MUSEON - Educatief Programma Voortgezet Onderwijs 2018-2019

Educatief programma
2018|2019
Voortgezet Onderwijs
Mens en aarde
Wetenschap en technologie
Identiteit en samenleving
Regionaal
Informatiecentrum van
de Verenigde Naties
Grand Prismatic Spring, Yellowstone National Park, VS.
Foto: George Steinmetz / National Geographic Society

PLATTEGROND
Naast de centrale
tentoonstelling, ONE
PLANET, zijn er diverse
themazalen. Daarnaast
zijn er steeds wisselende,
spectaculaire exposities.
BEGANE GROND
Wisselend aanbod
• Reizen in de ruimte, op weg
naar een nieuwe aarde
• NatGeo Focus Gallery,
permanent, met jaarlijks
twee wisselende fototentoonstellingen
van National
Geographic
BEGANE GROND
WC
Media
lab
National Geographic
Focus Gallery
Reizen
in de ruimte
vanaf oktober
Uitgang
Ingang
Kassa
Water
lab
Atelier
Garderobe
WC
Peace
Café
EERSTE ETAGE
Winkel
Centrale tentoonstelling
• ONE PLANET, held op jouw
planeet
Themazalen
1 Geologie en techniek
2 Mens en evolutie
3 Vulkanen en aardbevingen
4 Water, bron van leven
5 Leefruimte voor mens en dier
6 Poolzaal, overleven tussen ijs
en smeltwater
7 De Klimaatstudio
8 De eerste kustbewoners
9 Romeinen achter de duinen
10 Hoogland / laagland
11 André Kuiperszaal
12 Geluid, er is meer dan je hoort
13 Kind in oorlog
14 Recht en vrede
15 Komen en gaan
16 Al Arab, 1001 verhalen over
de Arabische wereld
Richting Omniversum
EERSTE ETAGE
9
10
11
12
13 14
International
lounge
8
LG Life’s Good
Vriendenlounge
Levi Lassen
zaal / Studio
7
15
WC
Lift
Lift
Skelet potvis
6
16
Entree
5
1
4
3
2
2

INHOUD
4
6
8
Museon: collectie en vakgebieden
Centrale tentoonstelling ONE PLANET
Themazalen
Plastiglomeraat
Kamilo Beach, Hawaii
Antropoceen,
vermoedelijk gevormd
omstreeks 2010
coll.nr. 234622
11
15
23
29
36
38
Educatief aanbod
Mens en aarde
Wetenschap en technologie
Identiteit en samenleving
Aanvullende programmering 2018-2019
Algemene informatie + reserveringen
Het jongste gesteente
op aarde is een plastiglomeraat.
Die naam
is afgeleid van één van
de elementen in het
gesteente: plastic.
Het bestaat uit stenen,
stukjes koraal, zand
en vervormde stukken
plastic. Door de ligging
van Hawaii midden in
de plastic soep komt dit
nieuwe gesteente daar
veel voor. Het wordt
op twee manieren
gevormd. Door de hete
lava uit de vulkanen
op het eiland smelt
het plastic dat op de
stranden is aangespoeld.
Na afkoeling bevinden
zich lagen plastic op en
in de lavagesteenten.
Het plastiglomeraat in
de collectie van het
Museon is ontstaan
doordat de hitte van
kampvuren op het
strand het plastic tussen
de stenen en het zand
enigszins heeft doen
smelten.
MUSEON EDUCATIEF PROGRAMMA VOORTGEZET ONDERWIJS 2018|2019
3

Museon
museum voor
cultuur en
wetenschap
Als interactief museum voor cultuur en wetenschap met een
educatieve missie en een interdisciplinaire benadering wil
het Museon mensen inspireren om de wereld te ontdekken en
zichzelf te ontwikkelen. Het Museon realiseert deze missie
door leerlingen en reguliere bezoekers een dynamische,
museale leeromgeving aan te bieden. Als intermediair voor
cultuureducatie vormt het Museon daarmee een belangrijke
aanvulling op het formele onderwijs.
4

MUSEON: COLLECTIE EN VAKGEBIEDEN
In de interactieve tentoonstellingen in het museum worden moderne presentatietechnieken
gecombineerd met authentieke collecties op het gebied van cultuur en wetenschap. De grote
variëteit aan onderwerpen en hoge belevingswaarde maken een bezoek aan het Museon tot
een boeiende en leerzame ervaring. Jaarlijks nemen tienduizenden leerlingen deel aan de
educatieve programma’s in het Museon.
Onze programmamanagers ontwikkelen zowel tentoonstellingsconcepten als de daaraan
gekoppelde lesprogramma’s. Hiermee is een optimale kennisoverdracht en hoge kwaliteit van
de educatie gegarandeerd. De specialisten van het Museon hanteren een interdisciplinaire
aanpak bij het ontwikkelen van nieuwe educatieve producten en stimuleren ‘ontdekken en zelf
doen’.
Het Museon werkt daarbij vraaggericht. Ontwikkelingen in het onderwijs, de leerplannen,
de kerndoelen en wensen uit het onderwijs zijn mede bepalend voor de programmering.
Marktonderzoeken, klankbordgroepen, museumlesevaluaties en intensieve persoonlijke
contacten met het onderwijs leveren inzichten op over de specifieke behoeften van de diverse
doelgroepen.
Reagerend op de snelle ontwikkelingen in de samenleving en de wetenschap, actualiseert
het Museon de programmering en de presentaties voortdurend. Naast een aantal wisselende
tentoonstellingen worden regelmatig nieuwe themazalen ingericht, waar speciaal ontwikkelde
lessen worden gegeven.
De collectie en de vakgebieden
De verzamelgebieden van het Museon, museum voor cultuur en wetenschap
sluiten aan bij de vakgebieden:
• biologie, aardrijkskunde, wereldoriëntatie
• geschiedenis, maatschappijleer, burgerschap
• natuurkunde, scheikunde, wiskunde, techniek
MUSEON EDUCATIEF PROGRAMMA VOORTGEZET ONDERWIJS 2018|2019
5

Held op jouw planeet
ONE PLANET. Het kan wél
Het valt niet mee om deze bijzondere wereld vredig, schoon en eerlijk te houden.
Maar het kan wel, zo ontdekken kinderen en jongeren in de activerende expositie
‘ONE PLANET, held op jouw planeet’ in het Museon. Deze tentoonstelling over de
zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties laat zien dat er
wel degelijk oplossingen zijn voor vraagstukken zoals een eerlijke verdeling van
voedsel, water en energie en voor het aanvaarden van verschillen tussen mensen.
ONE PLANET prikkelt leerlingen om zelf, met hun eigen ideeën, aan deze doelen
bij te dragen.
Ontdekken, denken, doen
De expositie is een ontdekkingsreis langs zeventien
opstellingen die allemaal een duurzaam ontwikkelingsdoel
uitdiepen. Iedere opstelling toont een uitdaging waar de
mensheid voor staat: van voedseltekort tot overbevissing
of racisme. ONE PLANET is ingericht met onder andere
aardrijkskundige, geschiedkundige en antropologische
voorwerpen uit de rijke collectie van het Museon, maar ook
met speciaal voor de tentoonstelling ontwikkeld interactief
expositiemateriaal, dat uit serious games bestaat.
6

