Inkijkexemplaar WindEnergie Magazine

Wind
Energi e
magazine
WINDENERGIE IN RAI
VOORUITBLIK OP 3 DAGEN BEURS EN CONGRES
NIEUWE SPEERPUNTEN
TKI WIND OP ZEE
OPMARS
DUURZAME ENERGIE
Jaargang 04 - Nummer 4 - 2017

Use of our services in the onand
offshore Wind Industry
include:
1. Rope Access
• Blade inspections, repair and maintenance
by using rope access
• Providing safe and efficient access to difficult to
reach places
• Assembly Balance of Plant / Transition Pieces
onshore or offshore
• Safe working in Confined Spaces
2. Rope Rescue
• Providing small, efficient and fast specialist
rescue team
• Providing specialist rescue team leaders
or trainers
• Writing a rescue plan for rescue from height,
depth and confined spaces
3. Training & Advice
• Training for safe working at height
• Training for rescue from height, depth and
confined spaces
• Advice on best practice, best method,
best equipment
4. Rigging & Lifting
• Assistance in lifting activities; we reach all places
for safe lifting
• DNV Rigging, Lifting & Slinging certificates
• Experience in offshore lifting in wind industry
Of course any combination of the above services is
possible and will be a very efficient and affordable
way of dealing with certain challenges.
For example; we can perform rope access
activities and at the same time operate as a rescue
team
5. Blade Care
• preventive monopole inspection and
preventive blade inspection
• maintenance; spot repair, cleaning, coating,
mounting, bolt tensioning etc.
Certificates
We always choose the right people for the job. Our people have
many necessary certificates like IRATA (1,2,3), VCA, Offshore, Rigging
& Lifting, GWO, Specialist Rescue, Working in Confined Space,
Manhole Watch, Advanced Rescue, PPE Inspections, MedicFirst Aid,
Offshore Rescue, Gas Measuring, Breathing Apparatus, Welding.
VERTICAL SAFETY, ACCESS
& RESCUE IN WIND INDUSTRY
Please don’t hesitate to contact us!
More information:
Rope Access Noord Office: +31(0)50-5290857
Ulgersmaweg 6 Derk: +31(0)6-44407787
9731 BS Groningen info@ropeaccessnoord.nl
The Netherlands
www.ropeaccessnoord.nl

voorwoord
Wind
4 e jaargang | november 2017 | nummer 04
SPRONG
WindEnergie magazine, Energi
vakblad voor professionals
die zich bezighouden met ontwerp, bouw, plaatsing,
We staan aan de vooravond van …. Klinkt wellicht dramatisch maar het
onderhoud en exploitatie van windturbines
is niet overdreven. Nederland gaat nu echt de inhaalrace maken en de
overgang naar duurzame energie versnellen. Rutte III heeft de doelen
Website: www.windenergie-magazine.nl
flink hoog gesteld – 49 procent reductie in de uitstoot van
e
koolstofdioxide
in 2030 – en ‘Parijs’ móéten we halen. Eigenlijk moet ‘alles uit de kast’
Hoofdredacteur: Benno Boeters,
om van de onderste regionen in de duurzaamheids-landenlijst de Grote
Vormgeving: Content Innovators
Sprong Voorwaarts te kunnen maken.
Omslagfoto: Essent windpark Zuidwester
magazine
in de Noordoostpolder
Hernieuwbare energie maakt nog slechts 4 procent uit van de 3144 PJ
Advertenties: Archer Media bv
(petajoule) die Nederland jaarlijks verbruikt, en wind levert nog maar 7
procent in de totale elektriciteitsvoorziening, maar dat moet dus drastisch
Arjan Cornelisse, accountmanager, tel. 088 6440 623
veranderen. Het gaat niet alleen om de vervanging van elektrische energie
e-mail: a.cornelisse@archermedia.nl
uit fossiele bron door groene stroom, maar ook een prominentere rol voor
Mediaorder: Charlotte Jongeneel en Carola Sjoukes
elektriciteit in de warmtevoorziening. ‘Gasloos’ is de nieuwe norm voor
traffic@archermedia.nl
nieuwbouw en dus ligt toepassing van warmtepompen voor de hand. Ook
Klantenservice: tel. 088 22 666 45
als warmtenetten en geothermie zich verder uitbreiden. En we gaan in
e-mail: abonnement@mijntijdschrift.com
plaats van benzine straks meer en meer stroom tanken.
Abonnementsprijzen, per jaar:
En dus zijn veel meer windturbines, klein of groot, on- of offshore, evident
Nederland/België: E 40 (incl. btw)
noodzakelijk. De techniek is beschikbaar, de leveranciers staan klaar en de
Los nummer: E 9,50 (incl. btw, excl. verzendkosten)
prijs per kWh is scherp. Daar zal het niet aan liggen. De crux zit ’m in de
Abonnementen kunnen elk moment ingaan en
implementatie. Op zee lijkt de uitrol van windparken beter in de steigers
worden na een jaar automatisch verlengd. Opzeggen te staan dan op land. Draagvlak is hier het bekende trefwoord. Als omwonenden
meer kunnen profiteren van een actieve participatie in windpar-
kan tot twee maanden voor het eind van de abonnementsperiodeken,
bijvoorbeeld door een verbeterde postcoderoosregeling, zou dat veel
Verschijning: WindEnergie magazine verschijnt
weerstand kunnen wegnemen.
viermaal per jaar.
Over al deze aspecten – en meer – kunt u lezen in dit nummer van Wind
Uitgever: Roeland Dobbelaer
Energie magazine. Het is de eerste editie onder de nieuwe uitgeverij Bèta
Uitgeverij Bèta Publishers
Publishers. Andere bladen van deze uitgever zijn TW (technieksector),
Rijswijkseweg 60 (13e etage), 2516 EH Den Haag
C2W (chemie, life sciences) en Maritiem Nederland. Dit nummer is nog
Postbus 19949, 2500 CX Den Haag
samengesteld door Jiri Hartog; in 2018 ben ik als nieuwe hoofdredacteur
verantwoordelijk voor de inhoud. Aan inspirerende onderwerpen geen
ISSN 2352-7560
gebrek.
Copyright © 2017 Bèta Publishers
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd
door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke
wijze ook, zonder schriftelijke toestemming vooraf van
de uitgever tenzij in het open domein beschikbaar.
Persoonsgegevens: WindEnergie magazine legt
gegevens van lezers vast voor de verzending van het
vakblad. Deze gegevens kunnen worden gebruikt om u
te informeren over andere producten en diensten.
WINDENERGIE IN RAI
VOORUITBLIK OP 3 DAGEN BEURS EN CONGRES
NIEUWE SPEERPUNTEN
TKI WIND OP ZEE
WindEnergie magazine is uitsluitend gericht op vakbeoefenaren
en anderen die op grond van hun professie
belang hebben bij de in dit blad gepubliceerde
vakinformatie. Sinds 2011 is er een gewijzigde abonnementenwet
van kracht voor consumenten. Deze is niet
van toepassing voor abonnementen op vakinformatie,
die uit hoofde van beroep of bedrijf zijn aangegaan.
OPMARS
DUURZAME ENERGIE
BENNO BOETERS
hoofdredacteur WindEnergie magazine
b.boeters@betapublishers.nl
Jaargang 04
WindEnergie
- Nummer
4-2017
4 - 2017
5

inhoud
EDITIE 04
NOVEMBER 2017
10
6 DE ROL VAN HET RIJK IN WIND OP LAND
MOET PROMINENTER. ‘OP ZEE NEEMT HET RIJK
EEN DEEL VAN DE RISICO’S WEG, MAAR OP
LAND KOMT ALLES VOOR REKENING VAN DE
PROJECTONTWIKKELAARS’. VERSLAG VAN EEN
ONTBIJTBIJEENKOMST EERDER DIT NAJAAR.
14
30
10 REGELGEVING, VERLENEN VAN VERGUNNINGEN,
PROCEDURES… HET GAAT BETER IN DE
VOORBEREIDING VAN WINDPARKEN. ER IS EEN
PROFESSIONALISERINGSSLAG GEMAAKT, ER
WORDT NIET MEER OP ALLE SLAKKEN ZOUT
GELEGD. INTERVIEW MET MARIEKE KAAJAN OVER
JURIDISCHE HOBBELS.
12 VIJFTIEN KEER GEMINI, OFWEL 10 GW AAN
OPGESTELD VERMOGEN. ZOVEEL RUIMTE IS ER
BOVEN DE WADDENEILANDEN VOOR OFFSHORE
WINDPARKEN. DE PROVINCIE GRONINGEN EN
DE NEDERLANDSE WINDENERGIE ASSOCIATIE
ZIJN VÓÓR. VERDER BERAADT NWEA ZICH OP DE
NIEUWE OMGEVINGSWET, DE BUNDELING VAN
BESTAANDE 26 WETTEN.
14 WINDEUROPE CONFERENCE & EXHIBITION.
VOORUITBLIK OP 3 DAGEN IN DE RAI, MET 3
HALLEN VOL EXPOSANTEN EN EEN BOMVOL
CONGRESPROGRAMMA. DUTCH VILLAGE
STEEKT ZICH IN ORANJE. PLUS DE VOLLEDIGE
DEELNEMERSLIJST.
30 EURUS ENERGY EUROPE, DE SAMENWERKING
VAN TOYOTA TSUSHO EN TOKYO ELECTRIC POWER
COMPANY HOLDINGS, ZIET INVESTERINGSKANSEN
IN NEDERLAND.
34 KOSTENREDUCTIE, INPASSING OFFSHORE
WIND IN HET ENERGIESYSTEEM EN OMGAAN MET
ANDERE GEBRUIKERS OP DE DRUKKE NOORDZEE.
DAT ZIJN DE HOOFDPUNTEN IN DE AGENDA VAN
BOB MEIJER, SINDS DRIE MAANDEN DIRECTEUR
TKI WIND OP ZEE (TOPSECTOR ENERGIE).
32
WindEnergie 4-2017 7

Congres
NADRUKKELIJKER
ROL RIJK
GEWENST
VOOR
WIND OP
LAND
Onderzoeksbureau Pondera Consult en advocatenkantoor Stibbe
belegden dit najaar in Den Haag een ontbijtbijeenkomst waarin
de energietransitie en de vorderingen van wind op land centraal
stonden. Eigenlijk was het de bedoeling dit in het licht van de
troonrede te bespreken, maar omdat deze onderwerpen hier
nauwelijks in voorkwamen voerde de discussie al snel verder.
8 4-2017 WindEnergie

Wethouder duurzaamheid Abdeluheb Choho van de
gemeente Amsterdam was een van de sprekers op de
bijeenkomst. Hij vindt dat de duurzaamheidstransitie
zowel lokaal als landelijk dient te worden gestuurd.
“Daarnaast zal er richting 2030 en 2050 meer duidelijkheid
moeten komen. Dan maak je het pad concreter”,
zegt hij. De wethouder stelt verder dat aardgas te
goedkoop is. “Dat is oneerlijk. De kosten van de aansluiting
van woningen op het warmtenetwerk vallen
daardoor hoger uit.” Choho vindt dat deze ‘marktwerking’
meer ‘gelijkwaardig’ moet worden getrokken.
“Het zou een nachtmerrie zijn wanneer ik de eerste
aardgasvrije woning open, maar dat de bewoners in
de ‘windturbinestand’ van verzet zouden schieten.”
PRULLENBAK
Natuurlijk krijgt Choho - lid van D66 - vanuit de zaal
de vraag wat hij ervan vindt dat juist een gedeputeerde
van zijn partij bij de Raad van State bezwaar
heeft had tegen het plaatsen van 54 megawatt aan
windturbinevermogen in de Amsterdamse haven.
Begin september stelde de Raad van State de provincie
in het gelijk. De provincie heeft inspraak in de
gemeentelijke windplannen, omdat de windturbines
ook buiten Amsterdam zichtbaar zijn. Choho is nog
altijd teleurgesteld over het besluit, dat hierdoor de
windenergieplannen naar ‘de prullenbak’ verwees.
“Waarom zou je windturbines alleen in het open landschap
en niet in de haven plaatsen?”
POSTCODEROOS
Juist vanwege de verschillen die er in Nederlandse
regio’s bestaan, voldoet de huidige postcoderoosregeling
niet, zegt Choho. Deze stelt burgers in staat
om vanuit een coöperatie een wind- of zonne-energieproject
te starten, waarbij zij binnen een bepaalde
postcode een korting op de energiebelasting ontvangen.
Choho vindt het gebruik van postcodes een te
grof instrument voor het ontwikkelen van windenergieprojecten.
“We moeten de verschillen in Nederland
accepteren, tussen een industrieel gebied als in de
haven en bijvoorbeeld vinexwijken. Laat gemeenten
lokaal hun bijdragen verdelen, in plaats van dat het
Rijk oplossingen bedenkt.”
RISICO’S WEGNEMEN
Berend Potjer, bureaumanager bij NWEA, spreekt
tegen de Tweede Kamerleden André Bosman en Tom
van der Lee (GroenLinks) zijn zorgen uit over het
volgende Energieakkoord. “Wij moeten niet hebben
dat de restopgaaf voor wind op land uit het Energieakkoord
parallel gaat lopen naast het Energieakkoord
2.0.” Hij pleit ervoor dat de landelijke overheid een
grotere rol gaat spelen in het vergroten van draagvlak
onder de bevolking voor windprojecten. “Wind op
land is de goedkoopste manier van energieopwekking”,
zegt Potjer. “Op zee neemt het Rijk een deel van
risico’s weg, maar op land komt alles voor rekening
van de projectontwikkelaars. De overheid zou meer
kunnen doen om het draagvlak onder omwonenden
te vergroten.” Daar is politiek lef voor nodig, erkent
Potjer. “Maar besef wel dat slechts tien procent van de
Nederlanders tegen windenergie is. Zelfs in de wijk
vragen ze erom. Nu zijn er vaak beperkende maatregelen
tegen windenergie.”
WARMTE
“De energietransitie is niet een technologisch, maar
een maatschappelijk vraagstuk”, beweert Han Weber,
gedeputeerde bij de provincie Zuid-Holland. Hij zegt
het teleurstellend te vinden dat de Miljoenennota
geen financiële bijdrage bevatte voor de in Zuid-Holland
te bouwen warmterotonde. Die moet woningen
en kassen in het gebied boven Rotterdam verwarmen
met restwarmte van fabrieken in het havengebied.
“Nu is kostbare tijd verloren gegaan. Wij hebben
rijkssteun nodig. In totaal gaat het om twintig à
vijfentwintig miljoen euro. Het project van de Warmterotonde
is een kans die we niet verloren mogen
laten gaan. Het valt niet uit te sluiten dat het alsnog
mislukt. De provincie is nu aan het bekijken of het zelf
kan financieren.”
SCHOON PARADIJS
Het verwijt uit de zaal dat het verwarmen van huizen
met fossiele restwarmte niet duurzaam zou zijn,
bevalt Weber niet. “Het stoort mij dat er religies
zijn in de energiewereld. We bevinden ons in een
energietransitie. De Warmterotonde is een tussenfase.
Je belandt nu eenmaal niet in één klap van
een vuile fossiele wereld in het schone paradijs. De
Warmterotonde, zon, wind, we hebben het allemaal
nodig.” Tot slot gaat de gedeputeerde in op een van de
meest heikele hangijzers in het Nederlandse windenergiedebat:
het draagvlak. “Natuurlijk dienen wij
onze ongelofelijke best te doen dit te vergroten. Maar
wanneer je je ambities wilt verwezenlijken, zul je op
een gegeven moment moeten zeggen: ‘Mensen, het
gaat gebeuren’. Individuele bezwaren zullen dan opzij
moeten worden gezet.”
WindEnergie 4-2017 9

