Embouchure - Manon Vermeer

MANONVERMEER.NLEmbouchureWat is embouchure?Embouchure is de manier waarop je de spieren bij de mond en keel gebruikt om de lucht opeen efficiënte en ontspannen manier in het instrument te krijgen en hoe de holtes in de monden keel gebruikt worden om een goed en gecentreerd geluid te krijgen.Waarom is je embouchure belangrijk?- Er zijn veel verschillende stijlen met ook een verschillend embouchure.- Belangrijk om een goede toon te kunnen produceren.- Om zuiver te kunnen spelen.Ontwikkelen van het embouchureHet is belangrijk dat je iedere dag minimaal een half uur oefent. Dit is beter dan 1 keer perweek een hele dag.De onderlipDe onderlip komt op de plek waar het riet het mondstuk verlaat. Dit kan je controleren dooreen stukje papier tussen het riet en het mondstuk te schuiven. Zodra je iets tegendruk voeltis dit de juiste plek. (ong. 1 cm)De onderlip werkt als een kussen tussen het riet en de tanden. Bij teveel spanning gaan detanden snijden in de onderlip.De onderlip moet een rechte lijn zijn waar je het riet vervolgens oplegt. (niet erin want dankan het riet niet trillen).Als de lip inactief is ontstaat er een slechte bloed doorstroming, met als gevolg pijn. Bij zoweinig mogelijk onderlip krijg je de beste trilling van het riet.Stand van de boven- en ondertandenWanneer je de boventanden op het mondstuk zet zakt de kaak omlaag. Ook houdt je hetembouchure los.De boventanden staan ongeveer 1 cm op het mondstuk. (weer te controleren met hetpapiertje)De onderlip komt op gelijke hoogte.Dit gebeurd niet altijd omdat de bovenkant van het mondstuk een hellend vlak is en deachterkant een recht vlak.De boventanden zijn het fixatiepunt van het embouchure. Als je voorzichtig aan de hals vande saxofoon trekt moeten de boventanden het mondstuk tegen/vasthouden.Als het mondstuk te ver in de mond zit is het geluid open en schel. Als het mondstuk niet vergenoeg in de mond zit is het geluid stoffig en gesloten, het riet vibreert dan niet vrijwww.manonvermeer.nl / info@manonvermeer.nl

MANONVERMEER.NLMondhoekenHet is belangrijk dat je de mondhoeken naar voren brengt. Alsof je een kaars uitblaast offluit.Oefeningen:- fluiten- Je lippen op die manier vormen zoals je iemand een zoen geeft.- tuttig kopje thee drinken- „ohwee‟ zeggen. Voer de beweging langzaam uit en let daarbij op de mondhoeken.Deze moeten goed naar voren en naar achteren getrokken worden.De kinBelangrijk is bij het embouchure dat de kin naar beneden getrokken wordt. Er moet eenbepaalde spanning/ activiteit zijn. De huid van de kin moet strak zijn. Op deze manier zijnde lippen actief en voel je meer.Het gebitHet gebit is voor blazers onontbeerlijk. Het mondstuk steunt door de spierlaag heen op detanden, of bij grote instrumenten meer op de kaken. De plaatsen waar zich de meeste drukonder het mondstuk bevindt, noem je de „ankerpunten‟ of anchor points.De mondkringspier, die zich rond de mondspleet bevindt, maar ook andere spieren die nauwbij het spelen betrokken zijn, zoals de kauwspieren, de mondhoekomhoogtrekkers enmondhoekomlaagtrekkers én de mondhoekopzijtrekkers, zoeken steun op het gebit. In totaalzijn het er zeker zo‟n twintig. De spieren zetten zich door samen te trekken als het ware afop het gebit. De spieren aan de binnenkant zetten zich natuurlijk niet tegen het gebit af.Hoe ronder en ruimer de gebitsboog is, hoe meer kracht de spieren kunnen geven. Elke tandof kies oefent een zekere druk uit op de spieren, als die tenminste aangespannen zijn. DeEmbouchure van rond de mond wordt hierdoor sterker. Naarmate de kaken bij het ouderworden slinken, zal mede daardoor de kracht afnemen. Zowel bot als spieren atrofiëren(kwijnen weg). Kunstgebitten en plaatjes zijn minder goede hulpmiddelen, maar implantatenzijn echt fantastisch als vervanging. Je bent er in het begin even zoet mee, maar daarna plukje er dubbel de vruchten van. Bij ontstekingen in het lichaam kan het plaatsen of dragen vanimplantaten gevaarlijk zijn. Kinderen die met een onregelmatig gebit beginnen met blazen,kunnen dit met een beugel van de orthodontist corrigeren.www.manonvermeer.nl / info@manonvermeer.nl