CENTRALE TENTOONSTELLING
Wereldburgers en innovators
Het is de bedoeling dat leerlingen spelenderwijs meedoen en
meedenken over innovatieve oplossingen. Zo komen ze erachter dat
ze deel kunnen uitmaken van die oplossingen. Op afstand blijven
gaat niet: bij ieder thema moeten leerlingen op basis van een vraag
een mening vormen over wat ze hebben gezien. Aan het einde van
de expositie kunnen zij op basis van hun standpunten via een analyse
van de computer ontdekken wat voor soort wereldburger ze zijn.
Naam:
....................................................................................
Focus op wat er kan
ONE PLANET focust op wat er allemaal gedaan moet worden en
mogelijk is om de aarde leefbaar te houden. Van grote, ingrijpende
oplossingen tot zeer kleine ideeën met impact op een vierkante
meter. Van wereldwijde vragen tot Nederlandse oplossingen.
Daarmee krijgen de mondiale problemen een herkenbare en nabije
dimensie. Zo verlaten leerlingen na afloop de tentoonstelling met
het gevoel dat ook zij een positieve bijdrage kunnen leveren aan
een betere wereld.
***
ONE PLANET Tour
Met de ONE PLANET Tour, ontdekken
leerlingen individueel of in kleine
groepen de zeventien duurzame
ontwikkelingsdoelen. Ze maken
verschillende soorten opdrachten
bij deze doelen, waarbij ze alle
elementen van de opstellingen
gebruiken. De leerlingen leren
inhoudelijk over de doelen van de
Verenigde Naties, ze ontdekken wat
ze er zelf aan kunnen bijdragen en
welke onderwerpen zij belangrijk
vinden. Er zijn twee niveaus van de
tour voor het voortgezet onderwijs
beschikbaar, voor de onderbouw en
voor de bovenbouw.
Maagdenburger
halve bollen
P.M. Tamson, Nederland
Ca. 1960
coll.nr. 115574
De Maagdenburger halve
bollen worden gebruikt
om aan te tonen dat er
een vacuüm bestaat. Ze
zijn in 1654 bedacht door
de burgemeester van
Maagdenburg. Hij klemde
beide helften tegen elkaar
en pompte de lucht er
tussenuit. Het lukte niet
om met twee keer acht
paarden de halve bollen
weer los te trekken.
MUSEON EDUCATIEF PROGRAMMA VOORTGEZET ONDERWIJS 2018|2019
7

Themazalen
Op de eerste verdieping zijn rondom ‘ONE PLANET,
held op jouw planeet’, themazalen ingericht. Hierin
worden specifieke onderwerpen uitgediept met
behulp van voorwerpen uit de collectie en speciaal
ontwikkeld tentoonstellingsmateriaal.
Geologie en techniek
Met moderne technieken verrichten wetenschappers
dagelijks onderzoek om de aarde te doorgronden.
Mens en evolutie
Het ontstaan van alle soorten dieren, planten en
uiteindelijk ook de mens.
Vulkanen en aardbevingen
Wat hebben vulkanen en aardbevingen met elkaar te
maken?
Water, bron van leven
Er is genoeg zoet water op aarde voor iedereen. Toch
heeft niet iedereen schoon drinkwater.
Leefruimte voor mens en dier
Nederland is erg dicht bevolkt en de natuur komt in
het gedrang. Welke oplossingen zijn er in Nederland en
in de rest van Europa om de biodiversiteit in stand te
houden?
Poolzaal, overleven tussen ijs en
smeltwater
Over veranderingen in de natuur en cultuur van de
polaire gebieden.
De Klimaatstudio
Wereldwijd lijkt het weer in de war. Het klimaat
verandert. Wat vertellen de mensen hierover die voor
hun dagelijks bestaan van de natuur afhankelijk zijn?
8

THEMAZALEN
De eerste kustbewoners
In de tijd van de Hunebedbouwers, zo'n 5.500 jaar
geleden, woonden er ook al mensen in Ypenburg.
Romeinen achter de duinen
Over het leven van de Romeinen en van de
oorspronkelijke bewoners van ons kustgebied, de
Cananefaten.
Hoogland / laagland
De loop van rivieren, erosie en sedimentatie en het
ontstaan van het Nederlandse landschap.
André Kuiperszaal
In ons dagelijks leven spelen satellieten zo’n
onmerkbare rol dat we er eigenlijk op vertrouwen dat
ze altijd voor ons werken.
Geluid, er is meer dan je hoort
Beleef bekende, maar ook minder bekende
geluidsverschijnselen.
Kind in oorlog
Hoe is het om kind te zijn in oorlogstijd? 35 bekende
en onbekende mensen vertellen hoe zij de Tweede
Wereldoorlog als kind hebben beleefd.
Recht en vrede
Hoe werkt rechtspraak? Wat gebeurt er in Den Haag
allemaal op het gebied van recht, vrede en veiligheid?
Komen en gaan
200 Jaar nieuwkomers, vluchtelingen en migranten.
Waarom komen mensen naar Nederland? Wat vinden ze
van dit land?
Al Arab
1001 verhalen over de Arabische wereld.
9
MUSEON EDUCATIEF PROGRAMMA VOORTGEZET ONDERWIJS 2018|2019

10
Orang-oetan
Pongo pygmaeus
(Linnaeus, 1760)
coll.nr. 211879

EDUCATIEF AANBOD
Het Museon heeft voor alle leerlagen in het voortgezet onderwijs een museaal
educatief aanbod. Elke museumles duurt 75 minuten en is geschikt voor een klas van
maximaal dertig leerlingen. Voor elke museumles wordt zoveel mogelijk gebruik
gemaakt van de collectie, de themazalen en de overige tentoonstellingen van
het Museon. In principe worden de museumlessen op standaardtijden gegeven, in
uitzonderlijke gevallen kan hier van af worden geweken. Tussen de museumlessen
zit altijd een kleine pauze van minimaal vijftien minuten.
De drie onderstaande thema’s zijn de overkoepelende clusters uit ons educatieve aanbod.
De lessen in deze clusters sluiten thematisch goed op elkaar aan.
Mens en aarde
Binnen dit thema staat de relatie tussen de mens en zijn omgeving centraal. Het thema
draagt bij aan het begrip van de wereld waarin we leven en opgroeien. Het Museon wil
bijdragen aan het bewustzijn dat het belangrijk is om op een respectvolle manier met
biodiversiteit en natuurlijke hulpbronnen om te gaan en inspireert leerlingen om hier
zelf actief aan bij te dragen. Dit thema past bij de vakgebieden biologie, aardrijkskunde
en wereldoriëntatie.
Wetenschap en technologie
Binnen dit thema wil het Museon scholieren vertrouwd maken met een onderzoekende
houding vanuit de overtuiging dat dit bijdraagt aan de ontplooiing van ieder mens.
Het thema maakt de maatschappelijke impact en relevantie van wetenschap voelbaar
en inzichtelijk, met het oog op de uitdagingen van onze tijd. Het Museon wil dat
leerlingen wetenschappelijk onderzoek kunnen plaatsen in een context. Dit thema past
bij de vakgebieden natuurkunde, techniek, wiskunde en biologie.
Identiteit en samenleving
Binnen dit thema wil het Museon de leerlingen laten beseffen hoe waardevol vrede
is en wat het belang is van internationale samenwerking. Het doel is het besef te
vergroten van de ontwrichtende gevolgen van conflict, oorlog, onderdrukking en
vervolging voor individuen en samenlevingen, in het verleden en
heden. In dit thema gebeurt dat vanuit multi-perspectiviteit, mondiaal burgerschap
en met een mondiale relevantie. Dit thema past bij de vakgebieden geschiedenis,
maatschappijleer en burgerschap.
MUSEON EDUCATIEF PROGRAMMA VOORTGEZET ONDERWIJS 2018|2019
11

