Flora muurvegetatie-rapport NoorderzijlVest Groningen Sluizen
Inventarisatie van sluizen en bruggen in Groningen Noord bij Waterschap NoorderZijlvest naar FLora en muurvegetatie op muren
Inventarisatie van sluizen en bruggen in Groningen Noord bij Waterschap NoorderZijlvest naar FLora en muurvegetatie op muren
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
WATERSCHAP NOORDERZIJLVEST<br />
Inventarisatie planten op muren van (monumentale) bruggen en<br />
sluizen<br />
Periode: 2004/2005<br />
Opdrachtgever:<br />
NOORDERZIJLVEST<br />
J.R. Starke & K.R. Strating, afdeling project en advies<br />
Uitvoering:<br />
Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, afdeling <strong>Groningen</strong><br />
PlantenWerkGroep, coordinatie W.J. Stouthamer<br />
Inleiding<br />
Via contacten met Rob Lindenboom (IVN) en Edwin Dijkhuis (KNNV) is op het kantoor<br />
van het Noorderzijlvest te <strong>Groningen</strong> op 17 juni 2003 door K.R. Strating (Noorderzijlvest,<br />
afd. project en advies) en Willem Stouthamer (KNNV afd. <strong>Groningen</strong>, PlantenWerkGroep)<br />
afgesproken in 2004 muren de monumentale bruggen en sluizen van het Noorderzijlvest<br />
te inventariseren op het voorkomen van muurplanten, in het bijzonder muurvarens.<br />
Achtergrond<br />
De in ons land voorkomende muurplanten zijn vaak van nature rotsplanten die op de<br />
muren bij ons een alternatieve standplaats vonden. Er zijn slechts een twintigtal soorten<br />
die in Nederland vrijwel uitsluitend op muren voorkomen (tabel 1). De rijkste<br />
<strong>muurvegetatie</strong>s kunnen vaak aangetroffen worden op oude, waterkerende muren, zoals<br />
kademuren, sluismuren en bruggenhoofden. Tot de karakteristieke muurplanten behoren<br />
opvallend veel varens. Varens planten zich voort met behulp van zeer kleine, lichte zaden<br />
(sporen), die met de wind over grote afstanden verspreid kunnen worden. Hierdoor<br />
kunnen ze zich eenvoudig vestigen op moeilijk bereikbare plaatsen, in kleine holten en<br />
spleten in het metselwerk.<br />
Tabel 1 Karakteristieke soorten van de Nederlandse muurflora<br />
Blaasvaren *<br />
Muurvaren<br />
Schubvaren*<br />
Tongvaren*<br />
Groensteel<br />
Grote leeuwenbek<br />
Muurhavikskruid **<br />
Klein glaskruid*<br />
Stijf hardgras<br />
Vlinderstruik<br />
Genaalde streepvaren<br />
Rechte driehoeksvaren*<br />
Steenbreekvaren*<br />
Zwartsteel*<br />
Gele helmbloem*<br />
Muurbloem<br />
Muurleeuwenbek<br />
Pijlscheefkelk<br />
Stengelomvattend havikskruid<br />
Vijgenboom<br />
* Wettelijk beschermde soort<br />
** Tegenwoordig voornamelijk voorkomend als zoomplant in bossen op kalkrijke of lemige bodem<br />
Naast deze typische muurplanten zijn er een groot aantal soorten, die een brede range<br />
van milieuomstandigheden aankunnen en die we niet tot de karakteristieke muurplanten<br />
rekenen, maar die je wel vaak op oude muren aan kunt treffen.
