettelijke waarden. Verder moetende geëtiketteerde waarden ook gegarandeerd zijn tot opde vervaldatum.In 2007 werden door het FAVV 27 voedingssupplementenmet vitaminen genomen (15 monsters in de transformatie-en 12 in de distributiesector) en 34 voedingssupplementenmet mineralen (18 monsters in detransformatie- en 16 in de distributiesector). Zowel in detransformatie- als in de distributiesector werden voor 2monsters inbreuken op de reglementering vastgesteld.Voor voedingssupplementen met mineralen werdenzowel in de transformatie- als in de distributiesectorinbreuken vastgesteld. Er waren respectievelijk 15 en 11loten waarvoor maatregelen werden genomen.Ook de voorgaande jaren waren meer dan de helft vande monsters niet conform.In het kader van het protocol tussen het FAVV en hetFAGG (Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen enGezondheidsproducten) was voorzien dat het FAGGmonsters zou nemen van voedingssupplementen dieworden verkocht bij apothekers. Door het ontbrekenvan de nodige bevoegdheden van het FAGG werden eruiteindelijk geen monsters genomen in 2007.Er werd eveneens een specifieke actie op touw gezetdoor de Nationale Opsporingseenheid (zie hoofdstukfraudebestrijding).3.2.8.7. AllergenenHet aantal voedselallergieën lijkt toe te nemen envoornamelijk kinderen worden hierdoor getroffen.De gevaarlijkste allergische reactie is de zogenaamdeanafylactische shock die levensbedreigend kan zijn. Ookzeer kleine hoeveelheden van een allergeen kunnen eendergelijke reactie uitlokken. De minimale hoeveelheidwaarbij een allergische reactie optreedt kan per persoonen per voedselallergie enorm variëren. Het enige dat eenpersoon met een voedselallergie dus kan doen, is het allergeenvermijden en daarbij is een duidelijk en leesbaaretiket van elk voorverpakt levensmiddel een absolutenoodzaak. De wetgeving inzake etikettering bepaalt dathet gebruik van 12 allergenen (glutenbevattende granen,schaaldieren, eieren, vis, pinda, soja, melk (inclusieflactose), bepaalde noten, selderij, mosterd, sesamzaad enafgeleide producten en sulfiet boven 10 mg/l of 10mg/kg)in de ingrediënten duidelijk moet vermeld worden ophet etiket. Vanaf 23 december 2008 worden lupine enweekdieren toegevoegd aan deze lijst.In de transformatiesector werden 494 missies en 573controles in 474 bedrijven uitgevoerd waarbij de allergenenetiketteringgecontroleerd werd, onder andere dooreen verificatie van de opgegeven inhoud. De 12 vermeldeallergenen werden hierbij in beschouwing genomen; 506inspecties (88 %) waren conform. In de distributiesectorwerden 734 missies en 854 controles in 688 bedrijven uitgevoerdwaarbij de allergenenetikettering gecontroleerdwerd; 703 (82 %) controles waren conform.In de distributiesector werden 35 analyses op ei-allergenen,30 analyses op melkallergenen, 30 analyses op pindanootallergenenen 30 analyses op gluten uitgevoerd op uiteenlopendeproducten. Zeven van deze monsters waren nietconform: 1 voor aardnoten, 1 voor ei, 1 voor gluten, 4 voormelk; 2 waarschuwingen werden opgesteld.133

134Het feit dat kruiscontaminatie niet wettelijk geregeld is endat er geen wettelijke drempelwaarden kunnen wordenopgesteld (behalve voor sulfiet), maakt dat sommige productenzonder vermelding van allergenen op het etiketmaar met zeer lage concentraties aan allergenen wettelijkgezien toch correct geëtiketteerd zijn.3.2.9. ContactmaterialenLevensmiddelen kunnen gecontamineerd worden doorde materialen of voorwerpen waarmee ze in aanrakingkomen. Aangezien elk levensmiddel met materialenin contact komt is het belangrijk erover te waken dater geen contaminatie is vanuit deze materialen in hetvoedsel. Dit gebeurt aan de hand van migratietestenwaarbij de materialen gedurende een zekere tijd bij eenbepaalde temperatuur met een levensmiddel of eenvloeistof die dat levensmiddel kan vervangen, in contactgebracht worden.Bij niet-conforme resultaten worden PV’s en waarschuwingenopgesteld en na risico-evaluatie kan tot eenterugroeping worden beslist. In 2007 werden 1 waarschuwingen 3 PV’s opgesteld, werd 1 inbeslagname ondernomen,werden maatregelen opgelegd aan 4 andereoperatoren; 3 keer werden andere maatregelen en 9terugroepingen via perscommuniqué uitgevoerd.3.2.9.2. 4 4-difenylmethaan in voorwerpen uitzwarte nylonBij voorwerpen zoals spatels en lepels uit zwarte nylonkan soms migratie van primaire aromatische amines wordenvastgesteld. Deze stoffen zijn vermoedelijk gelinktaan de zwarte kleurstof en kunnen kankerverwekkendzijn.In 2007 werden 145 stuks keukengerei in zwart nylonzoals spatels, lepels, etc. bemonsterd op 4,4-diaminofenylmethaan.Bij 14 stalen werd de norm overschreden.3.2.9.3. Aluminiumfolieen aluminiumbakjesVoor aluminium is in de wetgeving geen specifiekemigratielimiet opgegeven. Omdat aluminiumfolie enaluminiumbakjes echter frequent worden gebruikt werdook in 2007 voor deze producten een bemonsteringscampagneopgezet.Er werden in totaal 35 stalen geanalyseerd op de migratievan aluminium: 18 aluminiumbakjes en 17 stalen aluminiumfolie.Net als in 2006 wijzen de resultaten van 2007 erop dat bij gebruik bij hoge temperaturen hoge concentratiesmigreren.3.2.9.1. Lood en cadmium in ceramiekVele ceramische producten zoals borden, tassen, keukengereizijn gekleurd, versierd of gelakt, wat soms kanleiden tot een verhoogde afgifte van cadmium en loodin het levensmiddel. De limieten van lood en cadmium inceramiek en de migratie van deze metalen naar eetwarenzijn strikt gereglementeerd.In 2007 werden 65 stalen geanalyseerd op cadmiumen lood. Er werd bij één staal een overschrijding van demigratielimiet voor lood vastgesteld waarbij de hoogstgemeten concentratie 45,9 mg/kg levensmiddel bedroeg(de norm bedraagt 4 mg/kg). Ook de migratielimiet voorcadmium werd in één geval overschreden.

3.2.9.4. SEM in babyvoeding en in vettelevensmiddelenIn glazen bokalen met een metalen deksel wordt azodicarbonamidegebruikt bij het maken van de dichtingsringaan de binnenkant van het deksel. Onder anderedoor sterilisatie kan azodicarbonamide worden omgezettot semicarbazide (SEM). Er is geen wettelijke norm voorzienvoor SEM. Wel is het gebruik van azodicarbonamidereeds verboden vanaf 2 augustus 2005. Materialen envoorwerpen die voor deze datum zijn afgevuld, mogennog in de handel worden gebracht op voorwaardedat de afvuldatum op de materialen en voorwerpen isvermeld.Aangezien baby’s een kwetsbare groep zijn, werden in2007 in de distributie 12 monsters babyvoeding geanalyseerdop migratie van SEM. Daarnaast werden evenveelmonsters van vette levensmiddelen in een glazen bokaalmet een metalen deksel bemonsterd. Nergens werd SEMvastgesteld. In de transformatie werden 5 stalen levensmiddelengeanalyseerd. Geen enkel monster was positief.3.2.9.6. Andere controlesAnalyses werden uitgevoerd op stoffen gebruikt bijhet bedrukken van tetrapakverpakkingen, de analyseswerden veelal uitgevoerd op melk, tomatenconcentraaten fruitsappen. Er werden ook analyses uitgevoerd op tinin conservenblikken, op fluorverbindingen in potten enpannen met een teflonlaag, zware metalen op herbruikbareborden; nergens werden verhoogde migratiesvastgesteld.Bisfenol A, een stof die wordt gebruikt bij het maken vaneen harde soort plastiek, nl. polycarbonaat, werd geanalyseerdin 47 monsters (35 op zuigflessen en 12 op bekers).Nergens werd de norm overschreden.Daarnaast werd de globale migratie gemeten bij plasticvaatwerk, bij handschoenen en flexibele siliconevormen.Bij de eerste 2 groepen werden wel overschrijdingen vande globale migratielimiet vastgesteld.1353.2.9.5. Formaldehyde in keukengerei in melamineFormaldehyde is een kankerverwekkende stof die wordtgebruikt in melamine, een harde kunststof. Er werden 116stalen geanalyseerd waarvan één niet conform was.

3.2.10. Water voor de bereiding vanlevensmiddelen en water in flessenAnalyses werden uitgevoerd om de drinkbaarheidvan flessenwater en water gebruikt bij de bereidingvan levensmiddelen na te gaan. De monsters werdengenomen bij de verwerking en de distributie. Het betreftzowel chemische als microbiologische analyses.Analyses uitgevoerd op water bemonsterd in de sector van de verwerkingType water Aantal monsters Conform Reden van niet-conformiteitWater voor de bereiding vanlevensmiddelen(diverse oorsprong : putten…)116 92,2 %Microbiologisch en chemisch(gehalte aan boor, fluor,natrium, mangaan, nikkel,ammonium, nitriet, chloriet,chloraat, lood)136Behandeld leidingwater 45 100 %Natuurlijk mineraalwater of bronwater 53 98,1 % MicrobiologischAnalyses uitgevoerd op waters bemonsterd in de sector van de distributieType water Aantal monsters Conform Reden van niet-conformiteitBehandeld leidingwater 40 95 % gehalte aan natrium en loodNatuurlijk water of bronwater(flessen)54 100 %

3.3. Microbiologische controlesJaarlijks worden door het FAVV diervoeders, levende dieren,karkassen en verschillende soorten levensmiddelenbemonsterd voor microbiologische analyse. Micro-organismenkunnen immers schadelijke effecten teweegbrengenbij zowel dier als mens.Welke micro-organismen precies opgespoord wordenhangt af van het type levensmiddel. Afhankelijk van desamenstelling, de bereidingswijze en de bewaring houdtelk type levensmiddel specifieke microbiologische risico’sin. Ziekteverwekkende of pathogene micro-organismenzijn Salmonella, Listeria monocytogenes, Campylobacter,Staphylococcus coagulase positief, Bacillus cereus, Clostridiumperfringens en Vibrio parahaemolyticus, alsook hetnorovirus en het hepatitis A-virus. Ze kunnen voedseltoxiinfectiesveroorzaken.Besmetting van levensmiddelen kan gebeuren doorgebruik van besmette grondstoffen, maar ook door eengebrek aan hygiëne tijdens de bereiding of het productieproces.Naast pathogenen wordt ook gezocht naarindicatororganismen. Deze micro-organismen zijn opzichzelf onschadelijk, maar hun aanwezigheid kan welduiden op het feit dat de microbiologische kwaliteit vanhet levensmiddel minder goed is. Voorbeelden van indicatororganismenzijn E. coli, Enterobacteriaceae, totaalkiemgetal en gisten en schimmels.3.3.1. DiervoedersBij diervoeders gaat de aandacht vooral uit naar salmonella.De aanwezigheid van deze kiemen in diervoedershebben gevolgen voor de diergezondheid maar kunneneveneens verontreiniging van de levensmiddelen vandierlijke oorsprong met zich brengen (eieren…) met allegevolgen van dien voor de consumenten.137Salmonellaonderzoek bij diervoedersAantal monstersConformGrondstoffen 241 99,5 %Samengestelde voeders 405 99,5 %

3.3.2. Levende dieren3.3.2.1. Salmonellabestrijding bij fokpluimveeen leghennenVolgens de Europese en nationale regelgeving zijn allefokpluimveebedrijven met een capaciteit van 200 ofmeer stuks pluimvee onderworpen aan een nationaalprogramma voor Salmonellabestrijding. Intensieve monitoringop de aanwezigheid van zoönotische Salmonellamaakt een onderdeel uit van dit programma. De tomenworden 3 maal tijdens de opfok en om de 14 dagentijdens de productie bemonsterd.138Op 28 juni 2007 ging het programma voor Salmonellabestrijdingbij leghennen van start. Eén van de onderdelenvan dit programma is de monitoring op de aanwezigheidvan zoönotische Salmonella, 2 maal tijdens de opfok en3 maal tijdens de productieperiode. Eveneens blijft deuitgangscontrole in het kader van de gezondheidskwalificatiebestaan.Monitoring zoönotische Salmonella bij leghennen en moederdierenCategorieBedrijvenTomentotaal % positief % positief* totaal % positief % positief*Fokpluimveeopfok 71 2,8 % 0,7 % 206 1 % 0,2 %productie 150 15,3 % 4 % 496 5,6 % 1,6 %Leghennenopfok 67 7,5 % 1,5 % 109 4,6 % 0,6 %productie 221 8,1 % 4,1 % 378 5,6 % 2,9 %* % positief voor een te bestrijden serotype zoönotische Salmonella:• voor fokpluimvee: Salmonella Enteritidis, Salmonella Typhimurium, Salmonella Virchow, Salmonella Hadaren Salmonella Infantis• voor leghennen: Salmonella Enteritidis

3.3.2.2. Gezondheidskwalificatie pluimveeIn het kader van de gezondheidskwalificatie worden bijgebruikspluimvee van elk hok stalen genomen voor decontrole op zoönotische Salmonella in de laatste 3 wekenvoor de slacht. De stalen worden genomen door deverantwoordelijke.Overzicht uitgangscontrole gebruikspluimveeBedrijven Tomen MonstersTotaal % positief Totaal % positief Totaal % positiefleghennen 175 9,1 % 307 5,5 % 340 5 %braadkippen 978 12,6 % 8.809 3,1 % 15.712 2,5 %3.3.2.3. Salmonella bij kalkoenenOver de periode oktober 2006 tot en met september2007 werd in alle Europese lidstaten een onderzoek uitgevoerdnaar de prevalentie van zoönotische Salmonellabij vleeskalkoenen. Het meest voorkomend serotypewas S. Kottbus, 4 % van de tomen was positief voor S.Typhimurium.139Overzicht resultaten Salmonellasurvey bij kalkoenenBedrijven Tomen MonstersTotaal % positief Totaal % positief Totaal % positiefKalkoenen 27 33 % 76 15,8 % 380 9,5 %

3.3.2.5. Salmonellabestrijding bij vleesvarkens28 juni 2007 was de officiële startdatum van de 2 e fasevan het programma voor Salmonellabewaking bijvarkens. In 2005 werd gestart met het analyseren van deserumstalen genomen in het kader van het Aujeszkyprogrammaom de Salmonellastatus van elk vleesvarkenbedrijfte kunnen bepalen. In 2007 kregen 236 bedrijvende status van “Salmonella-risicobedrijf”. Deze bedrijvenmoeten zich laten controleren door de bedrijfsdierenartsaan de hand van een checklist en moeten aanpassingenuitvoeren om de insleep en verspreiding van Salmonellate voorkomen. Er moet eveneens bacteriologisch onderzoekuitgevoerd worden. DGZ en ARSIA omkaderen debedrijfsdierenartsen bij de begeleiding van risicobedrijvenvoor salmonella aan de hand van een actieplan.Programma voor Salmonellabewaking varkens:serologisch analysesTotaal% positief(S/P> 0.6)Monsters 200.697 16,7 %Bedrijven 6.978 31,1 %1403.3.3. Melk en melkproducten3.3.3.1. Op de hoeveMicrobiologische analyses op de hoeve (aantal monsters en % conform)Totaal kiemgetal Enterobacteriaceae Coagulase + Staphylococcus E. coliRauwe koemelk 20 (80 %) 32 (100 %)Rauwe paardenmelk 20 (90 %)Roomijs en melkijs 29 (86,2 %) 16 (100 %)Rauwmelkse boter 30 (86,7 %) 12 (41,7 %)Rauwmelkse kaas 76 (92,1 %) 28 (89,3 %)Rauwe geitenmelk 19 (100 %) 22 (100 %)Geitenkaas 10 (90 %) 121 (91,7 %)Room 11 (63,6 %)De aanwezigheid van indicatorkiemen wijst op een gebrekkige hygiëne.

Elk niet-conform resultaat bij een analyse van coagulasepositieveStaphylococcus in rauwmelkse kaas en ingeitenkaas heeft aanleiding gegeven tot een onderzoeknaar enterotoxines; alle monsters waren conform.Voor wat de pathogene kiemen betreft werd er geen Salmonellavastgesteld. In een monster van rauwe koemelkwerd de norm voor Listeria monocytogenes (aanwezigheidin 25 g) overschreden. Voor E. coli O157 werden er 2overschrijdingen in rauwmelkse boter en 1 overschrijdingin rauwe koemelk vastgesteld. In verse rauwmelkse kaaswerd geen Campylobacter teruggevonden.3.3.3.2. Op de melkerijMicrobiologische analyses op de industriële melkerij (aantal monsters en % conform)Totaal kiemgetal Enterobacteriaceae Coagulase + Staphylococcus E. coliGepasteuriseerdeconsumptiemelk10 (70 %) 10 (100 %)Desserten op basis van melk 14 (100 %)Rauwmelkse kaas 83 (97,6 %) 48 (95,8 %)Warmtebehandelde kaas 94 (100 %) 109 (99,1 %)Melkpoeder 23 (100 %)141Er werden 2 non-conforme stalen voor coagulasepositieveStaphylococcus vastgesteld. In geen enkel van destalen werden er enterotoxines teruggevonden.Er werd geen Salmonella, E. coli O157 of Bacillus cereus enListeria monocytogenes teruggevonden.

3.3.4. VleesVoor karkassen en vlees van slachtdieren en van gevogeltegelden indicatorcriteria voor hygiëne waarvande overschrijding geen terugtrekking vergt maar welcorrectieve maatregelen in verband met de hygiëne vande processen. Deze criteria worden vooral gebruikt doorde exploitanten van slachthuizen en uitsnijderijen voorde verificatie van hun HACCP-plan maar die eveneenstoegepast worden op bemonsteringen in het kader vande officiële controles. Op nationaal niveau zijn er uitzonderingenop deze regel: de aanwezigheid van E. coli O157brengt een verbod op het op de markt brengen met zich.De controle op de normen gebeurt daarentegen ophet niveau van de distributie, dwz. zo dicht mogelijk bijde consument.142Vachtcondities van slachtdierenDe Europese reglementering beklemtoont het belang van een schone vacht of een schone huid bij hetslachten. Uiteenlopende organismen kunnen voorkomen in het darmstelsel, de uitwerpselen en op de huidvan verder gezonde dieren. Sommige kunnen voedselvergiftigingen veroorzaken bij de mens (bij voorbeeldE. coli O157, Salmonella, Campylobacter).De huid is een potentiële bron van verontreiniging van de karkassen bij het slachtproces. Des te vuileren vochtiger, des te groter het risico op verontreiniging van de karkas en voor de gezondheid van deconsumenten.Na overleg met de betrokken beroepsorganisaties werd einde 2006 een omzendbrief gepubliceerd om deaandacht van de verschillende betrokkenen, de veehouders, de vervoerders en de slachthuisexploitantente vestigen op hun respectieve verantwoordelijkheden. Aan de hand van fotomateriaal kunnen deverschillende categorieën bepaald worden en kan worden uitgemaakt of de dieren al dan niet geslachtmogen worden.In de overgangsperiode tot 31/3/2007 werden geen sancties toegepast. Na 31/3/2007 is het vervoer en hetslachten van dieren van categorie (zeer vuile dieren) verboden.Het FAVV heeft hierover in 2007 eveneens een informatiecampagne gevoerd (brochures, info oplandbouwbeurzen) die in 2008 voortgezet wordt (posters en een vademecum).De beroepsfederaties worden sterk aangemoedigd hierover wederzijdse akkoorden af te sluiten.Een protocol werd getekend op 12 maart 2008.