12

Mens en
aarde
Wetenschap en
technologie
Identiteit en
samenleving
13
23
29
Pag.
14
15
15
16
16
17
17
18
18
19
20
24
24
25
26
26
26
26
30
30
31
32
33
33
34
34
35
35
1. Vulkanen en aardbevingen
2. Water, vriend of vijand?
3. Bedreigde dieren en planten
4. Klimaatstudio
5. Aardkorst in beweging
6. Erosie en sedimentatie
7. Verdwijnende ecosystemen
8. Platentektoniek
9. Gesteentepracticum
10. Klimaatverandering
11. Aardbevingen lokaliseren
12. Satellieten, astronauten
en raketten
13. Drinkwaterpracticum
14. Mens en evolutie
15. Evolutie
16. Buitenaards bestaan
17. Deeltjes
18. Drinkwaterpracticum
19. Kind in oorlog
20. Komen en gaan
21. Wie ben ik?
22. Oorlogsgesprekken
23. Bestemming onbekend
24. Verenigde Naties!?
25. Identiteit en globalisering
26. (Nep)nieuws en beeld(bedrog)
Les via het Cultuurmenu
27. Komen en Gaan
28. De Atlantikwall in Den Haag
MUSEON EDUCATIEF PROGRAMMA VOORTGEZET ONDERWIJS 2018|2019
13

14
Parka
100cm
Canada
ca. 1870
coll.nr. 54159

Educatief aanbod
Mens en
aarde
VMBO
1. Vulkanen en aardbevingen
Wat hebben die met elkaar te maken?
2. Water, vriend of vijand?
Ontdek de uitdagingen en oplossingen in
waterbeheer
3. Bedreigde dieren en planten
Waarom biodiversiteit belangrijk is voor een
leefbare planeet
Onderbouw HAVO / VWO
4. Klimaatstudio
De invloed van klimaatverandering op het
dagelijks leven
5. Aardkorst in beweging
Hoe vulkanen en aardbevingen ontstaan
6. Erosie en sedimentatie
Natuurlijke processen in het landschap
7. Verdwijnende ecosystemen
Waarom biodiversiteit belangrijk is voor
een leefbare planeet
Bovenbouw HAVO / VWO
8. Platentektoniek
Doorgrond de dynamiek van de aarde
9. Gesteentepracticum
Kennismaken met de kringloop van
gesteenten
10. Klimaatverandering
Hoe klimaat- en cultuurverandering
elkaar beïnvloeden
11. Aardbevingen
lokaliseren
Bereken zelf het epicentrum
van een aardbeving
MUSEON EDUCATIEF PROGRAMMA VOORTGEZET ONDERWIJS 2018|2019
15

Mens en aarde
VMBO
1. Vulkanen en aardbevingen
Wat hebben die met elkaar te maken?
In het binnenste van de aarde zijn immense krachten
aan het werk die kleine, maar ook grote, alles
verwoestende gevolgen kunnen hebben. Deze krachten
veroorzaken aardbevingen en vulkaanuitbarstingen.
Waarom dat zo is, leren de leerlingen in deze les. Ze
ontdekken dat de plaatsen waar grote breuken door
de aardkorst lopen, ook de plaatsen zijn waar veel
aardbevingen plaatsvinden en vulkanen kunnen ontstaan.
Chileense flamingo
Phoenicopterus chilensis
Molina, 1782
coll.nr. 58989
Na een introductie gaan de leerlingen aan het werk in
groepjes. Ze kiezen zelf welke thema’s ze interessant
vinden (bijvoorbeeld vulkanen, aardbevingen, techniek
etc.) en maken de daarbij behorende opdrachten. De
antwoorden zijn te vinden in de themazaal. Aan het eind
worden alle onderzochte thema’s kort met de leerlingen
besproken.
Lesdoel
De leerlingen leren waarom er aardbevingen en
vulkaanuitbarstingen zijn en waar ze plaatsvinden op
aarde. Daarnaast wordt getoond wat de samenhang
is tussen het verschuiven van continenten en het
ontstaan van aardbevingen en vulkanen.
16

OMSCHRIJVING EDUCATIEF AANBOD
VMBO
VMBO
2. Water, vriend of vijand?
Ontdek de uitdagingen in waterbeheer
3. Bedreigde dieren en
planten
Waarom biodiversiteit belangrijk is
voor een leefbare planeet.
In Nederland hebben we het schoonste drinkwater
ter wereld en hoewel we gedeeltelijk onder zeeniveau
wonen houden we (meestal) droge voeten. Op andere
plaatsen ter wereld is dat wel anders.
Wat zijn de uitdagingen met betrekking tot water? Soms
is er te veel, te weinig of is het niet schoon. En wat als in
Nederland de dijken doorbreken?
Na een introductie gaan de leerlingen zelf aan het werk
met opdrachten over onder andere watervervuiling en
het Nederlandse (water)landschap. Tot slot wordt er
aandacht besteed aan een mogelijke grote overstroming
in Nederland, maar ook hoe we die kunnen voorkomen.
Veel dieren en planten worden met uitsterven
bedreigd. We kennen allemaal wel projecten die dat
proberen te voorkomen.
In deze les krijgen leerlingen prachtige schelpen in
handen en maken aan de hand van de vormverschillen
kennis met het ontstaan van biodiversiteit.
Door middel van een opdracht over vispopulaties op
zee ervaren de leerlingen over biologische evenwicht,
waarom er regulerende wetgeving in de visserij is en hoe
dat precies werkt. Na nog een aantal kortere opdrachten
in de themazaal zien de leerlingen de samenhang tussen
biodiversiteit, natuurbescherming en hun eigen leven en
de noodzaak van behoud van biodiversiteit.
Lesdoel
De leerlingen maken kennis met de problematiek en
oplossingen rond waterbeheer in Nederland en de
rest van de wereld.
Lesdoel
De leerlingen leren hoe biodiversiteit ontstaan is
en dat een hoge biodiversiteit (soms kunstmatig
in stand gehouden) bijdraagt aan bijvoorbeeld
voedselvoorziening en gezondheid, en ook voor hun
eigen leven van belang is.
MUSEON EDUCATIEF PROGRAMMA VOORTGEZET ONDERWIJS 2018|2019
17

Mens en aarde
Onderbouw HAVO/VWO
Onderbouw HAVO/VWO
4. Klimaatstudio
De invloed van klimaatverandering
op het dagelijks leven
5. Aardkorst in beweging
Hoe vulkanen en aardbevingen ontstaan
In de Klimaatstudio gaan de leerlingen een
televisie-uitzending maken. Een uitzending over
klimaatverandering en hoe mensen op verschillende
plekken in de wereld hiermee omgaan.
De klas wordt ingedeeld in verschillende redactiegroepen.
Het zijn deze redacties die beslissen wie en wat er
in de tv-uitzending komt. Met tablets, maquettes en
voorwerpen ontdekken de leerlingen de invloed van
klimaatverandering op het dagelijks leven van mensen.
Daarnaast krijgen ze inzicht in belangrijke
klimaatbegrippen zoals broeikaseffect, zeespiegelstijging
en ijstijden. In de uiteindelijke uitzending presenteren de
leerlingen hun favoriete klimaatonderwerpen. De klas is
publiek en gast in hun eigen televisieshow.
De aardkorst is in beweging. In het binnenste van de
aarde zijn krachten aan het werk die verwoestende
gevolgen kunnen hebben, zoals aardbevingen en
vulkaanuitbarstingen.
Wat die met elkaar te maken hebben en waarom ze op
bepaalde plaatsen veel of weinig voorkomen ontdekken
de leerlingen in deze les.
Na een introductie gaan zij aan het werk in groepjes.
Ze kiezen zelf welke thema’s ze interessant vinden
(bijvoorbeeld gesteenten, vulkanen, techniek etc.)
en maken de daarbij behorende opdrachten. De
antwoorden zijn te vinden in de themazaal. Aan het
eind van de les deelt elke groep kort met de klas hun
belangrijkste of opmerkelijkste bevindingen.
Lesdoel
De leerlingen ontdekken welke klimaatveranderingen
er zijn en wat deze betekenen voor het dagelijks leven
in drie verschillende landen.
Lesdoel
De leerlingen leren onder andere welke samenhang
er bestaat tussen aardbevingen, tsunami’s, midoceanische
ruggen, vulkaanuitbarstingen en het
verschuiven van continenten.
18

