goedgevoelinterview

:). )r)z)
ll
JlJl y rt.),.)),.) rr)
I tJ I lJ
))'tl(r !ll ? 1?Jl
)ut ge tefiJ :tirpperr
rt t 20t)') ifl
'$fiI ffi

lnterwiew
valr de rnaandr
Hameeda Lakho:
24 eoeoeevoet

Hameeda Lakho werd in Pakistan geboren en kwam als vieqarig meisje naar Nederland.
Ongeluk: haar moeder moest terug naar Pakistan en Hameeda bleef steeds naar haar
verlangen. Geluk: bijna dertig jaar later slaagde Hameeda erin om haar moeder te laten
overkomen, Geluk of ongeluk? 'lk besef nu dat het helemaal niet zo raar is dat de
hereniging met m'n moeder een fiasco geworden is.'
ebroken cirkel' is Hameeda's
tweede boek. ln haar
oorsto hook'\/orhnrnol
tralies', vedelt ze over de
gezinshereniging met haar
vader. Hij was gevlucht uit Pakistan en
had in Nederland vaste voet aan de
grond gekregen. Toen zijn Nederlandse
collega's bij wijze van verrassing ervoor
zorgden dat hij herenigd werd met zijn
vrouw en dochters, was hij daar eigenlijk
niet zo opgetogen over. Hij had ondertussen
in het geheim een Nederlandse
vriendin, die bovendien een kind van
hem verwachtte. Plots stond zijn
Pakistaanse vrouw met hun vier dochteftjes
voor de deur. Van dan af komt
Hameeda in een nachtmerrie terecht: in
het huis van zijn vriendin worden
Hameeda en haar zusjes regelmatig geslagen
en vernederd door haar vader en
zijn vriendin. Amma, Hameeda's moeder,
krijgt hier lucht van en ze besluit met
haar kinderen terug naar Pakistan te
vluchten. Voordat het zover is, ontvoert
Hameeda's vader Amma en Hameeda's
babyzusje Yasmin naar Pakistan. Tegen
Hameeda en haar zusjes zegt hij dat hun
moeder en de baby de reis niet overleeÍd
hebben. Dan volgen er voor Hameeda
en haar zusjes jaren van geestelijke
en lichamelijke mishandeling. Op
haar veediende komt Hameeda in een
kindertehuis terecht, ze leer]r haar man
Gilmer kennen, en op haar negentiende
^^^+ gaat ze -^ É^+
mel
h^- nem ^^-+ gaar samenwonen.
Een paar jaar later beginnen ze aan een
gezin. Wanneer Hameeda van haar zus
hoort dat hun moeder helemaal niet verongelukt
is en gezond en wel in Pakistan
Ieeft - met nog een klein broertje erbij
dat verwekt is tijdens haar moeders verblijf
in Nederland -, begint voor haar de
zoektocht naar het ontbrekende stukje
van haar levenscirkel: Hameeda wil haar
familie naar Nederland brenqen. Hier begint'Gebroken
cirkel'.
Waarom wilde je je moeder, je zus
en je broeftje het koste wat het kost
naar Nederland halen?
'Toen ik hoorde dat ze nog leeÍden,
was het alsof mijn kinderwens in vervulling
ging. Tijdens die donkere jeugdjaren
had ik gedroomd van een moederrelatie
waarvan ik wist dat ik ze nooit zou hebben,
mijn moeder was immers dood. Ineens
kwam die droom tot leven. lk was
aanvankelijk boos dat Amma niets gedaan
had om ons uit die hel te redden,
maar ik ging ervan uit dat onze vader
haar al die tijd een rad voor de ogen had
gedraaid. Mijn moeder leefdel Eindelijk
zou ik haar armen om me heen kunnen
voelen en de moederliefde koesteren die
ik al die jaren zo erg had moeten missen.
lk ben haar op alle mogelijke manieren in
Pakistan beginnen zoeken en toen ik
haar uiteindelijk gevonden had, wist ik
meteen dat we niet genoeg zouden
hebben aan een paar weekjes vakantie
per jaar. lk wilde mijn moeder bij mij in
Nederland hebben, ik wilde mijn familie
weghalen uit het armoedige en gevaarlijke
Pakistan. In vergelijking met hen
was ik enorm rijk en ik vond het mijn verantwoordelijkheid
als dochter om hen
hier een beter leven te laten leiden.'