3.3.4.1. Salmonella en CampylobacterIn de slachthuizen van varkens en pluimvee worden willekeurigemonsters genomen om de verontreiniging metdeze zoonotische agentia na te gaan.Verontreiniging van varkenskarkassenSalmonellaCampylobacterAantal monsters Besmetting Aantal monsters BesmettingVarkenskarkassen 293 16 % 213 12,2 %Verontreinging van karkassen van braadkippen:••8,9 % voor salmonella22,5 % voor campylobacter.Verontreinging van karkassen van soepkippen:••45,4 % voor salmonella34,7 % voor campylobacter.25 %Deze bacteriën kunnen aanwezig zijn in het darmstelselvan varkens en gevogelte zonder dat dit leidt totziekteverschijnselen. Het strippen is bijgevolg een kritischpunt in het slachtproces, want de belangrijkste bron vanverontreiniging van de karkassen. Bij ongunstig resultaatmoeten de operatoren correctieve maatregelen nemendoor aanpassing van hun HACCP-plan.Verontreiniging van uitgesneden vlees van varkens en gevogelte14320 %15 %10 %5 %0 %Salmonella (kippen)Campylobacter (kippen)Salmonella (varkens)De verontreiniging van vleesvan braadkippen door salmonellaen Campylobacter namverder af in 2007.20052006200714,2 %13,3 %7,4 %20,7 %12,4 %9,3 %7,3 %2,4 %4,1 %

3.3.4.2. Enterohemorragische E. coli O157Aangezien op Europees vlak geen criteria werden vastgesteldvoor deze pathogeen werden op nationaal vlakmaatregelen genomen om de commercialisering vandergelijk verontreinigd vlees te voorkomen.Bij niet-conform resultaat wordt het vlees van deze karkassenopgespoord met het oog op vernietiging of eenverwerking die de complete vernietiging van de bacteriewaarborgt.Verontreiniging van rundvlees door enterohermorragische E. coli O157RunderkarkassenVleesAantal monsters Conform Aantal monsters Conform2005 2.554 89,9 % 251 99,3 %2006 1.214 99,1 % 243 100 %2007 1.611 99,7 % 286 100 %1443.3.4.3. Indicatorkiemen voor hygiëneOvereenkomstig de Verordening (EG) nr. 2073/2005 wordenmonsters genomen op karkassen van slachtdierenvoor 3 indicatorkiemen voor proceshygiëne (Salmonella,totaal kiemen en Enterobacter)Resultaten voor indicatorkiemen voor hygiëneAantal getesterunderslachthuizenConformAantal getestevarkensslachthuizenConformSalmonella 16 93,8 % 17 47,1 %Kiemen totaal 50 84 % 46 87 %Enterobacter 50 86 % 46 82,6 %Voor karkassen van pluimvee daarentegen wordt slechtséén indicatorcriterium voor proceshygiëne toegepast :salmonella. Op de 18 slachthuizen voor vleeskippen diewerden onderzocht, waren er 14 bevredigend.

3.3.5. VisserijproductenIn 2007 werden 12 monsters van oesters, afkomstig uitBelgisch productiegebied geanalyseerd op de aanwezigheidvan E. coli en Salmonella. Alle stalen waren conform.3.3.6. EiproductenMicrobiologische analyses in vloeibare eiproductenin verwerkings- en distributiesectorAantal monsters ConformEnterobacteriaceae 18 100 %Salmonella 82 100 %In vergelijking met vorige jaren tonen deze resultateneen gunstige evolutie op het vlak van de hygiëne in deinrichtingen voor de productie van eiproducten.3.3.7 Diverse voedingsmiddelen in de verwerking145Bij de microbiologische controles in de sector van de verwerkingwerd ruime aandacht besteed aan kant-en-klaarproducten die rechtstreeks door de consumentkunnen worden verbruikt zonder bereiding zoals kokenof bakken. De resultaten zijn in het algemeen bevredigend.Wat betreft Enterobacteriaceae werden mindergoede resultaten bekomen in koude kant-en-klaarmaaltijden.Dit kan duiden op een besmetting van de grondstoffenof een gebrekkige algemene hygiëne. Het te hogeaëroob kiemgetal in gekookte schaal- en weekdieren kanduiden op te lange bewaartijd of te hoge bewaartemperatuur.

Microbiologische analyses in de verwerking: pathogene kiemenSalmonellaListeriamonocytogenesStaphylococcuscoagulase +Bacillus cereusClostridiumperfringensAantal monstersConformAantal monstersConformAantal monstersConformAantal monstersConformAantal monstersConform146Gekookte ham 59 98 %Rauwe ham 65 98 % 78 99 % 60 97 %Gebakken vleespaté 56 100 %Gekookte schaaldierenen weekdierenSalades(garnaal, krab, surimi,vlees, kip)67 100 % 76 100 %159 100 % 182 90 % 212 100 %Specerijen 61 98 % 51 100 %Op te warmenkant-en-klaarmaaltijdenKoudekant-en-klaarmaaltijden93 100 % 93 100 % 30 100 %54 98 % 89 92 % 69 100 % 69 100 %Microbiologische analyses in de verwerking (aantal monsters en conform): indicatorkiemenEnterobacteriaceae E. coli Totaal aërobe kiemen Schimmels en gistenAantal monstersConformAantal monstersConformAantal monstersConformAantal monstersConformGekookte ham 20 100 %Rauwe ham 28 100 %Gebakken vleespaté 19 100 % 11 100 %Gekookte schaaldierenen weekdierenSalades(garnaal, krab, surimi,vlees, kip)Op te warmenkant-en-klaarmaaltijdenKoudekant-en-klaarmaaltijden15 80 %56 100 % 10 30 %36 100 % 48 92 % 36 94 %12 100 %

3.3.8. Diverse voedingsmiddelen in de distributieMicrobiologische analyses in de kleinhandel (aantal monsters en % conform)SalmonellaListeriamonocytogenesE. coli O157Staphylococcuscoagulase +Bacillus cereusEnterobacteriaceaeE. coliTotaal aërobekiemen147Filet américain natuur128(98 %)159(100 %)152(100 %)128(100 %)26(100 %)53(74 %)Filet américain bereid132(98 %)157(97 %)150(99 %)122(100 %)47(100 %)47(96 %)Koffiekoeken metbanketbakkersroom82(100 %)158(100 %)82(98 %)19(89 %)Zoete bereidingen opbasis van rauwe eieren115(100 %)119(98 %)113(99 %)19(95 %)26(73 %)Verse aromatischekruiden75(100 %)52(96 %)11(100 %)Verse, voorgesnedenen voorverpaktekant-en-klare groentenen fruit19(100 %)91(100 %)59(88 %)10(100 %)Specerijen78(100 %)62(100 %)Levende tweekleppigeweekdieren60(98 %)32(91 %)Roomijs58(100 %)77(100 %)20(95 %)16(81 %)11(90 %)

1483.3.8.1. Filet américain in de slagerijMonsters van filet américain natuur en filet américainpréparé werden genomen zowel in zelfstandige slagerijenals in de slagerij-afdeling van supermarkten. Filetaméricain is een zeer gevoelig product dat de oorzaakkan zijn van voedseltoxi-infecties, met name in de zomerperiode(salmonelloses). Gezien dit levensmiddel meestalrauw wordt geconsumeerd, worden de bacteriën nietvernietigd door het verhitten ervan. Daarom moet hetproduct onder strikte hygiënische voorwaarden wordenvervaardigd, moet het bij zeer lage temperatuur wordenbewaard (max. 4°C) en moet het zo snel mogelijk wordengeconsumeerd. Dit product houdt in het bijzonder eenrisico in voor kwetsbare bevolkingsgroepen, zoals jongekinderen, ouderen, zwangere vrouwen en personen meteen verzwakt immuunsysteem die dit levensmiddel beterniet rauw consumeren.Eenmaal werd E. coli O157 teruggevonden. Besmettingmet deze bacterie kan leiden tot diarree of, in zeldzamegevallen, tot nierfalen bij jonge kinderen.3.3.8.2. Producten van brood-en banketbakkerijenMonsters van koffiekoeken met banketbakkersroom, eengevoelig product, werden genomen in bakkerijen ensupermarkten. Ook zoete bereidingen op basis van rauweeieren (tiramisu, chocomousse, bavarois…) werdenbemonsterd. Dit zijn risicoproducten omdat ze besmetkunnen zijn met Salmonella of andere ziekteverwekkendekiemen afkomstig van de eieren. Tijdens de bereidingworden deze producten immers niet gebakken.In enkele monsters van de zoete bereidingen werd Listeriamonocytogenes teruggevonden. Aangezien Listeriamonocytogenes een wijdverspreid organisme is, kan debesmetting zowel afkomstig zijn van de grondstoffen alsvan de productieomgeving. Zowel bij de koffiekoekenals bij de zoete bereidingen was er een klein aantal overschrijdingenmet coagulasepositieve Staphylococcen. Ditkan wijzen op een besmetting afkomstig van personendie de producten behandeld hebben, vermits Staphylococcenvoorkomen op de huid, neus en keel van zowelzieke als gezonde personen.3.3.8.3. WeekdierenLevende tweekleppige weekdieren zoals mosselen enoesters kunnen gemakkelijk besmet geraken met pathogenebacteriën en virussen wanneer zij bijvoorbeeldin verontreinigd water worden opgekweekt. Het risicowordt tijdens de bereiding niet gereduceerd aangeziende weekdieren in het algemeen rauw of slechts gedeeltelijkgekookt worden geconsumeerd.Wat virussen betreft werden specifiek het hepatitisA-virus en norovirus opgespoord. Hepatitis A is eenernstige en zeer besmettelijke leverziekte. Alle analysesmet betrekking tot het hepatitis A-virus waren echterconform. Norovirus is een verzamelnaam voor verschillendevirussoorten die aanleiding kunnen geven totmaagdarmklachten. In 6 monsters op 62 werd norovirusgedetecteerd. Dit betekent een lichte verbetering tenopzichte van 2006, maar de situatie is zeker nog nietoptimaal.Alle analyses voor Campylobacter waren conform enbij de 25 analyses op Vibrio parahaemolyticus werden 2overschrijdingen vastgesteld.

3.3.8.4. Producten van plantaardige oorsprongDe microbiologische analyses van producten van plantaardigeoorsprong (verse aromatische kruiden, verse,voorgesneden en voorverpakte kant-en-klare groentenen fruit, specerijen) waren gunstig, met uitzondering vanhet te hoge aantal Bacillus cereus in verse, voorgesnedenkant-en-klare groenten en fruit. Mogelijke oorzaken zijneen te lange bewaartijd of een te hoge bewaartemperatuur.3.3.8.5. Kant-en-klare maaltijdenNet als vorig jaar waren de resultaten van de koud teconsumeren en op te warmen kant-en-klare maaltijdenbevredigend. In 2 van de 15 monsters koud te consumerenmaaltijden was het aantal Enterobacteriaceae tehoog, wat wijst op een gebrekkige algemene hygiënetijdens het productieproces.3.3.8.6. RoomijsRoomijs is een gevoelig product; verschillende micro-organismenkunnen terechtkomen via besmettegrondstoffen (room, eiproducten…) of tijdens deverschillende behandelingen in het productieproces. Erwerden monsters van roomijs genomen aan ijskarretjes,bij bakkers, tearooms, koffiehuizen en kleinhandelszaken.Alle monsters waren conform voor Salmonella en Listeriamonocytogenes. Er werd een beperkt aantal overschrijdingenvastgesteld van Enterobacteriaceae en hettotaal aëroob kiemgetal, wat duidt op een gebrekkigealgemene hygiëne, een te hoge bewaartemperatuur of telange bewaartijd.3.3.9. Diverse levensmiddelenin de horeca en grootkeukensBij de microbiologische controles in de sector van dehoreca en de grootkeukens ging de aandacht uit naar levensmiddelendie na bereiding geen verhitting of warmebereiding meer ondergaan:•••••koude schotelssalades (vlees-, kip- en schaaldierensalade)waarmee broodjes belegd worden in broodjeszakensuddergerechten in schoolkeukenspitaschotels in pitazakenhartige bereidingen op basis van rauweeieren, zoals puree en mayonaiseDe resultaten zijn globaal genomen bevredigend. Slechteresultaten werden bekomen voor het aantal Enterobacteriaceaein pitaschotels wat duidt op tekortkomingenop vlak van de algemene hygiëne bij de bereiding. Insommige monsters van de koude schotels was het aantalBacillus cereus te hoog wat kan wijzen op een te langebewaartijd of een te hoge bewaartemperatuur.149

Microbiologische analyses in de horeca en de grootkeukens (aantal monsters en % conform)SalmonellaListeriamonocytogenesCampylobacterStaphylococcuscoagulase +Bacillus cereusClostridiumperfringensEnterobacteriaceaeE. coliTotaal aërobekiemenSchimmelsen gistenSuddergerechten115(100 %)115(99 %)46(100 %)60(100 %)24(96 %)Pita77(100 %)100(100 %)77(100 %)35(100 %)49(63 %)12(100 %)Hartige bereidingenop basis van rauweeieren58(98 %)55(100 %)57(100 %)11(100 %)11(82 %)Koude schotels93(98 %)77(100 %)112(100 %)8794 %)21(100 %)Vleessalade44(100 %)48(100 %)58(100 %)11(100 %)14(86 %)11(82 %)Kipsalade47(100 %)51(100 %)60(100 %)12(100 %)15(100 %)12(100 %)150Schaaldierensalade49(98 %)48(100 %)58(100 %)15(93 %)18(83 %)15(73 %)3.3.10. Diverse levensmiddelen gecontroleerd in kinderdagverblijven en ziekenhuizenZuigelingen en heel jonge kinderen vormen een bijzondergevoelige groep. Daarom controleert het FAVVde zuigflessen die in de melkkeukens in ziekenhuizenworden bereid en de babymaaltijden in kinderdagverblijven.De microbiologische kwaliteit is in het algemeenuitstekend met uitzondering van het totaal aantal aërobekiemen in bereide zuigflessen en het aantal Bacilluscereus in babymaaltijden die licht stijgen ten opzichtevan 2006.

Microbiologische analyses in melkkeukens en kinderdagverblijven (aantal monsters en % conform)SalmonellaListeriamonocytogenesStaphylococcuscoagulase +Bacillus cereusClostridiumperfringensEnterobacteriaceaeE. coliTotaal aërobe kiemenBereide zuigflessen119(100 %)119100 %)119(100 %)119(100 %)95(97 %)44(91 %)Babymaaltijden92(100 %)149(100 %)119(100 %)119(96 %)43(100 %)26(100 %)3.3.11. Dierlijke bijproductenIn 2007 werden voor het eerst specifieke microbiologischecontroles van dierlijke bijproducten bestemd voorde recyclage in diervoeders uitgevoerd in het kader vanhet controleplan.151Analyses van Salmonella en Enterobacteriaceae in dierlijke bijproductenAantal monsters ConformIngevoerde zendingen uit derde landen 448 97,3 %Intracommunautair handelsverkeer 78 88,5 %Totaal 526 96,0 %

1523.4. Genetisch gemodificeerdeorganismen3.4.1. DiervoedersHet gebruik van genetisch gemodificeerde organismen(GGO) in diervoeders, van voeders die GGO bevatten ofvan producten afgeleid van GGO is toegelaten in zoverrehet GGO in kwestie in Europa toegelaten is.De aanwezigheid van een GGO in een diervoeder moetvermeld worden op de etiket in nauwkeurige bewoordingenzoals voorgeschreven in de wetgeving van zodrahet gehalte aan GGO hoger is dan 0,9 % of wanneer dezeaanwezigheid kan beschouwd worden als toevallig ofonvermijdbaar.Analyses van GGO in diervoedersAantal analyses ConformGrondstoffen 127 94,5 %Mengvoeders 20 100 %Gelet op het toegenomen, tot bijna courante gebruik vanGGO door veevoederproducenten werden de documentencontrolein verband met de traceerbaarheid vanGGO en de maatregelen genomen tot het vermijden vankruisbesmetting tussen GGO systematisch gecontroleerd.3.4.2. Producten op basis van rijst,maïs en sojaDe monitoringcampagne 2007 in verband met GGO inlevensmiddelen beoogde vooral de controle op de nalevingvan wetgeving inzake etikettering van levensmiddelendie afgeleide producten van GGO bevatten:• het verbod op het gebruik van GGO ofafgeleide producten van GGO die nietwerden toegelaten op basis van de Europesereglementering;• de verplichte etikettering wanneer de aanwezigheidvan het GGO groter is dan 0,9 %van het ingrediënt;• de verplichting om in geval van afwezigheidvan een adequate etikettering, te kunnenaantonen dat wanneer bij aanwezigheid vaneen GGO of ervan afgeleid product aan eengehalte lager dan 0,9 %, het gaat om eenaccidentele verontreiniging.Voor twee niet toegelaten rijst GGO, LL Rice 601 uit deUSA et BT 63 uit China werden bijzondere maatregelengenomen:•Als gevolg van verontreiniging met LLRice 601 ontdekt in 2006, had de EuropeseCommissie dringende maatregelengenomen. Deze maatregelen werdenstrikt opgevolgd door de operatoren engecontroleerd door het FAVV. In 2007 heeftde Europese Commissie actief samengewerktmet de Lidstaten, de Amerikaanseoverheden en vertegenwoordigers vanAmerikaanse rijstproducenten om derisico’s op contaminatie te elimineren. Dezeconstructieve aanpak heeft geleid tot eenunanieme beslissing tot opheffing van dedringende in het SCOFCAH GGO (StandingCommittee on the Food Chain and AnimalHealth ) in december 2007.