MANONVERMEER.NLKakende ontspanning ontstaat in de kaken. Dit komt doordat de kin naar beneden en demondhoeken naar voren/ naar binnen staan. Automatisch trekt de kaak dat iets open.Wat te doen als je met bolle wangen blaast?- Blaas een kaars uit.- Blaas alleen op de hals.- Blaas lucht in het instrument zonder geluid te maken.- Probeer te fluiten.- De lucht door een kleiner gaatje naar buiten laten stromen.ZuiverheidMet je embouchure kan je de precieze hoogte van de toon bepalen. Het kost tijd om dit teleren. Een saxofoon is van zichzelf nooit helemaal zuiver. Je moet de tonen dus bijsturen.Hoe hoog een toon is heeft ondermeer te maken met waar het toongat in de buis zit. Omdatalle toongaten met elkaar te maken hebben, is het erg moeilijk om elk gat precies op de juisteplek te maken.Het saxofoonmondje in het kort nog eens omschreven;- boventanden op ong, 1 cm op het mondstuk zetten.- De onderlip komt op gelijke hoogte tegen het riet.- De onderlip iets naar binnen zodat het riet nog op het roze gedeelte van de lip zit.- De mondhoeken naar voren brengen (alsof je fluit)- De kin recht trekken (dit gaat vaan vanzelf wanneer je de lippen tuit).De mondholteDe mondholte is te vergelijken met een deel van een opgepompte binnenband van een fiets ofmet een langwerpige ballon. In alledrie kun je lucht pompen en omdat er sprake is van eenzekere elasticiteit, werken ze alledrie als een buffer. Als je onderin de langwerpige ballonknijpt, ontstaat in het overige deel een verdikking. Als je de lucht laat ontsnappen uit deuiteengetrokken opening van een langwerpige ballon, ontstaat er een spleettoon.De voorkant van de mondholte wordt afgesloten door het gebit en de lippen. De bovenkantwordt afgesloten door het harde verhemelte vóór en het zachte verhemelte met haar spierenachter in de mondholte. De onderkant wordt afgesloten door de tong, die aan de mondbodemen het tongbeen vastzit. Deze mondbodem bestaat ook uit spieren.De tongrug en tongpunt bewegen vanaf hun basis op de mondbodem en het tongbeen. Detong beweegt dus vrij naar voren, boven en achteren toe. Achter in de mond (keelholte)bevinden zich verschillende spiergroepen, die naar gelang hun functie de holte kunnenvernauwen of juist vergroten.www.manonvermeer.nl / info@manonvermeer.nl

MANONVERMEER.NLToonkwaliteit en vibratoDe saxofoon staat je toe een heel eigen geluid te ontwikkelen, dat anders is dan van anderesaxofonisten. Dit maakt de saxofoon tot een extreem artistiek instrument. Ook kan je in jeeigen geluid een heel scala van verschillende kleuren gebruiken die je in staat stellen veelstijlen te spelen. Van barok tot hedendaagse muziek, van jazz tot pop…Over de het geluid van de saxofoon bestaan dan ook verschillende opvattingen. Ondanks hetjonge bestaan van de saxofoon zijn er toch verschillende scholen te onderscheiden. De Franseschool geeft de voorkeur aan een helder geluid met een vrij snel vibrato, de Raschèr schooldaarentegen speelt met veel donkerder geluid en een langzamer vibrato. Het is belangrijk datje je bewust wordt van de keuzes die je zelf maakt over je eigen geluid. Natuurlijk maak jedie keuzes in eerste instantie intuïtief, maar door te weten hoe andere saxofonisten spelen,kan je beslissen wat je bevalt.De toonkwaliteit wordt bepaald door het embouchure en de fysiek van de speler. Detrillingen die de saxofoon produceert resoneren op een eigen manier in elk lichaam. Ditbepaalt het basisgeluid. Verder is het „randje‟ van het geluid te beïnvloeden door gebruik temaken van de holtes in de mond en keel.Experimenteer met lange noten en met langzame muzikale frases om de toonkwaliteit teontwikkelen. Luister goed naar het geluid en leer om te verbeteren en veranderen, als datnodig is, door de onderlip meer naar buiten of naar binnen te plaatsen, de boventanden meernaar voren of achteren te plaatsen en/of de opening van de keel te variëren.Het is erg belangrijk om tijdens het werken aan de toonkwaliteit ook aan de stemming tewerken. Je mag geen tonen onthouden die wel goed klinken, maar te hoog of te laag zijn.Daarom moet je de toon voorstellen voordat die klinkt.VibratoVibrato op een saxofoon maak je door een noot te variëren in toonhoogte op zo‟n manier datde oorspronkelijk toonhoogte herkenbaar blijft. Grafisch weergegeven gebeurt dat bijvoorkeur volgens een sinusgolf. De snelheid en de amplitude worden bepaald door de afstandtussen het riet en het mondstuk te vergroten (toon wordt lager), en te verkleinen (toon wordthoger).Marcel Mule, een belangrijke saxofoonpionier, zegt over het vibrato:“Het vibrato, indien goed gebruikt, voegt een verfijnde dimensie aan de sonoriteit van desaxofoon toe, die voor een glorieuze expressieve toon zorgt […] Het (vibrato) is natuurlijk,we worden omgeven door golven. Het vibrato van de saxofoon zorgt voor dat essentiëleelement van expressie dat nodig is voor de succesvolle interpretatie van muziek.”(MarcelMule, His Life and the Saxophone, Eugene Rousseau, 1982, vertaling Ties H. Mellema)www.manonvermeer.nl / info@manonvermeer.nl

MANONVERMEER.NLVibrato is een golvende beweging van de toon. Het ontstaat als je de kaak licht op en neerbeweegt. Hierdoor is een duidelijke regelmatige golfbeweging in de toon te horen.Oefen in het begin met langzame kaakbewegingen om later langzaam het tempo te verhogen.Hoewel de snelheid en amplitude worden bepaald door de persoonlijke smaak en voorkeurvan de speler is het toch verstandig het vibrato „droog‟ te oefenen. Zet een metronoom op eenlaag tempo, een speel één vibratogolf per slag. Verhoog het tempo door twee golven per slagte maken, dan drie, et cetera. Doe de oefening in alle registers en liefst op alle noten.Ook verandert de mondholte bij deze beweging, vibrato wordt namelijk gemaakt door deonderkaak naar boven en beneden te bewegenwww.manonvermeer.nl / info@manonvermeer.nl