Wat vonden je kinderen hiervan?
'Het waren in tweede instantie mijn
kinderen die me ervan oveftuigden de
familie te herenigen. Mijn kinderen zijn
uiteraard half Pakistaans, en ik kon dus
van hen op een bepaald moment vragen
verwachten. Op die
vragen wilde ikzeker
een antwoord kunnen
geven, want ik
wilde niet dat zij in
hun verleden net
zo'n blinde vlek zouden
hebben als ik. lk
heb eerst nooit willen
weten waar ik vanoaan
KWam, maar
door hen ben ik beginnen beseffen hoe
belangrijk het is dat je weet waar je wortels
liggen. Je kan nooit compleet zijn
als er gaten in je verleden zitten.'
Hoe reageerden je twee zussen in
Nederland toen je hen vertelde wat
je wilde doen?
'lk kon niet echt geweldig met hen
opschieten. Mijn eerste boek was net
verschenen en daar hadden ze heel veel
moeite mee. Volgens hen haalde ik met
mijn boek hun naam door het slijk. Ze
vonden me egoi5tisch en wilden absoluut
niet met naam en toenaam vermeld
worden. lk heb hen gezegd dat we een
gedeelte van het verhaal samen hadden
meegemaakt, maar dat het wel vooral
mijn verhaal is en blijft. We hebben vele
passages waar zij in voorkwamen, geschrapt,
maar ik heb geweigerd het
boek te schrijven onder een valse naam.
lk wil uitkomen voor wat er Ín mijn leven
gebeurd is, zij niet. Toen ze hoorden dat
ik onze moeder naar Nederland wilde
halen, stonden ze niet meteen te springen
van geluk. Voor hen was het voldoende
dat ze wisten dat ze nog in leven
was, ze hadden nooit hetzelfde
gemis gevoeld als ik.'
Het zou bijna twee jaar duren voor je
je familie naar Nederland kreeg.
'Ja, dat is een waar huzarenstukje
geworden. Omdat we al zo lang gescheiden
van elkaar leeÍden, vond de
visadienst dat er geen sprake meer was
van een gezinssituatie. Er werd volledig
voorbijgegaan aan het feit dat wij gedwongen
zonder moeder waren opgegroeid.
Toen we alles geprobeerd hadden
en nog steeds geen groen licht
kregen, heb ik een brief aan de koningin
geschreven, die ik haar samen met mijn
boek toestuurde. Een tijdje daarna kreeg
ik een brief van de staatssecretaris van
Justitie: hij had begrip voor mijn situatie
en zou van zijn speciale bevoegdheden
gebruik maken om mijn moeder, broer,
zus en zwager naar Nederland te brengen.
lk heb die brieÍ wel honderd keer
gelezen voordat ik geloofde wat erin
stond: we kregen een visuml'
Was je niet zenuwachtig om je
familie terug te zien?
'Een beetje wel, ik dacht aan het leven
in Pakistan zoals ik het me herinnerde.
Mijn Íamilie zou in Nederland een
echte cultuurschok te verwerken krijgen.
Maar ik schudde de zorgelijke gedachcoEDGEvoEL
25

d d AMEEDA LAKHO
> ten van me af. Natuurlijk zou het lukken!
De lieÍde voor elkaar en de onverbrekelijke
bloedband zouden de cultuurverschillen
vast overwinnen,'
Wat verwachtte je van de hereniging
met je moeder?
