AWBZ-zorg op school - Ouders en Rugzak

AWBZ-zorg opschool of opleiding?Brochure voor (ouders van) leerlingenof studenten met een beperkingEditie 20101

AWBZ-zorg op school of opleiding?Toelichting:De vorige brochure AWBZ-zorg op school wordt vervangen door deze brochure. Aanleiding is dezogeheten pakketmaatregel AWBZ die in 2009 in werking is getreden. Eén van de maatregelen is hetsamenvoegen van de functies Ondersteunende en Activerende begeleiding tot de nieuwe functieBegeleiding. Er is ook een nieuwe beleidsregel Begeleiding gekomen, met nieuwe richtlijnen voorbegeleiding op school.Deze brochure gaat hierop in en maakt ook duidelijk welke andere mogelijkheden er nog zijn voorAWBZ-zorg op school of opleiding.2

ColofonUitgaveAuteurCoauteursRedactieEindredactieOpmaakFotografieOrganisatiewww.oudersenrugzak.nlChronisch zieken en Gehandicapten Raad Nederland (CG-Raad)Postbus 169,3500 AD UtrechtT 030 2916600bureau@cg-raad.nlwww.cg-raad.nlHans de BruijnMarlies Kamperman, Per SaldoFloor Kaspers, CG-RaadAnnemies Gort, www.tekstburogort.nlDerix*HamerslagDouble Design, www.doubledesign.nlPaul Romijn, www.paulromijn.nlFloor Kaspers, CG-RaadMet dank aan het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW)© Utrecht, april 2007, aangepast januari 2008, vernieuwde versie april 2010.Foto voorblad:Functie verpleging in het basisonderwijs3

Inhoud1. Extra hulp nodig op school of opleiding? 52. Het Rugzakje 63. Dit is AWBZ-zorg 84. Indicatie aanvragen 165. Vier voorbeelden 206. Vragen 227. Meer informatie? 24Bijlage: AWBZ-tabel 264

1 Extra hulp nodig op school of opleiding?Is er op school of opleiding aanvullende hulp nodig in de vorm van bijvoorbeeldpersoonlijke verzorging of begeleiding? Als ouder of student kunt u dan AWBZzorgaanvragen.Veel leerlingen en studenten met een beperkingdoen het prima in het regulier of speciaal onderwijs,met of zonder Rugzakje. Er is echter ook eengroep leerlingen voor wie dat niet opgaat. Dezegroep heeft aanvullende zorg nodig en komtmogelijk in aanmerking voor AWBZ-zorg.In deze brochure staat hoe u AWBZ-middelen voorschool kunt aanvragen én hoe deze AWBZ-middelenkunnen worden ingezet. Ook vindt u handigeadressen en telefoonnummers van organisaties dieu kunnen helpen, zoals ouderverenigingen. Dezekunnen u bij de indicatieaanvraag van AWBZmiddelenvan dienst zijn.Functie begeleiding in het voortgezet onderwijs5

2 Het RugzakjeVoordat u AWBZ-zorg aanvraagt, is het belangrijk te weten of de leerling of deelnemer/student in aanmerking komt voor speciaal onderwijs of een Rugzakje in het regulieronderwijs. Het Rugzakje is inzetbaar in het basisonderwijs en het voortgezet onderwijsen sinds 2006 ook in het middelbaar beroepsonderwijs. Voor volwassenenonderwijs(VAVO) en hoger beroepsonderwijs bestaat geen Rugzakje. Daarvoor zijn wel anderevoorzieningen beschikbaar. Hierover kunt u bij Handicap en Studie informatie inwinnen.Wanneer een Rugzakje?Speciaal onderwijs of een Rugzakje is voorleerlingen die door een ziekte of handicapbeperkingen ondervinden bij het volgen van eenopleiding en die het zonder extra begeleiding ofinzet van extra middelen niet redden. Het gaatom:- leerlingen met een visuele beperking (voordeze kinderen is geen Rugzakje beschikbaar);- dove en slechthorende leerlingen en leerlingenmet spraak/taalproblemen;- leerlingen met een lichamelijke beperking,verstandelijke beperking of een chronischeziekte;- leerlingen met psychiatrische stoornissen ofernstige gedragsproblemen en leerlingen dieuitstromen vanuit een justitieschool.Keuzevrijheid voor ouders en leerlingenHet Rugzakje biedt u de keuze tussen eenreguliere of een speciale school. Met eenRugzakje kunt u een reguliere school vragen omplaatsing. In principe moet elke school bereidzijn onderwijs aan te bieden aan leerlingen meteen beperking. Er kunnen echter redenen zijnom deze leerlingen niet toe te laten. De bewijslastdaarvoor ligt bij de school. Dat wil zeggendat de school moet aangeven waarom deleerling niet kan worden geplaatst.Indicatie nodigDe onafhankelijke Commissie voor Indicatiestelling(CvI) beoordeelt op basis van landelijkgeldende criteria of een leerling in aanmerkingkomt voor speciaal onderwijs. Heeft een leerlingeen indicatie ‘speciaal onderwijs’, dan kunt ukiezen tussen een school voor speciaal onderwijsof een school voor regulier onderwijs meteen Rugzakje. Het MBO kent geen speciaalonderwijs, maar er kan wel gebruik wordengemaakt van het Rugzakje.6

