Buiten de Orde 2010 herfst

jaargang 21,3e kwartaal, herfst 2010
BUITEN
de orde
Misvattingen over het anarchisme
Feminisme! Het mag weer!
Zes dagen voor foute denkbeelden
€ 2,50

uiten de orde herfst 2010
Colofon Herfst 2010
Buiten de Orde is een uitgave van de Vrije Bond, anarchistische zelforganisatie.
Buiten de Orde verschijnt vier maal per jaar. Overname van artikelen met bronvermelding wordt van harte toegejuicht.
De deadline voor het volgende nummer is 19 december.
Abonnementen
Leden van de Vrije Bond krijgen Buiten de Orde gratis thuis. Niet-leden kunnen zich abonneren door € 7,50 over te maken op giro
5495473 tnv Vrije Bond te Tilburg onder vermelding van ‘abonnement Buiten de Orde’ of surfen naar www.buitendeorde.nl. Een kostendekkend
abonnement is € 15,-. Voor mensen in de gevangenis is Buiten de Orde overigens gratis. Oude nummers zijn op te vragen
bij het algemene adres.
Adressen Vrije Bond
Algemeen
Postbus 16521
1001 RA Amsterdam
06- 44731372
vrijebond@buitendeorde.nl
www.vrije bond.nl
ISSN: 09247629
Redactioneel
Redactie Buiten de Orde
Postbus 1338
3500 BH Utrecht
030-2314632
redactie@buitendeorde.nl
www.buitendeorde.nl
Solidariteitskas
Postbus 1338
3500 BH Utrecht
solidariteitskas@
buitendeorde.nl
Verkooppunten BdO:
Het Fort van Sjakoo, Amsterdam
Athenaeum, Amsterdam
De Rooie Rat, Utrecht
Rampenplan, Utrecht
Rosa, Groningen
Isis, Groningen
Zwart en Rood, Gent
Inhoudsopgave
Zoals al eerder aangekondigd zal dit herfstnummer verschijnen vóór het festival
2.Dh5 dat van 19 tot 21 november in Tilburg zal worden gehouden. Daarin zal op verschillende
manieren over organisatie en maatschappijverandering worden gesproken,
en de anarchistische beweging zal daaraan een belangrijke bijdrage leveren.
Naast een aantal uitgewerkte interne gedachtewisselingen van de Vrije Bond komt
ook de actuele vakbondsstrijd aan de orde, voorzover die in Nederland bestaat...
Nu maar hopen dat dit nummer dit festival haalt, zodat het daar gedistribueerd kan
worden en – misschien wel tevoren gelezen.
Dit nummer zal dus stukken bevatten, die als “munitie” kunnen dienen, maar dat
betekent allerminst dat de stukken alleen maar bedoeld zijn voor interne discussie.
Integendeel, het gaat hierbij nog altijd om anarchistische propaganda en de
verspreiding van anarchistische denkbeelden waar dit ook maar mogelijk is. Het kan
toch niet zo zijn dat dit nummer zijn waarde verloren heeft als dat discussieweekend
voorbij is? Er is nog genoeg te bespreken over.
Want de Vrije bond is binnen het geheel van maatschappijcrisis, klassenstrijd, verzet
tegen toenemende onderdrukking een kleine organisatie, dus komen er nog altijd
krachten en denkbeelden van buitenaf die inspirerend kunnen zijn. Zo is er naast
een veertig jaar oud stuk van Sam Dolgoff een actuele inzending binnengekomen
van Peter Storm, die allebei gaan over de rol van actieve anarchisten in het geheel
van de samenleving. Beiden vullen elkaar op een verrassende manier aan. Dat is
ook het geval met een verklaring van kameraden uit Miami en een stuk van de
Anarchistische Groep Nijmegen dat over consensus gaat. En dan is er nog altijd een
veelheid van vraagstukken, die wij nog door Schmidt en Van der Walt laten aandragen
en waarop we hier slechts summier kunnen ingaan.
Maar is dat nadenken over eigen organisatie, over strategie en tactiek dan intern
navelstaren? Integendeel, actief anarchisme betekent juist dat we er rekening mee
houden dat de al dan niet argeloze lezer ook wordt geïnspireerd! En dat u nieuwsgierig
wordt naar 2.Dh5 en meedenkt, solidair handelt of zelf acties aandraagt. Want
wat wij prediken is maatschappijverandering in een sociale omgeving zonder leiders
van allerlei slag, waarin iedereen solidair is - en daarin kunnen wij onmogelijk alleen
handelen. Vandaar dat we ook kijken naar het buitenland.
In dit nummer heeft het verslag van de strijd tegen de Israëlisch-Palestijnse muur
een vervolg gekregen, nu eens niet van Palestijnse, maar van Israèlische participanten.
Verder gaar de strijd elders keihard door. Er is nu een anarchistenjacht in Minsk
gaande en daarover wordt uitvoerig en huiveringwekkend bericht. Er is dus veel om
over na te denken en misschien inspireert het ook u tot schrijven.
de redactie
Zaanse schande 3
Misvattingen over het anarchisme 5
Anarchisten en de strijd
tegen bezuinigingen 8
Open brief aan 'rekening retour' 12
Steun de negen van Reykjavik 13
Feminisme! Het mag weer 14
Anarchists Against the Wall 16
Wit-Russische zuiveringsakties 18
Zes dagen voor foute denkbeelden 19
Wat is de ASB? 21
No Border Camp Brussel 22
Black Flame ii 25
Zesde editie 2dH5 30
Ansrchistische verantwoordelijkheid 31
Hoe richt je een anarchistische
affiniteitsgroep op? 34
Consensus besluitvorming 35
2

uiten de orde
Bajesboten
Van dit detentiecentrum is de eerste boot op 5 november 2007
in gebruik genomen. De tweede boot is begin 2008 in gebruik
genomen. Op iedere boot is er plaats voor 288 mannen. Het gaat
om mensen zonder papieren die ‘illegaal’ in Nederland verblijven.
Dat er dergelijke plekken als bajesboten zijn waar mensen
worden opgesloten omdat ze vluchten uit hun eigen land, is
misselijkmakend. Het idee dat er mensen geld verdienen aan de
bouw (architecten, aannemersbedrijven) en de instandhouding
(beveiligingspersoneel) van deze plekken is ongehoord.
De idioterie van landsgrenzen
Het beginsel van landsgrenzen is natuurlijk een idioot gegeven.
Dat is geen feit, dat is ooit een keer verzonnen. Ooit heeft er
iemand een lijn in het zand getrokken en gezegd: ‘Dit is van mij’.
Hoe kan een stuk land nu eigendom zijn van iemand? Alsof je
invloed kunt uitoefenen op de plek waar je geboren wordt… dat
is puur toeval. Dus daarom is het onzin om mensen te vertellen
dat ze op een plek moeten blijven als ze daar geen behoefte aan
hebben.
De mensen die vluchten, zijn geboren op een plek waar zij zich
(om wat voor reden dan ook) niet meer willen begeven. Wellicht
is er een oorlog uitgebroken. Misschien was er geen eten meer
voor hun kinderen. Of ze konden niet vrij zijn in hun seksuele
geaardheid. Voor mijn part wilden ze gewoon verkassen omdat ze
daar zin in hadden. Dat is geen crimineel gedrag, dat is volstrekt
normaal gedrag. Migratie bestaat al zolang de mens er is. Ik zie
dus geen reden waarom mensen daarom opgesloten moeten
worden.
Zaanse Schande
Met de auto volgeladen vertrokken we vanuit Arnhem naar
Zaandam. Anderhalf uur rijden, het regende een klein beetje.
Onderweg bespraken we onze verwachtingen van de demonstratie
waar we naar toe gingen. Ik was nog nooit bij de
bajesboten geweest. Ik hoopte dat we in ieder geval dicht in de
buurt konden komen om de mensen binnen een hart onder de
riem te steken.
door Yvo Kouwenhoven
Waanzin
Maar… ik ben niet op mijn achterhoofd gevallen en toen ik
voor het laatste checkte stond ik met beide benen op de grond.
Iedereen met een enigszins werkend denkvermogen snapt waarom
de mensen in de bajesboten zitten. Laten we eerlijk zijn. Ze
zijn lastig voor de machthebbers. De machthebbers zijn bang om
hun kapitaal te moeten delen. Dat is in eerste instantie waarom
er landsgrenzen zijn verzonnen. Om de macht en het kapitaal
te behouden moeten mensen gewezen worden op de regels die
gemaakt zijn door… jawel, de machthebbers. Daarom heeft de
overheid het geweldsmonopolie. Niemand mag iemand anders
opsluiten, behalve de machthebbers. Het geeft een duidelijk
signaal af naar iedereen die het maar in zijn of haar hoofd haalt
om naar Nederland te verkassen: ‘Wegblijven, of we maken jullie
het leven zuur!’
Deze waanzin moet gestopt worden, liever gisteren dan vandaag.
En daarom was de demonstratie in Zaandam georganiseerd.
Buigend hekwerk
De demonstratie was strijdbaar. Ik had het gevoel dat alle aanwezigen
(een kleine honderd (veelal) anarchisten) hun boosheid,
verontwaardiging en verdriet met elkaar konden uiten door deze
demonstratie. Tijdens de tocht werden leuzen gespoten op straten
en affiches geplakt, er werd een groot spandoek over een
reclamebord gehangen. De tocht sloeg rechtsaf en daar stonden
we oog in oog met de hekken van de plek des onheils…
3

uiten de orde herfst 2010
Er werd afgeteld van tien naar nul en de hele meute rende op de
hekken af. De twee aanwezige platte petten werden onder de voet
gelopen. De eerste stok plantte zich tegen het koude ijzer. Een
duw tegen het hekwerk. Nog een duw. Nog een. Van achteren zag
ik goed hoe het hek nu wapperde als een blaadje aan de boom.
De platte petten probeerden tevergeefs de vernielingen te voorkomen,
maar het mocht niet baten. Subtiel, maar o zo efficiënt,
werden zij uit het blok bij de hekken gehouden. De geur van spuitbusverf
hing in de lucht, rake klappen vielen op de hekwerken
en massaal werd er aan getrokken. De mensen die binnen zaten
lieten hun enthousiasme en waardering horen door luid op de
ramen te bonken en te zwaaien. Ik krijg er nog kippenvel van.
Naar de achterkant
Na een half uur zwaaien, trommelen en een vurige speech besloten
we terug te keren. Ik vond het erg moeilijk om de mensen
achter te laten. Deze mensen zitten daar nog steeds op het
moment dat ik dit schrijf… De groep besloot daarom om ook
nog naar de achterkant van het complex te lopen om ook daar
onze solidariteit te laten horen. Het ‘verboden toegang’ bordje
werd genegeerd, het hek ging omver werden wij alleen nog door
het water van de gevangenis gescheiden. Wederom werd er luid
geschreeuwd, geroepen en gezongen. Korte speeches werden
gehouden, in het Nederlands, Pools, Engels, Frans, Spaans en
Russisch. Even wilde de smerisboot tussen ons en de bajesboot
komen, maar deze taaide af nadat er wat stenen richting de boot
vlogen.
Afscheid
Het afscheid was wederom moeilijk. We hebben onze best
gedaan en hopelijk hebben de mensen binnen de bajesboten
een goede dag gehad. Maar ik zou graag zien dat deze mensen de
vrijheid kunnen ervaren waar zij recht op hebben. En dat wij hand
in hand kunnen kijken hoe de bajesboot naar de bodem zinkt.
Vervolgens mag die vervelende smerisboot erachter aan…
4

uiten de orde
De schrijver van deze tekst, Sam Dolgoff, oorspronkelijk huisschilder
van beroep, is zijn leven lang actief geweest als anarchistisch agitator
in de Amerikaanse revolutionaire vakbond Industrial Workers of the
World (IWW). Een en ander betekent dat zijn gehele leven en zijn
denkbeelden in het teken staan van de klassenstrijd. Deze klassenstrijd
is nog altijd actueel in de opvattingen van tal van buitenlandse
anarchistische organisaties, die zijn verbonden aan een eigen of geestverwante
vakbond of enige vorm van regionale actie. Dolgoff werd
internationaal bekend door een editie van teksten van Bakoenin, een
eigen beschrijving van de Spaanse collectieven tijdens de burgeroorlog
en een kritische benadering van het Cuba van Fidel Castro.
In 1986 gaf Dolgoff zijn levensherinneringen uit in een boek,
Fragments: a memoir, personal recollections drawn from a
lifetime of struggle in the cause of anarchism. Hij was toen 82
jaar. Aan zijn memoires voegde hij enkele artikelen en redevoeringen
toe, die als samenvatting dienden voor zijn opvattingen over het anarcho-syndicalisme.
Het onderstaande stuk, verschenen als bijlage B, is
omstreeks 1974 door Dolgoff gebruikt voor lezingen aan universiteiten.
Zijn interventies moeten mede hebben geleid tot een heropleving van
de IWW.
Het stuk is door mij bewerkt. Dat wil zeggen dat de inhoud zo letterlijk
mogelijk is weergegeven, maar dat de tekst begrijpelijker is gemaakt.
Misvattingen
over het anarchisme
Als bijdrage aan lopende discussies over strategie en organisatie
(onder meer op het komende 2.Dh5-festival) vertaalde Jan
Bervoets een artikel van de bekende Amerikaanse anarchist
Sam Dolgoff (1902-1990). Vooraf volgen eerst enkele inleidende
opmerkingen van de vertaler.
door Sam Dolgoff
Anarchisme betekent niet
absoluut anti-sociaal individualisme
Het anarchisme heeft niets te maken met absolute individuele
vrijheid zonder enige sociale verantwoordelijkheid, want dat
schaadt de rechten van anderen en keert zich tegen elke vorm
van organisatie en zelfdiscipline. Absolute individuele vrijheid
kan alleen maar in isolatie bereikt worden – indien dat zelfs
mogelijk is: ‘Wat de vrijheid werkelijk doet verdwijnen en elk initiatief
onmogelijk maakt is isolatie, want maakt jezelf machteloos.’
(Errico Malatesta, Life and Ideas, compiled and edited by Vernon
Richards, Freedom Press.) 1
Anarchisme is synoniem met de term ‘vrij socialisme’ of ‘sociaal-anarchisme.’
Zoals de term ‘sociaal’ zelf inhoudt, betekent
anarchisme de vrije verbondenheid van mensen die samen leven
in vrije gemeenschappen. De afschaffing van het kapitalisme en
de staat; het bestuur van de bedrijven door de arbeiders zelf; de
verdeling van goederen naar behoefte; vrijheid van vereniging.
Dat zijn beginselen die eigenlijk voor alle socialistische stromingen
het wezen van het socialisme vormen. 2 Maar de anarchisten
verschillen niet alleen principieel van mening over hoe
en wanneer deze doelstellingen zullen worden bereikt met de
andere socialisten, maar ook met de anti-sociale individualisten.
Peter Kropotkin en de andere anarchistische denkers hebben
het anarchisme dan ook gedefinieerd als ‘de linkerkant van de
socialistische beweging.’ De Russische anarchist Alexei Borovoi
verklaarde dat de eigenlijke grondslag voor het anarchisme in een
vrije maatschappij is ‘de gelijkheid van alle deelnemers aan een
vrije organisatie’. Sociaal anarchisme kan gedefinieerd worden
als het gelijke recht om anders te zijn.
5

uiten de orde herfst 2010
Anarchisme betekent niet:
onbeperkte vrijheid
In sociale relaties tussen mensen moeten er toch op vrijwillige
basis bepaalde sociale normen worden aanvaard, namelijk de
verplichting om vrijwillig aangenomen afspraken na te komen.
Anarchisme is niet: géén bestuur, anarchisme is zelfregering (of
ook wel: zelfbestuur): zelfregering betekent: zelfdiscipline. Het alternatief
voor zelfdiscipline is gedwongen gehoorzaamheid, die
wordt opgelegd door heersers over hun onderdanen. Om dit te
vermijden moeten de leden van elk verbond in vrijheid de regels
van hun verbond vastleggen, maar zij moeten die regels, die zij
immers zelf maken, dan ook nakomen. Wie de verantwoordelijkheid
niet wenst te nemen voor het nakomen van een vrijwillige
overeenkomst, zal dan ook de steun van deze vereniging worden
ontzegd.
Het recht om af te scheiden
Tegenover straf voor het schenden van overeenkomsten staat
het recht om af te scheiden [en een eigen verbond te vormen].
Het recht van groepen en individuen om hun eigen vorm van vereniging
te kiezen is volgens Bakoenin het belangrijkste recht van
alle politieke rechten. De afschaffing van dit recht leidt ertoe dat
de tirannie opnieuw wordt ingevoerd. Van een gevangenis kun je
je niet afscheiden. Afscheiding zal het verbond niet machteloos
maken. Mensen met een sterk overheersend gemeenschappelijk
belang zullen nu eenmaal samenwerken. [Dat gebeurt vaak
spontaan! – JB] Wie meer te verliezen heeft bij afscheiding, zal de
onderlinge meningsverschillen weten bij te leggen. En wie weinig
of niets gemeen heeft met de collectiviteit, zal de vereniging door
zijn afscheiding geen pijn doen, maar zal daarentegen een bron
van wrijvingen vermijden en daarom bijdragen aan de algemene
harmonie.
Het wezenlijke verschil
tussen het anarchisme en de staat
Er is een groot verschil tussen het anarchistisch concept en het
staatsgezag. Het anarchisme spreekt van een vrijwillig aanvaard
gezag bij de ruil van diensten, wat het bestuur over dingen inhoudt.
Het staatsgezag regeert daarentegen over zijn onderdanen, het
volk. Bijvoorbeeld, bij de reparatie van mijn televisie houdt het
gezag van de deskundige mecanicien op wanneer het toestel
gerepareerd is. Hetzelfde is van toepassing wanneer ik een
afspraak maak om de kamer van de mecanicien te schilderen.
De onderlinge ruil van goederen en diensten is een beperkte,
geen persoonlijke, samenwerkingsrelatie. Maar dat is een relatie
die automatisch dictatuur uitsluit. Maar daartegenover staat de
staat, een alles in beslag nemend apparaat, dat elk aspect van
mijn leven bestuurt, van de ontvangenis tot de dood; ik ben
gedwongen om aan al zijn besluiten gevolg te geven, anders krijg
ik moeilijkheden, ontzegging van mijn rechten, de gevangenis of
zelfs de dood voor mijn kiezen.
Hoe vervangen wij de staat?
De anarchistische opvattingen zijn niet kunstmatig door anarchisten
bedacht. Zij zijn afgeleid van stromingen die al aan
het werk zijn. Kropotkin, die de sociologie van het anarchisme
beschreef, stelde met nadruk dat het anarchistische ontwerp van
de vrije samenleving is gebaseerd op ‘de feiten, die men al verwerft
door het leven in de tegenwoordige tijd waar te nemen’ De
anarchistische theoretici beperkten zich ertoe om te suggereren
dat alle bruikbare organismen in de oude samenleving kunnen
worden gebruikt om de nieuwe samenleving op te bouwen. ‘De
elementen van de nieuwe maatschappij zijn zich al aan het ontwikkelen
in de ineenstortende bourgeoismaatschappij.’ 3 (Marx,
Communistisch manifest.) Dat is een fundamenteel beginsel dat door
alle stromingen in de socialistische beweging wordt gedeeld. De
anarchistische schrijver Colin Ward, geeft dit briljant weer: ‘Wil
je de nieuwe maatschappij opbouwen, dan zijn alle materialen al
bij de hand.’
De anarchisten trachten de staat niet door chaos te vervangen,
maar door uit de natuur voortkomende, spontane organisatievormen.
Die doken overal op waar wederkerige bijstand 4 en
gemeenschappelijke belangen door onderlinge samenhang en
zelfbeheer noodzakelijk werden. Dat komt voort uit de niet te vermijden
onderlinge afhankelijkheid van de mensheid en de wil om
harmonie te bereiken. Deze organisatievorm is het federalisme.
Zonder orde is een samenleving ondenkbaar (dat houdt de term
samenleving ook in). Maar de organisatie van die orde is niet het
uitsluitende monopolie van de staat. Het federalisme is een vorm
van orde die reeds voor de toe-eigening van de samenleving door
de staat had bestaan en die roof zal overleven.
Er is nauwelijks een enkele organisatievorm die oorspronkelijk
niet federalistisch van aard was, voordat zij door de staat
werd toegeëigend. Tot op heden zou alleen al een lijst van het
uitgestrekte netwerk van plaatselijke, provinciale, nationale en
internationale federaties en verbanden, die het geheel van het
sociale leven omvatten, met gemak vijf boekdelen kunnen vullen.
De gefedereerde manier van organiseren maakt het uitvoerbaar
dat alle groepen en federaties van de eenheid en onderlinge
samenhang kunnen profiteren, maar tegelijkertijd kunnen zij in
hun eigen omgeving autonomie bevestigen en op die manier de
reikwijdte van hun eigen vrijheid uitbreiden. Federalisme – synoniem
voor vrije overeenkomst – is de organisatie van vrijheid.
Zoals Proudhon het stelt: ‘Wie vrijheid zegt zonder federalisme
te zeggen, zegt niets.’
Na de revolutie
De maatschappij is een uitgebreid samenhangend netwerk van
coöperatieve arbeid, en alle diep gewortelde instellingen, die
nu op nuttige wijze functioneren, zullen dat in een of andere
vorm blijven doen. En wel om de eenvoudige reden dat alleen
al het bestaan van de mensheid van deze innerlijke samenhang
afhangt. Daaraan is nooit getwijfeld, door niemand. Wat nodig is,
is dat zij worden vrij gemaakt van autoritaire instellingen boven
de samenleving en autoritaire stelsels binnen de organisaties zelf.
Bovenal moeten ze worden aangezet door een revolutionaire
geestkracht en het vertrouwen in het creatieve vermogen van
het volk. Kropotkin heeft bij de uitwerking van de sociologie van
het anarchisme een terrein van vruchtbaar onderzoek geopend;
dat terrein is ernstig verwaarloosd door sociale wetenschappers
die druk bezig waren met het uitzetten van nieuwe velden van
staatsbeheersing.
De anarchisten waren voornamelijk bezorgd om de onmiddellijke
problemen van sociale verandering die men in elk land zou tegen
komen na een revolutie. Juist om deze reden probeerden de anarchisten
maatregelen uit te werken om de nijpende problemen aan
te pakken die hoogstwaarschijnlijk zouden opdoemen tijdens
wat de anarchistische schrijver-revolutionair Errico Malatesta
noemde ‘de periode van reorganisatie en overgang.’ Hier volgt
een samenvatting van Malatesta’s uiteenzetting over enkele van
de belangrijkste vraagstukken.
Cruciale problemen kunnen niet worden vermeden door ze te
verplaatsen naar de verre toekomst – bijvoorbeeld een eeuw of
langer, wanneer de anarchie volledig verwerkelijkt zou zijn en
de massa’s uiteindelijk overtuigde en toegewijde anarcho-com-
6

uiten de orde
munisten zouden zijn. Wij anarchisten moeten thans onze eigen
oplossing kunnen aanbieden; anders spelen we de rol van ‘nutteloze
en machteloze kankerpitten’ en grijpen de meer realistische
en minder scrupuleuze autoritairen de macht. Anarchie of geen
anarchie, de mensen moeten eten en er moet in hun levensbehoeften
worden voorzien. De steden moeten worden voorzien en
vitale diensten kunnen niet worden verstoord. Zelfs al zouden zij
slecht worden voorzien, dan zouden de mensen uit eigen belang
niet toelaten dat – zolang zij niet op een betere manier zijn gereorganiseerd
– wie dan ook de bestaande voorzieningen stoort, en
dit kan niet in één dag worden klaargestoomd.
De organisatie van een grootschalige anarcho-communistische
maatschappij kan slechts geleidelijk worden bereikt. Namelijk
wanneer de materiële voorwaarden het toelaten, wanneer de
massa’s overtuigd raken dat ze erbij winnen, en wanneer zij
geleidelijk psychologisch gewend raken aan de radicale veranderingen
in hun manier van leven. Vrij en vrijwillig communisme
(Malatesta’s synoniem voor anarchisme) kan nu eenmaal niet
worden afgedwongen. Daarom benadrukte Malatesta dat verschillende
economische vormen – collectieven, mutualistische,
individualistische – noodzakelijk naast elkaar moesten blijven
bestaan, op voorwaarde dat er geen uitbuiting van anderen zal
zijn. Malatesta was vol vertrouwen dat het overtuigende voorbeeld
van succesvolle libertaire collectieven
anderen zal aantrekken in de kringloop van de collectiviteit ... wat mijzelf
betreft, ik geloof niet dat er ‘één’ oplossing voor het sociale vraagstuk is,
maar een duizendtal verschillende en veranderende oplossingen, op dezelfde
manier als het sociale bestaan verschillend is in tijd en ruimte. (Errico
Malatesta, Life and Ideas, compiled and edited by Vernon Richards,
Freedom Press, 1965.)
Maar de anarchisten staan erop dat de productie, de distributie,
de communicatie, de ruilhandel en de andere noodzakelijke
diensten zonder tekortkomingen voortgang moeten vinden door
een ‘stabiele’ organisatie. In onze moderne wereld van onderlinge
afhankelijkheid moeten die nu eenmaal op een wereldwijde
schaal worden gecoördineerd. En die kan men niet overlaten aan
de wispelturige grillen van individuen. Dat zijn sociale verplichtingen
waaraan ieder gezond individu moet voldoen, wil hij of zij van de
voordelen van collectieve arbeid genieten. Het zou onweerlegbaar
moeten zijn dat zulke noodzakelijke, anarchistisch georganiseerde,
‘stabiele’ verbanden geen afwijking zijn van de leer. Zij
zorgen ervoor dat het anarchisme als een sociale orde werkelijk
haalbaar is.
De weg naar de vrijheid op kaart gezet
De anarchisten zijn niet zo naïef dat ze de invoering van de
volmaakte maatschappij verwachten, die bestaat uit volmaakte
individuen. Alsof die op wonderbaarlijke wijze hun ingebakken
vooroordelen en ingesleten gewoonten op de ‘dag van de revolutie’
zouden afschudden! We houden ons niet bezig met giswerk
over hoe de maatschappij er in de verre toekomst uit zou zien,
wanneer uiteindelijk de hemel op aarde bereikt zou zijn. Maar
wij houden ons boven al het andere bezig met de vraag: in welke
richting ontwikkelt zich de mensheid? Er is geen ‘zuiver’ anarchisme. Er
is alleen de toepassing van anarchistische beginselen op de werkelijke
feiten van het sociale leven. De ene en enige doelstelling
van het anarchisme is de maatschappij in een anarchistische richting te
sturen. Slechts zó gezien is het anarchisme een geloofwaardige en
uitvoerbare gids naar de organisatie van de maatschappij. Anders
is het gedoemd tot utopische dromen, en geen levende kracht.
Vertaling Jan Bervoets
‘Zuiver’ anarchisme is een utopie
‘Zuiver’ anarchisme is door de anarchistische schrijver George
Woodcock gedefinieerd als ‘de losse en flexibele affiniteitsgroep
die geen formele organisatie nodig heeft en anarchistische propaganda
voert langs een onzichtbaar netwerk van persoonlijke
contacten en intellectuele invloeden.’ Woodcock voert aan dat
‘zuiver’ anarchisme onverenigbaar is met massabewegingen zoals
anarcho-syndicalisten, omdat zij
stabiele organisaties nodig hebben, juist omdat het zich in een wereld begeeft
die slechts gedeeltelijk bestuurd wordt door anarchistische idealen ... en compromissen
maakt met situaties van alledag... [Het anarcho-syndicalisme]
moet de massaverbanden handhaven van [arbeiders] die slechts op een
afstand bewust zijn van het uiteindelijke doel van het anarchisme. (George
Woodcock, Anarchism) 5
Zijn deze beweringen juist, dan is anarchisme een utopie: er zal
nooit een tijd zal zijn waarin iedereen een ‘zuivere’ anarchist
zal zijn en de mensheid zal altijd compromissen met de situaties
van alledag moeten maken. Ik wil hier niet mee zeggen
dat het anarchisme ‘affiniteitsgroepen’ uitsluit. Integendeel!
Vrijwillige organisaties worden nu eenmaal gevormd, ontbonden
en opnieuw gevormd in overeenstemming met de wispelturige
grillen en verlangens van individuele leden. En juist die oneindige
variëteit daarvan is de afspiegeling van individuele voorkeuren.
Daarom vormen juist zij de noodzakelijke voorwaarde voor de
vrije samenleving.
Noten:
1 Van de bloemlezing door Vernon Richards bestaan meerdere
niet-facsimile uitgegeven edities. Dolgoff noemt geen jaartal,
zodat ik geen pagina-aanduiding kan aangeven.
2 Cursivering door mij.
3 In de Engelse tekst staat society, dat zowel samenleving als
maatschappij betekent. De term maatschappij is hier ontleend
aan de taal waarin Marx oorspronkelijk schreef.
4 De oorspronkelijke term is mutual aid. Dit is tevens de titel
van het standaardwerk van Kropotkin over de evolutieleer,
dat indertijd door Gerhard Rijnders is vertaald met Wederkerig
dienstbetoon. Dolgoff verwijst uiteraard naar de beginselen die
daarin worden uiteengezet.
5 Ook hier is de pagina-aanduiding weggelaten, omdat Dolgoff
geen uitgever of jaartal aangeeft.
7