• In 2007 werden opnieuw verontreinigingenvan levensmiddelen uit China met rijst BT63 vastgesteld in de Europese Unie, dit naeen periode van terugzending en ondanksmaatregelen genomen door de ChineseNaast deze dringende maatregelen werden, geheel in lijnmet de Europese beschikkingen, analyses geprogrammeerdin het controleprogramma 2008 om de afwezigheidvan deze twee niet toegelaten rijst GGO te controlerenin de sectoren van de verwerking en de distributie.autoriteiten. Dit heeft de Commissie er toeGelet op de hoge waarschijnlijkheid werden in dit zelfdegebracht een aantal dringende maatregelenkader monsters van producten op basis van maïs en sojate nemen voor een reeks van levensmiddelengenomen bij fabrikanten voor controle op de aanwezigheidvan GGO.afkomstig uit China waarvan mag wordenaangenomen dat ze problemen kunnenstellen.Bij de monsterneming werden de preventiesystemen vande fabrikanten eveneens onderzocht.In 2007 werd geen enkel niet toegelaten GGO aangetroffenin de monsters genomen door het FAVV in de sectorvan de verwerking. Daarentegen signaleerden meerdereRASFF-meldingen (Rapid Alert System for Food and Feed)de contaminatie van deze twee niet toegelaten rijst GGOin andere Lidstaten.GGO analyses in ingrediënten en levensmiddelen bemonsterd bij fabrikanten153Soort levensmiddel ofingrediëntAantal monstersMinder dan0,1 % GGOAantal monsters metGehalte GGO tussen0,1 % en 0,9 %Meer dan0,9 % GGOSoja (bloem, bonen, lecithine,poeder, eiwitten, olie)Maïs(zetmeel, granen,bloem, gries)39 31 8 040 40 0 0Totaal 79 71 8 0

GGO analyses in levensmiddelen bemonsterd in de sector van de distributieSoort levensmiddelof ingrediëntSoja (bloem, bonen, lecithine,poeder, eiwitten, olie)Maïs (zetmeel, granen,bloem, gries)Aantal monstersMinderdan 0,1 % GGOAantal monsters metGehalte GGO tussen0,1 % en 0,9 %Meer dan 0,9 % GGO25 24 1 021 21 0 0Totaal 46 45 1 0154Gelet op de gevoeligheid van de actuele analysemethodeskan de waarde van 0,1 % beschouwd als de waardedie samenvalt met de detectielimiet. De gehalten lagerdan deze limiet worden beschouwd als GGO vrij. Voor demonsters die tussen 0,1 % en 0,9 % toegelaten GGO bevatten(soja RR), hebben de fabrikanten kunnen aantonendat de preventiemaatregelen werden genomen. Er werdbijgevolg van uitgegaan dat het om een accidentele oftechnisch onvermijdbare contaminatie ging. Er wordt eenstijgende tendens van dit soort verontreiniging door sojaRR waargenomen (20 % van de monsters verontreinigd in2007 tegenover 6 % in 2006).Het aandeel niet-conformiteiten blijft de laatste vijf jaaronveranderd en zeer laag (0 % van 2003 tot 2007, uitgezonderd0,5 % in 2004).Geen enkel niet toegelaten GGO werd aangetroffen.Net zoals in de voorgaande jaren is de belangrijksteconclusie van de monitoring 2007 dat de wetgevinginzake specifieke etikettering mbt GGO of ervan afgeleideproducten goed wordt nageleefd. Alle resultaten warenconform aan de wetgeving.

3.5. BestralingVoor de producten die bestraald mogen worden moetop de verpakking de vermelding “doorstraald” of “doorstraling behandeld” of “met ioniserende straling behandeld”staan. In dit kader worden sinds 2004 twee soortencontroles uitgevoerd:• bij producten waarbij doorstraling is toegestaanwordt nagegaan of in het geval er nietsop de verpakking vermeld is, het productook werkelijk niet bestraald werd; de analysegaat hierbij gepaard met een controle vanhet etiket• bij producten waarbij doorstraling niet istoegestaan worden analyses uitgevoerd omna te gaan of er toch geen behandeling werduitgevoerd.In 2007 werden 69 producten (schaaldieren (15), diepgevrorenaromatische kruiden (11), gedroogde groenten (10),diepgevroren gepelde garnalen (11), gedroogd fruit (10)en instant noodles (12)) geanalyseerd. Bij de schaaldierenwas één monster positief. Hiervoor werd de opdrachtgegeven de etikettering aan te passen. Bij de instantnoodles waren 2 positief; bij tegenanalyse bleek ééndaarvan toch conform, voor het andere monster werdeen PV opgesteld.3.6. RadioactiviteitDe controle op radioactiviteit binnen de voedselketenis een gedeelde bevoegdheid tussen het FAVV en hetFederaal agentschap voor de Nucleaire Controle (FANC).Beide instanties voeren dan ook controles op radioactievecontaminatie uit.De rechtsgrond voor het toezicht op de nucleaireverontreiniging van levensmiddelen ligt in een Europeseregelgeving die na de kernramp van Tsjernobyl werdaangenomen.In 2007 werden door het FAVV 191 monsters genomen.Hiervan werden 62 stalen afkomstig uit derde landenbemonsterd in de grensinspectieposten en 129 monstersvan de nationale productie (runderen, varkens, schapen,geiten, kippen, konijnen, vissen…). Deze stalen werdengenomen in slachthuizen, leefvijvers en vismijnen. Allegemeten concentraties waren lager dan de toegestanenorm.155

4. Controles voor andere overheden156Naast controles die tot het wettelijke takenpakket vanhet FAVV behoren, voert het agentschap ook controlesuit voor andere overheden. Voorbeelden hiervan zijn deantitabakscontroles en de controles op het dierenwelzijndie uitgevoerd worden voor de FOD Volksgezondheid,Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (FODVolksgezondheid) en de controle op de illegale invoerin België van beschermde diersoorten of ervan afgeleideproducten in het kader van CITES (Convention onInternational Trade in Endangered Species of Wild Faunaand Flora).Daarnaast zijn er nog de controles op bepaalde aspectenin verband met de randvoorwaarden. Deze randvoorwaardenomvatten een aantal eisen die landbouwbedrijvenmoeten respecteren op het vlak van volksgezondheid,dierengezondheid, dierenwelzijn en gezondheidvan planten en milieu. De resultaten van deze inspectiesworden door het Agentschap overgemaakt aan de betaalorganenvan de Gewesten. Deze zijn verantwoordelijkvoor het verdere gevolg zoals het toepassen van eenkortingspercentage op de premies bij tekortkomingen ofinbreuken.Het grootste aantal tekortkomingen werd vastgesteldbij de identificatie en registratie van landbouwhuisdieren.Een tweede belangrijke groep situeert zich op hetvlak van de registratie van de inkomende en uitgaandeproducten, gebreken bij het bijhouden van het registervoor gewasbeschermingsmiddelen en het register voordiergeneesmiddelen. In 2007 werd de beheerseis dierenwelzijnvoor het eerst van toepassing.4.1. TabakscontrolesTabakscontrolesVanaf 1/1/2007 werd de rookreglementeringverstrengd en mag er niet meer gerooktworden in Belgische horeca-inrichtingen. Hetis wel overal toegestaan om een aparte rookkamerin te richten. Met deze nieuwe regelswil de wetgever de niet-rokers beschermentegen de schadelijke effecten van tabaksrook.Er is een afwijking voorzien voor drankgelegenheden(behalve indien ze deel uitmakenvan een grotere openbare ruimte en daarvanniet afgesloten zijn of als ze deel uitmakenvan een sportinfrastructuur) op verschillendevoorwaarden: wanneer de belangrijkste enpermanente activiteit bestaat uit het opdienenvan dranken, waaronder alcoholischeen geestrijke dranken, de maaltijden minderdan één derde van de aankopen uitmaken ofbeperkt blijven tot lichte maaltijden… Ookvoor frietkramen met maximaal 16 staan- ofzitplaatsen is een afwijking voorzien.De controles uitgevoerd door het FAVV, concentreerdenzich tijdens de eerste trimestervan het jaar. De controleurs besteeddentijdens deze eerste 3 maanden veel tijd aanhet adviseren en informeren van de uitbaters.Horecazaken die niet in orde waren met denieuwe wetgeving, kregen eerst een schriftelijkewaarschuwing met verbeterpunten.Tijdens de daaropvolgende maanden steldende controleurs bij duidelijke inbreuken echtermeteen een PV op.

In 2007 werden 11.979 inspecties uitgevoerd bij 11.094operatoren in het kader van de antitabakscontroles. Tenopzichte van het aantal horecazaken dat in 2006 werdbezocht (2.535) is dit een aanzienlijke verhoging. Ditonderstreept het belang dat de overheid hecht aan detabakspreventie en aan de voorlichting en controle metbetrekking tot de nieuwe rookreglementering.Inspecties met betrekking tot de rookreglementering in de horecaInspecties GunstigGunstig metopmerkingenNiet gunstig Waarschuwingen PV’sTabakscontroles 11.979 58,9 % 28,2 % 12,9 % 2.483 1084.2. DierenwelzijnDe FOD Volksgezondheid legt de beleidslijn inzakedierenwelzijn vast. Het FAVV kan bij de controle van deinrichtingen ook controles inzake dierenwelzijn uitvoeren.157In 2007 voerde het FAVV 3.060 zendingen in verband metde bescherming en het welzijn van de dieren bij 2.778operatoren. Deze controles worden uitgevoerd in kalver-,varkens- en pluimveebedrijven en bij transport naar deslachthuizen.Inspecties dierenwelzijnInspecties GunstigGunstig metopmerkingenOngunstig Waarschuwingen PVDierenwelzijn 3.210 82,4 % 14,3 % 3,4 % 67 47

4.3. CITESDe handel in bedreigde diersoorten moet beantwoordenaan een strikte handelsreglementering volgens de internationaleconventie CITES en vereist meestal een specialevergunning. Bedreigde levende dieren en vogels moetensteeds begeleid worden door een gezondheidscertificaat.De behandeling van de aanvragen voor vergunningen encertificaten in het kader van de CITES-wetgeving gebeurendoor de FOD VVVL. De controle op de illegale invoerin België van beschermde diersoorten of ervan afgeleideproducten (ivoor, reptielenvellen, zoogdierhuiden…) iseen bevoegdheid van het FAVV en wordt gelijktijdig metandere controles uitgevoerd. Er worden ook gerichtecontroles uitgevoerd. Bepaalde controles gebeuren insamenwerking met de douanediensten, politiedienstenen inspecteurs van de FOD VVVL.158In 2007 werd hierbij volgende dieren en goederen inbeslag genomen: 56 levende schildpadden, 49 voorwerpenuit ivoor, 4 slagtanden van olifanten, 50 Aziatischegeneesmiddelen op basis van muskushert, 5 levendeslangen, 202 armbanden uit olifantenhaar, 24 schedelsvan zoogdieren, 8 levende vogels, 2 lederproducten uitkrokodillenleder, 5 schedels van reptielen, 1 lederproductvan een zoogdier, 2 voorwerpen uit nijlpaardivoor, 2 levendekameleons, 1 opgezette zeeschildpad, 4 opgezettekrokodillen, 5 schedels van zeeschildpadden, 6 levendeplanten (orchideeën en agaven) en 4,9 kg kaviaar.In beslag genomen dieren en goederen worden zoveelmogelijk geschonken aan universiteiten, musea enzoölogische parken. Sommige goederen moeten uiteindelijkworden vernietigd.

5. Controles op intracommunautaire zendingenDe zendingen die gemeld moeten worden via TRACESvoor het intracommunautaire handelsverkeer zijn levende dierenen bepaalde dierlijke bijproducten zoals mest.TRACES(TRAde Control and Expert System)TRACES is een Europees informaticasysteemwaarin door de lidstaten en bepaalde derdelanden, verplaatsingen van dieren en dierlijkeproducten geregistreerd worden. Het genereertelektronische gezondheidscertificatenen laat toe deze informatie onmiddellijk teraadplegen in geval van problemen.Nieuw voor België in 2007 is dat ook decontroleurs van de gewestelijke overhedentoegang gekregen hebben tot TRACES omde registraties uit te voeren van de intracommunautaireverplaatsingen van producten dieonder hun bevoegdheid vallen (dierlijk afval,mest…).Zowel de operator die een product in de handelbrengt, de plaatselijke controleur, de bevoegdeoverheid van het land van vertrek ende controlediensten in het land van bestemming,kunnen bepaalde gegevens registrerenen raadplegen. Op verzoek van meerderelidstaten, werd in 2007 vooral gewerkt aan deverbetering van de gebruiksvriendelijkheid ende mogelijkheid voor elektronische gegevensuitwisseling.Dit laatste zal het ook voor Belgiëmogelijk maken gegevens te krijgen of doorte sturen naar zijn eigen toepassingen.159

In 2007 zijn 32.994 zendingen vertrokken uit België diegemeld werden via TRACES. Dit zijn er 3.851 meer dan in2006. Er zijn 55.656 vanuit andere lidstaten in Belgiëbinnenkomende zendingen gemeld via TRACES.In 2007 werden 79.778.489 levende dieren vanuit Belgiënaar andere lidstaten verzonden en 139.025.141 naarBelgië.Aard van de zendingen van levende dieren en gelijkgestelde producten160Aantal uitgaande zendingenAantal inkomende zendingenDiersoort Certificaat Hoeveelheid Certificaat HoeveelheidRunderen 8.901 296.354 7.193 252.993Varkens 4.351 728.226 9.429 1.297.262Schapen 75 2.216 898 97.643Geiten 24 2.089 39 2.504Pluimvee 4.192 77.843.302 19.871 135.825.470Vogels 1.203 511.265 282 196.611Vissen 28 58.132 357 1.286.034Paarden 4.713 9.953 2.299 9.216Honden en katten 1.240 10.879 656 18.576Primaten 16 181 9 16Andere kleine zoogdieren 216 164.069 163 37.888Amfibieën en reptielen 17 1.977 30 851Ongewervelden 668 149.846 10 77Sperma 917 1.128.758 3.204 1.124.435Broedeieren 776 43.389.103 1.209 60.577.083Overige 90 582 75 820Totaal 27.427 45.724

6. Controles op invoer en uitvoer6.1 Invoer uit derde landen6.1.1 Levende dierenHet aantal controles op de invoer van levende dieren engelijkgestelde producten zoals broedeieren en sperma, ismet een derde gestegen ten opzichte van 2006.Er werden eveneens meer vissen, paarden, kleine zoogdierenen ongewervelden ingevoerd. Maar het aandeelvan non conformiteiten is verminderd (0,9 % in 2007;1,7 % in 2006).Het invoerverbod voor vogels dat van kracht was naaraanleiding van uitbraken van hoogpathogene aviaireinfluenza werd opgeheven op 1/7/2007. De invoervoorwaardenvan vogels zijn echter zo streng dat het aantalzendingen nog steeds beperkt blijft.Aard van de zendingen van levende dieren en gelijkgestelde productenDiersoort Aantal zendingen GeweigerdVogels 17 0Vissen 734 5Paarden 609 0Honden en katten 248 9Andere kleine zoogdieren 198 7Amfibieën en reptielen 79 0Broedeieren 51 0Ongewervelden 373 0Sperma 7 0Totaal 2.225 21161De weigeringen waren in hoofdzaak te wijten aan nietconforme gezondheidscertificaten, vooral bij honden,katten en proefdieren/vissen. Twee zendingen (hond/kat) vertoonden fouten in verband met de identificatie.Een dier werd geregulariseerd door het in quarantaineplaatsen in het Verenigd Koninkrijk. Bij siervissen werdeen zending geweigerd omdat alle dieren dood warenbij aankomst, één zending omdat ze genetisch gemanipuleerdesiervissen bevatte en één zending omdat zeafkomstig was uit een niet-toegelaten land. Bij anderezoogdieren werden twee zendingen geweigerd omdatze knaagdieren bevatten afkomstig uit het subsaharischdeel van Afrika; vanwaar de invoer van knaagdierenverboden is omwille van het voorkomen van MonkeyPox. Een zending proefdieren werd geweigerd omdat bijaankomst alle dieren dood bleken te zijn.

6.1.2 Dierlijke producten voor menselijke consumptieIn 2007 zijn er 25.411 zendingen van dierlijke productenbestemd voor menselijke consumptie via een Belgischegrensinspectiepost (GIP) ingevoerd tegenover 25.454zendingen in 2006.Aard van de zendingen van dierlijke producten voor menselijke consumptie162Aantal zendingenGeweigerdVers vlees van runderen, schapen, geiten, varkens eneenhoevigen, en producten ervan3.986 5Visserijproducten 17.998 142Eieren 15 1Reuzel en gesmolten vet 4 0Darmen 194 0Vlees van pluimvee, en producten ervan 835 7Konijnenvlees en vlees van wild (vrij / gekweekt),en producten ervan821 1Melk en melkproducten 802 18Eiproducten 150 1Verwerkte dierlijke eiwitten 4 1Honing 317 3Gelatine 25 1Kikkerbillen en slakken 180 1Beenderen en producten uit beenderen 80 0Totaal 25.411 181Van deze 25.411 zendingen zijn er 2.699 bemonsterd inhet kader van beschermende maatregelen, opvolgingvan RASFF-berichten of het controleplan.

Analyses van dierlijke producten voor menselijke consumptieReden monsterneming Aantal monsters Aantal niet-conformRedenniet-conformiteitBeschermende maatregelen> Visserijproducten uit Indonesië:histamine 64 0zware metalen 1.083 5 Kwik (5)> Paardenvlees uit Mexico: residuen van stoffenmet een hormonale werking en ß-agonisten146 0> Garnalen uit Myanmar: chlooramfenicol 8 0Opvolging RASFF-berichten 150 4Nitrofuranen (2)Salmonella (1)Sulfiet (1)Controleplan 1.248 9Nitrofuranen (6)Zware metalen (2)Benzoëzuur (1)Totaal 2.699 18De niet-conforme resultaten hadden alle betrekking opvisserijproducten en hebben aanleiding gegeven toteen RASFF-bericht. Naast RASFF-berichten voor de 18hierboven vermelde resultaten werden er ook 4 berichtenopgesteld naar aanleiding van pogingen tot illegaleinvoer. Voor andere gebreken als geen of ongeldig certificaat,niet erkend land of inrichting, gebrekkige materiëlehygiëne (containers bvb.) worden geen RASFF-berichtenopgesteld omdat deze zaken deel uitmaken van destandaard veterinaire controle bij invoer. Deze zendingenworden wel geweigerd hetgeen betekent dat ze teruggestuurdof vernietigd moeten worden.Het aantal geweigerde zendingen is toegenomen van0,41 % naar 0,71 %. Deze toename is gedeeltelijk toe tewijzen aan de introductie van nieuwe modelcertificatenwaardoor zendingen die met de oude certificaten of metnieuwe maar onjuist ingevulde certificaten geweigerdmoesten worden.6.1.3 Levensmiddelen niet van dierlijkeoorsprongDe controles bij invoer van levensmiddelen van nietdierlijke oorsprong worden vooral toegespitst op de opsporingvan aflatoxines in schaalvruchten en in kruiden:• Het aantal fysische controles van lotenpistachenoten uit Iran is dit jaar beduidendtoegenomen,• De Europese wetgeving legt sedertseptember 2007 een verstrengde controle opvoor uit de USA geïmporteerde amandelen.Schaalvruchten onder verscherpte controles werdensystematisch aan een documentaire controle onderworpen.Andere contaminanten werden eveneens opgespoordin levensmiddelen niet van dierlijke oorsprong : soedanrood,annatobixine, parared, radioactiviteit en 3-MCPD.Wanneer een contaminant de wettelijke norm overschrijdtwordt het lot geweigerd voor invoer en wordtofwel vernietigd ofwel teruggezonden naar het land vanoorsprong.163

Controles van zendingen van levensmiddelen niet van dierlijke oorsprongGezochte contaminantenSoedanrood,Annatobixine,NorbixineGecontroleerde productenKruiden (paprika, curry,kurkuma, rode pepers, enz.)Aantalgecontroleerde zendingenAantalgeweigerde zendingen30 0Radioactiviteit Wilde champignons 1 03-MCPD Sojasaus 1 0Amandelen 19 0Arachide uit China 8 0Pistaches uit Iran 92 0AflatoxinesNoten en afgeleide productenuit Turkije45 3Vijgen uit Turkije 9 0Pistaches uit Turkije 5 2Kruiden 14 0Ochratoxine A Kruiden 2 0Totaal 226 51646.1.4 Producten van dierlijke oorsprong niet bestemd voor menselijke consumptieIn 2007 werden 3.079 zendingen van dierlijke productenniet bestemd voor menselijke consumptie aangebodenvia:• Antwerpen: 1.725 zendingen (56 %), vooralvan voeder voor gezelschapsdieren en hondenkluiven• Zaventem: 841 zendingen (27 %), vooral vanbloedproducten• Zeebrugge: 487 zendingen (16 %), vooral vanwol, haar en veren• Luik: 26 zendingen (1 %).Ten opzichte van 2006 is dit een daling van 30 % van hettotaal aantal aangeboden zendingen, wat deels een gevolgis van de vrijstelling van veterinaire controle van eenaantal producten zoals volledig taxidermisch behandeldejachttrofeeën, bewerkte wol en afgewerkte laboratoriumreagentiadie bloedproducten bevatten.