Hoofdstuk 2 Het RugzakjeRegionale expertisecentraScholen voor speciaal onderwijs werken steedsvaker samen. Dit gebeurt in Regionale ExpertiseCentra (REC ’s). De REC ’s zijn onderverdeeld invier clusters:- cluster 1 voor leerlingen met visuele beperkingen(cluster 1 valt buiten de wetgeving vanhet Rugzakje);- cluster 2 voor leerlingen met communicatievebeperkingen;- cluster 3 voor leerlingen met verstandelijkeen/of lichamelijke beperkingen;- cluster 4 voor leerlingen met psychiatrische ofgedragsstoornissen en voor leerlingen opjustitiescholen.Passend OnderwijsEen nieuwe trend is Passend Onderwijs. Dit iseen onderwijsvernieuwing waarbij scholensamenwerken om kinderen die extra ondersteuningnodig hebben een passende plek aan tebieden. Passend Onderwijs verplicht scholen omieder kind een goede plek aan te bieden, maargeeft meer ruimte om het beschikbare extrageld voor ‘zorgleerlingen’ in te zetten. Hoe dewetgeving van Passend Onderwijs er precies uitgaat zien, wordt waarschijnlijk pas in 2011duidelijk. Ook wordt dan duidelijk wat hetbetekent voor het Rugzakje en voor de inzetvan AWBZ-middelen op school.7

3 Dit is AWBZ-zorgSommige leerlingen of studenten met een beperking komen in aanmerking vooraanvullende AWBZ-zorg. In dit hoofdstuk leest u wat deze regeling inhoudt enwat de relatie is met speciaal onderwijs of met het Rugzakje. Ook leest u wat depakketmaatregel AWBZ betekent voor begeleiding op school.AWBZ-zorgAWBZ staat voor Algemene Wet BijzondereZiektekosten. De AWBZ is een volksverzekering.Iedere Nederlander die geconfronteerd wordt meteen ziekte, handicap of ouderdom kan eenberoep doen op de AWBZ. Kinderen met eenbeperking of stoornis (vastgesteld door eendeskundige) komen eveneens in aanmerking voorAWBZ-gefinancierde hulp of begeleiding. Het gaatom kinderen met bijvoorbeeld het syndroom vanDown, PDD-NOS of een gehoorstoornis.De AWBZ is opgedeeld in vijf functies:- Persoonlijke verzorging;- Verpleging;- Begeleiding;- Behandeling;- Verblijf.AWBZ-zorg op school: drie functiesAWBZ-zorg op school kunt u aanvragen voordrie functies:--Persoonlijke verzorging;Verpleging;Begeleiding.-Het onderwijs is grotendeels zelf verantwoordelijkvoor de functie Begeleiding.De twee andere functies (Behandeling enVerblijf) zijn in het onderwijs niet aan de orde.Let opUiteraard kan een leerling of studentbuiten schooltijd wel een beroep doen opalle AWBZ-middelen. Het gaat dan om deuren voor en na schooltijd, vakanties enweekenden. U kunt daarvoor gewoon eenindicatie voor alle functies aanvragen.Eerst school, dan AWBZVoor een kind dat verzorging of verpleging opschool nodig heeft, moet eerst een indicatievoor het speciaal onderwijs worden aangevraagd.In sommige gevallen biedt de schoolvoor speciaal onderwijs zelf een deel van dePersoonlijke Verzorging en Verpleging. Dezezorg wordt beschouwd als een ‘voorliggendevoorziening’. Zij gaat als het ware aan deAWBZ-zorg ‘vooraf’. De zorg die de school indeze vorm geeft, worden afgetrokken van deAWBZ-indicatie van uw kind.Ook voor ‘Rugzakkinderen’ in het regulieronderwijs geldt deze aftrek, zelfs als de benodigdezorg niet geleverd wordt binnen het8

Hoofdstuk 3 Dit is AWBZ-zorgregulier onderwijs. De hoogte van de aftrekverschilt per schooltype. Het aantal minutenvindt u in de minutentabel in de bijlage.Voor studenten in het volwassenenonderwijs(VAVO) en het hoger onderwijs (HBO en universiteit)is geen sprake van voorliggende voorzieningen.Deze studenten maken volledig aanspraakop AWBZ-zorg in de vorm vanPersoonlijke Verzorging, Verpleging en Begeleiding,zonder verder aftrek.Let opBij een hulpvraag voor AWBZ-zorg onderschooltijd moet een indicatiesteller vragennaar de indicatie speciaal onderwijs of hetRugzakje. Is die er nog niet, dan moetvoor dit deel van de hulpvraag eerst eenaanvraag bij het Regionaal ExpertiseCentrum (REC) worden gedaan. Wanneerhet Rugzakje (speciaal onderwijs) isafgewezen, stuurt u die beslissing meemet de aanvraag voor AWBZ-zorg.Functie begeleiding in het basisonderwijs9