uiten de orde herfst 2010
Anarchisten en de strijd
tegen bezuinigingen
In de afgelopen afleveringen van Buiten de Orde hebben wij
vooral aandacht besteed aan de meer theoretische kant van de
economische kredietcrisis en zijn gevolgen en aan anarchistische
visies op de crisis en de economie in het algemeen. In het
hier volgende artikel gaat Peter Storm in op anarchistische
actie rondom de strijd tegen bezuinigingen of beter gezegd: het
gebrek daaraan. Omdat Storm ook ingaat op de Open Brief
aan Rekening Retour – die overigens ook door verschillende,
maar niet alle groepen van de Vrije Bond ondertekend werd
– hebben we ook deze brief opgenomen.
door Peter Storm
De herfst van 2010 is de herfst dat een nieuwe regering een
groot bezuinigingsprogramma op gang brengt. Dit komt bovenop
bezuinigingen die het zojuist vertrokken kabinet al op de rails
heeft gezet. Het komt neer op een grootschalige aanval op de
levens van miljoenen mensen, van een meerderheid van de
bevolking. We weten al van bezuinigingen op bijvoorbeeld kinderopvang
en van hogere zorgpremies. Daar komen zaken als kortingen
op zorg- en huurtoeslag bij, besnoeiingen op de bijstand, en
nog veel meer asociaal ‘fraais’. Inderdaad, ‘rechtse mensen zullen
hun vingers aflikken’, zoals Rutte, inmiddels premier, het al zei.
Het gaat hier niet alleen asociale aanvechtingen van een handvol
rechtse politici op rooftocht, al is het dat óók. Het gaat om een
systematisch programma om geld weg te halen van de brede
onderkant van de maatschappij – baanlozen en mensen met
baan, scholieren, studenten, gepensioneerden, werkende mensen,
mensen van alle kleuren, seksen en voorkeuren, met één
ding gemeenschappelijk: een positie die ons van macht berooft,
ons ondergeschikt maakt aan ondernemers en goedbetaalde
gezagsdragers. Dat weggehaalde geld gaat, in de vorm van lastenverlichting,
naar de winst van bedrijven en naar vooral rijke mensen.
Het geld gaat naar een staatsschuld en een begrotingstekort
die deels opgelopen zijn omdat politici in crisistijd met miljarden
staatssteun banken hebben gered – met geleend geld. Regeerders
willen dat geld terugbetalen om geloofwaardig en kredietwaardig
te blijven – en dat geld halen ze dus bij ons. Het bezuinigingsbeleid
is geen verzameling incidentele maatregelen. Het is een
programma om de concurrentiepositie en winstgevendheid van
het kapitaal op te krikken, de kosten van de kapitalistische staat
om de meerderheid van de bevolking af te wentelen. Het is een
aanval van kapitaal en staat op de arbeidersklasse in de breedste
zin van het woord, op ons allemaal.
8

uiten de orde
Bezuinigingsbeleid vergroot ongelijkheid
Met deze grove aantasting van voorzieningen van ons bestaan,
onze inkomens en voorzieningen gaat groeiende repressie
gepaard. Het is vermoedelijk toeval, maar dat uitgerekend in de
week dat Rutte, Wilders en Verhagen hun gangstercoalitie afronden
ook het kraakverbod van kracht wordt, is symbolisch. Terwijl
mensen hogere kosten maken, waardoor betaalbaar wonen voor
mensen uit beeld raakt, wordt één van de alternatieven – kraken
– moeilijker gemaakt. Bezuinigingsbeleid vergroot ongelijkheid.
Repressie tast de beetjes vrijheid aan die we hebben om ons
te verweren tegen die groeiende ongelijkheid. Hoe bewust de
samenhang van hogerhand gepland wordt, is lastig te zeggen.
Maar dat het hier om een samenhangende reeks aanvallen gaat,
lijkt me toch wel duidelijk.
Er is een derde motivatie: rechtstreekse verbondenheid met
anarchisten waar ook ter wereld. Arrestaties van anarchosyndicarechtse
mensen zullen
hun vingers aflikken
Waar onze rechten, vrijheden en voorzieningen – of wat er van
over is – op zulke grote schaal onder rechts kapitaalsvuur liggen,
valt protest en verzet te verwachten. Tot nu toe is dat er mondjesmaat.
We hebben een tamelijk keurige bescheiden actiecoalitie,
Rekening Retour, met de IS en een radicaler vakbondsnetwerk
FNV Vecht voor je Recht, in de hoofdrol, stevig lonkend naar
gematigde en parlementaire krachten, FNV-top en SP. We hebben
Griekenland Is Overal, in aanzienlijke mate gedragen door
anarchisten, een netwerk met een nog gering bereik maar wel
twee acties op haar naam. De gevestigde organisaties, SP, FNVbonden,
doen intussen hun eigen ding.
Er is veel meer nodig, en juist anarchisten kunnen daarin een zeer
belangrijke rol spelen. Momenteel gebeurt dat helaas nog niet. Ja,
Griekenland Is Overal laat een anarchistische bijdrage zien. Maar
overzien we uitingen van de diverse anarchistische groeperingen,
netwerken en media, dan wordt duidelijk dat strijd tegen bezuinigingsbeleid
en wat daar uit voortvloeit, geen hoge prioriteit
heeft. Prioriteit onder anarchisten hebben veeleer een reeks van
thema’s zoals die de laatste jaren in de bewegingen zijn opgekomen:
strijd tegen onmenselijk anti-vluchtelingenbeleid; radicale
milieuacties rond bijvoorbeeld het klimaat; antifascistische mobilisaties
zoals de AFA die keer op keer, met bewonderenswaardige
volharding en soms verheugend effectief, op touw zet; informatie
en solidariteit rond internationale zaken, van de strijd in Chiapas
tot solidariteit met een kraakcentrum in Polen. Bezuinigingen, als
ze al op de agenda verschijnen van anarchistische bewegingen,
zijn dan veelal een van de thema's, naast al die andere onderwerpen,
waarvoor dan ook nog aandacht gevonden moet worden.
Naar mijn idee is dit een ontoereikende aanpak. Maar het is altijd
nog beter dan de andere aanpak die we ook zien: de hele strijd
tegen bezuinigingen afdoen als enkel reformistisch, symptoombestrijding,
niet relevant voor de échte antikapitalistische strijd.
Anarchisten en bezuinigingen
Dat bezuinigingen als actiethema geen hoge prioriteit krijgen in
onze kringen, heeft naar mijn mening met twee zaken te maken.
Enerzijds is er het idee dat dit thema onvoldoende radicaal is,
niet tot de kern – kapitaal en staat – gaat, maar slechts deelstrijd,
reformisme en dergelijke inhoudt. Anderzijds is er het idee dat
andere, veelal top-down-organisaties, vooraan staan in de antibezuinigingsstrijd,
dat samenwerking met deze organisaties tot
niets leidt, en dat een thema waarin dit type groeperingen domineren
gewoon niet de beste plek is om anarchistische opvattingen
en praktijken te verbreiden. Beide ideeën weerspiegelen een
stuk realiteit. Maar beide ideeën schieten ook tekort.
Eerst het thema zelf. Hoe stellen anarchisten veelal vast wat voor
thema's ze centraal stellen? Hoe stellen we onze prioriteiten?
Natuurlijk zit daar een groot stuk persoonlijke voorkeur en motivatie
bij, en een weerspiegeling van de eigen situatie. Maar er zijn
toch wel patronen te onderkennen. Ik zie er vier.
Er is allereerst de sterke drang om dátgene als doelwit te kiezen
waarin de onmenselijkheid van de bestaande orde het meest
schrijnend en dreigend tot uiting komt. Daar waar uit grof winstbejag
vrijwel weerloze migranten onder erbarmelijke omstandigheden
naar andere landen worden gelokt, of waar vluchtelingen
met gevaar voor eigen leven aan vervolging weten te ontkomen,
om vervolgens te worden opgesloten in hokken in gevangenissen
of boten, en vervolgens gedeporteerd – dáár laten anarchisten
zich zien, horen en voelen. En terecht! Het antivluchtelingen-/
antimigrantenbeleid laat het systeem zien in zijn volle bruutheid:
hiërarchische ondoorzichtige macht opgelegd aan machtelozen,
racisme, winstbejag, alles in geconcentreerde vorm. Dat blootleggen,
aanvechten, dwarsbomen, is altijd een anarchistische
erezaak geweest, en dat is maar goed ook.
Een ander voorbeeld is de strijd tegen fascisme, zoals die via
de AFA – geen anarchistische groep, wel een groep waarbinnen
vooral anarchisten werkzaam zijn – gevoerd wordt. Fascisme is
autoriteitscultus, nationalisme, racisme, seksisme, als uiterste
redmiddel van kapitaalsmacht – een concentratie van alles waar
we als anarchisten juist het felste tegen zijn. Het is in die zin onze
ultieme vijand, het is de kapitalistische autoritaire maatschappij
in onverdunde dosis. Met antifascisme pakken we niet alleen
die vijand aan; in die strijd maken we ook veel duidelijk over de
onderdrukkingspatronen die, in een meer ‘verdunde’ vorm, overal
in deze maatschappij aan het werk zijn. Net als in de solidariteit
met vluchtelingen en migranten geldt hier: datgene waar we het
felste tegen zijn, dat is vaak ons favoriete actiethema.
een concentratie van alles
waar we als anarchisten juist
het felste tegen zijn
Er is een tweede soort motivatie dat actiethema's helpt bepalen.
Daar waar we stukken van onze dromen verwezenlijkt zien
worden, door sociale bewegingen en verzetsvormen, daar zetten
anarchisten zich voor in. Waar via directe actie, horizontale,
basisdemocratische organisatie, zelfbestuurachtige structuren,
een alternatief voor hiërarchie, staat en kapitaal in zicht komt,
is ons enthousiasme gewekt. Alweer: terecht! Dit motief is wat
anarchisten enthousiast maakt voor bijvoorbeeld de Zapatistas
in Chiapas, de opstandige beweging in Oaxaca vanaf 2006, maar
ook voor sociale centra in bijvoorbeeld Polen. Helemaal enthousiast
worden we als we enerzijds de bruutheid van staatsgeweld
zien, en pal daartegenover een golf van zichzelf organiserend
verzet. Dat zien we bijvoorbeeld naar aanleiding van de gebeurtenissen
in Griekenland. Méér dan bezuinigingen was het daar
de politiemoord op een vijftienjarige jongen – staatsmacht in
geconcentreerde vorm – en de explosie van wilde opstandigheid
en zelforganisatie in reactie daarop – vleugje alternatief in beeld
– die een stevige solidariteitsgolf op gang bracht. Ik denk dat
dit soort motivaties er toe leidden dat Griekenland Is Overal uit
anarchistische hoek kwam en juist vanuit anarchistische kringen
meteen bijval en ondersteuning vond.
9

uiten de orde herfst 2010
listen in Servië, botte tegenwerking van anarchosyndicalistische
bond in Duitsland, moord op antifascisten in Rusland, dit soort
dingen leiden tot solidariteitsacties, ook in Nederland. Het is een
logische en goede verbondenheid die we als anarchist voelen
met onze kameraden, waar ze ook leven en wonen.
En er is een vierde motivatie: rechtstreekse zelfverdediging! Waar
veel anarchisten hetzij zelf kraken, hetzij minstens de bijbehorende
voorzieningen benutten – kraakcafés, info- en sociale centra
– is het logisch dat anarchisten zich laten horen als kraakpanden
ontruimd worden en een kraakverbod wordt doorgedrukt. Voor
de strijd tegen politierepressie geldt iets soortgelijks: het is onze
rechtstreekse vijand, en niet alleen bij acties.
het is onze rechtstreekse vijand,
en niet alleen bij acties
Al deze soorten van motivaties zijn geldig, belangrijk en goed.
Maar ze hebben ook een eigenaardigheid waar zowel een kracht
als een grote beperking in schuilt. De eigenaardigheid is als
volgt: al dit soort motivaties neemt onszelf, als anarchist, als
vertrekpunt. Wat vinden wij het allerergst, zo erg dat we er actie
tegen gaan voeren? Wat vinden wij het allermooist, zodat we het
als inspirerend voorbeeld willen verdedigen? Met wie voelen wij
ons zodanig verbonden dat we er voor in actie komen? En wat
ervaren wij als de meest directe dreiging in ons bestaan en onze
strijd? Alle vier de motivaties die ik schetste zetten onze eigen
situatie, verlangens, woede en hoop centraal. Dat is in zichzelf
heel goed en terecht. Een bevrijdingsstrijd die niet permanent
om onze eigen bevrijding draait, is een bevrijdingsstrijd waar we
ons ondergeschikt dreigen te maken aan anderen, aan krachten
buiten ons om – en dat is juist daarom geen authentieke bevrijdingsstrijd.
Dat we vanuit onze eigen persoonlijke motivaties te
werk gaan, dat is op zichzelf kerngezond.
Strategisch en principieel ontoereikend
Maar het is tegelijk strategisch en principieel ontoereikend. We
willen een vrije en solidaire wereld, niet voor onszelf en onze
geestverwanten alleen, maar voor iedereen. De noodzakelijke
omwenteling in die richting moet daarom veel meer zijn dan een
strijd waarin we enerzijds de anarchisten en aanverwante bewegingen
hebben, en anderzijds staat, kapitaal, repressie, seksisme,
racisme de hele onderdrukkende santenkraam. Anarchisten
maken die omwenteling niet op eigen kracht. Maar ze kunnen er
wezenlijk aan bijdragen, om te zorgen dat we een goede, werkelijk
bevrijdende, revolutie krijgen. Maar zo’n revolutie is de zaak van
veel grote groepen, uiteindelijk van alle onderdrukten en uitgebuite
mensen samen.
De strijd voor een vrije en solidaire wereld vergt dan ook dat we
breder kijken dan naar wat ons als anarchist het meest rechtstreeks
triggert. Het is belangrijk dat we onszelf leren om onderdrukking
en uitbuiting aan te vechten waar die maar voor komt,
en om stukjes strijd daartegen te onderkennen waar die maar
plaatsvindt, ongeacht of die stukjes strijd bewust aankoersen
op zelfbestuur, directe democratie en dergelijke. Het is daarom
belangrijk dat anarchisten zich verbinden met een veel bredere
sociale strijd dan veelal gebeurt. Het is daarom belangrijk dat een
aanval op de inkomens en voorzieningen van de meerderheid van
de bevolking onze volle aandacht krijgt. Nog lagere uitkeringen,
nog duurdere voorzieningen, betekenen nog meer armoede, maar
ook tegelijk nog minder speelruimte om iets van je leven naar
eigen behoeften in te richten. Het maakt mensen armer, en het
maakt mensen nog minder vrij. Dat helpen tegengaan, zij aan zij
met mensen staan die zich daartegen verweren, zonder voorwaarden
vooraf, zou een kerntaak van anarchisten moeten zijn.
Als we dat zo zien, dan heeft dat twee voordelen. We steunen
een rechtvaardige strijd voor meer vrijheid en solidariteit. Daarin
valt een gezamenlijke kracht en solidariteit te vinden die wel
degelijk vooruit kan wijzen naar een heel ander soort maatschappij.
Tegelijk kunnen we, in de praktijk van de strijd, laten zien dat
anarchistische opvattingen, organisatie- en strijdvormen ertoe
doen, kracht geven aan protest en verzet. We kunnen uitleggen
dat directe actie beter werkt dan een nederige petitie. We kunnen
het ook daadwerkelijk laten zien. Zo versterken we de noodzakelijke
strijd met onze inbreng. Zo maken we tegelijk ook het
anarchisme breder relevant voor veel meer mensen.
Reformistische eisen
Natuurlijk zijn er dilemma's en problemen. Je kunt – zoals de
makers van een Open Brief waarin afstand genomen wordt van
de oproep van Rekening Retour – redeneren dat eisen tegen
bezuinigingen nog niet de kern – het kapitalisme – raken. Je kunt
van ‘reformistische eisen’ spreken als je dat wilt. Ik denk echter
dat we daarmee belangrijke dingen miskennen. Aan het begin van
mijn artikel gaf ik al aan waar bezuinigingsbeleid in wortelt: in de
winsthonger en concurrentiedrift van het kapitaal. Als we specifieke
bezuinigingen dwarsbomen, dan dwarsbomen we daarmee
de werking van die winsthonger en die concurrentie. We maken
het moeilijker voor het kapitaal om ongestoord te werken. Ook
zonder dat hardop te zeggen heeft zoiets een antikapitalistische
werking.
het maakt mensen armer,
en het maakt mensen nog
minder vrij
Dat wordt nog veel sterker als we de strijd voeren op niet-hiërarchische
wijze, met directe acties van het meest uiteenlopende
soort als middelpunt. Een door buurtbewoners zelf op touw
gezette blokkade van een gemeentekantoor, een door verplegenden
én patiënten, door docenten én leerlingen én ouders, samen
opgezette bezetting van een met sluiting bedreigd ziekenhuis of
school, een stakingsactie waarin arbeiders zélf de touwtjes in
handen hebben – dat zet zoden aan de dijk. Het laat ook – vanwege
de horizontale netwerkvorming, de vleugjes zelfbestuur die
erin naar voren komen – ook iets zien van het soort maatschappij
dat we graag in de plaats van het kapitalisme zien komen. Aan
anarchisten de niet makkelijke, maar wel mooie en onmisbare
taak, om hieraan bij te dragen – en daarbij tegelijk die antikapitalistische
en antiautoritaire logica in het verzet aan te helpen
brengen en expliciet te maken.
Voor ‘reformistische eisen’ op zichzelf hoeven anarchisten niet
bang te zijn. In de eerste plaats is het ergens een absurd begrip,
zoiets als witte sneeuw en natte regen. Elke eis die we aan staat
en/of kapitaal stellen is een eis tot hervorming, gedeeltelijke
verbetering. De enige ‘eis’ waarvoor dat niet geld, is de eis dat
kapitalisme en staat verdwijnen. Dat is echter geen eis, dat is iets
wat we gewoon gaan doen. Maar verder zijn ook door anarchisten
veelal gestelde eisen, net zo ‘reformistisch’ als de eis om bezuinigingen
te stoppen. Vrijlating van gearresteerde syndicalisten in
Servië is een hervormingseis: na vrijlating blijft zowel de Servische
staat als haar gevangenisstelsel gewoon bestaan. Sluiting van
10

uiten de orde
detentiecentra waar vluchtelingen in worden opgesloten is een
stap richting open grenzen en richting vrijheid van migratie – maar
het is slechts een gedeeltelijke stap, een hervorming.
het verschil tussen reformisme
en revolutionaire opvattingen
ligt niet in de eisen,
maar in de houding erachter
Elke eis kun je daarom ‘reformistisch’ noemen. Insurrectionaire
anarchisten, met een uit die kringen afkomstige leus ‘occupy everything,
demand nothing’, hebben in die zin wel een punt. Maar
het afwijzen van deeleisen ziet eraan voorbij dat de kern van de
strijd niet in de eisen zelf ligt, maar in hoe we ervoor vechten. Een
eis van twee procent loonsverhoging, waarvoor honderdduizend
arbeiders gaan staken, hun fabrieken bezetten, stakingscomités
kiezen, de politie van de straten jagen... wat is dan de kern: de
bescheiden eis? Of de revolutionaire dynamiek die in de strijd
ervoor op gang komt? Het verschil tussen reformisme en revolutionaire
opvattingen ligt niet in de eisen, maar in de houding
erachter: vechten we ervoor, en weigeren we de grenzen die het
systeem stelt te erkennen? Of denken we dat we binnen deze
orde, met overleg dat hooguit met een beetje druk aangevuld
wordt, wel tot bevredigende resultaten te komen?
Een probleem dat we tegenkomen als we deelnemen aan antibezuinigingsprotesten
– we merken het nu al, in Rekening Retour,
Griekenlans Is Overal en elders – is de rol van grote, bureaucratisch
georganiseerde vakbonds- en partijpolitieke organisaties.
De aanvechting om weg te rennen van initiatieven waar de FNV
en de SP de hoofdrol spelen is voorstelbaar. En ja, in Rekening
Retour lopen we aan tegen bijvoorbeeld een IS die de deur naar
zulke groepen zo wijd mogelijk openhoudt, zelf top-down opereert
en op de rem neigt te trappen als de druk van antiautoritair
links te groot wordt. Ik denk dat we hier gewoon rustig en hardnekkig
onze radicalere punten moeten blijven maken – maar ons
niet moeten laten afremmen door de beperkte mate waarin daar
ruimte voor is en aan wordt tegemoet gekomen. Intussen is er
immers Griekenland Is Overal, dat veel radicaler is, het initiatief
van Rekening Retour kritisch steunt en tegelijk met eigen initiatieven
komt.
Het doel van dit alles moet zijn: een grotere, strijdbaarder en
vooral ook onbeheersbare beweging tegen bezuinigingen. Als er
niet alleen demonstraties en stakingen komen, maar als acties
aangestuurd en aangejaagd worden door horizontaal opererende
netwerken, autonoom van gevestigde vakbonds- en partijstructuren
– dan wordt het – zélfs als de beweging formeel ‘geleid’ wordt
door Emile Roemer en Agnes Jongerius – buitengewoon moeilijk
voor bewegingsbestuurders om ons weer met succes naar huis te
sturen als achter de schermen een zwak compromis is uitgedokterd.
De strijd tegen bezuinigingen heeft baat bij anarchistische
opvattingen om een antikapitalistisch perspectief aan te brengen.
De strijd tegen bezuinigingen heeft baat bij anarchistische
werkwijzen om zo sterk mogelijk te zijn, en om inkapseling ervan
zo moeilijk mogelijk te maken. Maar anarchisten hebben tegelijk
de strijd tegen bezuinigingen hard nodig – om extra uitstraling
en reikwijdte te helpen geven aan onze opvattingen en werkwijzen.
Om al deze redenen – en omdat het ook nog eens gaat om
voorzieningen die we op één of andere manier allemaal zelf nodig
hebben – verdient de strijd tegen bezuinigingen onder anarchisten
een buitengewoon hoge prioriteit.
de strijd tegen bezuinigingen
heeft baat bij anarchistische
opvattingen om een antikapitalistisch
perspectief aan te
brengen
Peter Storm is schrijver van het weblog Rooieravotr, peterstormschrijft.
wordpress.com en actief in Griekenland Is Overal en Rekening Retour.
Maar beide initiatieven zijn handvaten tot actie, geen doel op
zich. Het is voor ons als anarchisten zaak om praktijken te ontwikkelen
in het verzet tegen bezuinigingen die lang niet altijd
binnen deze initiatieven hoeven te passen. Dat is niet erg, een
obsessie dat er Eén Groot Initiatief, een Gezamenlijk Breed Front
tegen bezuinigingen, moet komen, zit meer in de weg dan dat het
ons verder helpt. Zoiets gezamenlijks leidt makkelijk tot logheid,
bureaucratie en het vleugellam worden van radicalere elementen
in de strijd. Tegelijkertijd: als zo’n bredere bundeling er wel
komt – zelfs met SP en FNV erin! – is dat geen reden tot paniek.
Gewoon kritisch blijven volgen, oproepen voor zinnige acties
helpen verspreiden, tegelijk ons eigen geluid blijven pushen, dan
komen we ergens. En ook als bijvoorbeeld de SP en de FNV zelf
dingen op touw zetten – de SP is bijvoorbeeld actief tegen het
ontslag van TNT-postbodes – kunnen anarchisten wel degelijk
een rol spelen. Naar zulke acties gaan, met eigen flyer waarin we
voor directe actie van onderop, horizontale netwerken, zelfbestuur
als richting van strijd, opkomen – zoiets geeft onze inbreng
en inzet extra reikwijdte.
11