OMSCHRIJVING EDUCATIEF AANBOD
Onderbouw HAVO/VWO
Onderbouw HAVO/VWO
6. Erosie en sedimentatie
Natuurlijke processen in het landschap
7. Verdwijnende
ecosystemen
Waarom biodiversiteit belangrijk is
voor een leefbare planeet
Waarom is Nederland relatief plat, terwijl er in
omringende landen hoge gebergten zijn? Welke
natuurlijke processen zorgen ervoor dat gebergten
afgebroken worden? En wat hebben gletsjers, rivieren,
morenes en vegetatiegordels met elkaar te maken?
Centraal bij de uitleg staat een grote maquette van de Rijn,
die een duidelijk beeld geeft van het hoog- en laagland,
de gletsjers en de vegetatiezones.
Tijdens het tweede deel van deze les gaan de leerlingen
met behulp van opdrachten zelf aan de slag in de
themazaal. Door hellingen, erosie, de loop van rivieren
en waterstanden goed te monitoren en te onderzoeken,
kunnen mensen overal veilig wonen en werken.
Veel dieren en planten worden met uitsterven
bedreigd. We kennen allemaal wel projecten die dat
proberen te voorkomen.
In deze les krijgen leerlingen prachtige schelpen in
handen en en maken aan de hand van de vormverschillen
kennis met het ontstaan van biodiversiteit. Door middel
van een opdracht over vispopulaties op zee ervaren
de leerlingen over biologische evenwicht, waarom er
regulerende wetgeving in de visserij is en hoe dat precies
werkt.
Na nog een aantal kortere opdrachten in de themazaal
zien de leerlingen de samenhang tussen biodiversiteit,
natuurbescherming en hun eigen leven en de noodzaak
van behoud van biodiversiteit.
Lesdoel
De leerlingen leren door welke natuurlijke
processen gebergten ontstaan (sedimentatie) en
afgebroken (erosie) worden. Zij maken kennis met
aardrijkskundige begrippen als gletsjers, morenes,
meanderende rivieren, vegetatiegordels, het
ingerichte landschap, etc.
Lesdoel
De leerlingen leren hoe biodiversiteit is ontstaan
en dat een grote biodiversiteit (soms kunstmatig
in stand gehouden) bijdraagt aan bijvoorbeeld
voedselvoorziening en gezondheid, en ook voor hun
eigen leven van belang is.
MUSEON EDUCATIEF PROGRAMMA VOORTGEZET ONDERWIJS 2018|2019
19

Mens en aarde
Bovenbouw HAVO/VWO
Bovenbouw HAVO/VWO
8. Platentektoniek
Doorgrond de dynamiek van de aarde
9. Gesteentepracticum
Kennismaken met de kringloop
van gesteenten
Dat de aardkorst in beweging is, blijkt uit de
ontstaansgeschiedenis van de huidige continenten.
Welke processen vinden plaats in de aarde en wat
heeft dat met platentektoniek te maken? Hoe ontstaan
natuurrampen zoals aardbevingen, tsunami’s en
vulkaanuitbarstingen?
Wetenschappers uit allerlei vakgebieden werken samen
om de dynamiek van de aarde te doorgronden. Die kennis
wordt deels door toevallige ontdekkingen en deels door
innovatief wetenschappelijk onderzoek vergaard.
Na een uitleg over wetenschappelijk onderzoek,
platentektoniek, vulkanisme en aardbevingen gaan
de leerlingen zelf aan de slag met opdrachten in de
themazaal. Waar mogelijk zoeken we aanknopingspunten
met Zuid-Amerika in het kader van het nieuwe
eindexamenthema.
In de geologie onderscheiden we gesteenten
in drie hoofdgroepen. In het eerste deel van dit
practicum worden de vorming van gesteenten en de
verschillende typen gesteenten besproken.
De leerlingen maken kennis met stollingsgesteenten
zoals lava en graniet, sedimentaire gesteenten zoals
zandsteen en kalksteen met fossielen en ten slotte met
de metamorfe gesteenten. Deze zijn door grote druk
en temperatuur veranderd in nieuwe gesteenten met
andere eigenschappen.
In het tweede deel van het practicum gaan de leerlingen
zelf aan de slag met echte gesteenten. In groepjes
werken ze aan het herkennen van de drie hoofdgroepen
van gesteenten en het benoemen van zo’n twintig
specifieke gesteenten. Er wordt afgesloten met het
jongste gesteente op aarde, de plastiglomeraat.
Lesdoel
De leerlingen leren over de samenhang tussen
de verschillende typen vulkanen en vulkaanuitbarstingen,
aardbevingen, mid-oceanische
ruggen, diepzeetroggen en het verschuiven van
continenten. Daarnaast wordt ook inzicht geven in
het wetenschappelijk onderzoek dat er wordt gedaan
op dit vakgebied.
Lesdoel
De leerlingen kennis laten maken met de
verschillende gesteentetypen (stollingsgesteenten,
sedimentaire gesteenten en metamorfe gesteenten)
en leren de belangrijkste gesteentetypen herkennen.
20

OMSCHRIJVING EDUCATIEF AANBOD
Bovenbouw HAVO/VWO
10. Klimaatverandering
Hoe klimaat- en cultuurverandering
elkaar beïnvloeden
In de Klimaatstudio ontdekken de leerlingen
de sociaal-maatschappelijke impact van
klimaatverandering.
In de huid van journalisten gaan ze op onderzoek
naar drie uiteenlopende landen: Nederland, Kenia
en Kiribati (Oceanië). Doel van hun onderzoek is
het gezamenlijk maken van een tv-uitzending over
klimaatverandering en hoe men in verschillende plekken
in de wereld hiermee omgaat. Met tablets, maquettes
en voorwerpen ontdekken de leerlingen de invloed van
klimaatverandering op mensen en organisaties. En hoe
deze met beperkte middelen zoeken naar innovatieve,
creatieve oplossingen.
Daarnaast krijgen de leerlingen inzicht in belangrijke
klimaatbegrippen zoals koraalverbleking,
gletsjersmelt en verwoestijning. In de uiteindelijke
uitzending presenteren de leerlingen hun favoriete
klimaatonderwerpen.
Lesdoel
De leerlingen ontdekken wat klimaatverandering
is en de invloed ervan op drie uiteenlopende
samenlevingen. Ook leren ze dat mensen en
organisaties zoeken naar lokale en mondiale
oplossingen om de impact van klimaatverandering te
dempen.
Mijnwerkersuitrusting
2e kwart 20e eeuw
19e eeuw
coll.nrs. 8366,
118552, 71072,
118451, 55212
MUSEON EDUCATIEF PROGRAMMA VOORTGEZET ONDERWIJS 2018|2019
21

