Diets

Diets 1
Diets
Gesproken in De Nederlanden
Diets (Dietsch)
Sprekers
Taalfamilie
Dialecten
Alfabet
circa 3 miljoen
Indo-EuropeesGermaanse talenGermaansWest-Germaanse talenWestelijk
Continentaal-GermaansFrankischOudnederfrankischOudnederlandsDiets (Middelnederlands)
BrabantsHollands (dialect)HollandsKleverlandsLimburgsNedersaksischWest-NedersaksischVlaams
Latijns
Portaal
Taal
Nederlands
Diets is een overkoepelende term waarmee de Middelnederlandse regio-talen worden aangeduid die (gesproken),
geschreven en gedrukt werden tussen circa 1200 en circa 1550. Het Diets is dus geen supra-regionale standaardtaal;
die komt er pas na de middeleeuwen met de publicatie en het systematisch lezen van de Statenvertaling (1637) van
de Bijbel, geschreven in een Brabants-Hollandse mengtaal. Tot circa 1400 bleven vooral Brabantse, (Gelderse),
Limburgse en Vlaamse teksten bewaard, daarna ook Hollandse (en Utrechtse). Gedurende de middeleeuwen
gebruikte men 'Diets' om aan te geven dat het om de moedertaal ging, niet om de vadertaal, het Latijn, of het Frans
(Walsch). In de loop van de 16e eeuw maakt de term Diets langzaam plaats voor het Nederlands.
Diets is etymologisch verwant aan het Engelse Dutch en het Duitse Deutsch. Vormen als Dutch en Diets worden
door sommige Engels- respectievelijk Duitstaligen wel verward met Duits. In het Nederlands van de 16e en 17e
eeuw waren 'Duits' en 'Diets' spellingvarianten van hetzelfde woord. De moderne vertaling voor dit woord is in beide
gevallen Nederlands. Belangrijker is nog, dat er een scherp onderscheid gemaakt moet worden tussen het eigenlijke,
zuiver taalkundige gebruik van de term, en een oneigenlijk politiek-ideologisch gebruik, dat in diverse varianten nog
een schimmig bestaan leidt. We moeten daarbij onderscheiden tussen de aanduiding voor bepaalde Germaanse, al
dan niet historische, maar wel reële, bestaande of bestaan hebbende taalvariëteiten, en het begrip 'Diets' als projectie
in politieke ideologieën. Bij de laatste is het realiteitsgehalte meestal ver te zoeken, al zit er soms nog net een vleugje
van in. En precies zoals eenieder zijn eigen interpretatie aan een begrip als democratie kan meegeven, kan het
hanteren van een onheldere term als Diets leiden tot een Babylonische spraakverwarring of zelfs tot politieke
misleiding.
Ontstaan
Diets stamt af van het Middelnederlandse woord diet, dat volk betekent. Het is verwant met het Gotische woord
thiuda en het Oudengelse woord Þéod met dezelfde betekenis. Als we een taalkundig onderscheid maken tussen
zuidelijke en noordelijke dialecten in het Middelnederlands, kan de term Diets aangeven dat het om een zuidelijk
dialect gaat, terwijl voor de noordelijke dialecten Duutsch wordt gebruikt. In andere contexten zijn deze woorden
echter synoniemen. Ze kunnen ook worden gebruikt voor Middelnederlands in het algemeen, en zelfs voor
Germaanse taalvariëteiten tegenover Romaanse, in streken waar die elkaar raken.
De vormen Duits en Diets ontstonden als volgt. De oudste Nederlandse (en West-Germaanse) vorm van het woord is
diut. Dit leidde tot diet en duut, en tot de bijvoeglijk naamwoorden diets en duuts. Dit zijn Nederlandse
dialectvarianten: de -ie- is meer zuidelijk en westelijk, de -uu- meer oostelijk en noordoostelijk. Deze vorm -uuwerd
oorspronkelijk met de spellingvarianten "duijts(ch)" en "duytsch" geschreven. Later leidde dit in het
Nederlands tot de uitspraak Duits (door klinkerverschuiving: de 'uu' werd een tweeklank 'ui'; diftongering van de uu).