Er is tot nu weinig gepubliceerd over het voorkomen van muurplanten in de provincies<br />
<strong>Groningen</strong> en Drenthe. Toch komen ze wel voor. Vooral de oude kerken in het noorden<br />
en oosten van de provincie <strong>Groningen</strong> zijn bekende vindplaatsen van de muurvaren.<br />
Maar ook kaden en oude sluizencomplexen hebben soms rijke <strong>muurvegetatie</strong>s. De kaden<br />
van Diepenring in de stad <strong>Groningen</strong> zijn in 1998 uitgebreid geïnventariseerd.<br />
Aangetroffen werden o.a. muurvaren, steenbreekvaren, tongvaren, muurleeuwenbek,<br />
gele helmbloem en vijgenboom, samen met begeleidende soorten als muurpeper,<br />
stekelvarens, mannetjesvaren en plat beemdgras. Elders in de provincie <strong>Groningen</strong><br />
worden op muren enkele varen soorten aangetroffen, die in de stad ontbreken, zoals de<br />
zwartsteel op een brug in Kiel-Windeweer en de in Nederland zeer zeldzame groensteel<br />
op de sluis van Musselkanaal. Deze sluis geniet binnen floristenkringen landelijke<br />
beroemdheid. Behalve in <strong>Groningen</strong>, Kielwindeweer en Musselkanaal is tot nu toe echter<br />
weinig systematisch onderzoek gedaan naar het voorkomen van muurplanten op<br />
monumentale bruggen en sluizen. Het in dit <strong>rapport</strong> beschreven onderzoek brengt daarin<br />
verandering.<br />
Uitvoering<br />
De te inventariseren objecten zijn in 2003 getoond door de heer Strating. Op 25 juni het<br />
Hoge land, op 3 juli het Reitdiepdal en op 1 september Drenthe/Veenhuizen.<br />
In het najaar van 2004 heeft de plantenwerkgroep 4 objecten bezocht: Boerdam,<br />
Westerwijtwerd, Kantens en Warffumerverlaat. Op verdere afgekondigde datums in dat<br />
jaar was een zodanig geringe opkomst van leden, dat de inventarisaties helaas zijn<br />
afgeblazen. De overige objecten zijn daarom pas in 2005 geïnspecteerd.<br />
Alleen de ‘verticale’ kademuren zijn onderzocht. Van de typische muurplanten is een<br />
aantalschatting gemaakt. Naast specifieke muurplanten bleek op de muren een keur aan<br />
landelijk algemene plantensoorten te staan die niet tot de typische <strong>muurvegetatie</strong><br />
behoren. Van deze soorten is per geïnventariseerd object een lijst gemaakt.<br />
Uitkomsten inventarisatie<br />
In bijlage 1 is per object een inventarisatieverslag weergegeven. In totaal zijn 88<br />
plantensoorten aangetroffen op 18 van de 27 onderzochte objecten (66%). De niet<br />
begroeide objecten waren recentelijk gerestaureerd. Van de aangetroffen soorten is 44%<br />
slechts op één object gevonden. Opmerkelijk is de vondst van Grote wederik op de brug<br />
over het Kommerzijl (KSL13), een soort die van nature grotendeels ontbreekt in het<br />
zeekleigebied van <strong>Groningen</strong>.<br />
In tabel 2 is een overzicht gegeven van de 24 meest aangetroffen planten. Van de<br />
grassenfamilie komt rood zwenkgras veel op muren voor. Onderlangs kademuren<br />
nestelen zich vaak soorten van oevers en vochtige ruigten op de muur. Voorbeelden zijn<br />
wolfspoot, zwart tandzaad, grote brandnetel, waterzuring, pluimzegge en gewone<br />
engelwortel. Wanneer er grote scheuren ontstaan, bijvoorbeeld door verzakking of zwaar<br />
verkeer, kunnen zich ook bomen en struiken vestigen als gewone es, gewone vlier, berk<br />
en esdoorn.<br />
Tabel 2. Overzicht meest op muren aangetroffen planten<br />
Nederlandse naam<br />
Aantal maal<br />
aangetroffen<br />
Nederlandse naam<br />
Aantal maal<br />
aangetroffen<br />
1 Wolfspoot 9 13 Waterzuring 4<br />
2 Gewone paardebloem 8 14 Blauw glidkruid 3<br />
3 Rood zwenkgras 8 15 Engels raaigras 3<br />
4 Grote brandnetel 6 16 Gewone engelwortel 3<br />
5 Smalle weegbree 6 17 Gewone es 3
6 Gewone melkdistel 5 18 Heermoes 3<br />
7 Zwart tandzaad 5 19 Hoge cyperzegge 3<br />
8 Gestreepte witbol 4 20 Kantige basterdwederik 3<br />
9 Grote weegbree 4 21 Kropaar 3<br />
10 Kweek 4 22 Melkeppe 3<br />
11 Muurvaren 4 23 Moerasspirea 3<br />
12 Pluimzegge 4 24 Straatgras 3<br />
Op slechts 5 van de 27 bezochte monumenten zijn specifieke muurplanten aangetroffen.<br />
Het betreft:<br />
FRIESCHE SCHUT (KSL43) Muurvaren (veel)<br />
KOMMERZIJL (KSL13) Muurvaren ( >50 ex)<br />
KANSTERVERLAAT (KSL44) Muurvaren (3 exemplaren)<br />
ZIELHOESTIL (KBR701) Zwartsteel ( >20 exemplaren)<br />
WETSINGERZIJL (KSL21) Muurvaren (veel)<br />
Als zeer bijzonder zijn de 20 exemplaren Zwartsteel (zie figuur 1) op de Zielhoestil in<br />
Noordpolderzijl aan te merken. De Zwartsteel is verder in <strong>Groningen</strong> en Drenthe alleen<br />
bekend van Kielwindeweer. Het is een wettelijk beschermde varen (tabel 2 soort van de<br />
<strong>Flora</strong> en Faunawet) wat inhoud dat er een ontheffing vereist is als bij toekomstige<br />
