Verslag workshop (pdf) - Vreg

Verslag workshop budgetmeter als instrument tegenenergiearmoede1. AanwezigenAnn ClaesBert D’hondtDanny HoremansDenise VerhaertFanny SeurinckGeert ThangeGuido PrinsenHenk Van HootegemIlse MeurisJessy VanhaerenKris VangerwenLeen KoevoetsLode VanheeMaurice RooversMike TorckNathalie DebastPatricia StepmanPatrick TruwantPaul Van LerbergheStephanie Schildermans (verslaggeefster)Wilfried Biesemans (voorzitter)OCMW MechelenWelzijnszorgWelzijnszorgSamenlevingsopbouw Antwerpen ProvincieProject Energie & ArmoedeWoonwinkel LendeledeInfraxOCMW GenkSteunpunt ArmoedebestrijdingOCMW PutteOCMW HasseltOCMW KontichOCMW BrasschaatEandisIntergasOmbudsdienst voor EnergieVVSGProject Energie & ArmoedeMensen voor mensen - AalstOCMW AlveringemSamenlevingsopbouw Antwerpen ProvincieProject Energie & ArmoedeVREGVEA2. BesprekingBedoeling van deze workshop is te peilen naar de mening van de verschillende werkgroepleden overde budgetmeter als instrument tegen energiearmoede. In het begin van de vergadering werd eenkaartje uitgedeeld. De workshopleden moesten hierop, zonder nuancering, neerschrijven of zeakkoord gaan met de stelling dat een budgetmeter een goed instrument is tegen energiearmoede.De uitkomst was de volgende: 8 niet akkoord en 9 akkoord. Na deze eerste stellingname wordt dehistoriek van de maatregelen tegen de problemen met betrekking tot betalingsmoeilijkheden voor(gas- en) elektriciteitsverbruiker toegelicht.2.1. Historiek van aangedragen oplossing voor problemen in verbandmet betalingsproblemen voor elektriciteit en gas:Midden jaren 80 waren er veel afsluitingen voor elektriciteit Zo waren er in 1985 33.000 afsluitingenen 738.000 aanmaningen tot betaling in gans België.Daarom werd door het toenmalige “Controlecomité voor de Elektriciteit en het Gas” in 1984 een“hulpfonds” opgericht (toen 180 miljoen Belgische frank) zodat OCMW’s in de schrijnendste gevallenzouden kunnen tussenkomen in de kosten van het verbruik.15-12-2010 14:41 Verslag workshop budgetmeters als instrument tegen energiearmoede_2 Pagina 1 van 6

Om gevaarlijke situaties te vermijden doordat mensen met kaarsen zouden verlichten, werd vanaf1985 in Wallonië een decreet aangenomen om mensen met betalingsmoeilijkheden toch nog eenminimum aan elektriciteitsverbruik toe te laten: 2 Ampère (decreet van 4 juli 1985). Dit initiatief vanhet Waals Parlement werd gevolgd door een aanbeveling van het Controlecomité (in 1986-87) om ditoveral toe te passen “wanneer het OCMW de begeleiding van een verbruiker in moeilijkheden op zichneemt”.In 1986 werd in een aanbeveling van het Controlecomité ook een sociaal tarief ingesteld “voorbegunstigden van het bestaansminimum, van een uitkering voor mindervaliden, van een gewaarborgdinkomen voor bejaarden. Dit sociaal tarief zal hun worden toegekend als zij minder dan 750 kWh perjaar verbruiken, of indien bij hen een vermogenbegrenzer van 2 ampère werd geïnstalleerd.”Later (1992) werd dan in Brussel onmiddellijk 4 ampère als stroombegrenzing vastgelegd (er wasdaarvoor in Brussel nog geen “wettelijke” verplichting, alleen de aanbeveling van het Controlecomité).Opnieuw volgde daarop in een nieuwe beslissing (“nieuwe aanbeveling”) van het Controlecomité omde 4 ampèrebegrenzer als standaard te gebruiken in heel België.In een mededeling van het Controlecomité naar aanleiding van de invoering van de 4ampèrebegrenzer vindt men dan volgende vermelding: “Aan de klanten die normaal in aanmerkingkomen voor de plaatsing van een 4-ampèremeter zal voorgesteld worden een budgetmeter teplaatsen”. De budgetmeter was dus geboren. Hierdoor kon men dus bij betalingsmoeilijkheden tochop vol vermogen verbruiken. De budgetmeter was wel het alternatief, niet een aanvulling op destroombegrenzer, zodat de kritiek