Aard van de zendingen van dierlijke producten voor menselijke consumptieAantal zendingenGeweigerdVoeder voor gezelschapsdieren enhondenkluiven1.196 20Wol, haar, veren 534 0Jachttrofeeën 94 19Huiden en vellen van hoefdieren 125 1Eiproducten 189 0Bloed en bloedproducten 708 4Dierlijke grondstoffen voor vervaardigingdiervoeder48 0Aromatische ingewanden 64 0Gelatine en gehydroliseerd eiwit 18 0Verwerkte dierlijke eiwitten 21 2Dierlijke grondstoffen voor vervaardigingtechnische producten23 0Melk en melkproducten 2 1Andere 57 2Totaal 3.079 496.1.5 Diervoeders165In 2007 werden producten niet van dierlijke oorsprong bestemd voor diervoeders en ingevoerd via de havens vanAntwerpen, Zeebrugge en Gent.Aantal zendingen van producten niet van dierlijke oorsprong en bestemd voor diervoeders aangeboden in de plaatsen van binnenkomstPlaats van binnenkomstAantal aangebodenzendingenAntwerpen 2.441Gent 380Zeebrugge 48Aard van de zendingenGrondstoffen(zonnebloemzaden, gierst…),additieven, stikstofverbindingenen voormengsels (vitamines,bewaarmiddelen…),mengvoedersGrondstoffen (hoofdzakelijkderivaten van soja maar ooklijnzaad, gierst…)Grondstoffen (arachidekoekenen melasse), additieven(lysinesulfaat enlysinemonochloride)Geweigerd3: 2 zendingen vanzonnebloemzaden (aflatoxinesB1), 1 zending van rijsteiwit(melamine)Totaal 2.869 3Deze non-conformiteiten hebben telkens geleid tot de verspreiding van een RASFF-bericht en terugzenden van dezending naar het land van oorsprong.00

1666.1.6 Planten en productenvan plantaardige oorsprong6.1.6.1 Residuen van bestrijdingsmiddelenMonsternemingen voor analyse op residuen vanbestrijdingsmiddelenAantal monsters Niet-conformFruit 183 4Groenten 34 1Totaal 217 5De maximale residulimiet werd voor 5 monsters opsignificante wijze overschreden (teflubenzuron (1) enpyridaben (1) in Egyptische perziken, acetamiprid (2) inmeloenen uit Brazilië en Senegal en imidacloprid (1) inpaprika’s uit Israël). Voor 4 van de 5 monsters werd bij detegenanalyse de maximale residulimiet niet overschreden.Voor teflubenzuron in Egyptische perziken werdovergegaan tot een repressieve bemonstering in alleGIP tot 5 opeenvolgende conforme zendingen bereiktwerden; alle resultaten waren conform.6.1.6.2 Chemische contaminantenDe controle van chemische contaminanten in plantaardigeproducten heeft de inzameling van gegevens tot doel.Analyse op chemische contaminanten6.1.6.3 Fytosanitaire controlesTijdens de verplichte fytosanitaire inspectie bij invoer inde grensinspectieposten, is een controle van planten enplantaardige producten verplicht in de grensinspectiepostvooraleer zij tot het grondgebied mogen wordentoegelaten. In 2007 werden 38.102 zendingen via BelgischeGIP ingevoerd (vooral fruit en snijbloemen):• 19.481 zendingen ondergingen vervolgens inBelgië, hetzij in de GIP, hetzij in een erkendeinspectieplaats, een volledige fytosanitairecontrole (waarvan 755 documentencontrolesin Nederland)• 19.376 zendingen werden na het uitvoerenvan de documentencontrole in de GIP voornamelijknaar Nederlandse erkende inspectieplaatsenverlegd voor de identiteits- enfysieke controle.Aard van de zendingen die in België een fytosanitaire controle ondergingenAantal zendingenSnijbloemen 7.113Planten bestemd voor opplant 1.614Stekken, zaden 739Fruit en groenten (inclusief aardappelen) 8.685Graan 14Hout 1.298Andere 18Totaal 19.481Parameter UitgevoerdZeewierArseen 5Jood 5Aromatische Polyaromatischekruiden koolwaterstoffen21Totaal 31

Tijdens de fytosanitaire controles werden 526 monsters genomen.Planten en delen van plantenParameter Aantal monsters Niet-conformNematoden 177 65Virussen 130 6Insecten 48 14Schimmels 13 0Bacteriën 4 0Pelargonium stekken Ralstonia solanacearum 77 0CitrusvruchtenAardappelenTarweGuignardia citricarpa 3 0Xanthomonas campestris 3 0Clavibacter michiganensis,Ralstonia solanacearumClaviceps purpurea, Tilletiaindica57 014 0Totaal 526 85 (16 %)Het hoge aantal monsternemingen voor het onderzoekvan virussen had voornamelijk betrekking op bestrijdingsmaatregelengenomen tegenover PSTVd. De nietconformemonsters betreffen:• 15 monsters waarbij eenquarantaineorganisme werd aangetroffen (aldeze zendingen werden vernietigd):• PSTVd bij planten (1) en stekken (5) vanSolanum jasminoides uit Israël• tabakswittevlieg Bemisia tabaci bij snijbloemenvan Solidago (4) en Trachelium(1) en bij verse basilicum (1), uit Israël• palmtrips Thrips palmi (1) bij orchideeënbloemenuit Thailand• niet-Europese Tephritidae (1) of fruitvliegenop mango uit Costa Rica• nematode Xiphinema americanum (1) bijbonsai uit Japan• 6 monsters waarbij mineervliegen vanLiriomyza werden aangetroffen (5 zendingenvan snijbloemen van Gypsophila uit Israëlen één zending basilicum uit Ethiopië) diewerden vernietigd• 64 niet-conforme monsters hadden alle betrekkingop de aanwezigheid van niet-quarantainenematodenbij planten; het groeimediumvan de planten werd behandeld.6.2. Uitvoer naar derde landenHet FAVV certificeert eveneens producten met het oogop hun uitvoer naar derde landen:• diervoeders• levende dieren, sperma, embryo’s, broedeierenen eicellen• levensmiddelen en andere producten• producten van dierlijke oorsprong bestemdvoor menselijke consumptie• planten en producten van plantaardigeoorsprong.In 2007 werden 157.581 certificaten opgesteld door hetFAVV.167

7. Notificaties7.1 RASFFHet FAVV heeft 240 dossiers voor snelle waarschuwingbehandeld via het RASFF-systeem waarbij België betrokkenwas. Het ging om 56 alarmnotificaties (voor productenin België gefabriceerd of verspreid) en 40 notificatiesvoor informatie (voor producten ingevoerd via België engeblokkeerd voor de distributie ervan).In 2007 nam het aantal notificaties voor pathogenen,bederf en residuen van bestrijdingsmiddelen toe. Denotificaties worden in detail besproken in de betreffendehoofdstukken.Verdeling van de 96 Belgische notificaties in functie van de aard van het gevaar168Controle in België Controle bij invoerZware metalen 6 7Residuen van diergeneesmiddelen 4 7Residuen van bestrijdingsmiddelen 7 2Chemische gevarenMycotoxines 4 6Migratie 6 0Industriële contaminanten (PCB en dioxines) 5 0Kleurstoffen en voedingsadditieven 1 0Chemische contaminanten 1 1Biologische gevarenPathogenen en bederf 16 12Mariene biotoxines 1 0Andere gevaren Non-conformiteit van de documenten 0 1Illegale invoer 0 4Vreemde stoffen/voorwerpen 2 0Niet-toegelaten supplementen 1 0Afwijkende organoleptische controle 1 0Niet-gemeld allergeen 1 0Totaal 56 40

7.2 MeldingsplichtAlle operatoren zijn verplicht om ongunstige resultatendie zij vaststellen bij de autocontrole te melden aan hetFAVV. In 2007 nam het aantal meldingen toe van 242 in2006 tot 375 of een stijging van 55 %.Verdeling van de meldingen over de verschillende sectoren voor 2006 en 20072006 2007Aantal % Aantal %Primaire sector, plantaardige productie 17 7,0 % 43 11,5 %Primaire sector, dierlijke productie 21 8,7 % 17 4,5 %Transformatie 152 62,8 % 265 70,7 %Distributie 51 21,1 % 50 13,3 %Invoer 1 0,4 % 0 0 %Totaal 242 375Verdeling van de meldingen volgens de aard van het gevaar169GevaarAantalSalmonella sp. 125Listeria monocytogenes 18Microbiologische gevarenBacillus sp. 4Escherichia coli 3Vibrio parahaemolyticus 1Andere microbiologische gevaren 8Residuen van diergeneeskundige middelen 71Residuen van bestrijdingsmiddelen 44Mycotoxines 21Chemische gevarenKleurstoffen 12PCB’s, dioxines, furanen 12Zware metalen 7Andere chemische gevaren 6Biologische gevarenPlantenziektes en schadelijke organismen 12Dierenziekten* 6*Stukjes plastiek 4Fysische gevarenStukjes glas 4Stukjes metaal 2Stukjes biologisch materiaal 2Andere gevaren Autocontrole, traceerbaarheid 9Niet-gespecificeerde gevaren 4Totaal 375* de meerderheid van aangifteplichtige dierenziekten wordt via andere (verplichte) kanalen gemeld.

8. Administratieve boetesHet koninklijk besluit van 22 februari 2001 houdendeorganisatie van de controles uitgevoerd door het FAVVvoorziet dat de inbreuken die worden vastgesteld in devoedselketen het voorwerp kunnen uitmaken van eenadministratieve sanctie, meer bepaald een administratieveboete waarvan de betaling door de overtreder eeneinde stelt aan de juridische vervolging.De verantwoordelijkheid voor deze procedure tot uitvoeringvan de boetes werd reglementair aan twee juristentoevertrouwd, beide leden van de juridische dienst enaangesteld in de hoedanigheid van commissaris van deadministratieve boetes.In 2006 was het aantal processen-verbaal van inbreukstabiel gebleven; in 2007 werd evenwel een duidelijketoename vastgesteld van 1.667 dossiers in 2006 naar 2.424in 2007., of m.a.w. een toename met meer dan 44 %. Ditkan verklaard worden door het in gebruik nemen van dechecklists en van hun relatieve weging van de graad vanernst van de overtreding.De verhouding tussen de Nederlandstalige dossiers(67 %) en de Franstalige en Duitstalige dossiers (33 %)vertoont in vergelijking een duidelijke toename van hetaantal Franstalige dossiers.170Deze zijn gemachtigd om na raadpleging van de procureurshun intenties omtrent de administratieve dan welstrafrechtelijke vervolging, voor de PV’s een administratieveboete aan de overtreders voor te stellen waarvanhet wettelijk minimum 137,50 € en het wettelijk maximum27.500 € bedraagt. Het bedrag van deze boetes wordtbepaald overeenkomstig de verschillende wetten dietot de controlebevoegdheid van het FAVV behoren enhoudt rekening met de individuele omstandighedenvan de overtreder, met de ernst of het aantal inbreukenen hun impact op de gezondheid van de consumenten,de diergezondheid of de plantengezondheid en met demate van recidive.Voorstellen van administratieve boete2004 2005 2006 2007Totaal aantal dossiers 2.034 1.693 1.677 2.424Aantal voorstellen 1.701 1.448 1.451 2.164Aantal voorstellen overgemaakt aan het Parket 333 245 226 260Totaal voorgesteld bedrag 1.134.042 € 863.203 € 866.299 € 1.280.846

Belangrijkste domeinen van administratieve boetesWetten en basisreglementering 2003 2004 2005 2006 2007Wet 1977 (levensmiddelen) 38 % 41 % 47 % 43 % 30 %Verordeningen EG 852 en 853/2004(hygiëne van levensmiddelen)25 %Koninklijk besluit controle van 22/2/2001 16 %Wet 1987 (diergezondheid) 21 % 20 % 16 % 16 % 6 %Wet 1952 (vleeshandel) 12 % 12 % 13 % 8 % 2 %Wet 1986 (dierenwelzijn) 6 % 11 % 7 % 8 % 3 %Wetten 1969 (diervoeders en meststoffen)en 1998 (bestrijdingsmiddelen)9 % 5 % 5 % 6 % 5 %De meeste overtredingen werden vastgesteld in desector van de distributie, meer bepaald de sector van deHORECA, en in deze sector hebben meer in het bijzonderhygiëneproblemen aanleiding gegeven tot PV’s vaninbreuk wat wellicht kan verklaard worden door eenlager professionalisme bij de verantwoordelijken in dezesectoren.171De commissarissen zien via persoonlijke contacten enaan de hand van steeds nauwkeuriger en volledigerverslagen toe op de stipte betaling van de boetes, sensibiliserende parketten bij de Procureurs des Konings voorde problematiek van het Agentschap inzake inbreuken inde voedselketen ; dit heeft tot gevolg dat wanneer eenparket een dossier in behandeling neemt dit met meerzekerheid leidt tot een gerechtelijke beslissing en duseen duidelijke vermindering van het aantal dossiers diezonder gevolg worden geklasseerd door de Parketmagistraten.

172

Fraudebestrijding 5173

174In het kader van de fraudebestrijding voor de veiligheidvan de voedselketen neemt de Nationale Opsporingseenheidvan het FAVV (NOE) deel aan de volgendewerkgroepen van:•De Multidisciplinaire HormonenCel (MHC).De Federale politie is belast met de coördinatietussen de verschillende inspectie- enpolitiediensten. Zij dient een signaal-, advieseninformatiefunctie te verzekeren ten behoevevan de bijstandsmagistraat, bevoegdepolitieke verantwoordelijken, bestaandeoverlegstructuren en de betrokken administraties.Tevens is zij belast met onderzoekenop vraag van politiediensten, gerechtelijkeoverheden en de bijstandsmagistraat. Hierdooris de MHC een operationele cel.• De Interdepartementale Commissie voor deCoördinatie van de Fraudebestrijding in deeconomische sectoren (ICCF) die belast ismet:• het efficiënt beheer van informatieuitwisseling• het uitwerken van voorstellen waarbijgezamenlijke strategieën in defraudebestrijding worden vastgelegd• het gezamenlijk overleg inzake fraudemechanismen.• De Interdepartementale Coördinatiecel voorde Controle van de Voedselveiligheid (ICVV)die belast is met:• het verbeteren van de samenwerking tussende verschillende diensten die betrokkenzijn bij de strategie en de controlesinzake de veiligheid van de voedselketenen de farmaceutische regelgeving• alle nuttige initiatieven om de coördinatievan de opsporingen van de inspectie- enpolitiediensten te verzekeren.De NOE neemt tevens het voorzitterschap waar van deMultidisciplinaire Fraudebestrijdingscel voor de Veiligheidvan de Voedselketen (MCVV) die met volgende takenbelast is:• bijdragen tot het bepalen van de terreinactiestegen personen en organisaties die zichinlaten met fraude in de voedselketen endit door het inzamelen, verwerken, uitwisselenen verspreiden van informatie aan deverschillende betrokken diensten• coördineren van de inspanningen van debetrokken diensten• evaluatie van de uitgevoerde acties.In 2007 heeft de NOE, samen met de betrokken PCE’s,deelgenomen aan een vergadering met de substitutenProcureur des Konings van het gerechtelijk arrondissementbij het Parket Generaal van het Hof van Beroep teLuik. In het kader van een multidisciplinaire samenwerkingwerden er 50 dossiers afgehandeld met andere diensten:politie (lokaal - federaal), parketten, gemeentelijkemilieudiensten, diverse diensten van de FOD Financiën(douane, BBI...), FOD VVVL, Milieu Inspectie, Mestbank,IBGE-BIM, Geneesmiddelenagentschap (FAGG), FODEconomie, anti-stroperij eenheid.

1. Verwerking van de dossiersIn 2007 werden 502 administratieve beslagen door de Nationale Opsporingseenheid (NOE) geregistreerd.Aantal vattingenBijkomende informatie die aanleiding kan geven tot het opstarten van eenfraudeonderzoek403Deelname aan een wegcontrole 16Uitvoeren van een verdachte monsterneming op het landbouwbedrijf 291 jaaropdracht die aanleiding heeftUitvoeren van een verdachte monsterneming in het slachthuisgegeven tot het nemen van905 monstersUitwerken van een actie 6Informatie werd doorgestuurd naar een andere dienst, zowel intern als extern 59Geklasseerd met het oog op de afhandeling ervan op een later tijdstip 40In 80 % van de gevallen heeft de informatie aanleidinggegeven tot het opstarten van een fraudedossier. Bij hetopmaken van dit activiteitenverslag werden 69% van dein 2007 geopende dossiers reeds afgewerkt.1752. Soort inbreukenIn 2007 werden door de NOE 237 overtredingen vastgestelddie in 119 PV’s en 19 waarschuwingen werdenopgenomen.De meeste inbreuken werden vastgesteld op:• de wet van 25 maart 1964 op de geneesmiddelen(16 %)• de wet van 24 februari 1921 betreffende hetverhandelen van gifstoffen, slaapmiddelenen verdovende middelen, ontsmettingsstoffenen antiseptica (12 %)• de wet van 15 juli 1985 betreffende hetgebruik bij dieren van stoffen met hormonale,antihormonale, beta-adrenergische ofproductiestimulerende werking (12 %).

3. Strijd tegen illegale groeibevorderaarsen verboden stoffen3.1 Slachtdieren op landbouwbedrijven3.1.1 Monsters in het kader van het controleplan176Er werden in 2007 4.077 monsters genomen voor hetopsporen van anabolica en verboden stoffen in het kadervan het controleplan dat werd opgemaakt in toepassingvan de Europese wetgeving. Het gaat om 2.255 monstersvan runderen, 482 van kalveren, 1.230 van varkens en110 van pluimvee. Omdat in één monster verscheidenegroepen van stoffen werden opgespoord, ligt het totaalaantal analyses veel hoger.2 monsters die werden genomen bij kalveren van eenzelfdebedrijf, bleken positief te zijn voor prednisolone.Er worden ook monsters genomen op landbouwbedrijvenwanneer vermoed wordt dat anabolica wordengebruikt.In 2007 werden een aantal H-statuten toegekend alsgevolg van het gebruik van mengsels van stoffen methormonale werking en corticosteroïden (3 rundveebedrijven)en van corticosteroïden (2 rundveebedrijven).De R-statuten die werden toegekend hadden te makenmet het gebruik van antibiotica (22) en van niet-steroïdaleontstekingswerende producten (2).Evolutie van de H- en R-statuten in rundvee- en varkensbedrijvenH-statuutR- statuutRunderen Varkens Runderen Varkens2004 6 1 18 32005 3 4 7 92006 9 1 7 92007 5 0 12 12Het R-statuut houdt in dat gedurende een periode van8 weken 1 dier op tien van het beslag bij het slachtenop kosten van de verantwoordelijke analyses ondergaat.Toekenning van een H-statuut betekent dat de dierengedurende een periode van 52 weken het bedrijf alleenmogen verlaten als ze naar een slachthuis in Belgiëworden gebracht en dat 1 op 10 dieren op kosten vande verantwoordelijke wordt bemonsterd en analysesondergaat.