herstelwerkzaamheden zwartstelen zouden moeten worden verwijderd. De vindplaats is<br />
reeds sinds 2002 bij FLORON bekend. Zwartsteel staat als een vorstgevoelige soort te<br />
boek, toch heeft hij de vorstperiode in maart 2005 (tot -18°C) prima overleefd.<br />
Muurvaren is bij uitstek een pioniersoort die zich als een van de eerste 'typische'<br />
muurplanten kan vestigen. Met name de sluis te Wetsingerzijl (KSL21) is zeer rijk<br />
begroeid met muurvarens. Deze sluis verkeert echter in een erbarmelijke staat zodat de<br />
toekomst van deze groeiplaats niet zeker is. Onder het kopje ‘onderhoud en herstel’<br />
worden tips gegeven hoe bij restauratiewerkzaamheden de aangetroffen muurplanten<br />
kunnen worden gespaard.<br />
Figuur 1. Zwartsteel<br />
Figuur 2. Muurvaren
afbeeldingen overgenomen uit: Rothmaler 2000 Spectrum Akademischer Verlag<br />
Onderhoud en herstel<br />
Het ontstaan van een goed ontwikkelde <strong>muurvegetatie</strong> vergt enkele decennia.<br />
Muurvegetaties bezitten daarom een belangrijke natuurhistorische waarde. Maar ook zijn<br />
ze zeer decoratief en verhogen de belevingswaarde van oude objecten.<br />
In het verleden boden muren volop mogelijkheden voor een wilde plantengroei. In de<br />
loop van de 20e eeuw heeft de <strong>muurvegetatie</strong> in Nederland door sloop en schoonmaak<br />
van de oude muren sterk aan oppervlak en kwaliteit moeten inleveren. Ook door het<br />
gebruik van eigentijdse bouwmaterialen, die bijna niet verweren, zijn bij restauratiewerkzaamheden<br />
veel groeiplaatsen verloren gegaan. Muurplanten behoren hierdoor tot<br />
één van de meest bedreigde plantengroepen van Nederland.<br />
Het spreekt voor zich dat de geïnventariseerde monumentale bruggen en sluizen een<br />
ander doel dienen dan het huisvesten van een bedreigde plantengroep. Toch kan een<br />
verantwoord muurbeheer goed samengaan met het in stand houden en beschermen van<br />
<strong>muurvegetatie</strong>s.<br />
Algemene beheermaatregelen<br />
Het meest basale beheer van muurplanten bestaat uit het ongemoeid laten van de<br />
betreffende muren. Onder gunstige omstandigheden ontstaan en ontwikkelen<br />
<strong>muurvegetatie</strong>s zich spontaan. Het achterwege laten van het schoonmaken van oude<br />
muren door middel van hoge drukreiniging en gebruik van herbiciden<br />
(onkruidverdelgingsmiddelen) is dan ook een vorm van (passief) beheer waarmee veel te<br />
bereiken valt.<br />
Beperkt beheer, zoals het periodiek verwijderen van op de muur groeiende zaailingen<br />
van bomen kan voor het behoud van de muur gewenst zijn. Door de diktegroei van de<br />
boomwortels kan namelijk de constructie van de muur worden ontzet.<br />
Restauratie van muren met <strong>muurvegetatie</strong><br />
Muurplanten staan als muurvernielers bekend. Toch zijn het eerder sterke temperatuurschommelingen<br />
en bijv. zware verkeersdruk die scheuren en verzakkingen veroorzaken.<br />
Vrijwel alle echte muurplanten wortelen zeer oppervlakkig en zijn hierdoor betrekkelijk<br />
muurvriendelijk. Bomen en struiken kunnen zoals gezegd wel aanzienlijke schade aan de<br />
muur veroorzaken. De ideale methode om zowel de kademuren als de echte muurplanten<br />
te beschermen is permanent <strong>muurvegetatie</strong>vriendelijk onderhoud, waardoor wordt<br />
voorkomen dat op termijn grote restauraties noodzakelijk zijn.<br />
Als uit bouwkundig oogpunt toch herstel noodzakelijk is dan dient bij voorkeur te worden<br />
gekozen voor een gefaseerde aanpak waardoor zaden en sporen (kunnen) worden<br />
aangevoerd vanuit nabijgelegen muurbegroeiingen. Door het aanbrengen van<br />
muurankers kunnen oude muren met een mooie begroeiing worden verstevigd zonder<br />
nadelige gevolgen voor de vegetatie. Kleinschalig herstel waarbij alleen de slechte delen<br />
worden hersteld, gevoegd met kalkmortel (dus geen portland cement!) en deels<br />
aangevuld met in de muur behorende stenen verdient de voorkeur. De mogelijkheid tot<br />
hervestiging wordt aanzienlijk vergroot door te zorgen voor een terugliggende ruwe<br />
voeg. Aanwezige muurplanten kunnen bij voegwerkzaamheden eenvoudig worden<br />
gespaard door om de planten heen te voegen.<br />
Als niet kan worden voorkomen dat de muur volledig wordt afgebroken en vervolgens<br />
opnieuw wordt opgebouwd dan kan de <strong>muurvegetatie</strong> eventueel samen met de specie en<br />
stenen waar ze instaat als een pakket worden verwijderd en bij de wederopbouw op<br />
dezelfde of een andere plek in de muur worden teruggezet. De planten moeten dan<br />
tijdelijk, vochtig en koel worden opgeslagen. Het overplanten kan daarbij het beste<br />
worden uitgevoerd buiten het groeiseizoen (periode van het late najaar tot het vroege<br />
voorjaar).