werd geuit dat mensen bij niet opladen eigenlijk zichzelf afsluiten.De budgetmeter van de eerste generatie kon alleen maar opgeladen worden met een fysische sleutel.Die sleutel vertegenwoordigde een bepaald vast bedrag. Een echt noodkrediet was er niet, maar weleen limietwaarde waarop een signaal afging, wat men toen al noodkrediet noemde. Er bestond ook aleen niet-uitvalperiode: als het volledige opgeladen bedrag ’s nachts of in het weekend opgebruiktwas, werd de meter pas de volgende dag of na het weekend afgesloten.Nog later (1997) werd de begrenzing op 6 ampère vastgesteld (na een advies in die zin door hetControlecomité van 9 juli 1997, onder andere in Vlaanderen door een besluit van de Vlaamse Regeringvan 16 september 1997, in uitvoering van een eind 1996 gestemd decreet tot regeling van het rechtop een minimale levering van elektriciteit, gas en water). Op dat ogenblik moest men nog altijd dekeuze maken tussen een stroombegrenzer of een budgetmeter. Wanneer de combinatie budgetmeterstroombegrenzermogelijk werd is niet duidelijk, maar in ieder geval kan men in 2004 al lezen: “Is debudgetmeter leeg, dan schakelt deze automatisch over op de minimumlevering van 6 ampère”.Op een bepaald ogenblik kwamen ook meters met een flexibele oplaadbare kaart op de markt,waarmee dus bedragen naar believen konden worden opgeladen, eerst zonder mogelijkheid totafbetaling van schulden uit het verleden, daarna met de mogelijkheid om ook schulden al gedeeltelijkaf te lossen via de meter(kaart).Als resultaat van de besprekingen in een bijzondere ad hoc commissie “Energiearmoede” van hetVlaams Parlement (2005), werd in een motie van 15 februari 2006 aan de Vlaamse Regering gevraagdom de 6 ampèrebegrenzing op te trekken naar 8 ampère en “te onderzoeken op welke manier die(lineaire) hoeveelheid kan worden aangepast naargelang het aantal gezinsleden en de grootte van dewoningen.” De Vlaamse Regering besliste daarop om er 10 ampère van te maken, ongeacht degezinsgrootte.Sinds midden 2009 is ook de budgetmeter voor aardgas operationeel. Deze heeft lange tijd op zichlaten wachten omdat er lang geen sluitende oplossing werd gevonden voor het veiligheidsprobleem,vooral bij het heropstarten na (zelf)afsluiting. Met de aardgasbudgetmeter kan men altijd op volvermogen verbruiken. Een oplossing voor een eventuele verbruiksbeperking, zoals de 6-ampérebegrenzer voor elektriciteit, is voor gas niet mogelijk, omdat gas niet “een klein beetje” kan15-12-2010 14:41 Verslag workshop budgetmeters als instrument tegen energiearmoede_2 Pagina 2 van 6

worden verbrand. Een gegarandeerde minimale levering in aantal kWh (in tegenstelling totelektriciteit, waar het eigenlijk een minimaal gegarandeerd vermogen is) is er sinds midden dezemaand wel onder de vorm van een toelage die toegekend kan worden door het OCMW (zie staatsbladvan 18 november 2010).Ondertussen wordt al gedacht aan “prepayment” slimme meters die ook de functie van de huidigebudgetmeters zouden kunnen overnemen, eventueel zelfs door de commerciële energieleveranciers,i.p.v. of naast de netbeheerders die nu als sociale leverancier fungeren.Deze meters zouden veel sneller kunnen reageren op signalen van niet-gebruik of overgebruik.2.2. Discussie workshopleden:Hieronder worden de opmerkingen en eventuele antwoorden van de verschillende workshopledenbeschreven. Deze opmerkingen en reacties vormen al dan niet een nuancering van wat er beschrevenwerd op de kaartjes (nl. akkoord of niet akkoord met de stelling dat de budgetmeter een instrument istegen armoedebestrijding):- Intergas: Ik ben akkoord omdat in vergelijking met de Nederlandse situatie de afnemers beter afzijn.