nieuws
WINDDONATIE AAN REGIONALE
INITIATIEVEN
Windenergievereniging Meerwind heeft
eind september bijdragen uit haar sponsorfonds
‘Wind in de Rug’ uitgereikt aan
een vijftal regionale, duurzame initiatieven.
In totaal werd er tienduizend euro
verdeeld.
KLIMMENDE KRAAN
Bij de installatie van de grootste
Nederlandse windturbine in de Eemshaven
gebruikt turbinebouwer Lagerwey een wel
heel speciale kraan. De kraan bouwt een
stuk van de mast, klimt vervolgens omhoog
en start met het bouwen van een nieuw
stuk. Groot transport, lange opbouwtijden
en mega hijskranen zijn zo niet meer nodig.
Ook wordt het mogelijk om te bouwen op
dijken, in bossen en op berghellingen, aangezien
deze kraan geen grote basis nodig
heeft en er geen grote machines meer over
te kleine toegangswegen hoeven rijden. De
klimmende kraan kan werken tot windsnelheden
van 15 m/s.
HOOG EN MET
WATERBATTERIJ
Eind oktober plaatste Max Bögl Renewables
in Gaildorf, bij Stuttgart (Duitsland),
een windturbine van 264,5 m tiphoogte
en 178 m ashoogte. De hoogste ter wereld
volgens het bedrijf. Het windpark krijgt
vier GE-turbines, elk met een vermogen
van 3,4 megawatt. Voorjaar 2018 moeten
ze operationeel zijn.
Bijzonder is dat in de funderingen een
waterreservoir dient als energieopslag.
Bij veel wind pompt de installatie water
naar boven, bij geen wind zorgt vallend
water via een generator weer voor energie.
De masten zijn daarom ook zo lang; het
waterreservoir komt tot 40 m hoogte. En
de grote hoogte van de as draagt bij aan
minder turbulentie en een grote opbrengst.
Meerwind ontving eenentwintig aanvragen
voor een bijdrage uit het sponsorfonds. De
keuze viel op vijf hiervan. De vijf prijswinnende
initiatieven zijn Mobiel Repaircafé
(een rondreizende reparatiedienst), Kaj
Munck College (deelname aan een zonnepaneelbootrace),
Tegenstroom (energieadvies
voor mensen in armoede), Scouting
Lady Baden Powell (zonnepanelen op het
dak van de Voedselbank) en Voedselpark
Gnephoek (aanschaf van een zonnepaneel
met accu voor een moestuinvereniging).
De prijzen werden uitgereikt bij een van de
windturbines van Meerwind, ‘de Pionier’ in
Weteringbrug. “Deze vijf initiatieven vertegenwoordigen
op een prachtige manier
waar Meerwind voor staat: duurzaamheid
op regionaal dient van onderaf te komen.
Zo is onze vereniging ontstaan, en zo zien
wij uw initiatief ook”, aldus voorzitter Bert
van Noord van Meerwind.
10 4-2017 WindEnergie

column
OPEN BRIEF
AAN MINISTER
WIEBES
GEERT BOSCH,
directeur Bosch & Van Rijn
Ik ben blij: er ligt een regeerakkoord met zeer ambitieuze
klimaatdoelen. 56 Miljoen ton minder CO 2
en een groot deel
daarvan zal met windenergie moeten worden gerealiseerd.
U bent de nieuwe minister van EZ en Klimaat en de verwachtingen
vanuit de duurzame energiesector zijn hooggespannen. We
kunnen uw competenties als werktuigbouwkundige, bedrijfskundige
en onconventioneel doortastend bestuurder goed
gebruiken. Uw voorganger, Henk Kamp, heeft veel goed werk
verricht, onder andere met de tenders voor wind op zee en zijn
vastberaden ondersteuning en aanmoediging van windenergieprojecten
op land. We hopen dat u deze lijn voortzet.
Minister Wiebes, van harte welkom bij een innovatieve, snel
groeiende en trotse windenergiesector. Voortdurende technologische
innovatie resulteerde in sterke kostenreductie
en prestatieverbetering. De elektriciteitsproductie van één
windturbine is de afgelopen 10 jaar vervijfvoudigd van 2 naar
10 miljoen kWh. De kostprijs van windstroom is gedaald naar
zo’n 5 à 7 cent per kWh en omdat de externe kosten van wind
praktisch nul zijn, is dat goedkoper dan stroom uit een gas- of
kolencentrale. Wind draagt op dit moment voor 7% bij aan de
elektriciteitsvoorziening en dat zal onder uw bewind en daarna
doorgroeien richting de 50%!
De windsector staat klaar om een groot deel de klimaatambities
voor haar rekening te nemen en om de kostprijs van zowel
wind op land als wind op zee verder terug te brengen, zodat
er binnenkort geen subsidie meer nodig is. En om samen met
burgers, omwonenden, lokale energiecoöperaties, gemeenten
en provincies windparken te laten draaien waar iedereen beter
van wordt.
Nederlandse bedrijven in de duurzame energiesector hebben
samen met overheden en maatschappelijke organisaties
bewezen over ondernemerschap, innovatiekracht en doorzettingsvermogen
te beschikken. Wat we van u vragen is helder
en consistent overheidsbeleid waar de sector voor langere
tijd mee vooruit kan. En we vragen van u om af en toe streng
en duidelijk te zijn: richting gemeenten die ondanks torenhoge
lokale klimaatdoelen geen windmolens willen, richting
(sommige) provincies die te weinig doen om afspraken na te
komen en richting organisaties die zich al te veel door emoties
en NIMBY-motieven van hun achterban laten leiden.
Kortom, wij rekenen op u en u kunt bij de realisatie van de
CO 2
-reductieopgave op ons rekenen. Weet dat één windturbine
de uitstoot van 5.000 ton CO 2
voorkomt en dat alle Nederlandse
windturbines in 2021 samen de emissie van zo’n 20 miljoen
ton CO 2
kunnen voorkomen.
Veel succes in uw nieuwe baan!
WindEnergie 4-2017 11

Interview
MARIEKE KAAJAN, ENVIR ADVOCATEN
JURIDISCHE HOBBELS
EN UITDAGINGEN
VOOR WINDPARKEN
Marieke Kaajan van ENVIR Advocaten is betrokken geweest bij de ontwikkeling van meerdere
windparken. Reden genoeg om daarom eens met haar van gedachten te wisselen. “Er is een
duidelijke professionaliseringsslag gemaakt.”
JE HEBT DE AFGELOPEN JAREN MEERDERE WINDPARKEN
BIJGESTAAN. WELKE ONTWIKKELINGEN ZIE JIJ ZO IN DE
LOOP DER JAREN?
“Bij de eerste grotere windparken op land die met
de rijkscoördinatieregeling vergund werden, was
op veel punten nog onduidelijk hoe de relevante
regelgeving zou worden uitgelegd voor deze
sector. Denk bijvoorbeeld aan de specifieke regels
voor windturbines op het gebied van geluid. Ook
toepassing van de natuurwetgeving was toen nog
een vrijwel onontgonnen terrein. Bij vergunningverlening
en ook in procedures kwamen toen alle
relevante onderwerpen aan bod. Inmiddels is er
een duidelijke professionaliseringsslag gemaakt,
aan de kant van de initiatiefnemers, bevoegde
gezagen en tegenstanders. Dat heeft tot gevolg dat
niet meer op alle slakken zout wordt gelegd, maar
dat alleen de écht relevante onderwerpen de revue
passeren. Dat heeft als voordeel dat de besluitvorming
over windparken sneller gaat - en dat de
aandacht uit kan gaan naar die beslispunten die
doorslaggevend zijn voor het al dan niet kunnen
vergunnen van een windpark. Dan kan bijvoorbeeld
bij een windpark op een dijk de aandacht
echt gaan naar de waterveiligheid; en is bij een
windpark waar woningen dichtbij staan een goede
normering van de geluidseffecten van dit windpark
een belangrijk punt, zonder dat de besluitvorming
veel vertraging oploopt.”
TOT OP HEDEN IS ER GEEN GROOT WINDPARK GEWEEST
WAARVAN DE VERGUNNINGEN IN EEN PROCEDURE ZIJN
VERNIETIGD. HEEFT HET ALS TEGENSTANDERS WEL ZIN
OM TE PROCEDEREN TEGEN EEN WINDPARK?
“Een ieder behoort sowieso altijd de kans te
krijgen om op te komen voor zijn of haar eigen
belangen. Verder hebben omwonenden van een
windpark, milieuorganisaties en andere belangenorganisatie
mijns inziens juist een belangrijke
rol bij de ontwikkeling van een nieuw windpark.
Doordat zij hun stem laten horen, wordt het voor
exploitanten van het windpark duidelijk waar
mogelijke pijnpunten liggen en kan er gezocht
worden naar oplossingen. Uiteraard zal iedereen
altijd zijn of haar eigen belang niet uit het oog verliezen.
Maar de crux zit ’m erin te kiezen voor een
oplossing waarmee de ideale mix wordt gevonden
tussen de verschillende - soms tegenstrijdige - belangen
die aan de orde zijn bij de ontwikkeling van
een windpark. Het is dan ook een goede ontwikkeling
dat in de loop der jaren steeds meer overleg
tussen de verschillende partijen plaatsvindt, voorafgaand
en tijdens het besluitvormingsproces. Het
is ook daarom niet meer dan logisch dat dit proces
straks verankerd wordt in de Omgevingswet die -
volgens de huidige planning - in 2021 in werking
zal treden, al blijf ik het een lastig punt vinden hoe
uiteindelijk getoetst kan worden of dit overleg op
de juiste wijze is gevolgd. De kans bestaat immers
altijd dat er partijen zijn die niet willen overleggen;
wie moet dit dan worden aangerekend?”
12 4-2017 WindEnergie

HEB JE NOG TIPS VOOR DE SECTOR?
“Ik zie in ieder geval de volgende aandachtspunten
voor een succesvolle ontwikkeling van windparken.
Ten eerste is van belang om meteen bij de
start van de ontwikkelingsfase van een project de
mogelijke risico’s goed in kaart te brengen door
een kick-off meeting te houden met alle deskundigen.
Op dat moment kan het beste geanticipeerd
worden op risico’s en kunnen de oplossingen
om deze risico’s te mitigeren het beste worden
vertaald in vergunningen. Als later in het proces
- bijvoorbeeld als de vergunningen al verleend
zijn - wijzigingen moeten worden doorgevoerd,
kan dat uiteraard nog wel, maar leidt dat altijd tot
een nieuw besluit, en daarmee mogelijk ook tot
een nieuwe procedure en dus vertraging. Verder is
het als exploitant van een windpark van belang om
goed in het oog te houden welke verplichtingen in
vergunningen echt noodzakelijk zijn ter bescherming
van de belangen waarvoor een vergunning
wordt verleend; en welke verplichtingen - bijvoorbeeld
monitoringsverplichtingen - vooral wenselijk
worden geacht. Ik bedoel niet te zeggen dat je
als exploitant van een windpark altijd alleen maar
noodzakelijke verplichtingen moet accepteren;
maar ik denk wel dat je als exploitant altijd goed
moet afwegen welke ‘wenselijke’ verplichtingen
je accepteert en dat je er niet per definitie van uit
gaat dat er geen mogelijkheden meer bestaan om
deze verplichtingen van tafel te krijgen. Dat is onlangs
weer gebleken in procedures bij de Afdeling
bestuursrechtspraak van de Raad van State. Een
goede analyse van ontwerp- en definitieve vergunningen
is dan ook een belangrijk aandachtspunt.
Ten slotte is goed contact met de omgeving van
belang. Een windpark wordt ontwikkeld voor een
exploitatieperiode van ten minste twintig jaar; dit
zijn twintig hele lange jaren als de relatie met de
omgeving niet optimaal is!”
Marieke Kaajan
WindEnergie 4-2017 13

NWEA
WINDPARKEN
BOVEN WADDEN
BRENGEN PARIJS
DICHTERBIJ
De Nederlandse WindEnergie Associatie (NWEA) is het eens met de recente oproep van de
provincie Groningen dat meer windparken ten noorden van de Wadden een belangrijke bijdrage
kunnen leveren aan de transitie naar een volledig duurzame energievoorziening. Volgens NWEA
moeten alle locaties op zee bekeken worden om de doelstellingen van het Klimaatakkoord
van Parijs te halen. De branchevereniging van de windsector stelt dat het een goed idee is om
windparken op zee over het gehele deel van de Nederlandse Noordzee te bouwen.
DICHTBIJ DE BRON
Toekomstige windparken moeten dus niet alleen
voor de kust van Zeeland, Zuid-Holland en
Noord-Holland komen. Met windparken boven de
Wadden kan een deel van de duurzaam opgewekte
stroom dichtbij de bron worden gebruikt terwijl het
andere deel op een additionele decentrale plaats
kan worden verwerkt door het elektriciteitsnet op
land.
De provincie Groningen roept de minister van
Economische Zaken en Klimaat op om veel meer
windparken boven de Wadden mogelijk te maken.
Het draagt bij aan een toekomst zonder aardgas,
een CO₂-arme energievoorziening en het levert
honderden banen op.
VIJFTIEN KEER GEMINI WINDPARK
Uit een rapport dat de provincie heeft laten opstellen
door onderzoeksbureau BLIX blijkt dat er voor
minimaal 10 gigawatt aan windenergie boven de
Waddeneilanden kan worden gerealiseerd. Dit is
ruim vijftien keer de hoeveelheid van het Gemini
windpark, één van de grootste offshore windparken
ter wereld.
Volgens Nienke Homan, gedeputeerde van de provincie
Groningen voor de energietransitie, staan
bedrijven te trappelen om groene stroom van grote
windparken boven de Wadden af te nemen. Voor
technologiebedrijf Google was de aanwezigheid
van lokaal geproduceerde duurzame energie een
belangrijke vestigingsfactor.
14 4-2017 WindEnergie

DUURZAME ENERGIESECTOR MOET PARTICIPATIE
ZELF VORMGEVEN
De nieuwe Omgevingswet stelt maar één eis aan de
participatie door omwonenden in duurzame energieprojecten.
Dat de participatie adequaat moet
zijn. Uit een bijeenkomst die de NVDE (Nederlandse
Vereniging Duurzame Energie) en NWEA half
september over deze wet organiseerde blijkt dat
de duurzame energiesector vooral zelf werk moet
maken van participatie.
Volgens Marjolein Dieperink van advocatenkantoor
Houthoff Buruma staan er geen duidelijke
eisen over het betrekken van omwonenden in de
nieuwe wet, laat staan een definitie van participatie.
Volgens haar doet de duurzame energiesector
er goed aan om zelf op zoek te gaan naar effectieve
vormen van participatie. Online zijn al verschillende
hulpmiddelen beschikbaar, bijvoorbeeld
de Inspiratiegids Participatie en de Handleiding
Participatieplan.
GEZAMENLIJKE PROJECTEN
Participatie is overigens geen moetje. Volgens de
aanwezigen op de bijeenkomst van de NVDE en
NWEA zorgt het informeren van omwonenden
ervoor dat mensen zich meer betrokken voelen bij
projecten. Op die manier worden het gezamenlijk
projecten, in plaats van alleen van de initiatiefnemer(s).
Daardoor kunnen projecten voor duurzame energie
ook soepeler gerealiseerd worden. Omwonenden
zullen minder snel naar de rechter stappen, en
politici houden er minder koudwatervrees voor
bijvoorbeeld windmolens of zonneparken aan over.
INTEGRALE AFWEGING
Volgens specialist Ad Littel is het doel van de nieuwe
Omgevingswet een integrale afweging van alle
mogelijke belangen (zoals natuur, woningbouw, infrastructuur,
erfgoed en landbouw) in een bepaald
gebied, bijvoorbeeld een gemeente of een provincie.
Hiertoe worden in de Omgevingswet in totaal
26 afzonderlijke wetten gebundeld tot één wet.
In de nieuwe wet moeten het Rijk, provincies en
gemeenten op de gebiedsniveaus waarvoor zij
verantwoordelijk zijn langjarige Omgevingsvisies
opstellen, en deze vertalen in concrete doelen. De
acties om deze doelen daadwerkelijk te bereiken
moeten zij vervolgens in Omgevingsplannen (op
het gebied van gemeenten) en Omgevingsverordeningen
(op het gebied van provincies) vaststellen.
Valkuil van de nieuwe wet is dat provincies en
gemeenten het opstellen van hun Omgevingsvisies
en de bijbehorende uitvoeringsplannen niet voortvarend
oppakken waardoor de energietransitie
vertraging gaat oplopen.
Deze pagina in WindEnergie magazine verschijnt
onder verantwoordelijkheid van NWEA.
WindEnergie 4-2017 15

Beurs
WINDEUROPE CONFERENCE & EXHIBITION
IN AMSTERDAM
ORANJE TINTJE OP
EUROPESE VAKBEURS
Na in voorgaande jaren in Parijs en Hamburg te zijn gehouden, strijkt de WindEurope Conference
& Exhibition dit jaar neer in de RAI Amsterdam. Blikvanger op de Europese vakbeurs en conferentie
is het Nederlandse paviljoen Dutch Village. Berend Potjer en Erik van Diest van NWEA, dat het
evenement met WindEurope organiseert, vertellen in WindEnergie magazine wat bezoekers
kunnen verwachten.
Drie hallen in Amsterdam RAI staan van 28 tot en
met 30 november volledig in het teken van windenergie.
Een kleine tweehonderdvijftig exposanten
en een bomvol conferentieprogramma moeten naar
verwachting achtduizend bezoekers uit binnen- en
buitenland aantrekken. Het is een nieuwe stap
voorwaarts in de voortschrijdende professionalisering
en ontwikkeling die de internationale en
Nederlandse windenergiesector doormaken.
INTERNATIONAAL POSITIONEREN
Wie straks de centrale ingang van de RAI binnenloopt,
kan bijna niet om de oranjegekleurde ‘Dutch
Village’ heen, die pal erachter is opgetrokken. “De
Dutch Village valt te vergelijken met de Nederlandse
paviljoens zoals die op eerdere vakbeurzen waren
te vinden, maar dan meer herkenbaar gebrand
als Nederlands windenergiepaviljoen”, verklaart
Erik van Diest, die bij NWEA met de organisatie
is belast. ”Wij willen het hiermee wat steviger
neerzetten. De Nederlandse sector wordt meer als
geheel vertegenwoordigd”, licht directeur Berend
Potjer van NWEA toe. “De Dutch Village dient om
de Nederlandse windenergiesector als exportplatform
neer te zetten. De internationale windenergiemarkt
is booming en dit biedt een uitstekende kans
ons internationaal te positioneren. Op de fabricage
van windturbines na is Nederland in de gehele
keten sterk vertegenwoordigd. Dat aspect willen
wij hier strategisch neerzetten.”
BELANGSTELLING
De Dutch Village in Amsterdam geldt als een
test met wellicht zicht op een vervolg op andere
evenementen. NWEA zet dit ‘dorp’ niet alleen
op, maar doet dit in samenwerking met IRO, de
vereniging van Nederlandse toeleveranciers in
de olie- en gasindustrie. De Dutch Village wordt
ongeveer vijfhonderd vierkante meter groot, en er
hebben zich al ongeveer vijfenveertig deelnemers
aangemeld. “Hieronder bevinden zich partijen uit
de industrie, de overheid en bijvoorbeeld adviesbureaus.
Zowel grote als kleinere spelers hebben zich
voor de Dutch Village ingeschreven”, licht Van Diest
toe. De belangstelling voor deelname is groter dan
op eerdere beurzen, wat volgens hem mede valt
te verklaren doordat het evenement in Nederland
wordt gehouden. Overigens is de Dutch Village niet
honderd procent ‘Dutch’. Ook Nederlandse vestigingen
van buitenlandse bedrijven kiezen ervoor zich
in de Dutch Village te presenteren.
3000mm
500mm 2000mm
3000mm
16 4-2017 WindEnergie