Tot slot<br />
In het literatuur lijstje staan en aantal boeken vermeld welke informatie geven over<br />
muurplanten en het muurplantenvriendelijk restaureren van monumenten. De KNNV<br />
hoopt door het uitvoeren van deze inventarisatie een bijdrage te hebben geleverd aan<br />
een betere bescherming en de instandhouding van de <strong>muurvegetatie</strong>s op monumentale<br />
bruggen en sluizen van het Noorderzijlvest.<br />
<strong>Groningen</strong>, 3 october 2005<br />
contactadres:<br />
W.J. Stouthamer<br />
Zoutstraat 17/3, <strong>Groningen</strong><br />
tel. 050 3143841 of 06 53223691<br />
Email stouthamer.wj@inter.nl.net
Bijlage 1.<br />
Inventarisatieverslag per object<br />
Object:<br />
KSL12 NORGERSLUIS, Huis ter Heide<br />
Omschrijving: schutsluis Kolonievaart / Norgervaart<br />
Coördinaten: 228.45 X 559.81<br />
Schouw: 22 augustus 2005<br />
Hanenpoot<br />
Harig wilgenroosje<br />
Hoge cyperzegge<br />
Gestreepte witbol<br />
Gewone brunel<br />
Gewone paardenbloem<br />
Gewoon varkensgras<br />
Grote brandnetel<br />
Liggend vetmuur<br />
Melkeppe<br />
Pluimzegge<br />
Roodzwenkgras<br />
Schijfkamille<br />
Straatgras<br />
Waterzuring<br />
Wolfspoot<br />
Zevenblad<br />
Zwart tandzaad<br />
Zwarte els<br />
Echinochloa crus-galli<br />
Epilobium hirsutum<br />
Carex pseudocyperus<br />
Holcus lanatus<br />
Prunella vulgaris<br />
Taraxacum officinale<br />
Polygonum aviculare<br />
Urtica dioica<br />
Sagina procumbens<br />
Peucedanum palustre<br />
Carex paniculata<br />
Festuca rubra<br />
Matricaria discoidea<br />
Poa annua<br />
Rumex hydrolapathum<br />
Lycopus europaeus<br />
Aegopodium podagraria<br />
Bidens frondosa<br />
Alnus glutinosa
Object:<br />
KSL43 FRIESCHE SCHUT, Veenhuizen<br />
Omschrijving: sluis in de Kolonievaart<br />
Coördinaten: 221.34 X 561.51<br />
Schouw: 22 augustus 2005<br />
Blauw glidkruid<br />
Brede stekelvaren<br />
Dicht havikskruid<br />
Gewone es<br />
Geoorde wilg<br />
Gestreepte witbol<br />
Gewone engelwortel<br />
Gewone paardenbloem<br />
Gewoon biggenkruid<br />
Grote wederik<br />
Heermoes<br />
Hoge cyperzegge<br />
Kantige basterdwederik<br />
Melkeppe<br />
Moerasandoorn<br />
Moerasspirea<br />
Moeraswalstro<br />
Muurvaren<br />
Roodzwenkgras<br />
Smalle weegbree<br />
Pluimzegge<br />
Smalle stekelvaren<br />
Waterzuring<br />
Wolfspoot<br />
Wijfjesvaren<br />
Scutellaria galericulata<br />
Dryopterus dilatata<br />
Hieracium vulgatum<br />
Fraxinus excelsior<br />
Salix aurita<br />
Holcus lanatus<br />
Angelica sylvestris<br />
Taraxacum officinale<br />
Hypochaeris radicata<br />
Lysimachia vulgaris<br />
Equisetum arvense<br />
Carex pseudocyperus<br />
Epilobium tetragonum<br />
Peucedanum palustre<br />
Stachys palustris<br />
Filipendula ulmaria<br />
Galium palustre<br />
Asplenium ruta-muraria<br />
Festuca rubra<br />
Plantago lanceolata<br />
Carex paniculata<br />
Dryopteris carthusiana<br />
Rumex hydrolapathum<br />
Lycopus europaeus<br />
Athyrium filix-femina
Zachte berk<br />
Zwart tandzaad<br />
Zwarte els<br />
Betula pubescens<br />
Bidens frondosa<br />
Alnus glutinosa<br />
Object:<br />
KSL48 VEENHUIZERSLUIS, Veenhuizen<br />
Omschrijving: groene sluis<br />
Coördinaten: 221.82 X 561.26<br />
Schouw: 22 augustus 2005<br />
Blauw glidkruid<br />
Gestreepte witbol<br />