- Energie en Armoede: Ik heb ‘niet akkoord’ op het briefje geschreven maar ik wil dit nuancerendoor een aantal dingen naar voor te brengen: Als dit voor de maatschappij een goed instrumenttegen energiearmoede wil zijn dan moet de maatschappij weten waarover het gaat. Dit is echterniet het geval. Daarom ben ik van oordeel dat de Vlaamse overheid moet meedelen hoeveelbudgetmeters kosten (plaatsingen en onderhoud, procedure, …) en wat de gemiddelde opbrengstvan deze budgetmeters zijn. Dit betekent dus dat er een kosten-batenanalyse moet plaatsvinden.Daarom stel ik de vraag aan de VREG om na te gaan wat de kosten en baten zijn van debudgetmeters en de impact op de tarieven hiervan.-> Voorzitter: De kost van deze maatregelen zijn vrij gemakkelijk om vast te stellen, maar debaten wel moeilijker. Het is namelijk zeer moeilijk om de baten te kwantificeren.- Wat is de definitie van energiearmoede? Er bestaat momenteel geen definitie vanenergiearmoede, dus op basis hiervan ook moeilijk te bepalen of de budgetmeter een instrumentter bestrijding hiervan is.->OCMW: Voor mij is energiearmoede als je uzelf beperkingen oplegt in uw menswaardigleven omwille van de kosten die men moet maken voor energie en water.-> Voorzitter: Is er nood aan een definitie van energiearmoede om op te nemen in dewetgeving?-> VVSG: Is het zinvol om het onder de noemer van energiearmoede te steken omdat heteigenlijk niet uitmaakt op welk vlak de afnemer niet kan betalen (men kan deenergierekeningen betalen en de huur niet of omgekeerd). Bovendien is het voorbeeld van hetVerenigd Koninkrijk wel interessant, waarbij men om te bepalen of er sprake is vanenergiearmoede, kijkt naar het inkomen. Hiervoor zou men wel moeten bepalen watbeschouwd wordt als inkomen. De regeling van het Verenigd Koninkrijk waarbij men stelt dater sprake is van energiearmoede als meer dan 10% besteed wordt aan verwarming is nietvoldoende. Men zou bijvoorbeeld ook rekening moeten houden met de schuldenlast van deafnemer.- OCMW: Energiearmoede is momenteel niet een situatie op zichzelf, maar gaat gelieerd metarmoede op andere vlakken. De budgetmeter is een goed middel, maar zal energiearmoede nietverhelpen.-> Voorzitter: Energiearmoede staat inderdaad niet alleen, maar het is wel iets waarvoor ergevraagd wordt aan de energiesector om mee te helpen dit te verhelpen. We moeten dearmoede hier dus toch wel ergens in de energiecontext plaatsen.- Energie en Armoede: De budgetmeter kan geen armoede bestrijden, dit moet gebeuren viaandere kanalen. De budgetmeter kan energiearmoede enkel beheersen, maar het verbruik via debudgetmeter moet nog altijd betaald worden.15-12-2010 14:41 Verslag workshop budgetmeters als instrument tegen energiearmoede_2 Pagina 3 van 6

- Energie en Armoede: Ik als ervaringsdeskundige blijf tegen de budgetmeter (als instrument tegenenergiearmoede), dit betekent voor de personen die elektriciteit en/of gas verbruiken via debudgetmeter een last. Deze mensen beschouwen een budgetmeter eerder een straf en schamenzich ervoor. Hiernaast, zoals ook blijkt uit de getuigenis in de presentatie van de spreker vanConsumer Focus, sluiten deze mensen met een budgetmeter omwille van budgetproblemen zichregelmatig zelf af.- Energie en Armoede: Er zijn mensen die zichzelf afsluiten en we weten hier niets van. Dit moetopgenomen worden in de lijst van zaken die de VREG zou moeten opnemen in de socialestatistieken-> Eandis: In het voorstel van wetgeving rond de afbetalingsplannen in budgetmeters isopgenomen dat de distributienetbeheerder, indien de huishoudelijke afnemer in de periodevan november tot en met maart gedurende een periode zijn budgetmeter voor aardgas nietoplaadt, beoordeelt of er mogelijk op basis van het gekende oplaadbedrag enverbruikspatroon uit het verleden het risico bestaat dat de huishoudelijke afnemer mogelijkzichzelf heeft afgesloten. Als de distributienetbeheerder van oordeel is dat het reëel is dat dithet geval is zal de distributienetbeheerder contact proberen op te nemen met dehuishoudelijke afnemer. Op basis hiervan zal hij wekelijks de lijst van personen die nietopladen (tenzij de afnemer heeft gemeld na contactname dat daar geen nood toe is)overmaken aan het OCMW.