uiten de orde herfst 2010
Open brief aan ‘Rekening Retour’
Beste mensen,
Met belangstelling hebben we de ontwikkelingen rond jullie initiatief
gevolgd. Het is een serieuze poging om vanuit een brede linkse samenwerking
iets (praktisch) te doen met de ‘crisis’. Tot nu toe leek het vooral dat we
vanuit die hoek niet wisten wat we hiermee aan moesten. In beginsel waren
we dan ook enthousiast over het ontstaan van ‘Rekening Retour’, en van
plan ons hierbij aan te sluiten.
Nu we de verklaring c.q. oproep voor de manifestatie op 23 oktober a.s.
onder ogen hebben gekregen, is dit aanvankelijke enthousiasme echter
omgeslagen in stevige teleurstelling. Wij kunnen ons niet vinden in de koers
die met deze verklaring ingeslagen wordt.
We begrijpen heel goed dat je niet je hele verhaal kwijt kunt in een kort
manifest of oproep, en dat de nadruk ligt op concrete zaken. Dat gezegd
hebbende kunnen we echter niet anders dan constateren dat jullie verklaring
wel erg oppervlakkig, reformistisch en eendimensionaal is. Verder dan een
oproep om tot een andere, minder asociale, invulling van bezuinigingen
te komen komt het niet. De fundamenten van het huidige kapitalistische
systeem blijven volledig buiten beeld. Daarmee wordt in feite gesuggereerd
dat er oplossingen mogelijk zijn binnen dit systeem, terwijl jullie net zo goed
als wij weten dat dit een illusie is.
Laten we onszelf eerst de vraag stellen wat de ‘crisis’ nu eigenlijk is. In
essentie is het niet meer dan een toestand, uitgeroepen door staten, supraen
internationale instellingen en het bedrijfsleven. Zij zien een hapering
in het functioneren van het kapitalistische systeem, in de mogelijkheid om
winsten te accumuleren ten gunste van een kleine elite. Voor het grootste deel
van de wereldbevolking betekent het kapitalisme echter al een permanente
crisis. Wij voelen ons dan ook helemaal niet geroepen met staat en bedrijfsleven
mee te denken over hoe uit de door hen uitgeroepen crisis te komen,
teneinde het kapitalistische systeem weer beter te laten functioneren. We
moeten ons richten op de echte crisis, het systeem zelf, dat de hele wereld al
eeuwen in een steeds verstikkendere houdgreep houdt.
We hebben er niets op tegen geld weg te halen bij de rijken, maar dat is
niet meer dan een schijnoplossing zolang het systeem, dat de enorme ongelijkheden
in de verdeling van macht en rijkdom überhaupt creëert, blijft
voortbestaan. Alleen door een einde te maken aan dat systeem kan er hoop
zijn op echte verandering in de richting van een vrijere, rechtvaardigere en
meer humane wereld. Dat is niet van vandaag op morgen mogelijk, maar we
moeten dit doel wel voor ogen houden. Door eisen zo nadrukkelijk binnen de
kaders van het huidige systeem te formuleren als jullie doen, en ze bovendien
zeer defensief op te stellen, verdwijnt dat uiteindelijke doel echter uit zicht.
De reformistische eisen worden gepresenteerd als de doelen in zichzelf en
schuiven het eigenlijke probleem naar de achtergrond.
Los daarvan hebben wij grote moeite met de eis ‘vecht voor elke baan’.
Er is een heleboel werk dat bijdraagt aan onderdrukking, uitbuiting en
milieuvernietiging. We zien de betreffende banen liever vandaag dan morgen
verdwijnen. Zo hebben wij geen enkele moeite met het failliet gaan
van bedrijven die zich met dubieuze activiteiten bezig houden of met forse
ontslagen bij bijvoorbeeld politie of defensie. Dat er voor de mensen die
hierbij op straat komen te staan een goed sociaal vangnet moet zijn en dat
er naar gestreefd moet worden dat zij eventueel wel zinvol werk gaan doen
is een ander verhaal.
We zijn op zich verheugd dat er, naar wij begrepen hebben na een felle
discussie, tenminste nog een enkele opmerking over zondebokpolitiek en
discriminatie in de verklaring is opgenomen. Dit laat echter onverlet dat het
een groot gemis is dat vele andere met de ‘crisis’ samenhangende punten
onbenoemd blijven.
De gevolgen van de ‘crisis’ krijgen niet enkel vorm in bezuinigingen, of
zelfs in een breder financieel kader. De keuzes die met name rechtse, maar
in meer of mindere mate alle partijen, maken ten aanzien van de ‘crisis’
kunnen niet los gezien worden van hun andere politieke keuzes. We krijgen
te maken met toenemende repressie, het steeds hoger optrekken van de
muren van Fort Europa, het verder ondergeschikt maken van natuur- en
milieubelangen, het niet aanpakken van de klimaatcrisis, een voortdurend
militarisme om Westerse belangen te beschermen enzovoort.
Ronduit schokkend vinden wij het volledig ontbreken van een internationale
dimensie in de verklaring. Hoewel we zeker niet blind zijn voor de gevolgen
van de ‘crisis’ voor met name de lagere klassen en uitgeslotenen binnen
Nederland, mogen we niet vergeten dat de primaire slachtoffers van de
‘crisis’ zich bevinden in de zogenaamde Derde Wereld. Zoals altijd worden
de negatieve consequenties van het functioneren van het kapitalistische
systeem uiteindelijk vooral op hen afgewenteld. Het is onbestaanbaar dat
dit punt nergens in de verklaring gemaakt wordt. Zelfs de dreigende forse
bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking – met alle mitsen en maren
met betrekking tot de vormgeving daarvan – worden niet genoemd.
We hebben begrepen dat het een bewuste keuze is om aan het werk te gaan
met een gematigd en toegespitst manifest, om zoveel mogelijk mensen te
kunnen bereiken en een zo groot mogelijke demonstratie op 23 oktober neer
te zetten. Jullie nemen daarbij het woord ‘verzet’ in de mond.
Wellicht is het op basis van dit manifest, in combinatie met een nieuw rechts
regeerakkoord of de dreiging daarvan, inderdaad mogelijk een substantiële
hoeveelheid mensen op de been te krijgen op die dag. Zowel inhoudelijk als
methodisch zal dit echter grotendeels een schijnmassa zijn. Leuk voor een
plaatje in het nieuws, maar door gebrek aan daadwerkelijke betrokkenheid
en inzet, niet in de laatste plaats door daar gewoonweg niet om te vragen,
met een zeer wankele basis.
Verzet krijgt niet vorm in één grote demonstratie met reformistische eisen,
waarna het overgrote deel van de deelnemers weer naar huis gaat. Serieus
verzet is een kwestie van lange adem en van het richten op de kern van de
problemen. Wij geven daarom de voorkeur aan een aanvankelijk misschien
kleiner maar wel serieus verzet, dat op langere termijn opgebouwd wordt en
echt een vuist wil en kan maken tegen het kapitalisme. Een verzet vanuit de
basis, gezamenlijk opgebouwd door de mensen die zich ermee bezig houden,
en niet geïnitieerd en gecontroleerd door enkele grotere organisaties, die zich
binnen de gematigde hoek bevinden en top-down georganiseerd zijn (SP,
FNV) en die vooral ondersteuning hopen te vinden voor hun positie binnen
het systeem. We begrijpen natuurlijk dat het voortouw genomen moet
worden, en dat grotere organisaties daarvoor beter uitgerust zijn, maar we
verzetten ons tegen de machtspositie en doorslaggevende rol die die organisaties
daarmee voor zichzelf creëren. Binnen een serieus verzet tegen het
huidige systeem is overigens per definitie geen leidende rol weggelegd voor
een parlementaire partij. Dergelijk verzet moet worden opgebouwd vanuit
de basis.
Dat een bredere samenwerking van iedereen inschikkelijkheid vraagt is
logisch, maar in Rekening Retour wordt die inschikkelijkheid wel heel erg één
kant, dat wil zeggen de gematigde hoek, op gedwongen. Wat dan overblijft
dreigt een lege huls te worden, een vehikel van een aantal grotere leidingnemende
groepen die hun eigen agenda voeren en hun eigen belang dienen.
We vragen ons af wat jullie nu eigenlijk hopen te bereiken.
We willen niet aan ideologische scherpslijperij doen en alle initiatieven waar
wij onze twijfels bij hebben afbranden, maar jullie verklaring valt ons wel
zodanig tegen dat we ons genoodzaakt voelen ons hierover uit te spreken.
Zeker nu jullie zoveel mogelijk andere organisaties en groepen oproepen zich
achter deze oproep voor de demonstratie te scharen. Op deze basis zullen wij
dit helaas niet kunnen doen.
Het is overigens geenszins onze bedoeling jullie verder voor de voeten te
lopen. Wij richten onze activiteiten liever op het bevechten van de heersende
machten. We hopen echter wel dat deze open brief een bijdrage levert aan
een verdere discussie, zowel binnen jullie initiatief als breder binnen links,
om uiteindelijk gezamenlijk tot een sterkere beweging te komen.
Met strijdbare groet,
Anarchistisch Kollektief – Utrecht
Anarchistische Anti-deportatie Groep Utrecht
Werkgroep Stop Deportaties
12

uiten de orde
Steun de Negen
van Reykjavik!
Op dit moment vindt in IJsland de eerste rechtszaak plaats
naar aanleiding van de opstand van 2008/2009. Het zal
niemand verbazen dat de beklaagden behoren tot degenen
die het meest radicale geluid vertolkten tijdens de opstand,
een opstand die uiteindelijk leidde tot de val van de IJslandse
regering. Deze individuen – anarchisten en radicaal-linksen
– hangen nu celstraffen van één tot zestien jaar boven het
hoofd indien zij schuldig worden bevonden aan ‘het aanvallen
van het parlement’.
Opstand
Zoals bekend vonden in IJsland in de winter van 2008/2009
omvangrijke protesten plaats tegen de regering, die verantwoordelijk
werd gehouden voor de rampzalige financiële situatie
waarin het land verzeild was geraakt. Er vonden grootschalige
confrontaties plaats met de oproerpolitie, waarbij duizenden
mensen betrokken waren. Er werd grote druk uitgeoefend op
het parlement, de Althingi. Het gebouw werd verschillende keren
omsingeld in de loop van december en januari. Uiteindelijk leidden
de protesten ertoe dat de regering terugtrad en op 23 januari
vervroegde verkiezingen aankondigde, hoewel deze concessie de
protesten niet deed verstommen.
Een belangrijk incident vond plaats op 8 december 2008. Toen
probeerde een groep van dertig demonstranten het parlementsgebouw
te betreden. Slechts twee van hen slaagden erin om
daadwerkelijk de galerij te betreden en één van hen riep de parlementsleden
op het gebouw te verlaten.
Repressie
Het is niet verwonderlijk dat de IJslandse staat na deze angstige
periode in zijn bestaan op zoek is gegaan naar slachtoffers om
een afschrikwekkend voorbeeld te stellen. Gelukkig waren er
onder de gearresteerden van 8 december 2008 ook enkele anarchisten
en andere radicaal-linksen: makkelijk te isoleren van de
minder uitgesproken delen van de bevolking, maar tegelijkertijd
heel bruikbaar in een opvoedkundig toneelstukje voor diezelfde
bevolking. In 2009 werden dan ook negen van de dertig arrestanten
aangeklaagd wegens het schenden van het gezag van de
regering, het verstoren van de openbare orde, het plegen van en
dreigen met geweld tegen overheidsdienaren, het leiden van een
georganiseerde aanval, huisvredebreuk, het verstoren van een
wettelijke vergadering en het bedreigen van de autonomie van
het parlement.
Dit laatste onderdeel van de aanklacht is het zwaarst. Het betreffende
wetsartikel, dat het ‘aanvallen van het parlement’ strafbaar
stelt, kent straffen van één tot zestien jaar. Kennelijk moet hier
dus inderdaad een voorbeeld gesteld worden. De massale politieaanwezigheid
tijdens de rechtszittingen, ongekend in IJsland,
bevestigt daarbij nog eens de indruk van een overspannen
staatsapparaat dat aan een heksenjacht is begonnen.
Internationale solidariteit
De zaak loopt sinds januari van dit jaar en mogelijk zal er nog dit
jaar een uitspraak zijn. De eerstvolgende zitting zal vermoedelijk
in november of december plaatsvinden. Het is dus belangrijk om
nu de druk op de ketel te houden en solidariteitsacties te organiseren.
Vrijheid voor de Negen van Reykjavik!
Voor de laatste info over de zaak: www.rvk9.org.
13

uiten de orde herfst 2010
De Dolle Mollies zijn ontstaan uit een gelegenheidscollectief dat
samenkwam om een tegengeluid te laten horen tegen een groep
christenfundamentalisten die abortus weer verboden willen
maken. Elk jaar organiseren de fundamentalistische christenen
van ‘Schreeuw om Leven’ en ‘Christenen van de Waarheid’ rond
18 december (de datum waarop in 1980 de Wet op afbreking
zwangerschap werd aangenomen in de Tweede Kamer) een
optocht en een gebed tegen abortus. Naast het afschaffen van
het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen pleiten deze groepen ook
voor een verbod op euthanasie en voor monogame seksuele relaties
binnen het huwelijk (lees: tegen homoseksuele relaties).
Feminisme!
Van de Dolle Mollies mag het weer
Sinds iets meer dan een jaar zijn we in Nederland een anarcha-feministische
groep rijker. Namelijk, de Dolle Mollies. Zij
bestaan uit een groep vrouwen uit de radicale actiebeweging
die vanuit anarchistisch perspectief feministische thema’s willen
benaderen en zich op anarchistische wijze hebben georganiseerd.
door de Dolle Mollies
In dat gelegenheidscollectief van 2009 waren in het begin vrouwen,
mannen en alles wat daartussen zit actief. Langzamerhand
veranderde de samenstelling echter zodanig dat de groep op
een gegeven moment volledig uit vrouwen bestond. Vervolgens
hebben we tijdens vergaderingen besproken hoe we ons verder
wilden organiseren.
Hoewel niet iedere Dolle Mollie zich uitgesproken anarchist
noemt, waren we het er al snel over eens dat we ons als groep
anarchistisch wilden organiseren. Voor ons betekent dat ‘grassroots’,
op basis van consensus en respect, actiegericht maar
ook met een informerende taak naar zowel onze eigen kringen
als naar buiten. Thema’s die wij graag willen bespreken naast
het zelfbeschikkingsrecht zijn seksisme binnen de beweging,
feminisme anno nu, seksisme op straat en gendergerelateerde
kwesties.
Naast dat wij ons anarchistisch noemen, zijn wij ook een vrouwengroep,
al zien we onszelf niet als separatistische groep. De
Dolle Mollies bestaan dan wel exclusief uit vrouwen, onze bijeenkomsten
en infoavonden zijn open voor iedereen. De keuze om
de Dolle Mollies wel een vrouwengroep te maken was een complexe.
Zonder biologische verschillen te negeren is onze visie op
sekse en gender dat veel gedragingen aangeleerd zijn. We worden
gesocialiseerd tot vrouwen en mannen. Volgens ons is de samenleving
niet zo zwart-wit en zouden we naar een samenleving
14

uiten de orde
Wijven en kerels, potten en flikkers, transen en alles daartussen in
Wij zijn deel van de Dolle Mollies, een anarcha-feministische groep
uit Amsterdam. We zijn gevraagd door de organisatie tijdens deze
demonstratie het thema vrouwenstrijd op de kaart te zetten. Want 1
mei betekent voor ons vandaag de dag meer dan de klassieke arbeidersstrijd
van de vorige eeuw.
Sommigen kennen ons wellicht van de protesten tegen de pro-life
fundamentalisten van afgelopen december. Maar in de afgelopen
maanden hebben we ook verschillende infoavonden georganiseerd en
gaan we zo nu en dan de straat op om de stad te versieren. We richten
ons op verscheidene thema’s, zoals feminisme anno nu, feminisme
binnen de anarchistische beweging en commerciële uitbuiting van het
vrouwenlichaam.
Vrouwen zijn altijd sterk betrokken geweest bij arbeiders- en klassenstrijd.
Een van de belangrijke keerpunten in de geschiedenis is
bijvoorbeeld de strijd voor het verwerven van het algemeen kiesrecht
geweest. Ook bijvoorbeeld in de Verenigde Staten hebben vrouwen een
belangrijke rol gespeeld bij het afschaffen van de segregatie.
De klassenverdeling zoals die ooit was is niet meer zo eenvoudig in
bezitters en arbeiders te verdelen. De scherpe lijnen zijn minder zichtbaar.
Nieuwe klassen ontstaan.
moeten waar überhaupt meer pluriformiteit is en mensen niet op
basis van deze tweedeling behandeld worden. Maar aangezien
wij allemaal tot man of vrouw gesocialiseerd zijn (soms tegen
willens en wetens), hebben wij als vrouwen veel dezelfde ervaringen.
Bovendien maakt het in de samenleving waarin wij leven wel
degelijk uit of je vrouw of man bent. En deze werkelijkheid willen
we niet ontkennen.
Ondanks dat wij genderpolitiek afwijzen, hebben wij na veel
overleg toch gekozen om ons als vrouwengroep te positioneren.
Voor (een aantal) van ons is het namelijk belangrijk bepaalde
thema’s alleen met vrouwen te kunnen bespreken. Vrouwen en
mannen hebben een andere uitgangspositie, bijvoorbeeld met
betrekking tot abortus. Dit is iets waar een man in zijn eigen
lichamelijke integriteit nooit mee te maken zal krijgen. Door ons
binnen de groep alleen met vrouwen te organiseren benaderen
we thema’s vanuit een vrouwelijk perspectief. Bovendien vinden
wij het belangrijk dat iedereen vrij kan spreken (en dat ook durft)
en voor verschillende vrouwen was dit met name rond bepaalde
thema’s makkelijker in een vrouwengroep.
In 2010 hebben wij verschillende informatieavonden in
Amsterdam, Appelscha, Den Bosch en Zwolle georganiseerd,
waar werd gesproken over feminisme anno 2010. In Amsterdam is
er nog een avond geweest met medewerkers van de nu gesloten
abortuskliniek MR70. Tijdens de 1-mei demonstratie in Nijmegen
op de ‘Dag van de Arbeid’ hebben wij een toespraak gehouden
in een tunnel waar vrouwen vaak lastig worden gevallen. Ook
hebben we de tunnel versierd met vrouwen die elkaar een hand
geven als teken van onderlinge solidariteit en de leus ‘camera's
maken de straat niet veilig, wij wel!’
In het kader bij dit artikel kun je de tekst lezen van de toespraak
die wij hebben gehouden op 1 mei 2010 in Nijmegen.
Bekijk voor meer informatie onze website of stuur ons een mail:
http://dollemollies.puscii.nl
dollemollies@puscii.nl
Wij zien een nieuwe klasse, een groep geëmancipeerde, hoogopgeleide
vrouwen, geboren na de tweede feministische golf, opgegroeid met
allerlei verworven voorrechten. Zij claimen hun positie op de arbeidsmarkt
en carrière maken neemt hierbij een belangrijke plek in. De
andere zijde van deze medaille is dat daardoor een groep minder kansrijke
vrouwen in een nieuwe onderklasse belandt. Zij passen op de kinderen
en zij doen het huishouden. De ene vrouw staat zo, letterlijk, in
dienst van de ander. Wij, Dolle Mollies, weigeren mee te gaan in deze
verwrongen vorm van feminisme, waarbij de emancipatie en bevrijding
van de een, mogelijk wordt gemaakt door de onderdrukking en uitzichtloze
situatie van de ander. Wij willen wel benadrukken dat niet de
‘powerfeminist’ het probleem is, het probleem is het patriarchaat! Het
patriarchaat dat de sekseverhoudingen determineert, het patriarchaat
dat iedereen in een bepaalde genderrol probeert te dwingen, het patriarchaat
dat mannen nog altijd vertelt dat zij superieur zijn.
Op dit moment staan we op een plek waar vaak vrouwen lastiggevallen
worden. Ondanks de zogenaamde voltooide emancipatie en het
idee dat de feministische strijd succesvol gestreden is, zijn tunnels
zoals deze, donkere steegjes en parken nog steeds onveilig. Ze worden
gemeden, vrouwen trekken een broek over hun rokje aan als ze 's
nachts alleen naar huis fietsen. Dit soort maatregelen leren we onszelf
nog steeds aan, en worden als normaal ervaren, om onszelf te beschermen.
Nog steeds heerst het idee dat vrouwen een bepaalde mate van
bescherming nodig hebben en wordt het als galant gezien als een man
een vrouw naar huis fietst. Ook deze vorm van positief paternalisme
houdt de status-quo in stand.
De door de overheid geïnitieerde en maatschappelijk geaccepteerde
oplossingen worden geboden in de vorm van camera’s en smeris op
elke straathoek. Ook deze tunnel is ‘veiliger’ gemaakt door het ophangen
van camera’s. Maar wij geloven niet in symptoombestrijding,
die past in een individualistische samenleving. Een echte oplossing
ligt niet in het beveiligen van de samenleving, maar in een radicale
mentaliteitsverandering, het creëren van een collectief verantwoordelijkheidsgevoel.
Alleen als we het patriarchaat en het kapitalistische
systeem verwerpen kan iedereen ‘s nachts gewoon naar huis fietsen.
Alleen dan heeft iedereen gelijke kansen en kan een ieder op een persoonlijke,
waardige manier bijdragen aan een normale samenleving.
Weg met het patriarchaat!
Camera’s maken de straat niet veiliger. Wij wel!
15

uiten de orde herfst 2010
Een interview met Ilan Shalif van
Anarchists Against the Wall
Dit is een interview van de mensen van alasbarricadas.org
met Ilan Shalif, een oude Israëlische anarchistische activist.
Nadat in het lentenummer van Buiten de Orde ruimte is
gegeven aan de Palestijnse kant van het verhaal, geeft dit
interview de visie van een Israëlische kameraad.
door Alasbarricadas
We bespreken in dit interview de visie van Ilan Shalif op de situatie in
Palestina en Israël naar aanleiding van de aanval op de Freedom Flotilla
naar Gaza en de laatste ontwikkelingen in die landen. De situatie daar is
zeer gunstig voor anarchistische actie, omdat, zoals Ilan zelf heeft gezegd:
‘Niemand zou verwachten dat de anarchisten vooraan zouden staan in de
belangrijkste strijd van radicaal links in een land. Nergens in de wereld
keren de anarchistische krachten zich zo sterk tegen de staat, in een
geweldloze strijd van week na week, die geleidelijk meer en meer terrein
wint (...) en nog steeds lopen zij vrij rond, zij het dat enkelen van ons voor
een paar uur zijn aangehouden (...) of in zeldzame gevallen voor een dag
of twee. Niemand zou verwachten dat de fundamentalisten van Hamas
openlijk hun steun zouden uitspreken aan de gezamenlijke strijd met joodse
anarchistische atheïsten. Niemand zou verwachten dat enkele tientallen
anarchistische activisten zo populair zouden worden en de aandacht van de
media zouden krijgen, en dat zij in minder dan zeven jaar de betekenis van
het begrip ‘anarchist’ voor het publiek zo zouden veranderen. Niemand zou
verwachten dat het Israëlische onderdrukkingapparaat juist de activiteiten
van anarchisten zou moeten beschouwen als legendarische muggen.’ (Ilan
Shalif, 3 augustus 2007)
Alasbarricadas: Dag Ilan, we willen graag een beeld krijgen
van de huidige stand van zaken in het Israëlisch-Palestijns
conflict. In welke fase zit het nu na de bouw van de muur en
de aanval op de Freedom Flotilla op Gaza?
Ilan Shalif: Zoals je weet probeert het zionistische project van
koloniale nederzettingen al meer dan 120 jaar lang joodse immigranten
in de plaats te zetten van het Palestijnse volk. Op 75
procent van de Westelijke Jordaanoever zijn zij erin geslaagd in de
gebieden die in de oorlog van 1948 veroverd zijn de meeste van
de Palestijnen door joden te vervangen. Het merendeel van die
Palestijnen is nu in Jordanië en de in 1967 veroverde gebieden,
anderen bevinden zich in Libanon of zijn over de hele wereld
verspreid als vluchtelingen of als hun nakomelingen. In de oorlog
van 1967 veroverde Israël de rest van de Westelijke Jordaanoever
en de Gazastrook, maar daaruit werd slechts een derde verdreven.
Binnen Israël zijn de meer dan een miljoen Palestijnen
tweederangsburgers. Nog een kwart miljoen Palestijnen vormen
de geannexeerde inwoners van Oost-Jeruzalem, die zelfs geen
tweederangsburgers meer zijn.
De strijd gaat nu tegen de bezetting van 1967 en voor de gelijkheid
voor de rest van de Palestijnen met daarbij de vervulling
van de wens van de vluchtelingen van beide oorlogen om terug
te mogen keren. Het merendeel van de Palestijnse elite wil een
Palestijnse staat in plaats van de bezetting van 1967. Ze gaan zelfs
akkoord met compromissen in ruil voor een minimale terugkeer
van de vluchtelingen naar de gebieden van 1948. Het merendeel
van de Israëliërs begrijpt dat de status-quo en het doorzetten van
het project van koloniale nederzettingen niet meer mogelijk is. Veel
mensen denken dat een staat ten westen van de rivier de Jordaan
beter geschikt is om een einde te maken aan de opmars van het zionistische
project van koloniale nederzettingen en goed is voor de
rechten van het Palestijnse volk. De extreem-rechtsen, die beginnen
te begrijpen dat de status-quo en het doorzetten van het project
van koloniale nederzettingen niet meer mogelijk is, beginnen
de voorkeur te geven aan één staat boven twee staten, waardoor zij
genoodzaakt zijn zich terug te trekken tot de grenzen van 1948.
16