Gewone ereprijs<br />
Gewone veldbies<br />
Gewoon biggenkruid<br />
Gewoon duizendblad<br />
Gewoon struisgras<br />
Heermoes<br />
Hoge cyperzegge<br />
Kleine leeuwentand<br />
Kluwenzuring<br />
Kweek<br />
Melkeppe<br />
Moerasandoorn<br />
Moerasspirea<br />
Moeraswalstro<br />
Pluimzegge<br />
Rood zwenkgras<br />
Scutellaria galericulata<br />
Holcus lanatus<br />
Veronica chamaedrys<br />
Luzula campestris<br />
Hypochaeris radicata<br />
Achillea millefolium<br />
Agrostis capillaris<br />
Equisetum arvense<br />
Carex pseudocyperus<br />
Leontodon saxatilis<br />
Rumex conglomeratus<br />
Elytrigia repens<br />
Peucedanum palustre<br />
Stachys palustris<br />
Filipendula ulmaria<br />
Galium palustris<br />
Carex paniculata<br />
Festuca rubra
Ruige zegge<br />
Schapenzuring<br />
Smalle weegbree<br />
Vertakte leeuwentand<br />
Waterzuring<br />
Wolfspoot<br />
Zwart tandzaad<br />
Carex hirta<br />
Rumex acetosella<br />
Plantago lanceolata<br />
Leontodon autumnale<br />
Rumex aquatica<br />
Lycopus europaeus<br />
Bidens frondosa<br />
Object:<br />
KSL39 KOLONIESLUIS, Veenhuizen<br />
Omschrijving: sluis in Veenhuizerkanaal<br />
Coördinaten: 224 X 559<br />
Schouw: 22 augustus 2005<br />
Akkerdistel<br />
Blauw glidkruid<br />
Boerenwormkruid<br />
Engels raaigras<br />
Framboos<br />
Gestreepte witbol<br />
Gewone berenklauw<br />
Gewone engelwortel<br />
Gewone hoornbloem<br />
Gewone paardenbloem<br />
Gewone veldbies<br />
Grote brandnetel<br />
Haagwinde<br />
Cirsium arvense<br />
Scutellaria galericulata<br />
Tanacetum vulgare<br />
Lolium perenne<br />
Rubus idaeus<br />
Holcus lanatus<br />
Heracleum sphondylium<br />
Angelica sylvestris<br />
Cerasticum fontanum (vulgare)<br />
Taraxacum officinale<br />
Luzula campestris<br />
Urtica dioica<br />
Calystegia sepium
Heermoes<br />
Kantige basterdwederik<br />
Kropaar<br />
Kruipende boterbloem<br />
Moerasspirea<br />
Pluimzegge<br />
Rood zwenkgras<br />
Ruige zegge<br />
Smalle weegbree<br />
Watermunt<br />
Wilgenroosje<br />
Witte dovenetel<br />
Wolfspoot<br />
Wijfjesvaren<br />
Zachte berk<br />
Zomereik<br />
Zwart tandzaad<br />
Zwarte els<br />
Equisetum arvense<br />
Epilobium tetragonum<br />
Dactylis glomerata<br />
Ranunculus repens<br />
Filipendula ulmaria<br />
Carex paniculata<br />
Festuca rubra<br />
Carex hirta<br />
Plantago lanceolata<br />
Mentha aquatica<br />
Chamerion angustifolium<br />
Lamium album<br />
Lycopus europaeus<br />
Athyrium filix-femina<br />
Betula pubescens<br />
Quercus robur<br />
Bidens frondosa<br />
Alnus glutinosa<br />
Object:<br />
KBR22 ERNSTHEMERTIL, Eenrum<br />
Omschrijving: smalle, vaste brug over Kanaal Baflo-Mensingerweer<br />
Coördinaten: 227.25 X 597.84<br />
Schouw: 22 augustus 2005<br />
Smalle weegbree<br />
Hondsdraf<br />
Rood zwenkgras<br />
Plantago lanceolata<br />
Glechoma hedera<br />
Festuca rubra
Object:<br />
KBR16 SCHOLTENSTIL, Wehe den Hoorn<br />
Omschrijving: vaste brug over Hoornse Vaart<br />
Coördinaten: 224.40 X 597.28<br />
Schouw: 22 augustus 2005<br />
Opmerking: zeer onlangs gerestaureerd; geen enkele begroeiing<br />
Object:<br />
KBR17 DIJKSTIL, Leens<br />
Omschrijving: vaste brug over Hoornse Vaart<br />
Coördinaten: 222.15 X 597.55<br />
Schouw: 22 augustus 2005<br />
Opmerking: geen begroeiing op de muren van de bruggehoofden.