'lk had gehoopt een moeder te krijgen,
iemand die onvoorwaardelijk van
me hield ondanks al die jaren dat we gescheiden
waren geweest. Een moeder
elip mp nrnheerde tê
Y'vvvv,vv
Lv lefen kennen en
aan wie ik kon vertellen hoezeer ik haar
gemist had. lk wou gewoon een moeder
die er voor me was en ik hoopte een
beetje terug te krijgen van alles wat ik al
die jaren had moeten missen. Toen ze er
nog niet was, lag ik er 's avonds vaak
van te dromen hoe we samen de kinderen
naar school zouden brengen en het
gezellig zouden hebben.'
Je droom werd een nachtmerrie...
'Dat kan je wel zeggen. We maakten
plaats in ons eigen huis om de hele familie
in alle comÍort te ontvangen. De
eerste weken verliepen in een soorl
roes, ik was zó enorm blij dat ik mijn
noeder na 29 jaar terug bij me had, dat
ik geen oog had voor kleine dingetjes
die fout liepen. Zo stond elk dag onze
badkamer onder water, want moslims
zijn verplicht zich elke keer dat ze het
toilet gebruiken helerraal aÍ te spoelen.
Ze gingen dus vrolilk met de doucheslang
in de weer, met alle gevolgen van
dien. ln Pakistan kennen ze ook alleen
hurkwc's, dus werden er halsbrekende
toeren uitgehaald. Onze koelkast werd
binnenstebuiten gekeerd: ik kreeg
scherp commentaar van Amma dat ik
voor de kinderen boterhamworst gemaakt
van varkensvlees in huis haalde.
lk werd elke dag met een lange lijst naar
een islamitische kruidenier gestuurd om
onder andere 'rein' vlees te halen. Er
werd de hele dag door gekookt en mijn
familie at minstens twee warme maaltijden
per dag. Noch Amma noch mijn
broer of zus staken ook maar één vinger
uit om mij te helpen. Het liefst hingen ze
in een stoel en keken ze naar CNN. In
Pakistan moesten ze werken en koken,
maar hier deden ze geen klap. Maar ik
was nog steeds overgelukkig en wanneer
ik de rommel zag, haalde ik mijn
schouders op en knuffelde ik Amma nog
eens stevig.'
Kon jij met je moeder praten?
'Dat was een van de grootste problemen:
met mijn zus en broer sprak ik
Engels, maar het Engels van miln moeder
was erbarmelijk. Praten bleeÍ vooral
handen- en voetenwerk. Als ze alleen
waren, praatte mijn familie druk in het
Sindhi, maar als iemand van ons de kamer
binnenkwam, werd het plots stil. lk
had veel moeite met die stiltes. 's
Avonds vertrokken ze zonder iets te
zeggen naar hun slaapkamers en ook 's
ochtends kon er geen groet af.'
trouwd wasl 'Catholic no good', bleef ze
steeds maar herhalen, In het begin deed
ik er nog wat lacherig over, maar toen ze
steeds snibbiger werd, ben ik ertegenin
gegaan. Toen was het einde zoek: ik
was onbeschoft en had geen respect
voor mijn Íamilie. Dat zij het waren die
geen respect voor mij hadden, dat wilden
ze in geen duizend jaar aannemen.'
Wat was de spreekwoordelijke
druppel?
'Mijn moeder bemoeide zich met alles
wat ik deed of zei. Na 35 jaar probeerde
ze van mij nog een deftig moslimmeisje
te maken. Voortdurend kregen
mijn man en mijn kinderen laatdunkende
opmerkingen over hun kleding, hun
haar... Ze probeerde ons op te voeden,
en niet op een leuke, maar op een heel
negatieve manier, Het probleem in de
moslimcultuur is dat je, zodra je je stem
verheft, open bent oÍ gewoon de waarheid
spreekt, meteen gebrek aan respecl
verweten wordt. In hun cultuur mag
Wat vond ze enran dat je geen
moslim meer was?