uiten de orde
De bouw van de muur was een middel om een deel van de in
1967 veroverde gebieden binnen de staat Israël te houden, nu
terugtrekking uit het grootste deel van de rest van de 25 procent
van het Palestijnse gebied, dat in de oorlog van 1967 veroverd
was, onvermijdelijk werd. Daarom heeft de aanval op de Gazavloot
gewerkt als een boemerang. Het beschadigde de Israëlische
status op internationaal vlak en het dwong het om te beginnen
goeddeels een einde te maken aan de zware druk op de bezette
Palestijnen met name in Gaza.
We hebben een aantal berichten gekregen over de groep
Anarchists Against the Wall (AAtW), die tijdens wekelijkse
demonstraties steeds meer successen behaalt. Kunt u iets zeggen
over deze groep? Waar zijn zij vandaan gekomen? Wat
voor soort acties voeren zij? Wat is hun invloed?
AAtW begon als een initiatief van activisten uit Israëlische anarchistische
kringen die de strijd tegen de bezetting van Palestina
meer op de manier van de directe actie wilden voeren, en wel
door gezamenlijk met Palestijnse activisten van onderop te strijden
tegen de scheidingsmuur. Het begon met een binationaal
kamp in het dorp Masha vlakbij de geplande route van het scheidingshek
in het voorjaar van 2003. Het trok ook enkele andere
radicale mensen aan die geen anarchisten waren, maar die de
gedachte van gezamenlijke geweldloze directe actie tegen het
scheidingshek en de bezetting wel aardig vonden. Tot vandaag is
deze samenstelling van de deelnemers zo gebleven.
Volgens sommige berichten schijnt deze strijd tegen de muur
zich snel uit te breiden. Waarom juist nu?
Die breidt zich niet snel uit. Er zijn bijna twee jaar van gevechten
van relatief korte duur voorbijgegaan voordat die nog steeds niet
opgehouden strijd in Bil’in begon. Nog twee jaar van nog meer
schermutselingen gingen voorbij totdat de continue gevechten
van Ni’ilin en Ma’asara daarbij kwamen. In de laatste maanden
schijnen enkele andere lokale gevechten permanent te worden,
en niet alle daarvan zijn tegen de scheidingsmuur. Hebron / Al
Khalil en de Nebi Saleh zijn een voorbeeld van deze nieuwe trend.
Zeker, de strijd breidt zich uit, maar niet zo snel.
Wat is de reactie van de Palestijnen op ‘anarchistisch’
activisme (is het juist om te praten over anarchistisch activisme?),
dat de steun krijgt van internationale activisten? Ik
bedoel, zijn er Palestijnen die geïnteresseerd zijn in samenwerking
met activistische groepen en individuele mensen uit
Israël en het Westen?
De tactiek van directe acties zonder geweld als verzet tegen de
staatsmacht wordt hier gezien als anarchistische tactiek. Het
betekent dat we de strijd (ook de formele vergaderingen waarin
we acties voorbereiden) samen doen met de activisten van de
Palestijnse basisorganisaties en dat we ook internationale kameraden
uitnodigen om mee te doen. Het succes is zo groot dat
zelfs de leiders van Hamas op de Westelijke Jordaanoever hun
steun hebben uitgesproken voor onze deelname aan de gezamenlijke
strijd met de plaatselijke volkscomités van de dorpen.
De International Solidarity Movement (ISM) is een Palestijns
initiatief geweest.
van ‘Israëlisch links’, bestond gewoon uit liberalen of sociaaldemocraten.
De meesten daarvan waren nationale socialisten,
die achter het kolonialistische nederzettingenproject stonden,
zij het met een aantal ‘humanitaire’ kanttekeningen. Er zijn nooit
veel antizionistische joden in Palestina of Israël geweest. Zelfs
de meeste van de antizionistische orthodoxe Joden in Palestina
gingen na de oorlog van 1967 geleidelijk achter de bezetting en
de kolonisten staan. Maar nu is er een groeiend scala van nietparlementaire
en niet-zionistische joden, die je kunt zien als een
soort Nieuw Links.
Wat zijn de politieke actoren aan de Palestijnse kant? Zijn er
in het volk alternatieven voor Mahmoud Abbas (de huidige
president van Palestina) of Hamas?
Er zijn enkele kleine ex-communistische bewegingen en een nieuwe
onafhankelijke intellectuele beweging van Mustafa Barghouti.
Er zijn er ook enkele uit de tweede generatie van Fatah die minder
corrupt zijn.
Hoe reageert de publieke opinie in de Israëlische samenleving
na de aanval op het flottielje naar Gaza? Is er geen
reactie?
De mensen waren teleurgesteld in de wijsheid van de militairpolitieke
leiders. Ook heeft het internationale schandaal bij
diverse mensen de ogen geopend.
Hebben de anarchisten in Israël banden met andere anarchisten
in de Arabische of islamitische wereld? Is dit een
haalbare kaart?
Er is een sporadische stroom van informatie, maar het is nog te
gevaarlijk om rechtstreekse contacten te hebben.
Wij wensen jullie veel succes en we hopen dat jullie goed op
jezelf passen. Vertel nog iets over de repressie waarmee je te
maken hebt.
Voor joden is het niveau van de Israëlische democratie nog
steeds hoog. De staatsmacht geeft ons de nodige problemen,
maar er is nog niemand van AAtW vermoord, slechts een van ons
raakte ernstig gewond, en slechts drie kregen gevangenisstraf,
een maand of minder (omdat ze weigerden een hoge boete te
betalen of als alternatief ‘arbeidsdienst aan de gemeenschap te
verrichten’). Als ze ons arresteren omdat we ons niet aan de wet
houden, beginnen ze strafzaken – maar meestal lieten ze ons
binnen enkele uren vrij en zelden na meer dan dertig uur. [Dit
gaat overigens niet op voor de Israëlische Shiministim; dat zijn
studenten die voor dienstweigering maandenlange gevangenisstraffen
krijgen, terwijl ze na vrijlating opnieuw voor hun dienstplicht
opgeroepen worden en dan via de kazerne opnieuw in de
gevangenis belanden! – JB]
Vertaling: Jan Bervoets
We hebben enkele oproepen gelezen zoals die van de
‘Israëlische en Palestijnse vrouwen voor vrede’. Wij vragen
ons af of dit een uitzondering is of dat dit verlangen naar
daden nu ook wortel schiet in andere maatschappelijke sectoren.
De anarchisten zijn niet de enige Israëli’s die bij de Palestijnse
strijd betrokken zijn. Wat je noemt is een van deze initiatieven.
Wat is er gebeurd met Israëlisch links? Is daar iets van over?
Zijn er onder het joodse volk in Israël veel antizionisten?
Het zogenaamde ‘Israëlisch links’ was vooral het meer realistische
gedeelte van het kamp van de zionistische kolonisten.
Zelfs de Israëlische communistische partij stond achter de
oprichting van Israël in 1948, omdat Stalin dat zo wilde. Een deel
17

uiten de orde herfst 2010
Wit-Russische zuiveringsacties tegen de anarchie
Van drie tot vijf juni heeft er in Wit-Rusland nabij Minsk
een anarchistisch congres plaatsgevonden, dat ook werd bijgewoond
door anarchisten uit Rusland en de Oekraïne. Er
waren mensen van de Internationale Anarchistische Federatie,
antifascisten, autonomen, radicale milieuactivisten, feministen,
krakers, rebel clowns, syndicalisten en anderen. Er werd
gesproken over actiepraktijk en samenwerkingsverbanden, er
werd ingegaan op voorbeelden van arbeiderszelfbeheer en er
kwamen allerlei geweldloze tactieken van burgerlijke ongehoorzaamheid
aan de orde. Via internet werd een verslag verspreid,
dat een sfeer uitstraalde van een enthousiast en breed
samenwerkingsverband.
door Jan Bervoets
Dat men zelfs een beetje overmoedig werd, bleek uit de volgende
passage: ‘De volgende dag (5 juni) begon de zitting met de vraag
of er een Wit-Russische afdeling van Anarchist Black Cross moest
worden opgericht. Men vond van niet. Dat was opvallend, want
in Rusland was er wel degelijk zo’n organisatie nodig. Men vond
dat de staatsonderdrukking in Rusland ernstiger was dan in Wit-
Rusland en dat een ABC-organisatie voorlopig niet nodig was.
De Russen vreesden (niet ten onrechte) dat deze inschatting
een vergissing is.’ Want kort daarop veranderde het klimaat in
Wit-Rusland. Zozeer, dat op dit moment tal van anarchisten zijn
opgepakt, langdurig vastgehouden of zomaar verdwenen, zoals
gebruikelijk is in een land, waarvan het regime nog hetzelfde is
als in de ‘Sovjet’-tijd.
Op 3 september werden in Minsk zes anarchisten van hun bed
gelicht om te verdwijnen in politiegevangenissen. Enige dagen
tevoren werd een bericht verspreid dat op 30 augustus molotovcocktails
werden geworpen naar de Russische ambassade.
Hiervoor is door niemand enige verantwoordelijkheid opgeëist
en het is zelfs twijfelachtig of deze aanslag werkelijk heeft
plaatsgevonden. Twee dagen later werd pas bekend dat Igor
Bogachek, Valeria Khotina, Serge Slusar, Nicolaas Dedkov en
Alexei Zjingerovsky naar het hoofdkwartier van de geheime dienst
GUBOP waren overgebracht voor ondervraging. Op diezelfde dag
verscheen er een bericht op de Wit-Russische Indymedia dat
een groep ‘Vrienden voor de Vrijheid’ de verantwoordelijkheid
claimde voor een aanslag op het Okrestino detentiecentrum.
Deze groep bleek echter bij niemand bekend te zijn, en bewakers
van de gevangenis hebben voor Radio Svaboda gezegd dat het
bericht onjuist was. Intussen werden ook Taiana Seminischeva,
Vladimir Volodin en Alexander Bugaev gearresteerd. De politieinvallen
en huiszoekingen breidden zich uit van Minsk naar de
steden Grodno, Brest, Gomiel en Soligorsk, waarbij meer dan
honderd ‘sociale activisten’ te maken hebben gehad met politieinvallen,
‘uitnodigingen voor een gesprek’ bij de KGB en inbeslagname
van spullen.
Daarbij worden er nog steeds geen aanklachten bekend gemaakt,
alleen werden er opnieuw belastende berichten door de politie
verspreid, die elkaar opnieuw tegenspraken. Naast computers en
papieren zouden de agenten ook ‘wiet, kogels en kruit, bivakmutsen
en maskers’ en vooral ‘anarchistische propagandaliteratuur’
in beslag hebben genomen. Nu heette het dat arrestanten op 30
april een aanslag hebben voorbereid op de Wit-Russische bank
en het centrale vakbondsgebouw. Een open brief van ‘vrienden
en familieleden van de arrestanten’ vroegen op 7 september
openlijk om opheldering, die ze tot op heden nog niet hebben
gekregen.
Op 26 september werd bekend dat Ihar Truhanowitsj, die vanaf
3 september spoorloos was, eveneens was gearresteerd, volgens
de politie wegens ‘hooliganisme’ (art. 339), een vage aanklacht
waarvoor elke dissident kan worden veroordeeld. Over één
arrestant zijn er nu meer gegevens: Nicolaas Dedkov wordt ook
verdacht van ‘hooliganisme’, omdat hij op 19 september 2009
een rookbom zou hebben gegooid op het terrein van de generale
staf tijdens de Russisch-Wit-Russische militaire manoeuvres
‘West 2009’. Dit werd bekend omdat meer dan dertig mensen
naar de GUBAZ werden opgeroepen om daar door de KGB te
worden ondervraagd en geprest om daarvoor als getuige à charge
op te treden onder bedreiging van zelf beschuldigd te worden.
Een van deze ‘getuigen’ heeft op Indymedia verslag gedaan van
zijn ondervraging en die van medegevangenen, waarvan er één
ernstig mishandeld is. Zelf is hij een week vastgehouden, ondervraagd
over alle gebeurtenissen waarvan in dit stuk sprake is,
waarbij hij sluitende alibi’s met getuigen heeft gegeven zonder
dat men daarnaar navraag heeft gedaan.
Dedlov is de enige die in staat van beschuldiging is gesteld,
maar intussen hebben dertien mensen zonder proces in totaal
153 dagen in gevangenissen doorgebracht. Daarvan dreigt
Aliaksandar Frantskiewitjs te worden aangeklaagd voor een steen
door de ruit van een politiebureau in Soligorsk.
Er is alle reden om te vrezen dat het tot een bekentenis van
bepaalde feiten komt op de wijze die we van de voormalige
Russische KGB kennen, bijvoorbeeld uit de beschrijvingen van
Solzjenitsins Goelag Archipel. Een arrestante heeft volgens mensenrechtenadvocaat
Valentin Stefanowitsj na een ondervragingssessie
van de KGB haar polsen doorgesneden.
Verondersteld wordt dat deze anarchistenjacht onderdeel is van
een campagne van het regime in de aanloop naar de komende
presidentsverkiezingen. In 2006 werden eveneens willekeurige
arrestaties verricht, waarbij het ‘thema’ jacht op pornografie was.
Maar nu wordt het tijd voor internationale actie. De ‘vrienden
en familieleden van arrestanten’ hebben opgeroepen om in de
dagen van 14 tot 20 oktober solidariteitsacties te houden in de
vorm van demonstraties voor de Wit-Russische ambassade. Op
9 oktober stuurde het secretariaat van de Internationale van
Anarchistische Federatie die oproep door en het is te hopen dat
– terwijl dit blad ter perse is – er vanuit West-Europa reacties
komen.
De belangen van onze kameraden in Minsk worden behartigd
door Anarchist Black Cross Moskou, omdat zoals hierboven is
vermeld een eigen Wit-Russische organisatie ontbreekt.
Kijk voor meer informatie op: http://belarus.indymedia.org/blog/minsksolidarity.
De teksten zijn opgesteld in het Engels en het Russisch.
18

uiten de orde
Verdacht…
Alles begon op 7 september, toen de agenten van de Centrale
Politieafdeling met de hulp van de KGB om zeven uur ’s ochtends
mijn appartement binnenvielen en het onderzoek begonnen. De
kloeke helden namen twee pc’s in beslag (Lachen! Ik heb een van
deze computers op een zomerdag in de buurt van mijn huis bij
het grofvuil gevonden, mijn technicusziel kon dat niet verdragen,
maar nooit kwam ik erachter wat er in zat, ik had geen tijd of
zin om dat uit te zoeken), een paar simkaarten uit verschillende
landen, twee telefoons uit de tijd vóór de Zondvloed. Zij waren
ook geschrokken van een boekenlegger met een omcirkelde ‘A’.
Gevaarlijk! Zeer explosief! Ha, ha!. Waarschijnlijk hebben geniesoldaten
dit later onderzocht op een schietterrein.
Een arrestant uit Wit-Rusland vertelt
Zes dagen voor
foute denkbeelden
Ik werd op 24 september aangehouden door de ambtenaren
van het gerechtsapparaat op verdenking van de aanslag op
het DC (detentiecentrum) ‘Okrestino’. Na drie dagen werd
ik opnieuw gearresteerd en kreeg ik zelfs niet de mogelijkheid
om het detentiecentrum te verlaten. Toen werd ik beschuldigd
van de aanval op het Vakbondshuis. Beide zaken werden me
zonder enig direct bewijs aangesmeerd. Er werd me in beide
gevallen verteld dat ik werd vastgehouden ‘op gebleken directe
vermoedens’. Zoals ik heb kunnen opmaken uit het gedrag
van de onderzoekers kunnen dergelijke ernstige vermoedens
iedere burger van ons land worden aangesmeerd. Vandaag
worden de anarchisten erbij betrokken, morgen ben jij – lieve
lezer! – de klos.
door Igor T.
Zelf was ik afwezig en ik was niet van plan om terug te gaan naar
mijn huis. Ik verwachtte dat de autoriteiten zouden dimmen en
mij met rust zouden laten. Maar het leek alsof ze de hele dag in
hun kop hadden: ‘Weg zijn betekent schuld bekennen’. Daarom
werd mijn moeder opgeroepen voor een ‘gesprek’ met de KGB
en begonnen zij daar vragen over mijn persoon te stellen. Dat
gebeurde op 17 september. En op 18 september bleef ik daar
waar op de 7 e het onderzoek had plaatsgevonden: thuis. Ik heb
de hele dag de KGB-ambtenaren proberen te bereiken voor dat
ene gesprek waarvoor zij me zochten. Maar zaterdag is voor het
gezin, voor shish kebab of zoiets… Dus had ik ze het hele weekend
tevergeefs gebeld en me domweg verveeld. Ik was klaar met
de speciale agenten, die me zelfs thuis niet konden vinden! Later
ging ik weer gewoon naar mijn werk, tót 24 september – toen bleken
Alena Dubovik, Alexander Jerashevich en Anya Chernysheva
te zijn gearresteerd. Dus dacht ik, ik heb geen zin in een bezoek
om zeven uur ’s ochtends en ik besloot nog één poging te wagen
telefonisch in contact te komen met de agenten van de KGB.
Ze namen op en nodigden mij uit voor een gesprek. Was dat nu
mesjoche van mij of niet? – ik vroeg een man aan de andere kant
van de lijn of ze van plan waren mij op te sluiten. Ik pakte dingen
in voor het vertrek naar het DC (tandenborstel, warme sokken,
trui, water, boeken) en ging naar de ambtenaren nadat die beloofd
hadden enkel een uurtje te praten en mij niet te arresteren.
Verhoord door de KGB
Nu komen de belangrijkste kwesties. Ik was er zeker van dat ze
geïnteresseerd waren in de aanslag op de Russische ambassade
. Ik was niet van plan in paniek te raken of mij zorgen te maken
– op het moment van de aanslag stond ik de hele tijd op het
station. Natuurlijk vroegen ze me dat te bewijzen, want in zo’n
geval zijn – zoals bekend – observatiecamera’s niet geschikt als
bewijsmateriaal. Een paar onbekende KGB-agenten van de antiterrorismeafdeling
deden hun best om me duidelijk te maken dat
de camera’s daar werkelijk stonden om verkeersagenten te helpen
met het vaststellen van verkeersovertredingen. Het maakt niet
uit dat de camera's daarvoor in het gebouw waren geplaatst. Ze
schrikken er niet voor terug om deze logica staande te houden.
De agenten begonnen tijdens het hele verhoor hysterisch te worden,
waarbij ze soms het gesprek probeerden af te kappen. Alles
beperkte zich in de meeste gevallen tot ‘jij was op die plek aanwezig
en we weten dat’. Ze zeiden maar één keer iets over de confrontatie,
maar uiteindelijk uitten zij alleen maar dreigementen.
Iedereen belooft je vrij te laten. Maar zoals we uit de geschiedenis
weten, kun je de KGB niet vertrouwen. Na een gesprek van
een half uur gaven de agenten het op en werd ik overgebracht
naar de DOCC (Afdeling Georganiseerde Misdaad). Ze zeiden dat
19

uiten de orde herfst 2010
als ik. Eerst herkende hij me niet en gedroeg hij zich behoorlijk
onbeschoft. Hij begon van links naar rechts te brullen en het leek
alsof hij een spraakgebrek had. Maar hij viel meteen stil toen hij
mijn adres zag. En reken maar dat hij bloosde.
ik teveel zat te glimlachen en ‘een tikkeltje te brutaal’ was toen ik
vroeg ‘in verband waarmee?’ [ik gearresteerd was]. De jongens in
de DOCC zijn minder tactvol en ze begonnen direct te schreeuwen
dat ze alles al wisten. Ik was altijd al nieuwsgierig naar
dergelijke methodes... wel, als jullie alles al weten, waarom zit ik
hier dan nog? De ‘gesprekken’ begonnen opnieuw, met dezelfde
vragen en nog steeds zonder enige rapporten of bewijsmateriaal.
De dienders hadden veel geduld met mij, maar toen er eindelijk
een einde aan het gesprek kwam, zeiden ze dat ik een getuige was
en dat wanneer mijn verklaring hun niet zou bevallen, ze mij voor
een dag in de gevangenis zouden stoppen. Ik had al door dat ik
ten minste drie dagen in ‘Okrestino’ zou moeten blijven voordat
ze me naar de DOCC zouden overbrengen. Het gesprek werd
soms luidruchtig, waardoor de dienders van een kamer ernaast
kwamen kijken wat er gaande was. Toen de zaken erg hoog opliepen,
dreigden ze mij zelfs uit het raam te gooien, ‘en laat ze dan
maar naar hem zoeken’. Ik wees er onmiddellijk op dat ik over de
parkeerplaats door de poort bij de DOCC was afgeleverd. Toen
ze zagen dat deze dreiging niet hielp, vroegen ze om de chauffeur
van de boevenwagen. Ik herinner me nog heel goed dat hij
toen woedend zei: ‘En wat dan nog? Naar de gevangenis met
hem!’ Niemand had zich aan mij voorgesteld toen ik vastzat in de
DOCC. Er waren slechts Jan en Piet, maar geen achternamen.
Opgepakt…
Vervolgens reed ik dus met een dienst auto naar het politiebureau
van Moskovsky en daar ging het circus verder. De rechercheur
daar was niet op de hoogte van mijn komst. Mijn begeleiders van
de KGB gingen naar het hoofd van de politie voor toestemming
om me op te sluiten als verdachte voor de aanval op het politiebureau
van 6 september. Zelfs het bevel van de KGB bracht hem
niet in beweging – je weet maar nooit, zo vertelde mij de loslippige
onderzoeker in de ‘Okrestino’ naderhand, toen hij bij me
kwam om de papieren voor mijn vrijlating te ondertekenen.
Het arrestatiebevel werd uiteindelijk in de DOCC opgesteld, en ik
werd ondervraagd. Ze hadden eigenlijk nauwelijks belangstelling
voor waar ik was of wat ik gedaan had op het moment van de aanslag
op de ‘Okrestino’ , maar wel in mensen met wie ik omging,
waar we elkaar hadden leren kennen en hoeveel de chocolade
had gekost, die ik op 24 september 2007 gegeten had.
Ze rommelden ongeveer vier uur met papieren en eindelijk begon
ik in slaap te vallen. Het escorte dat me naar de gevangenis
zou brengen nam geen bagage mee, dus alles wat ik voor mijn
reisje had ingepakt moest bij de DOCC achterblijven. Vervelend,
maar niets aan te doen. Ze gooiden me in de boevenwagen en
reden me naar de gevangenis. Het detentiecentrum is een nogal
vreemde plaats. Voordat ik daar aankwam had ik alle reglementen
gelezen, maar de meeste daarvan worden niet in acht genomen.
Zo is er bijvoorbeeld niemand die je zal begeleiden tijdens een
wandeling, omdat de DC te weinig personeel heeft om zoiets uit
te voeren. Allerlei dingen die nodig zijn voor het versturen van
pakjes voldoen niet aan de eisen. Een pen of een vel papier is
bijna een utopie. Maar gevangenisbewakers maken zich ook geen
zorgen over wat er in de pakketten zit die je krijgt – alles wat ik
kreeg was verzegeld. Ik vond het grappig dat de fouillering werd
uitgevoerd door 25-jarige conciërge die hetzelfde huis woont
Het gevangenisleven…
Na het sein ‘lichten uit’ werd ik naar de afdeling gebracht die voor
de komende zes dagen mijn thuis wou worden. Al werden elke dag
mensen van de ene naar de andere afdeling overgebracht en door
elkaar gehusseld, niemand heeft mij met een vinger aangeraakt
tijdens mijn gevangenschap. Op de afdeling was een wc, een
kraan met warm en koud water, britsen, een bank, een tafel en
nachtkastjes. De kamers kunnen door twee tot zes personen worden
gebruikt. Naast dat alles is er in elke afdeling een camera die
elke voetstap volgt om mogelijke ongelukken te voorkomen. Drie
maal per dag werd er uiten uitgeserveerd: om 8:00 ontbijt (pap),
om 16:00 lunch (soep en pap met een karbonade), om 18:00
diner (pap). Om 6:00 krijg je een kopje thee en een stuk brood.
Daarna is het niet meer mogelijk om iets drinkbaars te krijgen.
Het kraanwater heeft teveel chloor – na een paar dagen drinken
hebben zelfs de meest ervaren celbewoners maagklachten.
Ondanks alle regels werden we met zijn allen door elkaar in de
afdeling gegooid. Gedurende de zes dagen deel ik mijn cel met
iemand die verdacht werd van moord, verkrachting en gewapende
overvallen. Het merendeel van de mensen zat echter voor problemen
met alcohol – ze werden dronken en haalden een stommiteit
uit, zoals het stelen van een laptop of een mobiele telefoon. In de
gevangenis kun je ook leren hoe ons openbaar gezag misdaden
kan oplossen: eens heeft een drugsverslaafde, op de belofte dat
hij uit de gevangenis zou worden vrijgelaten, de verantwoordelijkheid
op zich genomen voor vijftien gevallen van kleine diefstal.
De politie gebruikt dit soort recidivisten, die bereid zijn om voor
drugs alles te doen.
Na drie dagen leek alles heel gewoon te worden. Ik verwachtte
geen wonderen. De politierechercheur van Moskovsky liet me
vrij, en binnen tien minuten had de rechercheur van de Centrale
Politieafdeling papieren klaar om me te arresteren voor de kwestie
van de aanslag op het vakbondshuis. Andere politiediensten,
dezelfde vragen. Twee uur ondervraging en terug naar de cel
voor zeventig uur. Gedurende mijn hele verblijf op het detentiecentrum
van het voorarrest kwam niemand mij ondervragen. Het
bleek uiteindelijk een strafgevangenis zonder enige reden. Bij het
DOCC zijn de agenten echt trots op zichzelf. Ze slaan zich op de
borst omdat zij als politieagenten zelf straffen mogen uitdelen.
Ik wil ook nog iets zeggen over hongerstaking. Als je besluit om
dat daar te gaan doen gaan, roep dan onmiddellijk het hoofd
van het detentiecentrum of de tijdelijke directie, omdat gewone
politiestervelingen zich niet bekommeren om je eigenaardigheden.
Volgens de officiële rapporten was ik niet in hongerstaking,
maar kreeg ik dieetvoeding (die ik overigens aan mijn celgenoten
gaf), en na de eerste drie dagen vroeg de ondervragingsofficier
waarom ik niet had besloten in hongerstaking te gaan. In die
rotzooi leven wij, en uiteindelijk, nadat mijn arrest voor nog eens
drie dagen werd verlengd besloot ik aan de hongerstaking een
einde te maken en at ik op een normale manier.
Wat kan ik nog meer vertellen? Alles bij elkaar ben ik zes dagen
vastgehouden, omdat ik me druk maakte over sociale vraagstukken.
Tegenwoordig straffen ze je niet alleen voor daden maar ook
voor gedachten. Ik zie dan ook geen verschil tussen de moderne
wetshandhaving en de Middeleeuwse inquisitie... het enige verschil
is dat ze je nu niet op de brandstapel zetten – dat zou te
barbaars zijn.
20