Object:<br />
KBR18 HELLENSTERTIL, ’t Stort (Leens)<br />
Omschrijving: vaste brug over Hoornse Vaart / Hunsingo kanaal (in de volksmond ook<br />
wel geheten: “Scheefstertil”)<br />
Coördinaten: 221.78 X 596.70<br />
Schouw: 22 augustus 2005<br />
Opmerking: geen begroeiing op de muren van de bruggehoofden<br />
Object:<br />
KBR21 ZUIDEMA’S KLAP, Niekerk<br />
Omschrijving:<br />
verticale beweegbare brug (1879) over Hunsingo kanaal
Coördinaten: 217.19 X 596.19<br />
Schouw: 22 augustus 2005<br />
Opmerking: Recent gerestaureerd; dus geen begroeiing op de muren van de<br />
bruggehoofden.<br />
(Tussen wegdek/bruggehoofd noordzijde groeit Gewone vlier)<br />
Object:<br />
KSL20 HUNSINGOSLUIS, Zoutkamp<br />
Omschrijving: schutsluis Hunsingo kanaal<br />
Coördinaten: 215.77 X 595.19<br />
Schouw: 22 augustus 2005<br />
Gewone vlier<br />
Sambucus nigra
Object:<br />
ELECTRA<br />
Omschrijving: gemaal De Waterwolf in Kommerzijlsterriet / Reitdiep<br />
Coördinaten: 219.44 X 592.29<br />
Schouw: 22 augustus 2005 muren waterinlaat (recent gerestaureerd)<br />
Opmerking: achterzijde “verboden voor onbevoegden”, dus niet bekeken<br />
(duikteams aanwezig)<br />
Gewone melkdistel<br />
Grote weegbree<br />
Wolfspoot<br />
Sonchus oleraceus<br />
Plantago major (major)<br />
Lycopus europaeus
Object:<br />
KSL13 KOMMERZIJL, Kommerzijl<br />
Omschrijving: vaste brug over Kommerzijlsterdiep<br />
Coördinaten: 217.467 X 589.39<br />
Schouw: 22 augustus 2005<br />
Opmerking: vrij veel Muurvarens groeien op het middenstuk van de brug noordzijde<br />
Engels raaigras<br />
Gewone melkdistel<br />
Gewone paardenbloem<br />
Gewoon varkensgras<br />
Grote brandnetel<br />
Grote weegbree<br />
Grote wederik<br />
Kantige basterdwederik<br />
Klein kruiskruid<br />
Muurvaren<br />
Straatgras<br />
Uitstaande melde<br />
Wolfspoot<br />
Lolium perenne<br />
Sonchus oleraceus<br />
Taraxacum officinale<br />
Polygonum aviculare<br />
Urtica dioica<br />
Plantago major (major)<br />
Lysimachia vulgaris<br />
Epilobium tetragonum<br />
Senecio vulgare<br />
Asplenium ruta-muraria<br />
Poa annua<br />
Atriplex patula<br />
Lycopus europaeus
Object:<br />
KSL1 OOSTERDIJKSHORNERVERLAAT, Ten Boer<br />
Omschrijving: sluis in Westerwijtwerdermaar<br />
Coördinaten: 224.89 X 589.73<br />
Schouw: 23 augustus 2005<br />
Opmerking: stenen walkanten tussen beide ‘schutten’ tamelijk vervallen<br />
Akkerkool<br />
Lapsana communis<br />
Akkervergeet-mij-nietje Myosotis arvensis<br />
Blaartrekkende boterbloem Ranunculus sceleratus<br />
Engels raaigras<br />
Lolium perenne<br />
Fiorin<br />
Agrostis stolonifera<br />
Fluitenkruid<br />
Anthriscus sylvestris<br />
Gekroesde melkdistel Sonchus asper<br />
Gewone engelwortel Angelica sylvestris<br />
Gewone es<br />
Fraxinus excelsior<br />
Gewone esdoorn<br />
Acer speudoplatanus<br />
Gewone hoornbloem Cerasticum fontanum (vulgare)<br />
Gewone melkdistel Sonchus oleraceus<br />
Gewone paardenbloem Taraxacum officinale<br />
Grote brandnetel<br />
Urtica dioica<br />
Grote weegbree<br />
Plantago major (major)<br />
Harig wilgenroosje Epilobium hirsutum<br />
Herderstasje<br />
Capsella bursa-pastoris<br />
Klein kruiskruid<br />
Senecio vulgare<br />
Kluwenzuring<br />
Rumex conglomeratus<br />
Kropaar<br />
Dactylis glomerata<br />
Kruipende boterbloem Ranunculus repens<br />
Krulzuring<br />
Rumex crispus<br />
Kweek<br />
Elytrigia repens<br />
Paarse dovenetel<br />
Lamium purpureum
Perzikkruid<br />
Ridderzuring<br />
Riet<br />
Roodzwenkgras<br />
Smalle weegbree<br />
Spiesmelde<br />
Straatgras<br />
Valse voszegge<br />
Veerdelig tandzaad<br />