Mens en aarde OMSCHRIJVING EDUCATIEF AANBOD
Bovenbouw HAVO/VWO
11. Aardbevingen lokaliseren
Bereken zelf het epicentrum van een
aardbeving
Elke dag zijn er bijna tienduizend aardbevingen. Zo’n
achtduizend daarvan kunnen we niet voelen, maar we
kunnen ze wel meten. Meer dan duizend bevingen zijn
merkbaar. Eens per twintig tot dertig jaar vindt er een
aardbeving plaats met catastrofale gevolgen.
Meetstations over de hele wereld leveren meetgegevens
van aardbevingen waarmee onderzoek gedaan kan
worden. Tijdens de les krijgen de leerlingen een korte
presentatie over seismische golven en hoe die door
wetenschappers gebruikt worden om de aarde te
bestuderen.
Ze gaan daarna in teams aan de slag om op grote
aardbollen een waargebeurde aardbeving te lokaliseren.
Lesdoel
De leerlingen komen in aanraking met getallen
achter aardbevingen en zien daarbij de grote kracht
van wiskunde voor het oplossen van complexe
vraagstukken.
Twee helften van
een geode
coll.nrs. 71971+71972
22

OVERZICHT EDUCATIEF AANBOD
Educatief aanbod
Wetenschap en
technologie
VMBO
12. Satellieten, astronauten en
raketten
Wat doen mensen in de ruimte?
13. Drinkwaterpracticum
Hoe maak je van vies water drinkwater?
14. Mens en evolutie
Wij zijn familie van apen en we evolueren
nog altijd verder
Onderbouw HAVO / VWO
15. Evolutie
De indrukwekkende manier waarop soorten
ontstaan zijn en verder veranderen
16. Buitenaards bestaan
Op zoek naar leven in het heelal
Bij tijdelijke tentoonstelling
‘Reizen in de ruimte, op weg naar een nieuwe
aarde’ tot augustus 2019
17. Deeltjes
De wereld van klein, kleiner, kleinst
18. Drinkwaterpracticum
Hoe maak je van vies water drinkwater?
MUSEON EDUCATIEF PROGRAMMA VOORTGEZET ONDERWIJS 2018|2019
23

Wetenschap en technologie
VMBO
VMBO
12. Satellieten, astronauten
en raketten
Wat doen mensen in de ruimte?
13. Drinkwaterpracticum
Hoe maak je van vies water drinkwater?
Kun je je mobieltje weggooien als er satellieten
uitvallen? Is een internationale voetbalwedstrijd dan
nog op televisie te volgen? Werkt de navigatie in de
auto dan nog?
Satellieten zijn essentieel voor al die dingen, net als
voor de weersvoorspelling, spionage, aardobservatie en
sterrenkundig onderzoek. In de les gaan de leerlingen in
op de functie en werking van satellieten, het leven in een
ruimtestation en hoe het is om astronaut te zijn.
Ze ontdekken aan de hand van interactieve elementen
in de zaal allerlei aspecten van ruimtevaart.
Van ruimtevoedsel tot André Kuipers en van
communicatiesatelliet tot stralingsdeken, het komt
allemaal aan bod.
Stel, je lijdt schipbreuk en dobbert dagen op zee. Je
watervoorraad is op. Drink je dan zeewater? Kun je
urine drinken? Hoe lang kun je eigenlijk zonder water?
Na dagen dobberen bereik je een onbewoond eiland.
Droge grond onder de voeten! Maar kun je water uit een
plas of rivier zomaar drinken? Hoe maak je dat water
schoon?
In dit practicum doen de leerlingen zelf proefjes met water
en leren technieken die gebruikt kunnen worden om aan
zuiver drinkwater te komen.
Lesdoel
De leerlingen maken kennis met de verschillende
toepassingen van satellieten in het dagelijks leven en
denken na over hoe het leven in de ruimte is.
Lesdoel
De leerlingen worden zich bewust van het belang
van schoon drinkwater. Ze nemen kennis van
waterzuiveringstechnieken en doen ervaring op met
praktisch werken.
24

OMSCHRIJVING EDUCATIEF AANBOD
VMBO
14. Mens en evolutie
Wij zijn familie van apen en
we evolueren nog altijd verder
Al het leven op aarde is het resultaat van evolutie.
De leerlingen zullen zien dat we met mensapen een
gemeenschappelijke voorouder hebben en ook verre
verwanten van reptielen en vissen zijn. Er wordt ook
stilgestaan bij onszelf, Homo sapiens. Wij zijn geen
eindpunt van evolutie en ontwikkeling, maar veranderen
nog altijd. We smelten steeds meer samen met moderne
technologie die ons in staat stelt gezonder oud en
socialer te worden dan welke diersoort ook.
Waterkruik
Berber, Beni Derkoul,
Rifgebergte, Marokko
ca. 1900
coll.nr. 216374
Na een korte introductie gaan de leerlingen zelf aan
de slag. Ze onderzoeken onder andere fossielen en
3D-prints van fossiele schedels van mensachtigen. We
sluiten af met de evolutiequiz.
Lesdoel
De leerlingen leren wat evolutie is en hoe het werkt.
Ze leren ook evolutie te herkennen in de dieren om
zich heen en in fossielen uit het verleden van onze
planeet.
MUSEON EDUCATIEF PROGRAMMA VOORTGEZET ONDERWIJS 2018|2019
25

Wetenschap en technologie
Onderbouw HAVO/VWO
Onderbouw HAVO/VWO
15. Evolutie
De indrukwekkende manier waarop
soorten ontstaan zijn en verder veranderen
16. Buitenaards bestaan
Op zoek naar leven in het heelal
Al het leven op aarde is het resultaat van evolutie.
De mens heeft een gemeenschappelijk voorouder
met mensapen; en wist je dat vogels afstammen van
dinosaurussen? Hoe kwam Darwin honderdvijftig jaar
geleden op het idee van evolutie?
De leerlingen worden meegenomen in zijn ontdekkingen
en zien hoe eenvoudig evolutie eigenlijk werkt. Evolutie en
ontwikkeling zijn nog elke dag actief. Wij mensen smelten
bijvoorbeeld steeds meer samen met moderne technieken
die ons in staat stellen gezonder oud en socialer te
worden dan welke diersoort dan ook.
Na een korte introductie gaan de leerlingen zelf aan de
slag. Ze onderzoeken 3D-prints van fossiele schedels
van mensachtigen. Ze bekijken fossielen en zien welke
belangrijke evolutionaire stappen uiteindelijk de mens
heeft opgeleverd.
Het fascineert de mens al sinds jaar en dag: is er meer in
de ruimte? Meer dan alleen de planeten en de sterren?
Zijn er andere levende wezens?
Op dit moment is het een hot topic in de wetenschap:
planeten zoeken waar de omstandigheden zo zijn dat er
leven zou kunnen ontstaan. In de les gaan de leerlingen
voorwaarden voor leven in de ruimte bedenken en
vergelijken. Ze gaan aan de slag met data van echte
metingen en ontdekken hoe onderzoek naar buitenaards
leven gedaan wordt.
Er is natuurlijk ook aandacht voor fantasie en hoe er in de
kunst en cultuur over buitenaardse wezens gedacht wordt.
Bij de tijdelijke tentoonstelling
Reizen in de ruimte, op weg naar een nieuwe aarde
19 oktober 2018 t/m augustus 2019
Lesdoel
De leerlingen leren wat evolutie is en hoe het werkt.
Ze leren evolutie te herkennen in hun eigen lijf, in
dieren, fossielen en ook in reconstructies van onze
voorouders.
Lesdoel
De leerlingen leren over de voorwaarden van leven in
de ruimte. Ze leren onderzoeksmethodes kennen die
wetenschappers gebruiken om planeten te zoeken die
leven zouden kunnen bevatten.
26