'lk kreeg steeds vaker snijdend
commenïaar van Amma over het feit dat
ik geen moslim was, en dat ik - nog erger
- met een donkere niet-moslim geik
als volwassen vrouw mijn jongere
broertje niet tegenspreken en het feit dat
ik dat voortdurend deed - want hij was
gewoon een arrogante kwast - zorgde
ervoor dat ik steeds minder respect van
mijn moeder kreeg lk was geen
waardige dochter. Zolang mijn moeder
haar kritiek alleen op mij en mijn man
uitte, kon ik er nog min of meer mee leven,
maar toen ze op een bepaald moment
verkondigde dat ik mijn kinderen
dringend naar een koranschool moest
sturen omdat ze anders helemaal verkeerd
zouden opgroeien, was voor mij
de maat vol.'
De realiteit zal pijn gedaan hebben.
'Steeds meer begon ik te beseffen
dat ik mijn droom moest loslaten en de
realiteit onder ogen moest zien, Deze
mensen waren complete vreemden voor
mij. Het lukte noch milzelf noch mijn kinderen
om een band met Amma te krijgen.
Vaak gingen mijn dochters naast
haar zitten en pakten ze haar hand
vast.,. nooit kwam er enige respons.
Langzaam drong het tot me door dat
Amma mij enkel als een opstapje
naar een beter leven
beschouwde en helemaal niet
de behoeÍte had om me te leren
kennen. Toen ik haar
vroeg waarom ze eigenlijk
naar Nederland gekomen
was, antwoordde ze heel
droogjes dat het was om haar
twee jongste kinderen een
goede toekomst te geven en
zclÍ met êên nêrr rst ha( {g
vv'
' vv'
kunnen sterven. Dat was een
klap in mijn gezicht! Teruuijl ik
altijd gedacht had dat ze hiernaaftoe
was komen omdat ze
haar oudste kinderen al die jaren niet gezien
had en omdat ze vijf kleinkinderen
had die ze wllde leren kennen.'
Verbeterde de toestand niet toen ze
zelfstandig gingen wonen?
'lntegendeel. Met de opbrengst van
mijn eerste boek hadden mijn man en ik
een mooie woning voor hen gekocht.
Maar daar waren ze niet tevreden mee,
want het was geen vrijstaand huisl Die
mensen hadden in Pakistan in de grootste
armoede geleeÍd en nu trokken ze
hun neus oo voor een heel leuk huis. Dat
materialisme kwam steeds sterker naar
boven. We gaven ze alles wat ze wilden
en nog was het nooit genoeg. Als we
vroeger naar Pakistan gingen, kochten
we altijd allerlei spullen voor hen en gaven
we hen geld. Mijn moeder beschouwde
ons toen al als een soort statussymbool
Dankzij haar 'rijke' kinderen in Europa
genoot zij meer aanzien binnen de
Pakistaanse samenleving. Zij zag in mr1
een uitweg, ik in haar een moeder.'
26 eoeocevoel

Heb jij je moeder ooit vefteld wat er
allemaal met je gebeurd is in het
verleden?
'lk had hen er voor hun komst al ales
over verteld in brieven en tijdens miln
reisles naar Pakistan, Ze vonden het allemaal
hee ero voo' me. meer werd er
niet over g"r"jO Maar toen ze eenmaal
in Nederland waren en we het bericht
kregen dat mijn vader in het ziekenhuis
lag, wou A.nrra meteen raar herr toe,
Terwill die vent haar drie oudste dochters
heel hun jeugd mishandeld hadl lk
ben erg kwaad op haar geworden en het
was godbeted mijn longere broertre dre
me op het matje riep omdat ik zo'n toon
durfde aarslaan teqen onze moeder
l-lel rarac do znrroalclo niin :o nafror rtanis
die miln ogen heeÍt geopend, '
Ben je ooit gaan twijfelen oÍ je het
boek wel wilde schrijven?