Anarcho Syndicalistische Bond
Wat is de ASB?
door ASB
De ASB is een vakbond. Het is een vereniging van arbeiders, werklozen,
gepensioneerden, arbeiders zonder papieren en studenten
die in eerste instantie betere materiële en culturele omstandigheden
nastreven. De ASB is een instrument van strijd en een
instrument van opvoeding voor een vrije en betere maatschappij.
Iedereen kan lid worden van de ASB zolang zij de uitgangspunten
en beslissingen van de Algemene Vergaderingen en Congressen
accepteren en respecteren. Leden van een politieke partij of
aanhangers van een religie kunnen geen bestuursverantwoordelijkheid
dragen binnen de bond. Werkgevers, bestuursleden van
grote ondernemingen, politieke functionarissen, politieagenten
en andere leden van onderdrukkende apparaten kunnen geen lid
worden van de ASB. Binnen de ASB worden beslissingen genomen
aan de hand van directe democratie tijdens de Algemene
Vergaderingen. Op alle niveaus van de bond beslissen de leden.
De leden die bestuursfuncties hebben doen dat vrijwillig, onbezoldigd
en zonder de bevoegdheid beslissingen te nemen.
Principes van de ASB
De principes van de ASB zijn de principes van het revolutionaire
syndicalisme. Deze zijn:
- Directe Actie
- Zelfbestuur
- Federalisme
- Solidariteit en wederzijdse hulp
- Internationalisme
De ideologische basis van de ASB is het Anarchisme. Wij denken
dat de samenleving georganiseerd kan worden zonder de staat,
zonder onderdrukking, zonder geweld en zonder uitbuiting. Wij
streven naar afschaffing van het salariaat en via een sociale revolutie
naar het libertaire communisme. Daarom strijden wij tegen
het patronaat en autoritaire instituties. Wanneer men het anarchisme
en het revolutionaire syndicalisme samenvoegt ontstaat
het anarchosyndicalisme.
Hoe organiseert de ASB zich?
Individuen, met verschillende beroepen, vormen samen lokale
afdelingen van de ASB. Wanneer de ASB groter is organiseert
men zich per branche. De leden van de lokale afdelingen en
van de branches besluiten in Algemene Vergaderingen over hun
actieprogramma’s. Wanneer er meerdere leden van de ASB in
een bedrijf werkzaam zijn vormen zij daar een bedrijfsafdeling.
Binnen dit bedrijf streven zij naar het toepassen van het anarchosyndicalisme.
Dat wil zeggen dat men probeert via algemene
vergaderingen met alle andere werknemers voor de belangen van
alle werknemers op te komen.
De Algemene Vergadering benoemt een tijdelijk Secretariaat.
De leden van het Secretariaat ontvangen geen salaris en hebben
geen beslissingsbevoegdheden zonder toestemming van de
Algemene Vergadering. De ASB organiseert zich, in de toekomst,
op internationaal niveau binnen de Internationale Arbeiders
Associatie (IAA). De ASB zal lid worden van de IAA.
Actiemethoden van de ASB
De basis van de activiteiten van de leden ligt binnen de bedrijven
waar zij werken. De bedrijfsafdelingen bestaan zonder de steun
van werkgevers of van de overheid. De bedrijfsafdelingen doen
niet mee aan vakbondsverkiezingen. Zij streven juist naar een
algemene vergadering waar alle werknemers zelf bepalen wat er
moet gebeuren. Als de ASB-leden nu binnen een reformistische
vakbondsorganisatie werken dienen zij de anarchosyndicalistische
methoden daar toe te passen.
De actiemiddelen van de ASB zijn het organiseren van arbeiders,
het organiseren van manifestaties, het schrijven van pamfletten,
het organiseren van boycotten, stakingen, picketlines etc.
Daarnaast organiseren de leden van de ASB zich in de buurt,
waar zij zich meer op cultureel gebied manifesteren. Zij richten
sociale culturele buurthuizen op waar de principes gepropageerd
worden van de toekomstige anarchistische samenleving.
Voor meer info, kijk op: www.anarcho-syndicalisme.nl.
21

uiten de orde herfst 2010
In het welkomstboekje dat werd uitgedeeld bij de ingang van het
No Border Camp (NBC) werden de deelnemers bedankt voor hun
komst. Enkele dagen voor mijn reis naar Brussel had ik een verontrust
artikel gelezen in een grote Nederlandse krant. Ergens ver
weg op pagina 23 stond een artikel met als kop ‘Armoede en honger
nemen toe’. Honger en armoede bleken de aanleiding voor
migratie! Halverwege het artikel stond vermeld dat volgens de
FAO [de UN Food and Agricultural Organization, red.] de honger
in vergelijking met 2007 is toegenomen. Van 915 tot 925 miljoen
mensen in de wereld! Me dunkt dat de Belgische voorbereidingsgroep
mij bedankte voor mijn komst. Ik barstte van woede en
verontrusting. Há, ik bedankte het NBC voor het initiatief en zou
volop mee gaan doen!
Higher Taxes, and inflation
Are they caused by immigration?
Bullshit! Get off it
The enemy is profit
Verslag van het
No Border Camp
in Brussel
door Ron Vrij
Het Europese migratiebeleid
Zoals gezegd had het NBC eind september 2010 zijn tenten
opgezet midden in het centrum van Brussel. Het enorme terrein
Tours & Taxis is een prachtige locatie, bestemd om een goed
kamp op te bouwen. Tours & Taxis is een postoverslagbedrijf uit
de vorige eeuw, waar de rails, perrons en enorme hangars nog
altijd zichtbaar aanwezig zijn. De ligging van het NBC past perfect
bij het gedachtegoed van het NBC, namelijk actievoeren tegen
het huidige Europese migratiebeleid en tegen degenen die het
ondersteunen. Het idee van een NBC is eind jaren ‘90 ontstaan.
Evenals nu was er toen ook behoefte om met mensen en groepen
samen te komen en te discussiëren, ervaringen uit te wisselen en
vooral samen actie te voeren. Het NBC is een ontmoeting van
mensen en groepen die gezamenlijk willen strijden tegen grenzen
en voor het universele recht op vrijheid van beweging. In juli 2009
was in Calais het NBC opgezet en dat kamp stond min of meer in
het teken van het ondersteunen van de vele migranten aldaar.
Een zeer positief effect van het NBC in Calais is de nog steeds
bestaande Calais Migrant Solidarity groep. Positief, want helaas
voeren de Franse ordetroepen nog steeds razzia`s uit op migranten
en er zijn nog steeds activisten nodig om de migranten te
beschermen tegen deze fascistische uitingen. Ik kan er geen
andere term voor verzinnen.
Fort Europa is bittere realiteit
Al vele jaren lang sluit de Europese Unie haar grenzen voor
migranten. Fort Europa is bittere realiteit. De Europese machthebbers
leggen een repressief beleid op aan de verschillende
lidstaten. Dit beleid dwingt mensen in de clandestiniteit. Er zijn
herhaaldelijk razzia’s en men sluit mensen zonder papieren op
in bajesen en tenslotte worden veel migranten gedeporteerd.
De NBC-eisen zijn eigenlijk vrij simpel: onder meer het volledig
afwijzen van het kapitalisme (oorzaak van heel veel ellende in de
wereld) en het opheffen van de uitzetmachine. Ook het betrekken
van migranten bij het verzet tegen de overheid en het creëren van
een autonome plek waar verder gewerkt kan worden aan internationale
netwerken en contacten past bij de ideeën van het NBC.
Na ontvangst van het welkomstboekje begaf ik me direct richting
het kampeerterrein. Toevallig raakte ik aan de praat met iemand
die betrokken was bij het organiseren van de keukens op het
22

uiten de orde
NBC. Uit haar verhaal werd duidelijk welke rol zulke keukens hebben
binnen de totale NBC-infrastructuur. Het bleek dat er een
soort keukenplein was gecreëerd waar keukens uit verschillende
landen letterlijk hun keukentent hadden opgezet. Mijn culinaire
gids was al jarenlang actief binnen de mobiele actie keukens.
Uit haar verhaal kon ik opmaken dat alle kooksters-ers eigenlijk
activisten zijn die er ditmaal voor hadden gekozen om maaltijden
te maken. Bij de keuken van Le Sabot waren er toevallig veel
koks (zelfs enkele mensen van Automat en een mobiele keuken
uit Zweden) waardoor zij, evenals ik, als activisten konden meedoen
aan de verschillende acties. Met enkele mensenzijn we dan
ook de eerste zondag van het NBC al fietsend vertrokken naar
Steenokkerzeel.
This is what democracy
looks like!
Op zondag 26 september was een manifestatie georganiseerd
bij de poorten van 127bis in Steenokkerzeel. Het toeval wilde
dat ik er al een paar maanden eerder was geweest. Toen hadden
Belgische activisten een totale blokkade georganiseerd van de
nog in aanbouw zijnde bajes, zo`n 200 meter verwijderd van de
nu nog functionerende bajes. Na een fietstour door heel Brussel
van ruim een uur werden we opgewacht door een zeer buitenproportionele
hoeveelheid Belgische oproerpolitie! De activisten die
met de trein waren gegaan werden allemaal gefouilleerd en ID’s
werden gecheckt. This is what democracy looks like! Werkelijk
onvoorstelbaar hoe provocatief de politie zich opstelde. Na een
enorme vertraging mocht de stoet eindelijk wandelend vertrekken
richting 127bis! Zonder problemen (althans een voorbijganger
kon niet eens ontdekken wat er aan de hand was omdat
zoveel politie zich om de tweehonderd activisten verzameld had)
aangekomen bij 127bis. Het maken van lawaai en zwaaien naar de
opgesloten migranten was een enorme opsteker. De reactie van
binnenuit was namelijk overweldigend. Veel mensen uit het raam,
lakens met teksten en men probeerde echt contact te maken.
De moord op Samira
De manifestatie was uiteraard bedoeld als protest tegen het
opsluiten van migranten en als uiting van onze solidariteit (niet
iedereen in het rijke Westen is bezeten van hebzucht en egoïsme)
maar vooral ook als herdenking van de moord op Semira. Semira
is een van de vele migranten die door toedoen van de overheid
is overleden in detentie en/of gedurende deportatie.Terwijl achter
de gevangenistralies de migranten zwieren met doeken en eveneens
veel lawaai beginnen te maken op de ramen gaat de van
helmen en schilden voorziene politie zonder enige vooraankondiging
ingrijpen! In deze consternatie verlies ik de Sabot-mensen
uit het oog en later bleek dat een van hen was aangehouden en
hun spandoek was ingenomen. Afijn, u kunt wel raden wat deze
compleet onnodige actie van gehoorzame overheidsdienaars
teweeg heeft gebracht. Veel commotie, gewonden en arrestaties.
De toon voor een week vol acties en verzet was gezet.Binnen
korte tijd waren de arrestanten vrij en volgens mij was rond het
avondeten iedereen weer op het kamp. Voor mij is het opsluiten
van mensen die naar het Westen zijn gekomen voor een betere
toekomst volstrekt onacceptabel. Ik ben ook van mening dat
ondanks de enorme repressie mensen zich moeten blijven verzetten
tegen deze praktijken! Protest is goed maar tegen het
gevangen houden van migranten is protest mijns inziens volstrekt
onvoldoende.
Foute bedrijven
Op maandag begon het inhoudelijke programma van het NBC.
De dagen waren verdeeld in zogenaamde thema’s. Onder meer
het Europese beleid met betrekking tot migratie, gesloten
deportatiecentra, de strijd van de migranten zelf en Frontex. Op
de dinsdag was er ook aandacht voor bedrijven die actief meewerken
aan het instandhouden van deportatiecentra. Tijdens de
algemene vergadering die ochtend werd melding gemaakt van het
feit dat de nacht daarvoor verschillende bedrijven door activisten
waren bezocht. Tijdens een workshop die middag was er uitvoerig
aandacht voor hoe men zulke bedrijven kan en moet aanpakken.
Onder het mom als de bakker geen brood levert, de loodgieter
het water niet repareert en er geen bewakers zijn die willen meewerken
dan moeten deze deportatiecentra zichzelf opheffen!
Volgens mijn eigen inschatting was het benaderen van bedrijven
een soort thema van het NBC. Er zijn namelijk veel internationale
campagnes tegen allerlei soorten bedrijven. In Nederland zijn
veel activisten bezig met onder meer het uitzetbureau Randstad
(zij leveren detentietoezichthouders om migranten in bajesen
onder controle te houden). Besix is een verschrikkelijk fout
Belgisch bedrijf dat gigantisch veel geld verdient met het bouwen
van bajesen. Ook schandalig is het reisbureau Carlson Wagonlit,
dat reizen organiseert voor individuen en groepen. In de UK hebben
zij een behoorlijke winstgevende opdracht erbij gekregen,
namelijk het deporteren van migranten. Ik kan me voorstellen
dat acties tegen deze bedrijven internationaal verder uitgewerkt
worden. In het blaadje van NBC (Nomade) stond de oproep: ‘Your
stone can be the start of a boycott, if your stone is embedded in
a campaign or is the start of a campaign.’ Later die dag waren er
posters beschikbaar met teksten ‘Close down fortress Europe.’
De woensdag stond in het teken van de massale protesten tegen
de Ecofin, die werden georganiseerd door de verschillende
Europese vakbonden. Inmiddels was mijn vriendschap met de
Sabotistas vrij hecht en zij hadden tijdens een keukenoverleg de
taak op zich genomen om heerlijke Franse linzensoep uit te delen
bij deze demonstratie. Het NBC kon vanzelfsprekend alleen functioneren
indien meerdere individuen en groepen bereid waren
om te overleggen. Zo had je elke ochtend de algemene vergadering
waar alleen collectieve beslissingen genomen werden met
consensus. Er waren werkgroepen logistiek, medische teams,
alternatieve media en dus ook de keukens die bij elkaar moesten
komen. Het overleg liep erg soepel mede omdat alle keukens
goed voor ogen hadden welke functie zij hadden. Een extra mooi
gegeven was boulangerie Chez Paul. Onze eigen Franse warme
bakker die met zijn eigen meegebrachte houtoven elke dag heerlijk
vers brood kon leveren.
Het was erg ingewikkeld om bij de demonstratie te komen. Heel
het centrum van Brussel was afgezet en vele vakbondsmensen,
23

uiten de orde herfst 2010
Op zaterdag 2 oktober zou er een grote demonstratie plaatsvinden
in Brussel. De vrijdag voorafgaand aan de demonstratie
kreeg ik, zittend aan de tafel in de drukke keukentent, enige
informatie over het wel en wee van deze demonstratie. Het was
namelijk uitdrukkelijk de bedoeling dat migranten konden participeren
in deze demonstratie. En gezien het verloop van de
afgelopen week zou het juist voor migranten wel eens gevaarlijk
kunnen zijn om deel te nemen. De organisatie hoopte vurig dat
het een rustige doch strijdbare demonstratie zou worden. De titel
was ‘No Borders, No Nations’ en de beweging zou in Brussel een
vervolg kunnen gebruiken van activisten en migranten die in de
toekomst samen optrekken! Dus genoeg belangen stonden op
het spel die dag.
Als het weer van invloed zou kunnen zijn op de sfeer van de
demonstratie, dan hadden we die dag geluk. Het was droog, maar
erg guur! De demonstratie verliep goed; het was een luidruchtige
demonstratie met veel banners, vlaggen en veel liederen. Aan het
einde van de demonstratie, nota bene in een parkje recht tegenover
de Belgische IND, was de afsluiting met een open podium en
uiteraard soep van de keukens! Na de demonstratie zat het NBC
er bijna op. Er was nog een erg leuk optreden van de Belgische
Kokkerellen keukenband d’Onderhond in het kraakpand GESU.
Daar wonen veel gezinnen met kinderen. Het was wel een wonder
dat de Belgische koks nog zoveel energie over hadden voor zo’n
mooi afscheidsconcert.
voornamelijk mannen met allemaal dezelfde gekleurde hesjes,
waren uiteraard met bussen daar naar toe gebracht! Uiteindelijk
kon de keuken de soep uitdelen aan het begin van de demonstratie
vlak bij de verzamelplek van het antikapitalistische blok. Zoals
zondag de toon door de politie al was gezet, was dat woensdag
uiteraard precies hetzelfde. Alle deelnemers aan het radicale
blok werden ‘eingekesseld’ en het was bijna ondoenlijk om nog
mee te doen aan de protestmars. Wederom was er sprake van
buitensporig gewelddadig optreden van de zijde van overheid.
Deze behoorlijke inperking van bewegingsvrijheid van activisten,
het gewelddadig aanhouden van activisten op straat en het zelfs
martelen (vernederen) van activisten leek een gewoonte te zijn
waarmee de politie zich bezig hield. Het NBC-legalteam roept
ook (nog steeds) met klem op dat alle mensen die te maken hebben
gehad met politierepressie om dat kenbaar te maken.
Enorme repressie
Naarmate de week vorderde, steeg ook het aantal activisten op
het kamp. En het was geen sinecure om daar te zijn en de moed
erin te houden. De repressie was enorm, je kon het kamp niet
verlaten zonder telefoonnummer van het legalteam en dan nog
het liefst in kleine groepjes. De natuurelementen zaten ook niet
helemaal mee, het was koud en vooral erg vochtig. Maar desondanks
was de stemming op het kamp erg goed. De workshops
werden goed bezocht, enkele enthousiaste mensen vertelden
over de informatieve fietstour door de stad en de sambaband
hield een inspirerend mobilisatieoptreden in de woonwijken
rondom het kamp.
De zondag was een beetje bevreemdend omdat iedereen druk
bezig was met opruimen. Gelukkig kon ik nog wat tijd door brengen
met mijn vrienden van de keuken en daar bleek men alweer
plannen te hebben gemaakt voor een volgend project. Juist omdat
er meerdere keukens waren in Brussel, kwamen zij samen om de
acties tegen de Castor-transporten te bespreken. Elk jaar rijdt
er een nucleaire afvaltrein door Frankrijk en Duitsland richting
Gorleben. Daar wil men deze zooi in zoutmijnen opslaan, zodat
wij er nu geen last van hebben maar toekomstige generaties wel.
Dus gaan de keukens in het eerste weekend van november koken
in de omgeving van Wendland. En andere ideeën hadden meer te
maken met vervolgacties in Nederland tegen het bizarre migratiebeleid.
Ik moest de agenda’s maar in de gaten houden.
Na het uitzwaaien van de keukenploeg leunde ik redelijk tevreden
achterover op een van de negentiende-eeuwse perrons van Tours
& Taxis. Het was zonnig maar helaas was ik op het allerlaatste
moment nog getuige van een bijzonder tafereel, waar ik met enige
scepsis naar luisterde. Enkele Nederlandse activisten waren hardop
aan het brainstormen over een No Border Camp in Nederland
met als thema foute bedrijven. ‘In Nederland hebben we genoeg
ervaring met bedrijven die meewerken aan fout beleid, zowel in
het verleden – DAF, Phillps en zelf de Nederlandse Spoorwegen,
als vandaag de dag: Shell, Randstand, Structon en nog veel meer.
Het zou erg goed zijn om daar breed protest tegen te organiseren,
zeker nu Bruin I realiteit is geworden.’ Bruin I? Ik was de
afgelopen dagen helemaal niet toegekomen aan het checken
van mails, laat staan het volgen van de Nederlandse actualiteit.
Ik heb Nederland verlaten met de schijnheilige oorlogzuchtige
Balkenende aan het roer en kom terug als de bruine overhemden
het roer over hebben genomen. Ik hoor telkens die verschrikkelijke
zinsnede: ‘Wij moeten stoppen met het binnenlaten van
die kansarme migranten, wat wij nodig hebben zijn migranten
met een opleiding en geld’. Oftewel, we zullen in Nederland nog
egoïstischer en hebberiger gaan worden. Nu daar zal ik me in
woord en daad tegen verzetten, sterker nog... ineens lijkt mij een
Nederlands No Border Camp wel een sterk idee.
24

uiten de orde
Black Flame II.
Kan een zwarte vlam
zich splitsen, zij kan
zich ook samenvoegen
In het vorige nummer van Buiten de Orde besprak ik hoe
in Black Flame 1 de geschiedenis van het anarchisme werd
benaderd als klassenstrijd, toegelicht aan de hand van een
aantal voorbeelden. Deze voorbeelden zijn voornamelijk ontleend
aan de beginperiode van de beweging tot 1920, maar
geven ook veel inzicht in het ontstaan van de verschillen
tussen de huidige stromingen. In dit artikel zal ik ingaan op
deze verschillen en de discussies die door Schmidt en Van der
Walt worden beschreven.
door Jan Bervoets
De anarchistische beweging kent veel richtingen en wanneer je
via het internet of langs allerlei onderzoeksinstanties wil inventariseren
wat er zoal aan anarchisten in de loop der geschiedenis
heeft rondgelopen, dan komt er een scala aan kleuren en
tendensen met allerlei definities: individueel-anarchisten, ethische
anarchisten, sociaalanarchisten, anarcho-syndicalisten,
lifestyle-anarchisten, anarcho-primitivisten, anarcho-communisten,
mutualisten, platformisten, en dan hebben we het nog
niet eens over de radensocialisten en de antisyndicalisten van
Benjamin Péret...
Weg met het insurrectionalisme?
Volgens Schmidt en Van der Walt kunnen de anarchistische
bewegingen worden ingedeeld in twee hoofdstromingen, die zich
op basis van hun strategische uitgangspunten onderscheiden:
insurrectionalisme en massa-anarchisme. Met insurrectionalisme
wordt bedoeld dat elke anarchist of anarchistische groep een
opstand begint, liefst een gewapende, en hun omgeving oproept
daaraan mee te doen. De radicale afwijzing van de bestaande
maatschappij leidt ertoe dat de anarchist geen ander middel zal
toepassen dan de directe verzetsdaad. De meest voor de hand
liggende voorbeelden uit het verleden zijn de aanslagen op tirannen;
zijn die eenmaal uit de weg geruimd, dan is het pad voor een
spontaan georganiseerde anarchistische samenleving geopend.
De ‘propaganda van de daad’ wordt daarom vaak nog steeds
geïdentificeerd met de anarchistische bom, en dat geldt ook voor
de schrijver van de anonieme brief die de Arnhemse burgers rond
1870 op hun vloermat vonden met de tekst: ‘Dynamiet is onze
leuze, vitriool ons wapen’. Men verbindt insurrectioneel anarchisme
vaak met propaganda voor geweld. Dat is niet helemaal
terecht: ook spectaculaire daden van burgerlijke ongehoorzaamheid
kunnen als ‘propaganda van de daad’ dienen, hetgeen in
Nederland tot in het absurde effectief is bewezen door het provotariaat
van de jaren zestig. Als men insurrectioneel anarchisme
verbindt met creativiteit...
'Dynamiet is onze leuze,
vitriool ons wapen’
Daartegenover staat de strategie van organisatie van onderaf, met als
middel de klassenstrijd. De beweging zelf moet in de organisatie
van deze strijd een voorafspiegeling proberen te zijn van de toekomstige
samenleving. De propagerende individuen kunnen deze
samenleving niet aan hun toehoorders opleggen, maar nodigen
hun kameraden uit om samen, in vereniging deze samenleving
in de strijd op te bouwen. Deze strategie heeft aan het eind
van de negentiende eeuw geleid tot de grote syndicalistische
vakbonden: de CGT in Frankrijk, de CNT in Spanje, het NAS in
Nederland, de IWW in de Verenigde Staten en tot nog langdurig
actieve syndicalistische stromingen in Argentinië, Brazilië en
Cuba. Zij heeft ook geleid tot de oprichting van arbeidersraden
of sovjets in Rusland, waarvan de acties werden doorkruist door
de bolsjewistische staatsgreep van oktober 1917. Uiteindelijk
hebben twee stromingen tijdelijk een samenleving van onderaf
weten te organiseren, namelijk tijdens de Machnovchina in de
Oekraïne en tijdens de revolutie in Catalonië en Aragon van 1936,
terwijl er in 1975 nog heel even perspectieven waren tijdens de
Anjerrevolutie in Portugal.
Het lijkt erop dat de tweede strategische lijn van massaorganisatie,
gebaseerd op directe belangenstrijd in een klassensituatie en
gericht tegen staat en kapitaal en tegelijkertijd gericht op vervanging
van staat en kapitaal door de eigen organisatie, het wint van
het insurrectionalisme. Niettemin resulteert deze organisatie wel
degelijk in opstand, want de massa’s zullen moeten strijden om
de macht. Ook syndicalisten of sociaalanarchisten hebben aanslagen
gepleegd en zeker hebben zij meegewerkt aan barricaden.
Veelal zijn deze offensieve daden het gevolg van politiegeweld,
bezetting of een fascistisch tegenoffensief, maar die worden in
de visie van het anarcho-syndicalisme wel voorzien. De spontane
en tevoren onvoorziene revolutie van Barcelona tegen Franco in
1936, de barricaden van Parijs van 1968, en zelfs de veldslagen
25

uiten de orde herfst 2010
van Amsterdam in 1980 zijn niet gepropageerd door individuele
anarchisten, maar voortgekomen uit directe belangenstrijd of verzet
tegen repressie. Ook individuele aanslagen zijn niet uitgesloten.
‘Gewapende kernen voor de autonomie van het proletariaat’ pleegden
in 1969 aanslagen op het hoofd van de gewapende veiligheidsdienst
van Renault, toen die dreigde stakingspiketten te breken.
Aan de andere kant zien we hoe onze Griekse kameraden die
nu actief zijn – met name Tasos Sagris 2 – hun opstand rechtvaardigen
door zich bewust ‘insurrectionalistisch’ te noemen.
Zich baserend op de denkbeelden van de Franse situationisten
van 1968 definiëren zij zichzelf als offensieve affiniteitsgroepen,
die bij wijze van voortzetting van de latent gebleven Griekse
burgeroorlog vrijplaatsen veroveren op het spektakel van de
staatsmacht en wel in het bijzonder op de corrupte politie.
Aanvankelijk waren het duidelijke groepen in speciale kledij,
maar op 6 december werd het een massabeweging, die in gang
werd gezet door de politiemoord op Alexander Grigoropoulos.
Sedertdien was de strijd tegen het spektakel een massaopstand
geworden, die uitgroeide tot een sociale beweging. De oorspronkelijke
affiniteitsgroepen werden hierin opgelost, in de maatschappij,
die – wil men de beweging laten voortgaan – zich als zodanig
zal verzetten tegen de staat en zichzelf zal organiseren. De
oorspronkelijke actiegroepen leggen dan ook verbindingen met
sociale centra, breiden zich uit en worden gelijktijdig geïntegreerd
in een gefedereerde massaorganisatie die zich zelfs verzet tegen
avant-gardisme en ‘onverantwoord’ gedrag. 3 Maar creativiteit
gaan zij niet tegen: zij stellen regels voor discussies waarbij zij
kritiek verbieden. Bij elke discussie worden door alle sprekers
voorstellen gedaan zonder dat daarop ‘dialoog’ volgt. Wat nuttig
is leidt daarna tot een beslissing.
Wie op het beslissende
moment op de rem trapt,
heeft ongelijk.
Mogen er dus historische tradities zijn gegroeid die zich op
verschillende strategische beginselen beroepen, in de praktijk
verliest dit door de geschiedschrijving bepaalde onderscheid op
het beslissende moment zijn betekenis. Massale belangenstrijd
kan in opstand overgaan en van daaruit de nieuwe maatschappij
ontstaan. Een willekeurige opstand kan een nieuwe sociale beweging
veroorzaken. Zelfs de kern van een anarchistische massaorganisatie
met een lange traditie kan door dergelijke bewegingen
voorbijgestreefd worden en men moet daarop altijd bedacht zijn.
Wie op het beslissende moment op de rem trapt, heeft ongelijk.
Het dagelijks bestaan heeft zijn poëzie als het de vrijheid kent,
en als deze vrijheid ontbreekt is daar nog altijd de droom. Elke
anarchistische organisatie kent die dromen en moet de ruimte
hebben om van onderaf te worden gevoed door nieuwe impulsen
vanuit de samenleving. De poëzie van de opstand en het proza
van de kennis van onze organisatie zijn op cruciale momenten
onafscheidelijk. Als de macht wordt vernietigd, betekent dat voor
iedereen de verbeelding aan de macht, en onze organisaties moeten
erop gericht zijn juist dat doel te bereiken. Dit staat echter los
van het vraagstuk van de ‘anarchistische discipline’, die zich vertaalt
in afspraken, overeengekomen principes of gewoonweg de
werkzaamheden die nodig zijn om het anarchisme te bevorderen
– maar daarover is al in het vorige artikel geschreven.
Principes of compromissen?
Van welke bond lid worden?
Allereerst is er de discussie over de noodzaak van een eigen anarchosyndicalistische
bond. In de geschiedenis van het anarchisme
zijn er namelijk verschillende tactische benaderingen geweest.
De Franse CGT en het Nederlandse NAS waren syndicalistisch
en zodanig georganiseerd dat er een klassenstrijd van onderaf
mogelijk was. In Nederland zijn er pas na de oprichting van de
centralistische NVV in 1927 twee revolutionaire vakbonden naast
elkaar komen te staan: het door de Komintern aangestuurde NAS
en als reactie daarop het bewust anarcho-syndicalistische NSV.
Echt anarcho-syndicalisme werd dus pas gepropageerd, toen na
de overname van de grote syndicalistische bonden door de partijcellen
van de Komintern deze bonden voortaan van bovenaf
werden gedirigeerd en er behoefte was aan verdediging van de
basisbewegingen tegen bureaucratische leidersbeginselen. En
ook toen werden niet in alle landen anarchosyndicalistische
bonden opgericht: in de Verenigde Staten waren anarchisten én
communisten lid van de IWW (de laatsten ook van de AFL/CIO,
waarvoor de IWW het revolutionaire alternatief was). In Frankrijk
sloten de meeste anarcho-syndicalisten zich aan bij de bestaande
bonden, waar ze van binnenuit met meer of minder succes
decentrale organisatie en directe actie propageerden. De onderlinge
samenwerking liep daar via de Anarchistische Federatie, die
tot 1960 in eerste instantie een arbeidersbeweging is geweest,
waarin men samenkwam om directe actie te voeren. In Nederland
besloot het anarcho-syndicalistische NSV zich op te heffen, toen
na de oorlog de Eenheidsvakcentrale zich als antiautoritair alternatief
aanbood, en toen dat door stalinisten werd overgenomen,
sloot men zich aan bij het OVB.
Er zijn dus verschillende manieren om vanuit het anarchistische
gedachtegoed de vakbeweging te benaderen: men kan een vakbeweging
van binnenuit proberen te organiseren, men kan een
antiautoritair alternatief propageren tegen de bureaucratische en
centralistische vakbeweging (dual option) en men kan naar Engels
voorbeeld binnen de bedrijven basisbewegingen propageren
die ongeacht vakbewegingen tot samenwerking komen. In alle
gevallen is de directe actie vanaf de werkvloer het uitgangspunt
van de organisatie en wordt het initiatief van daaruit genomen
of gepropageerd en niet door de centralistische leiding van een
bureaucratisch apparaat. De klassenstrijd gebeurt dus decentraal
en keert zich tegen iedere vorm van centrale leiding. Bovendien
richt ze zich in eerste instantie op de omverwerping van het
bestaande kapitalistische systeem, ook al wordt er ook binnen
het systeem loonstrijd gevoerd.
Wanneer we in Nederland gaan discussiëren over de opzet van
een anarcho-syndicalistische beweging, hebben we te maken
met kameraden die al lid zijn van een bij het FNV aangesloten
vakbond, omdat zij in de bedrijven al actie voeren. Daarnaast
hebben we initiatieven waarbij we van buitenaf actie voeren tegen
uitbuiting, vooral in ‘precaire’ branches waar weinig mensen bij
een vakbond zijn aangesloten of waarvoor de vakbonden niets
doen. In beide gevallen streven anarchisten naar basisbewegingen,
naar vergaderen vanuit de werkplek en naar het nemen van
besluiten die direct op de werkplek en niet door een centrale
bureaucratie worden genomen. Dit moet in eerste instantie leiden
tot onderlinge samenwerking.
Parlement?
Er zijn tegenwoordig verschillende anarcho-syndicalistische stromingen
die met elkaar van mening verschillen rond de vraag
in hoeverre er compromissen mogen worden gesloten met
bestaande situaties om de directe belangen van medearbeiders
te behartigen. Het is intussen bekend dat anarchisten niet meedoen
aan parlementaire verkiezingen. Uitzondering is een minderheidsbeweging
binnen de IWW aan het eind van de negentiende
eeuw met als voorman de Curaçaoënaar Daniel de Leon, die een
anarchistische politieke partij wilde oprichten met als programma de
afschaffing van het parlement en de macht aan de bonden. De Leon
haalde geen meerderheid en toonde bovendien autoritaire trekjes.
Uitzonderingen zijn misschien ook de Nederlandse avonturen in
gemeenteraden met de Rapaljepartij, Provo en de Stadspartijen, in
welke laatste gevallen het enkele zetelbezit vooral effect had wanneer
het voor anarchistische propaganda werd gebruikt. Propaganda voor
deelname aan verkiezingen werd alleen gevoerd in Spanje voor het
Volksfront van 1936 met het doel om alle gearresteerde vakbondsleiders
en -militanten uit de gevangenis te krijgen.
26