Viltige basterdwederik<br />
Vogelmuur<br />
Waterzuring<br />
Witte dovenetel<br />
Wolfspoot<br />
Zwart tandzaad<br />
Persicaria maculosa<br />
Rumex obtusifolius<br />
Phragmites australis<br />
Festuca rubra<br />
Plantago lanceolata<br />
Atriplex prostrata<br />
Poa annua<br />
Carex otrubae<br />
Bidens tripartita<br />
Epilobium parviflorum<br />
Stellaria media<br />
Rumex hydrolapathum<br />
Lamium album<br />
Lycopus europaeus<br />
Bidens frondosa<br />
Object:<br />
KBR56 WESTERWIJTWERDERDRAAI, Westerwijtwerd<br />
Omschrijving: horizontale draaibrug over Westerwijtwerdermaar<br />
Coördinaten: 238.85 X 594.82<br />
Schouw: 23 augustus 2005<br />
Gewone paardenbloem<br />
Taraxacum officinale
Object:<br />
KBR57 BOERDAMSTERDRAAI, Middelstum<br />
Omschrijving: horizontale draaibrug over Boterdiep<br />
Coördinaten: 238.18 X 595.46<br />
Schouw: 23 augustus 2005<br />
Opmerking:<br />
geen enkele begroeiing; vrij nieuw metselwerk bruggenhoofden<br />
Object:<br />
KSL44 KANSTERVERLAAT, Kantens
Omschrijving: kademuur van een oud verlaat in het Boterdiep<br />
Coördinaten: 238.85 X 594.82<br />
Schouw: 23 augustus 2005<br />
Opmerking: bruggenhoofden nieuw. In het tweede vak van de stenen wal (naast<br />
het perkje met schandpaal) groeien 3 Muurvarens. NB ook op de nabij<br />
gelegen molen.<br />
Basterdwederik spec.<br />
Gewone es<br />
Gewone esdoorn<br />
Gewone paardenbloem<br />
Muurvaren<br />
Epilobium spec.<br />
Fraxinus excelsior<br />
Acer speudoplatanus<br />
Taraxacum officinale<br />
Asplenium ruta-muraria<br />
Object:<br />
KBR15 OUDETIL, Uithuizen<br />
Omschrijving: vaste betonnen brug over Oude maar<br />
Coördinaten: 240.04 X 602.18<br />
Schouw: 23 augustus 2005<br />
Opmerking: geen enkele begroeiing; vrij nieuw metselwerk bruggenhoofden
Object:<br />
KBR701 ZIELHOESTIL, Usquert<br />
Omschrijving: oude sluis in de zeewering in de Zijlriet<br />
(aan de zijde vh Wad afgesloten dmv. damwand)<br />
Coördinaten: 204.44 X 605.83<br />
Schouw: 23 augustus 2005<br />
Opmerking:<br />
In het midden bovenaan de westelijke sluismuur recht onder het rad<br />
groeien een 20 tal Zwartsteel varens. Zwartsteel staat op de Rode lijst<br />
en is beschermd! (tabel van de <strong>Flora</strong> en Faunawet) Bij toekomstige<br />
herstelwerkzaamheden moeten de varens gespaard worden.<br />
NB. Sterk is bij herstel in overweging te nemen de sluis weer (beperkt)<br />
te laten functioneren o.a. tbv aal en driedoornig stekelbaarsje, of een<br />
vistrap te realiseren zoals op Texel en bij Termuntenzijl
Zwartsteel<br />
Muurpeper<br />
Asplenium adiantum-nigrum<br />
Sedum acre<br />
Object:<br />
KSL33 WACHTER (KLIEF), Warffum<br />
Omschrijving: sluis in de voormalige zeewering / Warffumermaar<br />
Coördinaten: 233.02 X 602.91<br />
Schouw: 23 augustus 2005
Opmerking:<br />
sporadische begroeiing<br />
Gewone paardebloem<br />
Gewoon duizendblad<br />
Roodzwenkgras<br />
Smalle weegbree<br />
Taraxacum officinale<br />
Achillea millefolium<br />
Festuca rubra<br />
Plantago lanceolata<br />
Object:<br />
KSL40 WARFFUMERVERLAAT, Warffum<br />
Omschrijving: sluis in de Warffumermaar<br />
Coördinaten: 232.62 X 601.80<br />
Schouw: 23 augustus 2005<br />
Opmerking: Gerestaureerd in 2005, geen enkele begroeiing
Object:<br />
KBR40 HEN DUURSTIL, Warffum<br />
Omschrijving: vaste brug over Warffumermaar<br />
Coördinaten: 233.05 X 600.92<br />
Schouw: 23 augustus 2005<br />
Opmerking: gemetselde bruggehoofden; sporadisch begroeid<br />
Wolfspoot<br />
Lycopus europaeus<br />
Object:<br />
KBR43 NIEUWETIL, Tinallinge<br />
Omschrijving:<br />
smalle ijzeren wandel- en fietsbrug over de Rasquerdermaar bij Oude<br />
