DUS Architects

‘Ideale plek om
ideeën te testen’
Noem iets, en je kunt het printen met een 3D-printer. Een poppetje naar evenbeeld van
jezelf, een kunstig chocolaatje, ja, zelfs een compleet huis. Al komt er bij dat laatste
behoorlijk wat kijken. Je hebt er immers a) een supergrote printer b) ontzettend veel
materiaal voor nodig. Maar DUS Architects kan het.
ProtoSpace werkte mee aan de XXL Printer.
Hedwig Heinsman (geboortejaar 1980) is
een van de oprichters van DUS Architects
(www.houseofdus.com). “Zo’n vijf jaar terug
onderzochten wij de mogelijkheden voor een
grootschalige 3D-printer. Doel: onderdelen
van gebouwen printen.” En passant werd de
bouwwereld opgeschud. “Want wat betekent
deze nieuwe techniek voor het huisvesten
van mensen in een steeds meer
uitdijende wereld?”
Het onderzoek mondde in 2013 uit in de
KamerMaker, een XXL 3D-printer. Een hoge,
smalle container bedekt met zilverkleurige
platen. Beneden in de ruimte staat de daadwerkelijke
3D-printer. Bovenin is plaats voor
degene die de computer
bedient. De KamerMaker print elementen van
2 x 2 x 3,5 meter. Inmiddels is er een tweede
XXL Printer in het leven geroepen, vertelt
Heinsman, die tot 5 meter hoog kan printen.
ProtoSpace

“Hiermee printen wij bouwelementen zoals
trappen, geveldelen, vloerdelen. Eigenlijk
maken wij de onderdelen van een enorm
bouwpakket.” Het architectenbureau is bezig
met het project 3D Print Canal House,
oftewel het printen van een ouderwets
Amsterdams grachtenpand. Nee, het is nog
niet af, zegt Heinsman. Maar als je wilt kijken
hoe ver ze zijn, kun je een kijkje nemen aan de
Asterweg 149 in Amsterdam.
ProtoSpace

Experimenteren met
de printkop
DUS Architects ontwikkelde de XXL
Printer mede samen met de Nederlandse
3D-printerfabrikant Ultimaker. Heinsman:
“Met hen scherpten we het ontwerp aan.”
Ook bij ProtoSpace onderzochten de
architecten of hun nieuwe ideeën
haalbaar waren. “ProtoSpace is voor ons
een plek waar we onze ideeën
kunnen uitproberen.”
Zo experimenteerden de architecten met
de extruder oftewel de printkop van de
KamerMaker. Daarin gaan plastic korrels, legt
Heinsman uit, die worden hard tegen elkaar
aangeschroeft. Het maakt de korrels warm en
vloeibaar als tandpasta. Met dat materiaal kun
je laag voor laag bouwen.
“We hadden al ervaring met het printen van
kleine voorwerpen.
Maar hoe print je enorme bouwelementen?
Hoeveel materiaal moet je per seconde door
die printkop ‘persen’? Hoeveel materiaal heb
je nodig voor een sterke gevel? Dat soort
zaken onderzochten we met ProtoSpace.”
Momenteel bekijkt het architectenbureau of
plastic afval, zoals oude shampooflessen, als
materiaal kan worden gebruikt.
Op die manier wil het bureau de plastic
afvalberg helpen verkleinen.
De eerste versie van de extruder maakten
de architecten overigens zelf. “Die was heel
precies maar ook langzaam. Op die manier
zou het maanden duren voordat een gevel
af zou zijn. Dat is niet efficiënt. De tweede
versie is een industriële, snellere printkop
geworden. Dat zijn stappen die we samen met
ProtoSpace hebben gemaakt. Ze zijn open en
laagdrempelig. En: je kunt tegen lage kosten
bij hen testen.”
ProtoSpace

Lasersnijder
Verder werkte het architectenbureau met de
labmanagers van ProtoSpace aan de zogeheten
lineaire techniek, de frame waarmee
de printkop naar links en rechts en van boven
naar beneden beweegt. “Dat is een ingenieus
stukje engineering om dat strak te krijgen.
Dat hebben we verder verbeterd met
ProtoSpace.” DUS Architects maakte verder
gebruik van de lasersnijder en de CNC frees
van het fablab. Hiermee konden ze zelf
sommige bouwonderdelen en mallen maken.
25
ProtoSpace