SENTIMENT
Potjer beschouwt de komst van de WindEurope
Conference & Exhibition naar Amsterdam als
uitermate belangrijk voor de Nederlandse windenergiesector.
“Windenergie biedt het Nederlandse
bedrijfsleven enorm veel kansen. De WindEurope
Conference & Exhibition in Amsterdam zet niet
alleen windenergie op de Nederlandse kaart, het
biedt de Nederlandse sector de mogelijkheid zich
internationaal te profileren.” Het sentiment dat
onder de Nederlandse bevolking over windenergie
leeft, is aan het kantelen, signaleert Potjer. “Windenergie
wordt steeds minder als een gesubsidieerde
hobby gezien. Meer algemeen leeft het beeld van
een sector die volwassen wordt en die internationale
potentie heeft.”
STROOPWAFELKAR
Het evenement bestaat uit twee onderdelen. De
vakbeurs, waarvan de Dutch Village deel uitmaakt,
en een driedaags congres. Als gastheer organiseert
NWEA een eigen sessie op de ‘Conference’, die in
het teken staat van ‘kansen voor groene groei’.
Ook de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
(RVO), die deelnemer is aan de Dutch Village, houdt
een masterclass, die erop ingaat hoe buitenlandse
overheden kunnen profiteren van de kansen die
windenergie biedt. Vooral uit Aziatische hoek is
hier de nodige belangstelling voor, zegt Van Diest.
“Het congres is meer wetenschappelijk ingestoken
dan voorheen het geval was. Sprekers konden vooraf
een paper indienen waarover zij een presentatie
willen geven”, legt hij uit. De organisatie van het
congres toetste de voorstellen op de informatieve
waarde. “Mogelijk dat wij dit gaan overnemen voor
de Winddays. Het is een goed idee, maar vraagt de
nodige capaciteit van de organisatie”, stelt Potjer.
Het slotwoord is aan Van Diest: “Ik nodig iedereen
uit voor de borrel in de Dutch Village op woensdagmiddag
29 november vanaf half vijf ’s middags. Er
is gezelligheid, volop gelegenheid om te netwerken
en ook is een ouderwetse stroopwafelkar aanwezig!”
WINDEUROPE CONFERENCE & EXHIBITION
OPENINGSTIJDEN VAKBEURS
Dinsdag 28 november 9.00 - 18.30 uur
Woensdag 29 november 9.00 - 18.30 uur
Donderdag 30 november 9.00 - 17.00 uur
OPENINGSTIJDEN CONGRES
Dinsdag 28 november 9.30 - 17.45 uur
Woensdag 29 november 9.30 - 17.30 uur
Donderdag 30 november 9.30 - 17.00 uur
Voor verdere informatie, kijk op
www.windeurope.org
VOLGEND JAAR IN BILBAO
Terwijl de internationale windsector zich warmloopt
voor de komende editie van de WindEurope
Conference & Exhibition in Amsterdam, is
al bekend waar het evenement volgend jaar
wordt gehouden: in Bilbao. Ceo Giles Dickson
van WindEurope licht de beslissing toe: “Baskenland
heeft er bewust voor gekozen te investeren
in windenergie. Het plukt daar nu de vruchten
van in de vorm van investeringen, banen en
groei. Spanje is een belangrijk productieland
voor windenergie, goed voor 22.000 banen en
miljarden aan exportopbrengsten. De keuze voor
Bilbao tekent het hernieuwde vertrouwen in de
windsector. Na een moeilijke drie jaar staat de
Spaanse windenergiesector weer op de kaart.”
WindEnergie 4-2017 17

Beurs
DEELNEMERSLIJST WINDEUROPE CONFERENCE & EXHIBITION
Naam
Stand
1. 3B-the fibreglass company 1A28
2. 3E 1F92
3. 4-O2 2B40
4. 4C Offshore 2B23
5. 8point8 Group 2A42
6. A-LEAF 1B70
7. ABB 1D80
8. Aeolis 2A54
9. Aluwind 1C74
10. Ammonit Measurement 1C48
11. Ammonit Wind Tunnel 1C48
12. Amsterdam IJmuiden Offshore Ports 2C56-a
13. Antea Group 2C47
14. ArcelorMittal Ringmill 1A28
15. ATM-PRO 1A28
16. Automasjon og Data 1E50
17. Avanti Wind Systems 1A56
18. AWEX - Wallonia Foreign Trade and Investment Agency
1A28
19. AWS Truepower 1A42
20. AXIS 1B92
21. B&R 1A32
22. Bachmann Electronic 1A54
23. Ballast Nedam Offshore 2A52-b
24. Barlovento Recursos Naturales 1F80
25. Basque Country - Wind Energy 1C30
26. Bauer Renewables 1F22
27. Bazefield AS 1E86
28. Bioinsight 1B10
29. BKV 1A22
30. Bladefence 1A38
31. BLIX Consultancy 2B50-d
32. Bosch en Van Rijn 2B56-a
33. Breeze 1E44
34. Brüel & Kjær Vibro 1B74
35. Bureau Veritas 1F90
36. Business France 2B40
37. Campbell Scientific 1D96
38. CAREER/ Center of Expertise 2B50-b
39. Centre for Renewable Energy Sources & Saving 1E83
40. Certion 2A54
41. CG 1B52
42. CGI 1B10
43. CJR Renewables 1C10
44. Cluster Energia (Basque Energy Cluster) 1C30
45. ConWx ApS 1E50
46. COWI Wind 1D54
47. Davi-Promau srl 1A14
48. DEIF Wind Power Technology 1B70
49. DeTect Global 1E92
50. Deutsche WindGuard 1B53
51. DHL Global Forwarding 1E22
52. Dialight 1D54
53. Dietswell 2A40
54. DNV GL 1D50
55. DONG Energy 2C38
56. DSM Dyneema 2C49
57. DTBird&DTBat 1F80
58. Dutch Village 2A54, 2A50, 2B50-b
59. Duwind 2B22
60. DWEA (Danish Wind Export Association) 1D74
61. East Metal 1C74
62. EAWE - European Academy of Wind Energy 2B20
63. ECN 2C53
64. EdgeWind 1A74
65. EMD International 1F38
66. Enercast 2C19
67. Enercon 1B80
68. Energiekontor 2A22a
69. Engie 1E32
70. Envision Energy 1D10
71. Eoltech 2B40
72. Epsiline 2B30
73. Epsilon Composite 2A40
74. Erreka Fastening Solutions 1C30
75. Etha Wind 1F20
76. EuroSkyPark 1E81
77. EWT Emergya Wind Technologies 1C46
78. Faccin S.p.A. 1A20
79. Falck Safety Services 1D54, 2A54
80. Finework(Hu Nan) New Energy Technology 1A68
81. Fistuca 2C54a
82. France Energie Eolienne 2B30
83. French Pavilion 2B40, 2B30, 2A40, 2A30
84. Freyssinet 2B40
85. GE Renewable Energy 1B40
86. Global Energy Services (GES) 1A44
87. Global Wind Atlas 1E23
88. Green Port Hull/Humber Renewables 1B94
89. Greensolver 1B51
90. GROW 2B50-b
91. Hailo Wind Systems 1B20
92. Haizea Wind Group 1C30
93. Hempel 1D36
94. Hine 1D98
95. Hoekstra Sûwald 2B44-a
96. Huisman 2C54a
97. Hydratech Industries Wind Power 1B74
98. Hydrogenics 1A93
99. Ice Release Materials / Polymer Exploration Group 1E91
100. ICM Safety 1C74
101. Indra 2B26
102. Industrieel Klimmen 2A52-a
103. INEGI 1E98
104. Ingeteam/Indar 1D24
105. InnoEnergy 1A40
106. Invest in Izmir 1A76
107. IRO 2A50, 2A54
108. Isotrol 1A92
109. ITH Bolting Technology 1D97
110. IX 2C47
111. Jeumont Electric 2B40
112. K2 Management 1D60
113. Keppel Offshore & Marine 1F58
114. Kimua Group 1C30
115. Kintech Engineering 1A31
116. KK Wind Solutions 1D74
117. KL-Lämpö Oy 1E96
118. Koalalifter - Wind Craneless Systems 1A33
119. Kwint Offshore 2C52-b
120. Labkotec Oy 1F68
121. Lagerwey 2A56
122. Lahmeyer International 1E32
123. Laulagun Bearings 1C30
18 4-2017 WindEnergie

124. LBP|SIGHT 2C51
125. Leosphere 1D92
126. Lift2Work 2C52-b
127. Liftra 1D60
128. LM Wind Power 1D40
129. Make 1E10, 1F16
130. MAN PrimeServ On-site Recovery 1B70
131. Martifer 1B10
132. Maryland Energy Administration 1E21
133. Matiere 2A40
134. Maxwind Technology 1C30
135. Mecwind 1A45
136. Megajoule 1B10
137. Metek Meteorologische Messtechnik 1E90
138. Meteodyn 1F70
139. Meteorage 2A40
140. Mitsubishi Electric Corporation 1F56
141. MPI Offshore 1E20
142. Navantia 1A18
143. Navingo 2B56-b
144. Nederlandse overheid 2A45
145. NEM Solutions 1D77
146. Netwind 2B30
147. NKT 1A62
148. NLR-Netherlands Aerospace Centre 2B50-a
149. Nordex Group 1C60
150. North Sea Energy Gateway 2C56-a
151. NRG Systems 1E40
152. NWEA 2A50, 2A54
153. Octue 2C21
154. Offshore Project Support (OPS) 2B50-c
155. Offshore WIND (by Navingo) 1A46
156. Offshore Wind Industry 1F14
157. Offshore Wind Innovators 2B50-b
158. Omexom 1E94
159. Orga Aviation 1B90
160. Ormazabal 1C30
161. OutSmart 2A44
162. Parker Hannifin Corporation 1E24
163. Parto System 1A11
164. Pavilion of Denmark (DWEA) 1B74, 1C74, 1B70, 1C70,
1D74, 1D60, 1D54
165. Peikko Group Corporation 1F24
166. Performance for Assets 1A28
167. Phoenix Contact 1F94
168. PMI Industries 1A21
169. Port of Amsterdam 2C56-a
170. Port of Den Helder 2C56-a
171. ProPlanEn 1A30B
172. Prysmian Group 1C50
173. QOS Energy - Wind Farm Management-Monitoring
Software
2A40
174. RAD Torque Systems 1C98
175. Recharge News 2B28
176. Regenblade 1C30
177. Remtech 1E82
178. ReNEWS - Renewable Energy News 1A29
179. RES 1C44
180. Rina Consulting 1A34
181. Romo Wind 1C74
182. Rosatom 1F40
183. Rotterdam Offshore Wind Coalition 2C45
184. SCADA International 1C74
185. Seaway Heavy Lifting 2C50
186. Sentient Science 1D76
187. Senvion 1C20
188. SER - French Renewable Energy Association 2B40
189. Sereema 2B40
190. SgurrEnergy 1E80
191. Siemens Gamesa Renewable Energy 1D44
192. Sinoi 1B16
193. Sirris 1E93
194. SKF 1E60
195. Smart Fibres 1F54
196. Smartive 1E46
197. Sparrows Group 1D75
198. Specma Wiro AB 1F60
199. SPM Instrument 2B54-b
200. SSP Technology, Nordex Blade Technology Centre ApS
1D74
201. Sterblue 1A27
202. Stibbe 2A54
203. Studio Rinnovabili 1C48
204. Supra 1C30
205. Swiss Re Corporate Solutions 1C99
206. T.S.F. 1A72
207. Technical University of Denmark, DTU Wind Energy 1F34
208. TenneT TSO 2C44
209. TER Tecno Elettrica Ravasi srl 1A30
210. Terma 1D74
211. TKI Wind op Zee 2B50-b
212. Topwind 2B54-a
213. Tractebel 1E32
214. Travelers 1F44
215. TSR Wind 1B50
216. TUV SUD 1A80
217. TYK 1A12
218. UK Department for International Trade 1A24
219. Uptime Engineering 1A15
220. Vaisala 1E30
221. Valeco 1A36
222. Valorem 2B40
223. Van Dam 2B44-a
224. Vattenfall 1A83
225. Vensys Energy 1C96
226. Ventolines 2B44-b
227. Vestas Central Europe 1D30
228. Vortex 1D34
229. VTC 1A22
230. Welcon 1A70
231. Western Constructions JSC 1F48
232. Wiley 2C33
233. Wind Minds 2C54c
234. WindEurope 2C32
235. Windtest grevenbroich 1A90a
236. Wolffkran 1A78
237. Wpd 1B44
238. WRS Rope Access 1F46
239. Zeehaven IJmuiden 2C56-a
240. Zensor 2C39
241. ZephIR Lidar 1A16
242. ZF Wind Power 1F72
243. ZOPF Energieanlagen 1A66
Bron: WindEurope
WindEnergie 4-2017 19