OMSCHRIJVING EDUCATIEF AANBOD
Onderbouw HAVO/VWO
Onderbouw HAVO/VWO
17. Deeltjes
De wereld van klein, kleiner, kleinst
18. Drinkwaterpracticum
Hoe maak je van vies water drinkwater?
Als je begint op de schaal van de mens en dan steeds
verder inzoomt, kom je steeds kleiner wordende
elementen tegen.
Van cel naar DNA naar molecuul naar atoom, uiteindelijk
is alles waaruit onze wereld is gebouwd terug te leiden
naar de elementaire deeltjes uit het standaardmodel.
De leerlingen leren over de geschiedenis van het
ontdekken van de elementaire bouwstenen aan de hand
van belangrijke personen zoals Einstein. Ze gaan aan
de slag met het ordenen van deeltjes en ontdekken het
bestaan van het standaardmodel van de deeltjesfysica.
Ze bekijken eigenschappen van de deeltjes en leren
meer over hoe alles in onze wereld is opgebouwd.
Stel, je leidt schipbreuk en dobbert dagen op zee. Je
watervoorraad is op. Drink je dan zeewater? Kan je
urine drinken? Hoe lang kan je eigenlijk zonder water?
Na dagen dobberen bereik je een onbewoond eiland.
Droge grond onder de voeten! Maar kan je water uit een
plas of rivier zomaar drinken? Hoe maak je dat water
schoon?
In dit practicum doen de leerlingen zelf proefjes met
water en leren technieken die gebruikt kunnen worden
om aan zuiver drinkwater te komen.
Lesdoel
De leerlingen leren over de bouwstenen van
ons bestaan en zoomen steeds verder in tot de
elementaire deeltjes. Ook de historische context van
het ontdekken van de deeltjes wordt toegelicht.
Lesdoel
De leerlingen worden zich bewust van het belang
van schoon drinkwater. Ze nemen kennis van
waterzuiveringstechnieken en doen ervaring op met
praktisch werken.
MUSEON EDUCATIEF PROGRAMMA VOORTGEZET ONDERWIJS 2018|2019
27

28
Schoolbank
Nederland
19e eeuw
coll.nr. 68002

Educatief aanbod
Identiteit en
samenleving
VMBO
19. Kind in oorlog
Hoe oorlog het leven van kinderen verandert
20. Komen en gaan
Nederlandse migranten, vroeger en nu
21. Wie ben ik?
Identiteit in de 21ste eeuw
Onderbouw HAVO / VWO
22. Oorlogsgesprekken
Historische empathie en dialoog
in een workshop
23. Bestemming onbekend
Op zoek naar veiligheid, vrijheid en een
betere toekomst
24. Verenigde Naties!?
Een workshop over goede vragen stellen
25. Identiteit en globalisering
De invloed van globalisering op wie wij zijn
Bovenbouw HAVO / VWO
26. (Nep)nieuws en beeld(bedrog)
De macht van de media
Les via het Cultuurmenu
voor leerjaar 1 vmbo/havo/vwo
27. Komen en Gaan
Migranten, vroeger en nu
voor leerjaar 2 vmbo/havo/vwo
28. De Atlantikwall in Den Haag
De gevolgen van sloop, evacuatie en
bunkers in de stad
MUSEON EDUCATIEF PROGRAMMA VOORTGEZET ONDERWIJS 2018|2019
29

Identiteit en samenleving
VMBO
VMBO
19. Kind in oorlog
Hoe oorlog het leven van kinderen
verandert
20. Komen en gaan
Migranten, vroeger en nu
Hoe was het om als kind de Tweede Wereldoorlog mee
te maken? Wat betekende het als je ouders kozen voor
het verzet, of juist voor de NSB, of als je joods, Roma of
Sinti was? Of als je op de Antillen of in Nederlands-Indië
woonde?
Na een korte inleiding verdiepen de leerlingen zich
individueel in het levensverhaal van één van de
vijfendertig personen in de themazaal. Zij kregen te
maken met verdriet, gevaar, geheimen, grote vrijheid
of onvrijheid – thema’s die toen speelden, maar ook in
huidige conflictgebieden aan de orde zijn.
Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen
de ervaringen van kinderen toen en die van
oorlogskinderen nu?
Hoeveel leerlingen uit de klas zijn niet in Nederland
geboren of hebben ouders die uit een ander land
komen? In deze les gaat het over de vraag: welke
groepen mensen kwamen in de afgelopen 200 jaar naar
Nederland of hebben Nederland juist verlaten? Welke
motieven zijn er om je land te verlaten en wat betekent
dat voor de persoon of het gezin in kwestie?
Een rugzak vol attributen illustreert de verhalen van
Nederlanders van bijvoorbeeld Italiaanse, Marokkaanse,
Turkse, Duitse, Surinaamse, Belgische en Chinese afkomst.
Leerlingen vullen deze verhalen aan met eigen ervaringen
en kennis.
De opdrachten in de themazaal verdiepen de kennis over
de achtergronden en de motieven van de migranten.
Lesdoel
De leerlingen worden zich bewust van de invloed
die oorlog, waar ook ter wereld, heeft op het
dagelijks leven van kinderen. Verdieping van kennis
over de Tweede Wereldoorlog vanuit verschillende
perspectieven.
Lesdoel
De leerlingen krijgen inzicht in het ontstaan van
de huidige multiculturele samenleving vanaf de
koloniale tijd tot heden. Dit draagt bij aan het begrip
dat de Nederlandse bevolking voortdurend van
samenstelling verandert.
30

OMSCHRIJVING EDUCATIEF AANBOD
VMBO
21. Wie ben ik?
Identiteit in de 21ste eeuw
Waar zijn pubers haast dag en nacht mee bezig?
Natuurlijk, met zichzelf en leeftijdsgenoten!
In deze workshop nemen de leerlingen hun eigen
identiteit onder de loep. Ze ontdekken hoe bijvoorbeeld
kleding, eten en muziek meer vertellen over wie ze zijn
en waar ze bij (willen) horen.
Via voorwerpen, korte opdrachten en verhalen maken
ze kennis met minder zichtbare, maar ook belangrijke
aspecten van identiteitsvorming zoals evolutie, taal en
discriminatie. Weten de leerlingen op het eind van de les
exact wie ze zijn? Absoluut niet. Wel waarom identiteit
belangrijk is om meer te begrijpen van jezelf en anderen.
Mannenlaarzen
Bhutan,
3e kwart 20e eeuw
coll.nr. 59893
Lesdoel
De leerlingen ontdekken hoe hun eigen en andermans
identiteit wordt beïnvloed door uiteenlopende, zowel
aangeboren als aangeleerde factoren.
MUSEON EDUCATIEF PROGRAMMA VOORTGEZET ONDERWIJS 2018|2019
31