3.1.2 Verdachte monsternemingen op landbouwbedrijvenHet gebruik van natuurlijke hormonen in de vetmestingIn 2007 werd er in het kader van een gerechtelijk onderzoek door het Parket van Dendermonde gebruikgemaakt van een analysetechniek voor het detecteren van toediening van natuurlijke hormonen aanrunderen.Wat wordt er verstaan onder natuurlijke hormonen ? Elk zoogdier maakt lichaamseigen hormonenaan: vrouwelijke hormonen (vb. oestrogenen zoals oestradiol), mannelijke hormonen (testosteron:nortestosteron….) en drachtigheidshormonen (gestagenen zoals progesteron…). Deze natuurlijkelichaamseigen hormonen worden “endogene” hormonen genoemd. Er kunnen op artificiële wijze“synthetische” natuurlijke hormonen worden aangemaakt (vb testosteron propionaat, oestradiol benzoaat,enz.). Als deze hormonen worden toegediend aan een rund spreekt men van een toediening van “exogene”natuurlijke hormonen. Het dier metaboliseert deze hormonen zodat alleen testosteron of oestradioloverblijft.Bij de gewone gangbare analysetechnieken kan geen onderscheid worden gemaakt tussen endogene ofexogene hormonen. De GC-C-IRMS-methode laat evenwel toe om dit onderscheid te maken. Het Franse laboratoriumLABERCA heeft een accreditatie voor deze methode. De duur (min. 1 maand) en de kostprijs vandeze analyse (min. 1.100 €) beperkt het gebruik ervan. Met een andere detectiemethode kunnen exogenehormonen in haar opgespoord worden. RIKILT, een Nederlands laboratorium, is voor deze analysetechniekgeaccrediteerd.177In 2007 werden 2.214 monsters genomen (urine, vacht,feces, materieel, veevoeders) op 29 landbouwbedrijven.Reden van monsterneming op landbouwbedrijvenAantalNiet conformNiet-conform bij screening & verdachte monsterneming 2 1Zachte informatie (Hormonencel) 16 4Parket 11 4Totaal 29 9Hierbij werd in het kader van het dossier DENANTESeen gerechtelijk onderzoek door het Parket van Dendermondeuitgevoerd waarbij in 2007 8 verdachte monsterswerden genomen. Dit onderzoek werd uitgevoerd inhet kader van misbruik van natuurlijke hormonen bij devetmesting van runderen. Er werden ook huiszoekingenuitgevoerd.Van de 29 bemonsterde bedrijven waren er 9niet conform (31 %).

Verdachte monsternemingen op landbouwbedrijvenOestrogenen, gestagenen,androgenenRunderen Kalveren VarkensAantal Niet conform Aantal Niet conform Aantal Niet conform595 27 58 0 21 0Beta-agonisten 595 2 58 0 21 0Corticosteroïden 595 13 58 0 21 0Stanozolol 52 0 0 0 0 0Thyreostatica 125 0 15 0 0 0Totaal 1.962 42 (2,1 %) 189 0 63 0178De niet-conforme monsters (2,1 %) betroffen:•••materiaal (spuiten, naalden, flacons…): 50 %dieren: 45,2 %voeders: 4,8 %.Aangetroffen stoffen (niet-conforme monsters)Oestro-, andro- engestagenen:Beta-agonistenCorticosteroiden:DiethylstilboestrolTestosteron propionaat, methyltestosteron, nortestosteron decanoaat,methylboldenonProgesteron, medroxyprogesteron acetaatIsoxsuprineMabuterolDexamethasone, dexamethasone-isonicotinoaat Prednisolon,methylprednisolonHydrocortisone acetaat, triamcinolone acetaatClobetasolpropionaat

3.2 In het slachthuis aangeboden slachtdieren3.2.1 Monsters in het kader van het controleplanIn het kader van het bewakingsplan voor residuen en verontreinigingen wordenin het slachthuis monsters genomen van geslachte dieren. De monstersworden onderzocht op de aanwezigheid van anabolica (hormonen, thyreostatica,beta-agonisten en corticosteroïden), verboden stoffen (chloramfenicol,nitrofuranen, nitro-imidazolen), diergeneesmiddelen en verontreinigingen.In het slachthuis genomen monsters (aantal dieren en % conforme resultaten)AnabolicaVerboden stoffenAntibioticaAnthelminticaAnticoccidiaPyrethroïdenKalmeermiddelenNiet-steroïdale ontstekingswerende middelenDioxinen, dioxineachtige PCB’s en marker-PCB’sOrganische chloorverbindingenOrganische fosforverbindingenLood en cadmiumOchratoxineRunderen Kalveren Varkens Schapen Paarden869(99,9 %)49(100 %)353(99,7 %)66(100 %)10(100 %)25(100 %)66(100 %)89(100 %)97(95,9 %)34(100 %)28(100 %)49(100 %)12(100 %)414(100 %)53(100 %)197(99,5 %)45(100 %)93(98,9 %)17(100 %)33(100 %)25(100 %)45(97,8 %)11(100 %)14(100 %)9(100 %)9(100 %)1.535(100 %)266(100 %)1.850(99,2 %)297(100 %)50(100 %)103(100 %)459(100 %)145(100 %)87(100 %)86(100 %)92(100 %)4897,92 %)32(100 %)35(100 %)26(100 %)16(93,8 %)23(100 %)10(100 %)10(100 %)10(100 %)10(100 %)19(94,7 %)10(100 %)10(100 %)9(100 %)10(100 %)32(100 %)27(100 %)16(100 %)10(100 %)10(100 %)10(100 %)10(100 %)10(100 %)15(100 %)10(100 %)9(100 %)10(90 %)10(100 %)179

Van de niet-conforme resultaten van de steekproefsgewijzebemonstering kon er 1 worden toegeschreven aande aanwezigheid van prednisolone, 18 aan residuen vanantibiotica en 1 aan residuen van anticoccidia. Er werdenook verontreinigingen aangetroffen in hoeveelhedendie groter waren dan de norm : in 2 gevallen ging hetom cadmium, 1 geval had te maken met de aanwezigheidvan dioxines en 5 vertoonden een gehalte aandioxines en dioxineachtige PCB’s die hoger waren dande norm die is vastgelegd voor de som van beide stoffen(waaronder een monster dat ook de norm voor dioxinenoverschreed). De niet-conforme karkassen die nog in hetslachthuis aanwezig waren, werden in beslag genomenen vernietigd.Er werden in het slachthuis 96 monsters genomen vanverdachte runderen en onderzocht op de aanwezigheidvan diergeneesmiddelen :•••22 bevatten residuen van antibiotica1 bevatte clorsulon en ivermectine11 bevatten niet-steroïdaleontstekingswerende middelen.Er werden in het slachthuis 77 monsters genomen vanverdachte varkens en onderzocht op de aanwezigheidvan diergeneesmiddelen : 3 monsters bevatten residuenvan antibiotica. De niet-conforme karkassen werdenvernietigd. Verdachte karkassen die worden bemonsterd,blijven in het slachthuis in afwachting van het resultaatvan de analyses. Als het resultaat niet-conform is, wordende karkassen vernietigd.180Er worden in het slachthuis ook monsters genomen bijvermoeden van het gebruik van anabolica.3.2.2 Verdachte monsters in slachthuizenIn 2007 werden er van 825 dieren monsters genomen met een totaal van913 monsters (faeces, urine, vet, lever, vlees, spuitplaats, schildklier…). Op 1monster kunnen er verschillende analyses worden uitgevoerd. Twee monsterswaren niet conform: 1 voor dexamethasone (1 rund, spuitplaats) en 1 voorsalbutamol (1 rund, vlees).Runderen Kalveren VarkensOestrogenen, gestagenen, androgenen 782 5 1Beta-agonisten 183 1 0Stanozolol 0 0 0Corticosteroïden 227 84 2Totaal 1.192 90 3

4. WegcontrolesOp vraag van de lokale en federale politie neemt de NOEop regelmatige basis deel aan wegcontroles die eenduidelijk multidisciplinair karakter hebben (deelnemingvan RVA, douane..). De plaatselijke PCE neemt meestaldeel aan deze controles. In 2007 heeft de NOE deelgenomenaan 23 wegcontroles waarbij 586 voertuigen werdengecontroleerd. Bij 39 vrachtwagens (11,4 %) werdennon-conformiteiten vastgesteld. Hiervoor werden er30 PV’s en 14 waarschuwingen opgemaakt.De vaststellingen betroffen vooral de vervoersdocumenten,de etikettering en de traceerbaarheidvan de producten en de bewaartemperatuur.5. ActiesDe NOE organiseert jaarlijks een aantal specifieke actiesof neemt eraan deel.5.1 Actie compostDe actie compost werd opgestart naar aanleiding vaneen overschrijding van de norm van fysieke onzuiverhedenvoor PCB in compost, en naar aanleiding van eenrechtszaak in Frankrijk met betrekking tot de mogelijketoxiciteit van een organisch toevoegsel. In 2007 heeft deNOE in samenwerking met de Milieu-Inspectie, de Mestbankvan het Vlaamse Gewest en het Office Wallon desDéchets van het Waalse Gewest een controle uitgevoerdbij 10 compostproducerende bedrijven. Eén bedrijf werdgecontroleerd in het kader van een gerechtelijk onderzoekdoor het Parket van Charleroi.In samenwerking met de Algemene Inspectiedienst (AID)van het Nederlands Ministerie van Landbouw, Natuuren Visserij, de Federale Wegpolitie, de douane en deopsporingsdienst van de FOD Financiën werden er op11/6/2007 en 11/10/2007 gecoördineerde grenscontrolesgeorganiseerd. Op 11/6 werden er 109 vrachtwagensgecontroleerd en 7 PV’s werden opgesteld; 5 transportenwerden door het FAVV naar Nederland teruggestuurd. Op11/10 werden er 97 vrachtwagens gecontroleerd en van5 PV’s werden opgesteld; 4 transporten werden door hetFAVV naar Nederland teruggestuurd.In 4 grensovergangen (2 in de provincie Antwerpen, 1 inLimburg en 1 in de provincie Luik) werden er tezelfdertijdcontroles uitgevoerd op het vervoer van levend vee,vlees, vis en levensmiddelen.Voor wat de FAVV reglementering betreft werd ervastgesteld dat:• bedrijven geen erkenning hadden: PV werdopgesteld;• 4 bedrijven niet geregistreerd waren.Tijdens de bedrijfsbezoeken werden geen non-conformiteitenmet betrekking tot de veiligheid van het eindproductvastgesteld. Aangezien deze sector zich op de grensbevindt van voedselveiligheid en afvalverwerking is hetnodig alert te blijven, zeker voor wat de kwaliteit betreft.Er werd ook vastgesteld dat de controle op het productieprocesvan het eindproduct niet altijd éénduidig is alsgevolg van de versnippering van de wetgeving en debevoegdheden (Gewesten – FAVV). Een aantal aanbevelingenwerden aan de DG Controlebeleid overgemaakt(het belang van een sectoriële gids voor de sector, hetsensibiliseren van de sector voor het nemen van monstersin een sectorieel bemonsteringsplan, verhogen vande frequentie en het aantal controles in het controleprogramma).181

1825.2 Actie pootgoedaardappelenIngevolge de hoge prijs van het gecertificeerd pootgoedworden soms alternatieve circuits gezocht. De NOE heeftin samenwerking met de PCE West- en Oost-Vlaanderenen Vlaams-Brabant 11 bedrijven gecontroleerd. Volgendeanomalieën werden vastgesteld:••het telen van hoevepootgoed voor derdenhet verhandelen vanconsumptieaardappelen als pootgoed• het aankopen van afgekeurd pootgoed datverkocht werd als consumptieaardappelenen niet meer geschikt is voor menselijkeconsumptie• de onvolledige tracering in de groothandel.Het resultaat van deze vaststellingen werd met de sectorbesproken.5.3 Actie kaviaarOp vraag van de FOD Volksgezondheid heeft het FAVVbegin december aan deze actie deel genomen en dit insamenwerking met de diensten van CITES, de federalegerechtelijke politie leefmilieu en douane. Voorafgaandelijkheeft de FOD een opleiding terzake gegeven.Naast de controles in diverse horecazaken door verschillendePCE’s werd eveneens een grenscontrole (GHDLuxemburg) georganiseerd. Hierbij werden er geenvaststellingen gedaan (zie evenwel het hoofdstuk importexport).De controle was voornamelijk gericht op het dierenwelzijn,het vervoer van dieren en het gebruik van verbodenhormonale stoffen. De zware dieren (29) aangetroffentijdens deze controle, werden afgevoerd naar het slachthuisom te worden bemonsterd op de aanwezigheid vanhormonale stoffen. Er werden ongeveer 80 voertuigen enpersonen gecontroleerd (dierentransporteurs, vetmestersen veehouders). De belangrijkste non-conformiteitenbetroffen het dierenwelzijn, de diergezondheid en dewetgeving inzake diergeneesmiddelen; 15 PV’s werdenopgesteld.5.5 Actie voedingssupplementenIn 2007 werd de actie inzake de voedingssupplementenvoorbereid. De expansie van deze sector, de grijze zonetussen geneesmiddelen en voedingssupplementen(farmaceuticals vs nutriceuticals), de wanorde in hetaanbod via diverse distributiepunten (fitness zaken,sportwinkels..) en het internet evenals het advies van hetWetenschappelijk comité van het FAVV van 2006 vormende aanleiding voor deze actie.Eerst werden er door de NOE enkele controles uitgevoerdin verschillende distributiepunten in Vlaanderen en Wallonië.In september 2007 werd de actie opgestart in dePCE Brussel. In november werd de actie uitgevoerd doorde PCE West Vlaanderen en Namen. De actie wordt in juni2008 afgesloten en afsluitende conclusies zullen wordengetrokken.5.4 Actie KORBEEFIn samenwerking met het Parket van Kortrijk, de FederaleGerechtelijke Politie van Kortrijk, de lokale politiezones,de Federale Wegpolitie Verkeerspost Kortrijk werd er op26/11/2007 een controleactie gehouden die was gerichtop het vervoer van levende dieren nabij slachthuizen enop de autowegen in het arrondissement Kortrijk.

5.6 Actie schapen in het kader vanhet offerfeestZoals in de vorige jaren en in de aanloop (van week 47tot en met 50) naar het Islamitisch offerfeest werden op22 december 2007, in samenwerking met alle PCE’s, 90controles bij schapenhouders en handelaars uitgevoerd.De aandacht was gericht op de identificatie en registratie,het dierenwelzijn, eventuele sluikslachting en hetgeneesmiddelendepot.Vaststellingen actie schapenIdentificatie enregistratieGeneesmiddelendepotSluikslachtingDierenwelzijnAantal 90 90 90 90Conform 58,9 % 94,4 % 90,0 % 87,8 %Er werden 17 PV’s en 12 waarschuwingen opgemaakt. In 8dossiers werd een opvolging voorzien.1836. Beheer bedreigingen FAVV-agentenIn 2007 werden 16 dossiers waarbij agenten van het FAVV in de uitvoering vanhun taak werden bedreigd, voor verder gevolg overgemaakt aan de MultidisciplinaireHormonenCel. In dit kader werden 2 vonnissen uitgesproken:• Rechtbank van Oudenaarde: vonnis ten laste van 2 personen mettoekenning van een schadevergoeding na burgerlijke partijstelling• Rechtbank van Kortrijk: vonnis ten laste van 1 persoon met toekenningvan een schadevergoeding na burgerlijke partijstelling.

184

Crisispreventie185en crisisbeheer 6

1. Vogelgriep186Het H5N1 vogelgriepvirus, dat ook bij de mens voorproblemen kan zorgen, heeft in 2007 veel minder depers gehaald dan in 2006. Toch kan er bezwaarlijk vaneen verbetering van de situatie gesproken worden. Onsland is gespaard gebleven van vogelgriep bij pluimveeen wilde vogels, maar elders in Europa (Duitsland,Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Tsjechië, Polen, Hongarije,Roemenië, Rusland en Turkije) en in de wereld is het virusopgedoken. In grote delen van Azië en Afrika kan zelfsgesteld worden dat het H5N1 vogelgriepvirus endemischaanwezig is.Men kan verwachten dat dit H5N1 vogelgriepvirus vroegof laat ook in ons land zal worden aangetroffen. Degevallen en uitbraken in andere Europese landen wijzener op dat het geregeld opnieuw geïntroduceerd wordtin de lokale wilde vogelpopulatie – vermoedelijk spelentrekvogels hierin een cruciale rol – waar het dan tijdelijkcirculeert en tot ziekte en sterfte bij deze dieren leidt.Waar er omwille van het ontbreken van aangepastebioveiligheidsmaatregelen contact is met wilde vogels,vindt het virus zijn weg naar gekweekt pluimvee vanhobbyhouders of professionele bedrijven.Het blijft belangrijk om alert te blijven voor andere vogelgriepvirussenvan het H5 en H7 type (laagpathogenevirussen). Deze worden frequent aangetroffen bij wildewatervogels (eenden, zwanen, ganzen en meeuwen). Zezorgen weliswaar bij wilde vogels, noch bij de mens voorproblemen, maar kunnen zich wel tot hoogpathogenevirussen omvormen zodra ze bij gekweekt pluimveeterechtkomen.In 2007 had het FAVV– net zoals in de voorgaande jaren– diverse monitoringsprogramma’s en preventieve maatregelenlopen om een eventuele insleep van vogelgriepin onze pluimveestapel sneller op te sporen en om dedreiging die wilde vogels voor de pluimveestapel betekenenbeter in te schatten.1.1 Actieve monitoringbij wilde vogelsIn 2007 werden bij de actieve monitoring 2.815 wildevogels op de aanwezigheid van vogelgriep onderzocht.De bemonsteringen daarvoor werden door het FAVVtoevertrouwd aan 2 netwerken:• Het ornithologisch netwerk van hetKoninklijk Belgisch Instituut voorNatuurwetenschappen (KBINW) voerdemonsternemingen uit op 2.266 vogels van 41verschillende soorten tijdens ringactiviteitenin het ganse land. De vogels werdenonmiddellijk weer vrijgelaten.• Het “Réseau de surveillance sanitaire de lafaune sauvage” van de ULg (Université deLiège) voerde monsternemingen uit bijwaterwild dat tijdens het jachtseizoen doorjagers werd geschoten: 549 watervogels van5 verschillende soorten.Er werden vogels bemonsterd op 64 verschillende sitesverspreid over het hele land. Ongeveer een derde van dedieren werd bemonsterd in gevoelige natuurgebieden(gebieden met de grootste concentratie trekvogels endaarom worden zij als het meest risicovol beschouwdvoor wat de insleep van vogelgriepvirussen betreft). Voor2.815 vogels werden meer dan 4.450 monsters (keel- encloacamonsters en eventueel serummonsters) genomenen door het referentielaboratorium CODA geanalyseerd.Sites voor de actieve monitoring in 2007plaats van bemonsteringgevoelige natuurgebieden