nieuws
‘ZON’ SLOKT HELFT BUDGET
SDE+ OP
Het budget van de voorjaarsronde van de
subsidieregeling SDE+ is voor zo goed als
de helft besteed aan zonne-energieprojecten.
38 procent van de 5,8 miljard euro
gaat naar wind op land.
In totaal gaat het om 2,2 miljard euro, voor
68 wind-op-landprojecten die samen goed
zijn voor een totaal beschikt vermogen
van 643 megawatt. Dit heeft de Rijksdienst
voor Ondernemend Nederland (RVO)
bekendgemaakt. Het leeuwendeel van het
budget gaat naar zonne-energieprojecten:
49 procent, ofwel 2,9 miljard euro.
Het aantal zonneprojecten is zeer groot,
bijna 4.400. Deze beschikken samen over
een totaal beschikt vermogen van 2.354
megawatt. In totaal is er 5,8 miljard euro in
de subsidiepot. Omdat een aantal projecten
niet aan de gestelde voorwaarden voldeed,
is er 168 miljoen euro over.
Windpark Fryslân ontvangt de grootste
subsidiebijdrage, blijkt uit een analyse
van Windenergiecourant.nl. Het krijgt in
totaal 1,5 miljard euro, voor 356 megawatt.
Windpark Meeden van Innogy Windpower
ontvangt 163 miljoen euro, voor een totaal
vermogen van 67,5 megawatt. De windparken
Vermeer Zuid, Noord en Midden
in Wildervank, Muntendam en Veendam
hebben samen 230 miljoen euro subsidie
toegewezen gekregen. Andere aanvragers
die hun verzoek gehonoreerd zagen, zijn
Nuon met het windpark Industrieterrein
Moerdijk, ENW Duurzame Energie en de
windparken Westerse Polder en Hogezandse
Polder in Numansdorp. De najaarsronde
van de SDE+-regeling werd vorige maand
gehouden.
WATERSTOF UIT WINDSTROOM IN
WIERINGERMEER
In de Wieringermeer wordt een windturbine
gebouwd die waterstof gaat produceren.
ECN, HYGRO en Lagerwey zijn de initiatiefnemers
achter dit plan.
Een windturbine van Lagerwey met een
vermogen van 4,8 megawatt wordt geschikt
gemaakt om elektrolysetechnologie
in te bouwen. Door de integratie van beide
technieken kunnen er veel componenten
worden weggelaten. Hierdoor wordt waterstofproductie
goedkoper, efficiënter en
robuuster, laat Lagerwey weten.
De waterstofturbine wordt de eerste in zijn
soort, stellen de drie partijen. De installatie
krijgt een plaatsje in het windturbinetestveld
van ECN in Wieringerwerf. “Idealiter
krijgen windturbines in de toekomst een
waterstofgasnetwerkaansluiting in plaats
van elektriciteit. Het transport van de
waterstof per buisleiding is significant
goedkoper dan transport van elektriciteit
door een kabel. Daarbij fungeert de
buisleiding als inherente buffer waardoor
er veel minder afstemming van vraag en
aanbod nodig is, één van de uitdagingen
bij ‘normale’ wind- en zonne-elektriciteit”,
aldus Lagerwey in een persverklaring.
De windturbine gaat waterstof produceren
voor het project Duwaal: een initiatief van
een consortium in de noordelijke regio van
Noord-Holland onder leiding van HYGRO.
Doel van het consortium is om de keten van
duurzame waterstofproductie, de distributie
naar minstens vijf waterstoftankstations
en honderd waterstofvrachtwagens
gelijktijdig te realiseren.
NIEUWE HUISSTIJL
Deutsche Windtechnik greep dit najaar
haar deelname aan de vakbeurs Husum
Wind aan om een nieuwe huisstijl te
introduceren. Een pijl en een kruis staan
in het nieuwe logo centraal. De symbolen
verwijzen niet alleen naar technische
aspecten van een windturbine, maar ook
naar de interactie tussen bedrijven, klanten
en partners. Ook staat de pijl volgens het
Duitse servicebedrijf voor ‘dynamische
kracht’, en het kruis voor de locatie van een
windturbine en voor betrouwbaarheid.
“Het staat een ieder vrij er zijn of haar verbeelding
op los te laten”, verklaart Matthias
Brandt van Deutsche Windtechnik. Het
bedrijf benadrukt in een persverklaring
dat de nieuwe huisstijl niet gepaard gaat
met een strategische heroriëntatie. Brandt:
“Deutsche Windtechnik heeft sinds de
oprichting gestage groei gekend. We zijn
in Duitsland gestart, zijn uitgebreid naar
andere Europese landen en begin volgend
jaar zullen wij ook de Noord-Amerikaanse
markt betreden. We zijn altijd trouw
aan onze principes gebleven. Ondanks de
internationale groei is de naam van het
bedrijf bijvoorbeeld hetzelfde gebleven.
Toegegeven, in sommige landen is dit
taaltechnisch een uitdaging, maar tegelijk
is het een unique selling point en biedt het
herkenbaarheid. Juist omdat wij internationaal
actief zijn willen wij ons merk verder
versterken.”
Tegelijk met deze opfrisbeurt brengt het
bedrijf een nieuw service- en handboek
uit. Deze bevatten specialistische informatie
over het onderhoud van zowel on- als
offshore windturbines.
GOEDE
MILIEUEFFECTRAPPORTAGES
De Commissie m.e.r. heeft de milieueffectrapporten
voor de offshore windkavels
in het gebied Hollandse Kust Zuid
tegen het licht gehouden en er haar goedkeuring
over uitgesproken. Deze instantie
toetst de kwaliteit van door de initiatiefnemers
opgestelde milieueffectrapportages.
“Met deze milieu-informatie kan een goed,
afgewogen besluit over de kavels worden
genomen”, stelt de commissie. In een toelichting
stelt zij: “De commissie vindt dat
de rapporten een compleet beeld geven
van de milieugevolgen bij de aanleg en exploitatie
van de windparken. Maatregelen
en voorschriften om te negatieve effecten
op bruinvissen, zeehonden, vissen, vogels
en vleermuizen te voorkomen zijn in beeld
gebracht. Maatregelen zijn bijvoorbeeld
stiller heien van palen bij de aanleg van
de turbines, zodat het onderwaterleven
minder schade ondervindt door onderwatergeluid,
en de turbines langzamer later
draaien tijdens de vogel- en vleermuizentrek
om slachtoffers te beperken.”
NEDERLANDS FABRICAAT IN ITALIË
EWT heeft zijn eerste windturbine
in Italië geïnstalleerd. Gaia Renewable
Energy is de eerste Italiaanse klant van
de in Amersfoort gevestigde fabrikant.
“EWT brengt technologie, flexibiliteit en
betrouwbaarheid met zich mee. Dit hadden
wij voor dit project nodig. Ook vanwege de
korte leveringstijd is EWT de juiste keuze
gebleken”, licht Francesco Nardi toe, de
eigenaar van Gaia. De installatie van de
DW61 900kW-windturbine bleek nog niet
zo eenvoudig, in de heuvels bij Montefalcone
di Val Fortore (in de buurt van
Napels). Door de heuvelachtige omgeving
was er weinig ruimte om de windturbine
te assembleren. Ook waait het er hard, wat
20 4-2017 WindEnergie

nieuws
de installatie bemoeilijkte. EWT slaagde er
desalniettemin in de windturbine ‘succesvol’
op te bouwen, zo meldt het bedrijf in
een persbericht. EWT verwacht in Italië
nog meer windturbines te verkopen. Het
heeft daarom alvast een operatie- en
onderhoudsteam aangesteld, zodat deze en
toekomstige windturbines in Italië zo goed
mogelijk kunnen draaien.
OVERNAME
BODEMONDERZOEKER
Boskalis heeft Gardline overgenomen, de
belangrijkste concurrent van het Nederlandse
Fugro. Het Britse bedrijf voert
maritiem geofysisch, milieugerelateerd en
offshore geotechnisch onderzoek uit. Met
de overname versterkt Boskalis zijn activiteiten
in de windenergiemarkt.
Gardline beschikt over een vloot van vijftien
onderzoeksschepen en vijfentwintig
kleinere schepen die voor het vervoer van
medewerkers en onderzoekscatamarans
worden gebruikt. Boskalis betaalt 44
miljoen euro voor Gardline, dat jaarlijks
een omzet van tussen de 66 en 77 miljoen
euro genereert. Het bedrijf is in 1969 opgericht
en heeft behalve in Great Yarmouth
vestigingen in de VS, Brazilië en Singapore.
Noordwest-Europa is de belangrijkste
markt voor het Britse bedrijf. Er werken in
totaal ongeveer 750 medewerkers.
VLIEGVELDEN OP WINDENERGIE
Eneco heeft een afnamecontract met
Royal Schiphol Group gesloten. Het energiebedrijf
gaat per 1 januari vijftien jaar
lang 200 GWh aan groene stroom leveren.
De elektriciteit wordt nu nog door ‘al
bestaande duurzame energiebronnen’ opgewekt,
maar zal in de komende jaren door
nieuwe Nederlandse windparken worden
gegenereerd. “Door de keuze voor nieuwe
windparken onttrekt Schiphol geen stroom
van het bestaande duurzame energienetwerk
en groeit het aanbod van duurzame
stroom in Nederland”, aldus Schiphol in een
persverklaring.
De groene stroom van Eneco is voldoende
om in de behoefte te voorzien van de luchthavens
Schiphol, Rotterdam The Hague
Airport, Eindhoven Airport en Lelystad
Airport. Samen verbruiken de luchthavens
zo’n 200 GWh aan stroom, ongeveer even
veel als een stad als Haarlemmermeer of
Delft.
Volgens president-directeur Jos Nijhuis van
Royal Schiphol Group was binnen het bedrijf
al snel overeenstemming over de soort
elektriciteit die het wil afnemen. “Voor het
afsluiten van ons nieuwe energiecontract
hebben we niet eens nagedacht over iets
anders dan in Nederland opgewekte duurzame
stroom. Want een ding staat vast:
de luchtvaart moet en kan duurzamer. De
belangrijkste onderdelen van deze samenwerking
met Eneco vinden wij dat het met
alle luchthavens van de Schiphol Group is
en dat er extra duurzame energiebronnen
bijkomen in Nederland. Onze luchthavens
kunnen tegelijkertijd én verduurzamen én
economische meerwaarde hebben.”
VLISSINGEN DE BESTE LOCATIE
Dong Energy heeft haar oog op de
haven van Vlissingen laten vallen als beste
locatie voor het runnen en onderhouden
van de offshore windparken Borssele I
en II. Programmadirecteur Borssele I & II
Claus Bojle Moller van het energiebedrijf
legt uit waarom Dong voor de Zeeuwse haven
kiest: “Vlissingen biedt een uitstekende
locatie voor een operatie- en onderhoudsbasis,
zowel voor on- en offshore logistiek
als maritieme diensten voor de bouw en
exploitatie van ons nieuwe windpark.”
Met Zeeland Seaports is overeengekomen
een locatie in de haven van Vlissingen hiervoor
te ontwikkelen, nadat het definitieve
contract is getekend. Dat gebeurt zodra beide
partijen het over de voorwaarden eens
zijn geworden. “Wij zijn met open armen
in Zeeland ontvangen nadat wij de tender
voor Borssele I en I hadden gewonnen. Wij
kijken ernaar uit ons in Zeeland te vestigen
en zo bij te dragen aan economische groei
in de regio en werkgelegenheid voor de
lange termijn. Natuurlijk gaan wij het
gesprek aan met bedrijven in het gebied en
onze toekomstige buren om te bekijken of
er mogelijkheden voor samenwerking zijn”,
verklaart Jasper Vis, country manager Dong
Energy Nederland.
BOUW DUITS WINDPARK
Het Canadese energiebedrijf Northland
Power schakelt opnieuw Van Oord in voor
de bouw van een offshore windpark. Nadat
het Rotterdamse bedrijf eerder windpark
Gemini - waarvan het zelf deels eigenaar
is - bouwde, gaat het volgend jaar ook de
bouw van het offshore windpark Deutsche
Bucht uitvoeren. Van Oord gaat de ‘balance
of plant’-werkzaamheden uitvoeren, zoals
dit officieel heet. Hiermee worden de
volgende werkzaamheden bedoeld: het
ontwerp, de engineering, inkoop, bouw en
installatie van de funderingen, de verbindingskabels
en het offshore hoogspanningsstation.
Verder neemt Van Oord het
transport van de windturbines op zich.
Voor dit project zal Van Oord onder meer
het offshore installatieschip Aeolus en de
kabellegger Nexus inzetten.
>>
WindEnergie 4-2017 21

nieuws
personeel op het Nederlands deel van de
Noordzee regelen. Dit najaar wordt besloten
of het plan ook wordt uitgevoerd.
De planning is dat de installatiewerkzaamheden
in de tweede helft van 2018 van
start gaan. Het windpark Deutsche Bucht
zal vervolgens eind 2019 volledig operationeel
zijn. Het offshore windpark ligt een
kleine honderd kilometer ten noordwesten
van Borkum en bestaat uit 31 windturbines
van elk 8 megawatt, goed voor een totaal
vermogen van 252 megawatt.
Zowel John Brace, ceo van Northland
Power, als Arnoud Kuis, director Van Oord
Offshore Wind, wijzen op de goede ervaringen
die zij hebben opgedaan bij de aanleg
van Gemini. Brace: “‘We hebben zeer
prettig samengewerkt met Van Oord bij het
Gemini-windpark. Van Oord is een van ’s
werelds meest toonaangevende offshore
aannemers, en we hebben een zeer sterke
en coöperatieve relatie met hen opgebouwd.
Samen kijken we ernaar uit om
ook nu weer een kwalitatief hoogwaardig
project te realiseren.” Kuis sluit zich hierbij
aan: “Onze samenwerking in het kader van
het Gemini-project was zeer succesvol. We
gaan ervan uit dat de samenwerking tussen
Northland Power en Van Oord ook nu weer
uitstekend zal verlopen. Northland Power
en Van Oord delen de ambitie om bij te
dragen aan de verdere ontwikkeling van
offshore wind als een betrouwbare duurzame
energiebron.”
ONDERZOEK FREQUENTERE
HELIKOPTERVLUCHTEN
Den Helder Airport heeft plannen om in
een consortium op meerdere locaties aan
de Nederlandse kust start- en landingsplaatsen
voor helikopters te gaan exploiteren.
De plannen volgen op een volgens
DHA ‘toenemende vraag’ naar helikoptervluchten
naar offshore windprojecten in de
Noordzee.
Volgens directeur Conny van den Hoff van
DHA vraagt ‘de markt om meer helikopterservices
en expertise’. Van den Hoff heeft
het over een ‘duidelijke energietransitie
naar offshore wind’. “Wij als grootste
helihaven van Nederland kunnen en willen
een bredere en kostenefficiënte dienstverlening
voor de offshore windmarkt in de
Noordzee aanbieden.”
‘Oriënterend onderzoek’ laat volgens Van
den Hoff zien, dat het zogeheten hub-spokemodel
het meest succesvol zou kunnen
zijn. In dat model worden helikoptervluchten
aangeboden met korte vluchttijden.
Vanuit locaties aan de kust zoals Zeeland,
Eemshaven en IJmuiden, moeten dagelijkse
vluchten vertrekken naar windparken
verspreid in de Noordzee. Voor deze extra
vluchten wordt gebruik gemaakt van bestaande
infrastructuur. De kleine helikopterspots
zullen aangestuurd worden vanuit
Den Helder als volwaardige hub.
Door kortere vliegtijden kunnen helikoptervluchten
kostenefficiënter worden uitgevoerd.
“De markt vraagt om kostenreductie.
Met ons model kunnen wij aan deze vraag
voldoen en staan wij als Nederland sterker
in de internationale concurrentie. Volgens
het onderzoek is er een aanzienlijke groei
van de werkgelegenheid te verwachten.
Den Helder Airport is in gesprek met
meerdere partijen binnen de offshore supplychain
om een consortium op te richten
voor de helikopterspots. Dit consortium
moet het efficiënt inzetten van materieel en
LOPEN NAAR HET WERK
De Noorse rederij Østensjø heeft zijn
schip Sun Enabler uitgerust met een loopbrug
van het Nederlandse bedrijf Zbridge.
Met behulp van dit systeem worden nu
werkzaamheden uitgevoerd aan het offshore
windpark Race Bank van Ørsted (het
voormalige Dong Energy).
Het Zbridge ‘walk to work’-systeem is
ontwikkeld door het in IJmuiden gevestigde
Ztechnologies. Het is een gepatenteerd
en door Bureau Veritas gecertificeerde
loopbrug, die ondanks de golfslag op zee
recht blijft. Onderhoudsmedewerkers
kunnen eerst met een lift omhoog worden
gebracht en vervolgens van het schip naar
de offshore windturbine toe wandelen.
Vandaar de term ‘walk to work’. Ook kan
vracht tot een gewicht van vijfhonderd kilo
over de Zbridge worden vervoerd. De brug
kan tot achttien meter boven zeeniveau
worden getild.
Ztechnologies heeft het bedrijf Zbridge
opgericht om de loopbrug in de markt te
zetten en verder te ontwikkelen. Ook wordt
er gewerkt aan een vernieuwde versie.
Zbridge was vorige maand deelnemer aan
de vakbeurs Offshore Energy in Amsterdam
RAI.
NUON VERGROOT AANDEEL IN
WINDPARK
Nuon heeft 32 windturbineposities
overgenomen van Windcollectief Wieringermeer.
Het is nu eigenaar van in totaal
82 windturbineposities. De resterende zijn
van ECN (zeventien) en de omwonenden
(één ‘poldermolen’).
Het energiebedrijf was al eigenaar van
vijftig windturbineposities en vergroot met
de overname zijn aandeel in het te bouwen
windpark ‘aanzienlijk’. Volgens Jaap van
22 4-2017 WindEnergie