uiten de orde
Ondernemingsraad?
Het antiparlementarisme van de anarchistische beweging heeft
te maken met het beginsel dat werkelijk democratische besluitvorming
geschiedt aan de basis, die delegaties stuurt met lastgeving
van onderaf, en niet door vertegenwoordiging waarbij
de vertegenwoordigers vier jaar lang de mogelijkheid hebben
voor zichzelf te spreken of namens hun eigen fractie of partijbureaucratie,
met alle corrupte gevolgen van dien. 4 Deze discussie
is ook van toepassing op vakbondsvertegenwoordigers in
het ondernemingsoverleg van bedrijven, zoals de Nederlandse
ondernemingsraden, de Duitse en Spaanse bedrijfsraden en de
functie van shop stewards in Engeland. Kort na de terugkeer van
de Spaanse CNT in Spanje viel deze uiteen naar aanleiding van
onder andere een discussie over het wel of niet meedoen aan verkiezingen
voor bedrijfsvertegenwoordigingen. De anarchistische
internationale IWA/AIT is, evenals de CNT, tegen dergelijke verkiezingen,
maar andere anarchosyndicalistische bonden als de
Spaanse CGT en de Duitse FAU doen wel mee aan bedrijfsraden. 5
De Zweedse anarchistische vakbond SAC is op grond van de
sociale wetgeving aldaar verplicht deel te nemen aan het beheer
van een indertijd door de socialistische regering ingestelde werklozenverzekering,
omdat anders de bij de SAC aangesloten leden
geen werklozenuitkering kunnen krijgen. Het gevolg van een en
ander is dat er in navolging van de Spaanse kameraden in verschillende
landen diverse anarcho-syndicalistische afsplitsingen
zijn ontstaan. Daarnaast zijn er ook nog de radensocialisten en
‘anti-syndicalisten’ van Benjamin Péret, die iedere vorm van vakbondsbureaucratie
principieel afwijzen en de werkelijke actie van
de arbeidersklasse principieel slechts als een basisbeweging in
de bedrijven kennen, die zich ten doel stellen de bedrijfsvoering
over te laten nemen door arbeidersraden. 6
Zover zullen in Nederland de discussies over anarcho-syndicalisme
waarschijnlijk niet reiken. Maar het gevolg voor de
Nederlandse anarcho-syndicalistische beweging in wording is
wel dat de discussies die tot de vorming van een dergelijke
organisatie moeten leiden, verstoord kunnen worden door dergelijke
internationale discussies. 7 In dat geval is het zaak niet op
voorhand een papieren schema te kiezen, maar allereerst uit te
gaan van de ervaring dan wel de actiepraktijk van de klassenstrijd
zoals die hier van onderaf wordt gevoerd. En is er nog geen antwoord
omdat de perspectieven nog niet duidelijk genoeg zijn om
de keuzevraag af te wijzen en ‘weigeren te kiezen’.
Losse aantekeningen over enkele tactische
thematische vraagstukken
Nationalisme en federalisme
Het anarchisme is een internationalistische beweging. Toch werd
anders dan in het traditionele marxisme nationale bevrijding,
vooral van onderdrukte minderheden, als een reden van solidariteit
gezien. Regionaal nationalisme, dat zich keert tegen de
ideologie van staatkundige eenheid, heeft van meet af aan de
steun van anarchistische bewegingen gehad, omdat ze de bron
kunnen zijn van federalistische samenlevingsverbanden. Maar ‘er
is geen groter vijand voor een natie dan zijn eigen staat’, schrijft
Bakoenin, en als de nationale bevrijding niet gebeurt ‘in de politieke
en economische belangen van de massa’s’, wordt het nationalisme
‘een rampzalige contrarevolutionaire beweging.’ 8 Het is
te betreuren dat de auteurs van Black Flame niet verder ingaan op
het verband tussen nationalisme en federalisme, zoals Bakoenin
dat in 1848 al propageerde tijdens de revolutionaire afscheidingsbewegingen
in het Oostenrijk van de Habsburgers in zijn Oproep
aan de Slaven. In dit door Proudhon geïnspireerde geschrift nam
hij afstand van het panslavisme, waarvan hij door Marx werd
beschuldigd, maar propageerde hij federale organisatieverbanden
van Tsjechen, Slowaken, Slowenen, Polen en Roethenen, die
de ontbinding van het keizerrijk zouden teweegbrengen, en zich
dus – in het geval van Polen – ook van Rusland zouden afscheiden.
Maar dat komt doordat Bakoenin door Schmidt en Van der
Walt pas vanaf 1860 tot de anarchisten wordt gerekend.
In ieder geval geven Schmidt en Van der Walt in hun vervolg reeksen
van dilemma’s aan waarmee anarchisten te maken hebben
als zij met nationale of regionale bevrijdingsbewegingen werden
geconfronteerd zoals in Baskenland, Catalonië of in koloniale
gebieden. Er waren anarchisten tijdens de eeuwwisseling rond
1900 in vrijheidsbewegingen van volkeren onder Turkse heerschappij,
en Malatesta is actief geweest om een pasjarevolutie
in Egypte teweeg te brengen. In 1936 stelde de CNT voor een
opstand in Marokko te stimuleren tegen het Spaanse kolonialisme.
Maar deze ‘nationalistische’ activiteiten kregen niet overal
steun, en zo misten de anarchisten een kans om Franco’s troepenmacht,
die immers uit Marokkanen bestond, behoorlijk te
saboteren! Deze dilemma’s werden nog aangescherpt na 1945,
toen veel bevrijdingsbewegingen zich gingen modelleren naar
de Komintern of naar stalinistische leidersmodellen tijdens de
Koude Oorlog. Tegenwoordig is er kans dat het anarchistische
gedachtegoed bevrijdingsbewegingen weer gaat inspireren en
perspectieven gaat bieden, zodat nationalistische basisstrijd
ook sociale strijd gaat worden, en het ‘nationale gedachtegoed’
samenvalt met meer universele vrijheidswaarden. De meest
bekende mogelijkheid zijn de volkscomités rond de Israëlische
muur en tegen de Israëlische nederzettingen in de Westelijke
Jordaanoever, als regionale stroming zonder enige vorm van
vreemdelingenhaat. 9 Maar ook op wereldniveau wordt de ‘voorhoede’
van de strijd tegen het imperialisme niet meer gezocht in
‘nationale leiders’ of ‘volksrepublieken’, maar in basisbewegingen
van armen, landlozen en boerenbewegingen die zich overal in de
wereld uitbreiden. Dat is heel wat anders dan ‘de valkuilen van
het nationalisme’ waar welmenende marxisten ons soms voor
waarschuwen.
Hoe revolutionair zijn de boeren?
En met dit perspectief sta ik haaks op de bevindingen van
Schmidt en Van der Walt op de agrarische verzetsbewegingen
en het aandeel van de agrarische sector in de anarchistische
revolutie. Slechts bij uitzondering zouden boerenbewegingen
revolutionair zijn geweest, zoals de Machnovchina in de Oekraïne
en de collectivisatiebewegingen in Spanje in 1936. In Mexico
waren er de anarchistische boerenbewegingen van Pancho Villa
en Emilio Zapata, maar die hadden geen contact kunnen leggen
met de syndicalistische beweging, die zich bij hun tegenstanders
onder leiding van Obregon aansloot. Aan de andere kant kwamen
na de bolsjewistische revolutie van 1917 in Siberië de boeren in
het geweer tegen de rekwisities van het Rode Leger, wat mede
leidde tot de burgeroorlog. 10 Vergeleken met de massale arbeidersbewegingen
is dit gering; de anarchistische beweging zou
weinig succes hebben. Maar de vraag is of we uit dit historisch
feitenmateriaal conclusies moeten trekken en vaststellen dat de
visies van Bakoenin en zoveel andere anarchisten over de revolutionaire
potentie van de agrarische massa’s tegen grootgrondbezit
en feodaliteit op dit punt zijn gelogenstraft. Misschien zal
de huidige globalisering van de agrarische uitbuiting, waarbij ook
Rusland en China betrokken zijn, ertoe leiden dat de strijd tegen
de grootschaligheid en de zelfverdediging van de kleinschalige
agrarische gemeenschappen tegen de directe bedreiging van
hun bestaan tot nieuwe anarchistische perspectieven leidt. Het
27

uiten de orde herfst 2010
is opmerkelijk dat het van oorsprong tolstojaanse War Resisters’
International in zijn laatste conferentie in Ahmedabad het voortouw
neemt voor een nieuw soort internationale op dat gebied,
waarbij landlozen en agrarische coöperatieven worden opgeroepen
zich te verenigen.
Eén zaak moeten we zeker onder ogen zien. De agrarische en
landloze bewegingen zullen zich in eerste instantie niet anarchistisch
noemen. Tijdens de afgelopen Pinksterlanddagen in
Appelscha heeft de Oostenrijker Gabriel Kuhn in zijn referaat
over ‘niet-westers anarchisme’ gewaarschuwd voor het feit dat
niet-westerse basisbewegingen wel eens zouden ontkennen
anarchistisch te zijn, omdat dit ideologieën zouden zijn uit de
koloniale tijd. Dit zou zeker kunnen gelden voor hedendaagse
agrarische bewegingen in Afrika en Azië. De uit Libanon afkomstige
anarchistische theoreticus Daniël Guérin zag in de Algerijnse
vrijheidsstrijd perspectieven voor het agrarische verzet tegen
het Franse kolonialisme door de islamitische stammen, die een
gemeenschapscultuur kenden die particulier landeigendom ontkende.
Daarin zag hij de basis voor een collectieve samenleving
op federalistische grondslag. 11 Bakoenins visie over de haalbaarheid
van een gezamenlijke belangenstrijd van arbeiders en boeren
tegen kapitalisme, feodalisme en staatsgezag blijft dus staan.
Klassenstrijd in de keuken? Klassenstrijd in bed?
De allerlaatste subparagrafen van het boek zijn gewijd aan de
vrouwenemancipatie en het syndicalisme in het kader van de
vrouwenstrijd. Ik denk dat veel vrouwelijke kameraden in hun
discussies over de vrijmaking van de seksen zich onvoldoende
zullen herkennen in het terrein waartoe Schmidt en Van der Walt
zich beperken. De vrijmaking van de vrouw speelt zich vooral af
in het kader van de syndicalistische strijd en op de werkplek.
Over het dagelijkse leven, de onderlinge verhoudingen van man
en vrouw in de verdeling van het huishouden en de onderlinge
beeldvorming tussen man en vrouw vinden wordt weinig gezegd.
Dat komt niet alleen doordat het boek zich voorlopig beperkt tot
de tijd vóór 1920, maar ook doordat overal ter wereld de strijd
tussen de geslachten en de strijd om de vrijheid op het arbeidsterrein
op dezelfde wijze samenvallen als indertijd. Het vorige
nummer van Buiten de Orde kent er voorbeelden van: ik hoef maar
te verwijzen naar de artikelen over Koerdistan en Paraguay.
In dit verband kan ik ook verwijzen naar de confrontatie van
de Boliviaanse syndicaliste Domitilla met de organisatoren van
de Vrouwenconferentie van het Jaar van de Vrouw in Mexico
van 1975, die – zouden we achteraf kunnen stellen – meer een
soort ‘life-style’ propaganda voerden. 12 Dergelijke verschillen
van zienswijze in de strijd tegen misbruik en uitbuiting kunnen
terugkeren in iedere internationale discussie en het lijkt mij een
zaak van eenvoudige solidariteit om daarmee evenzeer rekening
te houden. ‘De klassenstrijd in de keuken, de klassenstrijd in bed’
– de radensocialistische leuze uit de periode ‘wij eisen geluk’
vanaf 1975 – kan zich bepaald anders afspelen in gebieden waar
de pot op het kolenfornuis weinig te schaften heeft 13 en het bed
ook met de rest van het gezin moet worden gedeeld. Zelfs de
Mujeres Libres (Vrije Vrouwen), die tot schrik van de mannen binnen
de CNT in 1936 een eigen feministische organisatie oprichtten,
beperkten hun rol tot hun eigen bijdrage aan de strijd van
de anarchistische beweging tegen het fascisme en aan steun aan
hun mannen aan het front van Aragon – zo zij zelf niet ten strijde
trokken, speelden zij dus dezelfde rol. Zij konden niet anders,
want de gemeenschappelijke vrijheidsstrijd ging voor. Daarmee
moeten we rekening houden wanneer we op internationaal terrein
willen uitdragen dat we niet vrij zijn als wij niet allen – zowel
man als vrouw – vrij zullen zijn, maar daaraan slechts onze eigen
‘Westerse’ discussies en ervaringen binden. Misschien vergt het
werk van Clara Wichman verdere studie omdat het beide standpunten
lijkt te overbruggen.
Black Flame is een inspirerend leerboek, dat veel ogen opent met
zijn pleidooi het anarchisme vooral te zien als de belangrijkste en
in de toekomst wellicht ook succesvolste stroming in de sociale
strijd voor de bevrijding van de mensheid. Het zal door iedereen
gelezen moeten worden en het behoort nu al tot de ‘klassiekers’.
Het beschrijft acties en hun effecten, analyses van resultaten,
maar men kan er geen absolute kaders aan ontlenen. Daarvoor is
de beweging zelf verantwoordelijk. Het is te hopen dat dit eerste
deel snel wordt gevolgd door een tweede deel, dat meer concreet
over de wereldgeschiedenis van het anarchisme zou moeten
handelen en dat voor de Europeanen veel onbekende feiten aan
het licht zal brengen. De in het boek aangevoerde verrassende
voorbeelden beloven veel.
Noten:
1 Lucien van der Walt en Michael Schmidt, Black Flame. The
revolutionary class politics of anarchism and anarchosyndicalism.
Counterpower Volume I (AK Press, 2009).
2 Tasos Sagris is medeauteur van de bundel We are an image from
the future, dat door Dennis de Lange is besproken in het vorige
nummer van Buiten de Orde. Mijn gegevens ontleen ik aan aantekeningen,
die ik heb gemaakt tijdens een spreekbeurt van
Sagris tijdens de afgelopen Pinksterlanddagen in Appelscha
en die niet in de bundel staan.
3 De anarchisten ‘nemen de verantwoordelijkheid’ voor de drie
dode werknemers die bij de massademo tijdens de algemene
staking van 5 mei omkwamen, omdat zij opgesloten zaten in
een bankgebouw dat door een mollie in brand werd gestoken.
Demonstranten hebben tevergeefs geprobeerd de mensen
te redden. Niemand weet wie deze brandbom heeft gegooid,
maar men sluit niet uit dat kameraden het hebben gedaan
zonder er zich van te vergewissen of het bankgebouw waarvan
het personeel geacht werd te staken daadwerkelijk onbemand
was. De dood van de drie valt evenmin goed te praten als een
bedrijfsongeval in het kapitalistische systeem.
4 Zie elders in dit blad het artikel van de groep MAS (Miami
Autonomy and Solidarity).
5 De FAU Berlijn, die een vakbondsverbod aan zijn broek kreeg,
is door de bedrijfsleiding van Kino Babylon uit het bedrijfsoverleg
gezet.
6 De Nederlandse radensocialisten Herman Gorter en Anton
Pannekoek, die zichzelf als marxisten beschouwen, worden
door Schmidt en Van der Walt tot de anarchistische traditie
gerekend.
7 Voorbeelden van discussies op een dergelijk niveau waren al
eens gepubliceerd in het zomer-herfstnummer van Buiten de
Orde in 2009; over het voor en tegen van fabrieken in zelfbeheer
van Engelse kameraden. Ook herin heb ik gepleit voor
een open standpunt; we zullen ons door de praktijk moeten
laten leiden.
8 Aangehaald in Black Flame, p. 309.
9 Zie het vorige nummer van Buiten de Orde.
10 De tegenstanders van de bolsjewiki in Siberië waren aanvankelijk
niet de Witten onder Koltsjak, maar sociaal-revolutionairen
onder aanvoering van Tsjechische militairen, die daar
krijgsgevangen zaten. Hun zaak ging verloren doordat Koltsjak
een coup pleegde en daar meteen zijn aanhang verloor.
11 Daniel Guérin, L’anarchisme (Paris, Gallimard 1962). Guérin heeft
de gewoonte de laatste hoofdstukken van zijn standaardwerk
ingrijpend te herschrijven, dus is zijn verhaal over Algerije in
edities na 1968 vervangen door een analyse van de Meirevolte.
Iets dergelijks bestaat nog steeds in Indonesië, waar de grondwet
op de islam berust. Landeigendom is alleen aan Allah
toegewezen. Dat een en ander niet tot gemeenschapsrecht
leidt, komt doordat de staat in navolging van het Nederlandse
gouvernement van weleer daaraan een paar mouwtjes wist te
passen door een soort ‘leenrecht’ (hasil) te formuleren.
12 Moema Viezzer, Domitilla, Si on me donne la parole : La vie d’une
femme de la mine bolivienne. (Parijs, Maspéro 1978).
13 En waar mannen koken als de sociale omstandigheden dit
toelaten.
28

uiten de orde
Werking
Solidariteitskas
A
Elk lid van de Vrije Bond heeft bij stakingen,
gedragen door de meerderheid van de werknemers,
recht op een stakingsuitkering. In bijzondere
situaties ook bij stakingen gedragen
door een minderheid van de werknemers. Bij dit
laatste gaat het om stakingen met een doelstelling
die zeer verwant is aan de doelstelling van
de Vrije Bond (VB). De uitkering bedraagt 75%
van de vermindering aan inkomen, met een
maximum van € 50,-* per werkdag.
B
Financiële ondersteuning van acties van leden
van de VB die werkloos zijn, met name wanneer
de leden getroffen worden door sancties op hun
uitkeringen. Bij dit laatste is het een voorwaarde
dat het gaat om duidelijk aangekondigde collectieve
of individuele actie. De doelstelling van de
actie moet in de lijn van de doelstelling van de
VB liggen. Het weigeren van werk valt hier ook
onder, mits voldaan wordt aan eerder genoemde
voorwaarde. De VB is namelijk tegen arbeidsplicht.
De uitkering bedraagt 75% van de korting
met een maximum van € 50,-* per werkdag.
C
Het verstrekken van renteloze leningen voor
het opstarten van bedrijven in zelfbeheer. Een
bedrijf moet meer dan één werkende omvatten.
Het uit te lenen bedrag is maximaal € 1.000,-*
en moet binnen drie jaar worden terugbetaald.
D
Het financieren van initiatieven/acties van (leden
van) de VB die vallen binnen de doelstellingen
van de VB; per activiteit maximaal € 500,-*.
E
F
Het financieren van initiatieven/acties waaraan,
naast andere organisaties, (leden van) de
VB deelneemt (nemen) en die vallen binnen de
doelstellingen van de VB; per activiteit maximaal
€ 500,-*.
Het financieren van initiatieven/acties van organisaties
waarvan leden van de VB lid zijn en die
vallen binnen de doelstellingen van de VB; per
activiteit maximaal € 500,-*.
G
Het ondersteunen van landelijke of regionale
activiteiten welke georganiseerd worden door
leden van de VB en een bijdrage kunnen leveren
aan de groei en uitbouw van de organisatie; per
activiteit maximaal € 500,-*.
H
Minimaal 5% van de gelden die jaarlijks binnenkomen
worden gereserveerd voor bijdragen aan
(activiteiten van) buitenlandse organisaties waarmee
de VB zich inhoudelijk verbonden voelt.
*
Deze bedragen worden eens per drie jaar op
de Algemene Landelijke Vergadering bijgesteld.
Aanvragen worden schriftelijk ingediend bij de
solidariteitskascommissie (bij voorkeur via solid
ariteitskas@buitendeorde.nl of anders Postbus
1338, 3500 BH Utrecht. Gestreefd wordt naar
een afhandelingstermijn van een week .
1
2
3
4
5
6
7
Uitgangspunten Vrije Bond
De Vrije Bond streeft naar een anarchistische samenleving waarin een
mens zelf kan bepalen hoe het leven in te richten.
De Vrije Bond is een organisatie van anarchistische individuen en groepen
gebaseerd op:
- de gelijkwaardigheid van alle mensen
- de autonomie van het individu
- zelfbestuur en zelfbeheer, vrije vereniging en federalisme
- een goed milieu en een vitale natuur
- de afschaffing van alle vormen van gezag: bijvoorbeeld economisch,
politiek, sociaal, religieus, cultureel of seksueel.
- de opbouw van een vrije samenleving, zonder klassen, lidstaten, of
grenzen, gebaseerd op anarchistische werkwijzen en wederzijdse hulp.
De totstandkoming van een vrije samenleving zal onmogelijk het werk van
de Vrije Bond alleen zijn. Wij willen de anarchistische beweging uitbreiden,
bekendheid geven aan onze ideeën en deze verwezenlijken. Directe
actie in woord en daad is het belangrijkste middel van de Vrije Bond.
Aangezien onderdrukking, kapitalisme en uitbuiting wereldwijde fenomenen
zijn, is onze strijd een internationale strijd. De Vrije Bond verwerpt elke vorm
van nationalisme en stelt hier tegenover een federalistische organisatie van
de maatschappij. Naast het verenigen van anarchistische groepen en individuen
in onze directe omgeving, onderhoudt de Vrije Bond ook contacten
met anarchisten en anarchistische federaties wereldwijd..
De samenleving waar de Vrije Bond naar streeft zal een pluriforme samenleving
zijn. Verscheidenheid in anarchiserende ideeën en strategieën door
aangesloten groepen en individuen zijn inherent daaraan.
De Vrije Bond is geen vakbond in traditionele zin. Hij steunt niet alleen de
economische strijd, die de machtsvraag stelt en belangenbehartiging in
engere zin niet veronachtzaamt, maar ook steunt hij alles wat zijn doel kan
bevorderen en bestrijdt hij wat het tegengaat. Hij steunt het streven naar
zelfbeheer en zelfbestuur alsmede de strijd tegen de onderdrukking.
De Vrije Bond streeft naar een anarchistische samenleving waarin een
mens zelf kan bepalen hoe het leven in te richten.
Ja, die bond zie ik wel zitten!
Naam
Straat
Postcode
Telefoon
E-mail
Plaats
❑ ik geef me hierbij op als lid van de Vrije Bond
❑ ik neem een abonnement op Buiten de Orde
En ik krijg als kadootje
het boek:
de muziek cd:
❑ Gestraft zonder Veroordeling óf
❑ Weg met het Empire! óf
❑ Tips tegen Tralies óf
❑ Esperanza, Dutch hardcore punk Against the G8
Bon opsturen naar
Vrije Bond, Postbus 16521, 1001 RA Amsterdam
of mail naar vrijebond@buitendeorde.nl óf geef je op via www.vrijebond.nl
Contributierichtlijnen per maand:
Inkomen van 0 t/m 500 euro € 2,00
Inkomen vanaf 500 euro t/m bijstand € 4,00
Inkomen vanaf bijstand t/m minimum € 6,00
Inkomen hoger dan minimumloon € 8,00 meer is ook welkom
Abonnement BdO per jaar (gratis voor leden)
Minimumabonnement € 7,50
Kostendekkend abonnement € 15,00 meer is ook welkom
Mijn bijdrage maak ik over op giro 5495473 van de Vrije Bond te Tilburg
29