Hoofdstuk 3 Dit is AWBZ-zorgFunctie 2: VerplegingVerpleging is gericht op herstel van de gezondheidof wil voorkomen dat een ziekte of aandoeningverergert. Verpleegkundige handelingenverlichten het lijden en het ongemak van depatiënt. Ook observatie, analyse en controlevan gezondheidsproblemen, voorlichting,advies, instructie en medische begeleidingvallen onder de noemer Verpleging.Concreet gaat het op school om:1. Algemene, verpleegkundige handelingen,zoals: verpleegtechnisch handelen, wondverzorging,verzorgen van stoma bij een nietintacte huid.2. Gespecialiseerde handelingen, zoals: inbrengensonde, uitzuigen trachea, beademing,specifieke voorlichting en instructie.3. Voorlichting, informatie, advies en instructie:bijvoorbeeld als de verpleegkundige in eenbeperkt aantal contacten uitlegt en adviseerthoe gezondheidsproblemen in de schoolsituatiekunnen worden aangepakt.Functie 3: BegeleidingBegeleiding is bevordering, behoud of compensatievan de zelfredzaamheid in verband meteen verstandelijke, lichamelijke of zintuiglijkehandicap of psychiatrisch probleem. Begeleidingis gericht op herstel of compensatie van hetbeperkte of afwezige ‘regelvermogen’. Begeleidingis ook mogelijk in de vorm van ondersteuningbij het oefenen van vaardigheden ofhandelingen. Ook het overnemen van toezichtvalt onder begeleiding.Als er voor het kind een grondslag is voorAWBZ-zorg, dan kan hij of zij binnen hetonderwijs in aanmerking komen voor de functieBegeleiding. Er moet dan wel sprake zijn vanmatige of ernstige beperkingen op het terreinvan:a. de sociale redzaamheid;b. het bewegen en verplaatsen;c. het psychisch functioneren;d. het geheugen of de oriëntatie;e. matig of zwaar probleemgedrag.In het algemeen geldt het volgende.Als een kind gedrag vertoont dat het lerenbemoeilijkt, is de daarbij behorende begeleidingvoor rekening van het onderwijs. Een concentratieprobleemof wegloopgedrag leidt dusdoorgaans niet tot een indicatie Begeleiding.Als het gedrag de omgang met andere leerlingenbemoeilijkt, kan individuele begeleiding inde vorm van toezicht worden toegewezen.Hierbij valt te denken aan begeleiding bij ‘vrije’11

Hoofdstuk 3 Dit is AWBZ-zorgof praktijklessen zoals schoolzwemmen, schoolgymen spel.Voorwaarden voor Begeleiding aangescherptSinds de herziening van de AWBZ (per 1 januari2009) zijn de indicatiemogelijkheden voor begeleiding,dus ook voor begeleiding op school,drastisch beperkt.Allereerst is indicatie uitgesloten voor kinderendie slechts lichte begeleiding nodig hebben.Alleen kinderen met een matige tot ernstigebeperking komen nog in aanmerking voor eenindicatie Begeleiding. In de De nieuwe beleidsregelsAWBZ 2009 wordt deze nieuwe maatregelverder toegelicht.• Een algemeen beperkende maatregel is datuw kind pas een AWBZ-indicatie krijgt als hijmeer dan één uur per etmaal verzorging,verpleging of begeleiding nodig heeft. Datbetekent dat de AWBZ-indicatie pas begintvanaf één uur niet-gebruikelijke zorg peretmaal.• Daarnaast is strikter omschreven wanneer hetonderwijs (speciaal, regulier en regulier metRugzak) zelf geacht wordt in begeleiding vanleerlingen te voorzien. Als een kind leerproblemenheeft, is het aan de school om passendemaatregelen te treffen.• Een andere beperkende maatregel is dat degezamenlijke indicatie voor de functiesbegeleiding-individueel (in uren), begeleidinggroep(in dagdelen) en tijdelijk verblijf (logeer-/weekend-/vakantieopvang)niet meerdan achttien dagdelen (72 uur) per week magzijn. In dit maximum zijn de dagdelen dat uwkind op school zit inbegrepen. Voor een kinddat voltijds naar school gaat, rekent deindicatiesteller zeven dagdelen per week(omgerekend na aftrek vakantie). Gaat uwkind voltijds naar school, dan kan hij voormaximaal elf dagdelen, dat is 44 uur perweek, geïndiceerd worden voor de functiesBegeleiding en tijdelijk Verblijf. Is dit voor uwkind onvoldoende, dan heeft de indicatiestellerde bevoegdheid om hiervan af te wijken.Voorliggende voorziening voor begeleidingVaak voorziet een school voor (voortgezet)speciaal onderwijs zelf in de begeleiding vanleerlingen. Het betreft dan activiteiten zoals:• ondersteunen en aanbrengen van structuurc.q. het voeren van regie;• ondersteuning bij praktische vaardigheden enhandelingen ten behoeve van zelfredzaamheid;• oefenen met het aanbrengen van structuur,c.q. het voeren van regie en/of het uitvoerenvan handeling die de zelfredzaamheid tot doelhebben.In deze gevallen is wel een indicatie mogelijkvoor begeleiding in de vorm van toezicht. Deomvang van deze begeleiding is afhankelijk vande ernst van de gedragsproblemen. Het maximumis vastgesteld op 3,9 uur per week. Ingeval van zeer ernstige gedragsproblemen kandit oplopen tot 6,9 uur per week.12