nieuws
der Beek, voorzitter van het Windcollectief
Wieringermeer is met de verkoop van de
posities op zeker gespeeld. “Wij stonden
voor de keuze om het park in eigen beheer
te blijven ontwikkelen of ons aandeel aan
Nuon te verkopen. Wij hebben voor dit
laatste gekozen. Ondernemen in windenergie
brengt veel onzekerheid en ondernemersrisico’s
met zich mee; denk aan lage
stroomprijzen en de kans op weinig wind.
Door het aandeel te verkopen kiezen wij
voor zekerheid.” In een persverklaring laat
het windcollectief weten als ‘partner’ van
Nuon bij het project betrokken te blijven en
dat het zich ‘maximaal’ zal inzetten om van
het windpark ‘een succes’ te maken.
Met de verkoop van de windposities is voor
Windunie het moment aangebroken dat
het haar advieswerkzaamheden voor het
Windcollectief Wieringermeer neerlegt.
Windunie heeft het collectief gedurende
acht jaar geadviseerd over het ontwikkelen
van hun parkdeel, zoals de aanvragen
van vergunningen en het organiseren van
informatiebijeenkomsten voor omwonenden.
De voorbereidingen voor de bouw,
zoals het selecteren van windturbines en
het sluiten van grondprojecten waren ook
al in gang.
“We kijken terug op een mooi project, waar
we de afgelopen acht jaar als adviseur bij
betrokken waren”, zegt Axel Posthumus,
algemeen directeur Windunie Groep.
“Vanuit onze missie zien we liever dat het
windpark door lokale initiatiefnemers
wordt geëxploiteerd, omdat de rendementen
dan ook in het gebied blijven. Windunie
staat voor ontwikkeling in lokaal eigendom,
en dat is waar we in de toekomst mee
door zullen gaan: ook voor onze andere
projecten.”
Windpark Wieringermeer wordt honderd
windturbines groot en zal jaarlijks gemiddeld
1,3 miljard kWh aan stroom produceren,
voldoende om 370.000 huishoudens
van stroom te voorzien. De voorbereidingen
voor de bouw zijn al gestart. Het afgelopen
jaar zijn de windturbines van Nuon
die in de Wieringermeer stonden verkocht.
Dit jaar starten de eerste grondwerkzaamheden,
zodat in 2018 met de aanleg kan
worden aangevangen. Hiervoor heeft Nuon
een investeringsbesluit genomen. Het
investeert tweehonderd miljoen euro in de
eerste bouwfase van het windpark, zodat
met de bouw van de eerste vijftig windturbines
kan worden begonnen.
Het moederbedrijf van Nuon, Vattenfall,
zegt grote duurzaamheidsambities te
hebben. Het wil binnen één generatie
fossielvrij zijn. Windenergie is een van de
bronnen om dit te bereiken. Zo zal het bedrijf
de komende vijf jaar zo’n vijf miljard
euro investeren in windontwikkeling in
verschillende delen van Europa. Nederland
is een belangrijke markt voor deze windplannen.
“De overname van de 32 windmolenposities
en het investeringsbesluit om
de eerste vijftig turbines ook daadwerkelijk
te gaan bouwen, zijn een belangrijke
stap in onze strategie om steeds meer te
investeren in duurzame energiebronnen”,
zegt Peter Smink, ceo van Nuon. “Als Nuon
zijn we al jarenlang een koploper op het
gebied van windenergie. Door het opschalen
produceert dit park drie keer zoveel
groene stroom als in de oude situatie. We
verstevigen hiermee onze positie en bovendien
stellen we onze klanten zo in staat om
steeds duurzamer te worden.”
VERF VAN GROENE STROOM
AkzoNobel is ertoe overgegaan om ook
voor minder energie-intensieve productieprocessen
windstroom af te nemen. Voor
alle verven en lakken die het in Nederland
produceert wordt deze groene stroom
gebruikt. Dit betekent dat de fabrieken in
Sassenheim, Wapenveld, Groot Ammers
en Ammerzoden op windstroom draaien.
Het bedrijf heeft hiervoor een contract
met Eneco afgesloten. Jaarlijks gaat het om
66 gigawattuur. Marcel Galjee, directeur
Energie van AkzoNobel: “Met dit contract
gebruikt AkzoNobel ook voor locaties die
minder energie-intensief zijn duurzaam
geproduceerde elektriciteit. Hiermee zetten
we de volgende stap om de uitstoot van
CO 2
verder terug te dringen. In 2050 moet
het hele bedrijf klimaatneutraal zijn.” Bram
Poeth, directeur van Eneco Zakelijk zegt er
trots op te zijn dat Eneco, naast de groene
stoomlevering aan AkzoNobel in Delfzijl
nu ook deze sites en winkels van groene
stroom voorzien. “Zo bouwen we samen
aan een duurzamer Nederland.” AkzoNobel
kondigde vorig jaar aan gezamenlijk
met DSM, Google en Philips windenergie
te gaan inkopen van twee nieuwe windparken,
Krammer en Bouwdokken. Ook
maakt het bedrijf gebruik van duurzaam
geproduceerde stoom in Hengelo en Delfzijl.
Deze duurzame energie wordt door
de grote productielocaties afgenomen.
Galjee besluit: “Hiermee leveren we met
onze duurzaamheidsstrategie maatwerk
op onze locaties. We zoeken hierbij altijd
naar nieuwe samenwerkingen en nieuwe
servicemodellen.”
NORM ONTVANGEN VOOR
WINDPARKEN
Eneco heeft het ISO 55001-certificaat
voor zijn windparken ontvangen. Bureau
Veritas, dat de certificering uitvoerde, gaf
aan onder de indruk te zijn van de wijze en
efficiency, waarop Eneco zijn kwaliteitssysteem
en -organisatie heeft ingericht.
Eneco is het eerste bedrijf in Nederland
dat deze certificering behaalt voor al zijn
windparken in Nederland. Het certificaat
garandeert een optimale windopbrengst
van de eigen windparken en die van klanten
van Eneco. “Naast waardering voor de
huidige manier van werken”, zo stelt Eneco,
“is het certificaat een stimulans om onszelf
te blijven uitdagen en verbeteren in het exploiteren
van windenergie. De certificering
bewijst dat Eneco zijn windparken afstemt
WindEnergie 4-2017 23

nieuws
op de strategische doelen van de eigenaren.
Een kwaliteitssysteem, waarin processen
en afspraken worden vastgelegd, is hierbij
van groot belang. Maar het gaat ook om de
mensen, die uiteindelijk de windparken
beheren en de processen monitoren en
verder optimaliseren.”
“Onze ambitie is om, naast continue verbetering
van onze eigen prestaties, één van
de meest concurrerende assetbeheerders
in de Europese windmarkt te zijn en te
blijven”, becommentarieert Frank Oomen,
wind operations director bij Eneco. “Met
dit certificaat wordt het makkelijker om
andere bedrijven aan te trekken, die op
zoek zijn naar een beheerder voor een
optimale prestatie van hun windmolens.
Want gestructureerd assetmanagement is
de ruggengraat voor optimaal beheer.”
Binnen de energiesector zijn eerder ISO
55001-certificaten toegekend. Enexis en
Tennet ontvingen het voor het beheer van
hun netwerken. In 2015 ontving Dong
Energy het certificaat voor een aantal
windparken dat het in beheer heeft.
Foto: Jorrit Lousberg
NIEUW DIGITAAL PLATFORM
Essent introduceert een digitaal
platform dat ondernemers ‘aantoonbaar
en direct’ koppelt aan wind- en zonneparken.
Het is hiermee naar eigen zeggen het
eerste energiebedrijf van Nederland.
Het peer-to-peer-platform helpt ondernemers
hun energieverbruik te verduurzamen.
Ellyn, zoals het heet, geeft ondernemers
elk kwartier inzicht welk door hun
gekozen park de energie heeft opgewekt
die zij hebben gebruikt. Eigenaren van
die parken zien op hun beurt waar hun
energie naartoe gaat. Die directe link tussen
producent en afnemer wordt volgens
Essent steeds relevanter, omdat zonne- en
windenergie steeds meer lokaal worden
opgewekt en afgenomen en vraag- en
aanbod van elektriciteit beter op elkaar
moeten worden afgestemd.
“Via Ellyn wordt energieverbruik niet
achteraf vergroend, zoals nu normaal is
in de energiemarkt”, meldt Essent in een
persbericht. “Dus geen zonnestroom meer
in de nacht en geen windenergie wanneer
het niet waait. Mocht er onvoldoende
zonne- of windenergie zijn binnen het
platform, dan levert Ellyn groene stroom
uit Nederland die op een ander moment is
opgewekt. Zo kan Ellyn nog steeds groene
stroom aanbieden, alleen door middel van
certificaten.”
HET BESTE VAN TWEE WERELDEN
De Belgische start-up Magnax heeft
een technologie ontwikkeld die het beste
van twee werelden in zich verenigt. Dit
levert volgens het bedrijf betere prestaties,
een grotere betrouwbaarheid en een
kleiner volume op.
‘Axial Flux’ is de naam van de technologie,
waarvan Magnax inmiddels een prototype
heeft ontwikkeld. Hét voordeel ervan is dat
het systeem een hoger rendement koppelt
aan een goede betrouwbaarheid. Bij
traditionele windturbines staan producenten
voor het volgende dilemma, meldt de
website Engineersonline.nl. Er kan worden
gekozen voor een generator met een tandwielkast
of een generator met een direct
drive-systeem. Dit eerste is weliswaar licht
maar minder betrouwbaar, terwijl de tweede
optie meer betrouwbaar is maar ook
zwaar en volumerijk. De generator van Axial
Flux combineert een licht gewicht met
een grote betrouwbaarheid én een hoog
rendement. Zo weegt een Axial Flux met
een vermogen van 100 kW ongeveer 850
kilo, terwijl een direct drive voor hetzelfde
vermogen vier keer zoveel zou wegen en
een vijf tot acht keer grotere aslengte heeft.
Magnax heeft twee jaar gewerkt aan het
prototype. Het wil de technologie verder
gaan verfijnen en vermarkten. Ook is het
bedrijf op zoek naar partners.
START ‘ONTZORGING’
Bettink Service Team gaat het onderhoud
van alle windturbines van Vandebron
op zich nemen. Met behulp van een
‘alles-in-een-contract’ zal laatstgenoemde
‘volledig’ worden ‘ontzorgd’.
Producenten van duurzame stroom hebben
doorgaans contracten en afstemming met
meerdere partijen. “Bij sommigen kan dit
tot desorganisatie leiden. Bovendien kost
het de producent onnodig veel energie en
tijd. Dankzij de samenwerking tussen Vandebron
en Bettink behoort dit nu tot het
verleden. Vandebron neemt de geproduceerde
energie tegen een gezond rendement
af en Bettink houdt de windturbine
draaiend. De windenergieproducent wordt
voor alle benodigde diensten ontzorgd”,
aldus Bettink in een persverklaring.
“Goed preventief onderhoud is ontzettend
belangrijk voor windturbines. Ze
zijn immers voortdurend in bedrijf. Door
de windturbines continu te monitoren
hebben we een goed beeld van de conditie
van de windturbines. Door deze nieuwe
samenwerking met Vandebron kunnen
alle diensten voor levering, onderhoud en
24 4-2017 WindEnergie

nieuws
reparatie in één keer worden aangeboden”,
licht sales manager Frans van Zetten van
Bettink de deal toe.
VERSTERKING VOOR CONSORTIUM
Gasunie sluit zich aan bij het consortium
North Sea Wind Power Hub, waar
verder ook Tennet TSO BV, Energinet.dk
en Tennet TSO GmbH deel van uitmaken.
De vier onderzoeken de mogelijkheden om
een grootschalig duurzaam energiesysteem
op de Noordzee te creëren. Centraal hierin
staat de bouw van een of meer kunstmatige
‘windenergie-eilanden’, bijvoorbeeld op de
Doggersbank.
Deze ‘North Sea Wind Power Hub’ moet in
de jaren tussen 2030 en 2050 worden opgezet
en een belangrijke bijdrage leveren
aan het realiseren van de doelstellingen
van het klimaatakkoord van Parijs. Om
alleen al de EU-klimaatdoelstellingen te behalen,
moet er ongeveer 230 gigawatt aan
offshore windenergievermogen worden
ontwikkeld, waarvan 180 gigawatt in de
Noordzee.
De voor de energietransitie benodigde
hoeveelheden offshore windenergie zijn zo
groot dat er naast stroomverbindingen ook
oplossingen voor gasvormig transport en
opslag moeten worden ingezet. De kosten
van energietransport en langetermijnopslag
in gasvorm liggen per energie-eenheid
aanzienlijk lager dan als de energie wordt
getransporteerd en opgeslagen in de vorm
van elektriciteit. Het combineren van de
sterke punten van stroom- en gassystemen
kan bovendien een belangrijke impuls
geven aan de opkomst van waterstof als
duurzame oplossing in tal van toepassingen
in de industrie, de gebouwde omgeving
en de transportsector.
Het consortium wil de Europese doelstellingen
haalbaar en betaalbaar maken met
de ontwikkeling van een North Sea Wind
Power Hub waarop een vermogen van 100
gigawatt aan offshore windparken kan
worden aangesloten. Centraal in het plan
staat de aanleg van één of meerdere ‘Power
Link Islands’ met verbindingen naar en tussen
de Noordzeelanden. Deze kunstmatige
eilanden moeten midden in de Noordzee
worden gerealiseerd, op een locatie waar
het hard en veel waait. Gedacht wordt aan
de Doggersbank. Op het eiland kan een
groot aantal offshore windturbines worden
aangesloten. Vandaar kan de windenergie
verder worden gedistribueerd en getransporteerd
via gelijkstroomverbindingen
naar de Noordzeelanden Nederland, België,
het Verenigd Koninkrijk, Noorwegen,
Duitsland en Denemarken. Deze ‘Wind
Connectors’ maken niet alleen transport
van de windstroom naar de verschillende
aangesloten landen mogelijk, maar verbinden
ook de energiemarkten van die landen
met elkaar, zodat internationale elektriciteitshandel
mogelijk wordt. Bovendien
kunnen de verwachte overschotten aan
windstroom worden omgezet naar waterstof
voor grootschalig transport naar land,
opslag of buffering.
Gasunie beschikt over deskundigheid op
het gebied van gastransport en -opslag via
internationaal verbonden netten, en de
handhaving van de balans tussen vraag en
aanbod van energie. Het bedrijf ontwikkelt
kennis over de inzet van hernieuwbare
gassen zoals waterstof, en kijkt daarbij ook
naar diverse omzettingsprocessen zoals
‘Power-to-Gas’. Hierbij wordt elektrolyse
toegepast om grote hoeveelheden duurzame
energie op te slaan in de vorm van
waterstofgas, en vervolgens te transporteren.
Power-to-Gas zal naar verwachting
een belangrijke rol spelen in het North Sea
Wind Power Hub-systeem. De windstroom
kan dicht bij de bron worden opgeslagen
in gasvorm, en bijvoorbeeld via bestaande
offshore gasinfrastructuur aan land worden
gebracht.
’S WERELDS OUDSTE OFFSHORE
WINDPARK ONTMANTELD
Het offshore windpark Vindeby, dat in
1991 als demonstratieproject voor de kust
van Denemarken is gebouwd, is vorige
maand door DONG Energy ontmanteld.
Het windpark heeft zijn doel gediend,
want het is opgetrokken om te zien of
windenergie op zee kan worden gewonnen.
Na vijfentwintig jaar dienst te hebben
gedaan, was Vindeby ‘op’, meldt DONG.
Het energiebedrijf besloot het windpark
daarom te ontmantelen. In maart dit jaar
begonnen contractors met het afbreken
van de elf windturbines. De bladen, gondels
en torens werden door een mobiele kraan
aan boord van een jack-upschip gehesen.
De betonnen fundaties zijn ter plekke afgebroken.
Hiervoor werd een hydraulische
hamer gebruikt, waarna de stukken beton
werden verzameld. “Dit is de eerste keer
dat wij een offshore windpark ontmantelen.
Gelukkig kunnen wij teruggrijpen op
onze brede ervaring in het bouwen van
offshore windparken en het verrichten van
werkzaamheden op zee”, verklaart Leif
Winther van DONG. “In samenwerking met
de contractors hebben wij een decommissioningmethodiek
ontwikkeld en zijn we
het lange traject ingegaan om de benodigde
vergunningen te verzamelen.”
Voor de decommissioningklus waren
ongeveer twintig mensen nodig. Doordat
het water slechts twee tot vijf meter diep
is kon maar een beperkt aantal schepen de
windturbines bereiken. Alle componenten
en delen van de fundaties zijn naar de
haven van Nyborg verscheept. De componenten
worden - voor zover mogelijk - als
reserveonderdelen gebruikt, terwijl de
bladen worden gerecycled in een innovatief
‘geluidsbarrièreconcept’. Eén windturbine
blijft intact; die wordt tentoongesteld in het
Deense energiemuseum in Jutland.
WindEnergie 4-2017 25

column
TESTFASE
CRUCIAAL
VOOR 10+MW
PETER EECEN,
programmaontwikkelaar windenergie bij ECN
Het is duidelijk dat de tenders voor offshore windparken leiden
tot steeds lagere kosten van offshore windenergie. Deze
parken moeten echter nog wel worden gebouwd en volgens
de berichten van de ontwikkelaars zal een flink deel van de
kostenreductie samenhangen met steeds grotere turbines.
Uit de tenders voor de Duitse parken blijkt dat om de enorme
kostenreductie te bereiken grote 10+MW windturbines beschikbaar
moeten zijn.
Die 10+MW turbines worden momenteel ontworpen en daarbij
lopen ontwerpers op tegen de beperkingen rondom kennis
van de betreffende fysica en het gebruik van ontwerpmodellen.
De schaalwetten maken grotere turbines niet automatisch
voordelig; een grotere turbine produceert kwadratisch meer
vermogen, terwijl de massa met de derde macht zou toenemen
bij lineaire opschaling. Innovaties zijn daarom noodzakelijk
om met name de massa iets meer dan kwadratisch te
laten toenemen. Dit leidt tot zeer slanke bladen, reductie van
massa in alle componenten en vele innovaties om maar licht
te kunnen ontwerpen. Tegelijkertijd moeten deze technisch
uitdagende ontwerpen leiden tot betrouwbare bedrijfsvoering,
omdat ook onderhoudskosten significant moeten dalen.
Testen en demonstreren is momenteel belangrijker dan ooit
om met vertrouwen de investeringen te kunnen doen voor
het ontwikkelen en bouwen van de 10+MW turbines. Het is
belangrijk voor de verdere ontwikkeling van turbinetechnologie
dat op 2 januari 2018 de tender opent voor het innovatiekavel
Borssele V (en sluit op 18 januari). Hier kunnen
technologisch innovatieve producten worden getest en in een
realistische omgeving worden bewezen zodat de risico’s van
toepassen van deze technologie worden verkleind. Dit draagt
bij aan kostenreductie voor wind op zee, aan de Nederlandse
economie en aan de Nederlandse kennispositie.
Op de langere termijn is daarnaast behoefte aan windparken
ten behoeve van demonstratie en onderzoek. Een onshore test
en demonstatiewindpark van ECN wordt door de hele sector
ten volle benut om innovaties eerst op land te demonstreren.
Wat de sector nu nodig heeft zijn echte offshore test- en
demonstratiemogelijkheden. Na de demonstratieturbines op
Borssele V zou Hollandse Kust Noord een goede site hiervoor
kunnen zijn. TKI Wind op Zee, in samenwerking met kennisinstituten
en andere partijen, moet hierin het voortouw nemen
met als doel kostenreductie, integratie in het energiesysteem
en inpassing in de omgeving.
WindEnergie 4-2017 27