Diets 2
Deze vorm verdrong het oude Diets. Gaandeweg werd schrijfvorm Duyts verbijzonderd tot Nederduits (in de zin van
een "nederige taal"; er is geen verband met het taalkundig jargon in de 19e eeuw). Zo trad er betekenisdifferentiatie
op. Duits wordt tegenwoordig alleen nog maar gebruikt om te verwijzen naar het Duitse volk en de Duitse taal. Het
woord Diets en het gebruik van Duits om naar het Nederlandse volk en de Nederlandse taal te verwijzen, zijn beide
in onbruik geraakt. Als men echter in eigenlijke zin van Diets spreekt verwijst dit nooit naar het Duits, maar naar het
(zuidelijke) Middelnederlands. Diets betekent nooit het moderne Duits, maar het vroegere Duits kon wel ook Diets
betekenen.
Ideologiserend gebruik
Een reden dat het woord Diets minder in het moderne Nederlands wordt gebruikt, is dat deze term met voorliefde
werd gebruikt door 20e-eeuwse fascisten van onder meer het Zwart Front en het VNV, en nationaalsocialisten van de
NSB. Zij gebruikten ideologisch geladen termen als 'Diets' om te refereren aan de gezamenlijke of gedeelde
oorsprong van de Nederlandse volkeren en zo hun streefdoel van een Heel-Nederland van een half mythische, half
historische naam te voorzien: 'Dietsland'. Vooral uit dit laatste blijkt het hervondene van deze naamgeving. Zij
wilden 'terug' naar de basis, het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden of de Zeventien Provinciën. Daarnaast
gebruikten ook minder of niet-fascistische bewegingen deze term, met name het fel antisemitische,
'Nationaal-Solidaristische' Verdinaso, en voorts de Protestants-Christelijke Oranjejeugd.
De verfranste en in Wallonië gebruikte vertaling van Diets is Thiois. Heelnederlanders plachten deze term te
gebruiken voor Walen, die zij beschouwen als geromaniseerde Germanen, wat historisch juist is, maar dan moet men
tot de 8e eeuw teruggaan. Het tot belgicisme bekeerde Verdinaso en de Rexisten hanteerden vlak vóór en tijdens de
Duitse bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog de term om aan te geven dat zij meenden dat Walen meer
Germaans waren dan Romaans en binnen het pangermanisme van de nazi's pasten. Deze opvattingen behoren tot een
obscuur gedachtegoed. Het is hooguit in zoverre juist, dat Walen niet zonder meer als behorend tot de Franstalige
traditie kunnen worden gerekend. Een Verdinaso-tijdschrift heette bijvoorbeeld "L'ordre Thiois". Overigens is de
connotatie van het woord Diets met de bezetting en de collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog grotendeels
onterecht omdat de Duitse bezetter alle Groot- en Heel-Nederlandse activiteit verbood, zowel voor democratische
"Dietsers" als voor aanhangers van de Nieuwe Orde. Dit leidde tot wrevel en dissidenties binnen de
Eenheidsbeweging-VNV.
Thiois en Platdiets
In Wallonië gebruikt men de term Thiois voor wat in het Vlaams Platdiets heet, een Limburgs dialect gesproken in
het noordoosten van de provincie Luik. De autochtone bevolking spreekt zelf van «platdütsch» om het te
onderscheiden van «Hochdeutsch».
Thiois is de vertaling in het Waals van het woord Diets/Duuts. Het woord is archaïsch en beperkt tot regionaal
gebruik. Voor de Walen zijn Thiois Vlamingen of Nederlandstaligen als geheel. In Frankrijk bedoelt men met de
term Thiois echter het Elzassisch en het Moezelfrankisch (Lotaringisch, Luxemburgs).

Diets 3
Van algemeen naar bijzonder
In het verleden was 'Duits' een meer
algemene term, in zijn neutraliteit
vergelijkbaar
met
'Continentaal-Germaans'. Nederland en
Duitsland bestonden toen ook nog niet
in hun huidige vorm, maar maakten
deel uit van een lappendeken van
kleine en grotere staatjes en staten die
aan de noordzijde langs de kusten
ongeveer van Duinkerke tot voorbij
Danzig en Koningsbergen strekte. In
de middeleeuwen vormden groepen
kooplieden uit dit gebied een
samenwerkingsverband, de Hanze.
Deze Hanze bestond uit steden in wat
nu Duitsland, Nederland, België,
Voornaamste handelsroute van de Hanze
Polen, Noorwegen en de Baltische
staten zijn. Men dreef handel in het
gebied van de Oostzee en de Noordzee. De taalvariëteiten die in dit uitgestrekte kustgebied gesproken werden
droegen alle bij tot de gemeenschappelijke Hanzetaal, die in hoofdzaak Nederduits was in allerlei schakeringen,
maar voldoende herkenbaar voor het handelsverkeer in alle deelnemende steden. De term Duits kreeg later pas de
huidige betekenis van de Duitse taal en nog later van de Duitse natie. Tegelijk waren de termen Nederlands en
Nederland opgekomen. De term Nederduits echter geldt nog altijd gemeenschappelijk voor Nedersaksische,
Oost-Nederlandse en Noord-Duitse dialecten.
Taalkundig gebruik in de 16e en 17e eeuw
De benaming Duits of Nederduits voor de Nederlandse taal is terug te vinden tot in de 17e eeuw. Een van de eerste
grammaticaboeken over de Nederlandse taal heet bijvoorbeeld Twe-spraack van de Nederduitsche letterkunst (1584),
vermoedelijk geschreven door Hendrik Laurensz Spiegel. En zo luidde de opdracht van de Staten-Generaal in 1586
om een Statenvertaling te maken als volgt:
tot de oversettinge van den Bibel wte Hebreeuwsche in onse gemeene Duytse sprake
(tot vertaling van de bijbel uit het Hebreeuws in onze gewone Nederlandse taal)
De naam Nederlands ontstond ook al in de 16e eeuw en heeft in de loop van de 19e eeuw het alternatieve Nederduits
verdrongen. Dit kan worden geïllustreerd met het feit dat de Nederlandse Hervormde Kerk tot 1816 nog officieel
Nederduits Gereformeerde Kerk heette.