Hoofdstuk 3 Dit is AWBZ-zorgLet opVoor begeleiding in de vorm ‘toezicht’wordt in de beleidsregels gesproken overeen maximale omvang per week. Noodzakelijktoezicht (in verband met gedragsproblemen)op school en thuis worden indie maximale omvang gecombineerd. Inde praktijk betekent dit dat er feitelijkvoor de hele week (school, thuis, vrijetijd) maar maximaal 6,9 uur voor ‘toezicht’geïndiceerd kan worden.Buiten de schooluren kan er naast toezichtnatuurlijk ook behoefte zijn aanandere vormen van begeleiding, zoals hetaanbrengen van structuur, zelfredzaamheiden oefenen.Let op:• Heeft uw kind geen indicatie gekregenvoor speciaal onderwijs, dan is er ookgeen aftrek van minuten. Uw kind krijgtdan een pgb voor de volledige AWBZ-indicatie.• De mogelijkheden voor de indicatiePersoonlijke verzorging op school zijnenigszins verruimd. Instructie en dezogeheten zorg met de ‘handen op derug’ worden nu tot Persoonlijke verzorginggerekend, terwijl dit voorheen alsBegeleiding werd geïndiceerd.Gebruikelijke zorgVoor de indicatiesteller is ‘gebruikelijke zorg’een belangrijk item. Hij moet onderzoeken ofhier sprake van is. Wat u precies moet verstaanonder gebruikelijke zorg, staat beschreven inhet Protocol Gebruikelijke Zorg van het CIZ, datte vinden is op www.ciz.nlVoor niet-gebruikelijke zorg kunt u een AWBZindicatiekrijgen. Hiervan is sprake als uw kind:- intensieve verzorging of begeleiding nodigheeft;- meer zorg nodig heeft dan een gezond kindvan dezelfde leeftijd.MantelzorgBij de indicatiestelling wordt bekeken hoeveelmantelzorg uw kind krijgt. Dat wil zeggen:hoeveel niet-gebruikelijke zorg wordt geleverddoor vrijwilligers, hetzij door uzelf als ouders,hetzij door anderen. Mantelzorgers zijn nietverplicht niet-gebruikelijke zorg te geven, maarals ouders hun kind willen (laten) verzorgen opvrijwillige basis, dan wordt dat door de indicatiestellersmeegewogen bij het vaststellen vande omvang van de indicatie.Wilt u of kunt u de niet-gebruikelijke zorg nietals mantelzorg (laten) leveren, dan moet u datnadrukkelijk aangeven in het indicatiegesprek.Uw keuze hierin weegt mee.Overblijven en Naschoolse opvangOp basisscholen kunt u voor het overblijven vanuw kind geen aanspraak maken op de functie13

Hoofdstuk 3 Dit is AWBZ-zorgBegeleiding. Reden is dat de opvang vankinderen tussen de middag als kinderopvangwordt beschouwd. De afwezigheid van oudersdoor werk of studie is geen grond voor eenindicatie Begeleiding in de middagpauzes (ziebijlage 3 Gebruikelijke Zorg). Ouders vanRugzakkinderen zijn zelf verantwoordelijk voorpassende opvang tijdens de middagpauze.Immers, kinderen die met een Rugzak regulieronderwijs volgen, worden door het CIZ alsleerlingen van het speciaal onderwijs beoordeeld.Het speciaal onderwijs biedt verplichteen continu rooster. Daarom is voor dezekinderen geen AWBZ-aanspraak op begeleidingmogelijk tijdens de middagpauze.Anders is het met buitenschoolse opvang. Metingang van 1 augustus 2007 zijn basisscholenverantwoordelijk voor het organiseren vanbuitenschoolse opvang. Voor scholen voorspeciaal onderwijs geldt deze verplichting niet.Voor de buitenschoolse opvang van leerlingenvan scholen voor speciaal onderwijs, of vanleerlingen met een Rugzakje, is een AWBZindicatieBegeleiding dus wel mogelijk.Begeleiding met een Persoonsgebonden budgetDe AWBZ biedt u de keuze tussen zorg innatura of een Persoonsgebonden budget (PGB).Het PGB is een som geld waarmee uzelf zorg ofbegeleiding voor uw kind inkoopt. U bepaalt zelfwelke zorgverleners u wilt inschakelen. U maaktzelf afspraken over wat er wanneer en tegenwelke vergoeding gedaan moet worden. Meteen PGB hebt u de touwtjes in handen en voertu de regie over de zorg die uw kind nodig heeft.Voor meer informatie over het PGB kunt ucontact opnemen met Per Saldo, de verenigingvan mensen met een Persoonsgebonden budget.Compensatieregeling AWBZ in het OnderwijsDoor de beperking van de AWBZ is de extraondersteuning voor een aantal leerlingenweggevallen of minder geworden. Als eenleerling zonder die steun niet meer aan hetonderwijs kan deelnemen, kan de school extrageld voor ondersteuning aanvragen. Daarvoorstelt het ministerie van OCW jaarlijks 10 miljoeneuro beschikbaar.Het geld wordt verdeeld door de regionaleexpertisecentra (rec’s) voor cluster 3 en 4. Dezemanier van toedeling is bedoeld om versnipperingte voorkomen en omdat in die clusters demeeste leerlingen zitten die extra zorg nodighebben.Hoe kunnen scholen geld aanvragen voorextra ondersteuning?Scholen kunnen geld voor de ondersteuning vanleerlingen aanvragen bij een rec cluster 3 of 4.Het aanvraagformulier staat op www.wecraad.nlen op de sites van de rec’s cluster 3 en 4. Hetformulier moet zo snel mogelijk worden ingeleverd.Het maakt niet uit of de leerling een indicatieheeft voor cluster 3 of 4 of voor cluster 1 of 2.14

Hoofdstuk 3 Dit is AWBZ-zorgHet doet er ook niet toe of de leerling op eengewone school zit of op speciaal onderwijs.Een leerling moet wel aan de volgende voorwaardenvoldoen:• Hij of zij moet een indicatie hebben voor(voortgezet) speciaal onderwijs of een rugzakje,of op een school voor (voortgezet) onderwijszijn geplaatst vanuit een zorginstelling.• De leerling moet meer ondersteuning nodighebben dan de school redelijkerwijs kanbieden.• Hij of zij moet geen, of te weinig, persoonsgebondenbudget krijgen.De school moet aangeven waarom zij zonderextra steun geen verantwoord onderwijs aan deleerling kan geven. De school moet de oudersvan de leerling bij het verzoek betrekken, plusde ambulant begeleider of de commissie vanbegeleiding. Als de leerling in een instellingwoont, moet een vertegenwoordiger van deinstelling bij het verzoek betrokken worden.Functie begeleiding in het basisonderwijs15