uitenland
62 MEGAWATT IN OOSTENRIJK
Senvion gaat twintig windturbines leveren voor een windpark
in Oostenrijk. Gezamenlijk hebben deze een vermogen van 62
megawatt. Afnemer van de installaties is Windkraft Simonsfeld AG,
dat al langer klant is van de Duitse windturbinefabrikant. Beide
partijen werkten sinds 2011 samen voor vier windprojecten in
het Alpenland, goed voor een totaal vermogen van ongeveer 65
megawatt. Volgens Senvion toont de laatste deal aan dat het over
een breed portfolio beschikt, met daarin windturbines geschikt
voor uiteenlopende windcondities. De fabrikant levert turbines
voor de windparken Hipples II, Dürnkrut II, Poysdorf-Wilfersdorf
V en Prinzendorf III. Simonsfeld heeft gekozen voor de MM100,
Senvion 3.2M114 en Senvion 3.2M122. Dit laatste model wordt
de eerste windturbine van dit type die in Oostenrijk zal worden
geïnstalleerd. Daarnaast gaat Senvion zijn 3.4M140-model leveren,
geschikt voor minder sterke windcondities. Senvion gaat de windturbines
niet alleen installeren, maar ook onderhouden. Hiervoor
is een overeenkomst voor vijftien jaar afgesloten, met daarin de
mogelijkheid dit uit te breiden naar twintig jaar.
MAROKKAANSE BLADENFABRIEK
Siemens Gamesa heeft een primeur te pakken. Het fusiebedrijf
heeft de eerste windturbinebladenfabriek van Afrika geopend.
Begin oktober had de opening plaats van de productielocatie,
die in de Marokkaanse havenstad Tanger is gevestigd. Er worden
bladen gemaakt voor het SWT-DD-130-platform, dat goed is voor
een vermogen van maximaal 4,2 megawatt. Hiervoor worden 63
meter lange bladen geproduceerd die naar Europa, Afrika en het
Midden-Oosten worden geëxporteerd. Mogelijk gaat de fabriek
in de toekomst ook 75 meter lange bladen maken. De fabriek is
sinds april dit jaar in bedrijf en ligt op ongeveer 35 kilometer van
de haven. “Deze fabriek is goed voor onze business. Het was een
solide beslissing hierin te investeren, wat we altijd doen waar wij
sterke kansen zien liggen. De vooruitzichten in Marokko zijn beter
dan ooit. De locatie in Tanger biedt ons toegang tot een van de
belangrijkste markten van de toekomst”, zegt Markus Tacke, ceo
van Siemens Gamesa.
GROOTSTE ÉN GOEDKOOPSTE OFFSHORE
WINDPARK
Dong Energy, dat zijn naam vorige maand heeft gewijzigd naar
Ørsted, gaat het Hornsea Project II offshore windpark bouwen. Het
bedrijf won de tender en spreekt van een doorbraak. Het winnende
bod bedraagt 64,50 euro per megawattuur, en valt daarmee de
helft lager uit dan de tender van twee jaar geleden. Het weerspiegelt
de snelle kostenreductie die in de offshore windindustrie
gaande is, zo stelt Ørsted. Hornsea II wordt het grootste offshore
windpark ter wereld. Het wordt 89 kilometer voor de kust van
Yorkshire gebouwd en zal een vermogen krijgen van 1.386 megawatt.
Dat is meer dan het huidige grootste windpark ter wereld,
Hornsea I (1.200 megawatt). Deze schaal speelt volgens Ørsted een
voorname rol in de lage prijs die het kan bieden. De kosten van de
bouw per megawatt valt lager uit, net als de kosten per megawatt
van de operatie en het onderhoud. Daarnaast loopt Ørsted weinig
risico, aangezien het ervaring heeft in het bouwen en exploiteren
van Hornsea I. Verder kan Ørsted voor het runnen en onderhouden
van Hornsea II gebruikmaken van zijn basis in Grimsby, van waaruit
het Hornsea I al servicet. Tot slot spreekt Ørsted van een steeds
volwassener industrie, waar verbeteringen voortdurend worden
ontwikkeld en toegepast. Denk aan nieuwe installatiemethoden en
-equipment, verbeterde fundaties, kabels met meer capaciteit en
een groeiende supply chain.
28 4-2017 WindEnergie

uitenland
FABRIEKEN OP WINDENERGIE
General Motors is toegetreden tot het gezelschap fabrikanten
dat voor windenergie heeft gekozen. Alle zeven GM-fabrieken in
Ohio en Indiana gaan vanaf 2018 op windenergie draaien. GM gaat
daarvoor 200 megawatt aan windenergie aankopen, van windparken
die in de twee staten worden gebouwd. Als de windparken
klaar zijn, leveren ze voldoende stroom om in twintig procent van
GM’s wereldwijde energiebehoefte te voorzien. “Complimenten
aan GM voor deze enorme stap voorwaarts. GM onderschrijft de
overtuigende business case voor duurzame energie en is bereid
zijn bevindingen met andere bedrijven te delen. Wij willen aan andere
bedrijven laten zien wat er mogelijk is”, zegt Helen Clarkson,
ceo van The Climate Group.
NIEUWE VOORZITTER
Ivor Catto, ceo van windenergieontwikkelaar RES Group, is
gekozen als nieuwe voorzitter van WindEurope. Hij zal de functie
voor een periode van achttien maanden uitoefenen. Catto geeft
aan de verkiezing als eervol te ervaren. “Zeker in een tijd als deze,
waarin windenergie zich snel ontwikkelt, betaalbaar is voor consumenten
en een sleutelrol speelt in het halen van de klimaatdoelen
in Europa.” Ook Giles Dickson, ceo van WindEuropa, is tevreden
over het aantreden van Catto. “Het is een geweldig om iemand als
Ivor Catto in ons midden te hebben, die aan het hoofd staat van ’s
werelds grootste onafhankelijk duurzame energiebedrijf, met veel
expertise over energieopslag, wind- en zonne-energie.” Catto volgt
Francesco Venturine op, die de functie van voorzitter bij WindEurope
sinds april vorig jaar bekleedde.
TRAININGSCENTRA
Enercon gaat twee trainingscentra in Frankrijk openen, in de
regio Hauts-de-France. De bouwwerkzaamheden voor één trainingslocatie,
waar internationale installatieteams zullen worden
getraind in 2 MW-platform WEC-componenten zijn in volle gang.
Enercon denkt er jaarlijks zo’n driehonderdvijftig mensen te
gaan trainen. Op deze plek staat al een fabriek van Enercon, waar
betonnen onderdelen voor torens worden gemaakt. Een tweede
trainingslocatie is een paar kilometer verderop gebouwd. Hier
kunnen zeshonderd medewerkers per jaar worden bijgeschoold in
engineering, mechanica en veiligheid. Ook zullen er trainingen op
het vlak van persoonlijke ontwikkeling, IT en taal worden gegeven.
“De bouw van onze twee nieuwe trainingscentra in Frankrijk toont
aan welk belang wij hechten aan de Franse windenergiemarkt.
Ook kan de windenergiesector de regionale economie in dit gebied
een flinke boost geven”, verklaart Peter Schuster, directeur van
Enercon Frankrijk.
WindEnergie 4-2017 29

www.windenergie-magazine.nl
WINDSTROOM VOOR ALLE KLANTEN VAN ESSENT
Alle consumenten die stroom afnemen van Essent krijgen
voortaan standaard windstroom. Dit heeft het energiebedrijf
bekendgemaakt.
Het gaat om elektriciteit die niet in Nederland, maar in
Europa door windturbines is opgewekt. Volgens Essent
ontvangen haar klanten de windstroom automatisch en
hoeven zij hier niets extra’s voor te betalen. Daarnaast
biedt Essent de mogelijkheid te kiezen voor gas uit CO 2
-gecompenseerd
gas met tien procent biogas in combinatie
met stroom van Nederlandse
windparken. ‘DubbelGroen’
noemt Essent dit
laatste pakket. Essent is
naar eigen zeggen het eerste
Nederlandse energiebedrijf
dat dit groene gas uit
biogas op grote schaal aan
Nederlandse huishoudens
aanbiedt.
DIENSTVERLENER GAAT VLIEGEN VANAF ARNEMUIDEN
Logistiek dienstverlener voor de offshore industrie Peterson
kiest ervoor om op het vliegveld Midden-Zeeland een
terminal te bouwen. Van daaruit wil het naar de offshore
windparken voor de Zeeuwse kust gaan vliegen.
Peterson gaat op het vliegveld in Arnemuiden een terminal
en kantoor betrekken, meldt dagblad PZC. Het gaat er
vluchten uitvoeren naar de offshore windparken Borssele
I t/m IV die op de Noordzee
worden gebouwd.
De vlucht vanuit Zeeland
duurt ongeveer een kwartier.
Het bedrijf zegt de
keuze te hebben bepaald
uit oogpunt van efficiëntie
en kostenbesparing.
SHELL EN ENECO ZOEKEN NIEUWE INVESTEERDERS
Shell en Eneco willen hun belang in de offshore windparken
Borssele III en IV voor een deel van de hand doen. Dit
bevestigt Eneco.
Borssele III en IV zijn in handen van Shell (vijftig procent),
Enerco (dertig procent), Mitsubishi (tien procent) en Van
Oord (tien procent). Shell, Eneco en Mitsubishi willen hun
gezamenlijke aandeel van negentig procent terugschroeven
naar vijfenveertig procent, meldt dagblad Trouw.
Welke speler hoeveel procent van de hand wil doen is niet
bekend.
In een reactie laat Eneco weten ‘vanuit het consortium’ op
zoek te zijn naar extra investeerders voor de financiering
van het project. Het bedrijf noemt dit ‘niet ongebruikelijk’
bij offshore windprojecten. Het benadrukt dat geen van de
consortiumleden zich zullen terugtrekken. Volgens Eneco
ontstaat er met het aantrekken van nieuwe partners financiële
ruimte om in nieuwe duurzame projecten te participeren.
Tot slot stelt Eneco ook als energieleverancier bij het
project betrokken te zijn. De opgewekte stroom zal aan de
klanten worden geleverd, belooft het bedrijf.
Van Oord laat weten zijn belang te willen behouden. Wel
verkoopt het zijn aandeel van tien procent in het offshore
windpark Gemini, dat af is en nu stroom produceert. “Wij
zijn geen energiebedrijf”, verklaart een woordvoerder in de
krant.
DONG ENERGY WIJZIGT NAAM
Dong Energy krijgt een nieuwe naam. Het energiebedrijf
gaat Ørsted heten. Dit is vorige maand bekendgemaakt.
Dong staat oorspronkelijk voor ‘Danish Oil and Natural
Gas’. Vanwege de transitie van fossiele naar groene energie
achtte het Deense bedrijf de tijd rijp voor een naamswijziging.
Er is gekozen het te vernoemen naar de Deense
wetenschapper Hans Christian Ørsted, die verschillende
baanbrekende uitvindingen op zijn naam heeft staan,
waaronder het elektromagnetisme in 1820. Dong krijgt
niet alleen een nieuwe naam, maar ook een nieuw logo
en merkidentiteit. Deze zal, geheel volgende de Deense
designtraditie, simpel, functioneel, menselijk en duurzaam
geïnspireerd zijn, zo stelt het bedrijf in het vooruitzicht.
ENERGIECOÖPERATIES KOPEN ALKMAARSE WINDTURBINE
Vier lokale energiecoöperaties hebben een windturbine in
Alkmaar overgenomen. Zij stellen inwoners en bedrijven
uit de regio in de gelegenheid in de turbine te participeren.
De energiecoöperaties CALorie, AlkmaarEnergie, Bergen
Energie en Heiloo Energie hebben de aandelen overgenomen
van de Duurzame Energie Coöperatie Regio Alkmaar
(DECRA). Dit is een samenwerkingsverband van zes gemeenten
en een energiebedrijf dat tot doel heeft duurzame
energieprojecten in de regio te stimuleren. Omwonenden
en bedrijven uit de regio kunnen nu participeren in deze
windturbine ‘Boekel’, een 2 megawatt-installatie van
Enercon. Dit kan door het kopen van certificaten. De coöperaties
houden de drempel laag. Het zou al mogelijk zijn
om één certificaat af te nemen. “Doordat inwoners kunnen
deelnemen in windmolen
Boekel worden zij actief
betrokken bij de lokale
verduurzaming en krijgen
zij tevens een aantrekkelijk
financieel rendement
op hun investering”, licht
AlkmaarEnergie-voorzitter
Benny Duimel namens
de coöperaties toe.
30 4-2017 WindEnergie

NEDERLAND IN EUROPESE KOPGROEP
Nederland staat er goed op bij WindEurope, de Europese
branchevereniging voor windenergie. Zij verwacht dat hier
in 2030 meer dan vijftig procent van alle elektriciteit uit
‘wind’ wordt gehaald.
WindEurope, het voormalige EWEA, denkt dat in Europa
in 2030 circa dertig procent van alle elektriciteit door
windturbines wordt opgewekt. Nederland bevindt zich in
een select groepje van koplopers, met daarin ook Duitsland,
Groot-Brittannië, België, Spanje en Frankrijk. Zorgen
bestaan er over de stagnerende ontwikkeling op het gebied
van windenergie in Centraal- en Oost-Europa. WindEurope
‘CleanMobilEnergy’ is de naam van het internationale
project, waarmee een bedrag van 7,4 miljoen euro
is gemoeid. Het doel is vraag en aanbod van duurzaam
opgewekte stroom op elkaar af te stemmen. Het project
in Arnhem maakt deel uit van een groter, internationaal
project waarvoor subsidie uit het Interreg NWE-prohramma
is toegekend. Het idee is een systeem te ontwikkelen
waarbij de elektriciteit moet worden verdeeld over opslag,
laadvoorzieningen en het net. Op een ‘gunstig moment’ zal
de elektriciteit worden verhandeld. In Arnhem komt het
project bij het nog te bouwen zonnepark op de Koningspleij-Noord.
Elektrische auto’s en schepen die aan de kade
van de Nieuwe Haven zijn gemeerd, kunnen er de lokaal
opgewekte elektriciteit direct tanken.
‘WINDTURBINES ZIJN STOMME MACHINES’
Windturbines zijn eigenlijk stomme machines, vindt
Richard Ruiterkamp, cto van Ampyx Power. “Ik dacht: dat
kan beter.” Hij startte daarom een start-up voor vliegerwindenergie.
pleit ervoor het energiebeleid aan te passen en het energiesysteem
voor te bereiden op de toekomst. Het denkt daarbij
onder meer aan het bieden van zekerheid op lange termijn
voor wat betreft de opbrengsten van windenergie en het
beter integreren van de fluctuerende energieopbrengsten
uit wind in het net.
VBMS GAAT KABELS LEVEREN VOOR BRITS WINDPARK
VBMS gaat de kabels leveren en installeren voor het Britse
offshore windpark Triton Knoll. De Boskalis-dochter voert
het project uit in een consortium met NKT Cables.
Concreet betekent dit dat twee kabellegschepen van VBMS
twee vijftig kilometer lange exportkabels en 97 66kV inter
array-kabels zullen installeren. Het project zal in 2020
van start gaan. Met het contract is een bedrag van tachtig
miljoen euro gemoeid, laat VBMS weten. Het offshore
windpark Triton Knoll komt op vijftig kilometer uit de kust
van Noord-Norfolk te liggen. We zullen negentig windturbines
worden geplaatst, die voldoende energie genereren
om 800.000 huishoudens in het Verenigd Koninkrijk van
elektriciteit te voorzien. Het windpark wordt ontwikkeld
door Innogy Renewables en Statkraft.
STROOM TANKEN BIJ WINDTURBINE
In Arnhem is een project van start gegaan, waarbij de door
zon of wind gewonnen elektriciteit direct door voertuigen
en schepen kan worden ‘getankt’.
“De buitenste dertig procent van een windturbineblad
levert meer dan zeventig procent van het vermogen op dat
uit die machine komt. En als je kijkt naar de kosten, dan is
vijfentwintig procent voor de fundering, die zie je niet en
doet ook niks, twintig procent is de paal en dan het eerste
deel van de wiek. Dus zeventig procent van de windturbine
levert maar dertig procent van het vermogen. Als ingenieur
gezien is het dus eigenlijk een stomme machine. Ik dacht:
dat kan beter”, zegt Ruiterkamp op Marketingfacts.nl. Hij
ontwikkelde een systeem met een vlieger, waarvoor geen
fundering, toren en een groot deel van het blad nodig is.
Met het huidige systeem kan 250 kilowatt worden opgewekt,
maar Ruiterkamp zegt mogelijkheden voor een twee
megawatt-machine te zien. E.ON heeft bij Ampyx Power een
klantcontract getekend.
NEDERLANDSE MONOPILES VOOR TAIWANESE MARKT
Sif gaat monopiles naar Taiwan exporteren. Het in Roermond
en Rotterdam gevestigde bedrijf is hiervoor een
samenwerking met Taiwanese Century Wind Power aangegaan.
Vanaf de locatie van Sif op de Tweede Maasvlakte zullen
de windturbinefundaties per schip naar Taiwan worden
verscheept. Het Taiwanese bedrijf zal de monopiles daar
assembleren en van coating voorzien. In Taiwan bestaan
plannen om drie gigawatt aan offshore windturbines te
plaatsen. Uit tenders moet nog duidelijk worden welke
partijen hiervoor worden ingeschakeld. Het is dus nog niet
zeker dat Sif en zijn Taiwanese partner hiervoor de monopiles
kunnen leveren.
Bron van dit nieuws is de website WindEnergie-magazine.nl. Hierop staat een overzicht van de laatste ontwikkelingen
op het gebied van windenergie. U kunt zich hier ook opgeven voor de e-mailnieuwsbrief.
WindEnergie 4-2017 31