Bij 7 groepen eenden werden laagpathogene griepvirussenvan het type H1, H3, H4, H11 of H12 aangetroffen.Bij 121 van de 347 bemonsterde canadaganzen werdantistoffen tegen griepvirussen gevonden. Slechts bij 12dieren betrof het griepvirussen van de types H5 of H7.échantillonnés.aantal9008007006005004003002001000Vogels bemonsterd tijdens de passieve monitoring bij wilde vogelsvogelanalysesjan. feb. mar. apr. mei jun. jul. aug. sep. oct. nov. dec.187Deze cijfers bewijzen nogmaals dat laagpathogenevirussen van allerhande types frequent voorkomen bijwatervogels en in het bijzonder bij eenden, ganzen enzwanen.1.2 Verdachte sterftebij wilde vogelsMeldingen van verdachte sterfte bij wilde vogels wordenopgevolgd door de natuurdiensten van de 3 Gewesten,nl. door het Agentschap Natuur en Bos (Vlaams gewest),de Division de la nature et des forêts (Waals gewest) enhet Brussels instituut voor milieubeheer (Brussels hoofdstedelijkgewest). Deze 3 diensten stonden in voor hetophalen van de kadavers en het wegbrengen ervan naarhet CODA, waar de analyses gebeurden.Ten opzichte van 2006 is in 2007 het aantal dossiers sterkgedaald, er werden slechts 29 analyses voor 230 vogelsuitgevoerd vnl. zwanen en eenden, (104 dossiers in 2006).Bijna twee derden van de dieren werd aangetroffen in de

gevoelige natuurgebieden. Deze daling is vermoedelijk tewijten aan de verminderde aandacht voor vogelgriep bijhet publiek waardoor er minder gemakkelijk verdenkingenwerden gesignaleerd, aan het strikter toepassen vande criteria voor verdenking en aan de gunstige weersomstandighedenin 2007, waardoor er minder sterfte bijwilde vogels is voorgekomen.Geen van de vogels was drager van een H5- of H7-vogelgriepvirus.Bij 1 groep kokmeeuwen werd een laagpathogeengriepvirus van het type H13 aangetroffen. Dit type isvan geen betekenis voor de problematiek van hoogpathogenevogelgriepvirussen bij pluimvee of wilde vogels.1.3 Serologische monitoringbij pluimveeHet programma voor de actieve monitoring bij pluimveevoorzag in 2007 in de bemonstering van meer dan 700professionele pluimveebedrijven: per bedrijf werdendoor het FAVV 50 (eenden en ganzen) of 10 vogels (anderpluimvee en loopvogels) tussen april en decemberbemonsterd. In totaal werden ruim 7.800 dieren op 722bedrijven bemonsterd.188Overzicht van de serologische monitoring bij pluimvee in 2007vogelsoortKipAnder pluimveebedrijfstypeaantal bemonsterdebedrijvenlegbedrijf 331opfokbedrijf leg 56vermeerderingsbedrijf 143opfokbedrijf vermeerdering 61sierhouderij 10kalkoenenbedrijf 49eenden- en ganzenbedrijf 37fazanten- en patrijzenbedrijf 13parelhoenderbedrijf 3Loopvogels struisvogels 19De resultaten van deze serologische monitoring waren de volgende:••••2 eenden en 2 kippen hadden antistoffen tegen H5 op een sierkippenhouderijin 2 legbedrijven had telkens 1 vogel antistoffen tegen H71 gans en 1 eend hadden antistoffen tegen H5Bijkomend onderzoek van 60 vogels kon op geen van deze pluimveehouderijen aantonen dat hetgriepvirus aanwezig was, wat wijst op een tijdelijk aanwezig laagpathogeen vogelgriepvirus.Deze resultaten zijn geruststellend en in de lijn met de bevindingen van de voorgaande jaren.

1.4 Passief toezicht bij pluimveeDe Belgische wetgeving verplicht het melden van klinischegevallen verdacht van vogelgriep, en een onderzoekvan elke ziekte en abnormale sterfte bij pluimvee dooreen dierenarts. Een therapeutische behandeling magslechts gebeuren indien laboratoriumanalyses vogelgriepuitsluiten.35Aantal dossiers per week bij passieve monitoring van pluimvee in 20073025201518910501 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51weekIn de 761 dossiers kon geen H5 noch H7 virus worden aangetoond.Bij één kalkoen met lichte ademhalingsmoeilijkhedenwerd een H6N8 laagpathogeen virus geïsoleerd. Dezekalkoen werd op een openbare markt te koop aangeboden.Onderzoek bij de handelaar en op het bedrijf van oorsprongkon geen enkele aanwijzing inzake herkomst van het griepvirusgeven.

2. Incident met uit het milieu afkomstigePCB’s en dioxines190In juli 2007 bevatte een monster dat in samenhang methet controleplan in een slachthuis was genomen te grotehoeveelheden dioxines en PCB’s. Het PCB- en het dioxinegehaltein het vet van een rund van een gemengd bedrijfuit de omgeving van de Antwerpse haven (Stabroek) was2 à 3 maal groter dan de norm.Alle dierlijke producten van het betreffende bedrijf, ookde melk, werden onmiddellijk geblokkeerd. Het FAVVvoerde een onderzoek uit om de oorsprong van deverontreiniging te kunnen vaststellen en nam daarbijmonsters van in de handel aangekochte veevoeders,van graskuilvoeder en van melk. Twee andere runderenvan het geblokkeerde bedrijf die in dezelfde omstandighedenals het positieve dier werden gehouden, werdeneveneens bemonsterd.Omdat verontreiniging vanuit het milieu mogelijk was,werden ook melkmonsters genomen in andere bedrijvenuit de buurt en werden er ook monsters genomen vanin de omgeving geteelde ruwvoer (graskuilvoeder, maïskuilvoederen tarwe), van nog niet geoogste gewassen(aardappelen, maïs en weidegras) en van vers gras vande weide rondom het geblokkeerde bedrijf. Het VlaamseGewest en met name de Vlaamse Milieumaatschappij(VMM) die bevoegd is voor milieuzaken, nam bodemmonsters.Het onderzoek van het FAVV wees op 4 overschrijdingenvan de norm : 1 monster van vers gras, 1 monstervan graskuil, 1 melkmonster en het eerste monster vanrundvet. Op grond van de analyses en van het onderzoekter plaatse konden meststoffen, bodemverbeteraarsen diervoeders worden uitgesloten als bron van deverontreiniging. Op grond van de gunstige analyseresultatenkonden de 3 melkbedrijven worden vrijgegeven.De dieren van het eerste bedrijf werden steeds grondiggecontroleerd voordat ze werden geslacht. In 2007 kongeen van de besmette runderen tot de voedselketenworden toegelaten.Op basis van de analyseresultaten en rekening houdendmet de nabijheid van de haven van Antwerpen en hetbijbehorende industriegebied, concludeerde het WetenschappelijkComité van het FAVV in zijn advies dat de verontreinigingwellicht het gevolg van luchtverontreinigingwas. Deze conclusie moet in verband worden gebrachtmet de dioxine- en PCB-gehalten die de VMM in mei enin juni 2006 heeft gemeten in de bodem en die 10 maalgroter waren dan het maandgemiddelde voor dat jaar.Als verklaring voor deze tijdelijke overschrijdingen vande normen wordt dus een tijdelijke luchtverontreinigingnaar voren geschoven als oorzaak van de contaminatievan de gewassen die nadien als kuilvoer aan de dierenwerden gevoederd. Hoewel dergelijke milieuverontreinigingniet vaak wordt vastgesteld, is een soortgelijkincident steeds mogelijk in de omgeving van sterk geïndustrialiseerdegebieden. Dat maakt de controleprogramma’svan het FAVV bijzonder relevant.

3. Geval van rabiës bij een ingevoerde hondRabiës of hondsdolheid komt in de eerste plaats voor bijcarnivoren en vleermuizen, maar ook de mens en anderezoogdieren kunnen besmet raken na contact met speekselvan een besmet dier. Rabiës is bij mens en dier altijddodelijk zodra er symptomen worden opgemerkt. Eenbehandeling heeft maar succes indien ze onmiddellijk nade infectie wordt ingezet.In Europa komt rabiës normaal alleen voor bij in het wildlevende carnivoren zoals de vos en de wasbeerhonden bij verschillende soorten vleermuizen. In Afrika, Aziëen Zuid-Amerika daarentegen is de ziekte zeer wijd verspreidin de lokale fauna, en de zwerfhondenpopulatieis tevens een enorm reservoir van het virus. Hoewel er inBelgië in de laatste tien jaar geen inheemse gevallen vanrabiës werden vastgesteld en ons land sinds 2001 officieelrabiësvrij is, bestaat toch steeds het risico van een nieuweinsleep van de ziekte.Eind oktober 2007 werd zo een “geïmporteerd” geval vanrabiës bevestigd bij een jonge hond uit Beersel (Vlaams-Brabant). Deze hond werd zonder de verplichte gezondheidsdocumenten,noch gezondheids- en invoercontroles,begin juli 2007 ingevoerd uit Marokko, een land waarrabiës nog steeds regelmatig voorkomt en waar geenvaccinatieplicht geldt. Eind oktober begon de hond verdachtesymptomen van rabiës te vertonen. De diagnosewerd bevestigd door het Pasteurinstituut te Ukkel. Geziende afwezigheid van rabiës in België en er geen contactmet andere potentieel besmette dieren plaatsvond, werdbesloten dat alleen dit dier als erg jonge pup in Marokkowerd besmet.Onmiddellijk na de bevestiging van hondsdolheid, werddoor het FAVV en de gewestelijke overheid (de gezondheidsinspectiedienstenvan het Vlaams gewest) een onderzoekingesteld om zo snel mogelijk alle personen endieren die contact hadden met het dier, terug te vinden.Daarnaast werden alle inwoners van Beersel en van 6omringende gemeenten (Drogenbos, St-Genesius-Rode,Linkebeek, Braine-l’Alleud, St-Pieters-Leeuw en Ukkel) viaeen grootschalige informatiecampagne, opgezet doorde betrokken gemeentelijke overheden, ingelicht. Allepersonen die direct contact hadden met de besmettehond, werden preventief behandeld en opgevolgd doorhet Instituut Pasteur; de dieren die contact hadden metdeze hond, werden gevaccineerd en gedurende zesmaand opgevolgd door het FAVV. Gelukkig werden ergeen nieuwe besmettingen geïdentificeerd.In overleg met de burgemeesters van deze gemeentenwerden gedurende 6 maanden de nodige maatregelengenomen:• verplichting om de honden van de betreffendezone aan de leiband te houden• sterk advies tot vaccinatie van de honden enkatten• in de beginfase werd sterk aangeraden omkatten binnenshuis te houden.Ook andere Europese landen zoals Frankrijk en Finlandkregen in 2007 te maken met besmettingen die afkomstigbleken van een besmet dier, dat lichtvaardig doorreizigers was ingevoerd uit landen waar rabiës nogfrequent voorkomt. Deze – gelukkig nog sporadische– gevallen en het risico op een fatale besmetting bij demens wijzen nog steeds op de noodzaak van een zeerstrenge reglementering met betrekking tot de invoer vanhonden en katten vanuit de rest van de wereld, reglementeringdie op dit ogenblik van toepassing is binnende Europese Unie.191

4. Blauwtong192BlauwtongBlauwtong (bluetongue) is een virale ziektedie wordt overgebracht door een steekmugbehorende tot het geslacht Culicoïdes diebepaalde planteneters treft. In Europa is dezeziekte sinds de jaren 50 bekend. Ze kwamtoen echter alleen voor in de landen rond deMiddellandse Zee.In België werd het blauwtongvirus (serotype8) voor het eerst vastgesteld in augustus2006. Tussen augustus en december 2006werden op het hele grondgebied 695 gevallenbevestigd.Na de periode waarin de vector inactiefwas (van 15 december 2006 tot 30 maart2007) verscheen de ziekte rond half juli 2007opnieuw in een schapenhouderij. Binneneen tijdspanne van 2 weken verspreidde deziekte zich over heel België. De incidentie ende sterfte was in 2007 bij schapen veel groterdan in 2006. Het hogere sterfte cijfer wordtbevestigd door het aantal in de bedrijvenopgehaalde kadavers. Tussen juli en december2007 steeg het sterftecijfer bij schapen met25.000 in vergelijking met dezelfde periodein 2006 ; bij runderen was er een stijging met13.000 dieren. Die stijging kan alleen wordenverklaard door de aanwezigheid van hetblauwtongvirus in België.In 2007 werden in België 6.870 gevallen vanblauwtong bevestigd en geregistreerd, watongeveer 10 maal meer is dan in 2006. Deziekte veroorzaakte aanzienlijke economischeen zoötechnische verliezen in de betrokkensectoren.datumDeze markante evolutie van de ziekte werd bevestigddoor de monitoring die het FAVV in 2007 heeft georganiseerd:• Uit een cross-sectionele monitoring uitgevoerdin januari en februari in meer dan370 melkveebedrijven (waarbij bijna 30.000bloedmonsters van melkkoeien werdengenomen), bleek dat in 2006 meer dan 9 opde 10 van landbouwbedrijven in België methet virus in contact waren geweest. Enkel inde provincies West-Vlaanderen, Henegouwenen Luxemburg was de impact iets beperkter.Gemiddeld bedroeg de seroprevalentie – d.i.het percentage besmette dieren – ongeveer20 % met minima van bijna 5% in de laatstbesmette provincies en maxima van 50% inde vroeger in het seizoen besmette provincies.• Op basis van de resultaten van de crosssectionelemonitoring werden 270 melkveehouderijenals sentinelbedrijf geselecteerd.Op elk van deze sentinelbedrijven werdenvanaf april maandelijks 15 compleet BT-negatievedieren bemonsterd om na te gaanof de dieren sinds de vorige bloedafname incontact waren geweest met het virus. Hetprogramma trachtte m.a.w. om het opnieuwopduiken van het virus zo vroeg mogelijk opte sporen. Het programma werd in augustusvroegtijdig stopgezet gezien het viruszich massaal in de veestapel had verspreid.Uiteindelijk werden in het kader van het sentinelprogrammameer dan 20.000 monstersgenomen en geanalyseerd. Het sentinelprogrammaheeft aangetoond dat het veelefficiënter is om het toezicht af te stemmenop het goed opvolgen van verdenkingen.

• In december 2007 werden alle, na delaatste bloedafname in juli of augustus,nog negatieve sentineldieren een laatstemaal bemonsterd. Daaruit bleek deveralgemeende verspreiding van het virusoverduidelijk: met uitzondering van deprovincie West-Vlaanderen, bedroeg deseroprevalentie van deze dieren aan heteinde van het bluetongueseizoen meerdan 90% (tegenover 5 tot 50% in 2006). Ditbetekent dat ze zowat allemaal in de loopvan de zomer en het vroege najaar met hetvirus waren besmet.Bedrijven besmet met de blauwtongziekte in 2007In de buurlanden werden dezelfdeontwikkelingen vastgesteld als inBelgië. Bovendien heeft het viruszich daar stelselmatig uitgebreidaan de grenzen van het besmettegebied om zo aan het einde van hetvectorseizoen 2007 een oppervlaktein te palmen, die zowat viermaalzo groot was als in 2006. Het virusbereikte Scandinavië, de Alpen enZuid-Europa. Eind 2007 werden inEuropa meer dan 48.000 runder- enschapenbedrijven geregistreerd alsofficieel besmet door bluetonguevan het serotype 8.193

Aantal dieren door blauwtong serotype 8 aangetast in Europa (officiële monitoring)land 2006 2007België 695 6.890Denemarken 0 1Duitsland 860 > 20.000Frankrijk 6 > 12.000Luxemburg 5 > 1.300Nederland 451 > 8.000Tsjechië 0 1Verenigd Koninkrijk 0 66Zwitserland 0 5totaal 2.017 > 48.000194De grenzen van de beschikbare bestrijdingsmaatregelen(beperkingen op het verkeer van dieren, insectenverdelging…)die sinds augustus 2006 worden toegepast, zijnbij deze omvang van de ziekte in België en de buurlandenduidelijk gebleken. Vaccinatie lijkt thans dan ook deenige mogelijkheid om de klinische symptomen en deprevalentie van deze ziekte terug te dringen en de uitroeiingervan op middellange termijn mogelijk te maken.Er werd in 2007 dan ook veel tijd besteed aan de opmaakvan een vaccinatieplan tegen blauwtong (aanpassing vande Belgische wetgeving, indiening van het vaccinatieprogrammabij de Europese Commissie met het oog opmedefinanciering, contact met farmaceutische bedrijven,algemene offerteaanvraag voor de aankoop van hetvaccin).In Europa werden nog andere serotypes aangetroffen, nl.1, 2, 4, 9 en 16. Het risico bestaat steeds dat deze serotypeszich ook naar en in onze contreien zouden kunnenverspreiden.

Verspreiding van bluetonguevirussen in de Europese Uniebron: Europese Commissie – DG Sanco195

196

Activiteitenvan de7197laboratoria

1. Het laboratoriumnetwerk van het FAVVDe laboratoria zijn een onmisbare schakel bij de uitvoeringvan de controleprogramma’s van het FAVV. Debelangrijkste opdracht van het bestuur van de laboratoriabestaat erin een performant netwerk tot stand tebrengen van externe laboratoria en eigen laboratoria metcompetente medewerkers die bekend zijn met de nieuwstetechnologieën. Dat netwerk wordt wetenschappelijken technisch ondersteund door referentielaboratoria diein zeer specifieke gebieden gespecialiseerd zijn.1.1. De laboratoria van het FAVVDe 5 laboratoria van het FAVV zijn over heel Belgiëverspreid en werden door BELAC geaccrediteerd. Hun belangrijksteopdracht bestaat erin analyses uit te voeren insamenhang met de opdrachten van het FAVV en steedsin staat te zijn om hun analysecapaciteit te verhogen bijincidenten in de voedselketen. De laboratoria breidenhun accreditatiescope jaar na jaar uit. Een overzicht vande scopes is beschikbaar op de website van BELAC (www.belac.fgov.be).Het laboratoriumnetwerk van het FAVV1985 laboratoria van het FAVVGent - Gembloux - Luik - Melle - Tervuren52 erkende laboratorialijst beschikbaar op www.favv.be11 referentielaboratoria

Werkings- en specialisatiegebied van de laboratoria van het FAVV•••MelleMicrobiologie, chemische analyse, chromatografieLevensmiddelen, diervoedersDispatchingGembloux• Microbiologie, chemische samenstelling, PCB’s, fysisch-chemische eigenschappen,organochloorpesticiden, tracers, fraude, aard van vetten• Levensmiddelen, diervoeders• DispatchingGent• Residuen van diergeneesmiddelen en verboden stoffen, chemische samenstelling,mineralen en zware metalen, cystenaaltjes• Producten van dierlijke oorsprong, diervoeders, levensmiddelen, meststoffen enbodemverbeteraarsLuik• Substantiële kwaliteit van voeders en meststoffen, diermeel, mycotoxinen,bestrijdingsmiddelen, bewaarmiddelen, opsporen van bestraald voedsel• Diervoeders, producten van dierlijke oorsprong, levensmiddelen, meststoffen enbodemverbeteraars, formuleringen van fytofarmaceutische producten199Tervuren• PCB’s, dioxines, residuen van diergeneesmiddelen, mycotoxinen, vitaminen, organochloorpesticiden,diermeel, PAK’s• Diervoeders, producten van dierlijke oorsprong, levensmiddelen1.2. De erkende laboratoriaDe lijst van de erkende laboratoria en de analyses waarvoorzij werden erkend, kan worden ingekeken op dewebsite van het FAVV.1.3. De nationalereferentielaboratoriaDe belangrijkste taken van de nationale referentielaboratoriabestaan erin het FAVV technisch en wetenschappelijkte ondersteunen, de activiteiten van de op hungebied werkzame laboratoria te coördineren, interlaboratoriumtestste organiseren en opleidingen te geven.