4 Indicatie aanvragenSituatie 1: basisonderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs.De leerling heeft een indicatie speciaal onderwijs of een Rugzakje. U wilt voor AWBZzorgin aanmerking komen. Hoe pakt u dat aan? In dit hoofdstuk vindt u een stappenplan.Stap 1: Ouders of de leerling dienen eenverzoek in bij het CIZ of Bureau JeugdzorgKan de leerling alleen aan het onderwijs deelnemenmet aanvullende AWBZ-middelen, dan is ernaast een indicatie voor speciaal onderwijs ookeen indicatie voor AWBZ-zorg nodig. Voor hetverkrijgen van deze indicatie dient u eenindicatieverzoek in bij het CIZ of het BureauJeugdzorg in uw regio. In veel gevallen is nietalleen AWBZ-zorg nodig op school, maarbijvoorbeeld ook thuis. Vraagt u een indicatieAWBZ-zorg aan, doe dit dan in één keer vooralle situaties.Stap 2: Het indicatieonderzoekWelke zorg heeft de leerling per functie nodig?Het CIZ of het Bureau Jeugdzorg start eenindicatieonderzoek om per functie te inventariserenwat de totale zorgbehoefte van de leerlingis. De indicatiesteller kijkt in deze fase naar decontext van de leerling en toetst de doelmatigheidvan de gevraagde zorg. Zo geeft men geenAWBZ-indicatie af in situaties waarin menconstateert dat zorg al op een andere wijzebeschikbaar is. Denk bijvoorbeeld aan gebruikelijkezorg van de ouders aan een kind.CIZ of Jeugdzorg?Bureau Jeugdzorg indiceert voor jongerentót 18 jaar, bij wie sprake is van psychiatrischeproblematiek en die verstandelijkop normaal (of hoog)begaafd niveaufunctioneren (IQ >85).Het CIZ (Centrum Indicatie Zorg) indiceertvoor alle jongeren met een IQ lager dan85 en voor jongeren met een lichamelijkeof zintuiglijke handicap. Daarnaast indiceerthet CIZ voor personen van 18 jaaren ouder.In de praktijk kijkt de indicatiesteller vaakook naar de ‘dominante’ grondslag. Zo kaneen kind met een autistische stoornis eneen IQ van 79 toch voor een AWBZindicatienaar Bureau Jeugdzorg verwezenworden.Stap 3: Zijn er voorliggende voorzieningen?De indicatiesteller van het CIZ of van Jeugdzorgkijkt of er voorliggende voorzieningen zijn.Voorliggende voorzieningen zijn alle voorzieningendie ‘voorgaan’ op de AWBZ-zorg. Eenvoorbeeld hiervan is de hulp die beschikbaar isvanuit een indicatie speciaal onderwijs. Deindicatiesteller zal dus aan u vragen of het kindal een indicatie voor speciaal onderwijs heeft.16

Hoofdstuk 4 Indicatie aanvragenAls dat niet het geval is, kan de indicatiestelleru vragen eerst een indicatie speciaal onderwijsaan te vragen. Voldoet uw kind niet aan decriteria, dan is er geen sprake van voorliggendheid.Stap 4: Indicatie voor welk onderwijs?Vervolgens is het van belang te weten voorwelke vorm van onderwijs (cluster en typeonderwijs binnen het cluster) het kind eenindicatie nodig heeft. De indicatiestellers vanhet CIZ of van Jeugdzorg zullen hiernaarvragen. Ze kunnen u vragen om de indicatie telaten zien. Het is belangrijk dat u goed weetvoor welk schooltype een indicatie is afgegeven,omdat dit van invloed is op de AWBZ-indicatie.Stap 5: Berekening van de zorgDe indicatiesteller hanteert een tabel. Daarinstaat op welke wijze de zorg die beschikbaar isbinnen het onderwijs in mindering zal wordengebracht op de totale zorgbehoefte. U vindt detabellen in deze brochure.Bijvoorbeeld: van een leerling met een Cluster3 SO ZMLK-indicatie zal van het totaal aantaluren persoonlijke verzorging 50 minuten perweek afgetrokken worden. Als diezelfde leerlingnaar het VSO ZMLK gaat, dan is de aftrek nogmaar 30 minuten per week.Voor een leerling met een indicatie voor Cluster3 ZMLK/LG is er voor persoonlijke verzorging inde SO-leeftijd een aftrek van 185 minuten en inde VSO/MBO-leeftijd 189 minuten per week.Stap 6: Zorgtoewijzing door het zorgkantoorNadat de indicatie door het CIZ of Jeugdzorg isafgegeven, vindt de zorgtoewijzing plaats doorhet zorgkantoor. Er kan worden gekozen tussen‘zorg in natura’ of een Persoonsgebondenbudget (PGB). Voor de functies Persoonlijkeverzorging, Verpleging, Begeleiding en tijdelijkVerblijf, kan men voor elke functie afzonderlijkeen keuze maken tussen PGB óf zorg in natura.Voor zorg in natura kunt u terecht bij eenorganisatie die zorg levert in uw regio. Voor eenPGB kunt u een zorgverlener inhuren. Meerinformatie hierover kunt u krijgen bij de budgethoudersverenigingPer Saldo.Let opAls een leerling geen indicatie krijgt,omdat hij of zij niet voldoet aan de criteriavoor speciaal onderwijs, kan deze leerlingwel in aanmerking komen voor AWBZzorg.Dan is er dus geen Rugzakje alsvoorliggende voorziening en vindt er geenaftrek plaats.17