Permanente relatie
DUS Architects kwam met het fablab in contact
via Ultimaker. Helemaal toevallig is dat
niet. De CEO van Ultimaker Siert Wijnia werkte
als labmanager bij ProtoSpace;
tegenwoordig zit hij in het bestuur van het
fablab. 3D-printing expert Joris van Tubergen,
creative director bij ProtoSpace, stond met
zijn masterclasses aan de wieg
van de Ultimaker.
Het architectenbureau heeft nog steeds
regelmatig contact met Joris van Tubergen en
Simon de Bakker van ProtoSpace.
“We hebben een permanente relatie met ze.
Kort gezegd helpt ProtoSpace ons bij het
verder ontwikkelen van de hard- en firmware
kant van de KamerMaker. Zij doen suggesties
voor verbeteringen.
Ook brengt ProtoSpace een netwerk met
zich mee. Als ze met een bepaald onderdeel
niet kunnen helpen, helpen ze bij het vinden
van anderen die het kunnen doen. Dat is
ontzettend fijn. Via hen ontmoeten we
interessante partijen.”
ProtoSpace

Community van
architecten
Of Nederland inmiddels helemaal klaar is voor
3D-printen? “Zeker. Met de KamerMaker kun
je relatief makkelijk op maat forse, unieke
voorwerpen maken. We zullen niet volgend
jaar in geprinte huizen leven, maar wel steeds
meer elementen van gebouwen printen met
een 3D-printer.”
Het architectenbureau onderzoekt
continue in hoeverre 3D-printen
toepasbaar is voor de markt.
“Ook hier denkt ProtoSpace mee over de
praktische realisatie van toepassingsvormen.”
“Protospace denkt
actief mee over
toepassingsvormen”
Volgens Heinsman komen er al veel
bouwbedrijven langs die interesse tonen in de
nieuwe techniek.
ProtoSpace

Bijzondere vloer
voor Schiphol
DUS Architects werkt nu aan een groot
ontwerp voor een 3D geprinte vloer. “Die
vloeren hebben patronen die naadloos op
elkaar aansluiten en op die manier eindeloos
doorlopen. Je ziet geen lijntjes dankzij onze
toepassing. Dat is echt bijzonder. ” Via Aectual,
een ander initiatief van het architectenbureau,
wordt een internationale community opgezet
rondom architectonisch 3D-printen.
“We ontwikkelen software waarmee
makkelijker printproducten worden gemaakt.”
“Met Aectual software
wordt het makkelijker
om te 3D printen
voor architect”
Activiteiten genoeg dus, bij DUS Architects.
“Maar de rode lijn bij ons is het 3D-printen.”
ProtoSpace

ProtoSpace
Ontwikkelcomponenten
Simon de Bakker
(labmanager) ProtoSpace is
partner bij de ontwikkeling
en realisatie van de nieuwe
generatie 3D print extruder
bij Aectual. Dit is de eerste
generatie die volledig is
ontwikkeld met industriële
besturings- en regel
componenten en wordt
aangestuurd vanuit een
robotarm. Hierdoor is het
mogelijk om een hogere
printsnelheid te behalen met
behoud van print
kwaliteit. Zowel voor Aectual
als ProtoSpace was dit een
nieuwe aanpak. Dankzij de
goede samenwerking en
korte iteraties is het gelukt
in record tijd de vele nieuwe
ontwikkelcomponenten te
doorgronden en de eerste
ontwerpen met de robot en
extruder te 3D printen. Door
de extruder bij ProtoSpace
op locatie te
assembleren was het
mogelijk snel te reageren op
missende en/of niet
passende onderdelen.
Deze hebben we ter plekke
aangepast of gefabriceerd.
“De hogere
printsnelheid was voor
Aectual en ProtoSpace
een nieuwe aanpak”
ProtoSpace