Weer
Coördinaten: 232.58 X 597.59<br />
Schouw: 23 augustus 2005<br />
Opmerking: gemetselde bruggenhoofden; waarschijnlijk sporadisch begroeid; dit is<br />
niet goed te zien vanwege de begroeiing (struikgewas) er voor<br />
Object:<br />
KSL23 SCHOUWERZIJLSTERSLUIS/-BRUG, Schouwerzijl<br />
Omschrijving: sluis/brug in de Kromme Raken<br />
Coördinaten: 225.78 X 594.42<br />
Opmerking: schitterende oude sluis; nauwelijks begroeid<br />
Schouw: 23 augustus 2005<br />
Gewone melkdistel<br />
Kleefkruid<br />
Koninginnenkruid<br />
Sonchus oleraceus<br />
Galium aparine<br />
Eupatorium cannabinum
Object:<br />
KSL2 WINSUMER/ EN SCHAPHALSTERZIJLEN, Winsum<br />
Omschrijving: sluis/brug (en een nieuw gemaal) Winsumerdiep<br />
Coördinaten: 226.69 X 594.16<br />
Schouw: 23 augustus 2005<br />
Opmerking: restauratie/verbouwing zojuist voltooid; geen enkele begroeiing<br />
(aannemer ruimt laatste bouwafval op)<br />
NB. Grote delen zijn met cement aangesmeerd!? Onbegrijpelijk,<br />
gemiste kans, zeer lelijk. Zoals het zou moeten zie Schouwerzijl,<br />
Aduarderzijlen en de recentelijk herstelde grote zeesluis bij Zoutkamp.
Object:<br />
KSL4 NIEUW ADUARDERZIJL, Aduarderzijl<br />
Omschrijving: sluis uit 1867 in het Aduarderdiep<br />
Coördinaten: 227.14 X 593.14<br />
Opmerking: mooie oude sluis; prima staat van onderhoud<br />
Schouw: 23 augustus 2005<br />
Basterdwederik spec.<br />
Canadese fijnstraal<br />
Grote brandnetel<br />
Grote weegbree<br />
Hondsdraf<br />
Kweek<br />
Kropaar<br />
Roodzwenkgras<br />
Ridderzuring<br />
Epilobium spec.<br />
Conyza canadensis<br />
Urtica dioica<br />
Plantago major<br />
Glechoma hedera<br />
Elytrigia repens<br />
Dactylis glomerata<br />
Festuca rubra<br />
Rumex obtusifolius
Object:<br />
KSL8 ADUARDERZIJL, Aduarderzijl<br />
Omschrijving: sluis uit 1706 in het Aduarderdiep<br />
Coördinaten: 227.14 X 593.14<br />
Schouw: 23 augustus 2005<br />
Opmerking: restauratie 1992; geen begroeiing
Object:<br />
KSL21 Wetsingerzijl, Wetsingerzijl<br />
Omschrijving: sluis in de Sauwerdermaar<br />
Coördinaten: 229.56 X 590.49<br />
Schouw: 23 augustus 2005<br />
Opmerking: Zeer veel Muurvarens! Rijkelijk begroeit.<br />
NB erbarmelijke staat van onderhoud (gedeeltelijk ingestort)<br />
Gewone melkdistel<br />
Grote brandnetel<br />
Haagwinde<br />
Kleefkruid<br />
Kweek<br />
Muurvaren<br />
Vertakte leeuwentand<br />
Wolfspoot<br />
Sonchus oleraceus<br />
Urtica dioica<br />
Calystegia sepium<br />
Galium aparine<br />
Elytrigia repens<br />
Asplenium ruta-muraria<br />
Leontodon autumnalis<br />
Lycopus europaeus
Bijlage 2.<br />
Literatuur<br />
Handleiding voor de bescherming van bedreigde muurplanten. Anonymus 1990, 2e druk.<br />
Ministerie van landbouw en visserij, Den Haag.<br />
Muurplanten in Noord-Holland: bijzonder en bedreigd. Denters, T. 1990. Provincie<br />
Noord-Holland, Dienst Ruimte en Groen.<br />
Levende muren, 1995, uitgave Gemeente Maastricht & Natuurhistorisch Genootschap in<br />
Limburg, ISBN 90 73094 151<br />
Muurplanten van de Diepenring. Een onderzoek naar het voorkomen van muurplanten in<br />
het centrum van de stad <strong>Groningen</strong> in 1998. Werkgroep <strong>Flora</strong>kartering Stad <strong>Groningen</strong><br />
i.s.m. Plantenwerkgroep KNNV afd. <strong>Groningen</strong><br />
Evaluatie Beschermingsplan Muurplanten, Bert Maes/Piet Bakker, Expertisecentrum LNV,<br />
<strong>rapport</strong> nr. 2002/154<br />
De Koppelpoort, 2004, Bureau Monumentenzorg Amersfoort en Uitgeverij THOTH Bussum<br />
(www.thoth.nl), ISBN 90 6868 3748, zie bladzijden 87, 119 t/m 126
Change language