Hoofdstuk 4 Indicatie aanvragenSituatie 2: hoger onderwijs (HBO en universiteit) en volwasseneneducatie.U bent student in het hoger onderwijs of volgt volwasseneneducatie. U wilt voorAWBZ-zorg in aanmerking komen. Hoe pakt u dat aan?U vraagt een indicatie aan bij het CIZ in uwregio. Voor studenten in het hoger onderwijs ofstudenten die volwasseneneducatie volgen is ergeen voorliggende voorziening zoals het Rugzakje.Er vindt dus geen aftrek plaats.TipsVraag de indicatie op tijd aanDe indicatiesteller moet binnen acht weken nade aanvraag (en bij het Rugzakje nadat er eencompleet dossier is aangelegd) een besluitnemen. Vraag daarom twee tot drie maandenvan tevoren de indicatie aan.Let op wanneer de indicatie aflooptU dient zelf in de gaten te houden wanneer uwAWBZ-indicatie afloopt. Ook dient uzelf eennieuwe indicatie tijdig aan te vragen.Niet eens met de indicatie?Maak dan gebruik van uw recht om bezwaar temaken. Hulp daarbij kunt u onder meer krijgenvan het juridische steunpunt van de CG-Raad.Ervaring leert dat er een goede kans is dat aanuw bezwaar (gedeeltelijk) tegemoet gekomenwordt.Breng de beperkingen van uw kind in kaartIndicatiestellers hebben tot taak de beperkingenvan uw kind vast te stellen. Dit betekent dat uniet moet benadrukken wat uw kind WEL kan,maar moet aangeven wat hij NIET kan. Deervaring leert dat het zicht hierop in de loop dertijd vertroebelt.Bent u eraan gewend geraakt in mogelijkhedente denken en niet in beperkingen? Dan kunt uzich beter grondig voorbereiden op het indicatiegesprek.Stelt u zich voor welke zorg u moetorganiseren als u met vakantie bent of welkezorg nodig is als u uw kind alleen achterlaat.Schrijf dit op, bijvoorbeeld in een agenda of ineen zorgmomentenoverzicht gedurende enkeledagen of een hele week. Een zorgmomentenoverzichtvindt u op de website van Per Saldoop www.pgb.nl18

Hoofdstuk 4 Indicatie aanvragenBreng de uren (mantel)zorg in kaartU kunt in een zorgmomentenoverzicht ook detijd registreren die u als mantelzorger aan uwkind besteedt. U krijgt daarmee zicht op hetaantal uren en u kunt aan de hand daarvanbepalen hoeveel tijd u vrijwillig niet-gebruikelijkezorg wilt of kunt geven aan uw kind.Vertel uw achtergrondverhaalLet op dat indicatiestellers niet te snel eenindicatie uitsluiten. Vertel uw achtergrondverhaalals de indicatiesteller naar uw gevoel teweinig doorvraagt. Geeft u bijvoorbeeld aan datuw kind niet kan plannen en structureren, letdan op dat de indicatiesteller de benodigdebegeleiding niet in zijn geheel op het bord vanhet onderwijs schuift. De school is voor bepaaldebegeleiding verantwoordelijk gedurende detijd dat het kind op school is. Bovendien dientde school ervoor te zorgen dat het kind hetonderwijs naar behoren kan volgen en leert hetkind op school hoe het bijvoorbeeld zijn agendamoet bijhouden, hoe het zijn huiswerk moetmaken en hoe het moet leren. Als uw kindbehoefte heeft aan meer begeleiding, geef datdan aan bij uw indicatieaanvraag.Integraal IndicerenDe afgelopen jaren zijn CVI’s, Bureaus jeugdzorgen CIZ druk bezig geweest om het procesvan indicatiestelling voor ouders makkelijker temaken. Wanneer een kind tegelijkertijd meerdereindicaties nodig heeft voor AWBZ, LeerlinggebondenFinanciering en/of Jeugdzorg,hebben deze organisatie afgesproken nauwersamen te werken. Een van de afspraken is dat uéén contactpersoon kunt krijgen voor alleindicatieaanvragen. U kunt in één keer alleinformatie aanleveren en hoeft dit dus nietmeer voor elke indicatie apart te doen. Zorg erwel voor dat u bij de instelling waarmee u heteerst contact heeft, duidelijk aangeeft dat u uwkind integraal wilt laten indiceren.19

5 Vier voorbeeldenMarcoMarco is een jongetje van 5 jaar. Hij heeft hetsyndroom van Down. De ouders van Marcokiezen voor een reguliere school in de buurt. Zijhebben een indicatie aangevraagd voor eenRugzakje bij de Commissie van Indicatiestelling.Na een IQ-test blijkt dat Marco een IQ heeft van55. Hij ontvangt een indicatie voor cluster 3,schooltype ZMLK.In het gesprek op school blijkt dat Marco in deklas aanvullende zorg nodig heeft. Hij is nogniet helemaal zindelijk en hij heeft hulp nodigbij het eten en drinken. Ook vraagt Marco veelbegeleiding bij het spelen met andere kinderenop het schoolplein. De ervaring is ook dat hijsnel afgeleid is en soms zomaar de klas uitloopt.Dat geeft veel hinder en kan de anderekinderen belemmeren in hun werk. Dit vraagtom extra aandacht.De ouders van Marco besluiten een AWBZindicatieaan te vragen en wenden zich tot hetCIZ. Samen met de school inventariseren deouders welke extra hulp Marco onder schooltijdnodig heeft. Ook inventariseren ze de benodigdehulp thuis. Binnen de functie Persoonlijkeverzorging ziet de indicatiesteller een groot deelvan de zorg thuis als ‘gebruikelijke zorg’. Opschool is die gebruikelijke zorg er niet. Daaromkrijgt Marco een indicatie van 2 – 3,9 uur perweek in die functie. Daarvan zijn dan al de 50minuten Persoonlijke verzorging per weekafgetrokken die binnen zijn Rugzakindicatiezitten.LindaLinda is 10 jaar en zit in een rolstoel. Zij heefteen indicatie voor het speciaal onderwijs (SO/LG, cluster 3) en bezoekt een reguliere schoolmet een Rugzak. Linda heeft een AWBZindicatievoor Persoonlijke verzorging (12 uurper week) en voor verpleging (3 uur per week).Omdat zij ook een indicatie voor speciaalonderwijs heeft, vindt er een korting op de urenAWBZ-zorg plaats. Het gaat om 241 minutenPersoonlijke verzorging en 30 minuten Verpleging.Blijven over: 8 uur Persoonlijke verzorgingen 2,5 uur Verpleging. De ouders van Lindahebben gekozen voor een Persoonsgebondenbudget (PGB). Dat PGB kan vervolgens wordeningezet voor zorg, verpleging en begeleiding opschool.FerryFerry (PDD-NOS) is 19 jaar en volgt een HBOopleidingInformatica. Op school heeft hijdagelijks individuele begeleiding nodig omstructuur (planning) te geven aan de dag. Er iselke schooldag één uur begeleiding nodig. Ervindt geen aftrek plaats vanuit de (eerdere)indicatie Cluster IV. Ferry kan op jaarbasisindividueel klasse 2 begeleiding krijgen. Dehulpvraag buiten school, bijvoorbeeld ombegeleid zelfstandig te kunnen gaan wonen,brengt Ferry samen met zijn ouders nog inbeeld.20