- Samenlevingsopbouw: De voorwaarden voor de minimumlevering via aardgasbudgetmeters zullenzo opgesteld zijn dat de mensen hieraan niet kunnen voldoen.-> Eandis: Het behoort tot de autonomie van het OCMW om te kiezen om hierin mee te stappenmaar altijd in overleg met de klant. Er zijn maar een drietal voorwaarden opgenomen in hetbesluit.->VVSG: de zaken worden individueel bekeken in het OCMW en maken dus ook deel uit van eensociaal onderzoek.->OCMW: Hiernaast zal men wettelijk gezien niet kunnen beslissen dat men enkel recht heeft opde minimumlevering voor aardgas als men in budgetbegeleiding is.- Energie en Armoede: De ervaring met een budgetmeter is heel anders voor mensen die zelf eenbudgetmeter geplaatst hebben gekregen.->OCMW: Uit gesprekken van mensen met budgetmeters blijkt echter vaak dat ze hier gelukkigmee zijn en dat op het einde van de maand het verbruik vaak lager ligt. Mensen gaan dusbewuster om met energie.- Energie en Armoede: Er zijn altijd mensen die uit de boot vallen, de stap naar het OCMW is al eenhele stap voor deze mensen om te zetten.-> Voorzitter: Is het probleem dat de mensen moeite hebben om de stap naar het OCMW tezetten een reden om te zeggen dat een budgetmeter een slecht instrument is? Bovendien is debudgetmeter niet het enige instrument dat probeert de energiearmoede te bestrijden, zo is ernatuurlijk ook het sociaal tarief die eigenlijk het beschikbare inkomen minus de energiekostenverhoogt. Als men stelt dat een budgetmeter geen goed idee is, moet er iets anders als alternatiefvooropgesteld worden-> Energie en Armoede: Het denken over mogelijke alternatieven lijkt mij ook een onderdeeluit te maken van de evaluatie SODV die men nu gestart is.-> Federale Ombudsdienst voor Energie: Het is ook mogelijk om het sociaal tarief uit tebreiden op gewestelijk vlak, zo heeft men in Wallonië het sociaal tarief uitgebreid tot mensenin budgetbeheer en –begeleiding. De voorwaarde die wel geldt voor deze afnemers is dat zijklant moeten zijn bij de distributienetbeheerder. Deze extra kosten worden betaald via desociale openbaredienstverplichtingen.- Energie en Armoede: In het Brussels gewest heeft men geen systeem van budgetmeter daarom ishet ook nuttig te kijken hoe het daar loopt.-> Voorzitter: Hierbij moet wel rekening houden met het feit dat Brussel in vergelijking metVlaanderen toch hoge afsluitingscijfers heeft.- Energie en Armoede: Bij de evaluatie SODV moet men ook kijken hoe de minimumlevering vooraardgas deze winter zal verlopen.15-12-2010 14:41 Verslag workshop budgetmeters als instrument tegen energiearmoede_2 Pagina 4 van 6

- Energie en Armoede: Tevens moet in de evaluatie SODV ook gekeken worden naar de kostprijsvan deze maatregelen, levert het namelijk meer op dan het kost? Zo blijkt in Wallonië de kostprijssnel een paar honderd euro te zijn-> Eandis: Als men de kosten van de budgetmeters bekijkt moet men natuurlijk ook naar debaten kijken. Hiernaast gaat de vergelijking met Wallonië niet helemaal op omdat daar debudgetmeters ook geplaatst worden bij de leveranciers. Deze leveranciers zullen de vraag dussneller stellen, waardoor er natuurlijk meer budgetmeters geplaatst worden. Als men de batenoplijst mag men hierbij ook niet vergeten dat het vermijden van de kosten door de budgetmeter(bvb. invorderingsprocedure, schorsing, beperking toename schuld) ook een baat is. Dus menmoet er op letten zeker alle baten in rekening te brengen.