Lijst en werkgebied van de nationale referentielaboratoria van het FAVVWerkgebiedBesmettelijke dierziekten en overdraagbare spongiformeencefalopathieën (TSE)Controle op de doeltreffendheid van vaccins tegen rabiësGenotypering van schapenTrichinenDioxinen en PCB’s in voeding voor mensen en dierenVisziektenCODAReferentielaboratoriaInstituut Tropische GeneeskundeWetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV)& Centre d’Analyses des Résidus en Traces (CART)CODA & CER200Residuen en verontreinigingen (dieren en planten)Mariene biotoxinenVoedseltoxi-infectiesAntibioticaresistentieDioxinen – PCB’sCoagulase positieve stafylokokkenRabiësIn diervoeding gebruikte toevoegingsmiddelenMicrobiologie van levensmiddelen van dierlijke oorsprong(behalve zuivelproducten) en tweekleppige weekdieren,met inbegrip van virologie van tweekleppige weekdierenGGO’sZuivelproducten : microbiologie en kwaliteitsparametersDioxinen en dioxineachtige PCB’s (Calux- methode) invoeding voor mensen en dierenDierlijk eiwit in voeding voor dierenDioxinen en dioxineachtige PCB’s (andere methoden) invoeding voor mensen en dierenPlantenziekten : bacteriën, schimmels, aaltjes, insecten envirussenWIVUniversité de Liège, Laboratoire de Microbiologie desDenrées AlimentairesWIV – ILVO - CRAILVO - Eenheid Technologie & Voeding & CRA-WDépartement Qualité des Productions agricolesLaboratorium van het FAVV in TervurenLaboratorium van het FAVV in Tervuren & SIPH & CARTLVO – Departement voor gewasbescherming &CRA – Département Lutte Biologique et RessourcesPhytogénétiquesHet Centre wallon de recherches agronomiques (CRA-W) is het intracommunautair referentielaboratorium voor deopsporing van dierlijke eiwitten in diervoeders.

2. Activiteiten in 2007FOODLIMSFOODLIMS (Laboratory Information ManagementSystem) is de nieuwe informatica-applicatievan het bestuur van de laboratoria. Hetsysteem dat in 2007 werd ontwikkeld, maakteen efficiënt beheer mogelijk van de analysesvan de laboratoria die met het FAVV samenwerken,en voldoet aan de kwaliteitsnorm ISO17.025. FOODLIMS maakt het mogelijk om degegevens te volgen van bij de dispatching totin de laboratoria en stelt externe laboratoria instaat de resultaten van de analyses die zij voorhet FAVV hebben uitgevoerd, rechtstreeksin te voeren. Dit systeem vergemakkelijkthet ingeven en valideren van analyses (dewerktaal te kiezen, het traject van de monsterste volgen, voor elk laboratorium de toegewezenanalyses te bepalen, de facturatie van deanalyses op te volgen en te controleren).Met FOODLIMS kunnen ook de activiteiten ende taken van het personeel van de FAVV-laboratoriaworden beheerd.Om een optimale dienstverlening te verzekeren voerdehet bestuur van de laboratoria een kwaliteitssysteem indat voldoet aan ISO-norm 9.001 en werden alle laboratoriageaccrediteerd volgens de ISO-norm 17.025. Het kwaliteitssysteemstaat beschreven in een kwaliteitshandboekdat geldt voor de 5 laboratoria van het FAVV. De kwaliteitsvoorschriftendie in dat document zijn vastgelegd,worden aangevuld met specifieke kwaliteitsdoelstellingendie elk van de FAVV-laboratoria in samenspraak methet bestuur van de laboratoria heeft uitgewerkt.De laboratoria van het FAVV nemen deel aan ringonderzoekenen gebruiken referentiematerialen om de kwaliteitvan hun resultaten te garanderen. Het personeel blijfttechnisch competent dank zij voortdurende opleiding.De analyses moeten ook tegen een economisch redelijkeprijs worden uitgevoerd. In 2007 droegen de verdererationalisering van de werking van de verschillende laboratoriaen een gecoördineerd aankoopbeleid hiertoe bij.De nationale referentielaboratoria (NRL) staan in voor dewetenschappelijke ondersteuning van het hele laboratoriumnetwerk.De NRL zijn wetenschappelijke instellingenvan de federale of gewestelijke overheid, of van de universiteitendie nationaal en internationaal worden aangeduidom de wetenschappelijke en technische aspectenvan bepaalde vakgebieden te volgen. Zij zijn verantwoordelijkvoor het standaardiseren van de analysemethoden,het ontwikkelen van diagnosemethoden, het organiserenvan ringtesten en de internationale follow-up. Zij houdeneen collectie van referentiematerialen en standaardreagentiain stand. Zij verzorgen technische en wetenschappelijkeopleidingen en coördineren studies.Er werden twee bijkomende samenwerkingsprotocollenafgesloten met CRA-W en ILVO in verband met de instellingvan een NRL voor plantenziekten en een NRL voormelk en melkproducten. De samenwerking tussen hetFAVV en de NRL werd ook hechter : de taken en activiteitenvan de NRL worden besproken in begeleidingscomitésen elk NRL moet jaarlijks 2 communicatievergaderingenhouden met de erkende laboratoria. De NRL moetenook opleidingen organiseren voor het personeel van hetFAVV en van de erkende laboratoria die in hun werkgebiedactief zijn. Alle opleidingen werden geëvalueerd enkregen in 2007 een gemiddelde score van 3,5/5. De prestatiesvan de NRL worden gemeten met prestatie-indicatorendie bij het begin van het jaar worden vastgelegd.Er werd een “beveiligde intranetsite” ontwikkeld voor deerkende laboratoria. Die maakt rechtstreekse en geheeltransparante communicatie mogelijk met alle laboratoriaen verleent toegang tot de verschillende nota’s enbrieven die aan de laboratoria worden toegezonden, totde procedures en documenten die in de samenwerkingtussen laboratoria en FAVV worden gehanteerd en tot dedoor de NRL gegeven opleidingen.201

3. De laboratoria van het FAVVGlobaal is het aantal analyses van de 5 laboratoria van hetFAVV sinds 2004 beduidend gestegen.50000Evolutie van het aantal analyses in de laboratoria van het FAVV450004000035000300002500020000150002021000050000GentMelleGemblouxTervurenLuik200447.25018.01518.87517.89412.806200546.53315.11420.22415.58011.387200642.25520.41415.62916.3608.797200745.74422.25719.99718.0658.374In het FAVV-laboratorium in Luik werden in 2007 sommigeafdelingen samengevoegd en werd de uitvoeringvan analyses gerationaliseerd. De afdeling voor meststoffenvan het laboratorium in Luik voert thans alle analysesuit die betrekking hebben op de substantiële kwaliteitvan meststoffen. De afdeling voor fytofarmacie/residuenneemt elk jaar deel aan de analyses die door de CIPAC(Collaborative International Pesticides Analytical Council)worden opgezet om nieuwe analysemethoden te kunnenvalideren.De analyses die voor het BIRB worden uitgevoerd, werdenvan het laboratorium van Melle overgebracht naarhet laboratorium van Gembloux. Die operatie werd begin2007 opgestart en werd afgerond in juni 2007. Beidelaboratoria konden op die manier hun analysecapaciteitheroriënteren. In het lab van Gembloux is het aantalmonsters en microbiologische analyses fors gestegen. Dedepartementen chemie en chromatografie werden samengevoegdom nieuwe analyses te kunnen ontwikkelenen er werd een aanvang gemaakt met de oprichting

van een departement voor fytopathologie. De gebruiktemicrobiologische analysemethodes in het lab van Melleen van Gembloux werden geharmoniseerd. In het lab vanMelle verdubbelde het aantal monsters voor microbiologischonderzoek. De accreditatiescope van dat lab werduitgebreid en er werden ook nieuwe analyses ontwikkeld,nl. analyses op GGO’s en het ijken van controlemateriaal.FAVV-laboratorium in TervurenHet federale laboratorium voor de veiligheidvan de voedselketen in Tervuren (FLVVT) werdop 1 januari 2007 een nationaal referentielaboratorium(NRL) voor de opsporing van dioxinenen dioxineachtige PCB’s in diervoeders enlevensmiddelen volgens de Calux-methodeen voor de opsporing van dierlijk eiwit indiervoeders. Bij het dioxine-incident van 2006werd het FLVVT gekozen omdat het over eenuitstekende technische expertise beschikt.Tijdens de dioxinecrisis werden alle monstersdaar immers op zeer korte tijd onderzocht.Het is ook het eerste Belgische laboratoriumdat voor de Calux-methode geaccrediteerdwerd.Dierlijke eiwitten worden in samenhangmet de bestrijding van BSE opgespoord. HetFLVVT leverde een bijdrage aan de Europeseprojecten STRATFEED en SAFEED-PAP voor hetontwikkelen van nieuwe (diersoortspecifieke)analysemethoden en het verbeteren van debestaande methoden.In het laboratorium van Gent steeg het aantal onderzochtemonsters met 7% (vooral monsters van vlees,lever, ruwvoer en plasma) terwijl het aantal analyses met4 % toenam (analyses voor het opsporen van anabolica,beta-agonisten, tranquillizers en nitro-imidazol). Erwerden nieuwe analyses geïntroduceerd in de afdelingenresiduen en verontreinigingen (screening op anabolica)en anorganische scheikunde (lood, cadmium, koper...).In maart 2007 werd het laboratorium van Gent het dispatchingcentrumvoor alle monsters die worden genomendoor de Nationale Opsporingseenheid van het FAVVen voor alle verdachte monsters uit slachthuizen. Diemonsters worden in het lab zelf onderzocht als zij binnende werkscope van het lab vallen of worden naar externelaboratoria doorgestuurd als dat niet zo is. Dat verklaartde stijging van het aantal monsters en analyses in deafdeling residuen en verontreinigingen.Het laboratorium van Tervuren organiseerde in 2007 alsnationaal referentielaboratorium een workshop overdioxinen en dioxineachtige PCB’s in diervoeders enlevensmiddelen (Calux-methode) en over dierlijk eiwit indiervoeders. Het aantal in het laboratorium van Tervurengeanalyseerde monsters bleef stabiel terwijl het aantalanalyses van 14.000 in 2006 is gestegen tot 15.500 in2007. Het laboratorium ontwikkelde ook de analyse opmoederkoren.203

Aantallen analyses en monsters in de FAVV-laboratoria204Laboratorium Aard van de analyse 2006 2007Melle Microbiologie 14.277 22.037Chemische analyses 6.137 220Totaal aantal analyses 20.414 22.257Analyses voor het BIRB 5.368 220Totaal aantal monsters 7.870 12.463Gembloux Microbiologie 8.237 12.989Chemische samenstelling 4.403 3.257Fysisch-chemische eigenschappen 62 1.673Organochloorpesticiden 151 0Aard van vetten 1.290 1.384Tracers 1.522 694Fraude 100 0Totaal aantal analyses 15.629 19.997Analyses voor het BIRB 7.066 6.804Totaal aantal monsters 6.154 9.171Gent Residuen en verontreinigingenAnabolica 6.445 6.708Beta-agonisten 6.218 7.007Corticosteroïden 7.188 6.503Thyreostatica 1.096 950Chloormequat 489 232Tranquillizers 391 587Acrylamide 188 184Nitro-imidazolen 561 793Chloramfenicol 1.042 1.083Nitrofuranen 923 1.038Sulfonamiden 216 287Streptomycine, tetracyclinen, zearalenon, malachietgroen en andere 611 823Stoffen met bacteriostatische werkings 4.759 5.184Anorganische scheikundesubtotaal analyses 30.127 31.379Subtotaal monsters 16.608 17.741Metalen (Cd, Pb, As, Hg, Ni, Cr, Se, Al) 5.285 6.146Spoorelementen (Cu, Zn, Fe, Mn, Co, B, Mo) 1.557 0Hoofdelementen en secundaire elementen (P, K, Mg, Na, Ca, S, Si) 674 306Halogenen, stikstofvormen, fysische parameters en compostparameters,1.625 1.265chelaten en andereSubtotaal analyses 9.141 7.717Subtotaal monsters 3.520 3.000cystenaaltje 2.987 3.066Totaal aantal analyses 42.255 45.744Totaal aantal monsters 23.115 23.807

Aantallen analyses en monsters in de FAVV-laboratoriaLaboratorium Aard van de analyse 2006 2007Luik Substantiële kwaliteit van voeders (eiwit, vet…) 3.017 2.890Mycotoxinen (alfa M1, patuline) 294 208Gepolymeriseerde triglyceride 106 131Diermeel 1.328 1.311Substantiële kwaliteit van meststoffen (Na, Ca, S…) 1.420 920Opsporing van bestraald voedsel 144 91Fysisch-chemische eigenschappen van fytofarmaceutische producten 746 518Bewaarmiddelen 449 468Minerale kwaliteit van diervoeders 220 462Onzuiverheden in vet, verontreinigingen 163 402Allergenen 427 305Residuen van bestrijdingsmiddelen 79 346Melamine, zoetstoffen, kleurstoffen en andere 404 322Totaal aantal analyses 8.797 8.374Analyses voor het BIRB 533 0Totaal aantal monsters 5.002 5.054Tervuren Vitaminen 1.308 1.559Diermeel 364 370Antibiotica 2.220 2.743Coccidiostatica 1.331 1.844PCB’s 2.505 2.305Dioxinen 4.947 5.361Mycotoxinen 2.268 2.608Organochloorpesticiden 806 584PAK en andere 611 691Totaal aantal analyses 16.360 18.065Totaal aantal monsters 10.248 10.827205

206

Bijlagen8207

1. EFFECTIEVE LEDEN VAN HET RAADGEVEND COMITÉVertegenwoordigers van de verbruikersorganisaties:••••••••mevrouw Sigrid Lauryssen - Belgische Verbruikersunie - Test Aankoopde heer Robert Remy - Belgische Verbruikersunie - Test Aankoopde heer Jan Turf - Bond Beter Leefmilieu Vlaanderenmevrouw Caroline Jonckheere - Algemene Centrale der Liberale Vakbonden van België (ACLVB)mevrouw Sonja Broucke - Algemeen Belgisch Vakverbond (ABVV)mevrouw Ingrid Vanhaevre - Onderzoeks- en Informatiecentrum van de Verbruikersorganisaties (OIVO)de heer Renaat Vandevelde - Algemeen Christelijk Werkersverbond (ACW)de heer Michel Vandenbosch - Global Action in the Interest of Animals (GAIA)208Vertegenwoordigers van de organisaties van de sector van de landbouwproductie:•••••de heer Eric Mijten – Boerenbond (BB)de heer Camiel Adriaens - Algemeen Boerensyndikaat (ABS)de heer René Ladouce - Fédération Wallonne de l’Agriculture (FWA)mevrouw Marie-Laurence Semaille - Fédération Wallonne de l’Agriculture (FWA)de heer Patrick Ruppol - Bioforum WallonieVertegenwoordiger van de sector van de fabricage van dierenvoeding:•de heer Yvan Dejaegher - Beroepsvereniging van de Mengvoederfabrikanten (BEMEFA)Vertegenwoordigers van organisaties werkzaam in sectoren van de voedingsindustrie betrokkenbij de fabricage van producten die onder de controlebevoegdheid van het Agentschap vallen:••••de heer Johan Hallaert - FEVIAde heer Renaat Debergh – Belgische Confederatie van de Zuivelindustrie (BCZ-CBL)de heer Romain Cools – Belgapomde heer Thierry Smagghe - FEBEVVertegenwoordiger van een organisatie van de chemische nijverheid:• de heer Peter Jaeken - Phytophar - EssensciaVertegenwoordigers van organisaties van de sector van de onder de controlebevoegdheid van het Agentschapvallende handel:•••••de heer Alain Verhaeghe - Belgische Federatie van de Distributieondernemingen (FEDIS)de heer Luc Ardies - Unie van Zelfstandige Ondernemers (UNIZO)mevrouw Clarisse Ramakers - Fédération Nationale des Unions de classes moyennes (UCM)de heer Willy Verbust - Landsbond der Beenhouwers, Spekslagers en Traiteurs van Belgiëmevrouw Ann De Craene - Verbond van Belgische Tuinbouwveilingen (VBT)

Vertegenwoordigers voor organisaties van de horecasector:••de heer Jan De Haes - FED. Ho.Re.Ca. Vlaanderende heer Pierre Poriau - FED. Ho.Re.Ca. WallonieVertegenwoordiger van de transportsector:•mevrouw Carine Focquaert - Beroepsorganisatie van de Vlaamse Goederentransport Ondernemers enLogistieke Dienstverleners (SAV)Vertegenwoordigers van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu:••mevrouw Katia Machielsde heer Charles CrémerVertegenwoordigers van de FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie:••de heer Luc Ogiersmevrouw Brigitte VandecaveyVertegenwoordigers van elk van de gewesten en van elk van de gemeenschappen:• mevrouw Kathleen Schelfhout, voorgedragen door de Minister-President van de Vlaamse Regering• mevrouw Katrien Nijs, voorgedragen door de Minister-President van de Vlaamse Regering• de heer Jérôme de Roubaix, voorgedragen door de Ministre-Président du Gouvernement de laCommunauté française de Belgique• de heer Jean Marot, voorgedragen door de Ministre-Président du Gouvernement Wallon• de heer Philippe Dehaut, voorgedragen door de Minister-Voorzitter van de Brusselse HoofdstedelijkeRegering• de heer Helmut Maraite, voorgedragen door de Ministerpräsident der Regierung der DeutschsprachigenGemeinschaft209