Windparken
JAPANNERS DOL
OP NEDERLANDSE
WINDENERGIEMARKT
Nederland bungelt onderaan op het lijstje dat Europese landen rangschikt op duurzaamheid. Voor Nederlandse
burgers met een groen hart doet dit het schaamrood naar de kaken stijgen, maar ceo Tetsuya Suwabe van Eurus
Energy Europe wordt er juist enthousiast van. Hij ziet kansen voor investeringen in windenergieprojecten.
Tetsuya Suwabe was een van de sprekers op de
R-meeting, die eind september bij PricewaterhouseCoopers
in Amsterdam werd gehouden. Hij
is ceo van Eurus Europe, de Europese dochter van
een bedrijf dat in wind- en zonne-energie investeert.
Een jaar geleden maakte Eurus zijn entree
op de Nederlandse markt, door negen windparken
van Yard Energy over te nemen. Het verwierf de
windparken Zoetermeer (9 MW), Lely (5,2 MW),
Boerderijweg (9,2 MW), Tolhuis (9,9 MW), Dalfsen
(9,9 MW), IJslandweg (2,3 MW), Oesterdam (5
MW), Van Gogh (10 MW) en Netterden (12 MW).
NOORD-EUROPA
Eurus is een pionier, zo vertelt Suwabe, die al sinds
1987 in de markt voor duurzame energie actief
is. In 2014 verplaatste het zijn Europese hoofdkantoor
van Londen naar Amsterdam. “Dat was
nog voor het Brexit-referendum in Groot-Brittannië
werd gehouden. U ziet, wij zijn een proactief
bedrijf!”, grapt Suwabe. Behalve in Europa is Eurus
actief in de VS en Azië. Wereldwijd beschikt het bedrijf
over een totaal vermogen van bijna 3 gigawatt
(2.753 megawatt). In Europa heeft de Japanse speler
voor 965 megawatt aan vermogen staan, voor
het grootste deel in Spanje (553 megawatt), maar
ook in andere Europese landen. “Wij zijn van plan
meer in Noord-Europa te gaan investeren”, schetst
Suwabe zijn plannen.
STABIEL KLIMAAT
Interessant zijn de redenen waarom Eurus in
Noord-Europa, en Nederland in het bijzonder, wil
investeren. Suwabe hierover: “Nederland is nog ver
verwijderd van de duurzaamheidsdoelen die het
zich heeft gesteld. In 2020 moet 14 procent van alle
energie duurzaam zijn opgewekt maar in 2015 bedroeg
dit nog maar 5,8 procent. Deze wetenschap
biedt een bedrijf als ons kansen! Daarom willen wij
in Nederlandse windenergieprojecten investeren.
Een ander belangrijk punt is het Energieakkoord,
dat uit oogpunt van een investeerder bijzonder innovatief
is. Verschillende stakeholders hebben zich
immers achter een duidelijk doel geschaard. Dit
draagt bij aan een stabiel klimaat om in windenergie
te investeren.”
GECOÖRDINEERD
Een ander aspect dat Suwabe noemt is het enthousiasme
dat onder politieke partijen leeft wanneer
het over windenergie gaat. “Er zijn veel kleinere
politieke partijen, wat goed voor ons is. We hebben
in Spanje en Polen ervaren wat er gebeurt wanneer
de politieke balans aan de andere kant doorslaat.
Dit heeft onze plannen in de weg gezeten, waardoor
wij onze investeringsstrategie in deze landen
hebben moeten aanpassen. In Nederland zal zo’n
dramatische politieke verschuiving niet snel
plaatsvinden, is onze verwachting.” Verder speelt
voor Eurus mee dat er in Nederland elf onshore
windgebieden zijn aangewezen, én Suwabe complimenteert
Nederland met zijn gecoördineerde
vergunningenstelsel. “Elders is dit veel minder
goed geregeld. In andere landen moeten wij bij
verschillende ministeries vergunningen aanvragen.
Wij hebben ervaren dat de ene vergunning verliep
doordat tegen een andere vergunning bezwaar
werd aangetekend. In totaal besloegen deze trajecten
wel tien jaar. In Nederland is er een duidelijke
tijdlijn en is geen hoger beroep mogelijk.”
32 4-2017 WindEnergie

COMMITMENT
Eind goed al goed lijkt het, maar zo is het
niet. Suwabe erkent dat Eurus zijn portfolio
niet snel van de hand zal doen. “Wij willen
hier blijven. Eurus is geen bedrijf dat koopt
en weer verkoopt; wij streven duurzame
groei na.” Maar hij is wel duidelijk over wat
hij van de Nederlandse overheid verlangt.
Allereerst een ambitieus doel voor wind op
land voor de periode na 2020. “Wanneer wij
nu investeren, vormt een commitment van
de Nederlandse overheid voor de langere
termijn een grote geruststelling. Daarnaast
zou het welkom zijn wanneer het Rijk, maar
ook de provincies, zowel grote als kleinere
nieuwe windgebieden aanwijzen. Tot slot
verlangen wij bescherming tegen zeer lage
elektriciteitsprijzen. Wij zijn gevoelig voor
margerisico’s; die kunnen wij zelf niet controleren.”
Foto Nuon/Jorrit Lousberg
RIJKSWATERSTAAT STAPT IN WINDENERGIE
Op de Tweede Maasvlakte gaat Rijkswaterstaat
twee windparken bouwen. “Het is een
van de meest windrijke plekken van het land”,
zegt senior financial advisor Rob Peters van
Rijkswaterstaat. Op de R-meeting in Amsterdam
gaf hij hier uitleg over.
Ook voor een organisatie als Rijkswaterstaat
is duurzaamheid een groot goed. Zo streeft
zij ernaar in 2050 geen afval meer te produceren,
doet zij aan energiebesparing en
wordt ingezet op hergebruik van materialen.
“Daarnaast gaan wij op twee locaties op de
Tweede Maasvlakte windenergieprojecten
realiseren”, kondigt Peters aan. Naast windenergie
zet Rijkswaterstaat in op zonne-energie;
zo wordt voor de eveneens op de Tweede
Maasvlakte te vinden Slufter gewerkt aan een
zonne-energieproject. “Ons doel is energieneutraal
te kunnen opereren.”
De windprojecten zullen op harde en zachte
zeeweringen worden gebouwd. In totaal gaat
het om ‘minstens’ 108 megawatt, verklaart
Peters. De tender start in het vierde kwartaal
van dit jaar; in het derde kwartaal van 2018
moet die tot een concessieovereenkomst
leiden. De duur van het contract is zestien
jaar, ietwat aan de korte kant dus. “Dit is
gebaseerd op de duur van de SDE+-subsidie
plus één jaar”, aldus Peters. Hij sluit niet uit
dat de duur wordt verlengd, vanwege de langere
levenscyclus van moderne windturbines.
Mocht het project op de Tweede Maasvlakte
voor Rijkswaterstaat slagen, dan wil zij meer
windturbines gaan bouwen op haar eigen
assets, en misschien ook op die van het Rijk.
WindEnergie 4-2017 33

Onderzoek
VERGROENING
BEGINT OP GANG
TE KOMEN
De Nederlandse energiehuishouding kan over acht jaar voor de helft uit groen opgewekte energie bestaan. Dit
stellen het Planbureau voor de Leefomgeving, ECN en het CBS in de vorige maand gepresenteerde Nationale
Energieverkenning. Maar voordat het zover is dient er nog het nodige werk te worden verzet want het percentage
duurzame energie staat nu op 7,5 procent.
Het aandeel duurzame energie in de energiemix
is in vergelijking met vorig jaar licht gestegen, van
6 procent in 2016 naar 7,5 procent nu. Dit blijkt
uit de vorige maand gepresenteerde Nationale
Energieverkenning 2017 (NEV). Het rapport vormt
een feitelijke stand van zaken waarop beleidsmakers
hun koers kunnen bepalen. Ook biedt het een
verwachting van hoe de energietransitie zich gaat
ontwikkelen. Deels is dit koffiedik kijken, geeft Pieter
Bout van het Planbureau voor de Leefomgeving
(PBL) toe, die in Den Haag een toelichting op de
uitkomsten gaf. Dit geldt zeker voor de verwachtingen
ten aanzien van de CO 2
-uitstoot. Een buurland
hoeft zijn vergroeningspolitiek maar bij te stellen
of de toekomstscenario’s die waren opgesteld zijn
een stuk minder accuraat. Of de winter hoeft maar
een stuk kouder uit te vallen dan de jaren ervoor
en het gasverbruik door Nederlandse huishoudens
gaat omhoog.
SDE+ VOORTZETTEN
De richting die het vergroenen van de Nederlandse
energieproductie inslaat, valt een stuk beter te
voorspellen. Wind- maar ook zonneprojecten zijn
immers langlopende trajecten, al loert daar natuurlijk
het gevaar van vertraging om de hoek. Volgens
Koen Schoots van ECN, vorige maand eveneens
in Den Haag ter plekke om de NEV toe te lichten,
staan we aan een vooravond van een spectaculaire
toename van duurzaam opgewekte energie. In
2020 zal dit aandeel 12,4 procent bedragen en in
2023 komt dit op 16,7 procent uit. Het doel van
14 procent voor 2020 wordt daarmee net niet gehaald,
maar het doel van 16 procent voor 2023 wel.
“De groei van hernieuwbare elektriciteit gaat hard”,
melden de opstellers. Het denkt dat hernieuwbare
energie in 2025 al de helft kan innemen van de
totale Nederlandse energieproductie, en in 2030
zelfs al tweederde. Dan dient er wel vaart te worden
gemaakt. Het gaat er hierbij wel vanuit dat het
huidige stimuleringsprogramma SDE+ vanaf 2020
zal worden voortgezet of dat hier een vergelijkbare
regeling voor in de plaats komt.
WIND OP LAND
Het samenstellen van deze percentages is een
kwestie van ‘plussen’ en ‘minnen’ bij elkaar optellen.
Zo verwachten de opstellers een sterkere
groei van zonnestroom, terwijl de ontwikkeling van
windenergie op land achterblijft op de verwachtingen.
“Bij windenergie op land zorgt beperkt
maatschappelijk draagvlak voor vertraagde groei
op korte termijn en voor een naar beneden gestelde
verwachting op langere termijn. Het doel van
6.000 megawatt opgesteld vermogen wordt met
een verwachting van circa 4.750 megawatt in 2020
niet gehaald”, zo valt in het rapport te lezen. De
opstellers menen dat ‘extra inspanning’ vereist is
om het doel ook na 2020 te halen.
34 4-2017 WindEnergie

OFFSHORE WIND
Ook de bijdrage uit offshore wind wordt in het
rapport lager geraamd. Dit komt door de vertraging
die bij de invoering van de wet STROOM is
ontstaan. Vorig jaar ging de NEV er nog vanuit dat
die kon worden ingehaald, maar in de editie van dit
jaar wordt gesteld dat de inhaalslag ‘niet is gematerialiseerd’.
Volgens ECN, PBL en CBS biedt wind op
zee grote kansen, maar ook risico’s. De Nederlandse
regering heeft aangekondigd de uitrol van windparken
op zee tot 2030 te willen uitbreiden tot 1
gigawatt per jaar. De kostprijs van offshore wind
is de afgelopen jaren sterk gedaald. De achterliggende
verklaring hiervoor zit hem aan de ene kant
in het beleid, zoals het scheppen van duidelijkheid
over de locatie, infrastructuur, subsidiesystematiek
en gebruiksperiode. Daarnaast hebben zich technische
verbeteringen voorgedaan, kan er worden
bespaard op onderhoud en zijn er lagere kosten
voor materieel, grondstoffen en leningen.
RISICO’S
“De elektriciteitsprijs is momenteel lager dan
ooit”, zegt Schoots. In combinatie met de hevige
prijsconcurrentie in de tenders leidt dit volgens
hem tot grotere risico’s in de business case voor
wind op zee. “Als de in de biedingen geanticipeerde
kostprijsdalingen of opbrengstverwachtingen in de
praktijk niet optreden, kan vertraging van de uitrol
optreden. Daar tegenover staat dat leereffecten en
schaalvergroting de doorlooptijd van het aanleggen
van windparken op zee steeds korter kunnen
maken. Per saldo leiden deze ontwikkelingen
tot de verwachting dat de doelstelling van 4.450
megawatt windenergie op zee in 2023 zal worden
bereikt, met een bandbreedte van 3.050 tot 5.450
megawatt”, aldus de NEV.
NWEA: ‘ONDERSCHATTING KOSTENDALING
WINDENERGIE’
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL),
ECN en CBS zijn ‘veel te pessimistisch’ over
kostendalingen in de windenergie. Dat stelt
NWEA in reactie op de Nationale Energieverkenning
(NEV). “Terwijl de kosten in de
praktijk hard dalen, en uit onderzoek blijkt
dat deze nog tientallen procenten kunnen
zakken, rekenen de schrijvers van de NEV
met een marginale daling van de prijs van
windenergie”, aldus NWEA.
“Volgens de NEV leveren windturbines in
de windrijkste gebieden op land in 2020
duurzame stroom voor 6 cent per kilowattuur.
Tot 2035 daalt deze prijs volgens PBL,
ECN en CBS nog met slechts 10 procent. Uit
een rapport van Ecofys opgesteld in opdracht
van NWEA blijkt een reductie van 30 tot 40
procent binnen 5 tot 10 jaar mogelijk. PBL,
ECN en CBS gaan daarnaast uit van 6 cent
per kilowattuur exclusief netaansluiting voor
windenergie op zee in 2020. Tussen 2020 en
2035 blijft dit volgens deze organisaties op
dit niveau steken. De daling van de kosten
van windenergie op zee in het afgelopen
jaar werd door niemand voorzien. Voor de
komende jaren is er zelfs uitzicht op subsidieloze
tenders. NWEA verwacht dan ook dat
de kostendalingen op zee ook na 2020 zullen
doorzetten.”
WindEnergie 4-2017 35