- Federale Ombudsdienst voor Energie: De budgetmeter is zeker een interessant instrument als hetgaat over schuldafbouw. Alleen creëert men via de sociale maatregelen ook een omgekeerdMattheus-effect. Men krijgt namelijk pas een budgetmeter als men schulden heeft gemaakt bijleverancier en netbeheerder. Maar als men klant wordt bij de DNB zal men een hoger dangemiddeld tarief betalen (met uitzondering van de gerechtigden op het sociaal tarief), dus naasthet aflossen van de schuld voorafgaand aan de budgetmeter zal men ook gaan verbruiken aaneen hoger dan gemiddeld tarief. Daarom ben ik niet akkoord dat de budgetmeter een instrumentis voor de bestrijding van energiearmoede, want de budgetmeterklanten zullen meer moetenbetalen voor hun verbruik terwijl andere klanten die geen betalingsproblemen hebben bij degoedkoopste leverancier kunnen zijn.->Eandis: Het tarief waaraan de distributienetbeheerders hun klanten beleveren is onlangsverhoogd omdat de CREG van oordeel is dat de distributienetbeheerders voor de berekening vanhet tarief moeten kijken naar een gemiddelde van de hoogste tarieven van de leveranciers.-> OCMW: Is dit een substantiële stijging? Als dit het geval is gaan we het probleem in hetVerenigd Koninkrijk (nl. dat budgetmeterklanten steeds een hoger tarief moeten betalen danklanten zonder budgetmeter) achterna.->Eandis: Hoewel de wijziging van de berekening van het tarief enkel slaat op de energieprijs,is deze stijging inderdaad substantieel. Men moet hier natuurlijk rekening mee houden datniet alle klanten bij de distributienetbeheerder worden afgerekend aan dit hogere tarief (nl.standaardtarief en sociaal tarief), bovendien is het onafhankelijk van de budgetmeter welktarief van toepassing is. Bij het sociaal tarief stelt men bovendien vast dat, in tegenstelling tothet standaardtarief, het sociaal tarief daalt. Dit betekent dus dat er voor gezorgd moetworden dat alle personen die recht hebben op het sociaal tarief, dit ook krijgen.- Voorzitter: Is omwille van de hogere prijs van het standaardtarief de budgetmeter as such slecht?- Samenlevingsopbouw: De budgetmeter is volgens mij geen instrument tegen energiearmoede,maar eerder tegen schuldopbouw.-> Energie en Armoede: Dit klopt, maar dit komt enkel omdat de budgetmeterklanten zichzelfafsluiten.- OCMW: Ik ben van oordeel dat iedereen een budgetmeter zou moeten kunnen krijgen. Er zijnnamelijk mensen die nu bewust hun rekeningen niet betalen om een budgetmeter te krijgen.Iedereen zou dus moeten kunnen kiezen voor een budgetmeter, zo werkt men ook destigmatisering weg.->OCMW: Een budgetmeter heeft zijn voordelen, maar het probleem is natuurlijk wel dat deafnemer dan ook over genoeg geld moet beschikken om deze budgetmeter op te laden- Voorzitter: Een budgetmeter is meer dan het gewoon opladen, er bestaat namelijk naast hetkrediet van de oplading, het noodkrediet en de 10 Ampèreregeling. Bovendien moeten er toch aleen aantal stappen doorlopen worden waarbij men kan vaststellen dat de situatie problematischwordt, waarna de distributienetbeheerder naar het LAC zal stappen en er een sociaal onderzoekgevoerd zal worden. Tijdens deze stappen kan men dan proberen om aan de oorzaak van dearmoede te verhelpen.- Energie en Armoede: Zelfs met de nieuwe regeling voor gas kan men terecht komen in eengevaarlijke situatie. Als mensen omwille van problemen geen geld opladen voor hungasbudgetmeter zitten ze in de kou en dit kan toch ook gevaarlijk zijn.->Voorzitter: Door de regeling rond de minimumlevering van gas kan een stuk van deminimumlevering na onderzoek gratis zijn voor de klant. En deze maatregel is er gekomen dankzij15-12-2010 14:41 Verslag workshop budgetmeters als instrument tegen energiearmoede_2 Pagina 5 van 6