Identiteit en samenleving
Onderbouw HAVO/VWO
Onderbouw HAVO/VWO
22. Oorlogsgesprekken
Een workshop over historische
empathie en dialoog
23. Bestemming onbekend
Op zoek naar veiligheid, vrijheid en een
betere toekomst
In de themazaal Kind in Oorlog vertellen
35 mensen die de Tweede Wereldoorlog als kind
hebben meegemaakt over hun ervaringen.
Denk aan: moed tonen of vluchten, een geheim bewaren
of iemand verklikken, je geloof bewaren of opgeven,
oorlog spelen of oorlog voeren, vrijheid vinden of
kwijtraken, vrienden maken of kwijtraken, wel of niet
naar school kunnen, bevrijd worden of opgesloten
raken. In deze workshop verdiepen leerlingen zich
in tweetallen in het oorlogsverhaal van verschillende
oorlogskinderen.
Met behulp van een werkblad leren ze zich inleven in de
levensomstandigheden tijdens de oorlog en de daaraan
verbonden dilemma’s. Deze opdracht doet een beroep
op onderzoeksvaardigheden, inleving en creativiteit. In
het laatste deel van de les presenteren de leerlingen hun
korte dialogen.
In het nieuws gaat het vaak over vluchtelingen
uit oorlogsgebieden en migranten die een betere
toekomst zoeken.
Dat mensen hun geboorteland ontvluchten of verlaten
is van alle tijden. De samenstelling van de Nederlandse
bevolking is beïnvloed door onder meer het Nederlandse
slavernijverleden en kolonialisme, maar verandert
ook nu door mondiale kwesties zoals oorlogen en
klimaatverandering.
De leerlingen maken in deze les kennis met de
migratiegeschiedenis van Nederland en verbinden deze
met hun eigen familiegeschiedenis.
Lesdoel
Leerlingen zich laten inleven in het leven van
kinderen met verschillende achtergronden tijdens
de Tweede Wereldoorlog. Leerlingen verzamelen
informatie en werken deze uit tot een fictieve dialoog
en presenteren deze.
Lesdoel
De leerlingen krijgen inzicht in het ontstaan van onze
multiculturele samenleving. De leerlingen krijgen
inzicht in de achtergronden van migratie in de huidige
tijd. Ze gaan begrijpen waardoor een samenleving van
samenstelling verandert en dat deze veranderingen
niet alleen van de laatste tijd zijn.
32

OMSCHRIJVING EDUCATIEF AANBOD
Onderbouw HAVO/VWO
24. Verenigde Naties!?
Een workshop over goede vragen stellen
In de Verenigde Naties werken alle landen op
de wereld samen. In 2015 is de VN gestart met de
17 duurzame ontwikkelingsdoelen.
Het doel is om regeringen, bedrijven en gewone mensen
te betrekken bij mondiale uitdagingen, op het gebied
van klimaatverandering en armoede. Voor het vinden
van oplossingen is het essentieel om de juiste vragen te
stellen. Maar hoe vind je die?
Voorwerpen, in 2015
achtergelaten op het
strand van Lesbos
In deze workshop oefenen leerlingen met het stellen van
vragen bij voorwerpen. De zelfbedachte vragen leiden
tot nieuwe inzichten. De les sluit af met een debat over
concrete dilemma’s rond enkele mondiale uitdagingen.
De afgelopen jaren staken
honderdduizenden
vluchtelingen per boot
de Middellandse Zee
naar Europa over, vaak
in gammele en overvolle
boten. Alleen al in
2016 kwamen daarbij
meer dan zesduizend
mensen om het leven.
Lesdoel
De leerlingen maken kennis met de Verenigde Naties
en de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Agenda
2030. De leerlingen vormen zich een mening over
actuele dilemma’s en gaan hierover in discussie.
MUSEON EDUCATIEF PROGRAMMA VOORTGEZET ONDERWIJS 2018|2019
33

Identiteit en samenleving
Onderbouw HAVO/VWO
Bovenbouw HAVO/VWO
25. Identiteit en
globalisering
De invloed van globalisering op wie wij zijn
26. (Nep)nieuws en
beeld(bedrog)
De macht van de media
In deze workshop ontdekken leerlingen wat identiteit
is en welke impact globalisering kan hebben op wie wij
zijn.
Aan de hand van voorwerpen, verhalen en vragen leren
ze hoe de toenemende mondiale stroom aan ideeën,
keuzes en producten sommige (groepen) mensen juist
bewust heeft gemaakt van hun eigen, lokale identiteit.
Globalisering leidt tot cultuurverarming…of juist niet?
Weten de leerlingen op het eind van de les exact wie
ze zijn? Absoluut niet. Wel waarom identiteit belangrijk
is om meer te begrijpen van onszelf en de dynamische
wereld om ons heen.
De invloed van (social) media op hoe wij denken over
een persoon of gebeurtenis is enorm groot.
Via objecten, foto’s en filmfragmenten krijgen de
leerlingen op interactieve wijze inzicht in de macht
van media. Dit doen ze door in kort tijdsbestek een
reportage te maken over een actuele conflictsituatie. Via
infographics, ooggetuigenverslagen en nieuwsberichten
ontdekken ze de rol van media in twee conflictgebieden
die dienen als casus: Israël vs. Palestina en Noord-Korea
vs. de Verenigde Staten.
Uiteindelijk presenteren de groepjes in een
‘televisiestudio’ hun zelf ontwikkelde nieuwsitem. In
hoeverre kunnen de leerlingen het nieuws ‘neutraal’
brengen? Welke rol heeft nepnieuws in de samenleving?
In plaats van volgzaam klapvee is de rest van de klas de
kritische beschouwer die analyseert en beoordeelt.
Lesdoel
De leerlingen ontdekken wat identiteit voor hen
betekent en hoe globalisering de identiteit van
mensen op verschillende manieren beïnvloedt.
Lesdoel
De leerlingen worden bewust van de macht van
(social) media in conflictsituaties en leren kritisch na
te denken over in hoeverre objectief nieuws kan zijn.
34

OMSCHRIJVING EDUCATIEF AANBOD
Les via het cultuurmenu VO voor
leerjaar 1 van VMBO / HAVO / VWO
27. Komen en gaan
Migranten, vroeger en nu
Les via het cultuurmenu VO voor
leerjaar 2 van VMBO / HAVO / VWO
28. De Atlantikwall
in Den Haag
De gevolgen van sloop, evacuatie
en bunkers in de stad
Hoeveel leerlingen uit de klas zijn niet in Nederland
geboren of hebben ouders die uit een ander land
komen?
In deze les gaat het over de vraag: welke groepen
mensen kwamen in de afgelopen tweehonderd jaar naar
Nederland of hebben Nederland juist verlaten? Welke
motieven zijn er om je land te verlaten en wat betekent dat
voor de persoon of het gezin in kwestie?
Een rugzak vol attributen illustreert de verhalen van
Nederlanders van bijvoorbeeld Italiaanse, Marokkaanse,
Turkse, Duitse, Surinaamse, Belgische en Chinese afkomst.
Leerlingen vullen deze verhalen aan met eigen ervaringen
en kennis. De opdrachten in de themazaal verdiepen de
kennis over de achtergronden en de motieven van de
migranten.
Lesdoel
De leerlingen krijgen inzicht in het ontstaan van
de huidige multiculturele samenleving vanaf de
koloniale tijd tot heden. Dit draagt bij aan het begrip
dat de Nederlandse bevolking voortdurend van
samenstelling verandert.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd in Den Haag de
Atlantikwall dwars door de stad aangelegd. Meer dan
135.000 mensen moesten vanwege de bouw van deze
verdedigingslinie hun huis verlaten.
In deze les verdiepen leerlingen zich in de persoonlijke
verhalen van oorlogskinderen die herinneringen hebben
aan de Atlantikwall. Ze bekijken daarbij bijzondere
collectiestukken zoals evacuatiebewijzen, een
noodkacheltje, een brokstuk van een V2-raket en een
maquette van een bunker.
Na de opdrachten maken de leerlingen kennis met
het internationale gebied achter het Museon. Ooit
lagen daar mijnenvelden en versperringen. Nu hebben
organisaties zoals het Vredespaleis, Europol en OPCW er
hun hoofdkwartier. Deze organisaties komen voort uit
samenwerkingsverbanden die na de Tweede Wereldoorlog
zijn gestart.
Lesdoel
De leerlingen leren hoe ingrijpend de aanleg van
een militaire verdedigingslinie is voor het leven van
inwoners van een grote stad.
MUSEON EDUCATIEF PROGRAMMA VOORTGEZET ONDERWIJS 2018|2019
35