2 PLAATSVERVANGENDE LEDENVAN HET RAADGEVEND COMITÉVertegenwoordigers van de verbruikersorganisaties:••••••••Mevrouw Gwendolyn Maertens - Belgische Verbruikersunie - Test-AankoopMevrouw Isabelle Scarniet - Belgische Verbruikersunie - Test-AankoopDe heer Jan Turf - Bond Beter Leefmilieu VlaanderenDe heer Vincent Van Der Haegen, Algemene Centrale der Liberale Vakbonden van België (ACLVB)De heer Rob Renaerts - Onderzoeks- en Informatiecentrum van de Verbruikersorganisaties (OIVO)De heer Marc Vandercammen - Onderzoeks- en Informatiecentrum van de Verbruikersorganisaties (OIVO)De heer Daniel Van Daele - Algemeen Belgisch Vakverbond (ABVV)Mevrouw Ann De Greef - Global Action in the Interest of Animals (GAIA)210Vertegenwoordigers van de organisaties van de sector van de landbouwproductie:•••••de heer Georges Van Keerberghen – Boerenbond (BB)De heer Aloys Van Goethem - Algemeen Boerensyndikaat (ABS)De heer Alain De Bruyn - Fédération Wallonne de l’Agriculture (FWA)De heer Alain Masure - Fédération Wallonne de l’Agriculture (FWA)Mevrouw Leen Laenens – BioForum VlaanderenVertegenwoordiger van de sector van de fabricage van dierenvoeding:•De heer Erik Hoeven - Beroepsvereniging van de Mengvoederfabrikanten (BEMEFA)Vertegenwoordigers van organisaties werkzaam in de sectoren van de voedingsindustrie betrokken bij defabricage van producten die onder de controlebevoegdheid van het Agentschap vallen:••••Mevrouw Maud Sermeus - Federatie Voedingsindustrie (FEVIA)De heer De Wijngaert Lambert – Belgische BrouwersDe heer Frans Leroux - FenavianDe heer Dirk Peeters - Syndikale Unie BBCI (brood-, banket-, chocolade- en ijsbereiders)Vertegenwoordiger van de sector van de chemische nijverheid:• De heer Philippe Van den Bossche – Pharma.beVertegenwoordigers van organisaties van de van de onder de controlebevoegdheid van het Agentschapvallende handel:•••••De heer Gérard de Laminne de Bex – Belgische Federatie van de Distributieondernemingen (FEDIS)De heer Johan Van Bosch – Unie van Zelfstandige Ondernemers - UNIZODe heer Arnaud Deplae - Nationale Federatie der Unies van de Middenstand (UCM)De heer Jean-Luc Pottier - Landsbond der Beenhouwers, Spekslagers en Traiteurs van BelgiëDe heer Philippe Appeltans - Verbond van Belgische Tuinbouwveilingen (VBT)

Vertegenwoordigers voor organisaties van de horecasector:••De heer Luc De Bauw - Ho.Re.Ca. VlaanderenDe heer Roger Kestens - Ho.Re.Ca. BrusselVertegenwoordiger van de transportsector :•De heer Roland Serwas - Koninklijke Federatie van Belgische Transporteurs en Logistieke DienstverlenersVertegenwoordigers van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu:••De heer Dirk De GroofMevrouw Isabelle LaquièreVertegenwoordigers van de FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie:••Mevrouw Valérie BastinMevrouw Dina SegersVertegenwoordigers van elk van de gewesten en van elk van de gemeenschappen:• Mevrouw Sofie Woestenborghs voorgedragen door de Minister-President van de Vlaamse Regering• de heer Wim Van Moeseke, voorgedragen door de Minister-President van de Vlaamse Regering• Mevrouw Sophie Lokietek, voorgedragen door de Ministre-Président du Gouvernement de laCommunauté française de Belgique• Mevrouw Marie-Françoise Closset, voorgedragen door de Ministre-Président du Gouvernement wallon• Mevrouw Liane Deweghe, voorgedragen door de Minister-Voorzitter van de Brusselse HoofdstedelijkeRegering• Mevrouw Lucia Schneiders, voorgedragen door de Ministerpräsident der Regierung derDeutschsprachigen Gemeinschaft211

3. SAMENSTELLING VAN HET WETENSCHAPPELIJK COMITÉVoorzitter:Prof. Em. Dr. Ir. André Huyghebaert, Universiteit Gent, Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, Vakgroep voorLevensmiddelentechnologie en Voeding, GentOndervoorzitter:Dr. Ir. Luc Pussemier, Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid Voedselketen en Leefmilieu,Centrum voor Onderzoek in Diergeneeskunde en Agrochemie, Departement Kwaliteit en veiligheid, TervurenLeden:Dr. Ir. Vincent Baeten, Centre Wallon de Recherches Agronomiques, CRA-W, GemblouxProf. Dr. Ir. Dirk Berkvens, Instituut voor Tropische Geneeskunde, DepartementDiergeneeskunde, Eenheid Epidemiologie en Toegepaste Statistiek, AntwerpenProf. Dr. Claude Bragard, Université catholique de Louvain, Faculté des Sciences agronomiques, Louvain-La-Neuve212Prof. Em. Dr. Paul Daenens, Katholieke Universiteit Leuven, Faculteit Farmaceutische Wetenschappen, Laboratoriumvoor Toxicologie en Bromatologie, LeuvenProf. Dr. Georges Daube, Université de Liège, Faculté de Médecine vétérinaire, Département des Sciences des Denréesalimentaires d’origine animale, Laboratoire de microbiologie, LiègeProf. Dr. Ir. Johan Debevere, Universiteit Gent, Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, Vakgroep voorLevensmiddelentechnologie en Voeding, Laboratorium voor Levensmiddelenmicrobiologie en –conservering, GentDr. Lic. Philippe Delahaut, Centre d’Economie Rurale de Marloie, Laboratoire d’Hormonologie, MarloieDr. Katelijne Dierick, Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid Voedselketen en Leefmilieu,Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Departement Farmaco-Bromatologie, BrusselProf. Dr. Rik Ducatelle, Universiteit Gent, Faculteit Diergeneeskunde, Vakgroep Pathologie, Bacteriologie enPluimveeziekten, Laboratorium voor pathologie van de huisdieren, MerelbekeDr. Lieve Herman, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Centrum voor Landbouwkundig Onderzoek,Departement Kwaliteit van Dierlijke Producten en Transformatietechnologie, MelleDr. Hein Imberechts, Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid Voedselketen en Leefmilieu,Centrum voor Onderzoek in Diergeneeskunde en Agrochemie, Laboratorium Algemene Bacteriologie, BrusselProf. Dr. Ir. Bruno Schiffers, Faculté universitaire des Sciences agronomiques de Gembloux, Laboratoire dePhytopharmacie, GemblouxProf. Dr. Etienne Thiry, Université de Liège, Faculté de Médecine vétérinaire, Département des Maladies infectieuseset parasitaires, Laboratoire de virologie-épidémiologie, LiègeProf. Em. Dr. Jan Van Hoof, Universiteit Gent, Faculteit Diergeneeskunde, Vakgroep Veterinaire Volksgezondheiden Voedselveiligheid, MerelbekeProf. Dr. Carlos Van Peteghem, Universiteit Gent, Faculteit Farmaceutische Wetenschappen,Laboratorium voor Bromatologie, Gent

4. ADVIEZEN VAN HET WETENSCHAPPELIJK COMITÉ IN 2007Advies nr.Onderwerp01-2007Ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 21 februari 2006 tot vaststelling van devoorwaarden inzake erkenning en toelating van inrichtingen in de diervoedersector. (dossier Sci Com 2007/01)02-2007Wetenschappelijke evaluatie van de “Gids voor de invoering van een autocontrolesysteem in de sector van devoedingssupplementen” (dossier Sci Com 2006/49)Evaluatie van de risico’s i.v.m. de verschillende modaliteiten tot versoepeling van het actieve03-2007 bewakingsprogramma in het kader van de bestrijding van boviene spongiforme encefalopathie (BSE)(dossier Sci Com 2006/08ter)04-2007Ontwerp koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 14 november 2003 betreffendeautocontrole, meldingsplicht en traceerbaarheid in de voedselketen (dossier Sci Com 2007/11)05-2007Evaluatie van voorstellen voor maatregelen ter bestrijding van blauwtongziekte (Bluetongue) met behulp vaninsecticiden (dossier Sci Com 2007/05)Evaluatie van de risico’s die samenhangen met de herziening van het opruimingsbeleid in geval van06-2007 overdraagbare spongiforme encefalopathieën (OSE, TSE) bij kleine herkauwers waarin is voorzien in het kadervan het OSE Stappen Plan (TSE Road Map) (dossier Sci Com 2006/08quater)Evaluatie van de kans dat de blauwtongziekte (bluetongue, BT) opnieuw opduikt in het voorjaar van 2007,07-2007 evaluatie van voorstellen voor maatregelen ter preventie en ter bestrijding van deze ziekte, met name vaccinatie,en vaststelling van een bewakingsniveau voor in het wild levende dieren (dossier Sci Com 2007/05)Ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 16 januari 2006 tot vaststelling van08-2007 de nadere regels van de erkenningen, toelatingen en voorafgaande registraties afgeleverd door het FederaalAgentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (dossier Sci Com 2007/15)09-2007Medisch attest voor personen die betrokken zijn bij de productie, de be- en verwerking en het hanteren vanlevensmiddelen (dossier Sci Com 2006/37; dossier HGR 8207)10-2007Evaluatie van het risico voor de voedselveiligheid verbonden aan de contaminatie van het kopvlees door weefselvan het centrale zenuwstelsel bij runderen (in verband met BSE) (dossier Sci Com 2007/02)11-2007 Autocontrolegids voor de sector van de grootkeukens en verzorgingsinstellingen (dossier Sci Com 2007/06)12-2007 Autocontrolegids primaire dierlijke productie (dossier Sci Com 2007/04)Ontwerp van koninklijk besluit betreffende het in de handel brengen en het gebruik van meststoffen,13-2007bodemverbeterende middelen en teeltsubstraten, tot opheffing en vervanging van het koninklijk besluit van 7januari 1998 betreffende de handel in meststoffen, bodemverbeterende middelen en teeltsubstraten(dossier Sci Com 2007/18)Ontwerp van koninklijk besluit betreffende de bescherming van landbouwhuisdieren tijdens het vervoer en14-2007 de voorwaarden voor toelating of erkenning van vervoerders, handelaars, controleposten en verzamelcentra(dossier Sci Com 2007/20)15-2007Wetenschappelijke evaluatie van de autocontrolegids in de sector van de productie en de distributie vanminerale meststoffen voor beroepsmatig gebruik in de land- en tuinbouw – G-035 (dossier Sci Com 2007/14)16-2007Wetenschappelijke evaluatie van de sectorgids autocontrole voor de aannemers van land- en tuinbouwwerkenvoor de primaire plantaardige productie – G-033 (dossier Sci Com 2007/21)17-2007 Studie van de bronnen van verontreiniging van HCl door dioxinen (dossier Sci Com 2006/17)18-2007Melding van gegevens in het kader van de voedselketeninformatie door de varkenshouder aan het slachthuis(dossier Sci Com 2007/17)19-2007 Actielimieten voor microbiologische contaminanten (dossier Sci Com 2006/25bis)20-2007Mogelijke bronnen van verontreiniging van rundveebedrijven in Stabroek en in Hoevenen met dioxinen endioxineachtige PCB’s (dossier Sci Com 2007/34)*21-2007 Vermindering van de dioxine- en PCB-concentraties in besmette runderen *(dossier Sci Com 2007/33) *22-2007 Aanwezigheid van malachietgroen en leucomalachietgroen in gekweekte vis (dossier Sci Com 2007/31)23-2007Wetenschappelijke evaluatie van bijlagen bij de gids voor autocontrole en traceerbaarheid : Vleesproducten– kant-en-klaarmaaltijden – Salades – Natuurdarmen (dossier Sci Com 2007/23)24-2007 Gids voor goede bijenteeltpraktijken - G-030 (dossier Sci Com 2007/19)25-2007Inventaris acties en actiegrenzen en voorstellen voor harmonisering – Chemische verontreinigingen,residuen en additieven” (dossier Sci Com 2006/30)213

26-2007 Wetenschappelijke evaluatie van de autocontrolegids voor de koffiebranderijen (dossier Sci Com 2007/27)27-2007Actielimieten voor microbiologische contaminanten met betrekking tot Vibrio cholerae, Vibrio parahaemolyticus,toxines van Staphylococcus aureus en toxines van Bacillus cereus (dossier Sci Com 2006/25ter)28-2007Ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 24 december 1987 betreffende dekoopvernietigende gebreken bij de verkoop of de ruiling van huisdieren (dossier Sci Com 2007/22)29-2007 Ontwerp van koninklijk besluit betreffende de bestrijding van boviene virale diarree (dossier Sci Com 2007/16)30-2007 Evaluatie van de sectorgids van de productie van organische meststoffen (dossier Sci Com 2007/25)31-2007Blootstellingsschatting van de Belgische bevolking aan pesticidenresidu’s via de consumptie van groenten enfruit - 2005 (dossier Sci Com 2005/58 – eigen initiatief )32-2007Ontwerp koninklijk besluit betreffende de maatregelen om het binnenbrengen en het verspreiden vanbacterievuur (Erwinia amylovora (Burr.) Winsl. en al.) te voorkomen (dossier Sci Com 2007/38)Ontwerp koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 22 december 2005 tot vastleggen33-2007van de frequenties van inspecties waarvoor de aanwezigheid van een agent van het Federaal Agentschapvoor de Veiligheid van de Voedselketen in inrichtingen van de vlees- en vissector in het raam van hetcontroleprogramma van het Agentschap vereist is (dossier Sci Com 2007/39)34-2007 Autocontrolegids voor de brood– en banketbakkerij (dossier Sci Com 2007/29)35-2007Opkomende chemische risico’s in de voedselketen – Gevalsstudie: Opkomende mycotoxinen(dossier Sci Com 2007/07)36-2007 Evaluatie van de autocontrolegids voor de handel in granen en agro-toelevering (dossier Sci Com 2007/32)37-2007 Herevaluatie van de autocontrolegids voor de diervoedersector (dossier Sci Com 2007/24)38-2007 Autocontrolegids voor wegtransport en opslag in de voedselketen (dossier Sci Com 2007/28)*Spoedraadgeving214

5 WETENSCHAPPELIJKE PUBLICATIES EN VOORDRACHTEN VANHET WETENSCHAPPELIJK COMITE VAN HET FAVVWetenschappelijke publicatiesVan Soom, A., Imberechts, H., Delahaut, Ph., Thiry, E., Van Roy, V., Walravens, K., Roels, S. & Saegerman, C. (2007).Sanitary control in bovine embryo transfer. How far should we go? A review. Veterinary Quarterly, 29(1), 2:17.Harcz P., De Temerman L., De Voghel S., Waegeneers N., Wilmart O., Vromman V., Scmit J.-F., Moons E., Van Peteghem C.,De Saeger S., Schneider Y.-J., Larondelle Y. & Pussemier L. (2007) Contaminants in organically and conventionallyproduced winter wheat (Triticum aestivum) in Belgium. Food Additives and Contaminants 24(7), 713-720.Harcz P., Tangni E., Wilmart O., Moons E., Van Peteghem C., De Saeger S., Schneider Y.-J., Larondelle Y. & Pussemier L.(2007) Intake of ochratoxin A and deoxynivalenol through beer consumption in Belgium. Food Additives andContaminants 24(8), 910-916.Claeys W, de Voghel S, Schmit J-F, Vromman V & Pussemier L. 2007. Exposure assessment of the Belgian populationthrough fruit and vegetable consumption. Aangenomen voor publicatie in Food Additives & Contaminants.Vromman V, Saegerman C., Pussemier L., Huyghebaert A., De Temmerman L., Pizzolon J.-C, Waegeneers N. Cadmium inthe food chain nearby non-ferrous metal production sites. Aangenomen voor publicatie in Food Additives andContaminants.VoordrachtenL. Pussemier. Voordracht voor DG SANCO - Comité d’experts “persistente organische polluenten in levensmiddelen”over het thema “Chemical contamination of eggs from free range hens in Belgium”215E. Thiry, S. Cardoen. Voordracht voor “Scientific Panel AHAW “ van de l’EFSA over de blauwtongziekteS. Cardoen, K. Dierick, H. Imberechts, L. Herman, D. Berkvens, R. Ducatelle, X. Van Huffel. Voordracht en posterpresentatieop het zoönosecongres van Glasgow “Methodology for prioritization of food-borne zoonoses”S. Van Boxstael. Voordracht Workshop Sci Com 2007: Listeria monocytogenes in gerookte zalmW. Claeys, O. Wilmart. Voordracht Workshop Sci Com 2007: Schatting van de blootstelling van de consumentaan residuen van bestrijdingsmiddelenV. Vromman. Voordracht Workshop Sci Com 2007: Schatting van de blootstelling van de consument aan cadmium.S. Cardoen. Voordracht voor de EFSA Zoonoses Data Collection Unit over het thema “Prioritization of food-bornezoonoses”L. Pussemier, Dioxins : lessons from past incidents in Belgium Congres : Second International Feed safety Conference,Namur, 27-28 november 2007

6. AFKORTINGEN216AQSIQARSIABeltraceBIRBBOODBSECARTCCPCIPACCITESCODACRACVTIDebohraDGDGZDMOEFSAEUFAGGFANCFAOFAVVFODFOD VolksgezondheidFVOGGOGIPHACCPICTILVOKBLIMSMRLNICENOENRLNVRQSAdministration for quality supervision, inspection and quarantine (Volksrepubliek China)Association régionale de santé et d’identification animales asblGeïnformatiseerd traceersysteem voor de vleessectorBelgisch Interventie- en RestitutiebureauOperatorendatabankBoviene Spongiforme EncefalopathieCentre d’analyses des résidus en tracesCritical control point (kritische controlepunten in het kader van de toepassing van eenHACCP-plan of een autocontroleplan)Collaborative international pesticides analytical councilConvention of the international trade of endangered species of wild fauna and floraCentrum voor onderzoek in diergeneeskunde en agrochemieCentre de recherches agronomiquesCollectieve voedsel toxi-infectieDatabase oracle human resources applicationDirectie generaal (bestuur)Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzwDierenarts met opdrachtEuropean Food Safety Agency (Europese Autoriteit voor voedselveiligheid)Europese UnieFederaal Agentschap voor Geneesmiddelen en GezondheidsproductenFederaal Agentschap voor de Nucleaire ControlesFood and agriculture organization of the United Nations(organisatie van de Verenigde Naties voor de voeding en de landbouw)Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de VoedselketenFederale OverheidsdienstFederale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en LeefmilieuFood and veterinary office (Voedsel en Veterinair Bureau van de Europese Unie)genetisch gemodificeerd organismeGrensinspectiepostHazard analysis and critical control points(gevarenanalyse en kritische punten met het oog op de beheersing)information and communication technologiesInstituut voor landbouw en visserijonderzoekKoninklijk besluitLaboratory information management systemMaximum Residu Level (maximale residu limiet)Nationale Implementatie- en Coördinatie-EenheidNationale OpsporingseenheidNationaal referentielaboratoriumNational veterinary research & quarantine Service (Zuid-Korea)

NVTOCIOSEPAKPCBppbPSTVdPVRASFFSEMSanitelTRACESULgVKIVTEWIVNiet van toepassingGeaccrediteerde certificerings- of inspectie-instellingOverdraagbare Spongiforme EncefalopathieënPolycyclische Aromatische KoolwaterstoffenPolichloorbifenylenparts per billion (delen per miljard)Potato Spindle Tuber Viroïde (aardappel spoel knol viroïde)proces-verbaalRapid Alert System for Food and FeedSemicarbazideGeïnformatiseerd identificatie- en registratiesysteem voor nutsdierenTrade Control and expert systemUniversité de LiègeVoedselketeninformatieVoltijds equivalentWetenschappelijk Instituut Volksgezondheid217

218

219

220

221

222

223

224

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de VoedselketenAC-Kruidtuin - Food Safety CenterKruidtuinlaan 55 - 1000 Brusselinfo@favv.bewww.favv.be