Offshore
BOB MEIJER, DIRECTEUR TKI WIND OP ZEE
‘WIJ ZIJN NIET
DE ENIGE OP ZEE’
Bob Meijer is sinds drie maanden de nieuwe directeur bij TKI Wind op Zee. Hij volgde Ernst van Zuijlen op, die zich
volledig is gaan richten op het samenwerkingsverband GROW. Meijer wil zich de komende jaren richten op twee
nieuwe speerpunten naast kostenreductie. De inpassing van offshore wind in het energiesysteem en hoe om te
gaan met andere gebruikers in de druk bevaren Noordzee.
Bob Meijer, oorspronkelijk een natuurkundige, is
sinds elf jaar in de offshore windsector werkzaam.
“Toen ik erin stapte was het een andere industrie
dan nu”, blikt hij terug. “Offshore wind had potentie,
daar was iedereen het wel over eens, maar het
was duur. Destijds was het voornaamste doel al
om het goedkoper te maken.” Meijer vindt vooral
het multidisciplinaire karakter van de sector
interessant, zoals de aerodynamica, de elektriciteitsnetwerken
en civieltechnische aspecten. “Dit
alles spreekt mij bijzonder aan, net als hoe wij met
de andere gebruikers en de natuur in de Noordzee
om moeten gaan. En natuurlijk het leveren van de
bijdrage aan de energietransitie.”
ANDERE GEBRUIKERS
Sinds 1 juli jl. is Meijer Ernst van Zuijlen opgevolgd
als directeur bij TKI Wind op Zee. Op de vraag
welke doelen hij zich persoonlijk heeft gesteld,
wil hij niet ingaan. “Het gaat niet om mij, maar om
wat wij gezamenlijk kunnen bereiken. Ik wil eraan
bijdragen de belofte van wind op zee in te lossen
voor uiteindelijk een CO 2
-vrije maatschappij. Tien
jaar geleden was offshore wind nog te duur, maar
inmiddels zijn de kosten sterk gedaald. Nu kan het
echt.” Meijer wil met het topconsortium op een
drietal richtingen inzetten. ‘De accenten verschuiven’
noemt hij dit. De aandacht voor verdere
kostenverlaging blijft, maar daarbij komen meer
speerpunten. Zoals, Meijer noemde dit al, hoe om
te gaan met de andere gebruikers op de Noordzee.
“Wij zijn niet de enige op zee. Denk aan de visserij,
scheepvaart en defensie. De zee wordt steeds voller,
met al deze gebruikers. Hoe ga je hiermee om?
Dat is een belangrijk vraagstuk voor de komende
periode. Daarnaast richten wij ons meer expliciet
op het inpassen van offshore wind in het energiesysteem.
Met pieken en dalen zullen er grote
hoeveelheden offshore windstroom
aan land worden
gebracht. Wij zullen het
net daarop dienen te dimensioneren.
Ook als het
niet waait zul je stroom
beschikbaar moeten
hebben. Hiervoor moeten
balanceringsoplossingen
worden ontwikkeld.”
Meijer benadrukt dat de
aandacht voor deze drie
punten niet plotsklaps
zijn bedacht, maar een resultaat
zijn van een proces
dat al langer gaande is.
COST DRIVERS
Meijer neemt de leiding
op zich van een organisatie
die in een sector actief
is waar zich de voorbije
jaren enorme veranderingen
hebben voltrokken. Ten
positieve, vindt Meijer, en hij
wijst daarbij vooral op de ge-
36 4-2017 WindEnergie

ealiseerde kostenreducties. “Zonder kostenbesparingen
was wind op zee geen lang leven beschoren
geweest. In offshore wind was er lange tijd sprake
van tamelijk kleinschalige projecten. Opschalen
was te duur. Daarom zijn de gerealiseerde kostenbesparingen
heel belangrijk geweest, zowel op
het gebied van de supply chain, het bouwen en de
efficiency. Daarbij komt dat het Energieakkoord
enorm heeft geholpen. Hierdoor kon er vooruit
worden gepland en konden investeringen van de
grond komen.”
Hoe ver de kosten nog zullen dalen, kan Meijer niet
zeggen. “De tendens is duidelijk”, stelt hij hierover.
“Vergeet niet dat de kosten altijd gekoppeld zijn
aan projecten. Soms staan windturbines in diep,
maar soms in ondiep water. Het kan hard waaien
of niet en de afstand tot de kust speelt ook een
rol. Dat zijn allemaal cost drivers voor het ontwikkelen
van windparken. Mogelijk kan wind op
zee ook duurder worden, omdat we verder op zee
gaan bouwen. Aan de andere kant zorgt de grotere
schaal en investeringszekerheid ook voor kostendaling.
Energieopslag is ook niet gratis en uiteindelijk
zullen wij, de consument, dat moeten betalen.
Eens te meer een reden om in te blijven zetten op
efficiency, als voorwaarde voor een betaalbare
energietransitie.”
PROJECTEN
Recent is opnieuw een aantal projecten geselecteerd
die van het R&D-programma van TKI Wind
op Zee gebruik kunnen maken. “Jaarlijks is er subsidie
beschikbaar voor innovatieprojecten”, licht
Meijer de taak van TKI Wind op Zee toe. Hiervoor
wordt sinds 2012 jaarlijks een tender gehouden,
waaruit inmiddels in totaal zo’n zestig projecten
zijn gekozen. Altijd gaat het hierbij om samenwerkingsverbanden
van bedrijven, kennisinstellingen
en overheden. “De totale investeringen in deze
projecten bedraagt ruim zeventig miljoen euro”,
stipt Meijer aan. De diversiteit onder de projecten
is groot. “Sommige projecten richten zich op het
efficiënter plaatsen van fundaties, andere op de
operatie van een windpark en weer andere op de
veiligheid. Allemaal zijn ze belangrijk; er is immers
niet één oplossing.”
CONSERVATISME
Sprekend over innovatie, komt Meijer op een voor
de offshore windsector gevoelig punt. Zij groeit
weliswaar hard, maar geldt nog altijd als tamelijk
conservatief. “Het gaat om grote investeringen
en daardoor is het voor een nieuwe technologie
lastig er zomaar in te stappen. Wij hebben daarom
gepleit voor de komst van een offshore demonstratieruimte,
als noodzakelijke stap voor bedrijven om
te kunnen laten zien dat hun vinding werkt. Zodat
je er in een bootje langs kunt varen en laten zien
dat het echt werkt. Het is een optie voor projecten
die de tekentafel en het schaalmodel zijn ontgroeid
en willen opschalen. Daarvoor is geld nodig. Je hebt
het dan over miljoenen.”
INNOVATIES STAPELEN
Voormalig minister Kamp van EZ toonde zich
gevoelig voor het initiatief van TKI Wind op Zee
en wees Borssele V aan als innovatiekavel. Er is
plek voor maximaal twee windturbines met een
gezamenlijk vermogen van hoogstens twintig
megawatt. Ook komt er een aansluiting op het
transformatorplatform van Tennet. De tender voor
dit demonstratiekavel start op 2 januari en sluit op
18 januari. “Er komt één winnaar uit. Die kan zich
op van alles richten. Hoe innovatiever, hoe beter.
Al geldt dit wel tot op zekere hoogte, want als je te
veel innovaties gaat stapelen nemen ook de risico’s
toe. Daarom zal er ook worden getoetst op haalbaarheid.”
Meijer beaamt dat het jammer is dat niet meer
innovaties in dit kavel kunnen worden getest. Al
sluit hij niet uit dat partijen zich in een consortium
verenigen met meerdere innovaties. “Ik verwacht
een interessant proces. Het is nu uit onze handen.
RVO en EZ voeren de tender uit. Wel hebben wij
voor dit innovatiekavel ‘match making’-bijeenkomsten
georganiseerd. Deels waren deze succesvol,
al merken wij wel dat partijen uit oogpunt van
concurrentie erg voorzichtig waren om informatie
te delen.”
>>
Bob Meijer (foto TKI Wind op Zee)
WindEnergie 4-2017 37

Offshore
DOORPAKKEN
Meijer is vanzelfsprekend blij met de komst van
het innovatiekavel. “Maar daarmee zijn wij er nog
niet. Wij moeten doorpakken.” Hij zinspeelt op de
realisatie van meer van zulke innovatiekavels in de
volgende kavels van Hollandse Kust-Noord. “Ik zou
de drie elementen kostenreductie, integratie in het
energiesysteem en het samenwerken met andere
partijen in de Noordzee in een demonstratieproject
verenigd willen zien. Hierover zijn wij nu met
verschillende stakeholders in gesprek. Wij hopen
dat het lukt. Dat soort fieldlabs zijn nodig, ook met
het oog op windparken die verder op zee en in een
groter ruimtebeslag zullen worden gebouwd.”
NIEUWE DINGEN
Voor de verdere toekomst ziet Meijer een belangrijke
rol voor offshore wind weggelegd. “Willen
we in 2050 op volledig duurzame energie kunnen
draaien, dan zal daar een mix van verschillende
componenten voor nodig zijn. Natuurlijk speelt
offshore wind daar een grote rol in. Het is betaalbaar
en kan op grote schaal worden toegepast.
Maar ook zullen wind op land en zonne-energie
belangrijk zijn. Deze zijn deels complementair aan
elkaar als je kijkt naar de seizoenen en de tijd van
de dag. Om het plaatje compleet te maken zullen
we moeten werken aan energieopslag en conversie.
Er is pas een plan gelanceerd om boven de Wadden
tien gigawatt aan elektriciteit op te wekken; dat is
dat niet alleen voor thuis of de industrie, Je kunt
er van alles van maken. Ammoniak of waterstof
bijvoorbeeld, waar je weer methaan of methanol
van kan maken. Offshore wind kan groter worden
dan ons huidige verbruik, juist omdat je er nieuwe
dingen mee kunt doen. Wij zullen ons nu al moeten
voorbereiden op de verwachte groei van elektrisch
rijden en het gebruik van elektrische apparaten
als warmtepompen. Daarom moeten wij blijven
bijbouwen.”
VLIEGERENERGIE EN HEIEN MET WATER
De verscheidenheid onder de projecten die zich
onder de hoede van TKI Wind op Zee hebben
kunnen ontwikkelen is groot. Sommige zijn net
begonnen, zoals de negen projecten die dit najaar
zijn geselecteerd. Andere zijn al verder in hun ontwikkeling.
Ampyx Power bijvoorbeeld, dat windenergie
met behulp van vliegtuigen genereert.
“Dit systeem spreekt tot de verbeelding”, zegt
Bob Meijer hierover. “Een fantastisch Nederlands
initiatief, dat inmiddels aan zijn zoveelste prototype
toe is. Het werkt en het bedrijf trekt inmiddels
grote investeringen aan.”
Een ander project uit de stal van TKI Wind op
Zee dat in het oog springt is Fistuca’s Blue Piling
Technology. Dit bedrijf heeft een systeem bedacht
waarbij offshore fundaties met behulp van een
waterkolom de bodem in worden geheid. Hét
grote voordeel is dat er dat veel minder onderwatergeluid
bij vrijkomt. “Typisch een project dat
als idee als start-up bij de universiteit is ontstaan
en nu door samenwerking in R&D een serieus
product is”, stelt Meijer.
38 4-2017 WindEnergie

windcijfers
WindEnergie 4-2017 39

agenda
WINDEUROPE CONFERENCE & EXHIBITION
Van 28 tot en met 30 november 2017 houdt NWEA samen met de Europese windenergieorganisatie
WindEurope ‘s werelds grootste evenement op het gebied
van windenergie. De WindEurope Conference & Exhibition in samenwerking met
NWEA zal worden gehouden in de RAI in Amsterdam. ’s Werelds belangrijkste
windenergie-evenement geeft deelnemers de kans om kennis uit te wisselen
met deskundigen uit het bedrijfsleven, de ngo-wereld, de overheid, financiële
instellingen en de academische wereld. Samen met NWEA biedt de WindEurope
Conference & Exhibition 2017 een breed scala aan trends over veranderingen
in de financiële wereld, wet- en regelgeving, lokale gemeenschappen, export, business
modellen en het onderwijs. Op de beurs tonen meer dan duizend exposanten
hun innovaties en oplossingen voor de hele waardeketen van de windsector door
de belangrijkste spelers in de branche en aanverwante sectoren bij elkaar te brengen,
zowel in de onshore als offshore. Het programma biedt technische en sociale
innovaties en een breed scala aan netwerkmogelijkheden.
28 T/M 30 NOVEMBER, AMSTERDAM
WindEurope Conference & Exhibition
Inl.: www.windeurope.org
13 DECEMBER, AMSTERDAM
45 jaar windenergie in Nederland
Inl.: www.topsectorenergie.nl
30 EN 31 JANUARI, PRAAG
4th Annual Offshore Power Cable Engineering
and Reliability
Inl.: www.offshorepowercablereliability.
com
7 EN 8 MAART, LONDEN
ACI’s Operations & Maintenance for Offshore
Wind
Inl.: www.wplgroup.com
28 MAART, ROTTERDAM
Maritime & Offshore Career Event
Inl.: www.offshorewind.biz
13 EN 14 JUNI
WindDays 2018
Inl.: www.winddays.nl
25 T/M 28 SEPTEMBER
WindEnergy Hamburg 2018
Inl.: www.windenergyhamburg.com
MARITIME & OFFSHORE CAREER EVENT (MOCE)
Op woensdag 28 maart vindt de twaalfde editie van het Maritime & Offshore Career
Event (MOCE) plaats. WTC Rotterdam staat deze dag geheel in het teken van
het grootste en meest complete carrière-event in de maritieme, offshore en energiesector
van Europa. Organisator Navingo verwacht ook dit jaar weer bezoekers
uit binnen- en buitenland en mooie namen onder de exposanten te verwelkomen.
De Nederlandse maritieme en offshore energie-industrie dankt haar wereldwijde
positie aan de vele innovaties die de afgelopen jaren hebben plaatsgevonden.
Zonder goed opgeleid en gekwalificeerd personeel waren deze innovaties niet
mogelijk geweest. Om deze positie te behouden is het belangrijk om de verschillende
functies binnen de sector op alle niveaus en binnen elke carrièrefase te
presenteren en te laten zien wat deze industrie zo aantrekkelijk maakt om in te
werken. Als platform
voor zowel carrière als
opleiding is MOCE een
belangrijk onderdeel
van de missie om technische
en nautische
expertise in de sector te
behouden.
In 2017 ging MOCE de
verdieping in met een
omvangrijk inhoudelijk
programma waarin
relevante thema’s
werden uitgelicht en er ruimte was voor discussie. De meer dan honderd partners
gebruikten MOCE als het platform om te laten zien waar zij als bedrijf voor staan.
De ruim 3.500 bezoekers konden op de beursvloer de deelnemende bedrijven
spreken maar kregen eveneens de kans om aan te schuiven bij interessante
masterclasses of trainingen van de desbetreffende bedrijven. Ook in de volgende
editie zal er ruim aandacht zijn voor persoonlijk contact en het ‘matchen’ van
bezoekers met bedrijven.
KIJK OOK OP
WWW.WINDENERGIE-MAGAZINE.NL
40 4-2017 WindEnergie

Maritieme Energie Transitie
Een gloednieuw inhoudelijk symposium over de
energietransitie, hoe de maritieme sector daar aan
bijdraagt en hoe schepen op termijn volledig
duurzaam kunnen varen.
EEN MIDDAG MET INTERESSANTE
KEY-NOTES EN INNOVATIEVE
START UPS UIT DE SECTOR!
Locatie: VNAB te Rotterdam
Datum: 15 maart 2018
Tijd: 13:00 uur - 16: 30 uur
Netwerk borrel: 16:30 uur - 17:30 uur
Abonnees van WindEnergie Magazine
ontvangen een hoge korting!
GEBRUIK DE CODE RELATIEMNL2018
Bekijk de website voor het programma!
EN MELD JE SNEL AAN!
METEVENT.MARITIEMNEDERLAND.COM

Wind
Energi e
magazine
Kijk voor meer informatie over abonneren en adverteren op
WWW.WINDENERGIE-MAGAZINE.NL
Abonnementsprijs: € 40 voor 6 edities

TW.nl
techniek & wetenschap in perspectief
Lees de komende 3 maanden TW met grote korting (een regulier jaarabonnement
kost €93,50) en blijf op de hoogte van het laatste technische
nieuws. Je ontvangt wekelijks de papieren editie en de digitale nieuwsbrief.
Je hebt tevens toegang tot TW Digitaal en het complete archief! Na 3
maanden stopt het abonnement automatisch.
• papier
• digitaal
• nieuwsbrief
• website
SCAN DE CODE OF
GA NAAR WWW.TW.NL/595
LEES TW 3 MAANDEN VOOR SLECHTS €5,95

LEES MARITIEM
NEDERLAND MET
25% KORTING
HET ENIGE ONAFHANKELIJKE OPINIE- EN VAKBLAD
VAN EN VOOR HET MARITIEME CLUSTER
JONGER DAN
30 JAAR?
DAN BETAAL
JE SLECHTS
€ 31,85.
NEEM EEN ABONNEMENT MET 25% KORTING
GA NAAR WWW.MARITIEMNEDERLAND.NL/ABONNEMENT-NEMEN
ONTVANG HET EERSTE JAAR 25% KORTING EN BETAAL € 68,25 IN PLAATS VAN € 91,-.

GAAT UW
INVESTERING
VOOR DE WIND?
Wind omzetten in energie levert geld op.
Daarom doet u dat het liefst zo efficiënt mogelijk.
Wij zorgen voor optimaal rendement van uw
windturbine. We onderhouden, inspecteren,
optimaliseren en repareren de bladen, zodat
u maximaal profiteert van uw investering.
Kosten besparen in de toekomst? Begin nu met
periodiek onderhoud. Zo ontdekt u vroegtijdig
beginnende schades en voorkomt u grotere
gevolgschades en stilstand. Meer rendement
behalen? Global Blade Service is uw partner.
SAMEN STERK VOOR:
Kwaliteit
Veilige werkwijze
Duidelijke afspraken
Snelle service
Kennis en ervaring
Reparatie en onderhoud
Rendement optimalisatie
GLOBALBLADESERVICE.EU
Revisie • Inspecties • Reinigen • Schade expertise • Kwaliteit & afname controle • Einde garantie inspecties • Product verbetering

N149 / 4.0-4.5
MAXIMUM FLEXIBILITY.
MAXIMUM YIELDS.
With its large rotor blade, the N149 / 4.0-4.5 optimises yields at
sites where light winds predominate. It can be individually adapted
to grid requirements, wind conditions, topography and sound-level
specifications. The turbine has been designed on the basis of the
successful Delta platform – meaning many intelligent steps for our
development teams, and a giant step for your investment. The 4 MW
class: Delta4000.
– Up to 28% higher yield
– Site-specific operating modes from 4.0 to 4.5 MW
– Hub heights up to 164 metres
– Max. 103.6 dB(A) at 4 MW nominal output
›› More information at www.nordex-online.com
The POWER PACKAGE
for successful projects