'l( had echt heel vee twijfels. Na die
ontgoochel ng hoeÍde het voor mij echt
niet nreer. lVaar dan (reeq ik kaarties
van lezers die ml en m'n moeder een
fij.e kerst en hee veel geluk toewensten
En op lezingen kwamen regelmatig
mensen naar me toe die me zeiden dat
ze zo ttl , voorne waren dat nrijn droom
was u,tgekomen en hoe het ru eigenlijk
met miln moeder was. In het begin
draaide ik er een beetle omheen, maar
dat kon ik niet volhouden lk vond het
niet eerlilk ten opzichte van mezelf en
van de mensen om me heen lk moest
i^,^,^^"h^i^,,a.+ailnn'
UU VVdd IIUIU VUI LUIIUI I,
Heeft het naar buiten komen met je
verhaal je enigszins geholpen om te
begrijpen wat er fout gelopen is?
'Dat heeft het zeker. Ervoor zat ik a-
tijd maar 'r eer kringetje le draaier van
'ze zijn ondankbaar' en 'hoe krnnen ze,
nijn bloede,gen Íamilie?' Door de reacties
van anderen op mijn verhaal, van
wie sommige goed op de hoogte waren
van de culïuurverschillen en de problemen
waartoe ze kunnen leiden, kwam ik
plots tot het bese[: 'Her is eigentijk hele-
maal niet zo raar dat deze familiehereniging
mislukt is. Kijk eens naar hun cultuur,
die helemaal doorspekt is met de
rigide islam, naar de mentaliteit in
Pakistan, hoe zij daar naar het westen
kijken en tegenover vrouwen staan,.. lk
sta zelf :ltirr^l hool ^nên
VOOr andere
overtuigingen en ging er maar van uit
dat zij dat ook zouden ook. Hoe had ik
zo blind kunnen zijn?'
Welk contact heb je nu met je familie?
'Geen enkel. lk had een huis voor
hen ncknnht tr22r 7è hp'aalden hun rekeningen
niet. Toen ik alles geregeld had
in verband met hun uitkeringen en ze
dus geld genoeg hadden én in aanmerking
kwamen voor een goedkoper huurhrris
ziin 7Ê nn êên d:n 69l Stille tfOm
vertrokken. Ze hadden het hele huis
loonnaheeld 7o halrnon
^aan +alaÍ^^nnummer
achtergelaten en ik kan hen op
geen enkele manier bereiken. lk heb
geen flauw idee hoe hel met ze gaal'
Mocht je het allemaal opnieuw mogen
doen, wat zou je dan veranderen?
'Helemaal niets. Dat klinkt misschien
raar, maar ondanks het Íiasco dat deze
hereniging geworden is, voel ik me stukken
beter dan voor ik m'n moeder terugvond
lVijn moeder is heel mijn jeugd een
soorl obsessie voor me geweesr. ik
moest en zou haar vinden. Dat gemis
was soms verterend. En dat heb ik nu
nict mcer ik heh haar aoVOnden Al die
tijd heb ik l'et gevoel gehad dat ik op
zoek moest naar dat verdwenen puzzel
stukje, Mijn moeder zou mij compleet
maken. lk ben tot het beseÍ gekomen
dat ik dat stukje helemaal niet nodig
heb: ik ben helemaal compleet, Ook
voor mijn kinderen .s dit een positieve
enr:rinn ^ê\^/êêqt
7o ziin een keef naaf
Pakistan geweest, en Pakistan is naar
ons gekomen. Nu weten ze alles wat ze
wilden weten over het land en hun eigen
familie. Ook voo. hen is dat nu een algehandeld
hoofdstuk. De gebroken cirkel
ic aindoliilz naclnïon'
r DOOR FAMKE ROBBERECHTS
FOTO'S STEVEN RICHARDSON
M =
E R |87 F N ?
Hamccldzt
Làkh0 ::,liil'í,,,,
iitturí)KtiN
{ lliL,.i L.
--.
Hameeda Lakho,
'Gebroken Cirkel'
(Standaard).
Prijs: € 19,50.
coeoeevoet 27