de ervaringen met de budgetmeter. Daarom is het belangrijk de budgetmeter niet enkel tebekijken als het apparaat maar ook als een instrument. Uit deze discussie zal de evaluatie SODVvan volgend jaar gemaakt worden. Daarom is er ook nood aan suggesties wat men goed en nietgoed vindt aan de budgetmeter.- Federale Ombudsdienst voor Energie: Men mag inderdaad niet zomaar het kind met badwaterweggooien. Maar dit betekent niet dat de budgetmeter een instrument is tegen energiearmoede.Ik beschouw de budgetmeter eerder als een instrument tegen afsluiting. Maar men moet demaatregelen ruimer bekijken, men gebruikt namelijk de sociale openbaredienstverplichtingen omsociaal beleid via energie te voeren. Hierbij maak ik wel de bedenking dat het standaardtarief vande distributienetbeheerders hoger is dan het gemiddelde tarief van de leveranciers en dit is danniet echt sociaal.-> OCMW: Het is niet de bedoeling om de mensen bij de distributienetbeheerder te houden.Daarom zijn de tarieven van de distributienetbeheerders niet de laagste prijzen. Hiernaast is hetwel zo dat mensen met een budgetmeter zo gelukkig zijn met deze budgetmeter dat ze niet willenoverstappen naar een commerciële leverancier, ondanks het feit dat deze commerciële leverancierlagere prijzen kan hanteren.- VVSG: Wij zijn vragende partij om de budgetmeters ook in het commerciële circuit te hebben,zoals bij prepaymentkaarten bij GSM. Zo werkt men ook het probleem van stigmatiseren weg.-> Energie en armoede: Dit is inderdaad een mogelijkheid. In Wallonië heeft men budgetmetersin het commerciële circuit maar wel tegen betaling van de volledige prijs door de klant.- OCMW: Wij zien de budgetmeter als een tijdelijk hulpmiddel. Wij koppelen dit aan het aanbod vande gratis energiescan. Het probleem situeert zich vaak bij mensen die problemen hebben, nietonder het sociaal tarief vallen en daarenrboven slecht huisvest zijn. Daarom mag de budgetmeterwel een hulpmiddel zijn maar het is wel de bedoeling om er op termijn vanaf te geraken enmoeten er naast de plaatsing van de budgetmeter ook andere acties ondernomen worden.2.3. Conclusie op basis van de discussieVolgende punten kunnen onthouden worden op basis van bovenstaande discussie:- De budgetmeter is eerder een instrument tegen afsluiting dan tegen energiearmoede.- Men moet energiearmoede niet enkel op zich bekijken, energiearmoede gaat vaak ook gepaardmet armoede op andere vlakken.- Men moet het mogelijk maken om budgetmeters op te nemen in het commerciële circuit.Momenteel zit de markt in een andere positie dan bij de periode waar de budgetmeters voor heteerst geïnstalleerd werden. De markt is ondertussen vrijgemaakt waardoor er zowel leveranciersals distributienetbeheerders zijn. De mogelijkheid van het plaatsen van budgetmeters bijleveranciers en als de problemen te groot worden, het toch nog terecht kunnen bij dedistributienetbeheerders, kan ervoor zorgen dat enkel klanten die het nodig hebben terechtkomen bij de distributienetbeheerders. Hierdoor worden de distributienetbeheerders echte socialeleveranciers.Daarnaast wordt er een warme oproep gelanceerd naar de werkgroepleden om als men bijkomendesuggesties wil doen, zowel naar inhoud als naar communicatie, die zeker over te maken in dekomende maanden.Tenslotte wordt de oefening van het begin van deze vergadering (nl. het neerschrijven op een kaartjeof men akkoord is met de stelling dat de budgetmeter een instrument tegen energiearmoede is)herhaald om na te gaan of de verhouding gewijzigd is. De uitslag is deze keer dat 7 personen nietakkoord zijn met deze stelling terwijl 10 personen akkoord zijn. Er is dus een lichte verschuiving (nl.8->7 personen niet akkoord; 9->10 personen wel akkoord).15-12-2010 14:41 Verslag workshop budgetmeters als instrument tegen energiearmoede_2 Pagina 6 van 6