uiten de orde herfst 2010
Zesde editie 2.Dh5:
Beyond Do It Yourself (DIY) / Voorbij DIY
19 t/m 21 november 2010 in Tilburg
Nu de zomer echt voorbij is, wordt er weer stevig gewerkt aan een nieuwe editie van 2.Dh5, een ‘festival voor uitwisseling van kennis
en ervaringen voor activisten en wereldversleutelaars’. Van vrijdag 19 tot en met zondag 21 november zal de zesde editie plaatsvinden
in Tilburg.
We organiseren 2.Dh5 (de naam komt overigens van een vernietigende schaakzet waarmee je de tegenstander razendsnel verslaat)
omdat we denken dat de wereld alleen maar eerlijker en beter zal worden als we ons van onderop organiseren en samen met anderen
strijd leveren tegen het ‘evil empire’ van xenofoben, kapitalisten en saaie pieten.
Rode draad zal deze keer zijn, in voortzetting van de vorige bijeenkomst, de vraag hoe effectief en van onderop georganiseerd kan
worden in deze tijden van crisis, kraakverbod en toenemende xenofobie. Omdat we dringend toe zijn aan nieuwe vormen en gedachten
(naast de oude die nog bruikbaar zijn) hebben we de titel ‘Voorbij DIY/Beyond DIY’ gekozen. Alleen ‘het zelf uitzoeken’ is tegenwoordig
immers niet meer genoeg, kennelijk moet er meer opgebouwd worden. Maar wat, en hoe? Zijn er manieren om DIY (weer?) meer tot
een gemeenschappelijk principe en een instrument voor collectieve strijd en oplossingen te maken?
We werken momenteel hard aan een veelzijdig programma vol debatten, presentaties en workshops, films, overlevingskunst en culinaire
hoogstandjes. Dat programma is nog lang niet afgerond maar een groot deel van de thema’s is al wel bekend. Het zal (o.v.b.)
onder meer gaan over: strategieën tegen multinationals, affiniteitsgroepen, de mythe van de jaren ‘80, 1 mei, populisme en spektakel,
creatief met het poldermodel, woonstrijd en kraken, het verbinden van milieustrijd aan andere strijd, solidariteit met migranten en
zelforganisatie van bewoners in crisiswijken. Meer praktisch is er een evaluatie van blokkadestrategieën, DIY-geld en revolutionair
skateboarden. ‘s Avonds worden op zaterdag mooie optredens verwacht, en op vrijdag en zondag films en een quiz. De zondag begint
met verhalen van historicus Dennis Bos over de geschiedenis van de linkse bewegingen in Nederland. Groepen die al een bijdrage
toegezegd hebben zijn o.a. de Vrije Bond, Klasse, Doorbraak, AAGU, Groen Front, XminY, mensen van kunstproject Casco en Jaarboek
Kritiek.
Plenair willen we onder meer bespreken welke manieren er zijn om de immense schade veroorzaakt door zittende en komende bestuurders
en ondernemers, op hen te verhalen. Hou voor meer nieuws over het programma onze website in de gaten of meld je aan voor
nieuwsbrief.
De entreekosten zullen als vanouds weer extreem laag zijn (vijf euro voor het hele weekend) en er zal ook gezorgd worden voor lekker,
eerlijk en betaalbaar eten. Ook slaapplaatsen zijn beschikbaar, mits je je daarvoor aanmeldt en een slaapzak en matje meeneemt (voor
mensen met speciale behoeftes kan iets anders geregeld worden).
2.Dh5 draait geheel op vrijwilligers en verwacht dat deelnemers daar ook bijdrage aan leveren. Desondanks doen we ons best om een
geweldige kwaliteit van locatie, techniek en atmosfeer aan te bieden.
En komt allen, zegt het voort, neem je moeder, opa of buren mee en kom plannen maken en kennis opdoen over hoe we deze polder
uit de grijze grimmigheid van gemeenheid en graaizucht gaan trekken. Iemand anders gaat het echt niet voor je doen.
Locaties in Tilburg:
Vrijdag 19 november Ruimte-X (Telexstraat 4a)
Zaterdag 20 november Ruimte-X (Telexstraat 4a)
Cinecitta (Willem II Straat 29)
Zondag 21 November Hall of fame (St. Ceciliastraat 23)
Strijdbare groet
de 2.Dh5-voorbereidingsvergaderclup
30
Kijk voor meer informatie en nieuws over het programma op http://www.2dh5.nl.
Of meld je aan voor onze mailinglijst: http://www.minded.net/mailman/listinfo/2dh5.
Voor vragen en commentaar kun je ons mailen: info@2dh5.nl

uiten de orde
‘Deze ziekte van desorganisatie heeft het organisme van de
anarchistische beweging decennia lang verstoord. Maar er kan
geen twijfel over zijn dat deze desorganisatie zijn wortels heeft in
een aantal gebreken van de theorie, het meest opvallend in de
verstorende interpretatie van het principe van individualiteit in
het anarchisme, het principe waarvan steeds ten onrechte wordt
gezegd dat het de afwezigheid van alle verantwoordelijkheid is’
(Delo Truda Groep). 1
‘Verre van het scheppen van autoriteit is organisatie de enige
genezing [van onze beweging] en het enige middel waardoor ieder
van ons gewend kan raken aan het actief en bewust deelnemen
aan het collectieve werk, en nooit meer passieve instrumenten in
de handen van leiders hoeven te zijn (Errico Malatesta). 2
De stellingname van de Delo Truda Groep in 1926 is vandaag
nog net zo waar als het 84 jaar geleden was. Maar als dat het
geval is en als, zoals Malatesta suggereerde, organisatie de enige
genezing van autoriteit is, hoe verschillen we dan als anarchisten
van anderen in hoe we denken over organisatie? Of meer
specifiek, hoe verschilt ons denken over individualiteit van de
algemene misvatting dat anarchisme de ‘afwezigheid van alle verantwoordelijkheid’
is? Misschien wordt dat het best uiteengezet
door Lucien van der Walt en Michael Schmidt in hun uitgebreide
onderzoek naar de geschiedenis van het anarchistische gedachtegoed,
Black Flame: The Revolutionary Class Politics of Anarchism and
Syndicalism. Ze schrijven: ‘Echte individuele vrijheid en individualiteit
zouden alleen in een vrije maatschappij kunnen bestaan.
De anarchisten stelden vrijheid daarom niet gelijk met het recht
van iedereen om precies te doen wat men wenste, maar met een
sociale orde waarin collectieve inspanning en verantwoordelijkheden
– dat wil zeggen, verplichtingen – de materiële basis en
sociale verbanden zouden leveren waarin individuele vrijheid zou
kunnen bestaan.’ 3
Anarchistische
verantwoordelijkheid
Hoe anders zijn we als anarchisten als we over organisatie
denken? Of meer specifiek, hoe verschilt ons inzicht over
individualiteit van de algemene misvatting dat anarchisme
‘afwezigheid van alle verantwoordelijkheid betekent? Dit
artikel zal een beschrijving geven van anarchistische verantwoordelijkheid,
en zal uitleggen hoe het verschilt van de
soorten verantwoordelijkheid die we proberen te vervangen.
Verantwoordelijkheid doorvoeren in onze gehele manier van
handelen is absoluut noodzakelijk willen we in onze praktijk
effectief zijn, niet alleen in het hier en nu, maar ook vooruitlopend
op de maatschappij waarmee we de bestaande maatschappij
willen vervangen.
door Thomas (Miami Autonomy & Solidarity (MAS)
De eerste soort verantwoordelijkheid die we als anarchisten vaak
proberen te bestrijden is die van bovenaf, het zijn de hiërarchische
vormen van verantwoordelijkheid. Omdat we tegen alle vormen
van overheersing en onderdrukking zijn, is het alleen maar
natuurlijk dat we tegen alle formele en informele vormen van
verantwoordelijkheid zouden zijn: tegenover onze werkgevers,
huiseigenaren en elites of in andere verhoudingen die worden
bepaald door overheersing. Hoewel bepaalde vormen van verantwoordelijkheid
van bovenaf als legitiem zouden kunnen worden
geaccepteerd – zoals de verantwoordelijkheid naar een jong kind
van zijn vader of moeder die op liefhebbende en redelijke manier
het kind opvoedende aanwijzingen geeft – is de discussie over
het verzet tegen de meeste andere vormen van verantwoordelijkheid
van bovenaf slechts een kwestie van strategie en tactieken.
Een belangrijk anarchistisch inzicht in het verzet tegen verantwoordelijkheid
van bovenaf is dat om de wortel van het probleem
aan te pakken de structuur en de top-down verhouding moet worden
veranderd, niet de persoon of groep die daaraan lijdt. Dus
geloven we bijvoorbeeld niet – anders dan sommige marxisten of
andere radicalen – dat een ‘proletarische’ dictatuur, een matriarchaat
of een heersende elite van gekleurde mensen enige van de
fundamentele kwesties van klassenonderdrukking, patriarchaat
of racisme zal aanpakken. Anarchisten geloven dat juist de structuren
en verhoudingen van de hiërarchische overheersing en
onderdrukking zelf moeten worden vernietigd en vervangen worden
door egalitaire en horizontale structuren en verhoudingen.
Dit brengt ons bij de anarchistische verantwoordelijkheid.
31

uiten de orde herfst 2010
Horizontale en egalitaire vormen van verantwoordelijkheid zijn
gebaseerd op het begrip vrije vereniging. Vrije vereniging moet
wederzijds zijn tussen alle deelnemers anders is het niet voor
iedereen werkelijk vrij. Vrije vereniging zou nauwelijks vrij zijn als
leden van een associatie zouden worden gedwongen in een vereniging
of collectief te zitten met mensen waarmee ze zich niet
willen associëren. Binnen een vrijwillige associatie van mensen
zouden horizontale en egalitaire vormen van besluitvorming
inhouden dat ieder lid gelijke zeggenschap heeft – niet meer
en niet minder – als enig ander lid. Bij sommige besluiten kan
consensus nodig zijn; bij andere besluiten zou een eenvoudige
meerderheid kunnen volstaan, naar het type van besluit dat
wordt genomen en de praktijken van de groep. Maar maatschappelijke
invloeden van onderdrukkende socialisatie, zoals racisme
en seksisme, en ook persoonlijke verschillen zoals verlegen zijn
of veel praten, scheppen waarschijnlijk informele hiërarchieën die
opnieuw tot overheersing en hiërarchie binnen de groep kunnen
opduiken, wanneer er geen duidelijke, expliciete collectief gevestigde
democratische handelswijzen zijn vastgesteld en worden
gevolgd. Jo Freeman geeft in haar klassieke tekst The Tyranny
of Structurelessness 4 een verscheidenheid aan nuttige suggesties
voor het opzetten van democratische en verantwoordelijke structuren
binnen iedere groepering.
Als democratische structuren en organisatorische processen
eenmaal zijn ontwikkeld en uitgevoerd, vereist de anarchistische
verantwoordelijkheid dat besluiten die collectief worden genomen
moeten worden gerespecteerd en collectief uitgevoerd.
Als er binnen de organisatie meningsverschillen bestaan over
een collectief besluit zijn er enkele keuzes voor oplossingen.
Georges Fontenis geeft hiervoor een kader in zijn essay Libertair
Communistisch Manifest.
- Doe niks of stel het maken van een beslissing uit
Besluit dat er te veel meningsverschillen zijn om op dit moment
tot een besluit te komen en laat het vallen of discussieer er
op een ander tijdstip verder over. Bijvoorbeeld, een groep kan
besluiten geen officiële positie in te nemen over de kwestie of
het kapitalisme uit twee of drie hoofdklassen bestaat, totdat
meer onderzoek is gedaan; of kan besluiten op dit moment als
groep nog geen positie te hebben. (Men kan ook weigeren in een
bepaalde kwestie een keuze te maken en besluiten daartoe niet
verplicht te zijn, J.B.)
- Accepteer meer dan één keuze
Besluit – als het mogelijk is, afhankelijk van het type besluit dat
moet worden genomen – meer dan één van de voorgestelde
opties te accepteren als het groepsbesluit, met meer of minder
nadruk op alle opties. Bijvoorbeeld, een groep kan (met betrekking
tot de vakbondsstrijd) besluiten dat, hoewel de meerderheid
kan denken dat de opzet van een militant minderheidsnetwerk
binnen hun respectievelijke vakbonden de beste strategie voor
de werkplek is, het acceptabel is dat sommige leden van hun
groep een duale vakbondsstrategie uitvoeren met de onafhankelijke
vakbond op hun werkplek. [Deze laatste passage verwijst
naar uiteenzettingen van Van der Walt en Schmidt over actuele
vakbondstactiek in hoofdstuk 7 van Black Flame, J.B.]
- Accepteer het inzicht van de meerderheid
Afhankelijk van de groepspraktijk kan dit een eenvoudige meerderheid
of een super-meerderheid zijn. Het inzicht van de meerderheid
als collectieve praktijk kan worden verworpen; maar de
meerderheid zou door kunnen gaan met het binnen de organisatie
pleiten voor hun inzicht. Bijvoorbeeld, de meerderheid zou
een 1-mei-evenement willen organiseren, hoewel een minderheid
van de groep vindt dat het ten koste gaat van de tijd die nodig is
voor de organisatie van de verdediging van een kraakpand. Maar
omdat de meerderheid van de groep nu eenmaal vindt dat het
goed zou zijn een 1-mei-evenement te organiseren zou de groep
het evenement kunnen laten plaatsvinden.
- Splitsing op grond van verschil van inzichten
Als de kwestie fundamenteel is en de meerderheid of de minderheid
het onacceptabel vindt om niks te doen, accepteer meer
dan één inzicht over de kwestie of accepteer het inzicht van de
meerderheid over de kwestie. Bijvoorbeeld, als de meerderheid
van de groep wil besluiten dat structureel racisme iets is dat
ze zouden willen bestrijden als organisatie, maar een of twee
leden vinden dat het tijdverspilling is om het structurele racisme
tegen te gaan – bijvoorbeeld omdat ze denken dat het niet meer
bestaat nu Barrack Obama tot president is gekozen – zou er een
splitsing in de organisatie moeten komen omdat het hebben van
tegengestelde inzichten over een fundamentele groepsstrategie
hen geen ruimte zou laten om als een groep samen te werken.
Echter, dit betekent niet dat ze niet zouden kunnen samenwerken
met andere kwesties waar ze het over eens zijn, of proberen tot
een dialoog met elkaar te komen over kwesties waarover ze het
niet eens zijn.
Fundamenteel aan dit alles is, dat als een besluit is genomen, het
moet worden gerespecteerd en uitgevoerd, totdat een besluit is
genomen om het terug te draaien, met als uitzondering als vanwege
meningsverschillen een lid stopt of – in extreme gevallen
– uit de organisatie wordt gezet. Elkaar verantwoordelijk houden
betekent ook er aan gewend raken dat men elkaar – op een kameraadschappelijke
manier – laat weten als verplichtingen niet wor-
32

uiten de orde
den nagekomen. Dit is een praktijk die moet worden opgebouwd
door een organisatorische cultuur waarin kameraadschappelijke
eerlijkheid en constructieve kritiek de concurrentie, de agressiviteit
of het roddelen over mensen achter hun rug vervangt.
De keerzijde van het geven van kameraadschappelijke feedback
is te leren hoe het te ontvangen, en het te gebruiken om jezelf
en je organisatie te helpen te groeien en meer zelfdiscipline te
krijgen.
Dit is soms moeilijk omdat nu eenmaal de overgrote meerderheid
van de gevallen waarin we worden opgeroepen om iets te
doen komt van top-down verhoudingen; maar willen we deze topdown
verhoudingen vernietigen en vervangen door horizontale
en egalitaire verhoudingen, dan is het noodzakelijk dat we de
praktijk om anderen verantwoordelijk te houden en zelf verantwoordelijk
te worden gehouden, aanleren, in praktijk brengen
en bevorderen. En natuurlijk, in het ideale geval zouden deze
praktijken de zelfdiscipline bij het uitvoeren van taken waaraan
groepsleden zich hebben verbonden versterken. Stellen
wij elkaar verantwoordelijk dan is het belangrijk uit te gaan van
een situatie van liefde en respect, die vermijdt op een of andere
manier bevoogdend, concurrerend, egoïstisch of oneerlijk te zijn.
En als je verantwoordelijk wordt gesteld is het ook belangrijk
waardering op te brengen voor kameraadschappelijke kritiek, en
je inzet voor zelfdiscipline te vernieuwen. Echter, dit betekent
niet dat we zouden moeten toestaan dat we elkaars waardigheid
zouden aantasten of dat we elkaar zouden minachten. Als kritiek
niet kameraadschappelijk is moeten we onszelf verdedigen en
eisen dat we als gelijken worden gerespecteerd, ook al zouden
we er niet in zijn geslaagd aan onze verplichtingen te voldoen.
Maar het is essentieel dat kameraadschappelijke anarchistische
verantwoordelijkheid en zelfdiscipline binnen onze organisaties
als een praktijk moeten worden ontwikkeld, aangemoedigd en
gecultiveerd. Zonder zelfdiscipline en horizontale verantwoordelijkheid
keert de groep terug naar overheersende en onderdrukkende
top-down verhoudingen of zouden stagnatie, demoralisatie
en ineffectiviteit kunnen toeslaan.
Een woord over delegaties
Anarchisten stellen dat gedelegeerden alle noodzakelijke functies
zouden moeten vervangen die in de bestaande maatschappij worden
uitgevoerd door vertegenwoordigers (of bestuurders, ‘functionarissen’,
J.B.). Gedelegeerden verschillen van vertegenwoordigers
omdat gedelegeerden een mandaat met specifieke inzichten
en taken hebben die zo veel mogelijk de inzichten van de groep
moet weerspiegelen waarvan de gedelegeerde een mandaat heeft
gekregen. Vertegenwoordigers werken van bovenaf omdat ze zelf
gezamenlijk besluiten nemen namens groepen die dan moeten
gehoorzamen aan deze besluiten (het huidige parlementaire stelsel
en de FNV-vakbondsstructuur zijn daarvan voorbeelden, J.B.);
anarchistische gedelegeerden werken van onderop, omdat ze een
mandaat hebben om de inzichten van de organisatie te verwoorden
naar de groepering van gedelegeerden waar ze naar toe zijn
gestuurd. Soms kan de groep de gedelegeerden wat flexibiliteit
geven, maar de verantwoordelijkheid ligt altijd bij de basis en is
niet top-down. Gedelegeerden kunnen op ieder moment worden
teruggeroepen en hebben geen macht over de groep waarvan ze
de gedelegeerde zijn. Als compromissen tussen gedelegeerden
moeten worden gesloten of tijdens bijeenkomsten van gedelegeerden
nieuwe onderwerpen naar voren komen die meer zijn
dan logistieke besluiten, moet de gedelegeerde het compromis
zoals gebruikelijk naar de groep terugbrengen voordat dat uiteindelijk
kan worden goedgekeurd, tenzij de groep de gedelegeerde
al een bepaalde flexibiliteit heeft gegeven.
Maar er is een onderscheid tussen logistieke besluiten en principiële
besluiten. Voor logistieke besluiten kan een groep een
gedelegeerde een mandaat geven om logistieke taken uit te voeren
– zoals het controleren en beantwoorden van het gezamenlijke
e-mailaccount van de groep – met meer flexibiliteit om te
handelen op de manier die ze denken dat het meest geschikt is.
Maar de groep kan nog altijd vragen om transparantie en reguliere
verslaggeving, en de persoon die een mandaat heeft kan altijd
door de groep worden aangestuurd om het op een bepaalde
manier uit te voeren, want juist aan de groep is de gedelegeerde
verantwoordelijk, niet omgekeerd. Verder zijn de concepten logistiek
en met waarde geladen open voor interpretatie; dus ze worden
nauwkeuriger begrepen als twee kanten langs een spectrum,
in plaats van gemakkelijk te scheiden, duidelijke concepten.
Dit artikel probeerde duidelijk te maken hoe anarchistische
verantwoordelijkheid voorstelt dat horizontale en egalitaire of
bottum-up vormen van verantwoordelijkheid top-down vormen
van verantwoordelijkheid kunnen vervangen. Het kapitalisme,
de staat, het imperialisme, het racisme, het patriarchaat, en alle
vormen van uitbuiting, overheersing en onderdrukking zullen niet
verdwijnen zonder strijd en zonder iets waardoor het vervangen
wordt. Het scheppen van de organisatorische structuur, praktijk
en cultuur die kameraadschappelijke horizontale verantwoordelijkheid,
zelfdiscipline en een van onderaf gemandateerde
delegatie bevordert en serieus neemt is absoluut noodzakelijk
voor de effectiviteit van onze organisaties, in het opbouwen in
de richting van het type van de maatschappij waarmee we de huidige
maatschappij willen vervangen. Of, wanneer en hoe we deze
concepten en praktijken uitvoeren, ontwikkelen, aanmoedigen en
bevorderen is de verantwoordelijkheid van ons allen!
Deze tekst werd oorspronkelijk gepubliceerd op de weblog van Miami
Autonomy & Solidarity: http://miamiautonomyandsolidarity.wordpress.
com/page/2/.
Noten:
1 Groep van Russische Anarchisten in het Buitenland (De
‘Delo Truda’ groep). The Organizational Platform of the
General Union of Anarchists, afkomstig van de Russische
Machnovchina. Het stuk waaraan dit citaat is ontleend, het
Arsjinov-platform, draagt de naam van de secretaris van die
groep, die daarmee naar buiten is gekomen in 1926. http://
www.nestormakhno.info/english/newplatform/org _ plat.htm
2 Errico Malatesta, Anarchy and Organization (1897). http://
eprints.cddc.vt.edu/marxists/archive/malatesta/1897/xx/anarchorg.htm
3 Michael Schmidt en Lucien van der Walt, Black Flame: The
Revolutionary Class Politics of Anarchism and Syndicalism. Counter-
Power. Volume 1 (AK Press, 2009) 48.
4 Jo Freeman, The Tyranny of Structurelessness (1970). http://flag.
blackened.net/revolt/hist _ texts/structurelessness.html
George Fontenis, Mainifeste du Communisme Libertaire (1953).
Engelse versie: http://flag.blackened.net/daver/anarchism/
mlc/mlc1.html Fontenis schreef dit manifest overigens na zijn
breuk met de Franse federatie en richtte een eigen organisatie
op. Het aanhalen van zijn tekst houdt niet noodzakelijk een
keuze van zijn stroming in.
33

uiten de orde herfst 2010
Hoe richt je een anarchistische
affiniteitsgroep op?
door Anarchistische Groep Arthur Lehning
Hoe richt je een anarchistische affiniteitsgroep op? Je begint met
het zoeken van mensen in je omgeving, in je straat, in je buurt, op
je school, op je werk en op plekken waar je kennissen en vrienden
tegenkomt. Praat met hen over jouw initiatieven en intenties, en
vraag of zij hieraan mee willen werken. Probeer van te voren de
argumenten en redenen op een rijtje te zetten waarom je een
anarchistische groep wilt beginnen. Een anarchist is pas een
anarchist als anderen daar iets van merken. Een anarchist is wat
hij/zij doet als zodanig. Waarschijnlijk krijg je medestanders en
dan is het zaak om samen te werken. Zo ontstaat er een groep.
De groepen dienen klein te blijven (maximaal tien personen) om
de betrokkenheid en participatie van elk groepslid te bevorderen.
Wanneer de groep te groot wordt dan is het beter de groep op
te splitsen in twee anarchistische groepen. Deze splitsing moet
gebeuren aan de hand van de affiniteiten en capaciteiten van
de groepsleden. De twee groepen kunnen een lokale federatie
vormen.
Belangrijk is dat elke groep de anarchistische principes zowel
intern als extern in de praktijk brengt. Deze principes zijn de vrijheid
van het individu waardoor een individu kan bloeien en zich
kan ontplooien, door samenwerking met anderen. Deze samenwerking
uit zich in elkaar helpen en solidair zijn bij de activiteiten
die de groep onderneemt. De relaties tussen de groepsleden
dienen anarchistisch te zijn, dus niet hiërarchisch en autoritair.
De leden van de groep dienen afspraken na te komen en zich
verantwoordelijk te gedragen tegenover de andere leden.
Zoek mensen die anarchistisch zijn, maar zoek ook mensen die
met een specifiek onderwerp bezig zijn op een anarchistische
manier. Dat wil zeggen door directe actie, zonder gebruik te
maken van de parlementaire democratie. Nodig mensen uit om
samen te praten. Dit kan persoonlijk of via de anarchistische
media op het internet. Hoe actiever de groep is, des te beter dat
is voor de continuïteit. Maar neem niet te veel hooi op je vork.
Kijk wat de belangrijkste gezamenlijke interesses zijn. Geef iedereen
de kans om tijdens een vergadering aan het woord te komen.
En wees eerlijk en vriendelijk.
Zoek een plek waar je rustig de tijd kunt nemen om de plannen
uit te werken. Je maakt een agenda voor de bijeenkomst met een
korte introductie van jouw voorstellen en die van anderen. Je
begint met een kennismakingsronde. Probeer zo concreet mogelijk
te zijn over hoe de aanwezigen de groep willen structureren.
Stel de functie van de groep aan de orde en laat elk groepslid
enkele taken voorstellen. De bijeenkomst eindigt met de opstelling
van een actielijst waarop staat wat er de komende periode
moet gebeuren. En met een afspraak over de volgende bijeenkomst
van jullie opgerichte anarchistische groep.
Bij een volgende bijeenkomst zet je de structuur en functie van
de groep verder op de agenda. Aan de orde komen de activiteiten
van de eigen groep en de relaties met andere anarchistische
groepen.
beheert het contributiegeld en houdt de uitgaven van de groep
bij. Uitgaven van de groep kunnen zijn: propagandamateriaal,
acties en contributie naar de landelijke anarchistische organisatie.
Laat de groep altijd activiteiten bedenken waaraan zoveel mogelijk
leden van de groep mee kunnen doen. Belangrijk is dat binnen
de groep alle leden hun ei kwijt kunnen. Daarom moet er
aandacht besteed worden aan de relaties tussen de leden. Zo
kunnen de leden gebruik maken van elkaars deskundigheid. Werk
mee aan de agendering van structurele activiteiten voor de groep,
zoals het schrijven van artikelen voor het blad of de website van
de groep, aan het schrijven en ontwerpen van pamfletten, het
organiseren van interne discussiebijeenkomsten en bijeenkomsten
voor geïnteresseerden. Agendeer plannen op korte termijn
en op iets langere termijn en blijf niet op een eiland staan. Sluit
je aan bij de verschillende deelstrijden die sympathiek tegenover
het anarchisme staan.
Geef een naam aan de groep. Bij voorkeur de naam van een
bekende anarchist. Daardoor krijgt de groep een identiteit. Houd
er rekening mee dat er in één plaats meerdere anarchistische
groepen kunnen ontstaan waardoor de naam onderscheidend
moet zijn.
Wat doet de groep?
De eerste stap is het praten en discussiëren over de theorie van
het anarchisme. Probeer helder te krijgen wat de groep denkt
over allerlei thema’s in de samenleving. De tweede stap is het
propageren van de anarchistische theorie en wat daarvoor
nodig is. De derde stap is acties bedenken die de groep in de
omgeving kan doen. Doe mee met acties waar de groep achter
staat. Dit kan op allerlei terreinen zoals het milieu, woningnood,
illegalen, arbeid, antikapitalisme en globalisering. De vierde stap
is het concreet bijdragen aan het versterken en uitbreiden van
de landelijke federatie. Jouw groep is namelijk ook deel van de
landelijke federatie. Draag bij aan landelijke discussies, congressen
en campagnes. Zodra de groep stevig op zijn poten staat,
sluit de groep zich aan bij de landelijke federatie en onderschrijft
de groep de uitgangspunten en de statuten van de federatie.
De groep zou altijd activiteiten die vanuit de landelijke federatie
voorgesteld worden op de agenda moeten zetten.
Denk en handel lokaal en globaal. Vaak wordt de oproep gedaan
door andere nationale federaties om solidair te zijn, omdat wij
elkaar ook internationaal steunen. Internationale druk kan helpen
en tot resultaat leiden. Daarom wisselen we ook internationaal
ervaringen uit. Dat doen wij in het kader van de Internationale
Anarchistische Federatie, IAF.
Laat zien dat jij een anarchist bent en organiseer jezelf met
andere anarchisten.
Anarchistische Groep Arthur Lehning
Contact: arthur.lehning@xs4all.nl
34
Praktische structuur van de groep
Het is belangrijk dat iemand notuleert. Deze taak kan eventueel
rouleren. Iemand dient de kas bij te houden. Deze persoon