Hoofdstuk 5 Vier voorbeeldenJasperJasper is 14 jaar en heeft PDD-NOS. Jasperheeft een normaal IQ en kreeg op de basisschooleen HAVO-advies. Omdat de school debenodigde begeleiding niet kan bieden, gaatJasper nu naar het VMBO-T. Jasper kan nietterecht op de HAVO, omdat daar verwachtwordt dat leerlingen zelfstandig kunnen werken.Dat kan Jasper niet. Als de docent iets op hetbord schrijft, moet een begeleider dat zeggen,anders ontgaat het Jasper.De school levert zelf extra begeleiding omJasper ‘bij de les te houden’, maar Jasper heeftmeer begeleiding nodig dan de school kanbieden. Als Jasper zich verveelt (doordat hijonder zijn niveau zit), begint hij vaak anderekinderen te duwen. Jasper krijgt af en toe ookwoedeaanvallen als dingen anders gaan dan hijwil. Hij kwetst dan ook regelmatig anderekinderen. Omdat deze kinderen last hebben vanzijn gedrag, heeft Jasper van Bureau Jeugdzorgeen indicatie voor Begeleiding klasse 2 in hetkader van toezicht op school gekregen. Deouders van Jasper hebben voor een PGB gekozen,waarmee zij een bevriende student pedagogiekToon kunnen betalen. Zijn begeleiderToon leert Jasper hoe hij zich kan beheersen enzoekt met hem naar andere manieren om zijnfrustratie te uiten.ToelichtingDe bovenstaande berekeningen zijn vereenvoudigd.De aftrek van de minuten wordt berekendover 40 weken per jaar (de schoolweken) enniet over 52 weken en wordt dus in de praktijkweer met 12/52 verminderd. Verder hoeft deminutenaftrek niet per se te leiden tot een lagerPersoonsgebonden budget. De AWBZ-indicatiewordt namelijk omgerekend van minuten naarzorgklassen. Die hebben een bepaalde bandbreedte.Het zou kunnen dat de verminderdeindicatie in dezelfde bandbreedte valt en duseen zelfde bedrag aan Persoonsgebondenbudget oplevert.21

6 VragenHeeft mijn kind recht op AWBZ-zorg als ik geen indicatie voor het speciaal onderwijs heb?Ja, ook als u niet over een indicatie voor het speciaal onderwijs beschikt (en dus geen gebruikmaaktvan een school voor speciaal onderwijs of van regulier onderwijs in combinatie met een Rugzak), kuntu een beroep doen op AWBZ-zorg. Het gaat dan uitsluitend om de functies Begeleiding, Verpleging enPersoonlijke verzorging. Het regulier onderwijs wordt in deze situatie niet beschouwd als een voorliggendevoorziening. Dat betekent dat er geen aftrek zal plaatsvinden. Dit komt in de praktijk niet veelvoor. Wie in aanmerking komt voor AWBZ-zorg, krijgt bijna altijd ook een indicatie speciaal onderwijs.Wel aangevraagd, niet gekregen?Heeft u wel een indicatie speciaal onderwijs aangevraagd, maar niet gekregen? In dat gevalbeschikt u over een zogeheten ‘negatieve indicatie speciaal onderwijs’. De indicatiesteller vanhet CIZ of Jeugdzorg kan u vragen deze negatieve indicatie te overleggen.Nog niet aangevraagd?Misschien beschikt u niet over een indicatie speciaal onderwijs, omdat u deze om wat voor redendan ook (nog) niet heeft aangevraagd. In dat geval kan het CIZ of Bureau Jeugdzorg u eerstverwijzen naar het CvI om te weten of u in aanmerking komt voor een indicatie speciaal onderwijs.In afwachting van die beslissing geeft men geen indicatie voor AWBZ-zorg in de schoolsituatieaf. Dit komt niet veel voor.Heeft de pakketmaatregel gevolgen voor de bestedingsvrijheid van het PGB?Nee, de pakketmaatregel heeft daar geen gevolgen voor. Net zoals in de afgelopen jaren blijft het PGBbestemd voor het inkopen van zorg. Welke zorg wordt ingekocht, is niet van belang. Dat wil zeggen,zolang het geld maar wordt besteed aan de functies die men met een PGB mag inkopen. Concreetbetekent dit dat u met een budget, verkregen op basis van de indicatie Persoonlijke verzorging, óókBegeleiding mag inkopen. Ook mag u dat doen onder schooltijd, dus ondanks het feit dat er voor defunctie Begeleiding geen indicatie onder schooltijd afgegeven is.22

