Buiten de Orde 2015 #4

(Alain Badiou,
(2010), 28.)
door Jorg Meurkes en Jan Nol
Alain Badiou: De filosofie zou zich moeten
richten op liefde en geluk
Geluk is een risico dat we bereid moeten zijn te nemen
I
Geluk staat centraal in de verzachtende manoeuvres
van het huidige kapitalisme. Op het
werk wordt geluk bereikt door
en thuis door mindfulness, zelfhulphandboeken
en elektronische hoofdbanden
die je emotionele status registreren met behulp
van ‘neurosignalen’. Dit geluk moet gehandhaafd
worden en de florerende industrie
hieromheen groeit en groeit omdat collectieve
ongelukkigheid het risico meedraagt van
een financiële ineenstorting. Maar zoals
Alain Badiou hieronder betoogt, is geluk –
als het gevoel waarop politieke actie gefundeerd
is – het werkelijke risico.
deze nieuwe marketing van geluk is ‘harmonie’:
een harmonieuze relatie met de wereld,
je vrienden, je partner, enzovoorts. Het
geluksideaal hier lijkt een beetje op wat we
vroeger het ‘het vredige huishouden’ noemden.
Dat terwijl iedereen goed weet dat een
liefdesrelatie juist een moeilijk en gevaarlijk
avontuur is. In feite wordt geluk gereduceerd
tot het innemen van een vaste, reeds
bestaande plaats: een baan die je wilt, een
liefdevolle partner, kinderen. Natuurlijk
wensen we het niemand toe om uit te vinden
hoe het is om werkloos te zijn. Dat zou
idioot zijn. Alleen, en dit is het punt waar
het voor de filosofie om draait: kunnen we
geluk eigenlijk wel reduceren tot louter
tevredenheid?
Het onderstaande interview is overgenomen
uit het Franse tijdschrift . 1
Alain Badiou (AB): Zoals het tegenwoordig
wordt gepropageerd is de categorie van geluk
grotendeels gereduceerd tot wat ik
zou noemen. Dat wil zeggen:
het is een geluksbeeld dat uiteindelijk neerkomt
op het behouden van een toegewezen
plek in de wereld zoals die is. Dat is waarom
ik het accent op het woord leg (het reële
geluk), om een duidelijk onderscheid te
kunnen maken met een geluk dat mij denkbeeldig
lijkt: een geluk dat avontuur betreft
noch toelaat en al helemaal niets te maken
heeft met het nemen van risico’s. Ik geloof
dat de moderne opvatting van geluk in feite
neerkomt op het vermijden van risico’s, een
geluk dat samengaat met het vinden van een
zekerheid, een waarborg. De slogan van
AB: Het is waar dat ik een klassieke beweging
maak als ik verklaar dat er een verband
bestaat tussen filosofie en geluk. Dat is een
stelling die overduidelijk in het klassieke
denken gepresenteerd wordt bij Plato en bij
de Stoïcijnen. Maar wat we moeten meenemen
uit dit gebaar is dat wat er verstorend
aan is; het idee dat de filosofie het
spontane, intuïtieve begrip van geluk, oftewel
de sociaal dominante opvatting van geluk,
in verlegenheid brengt. Het zegt: onze
intuïtie van geluk is grotendeels voorgevormd,
een spontane intuïtie is slechts
datgene wat de maatschappij ons als
vanzelfsprekend kan laten veronderstellen.
In Plato’s tijd werd de sociaal dominante
opvatting vormgegeven door de sofisten, in
onze tijd door tijdschriften en psychologiehandboeken.
Dat is de reden waarom de filosofie,
als zij geluk als een van haar
problemen beschouwt, in conflict treedt
met de sociaal dominante visie. Wanneer de
filosofie het geluk bespreekt en bediscussieert,
houdt ze zich bezig met een gemeenschappelijk
probleem, een probleem dat in
tegenstelling tot veel andere filosofische
problemen, ons allen aangaat. Als je inderdaad
vragen stelt zoals “Hoe zit het met het
?” en “Is er een wiskundige
waarheid?”, dan zijn dat vragen die je
slechts met jouw collega’s bediscussieert.
Het is niet zo dat ik neerkijk op deze vragen,
hun geschiedenis en hun theoretische
noodzakelijkheid, integendeel, zij vormen
een onmisbaar theoretisch arsenaal en een
theoretische bewapening om vraagstukken
van meer algemene aard aan te pakken.
Maar de filosofie mag hier niet stoppen, zij
moet ook de confrontatie aangaan met de
54
Buiten de Orde