uiten de orde
Consensus
Besluitvorming
Besluitvorming. Als anarchisten hebben we er een hoop over
te zeggen, maar wij zelf maken er ook vaak een potje van.
Hiërarchie, dominantie, machteloosheid en onzekerheid binnen
groepsprocessen zijn problemen waar ook wij keer op keer mee
te maken krijgen en waarvan de gevolgen vervelend tot destructief
kunnen zijn. Als anarchistische beweging moeten we
dus ook zelf aan de slag hiermee.Besluitvorming door middel
van consensus is een manier waarmee iedereen actief participeert
binnen dit proces, een manier waarbij iedereen even veel
inbreng heeft. Consensus besluitvorming is ook kritisch naar
onszelf toe, omdat het constant bewust maakt van het proces
en de rollen van individuen in dit proces.
door Anarchistische Groep Nijmegen
Het streven naar consensus is een creatief besluitvormingsproces
waarbij iedereen bij de besluitvorming betrokken wordt
om een zo groot mogelijke overeenstemming te bereiken. In
plaats van simpelweg te stemmen over een bepaald onderwerp,
waarbij de meerderheid van de groep haar zin krijgt, is de groep
vastbesloten om oplossingen te vinden waar iedereen mee kan
leven. Dit verzekert dat de meningen, ideeën en bedenkingen van
iedereen even zwaar wegen. Maar consensus is meer dan slechts
een compromis. Het is een proces dat kan resulteren in verassende
en creatieve oplossingen – vaak beter dan de originele
voorstellen.
Consensus kan in allerlei settings werken: kleine groepen van
activisten, lokale gemeenschappen, ondernemingen en zelfs
hele naties en territoria. De Zapatista beweging in Zuid-Mexico
(Oaxaca en Chiapas) maakt gebruik van een publiek orgaan
genaamd ‘la consulta’. Deze groep – bestaande uit alle vrouwen,
mannen en kinderen van 12 jaar en ouder – komt bijeen in lokale
vergaderingen waar discussies worden gehouden en alle deelnemers
uiteindelijk de beslissing nemen.
Met een kleine groep van zo’n twintig mensen is consensus
over het algemeen wat makkelijker te bereiken, omdat iedereen
elkaar kan leren kennen en er een gezamenlijk begrip kan worden
gecreëerd van elkaars achtergronden, waarden en visies. Voor
grotere groepen zijn andere processen ontwikkeld, zoals het
verdelen van de groep in kleinere eenheden voor discussies en
besluitvorming, met constante uitwisseling en feedback tussen
de verschillende eenheden. Op www.seedsforchange.org.uk is
ook een uitleg te vinden voor het streven naar consensus in grote
groepen, waarin ideeën en voorbeelden staan van het bereiken
van consensus met honderden of zelfs duizenden mensen.
35

uiten de orde herfst 2010
Wat is er mis met meerderheidsstemmen?
Velen van ons zijn opgevoed in een cultuur waarin gelooft wordt
dat het westerse systeem van één-persoon-één-stem en gekozen
leiders de superieure vorm van democratie is. Maar juist in
de naties waar het hardst wordt geroepen over de deugden van
democratie, nemen vele mensen niet eens meer de moeite om te
stemmen omdat ze het idee hebben dat het geen verschil maakt
in hun leven. Wanneer mensen stemmen op een volksvertegenwoordiger
geven ze tegelijkertijd de macht uit handen om besluiten
te maken en veranderingen te creëren. Dit gaat hand in hand
met het creëren van een meerderheid en een minderheid, waarbij
de minderheid vaak diep ongelukkig is met de uitkomst.
Het is waar dat meerderheidstemmen het mogelijk maakt om zelfs
controversiële besluiten te maken in een minimale hoeveelheid
tijd. Het is daarmee echter niet zo dat deze beslissing een slimme
of moreel aanvaardbare beslissing is. Het was immers de meerderheid
van de koloniale Amerikanen, die het ‘recht’ om slaven
te houden ondersteunde. Mensen in een meerderheidsrechtssysteem
hoeven niet te luisteren naar de afwijkende minderheid,
of hun mening serieus te nemen aangezien zij de minderheid
simpelweg kunnen overstemmen. Meerderheidsrechtssystemen
zeggen dat de meerderheid onfeilbaar is en dat zij niks hoeven te
leren van een minderheid.
Dit creëert een situatie van winnaars en verliezers en zorgt voor
het ontstaan van een agressieve cultuur en conflicten. De wil
van de meerderheid wordt gezien als de wil van de gehele groep,
waarbij van de minderheid wordt verwacht dat zij een besluit
accepteren en uitvoeren, zelfs wanneer dit besluit tegen hun
overtuigingen en principes ingaat. Een hedendaags voorbeeld
is de gevangenneming van dienstweigeraars in democratische
landen zoals Duitsland.
Waarom consensus gebruiken?
In tegenstelling tot meerderheidsstemming gaat consensusbesluitvorming
om het vinden van gedeelde gronden en oplossingen
die voor iedereen acceptabel zijn. Besluiten worden genomen
in een dialoog tussen gelijken, die elkaar serieus nemen en elkaar
gelijke rechten toekennen.
Mensen zijn vaak passief omdat ze voelen dat ze geen invloed in
het systeem hebben en dat er toch niet naar hun stem geluisterd
wordt. Bij consensusbesluitvorming heeft elke persoon de macht
om veranderingen in het systeem aan te brengen en beslissingen
te voorkomen die men onacceptabel vindt. Het recht op veto
zorgt ervoor dat minderheden niet genegeerd kunnen worden,
maar dat creatieve oplossingen gezocht moeten worden om met
hun zorgen om te gaan.
Nog een voordeel van consensus is dat iedereen het eens moet
zijn met de uiteindelijke beslissing en dat hierdoor iedereen
toegewijd is om het uiteindelijke besluit in realiteit om te zetten.
Consensus draait om participatie en het gelijk maken van macht.
Het is een krachtig proces om gemeenschappen te bouwen en
om individuen te ‘empoweren’ (‘machtigen’).
Wie gebruiken consensus?
Consensus is geen nieuw idee, maar is overal ter wereld getest
en succesvol gebleken. Al sinds honderden jaren bestaan er nonhiërarchische
samenlevingen op het Amerikaanse continent. Al
voor 1600 vormden vijf naties – de Cayuga, Mohawk, Oneida,
Onondaga en Seneca – de Haudenosaunee Confederatie, waar
werd gewerkt met consensus als uitgangspunt; deze confederatie
bestaat vandaag de dag nog steeds. Elke natie uit de confederatie
36

uiten de orde
selecteert individuen die naar de algemene vergaderingen gaan,
om de natie te vertegenwoordigen. Zaken worden bediscussieerd
net zo lang tot iedereen het eens is met het besluit. Nooit zal zo
de meerderheid haar wil opdringen aan de minderheid.
Een tweede voorbeeld van op consensus gebaseerde organisaties
is de Muscogee (Creek) natie. De Muscogee kennen het
oudste politieke instituut van Noord-Amerika, met een vastgestelde
geschiedenis die meer dan 400 jaar teruggaat. Wanneer
er geen consensus bereikt kon worden over een groot besluit,
waren mensen vrij om te gaan en hun eigen gemeenschap op te
zetten, met de steun – en niet de vijandigheid – van de stam die
ze zouden gaan verlaten. Dit is in scherp contrast met de huidige
politieke organisatie, waar de drang van de staat om de burgers
onder controle te houden, het praktisch onmogelijk maakt voor
individuen, die het oneens zijn met het algemene beleid, om
gewoon te vertrekken en hun eigen ding te doen.
Consensus is ook te vinden in de Europese geschiedenis. Vele
middeleeuwse instituties, zoals gilden, gemeenteraden, het
invloedrijke Hanzeatische verbond alsmede de regeringslichamen
van landen (Duitse en Poolse imperialistische hoven) hadden
eenheid nodig. Er zijn ook vele voorbeelden van succesvolle
en stabiele utopische communes die gebruik maakten van consensus,
zoals de Christelijke Herrnhuter-nederzettingen (1741-
1760/61) en de productieve commune Boimondeau in Frankrijk
(1941-1972). De Herrnhuters vulden het consensussysteem aan
door gebruik te maken van het trekken van lootjes om zo de
leden van de gemeenschapsraad te kiezen, waardoor bevreemding
en machtspolitiek overbodig werd gemaakt. Dit gereedschap
voor besluitvorming wordt helaas tegenwoordig nog maar zelden
gebruikt of bediscussieert, terwijl het een optie biedt voor enkele
besluitvormingsdilemma’s.
Christiania, een autonoom district in de stad Kopenhagen wordt
geregeerd door haar inwoners gebruik makend van consensus sinds
1970. Dit omvat het regelen van de economie, culturele en educatieve
zaken, water- en elektriciteitstoevoer, gezondheid en veiligheid.
In de coöperatieve beweging zijn er vele huiscoöperaties en
bedrijven waar succesvol gebruik wordt gemaakt van consensus
en waar ook over moeilijke financiële en bestuurlijke problemen
wordt besloten. Een belangrijk voorbeeld is de Radical Routes,
een netwerk van huis- en arbeiderscoöperaties waar overal
gebruik wordt gemaakt van consensusbesluitvorming. Zij lenen
via Rootstock Radical Routes substantiële sommen van geld uit
aan aangesloten coöperaties.
Vele activisten die werken aan vrede, een beter milieu en sociale
rechtvaardigheid beschouwen consensus als essentieel voor hun
werk. Zij geloven dat de methoden om verandering te bereiken
overeen moeten komen met hun doelen en visies op een vrije,
geweldloze, egalitaire samenleving. Consensus is een manier om
binnen een gemeenschap vertrouwen, een gevoel van veiligheid
en wederzijdse ondersteuning op te bouwen – belangrijk in tijden
van stress en noodzakelijkheid.
Tijdens de antimilitaristische protesten bij de Greenham Common
in de jaren tachtig namen duizenden vrouwen deel aan acties
waarbij werd geëxperimenteerd met consensus. Massa-acties
waaraan duizenden mensen deelnamen zijn veelvoudig gepland
en uitgevoerd door middel van consensus.
Hoe werkt consensus?
Er zijn vele verschillende manieren om consensus te bereiken.
Sommige groepen hebben gedetailleerde procedures ontwikkeld,
terwijl andere groepen gebruik maken van een organisch proces.
Dit hangt mede af van de omvang van een groep en van hoe goed
mensen elkaar kennen. Hieronder hebben we een proces uiteengezet,
dat alle aspecten van consensus omvat, en bovendien
makkelijk kan worden aangepast aan je eigen groep.
Een gezamenlijk doel: Alle personen in een groep of vergadering
moeten verenigd zijn door een gezamenlijk doel, of het nou een
actie, gemeenschappelijk leven of het groenwassen van een
buurt is. Het helpt om duidelijk te krijgen wat dit gemeenschappelijke
doel van de groep is en ook om het op te schrijven. In
situaties waar moeilijk consensus bereikt kan worden, helpt het
om terug te gaan naar dit doel en om elkaar eraan te herinneren
waarom de groep ontstaan is.
Verbintenis aan consensus opbouwen: Alle personen van een
groep moeten zich verbinden aan het streven naar consensus bij
alle besluiten. Het kan zeer schadelijk zijn wanneer individuen
eigenlijk gebruik willen maken van meerderheidsstemmen en
wachten op het moment waarop ze kunnen zeggen: ‘Ik zei toch
dat niet zou werken’. Consensusbesluitvorming werkt enkel wanneer
men zich met elkaar verbonden voelt, men geduldig is en
men bereid is om de groep op de eerste plaats te zetten.
Voldoende tijd: Zorg voor voldoende tijd zowel om beslissingen
te maken als te leren op deze manier te werken.
Duidelijk proces: Zorg ervoor dat de groep duidelijk weet wat het
proces is om een bepaald probleem op te lossen. Wees het van te
voren eens over processen en richtlijnen. In de meeste gevallen
zal dit inhouden dat er één of meerdere facilitators nodig zijn om
de groep door het proces te leiden. Op de website van Seeds for
Change is ook een tekst over ‘facilitating’ beschikbaar.
Het proces
Er zijn vele consensusmodellen. De volgende basisprocedure
komt uit het Peace News magazine (juni 1988):
1 Het probleem, of het besluit dat moet worden genomen, wordt
gedefinieerd en benoemd. Het helpt om dit op zo’n manier te
doen, dat het probleem wordt gescheiden van persoonlijkheden.
2 Brainstorm over mogelijke oplossingen. Schrijf ze allemaal op,
zelfs de rare. Zorg dat iedereen energiek blijft om snelle, ter
zake doende suggesties te doen.
3 Creëer ruimte voor vragen en verduidelijking van de situatie.
4 Bediscussieer de opties die zijn opgeschreven. Pas ze aan,
schrap er een paar en maak een korte lijst. Welke zijn favoriet?
5 Formuleer het voorstel of een aantal voorstellen waaruit gekozen
kan worden, zodat dit voor iedereen duidelijk is.
6 Bediscussieer de voor- en nadelen van elk voorstel – zorg
ervoor dat iedereen de kans krijgt om hieraan bij te dragen.
7 Wanneer er grote bezwaren zijn, ga dan terug naar stap 6 (dit
kan veel tijd in beslag nemen). Soms is het zelfs nodig om
terug te gaan naar stap 4.
8 Wanneer er geen grote bezwaren zijn, formuleer de besluiten
en peil de meningen om te kijken of hier overeenstemming
over is.
9 Erken kleine bezwaren en neem kleine aanvullingen op. Soms
lijken bepaalde bezwaren er weinig toe te doen, maar kunnen
voor één of enkele personen toch zwaar wegen.
10 Discussieer.
37

uiten de orde herfst 2010
Een checklist voor consensus
Wat als we het niet eens kunnen worden?
In bijna alle gevallen zal het bovenstaande model genoeg bieden
om een groep consensus te laten bereiken wanneer een groep
bereid is om tot een oplossing te komen. Er zullen echter gevallen
zijn waarbij één of meerdere personen het in meer of mindere
mate oneens zijn met de groep en er geen oplossing in zicht is.
Hieronder staan enkele manieren om hier mee om te gaan. De
eerste twee, non-support en terugtrekking, zorgen ervoor dat de
groep door kan gaan met het besluit, terwijl het open blijft voor
bedenkingen die worden gemaakt.
Non-support: ‘Ik zie de noodzaak van het besluit niet, maar ik
ga er wel in mee.’
Terugtrekking: ‘Persoonlijk doe of wil ik dit niet, maar ik wil geen
anderen stoppen om dit wel doen’. De persoon die zich heeft
terug getrokken is niet verantwoordelijk voor de consequenties.
Dit moet worden opgenomen in de notulen.
Veto / groot bezwaar: Een veto of groot bezwaar zorgt ervoor
dat een voorstel niet wordt aangenomen. Wanneer je een groot
bezwaar hebt, betekent dit dat je niet kan leven met het voorstel
dat wordt gedaan. Je vindt het zo bezwaarlijk voor jezelf of anderen
die je vertegenwoordigt dat je het voorstel tegenhoudt. Een
groot bezwaar betekent niet dat je ‘het niet zo leuk vind’ of dat
je ‘het andere idee beter vond’. Het betekent dat je ‘er niet mee
kan leven wanneer dit voorstel wordt uitgevoerd en die en die
reden...’ De groep kan óf het veto accepteren óf het probleem en
het voorstel verder bediscussiëren en nieuwe voorstellen doen.
Het veto is een krachtig gereedschap en moet voorzichtig worden
gebruikt.
Eens zijn over oneens zijn: De groep besluit dat er geen overeenstemming
bereikt kan worden over het probleem. Wat kunnen we
doen wanneer we toch tot een besluit moeten komen terwijl we
het nog steeds oneens zijn? Hier zijn enkele suggesties:
• Laat de meest betrokken persoon een beslissing nemen.
• Stel het besluit uit of neem pauze. Doe even een andere activiteit
en neem wat te drinken.
• Vraag iedereen om het punt te beargumenteren waar men het
zelf het minst mee eens is.
• Verdeel het te nemen besluit in kleinere onderdelen. Bekijk op
welk gebied men het wel eens kan worden en bekijk over welke
punten men het nog oneens is.
• Identificeer de veronderstellingen en overtuigingen die onder
de oppervlakte van een probleem liggen. Zoek naar de kern
van het probleem.
• Stel je voor wat er in de komende zes maanden, een jaar of
vijf jaar zal gebeuren wanneer men het niet eens wordt. Hoe
belangrijk is het besluit op dit moment?
• Wanneer het onmogelijk is voor je groep om conflicten op te
lossen of wanneer dezelfde problemen steeds weer te voorschijn
komen, overweeg dan om een facilitator of mediator
(bemiddelaar) in te schakelen.
De groep verlaten: Wanneer één persoon voortdurend in conflict
is met de groep, is het tijd om over de oorzaken hiervan na te
denken. Zit die persoon wel in de juiste groep? Een groep mag
een persoon vragen de groep te verlaten.
Richtlijnen voor het opbouwen van consensus
• Zorg ervoor dat iedereen het probleem/onderwerp begrijpt.
Zorg dat tijdens het streven naar consensus iedereen meewerkt
en men elkaar begrijpt en naar elkaar luistert.
• Zorg dat iedereen in de groep zijn of haar ideeën en kennis
over het onderwerp aandraagt.
• Leg duidelijk je eigen positie uit. Luister naar de reacties van
anderen en neem deze in overweging voordat je je eigen punt
er door probeert te drukken.
• Wees respectvol en heb vertrouwen in elkaar. Het nemen van
een besluit is geen wedstrijd. Niemand moet bang zijn om zijn
of haar ideeën of meningen uit te spreken. Denk eraan dat
we allemaal verschillende normen en waarden, verschillend
gedrag en verschillende drempels en angsten hebben.
• Ga er niet van uit dat er winnaars en verliezers zullen zijn wanneer
een discussie een patstelling raakt. Zoek juist de meest
acceptabele oplossing voor iedereen.
• Maak onderscheid tussen veto’s/grote bezwaren en verslagenheid/aanmerkingen.
Een veto/groot bezwaar is een fundamentele
onenigheid met de kern van het voorstel.
• Verandering niet van mening om conflict te voorkomen en
harmonie te bewerkstelligen. Wanneer overeenstemming heel
makkelijk en snel bereikt wordt, wees dan juist argwanend en
achterhaal de redenen hiervan en zorg ervoor dat iedereen de
oplossing om (ongeveer) dezelfde redenen accepteert. Velen
van ons zijn bang voor openlijke onenigheid en proberen dit
dan ook te vermijden. Makkelijk bereikte consensus verhult nogal
eens gebrek aan zelfvertrouwen of gebrek aan de mogelijkheid
voor mensen om hun onenigheden openlijk uit te spreken.
• Meningsverschillen zijn natuurlijk en kunnen verwacht worden.
Breng ze duidelijk in kaart en probeer iedereen te betrekken in
het besluitvormingsproces. Onenigheid kan het besluit van de
groep juist helpen, omdat een groot aantal meningen en veel
informatie voor een adequatere oplossing kan zorgen. Toch
moet je ook flexibel zijn en bereid zijn om dingen op te geven
om overeenstemming te bereiken.
• Vergeet niet dat het ideaal achter consensus is om ‘macht’ of
‘kracht’ terug te geven aan de deelnemers en niet om overmacht
te creëren. Het draait om overeenstemming, niet om meerderheid
versus minderheid. Het proces van consensus is wat jij er
in stopt als individu en als onderdeel van de groep. Wees open
en eerlijk over de redenen van jouw visie op de zaak.
• Denk na voor dat je spreekt, luister voor dat je bezwaren
maakt.
• Ruim voldoende tijd in voor het proces van consensus. Snel
zijn is geen teken van kwaliteit. Het kost gewoon veel tijd om
zaken werkelijk en goed te overdenken. Om grote besluiten
te maken of wanneer men zich in een controversiële situatie
bevindt, is het soms een goed idee om een besluit uit te stellen,
‘er een nacht over te slapen’.
Wanneer moet consensus niet gebruikt worden?
Wanneer er geen sprake is van een groep
Het denkproces van een groep kan niet effectief werken tenzij
er voldoende samenhang in de groep is om gedeelde visies en
inzichten te creëren. Wanneer er zware verdeeldheid over individuele
verlangens in een groep bestaan, wordt consensus een
oefening in frustratie.
38

uiten de orde
Wanneer er geen goede keuzes zijn
Een consensusproces kan een groep helpen om de beste oplossing
voor een probleem te vinden, maar het is geen effectieve
manier om te kiezen tussen ‘twee kwaden’, omdat mensen het
nooit eens zullen worden over welke oplossing het minst erg is.
Wanneer een groep in de problemen komt doordat er geen keuze
gemaakt kan worden, stop dan voor een tijdje en overdenk de
volgende vragen. Blokkeren we de besluitvorming omdat we in
een ontoelaatbare situatie zitten? Hebben we op dit moment
enkel de illusie, en niet de realiteit van keuze? Kan het onze
meest krachtige zet zijn om te weigeren aan deze situatie deel
te nemen?
Wanneer het bloed van de deelnemers begint te koken
In noodgevallen, in situaties waar urgente en onmiddellijke actie
nodig is, kan het handig zijn om een tijdelijke leider aan te wijzen.
Wanneer het probleem triviaal is
Er zijn groepen geweest die een half uur discussiëren om te
beslissen of er veertig of zestig minuten besteed moet worden
aan de lunch. Bedenkt dat consensus een denkproces is – wanneer
er niks is om over na te denken, gooi dan een muntje op.
Wanneer de groep onvoldoende geïnformeerd is
Wanneer je verdwaald bent in de bergen, en niemand weet de weg
naar huis, kun je niet via consensus oplossen hoe je thuis moet
komen. Vraag je zelf altijd af of er genoeg informatie is om het
probleem op te lossen. Kunnen we aan de benodigde informatie
komen?
Veel voorkomende problemen
en hoe ze op te lossen
Consensus kan tijdrovend zijn
Omdat het een langdurig proces kan zijn om naar alle ideeën te
kijken totdat alle bezwaren zijn opgelost, kunnen groepsbijeenkomsten
lang duren en kunnen sommige besluiten pas na enkele
dagen worden opgelost.
Echter, voor consensus is het niet noodzakelijk dat iedereen bij
elke fase van het proces betrokken is.
• Laat een kleinere groep (of zelfs een tweetal) de discussie
verlaten om een synthese te maken van de problemen en
het brainstormen en laat hen daarover discussiëren zodat zij
daarna een aantal oplossingen kan voorstellen aan de gehele
groep.
• Verdeel de groep in kleinere groepen en geef elke groep een
eigen (deel)probleem dat bediscussieerd moet worden en laat
iedere groep terug komen met enkele voorstellen. Dit kan de
bijeenkomst wel drie keer zo snel laten gaan.
• Niet elk besluit hoeft door de hele groep gemaakt worden. Maak
werkgroepen voor verschillende ‘gebieden’, zoals onderzoek,
geldzaken en publiciteit. Deze kleinere subgroepen kunnen dan
de besluiten maken over de onderwerpen waar zij verantwoordelijk
voor zijn. De gehele groep kan van te voren beslissen waar
de grenzen van deze verantwoordelijkheid liggen.
Tijdsdruk
Wanneer er weinig tijd is voor het nemen van een besluit, kan dit
zorgen voor stress en groepsdruk.
• Zorg dat er genoeg tijd beschikbaar is (ook in de opgestelde
agenda) om adequaat met alle problemen om te gaan. Maak
onderscheid tussen besluiten die een prioriteit hebben en
besluiten die nog wel even uitgesteld kunnen worden.
• Je kunt ook proberen om een tijdelijk besluit te nemen.
Overmatig gebruik, te weinig
gebruik of misbruik van het recht op veto
Het kan al moeilijk genoeg zijn om iedereen actief aan een groep
te laten deelnemen. Het verkeerd gebruiken van het recht op veto
kan dit echter nog moeilijker maken, zeker voor mensen die zich
onzeker voelen in groepen. Je moet opboksen tegen groepsdruk
en ongeduld. Veel mensen kiezen ervoor om liever stil te blijven
(en bij stemming hoef je enkel je hand omhoog te steken) en
belangrijke conflicten worden soms genegeerd.
Wanneer het recht op veto wordt gebruikt door mensen die zich
erg op hun gemak voelen met macht en aandacht, kan een veto
een vervelend gereedschap zijn. Het kan hun stemmen uitvergroten
en kan worden gebruikt om veranderingen tegen te gaan die
hun macht en invloed aantasten.
In een goed functionerende groep zouden er eigenlijk bijna nooit
veto’s moeten zijn – niet alleen om dat zij de laatste uitweg zijn,
maar ook omdat groepsleden al op de hoogte zouden moeten
zijn van elkaars ontevredenheid voor men overgaat tot het
gebruik van het recht op veto.
• Probeer de dynamiek van een werkende groep bloot te leggen.
De manier waarop mensen zich in groepen gedragen is vaak
een afspiegeling van verborgen verlangens en oude ervaringen.
• Werk aan een goede en veilige sfeer. Ga seksisme, discriminatie
en agressie tegen. Maar gebruik van facilitators als gereedschap
om iedereen binnen een groep gelijkwaardige positie te
geven.
• Wees niet bang om aanpassingen aan je consensusprocedure
te maken. Iedere groep heeft andere behoeftes.
De groep is te groot
Voor groepen van meer dan vijftien tot twintig mensen is het aan
te raden om je in kleinere groepen op te splitsen.
Tot slot...
Consensus draait om participatie en het egaliseren van macht.
Het kan ook een krachtig proces zijn voor het creëren van
gemeenschappelijkheid of om individuen zich krachtig te laten
voelen. Wees niet gelijk ontmoedigd wanneer consensus in het
begin moeilijk is. Voor de meesten van ons is consensus een
compleet nieuwe manier van besluitvorming. Het kost (veel) tijd
om oude gedragspatronen waarmee we zijn opgegroeid en die we
als norm kennen, af te leren. Consensus wordt echter makkelijker
door oefening en het is zeker de moeite waard om het gewoon
te proberen.
Dit artikel is een vertaling van het artikel ‘Consensus decision
making’ van Seeds for Change, dat te vinden is op
http://www.seedsforchange.org.uk/free/consens.
39

2.DH5
Een wilg die je niet knot
Barst open
Niet van vreugde
Van misplaatste levenslust
Zo is mijn kind
Zo ben ik
Beschadigd
Wortelloos leven
Is najagen van illusies
Luchtspiegelingen
Zonder grond
Je moet ergens uit
Geboren worden
Verankerd zijn
Vanuit het niets
Valt niet te leven
Je bent niet wie je bent
Je bent laatste
Van een lange rij
Kop van een keten
Vastgeklonken
Vrijheid is een valse God
Hoop achter tralieramen
Dat hoort zo
Dat is goed
Ik zou niet anders wensen
Ketendrager
Kettingschakel
Uw vriend, Peter Lenssen