Hoofdstuk 6 VragenFunctie begeleiding in het basisonderwijs23

7 Meer informatieMeer informatieVoor meer informatie of ondersteuning kunt uzich wenden tot de volgende organisaties.• Per Saldo, vereniging van mensen met eenPGBVoor de meest recente informatie over deregeling PGB-AWBZ kunt u terecht op dewebsite van Per Saldo: www.pgb.nl. Daarnaasthoudt het tijdschrift EigenWijs de ledenvan Per Saldo zesmaal per jaar up to date.T 0900 7424857 (Euro 0,20 p/m)www.pgb.nl• Naar-Keuze, netwerk voor verstandelijkgehandicapten met een PGBwww.naar-keuze.nl• Voor meer informatie over PGB:www.pgb-vg.nl• Online PGB administratiewww.epgb.nl• Zorgverleners zoeken:www.zoekpgbzorg.nl• Ouders en RugzakT 0800 5010www.50tien.nl of www.oudersenrugzak.nl• Philadelphia Support, protestants-christelijkevereniging voor mensen met een verstandelijkehandicap, hun ouders, familie en vriendenT 030 2363738www.philadelphiasupport.nl• Kans Plus, Algemene vereniging van oudersen verwanten van mensen met een verstandelijkehandicapT 030 2363744www.kansplus.nl• Dit Koningskind, vereniging van gereformeerdemensen met een handicap, hun ouders envriendenT 030 2363788www.ditkoningskind.nl• Helpende Handen, vereniging gehandicaptenzorgvan de gereformeerde gemeentenT 0348 489970www.helpendehanden.nl• Vereniging voor een geïntegreerde opvoedingvan kinderen met het syndroom van Down(VIM)www.vim-online.nlvimmail@vim.online.nl• Stichting Down SyndroomT 0522 28 13 37www.downsyndroom.nl24

Hoofdstuk 7 Meer informatie• Chronisch zieken en Gehandicapten RaadNederland (CG-Raad)T 030 2916600www.cg-raad.nl• CerebraalT 030-2964469www.cerebraal.nl• FODOK, Nederlandse federatie van ouders vandove kinderenT 030 2900360www.fodok.nl• FOSS, Nederlandse federatie van ouders vanslechthorende kinderen en van kinderen metspraaktaalmoeilijkhedenT 030-2340663www.foss-info.nl• FOVIG, Federatie van ouders van visueelgehandicaptenwww.fovig.nl• VSN, Vereniging spierziekten NederlandT 035 548 04 80www.vsn.nl• handicap + studieT 030 2753300www.onderwijsenhandicap.nl• Ministerie van Onderwijs, Cultuur en WetenschappenT 070 4123456www.rijksoverheid.nl• Stichting Ondersteuning Scholen en OudersT 070 3122880www.onderwijsconsulenten.nl• Bezwaar advies commissie (BAC)T 030 2769911www.wecraad.nl• BOSK, Vereniging van motorisch gehandicaptenen hun oudersT 030 2459090www.bosk.nl• NVA, Nederlandse vereniging voor autismeT 030 2299800www.autisme-nva.nl25

Bijlage AWBZ-tabelTabel aftrek minutenIn onderstaande tabel staat per onderwijssoort aangegeven hoeveel minuten Persoonlijke verzorging(PV) of Verpleging (VP) per week door de school wordt geboden. Als uw kind een indicatieheeft voor het betreffende type speciaal onderwijs, dan worden deze minuten afgetrokken van deindicatie die uw kind voor PV en VP krijgt vanuit de AWBZ.Let op: wordt de onderwijssoort van uw kind niet genoemd, dan vindt er geen aftrek van deAWBZ-indicatie plaats.Aantal minuten Persoonlijke verzorging (PV) en verpleging (VP) dat in het onderwijswordt gegeven als uw kind een indicatie heeft voor speciaal onderwijs of het Rugzakje.Cluster Onderwijssoort PV VPLichamelijk gehandicapte Speciaal onderwijs 241 30kinderen (LG)Voortgezet speciaal onderwijs 176 30Langdurig zieke kinderen (LZ) Speciaal onderwijs 98 80Voortgezet speciaal onderwijs 0 30Zeer moeilijk lerende kinderen Speciaal onderwijs 50 0(ZMLK)Voortgezet speciaal onderwijs 30 0Combinatie van lichamelijk Speciaal onderwijs 185 30gehandicapt en zeer moeilijklerende kinderen (LG/ZMLK) Voortgezet speciaal onderwijs 189 30Bron: Beleidsregels indicatiestelling AWBZ 2009, Ministerie van VWS, versie januari 2009.26

Bijlage AWBZ-tabelAfkortingenlijstABAWBZBAOBHCIZCvIESMHOHVLGLZMBOOBPGBPVSOVPVSOZMLKactiverende begeleidingAlgemene Wet BijzondereZiektekostenbasisonderwijsbehandelingCentrum Indicatie ZorgCommissie voor Indicatiestellingernstig spraaktaalmoeilijkhedenHoger onderwijshuishoudelijke verzorginglichamelijk gehandicaptlangdurig ziekMiddelbaar Beroepsonderwijsondersteunende begeleidingpersoonsgebonden budgetPersoonlijke verzorgingspeciaal onderwijsVerplegingvoortgezet speciaal onderwijszeer moeilijk lerend kind27