Diets 4
Diets in het hedendaagse Nederlands
Het woord Diets wordt in het hedendaagse Nederlands niet meer in de oorspronkelijke betekenis gebruikt, op twee
idiomatische uitzonderingen na. We kennen nog de uitdrukking iemand iets diets maken, hetgeen oorspronkelijk
betekende "iemand iets duidelijk maken", maar thans vooral "iemand iets wijsmaken". Het verband met diets wordt
nog duidelijker bij het andere geval. Verdietsen betekent "iets duidelijk maken in gewoon Nederlands".
Voorbeeld van zuidoostelijk Diets
Een tweetal strofen gemaakt door Hendrik van Veldeke (ca. 1140-1210)
In den tiden dat die rosen:
1. In den tiden dat die rosen
2. tounen manech scone blat,
3. so vloeket men den blidelosen
4. die wroegere siin ane maneger stat,
5. want sie der minnen siin gehat
6. ende den minneren gerne nosen.
7. Van den bosen moete Got ons losen!
1. Men darf den bosen niewet vloeken.
2. Hen wirt dicke onsachte wé,
3. want sie warden ende loeken
4. alse dé sprenket in den sné.
5. Des siin sie vele die mere gevé,
6. doch na darf es nieman roeken,
7. want sie soeken peren op den boeken.
Vertaling in het Nederlands:
1. In het seizoen dat de rozen
2. vele mooie blaadjes tonen,
3. vervloekt men de vreugdelozen
4. die overal aan het vitten zijn
5. omdat ze de liefde haten
6. en de liefde graag bestrijden met venijn.
7. Moge God ons van de bozen bevrijden!
1. Men moet niet schelden op deze lieden,
2. want hun boosheid kan hen niet baten.
3. Immers, ze loeren en ze spieden,
4. alsof ze rondspringen in de sneeuw:
5. Daarom zijn ze zo boosaardig,
6. al zijn ze niemands aandacht waardig,
7. want ze zoeken peren aan de beuken.

Diets 5
Plautdietsch
Voorts is het van belang op te merken, dat het woord diets in het Standaardduits niet bestaat. Als er gesproken wordt
over Platdiets kan dat geen betrekking hebben op Platduits. Het woord Plautdietsch (letterlijk: Platdiets) bestaat
echter wel als internationaal gebruikte benaming voor de mengtaal op Nederlands-Nederduitse grondslag die de
Mennonieten verspreid over de gehele wereld spreken.

Paginabronnen en auteurs 6
Paginabronnen en auteurs
Diets Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=39384945 Auteurs: 06-123456, AJW, Amerlinck, B. Franken, Carsrac, Caudex Rax, ChrisN, Cycn, Da Sjie, Dante, Darkelf, De
Wikischim, Dennis1212, DennisPeeters, Djools, Ellywa, ErikvanB, Falcongj, Goodness Shamrock, Guaka, Hajo, InfoManiac, Japiot, Jeroen, Jvdh, Look Sharp!, Lotje, MaEr, Magere Hein,
Melsaran, Merovig, Migdejong, Muijz, Norbert zeescouts, Quasar, Romaine, Sally Mens, Sans Souci, Serassot, Strienenaer, Tdevries, Thiois, Torero, Torval, Torvalu4, Verrekijker, Vertrokken,
WH1953, Wenceslas, Witger, Wthjmkuiper, Wtje, Yule, 34 anonieme bewerkingen
Afbeeldingsbronnen, licenties en bijdragers
Bestand:Portal icon.svg Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Portal_icon.svg Licentie: Creative Commons Attribution-Sharealike 3.0 Auteurs: Michiel1972
Bestand:Haupthandelsroute Hanse.png Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Haupthandelsroute_Hanse.png Licentie: Public Domain Auteurs: User:Flo_Beck
Licentie
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0
//creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/