Aanvullende
programmering
2018-2019
Naast de centrale opstelling
ONE PLANET en de themazalen
daaromheen programmeren we
ook tijdelijke tentoonstellingen.
Dit zijn interactieve
populair-wetenschappelijke
tentoonstellingen, die vaak in
samenwerking met buitenlandse
musea en science centers tot stand
komen. Ontdekken en beleven
staan centraal. We geven u een
overzicht van de tentoonstellingen
die in schooljaar 2018-2019 te
zien zijn. Voor de meest actuele
informatie met betrekking tot
onze programmering, kijk op onze
website www.museon.nl.
Reizen in
de ruimte
Op weg naar een nieuwe aarde
Oktober 2018 - augustus 2019
Mensen willen alles verkennen en steeds verder reizen. Nu
we overal op aarde zijn geweest, willen we de ruimte in.
Reizen in de ruimte dompelt leerlingen onder in de wereld
van ruimtevaart en wetenschap. Een wereld waarin zij zelf
kunnen ontdekken welke actuele technieken en thema’s een
rol spelen in het verwezenlijken van onze droom: verder leven
buiten de aarde.
Reizen in de ruimte is een interactieve tentoonstelling waarin je van
alles te weten komt over hoe de mens kan verhuizen naar andere
planeten.
Museumles onderbouw HAVO/VWO:
Buitenaards bestaan
Op zoek naar leven in het heelal,
zie blz. 24
SCHOOLREIS
Het aanbod voor scholen bestaat
uit ontdekkingstochten voor twee
niveaus:
Ruimtereizigers
een tour voor onderbouw VMBO
Ruimteavonturiers
een tour voor onderbouw
HAVO/VWO
Ga op weg naar je nieuwe
woonplek en kom er achter
hoe je na aankomst kunt
overleven. Je krijgt nieuwe
inzichten en doet ideeën op
over reizen in de ruimte. Hoe
overleef je op een andere
planeet, een nieuwe aarde?
36

AANVULLENDE PROGRAMMERING 2018-2019
Nat Geo
Focus Gallery
Wisselend en doorlopend
Op de begane grond programmeert het Museon elk half jaar een nieuwe
fototentoonstelling. De exposities komen tot stand dankzij een samenwerking met
National Geographic. Onze fototentoonstellingsruimte is de eerste permanente Nat
Geo Focus Gallery in de wereld. Daar zijn we trots op. De schitterende foto’s van
natuur, cultuur en technologie bekend van National Geographic, komen extra goed
tot hun recht dankzij de grote displays met ledtechnologie.
Greatest landscapes
28 juni 2018 tm 2 december 2018
Met ‘Greatest landscapes’ willen we de status van het Museon als hét geografiemuseum
van Nederland extra onder de aandacht brengen. De expositie toont de bezoekers
adembenemende vergezichten en prachtige panorama’s van de meest bijzondere plekken op
aarde. Van de snikhete woestijn tot de barre poolgebieden, van scherpe kliffen tot glooiende
heuvels. Alle foto’s zijn in de afgelopen jaren genomen door de beste fotografen van National
Geographic. Met de tentoonstelling willen we niet alleen sereen natuurschoon in beeld
brengen, ook de invloed van de mens op het landschap – ten goede en ten kwade – gaan
we niet uit de weg. Het doel van de expositie is exact hetzelfde als de missie van het Museon:
bezoekers inspireren om onze wereld te ontdekken en deze met respect te behandelen.
Foto: Paul Nicklen /
National Geographic
Society
MUSEON EDUCATIEF PROGRAMMA VOORTGEZET ONDERWIJS 2018|2019
37

INLEIDING
Aanvullende
informatie
en
reserveringen
38

INLEIDING
INFORMATIE
U kunt voor reserveringen en
aanvullende informatie contact
opnemen met onze lesadministratie
via 070-3381463 of educatie@museon.nl.
Tarieven
Educatief programma verzorgd door
Museondocent
Scholen uit Den Haag (de Gemeente Den Haag
subsidieert het Museonbezoek hiervoor) betalen
voor een museumles van 75 minuten, geheel
verzorgd door een Museondocent, inclusief
materialen, € 55,-. Scholen van buiten Den Haag
betalen hiervoor € 165,-. Als voorafgaand aan- of
aansluitend op het programma bezoek aan onze
tentoonstellingen gewenst is, kost dit € 1,- per
persoon extra.
Groeps- of individueel bezoek zonder
inzet van een Museondocent
Bezoekt een docent met zijn of haar klas
tentoonstellingen in het Museon zonder daarbij
gebruik te maken van een Museondocent, dan
betaalt u het gereduceerde scholentarief van
€ 2,50 voor Haagse leerlingen/docenten en € 7,00
voor niet-Haagse leerlingen/docenten. Bij de kassa
moet getoond worden van welke school u bent.
Museumkaarten zijn uiteraard ook geldig.
Lessen kunnen ook online aangevraagd worden,
via de website van het Museon. Wanneer u uw
programma wilt uitbreiden met een bezoek
aan de tentoonstellingen en/of een bezoek aan
Omniversum, neemt u dan contact op met de
lesadministratie via educatie@museon.nl. Bellen mag
ook: 070-3381463.
Het Museon verzorgt interactieve rondleidingen voor
groepen leerlingen; deze worden in onze publicaties
aangeduid als ‘lessen’. Scholing in formele zin is niet
aan de orde in het Museon.
Cultuurkaart
Bovengenoemde kosten kunnen worden betaald uit
het budget op de Cultuurkaart van de school. Heeft
u voorkeur voor deze betalingswijze dan kan de
rekening via een weborder worden voldaan. Graag
in de aanvraag de naam en het nummer van de
pashouder van de school vermelden.
N.B. Alle hiervoor genoemde bedragen zijn inclusief BTW.
Museumlessen, -projecten of
tentoonstellingsbezoek begeleid
door eigen docent of mentor
Wilt u liever zelf een les geven, een project met de
leerlingen doen of gewoon een tentoonstelling
bezoeken in het Museon? U bent van harte welkom.
Eventueel helpen wij u graag met uw voorbereiding,
maar wij verzoeken u in ieder geval van te voren
contact met ons op te nemen en ons op de hoogte te
brengen van uw plannen, zodat wij uw komst kunnen
plannen en u optimaal gebruik kunt maken van de
Museonvoorzieningen. U kunt ons bereiken via:
educatie@museon.nl
Cultuurmenu VO
Cultuurmenu Voortgezet Onderwijs
Met het Cultuurmenu wil een groeiend aantal
erfgoedinstellingen dat is aangesloten bij de Stichting
Gezamenlijke Projecten Haagse Musea, bijdragen aan
een goede basis voor cultuureducatie in het primair
en voorgezet onderwijs. Door de deelname van een
school aan het Cultuurmenu bezoeken leerlingen
elk jaar een ander museum of archief, waardoor
zij kennismaken met de grote verscheidenheid
aan erfgoedinstellingen in Den Haag en de diverse
aspecten van het cultureel erfgoed. In het aanbod van
het Cultuurmenu verzorgt het Museon de volgende
museumlessen voor het VMBO, HAVO en VWO:
Leerjaar 1: Komen en gaan, zie blz. 33
Leerjaar 2: De Atlantikwall in Den Haag, zie blz. 33
Deze programma’s kunnen alleen worden
aangevraagd via het Cultuurmenu zelf. Zie voor
meer informatie www.cultuurmenu.nl
MUSEON EDUCATIEF PROGRAMMA VOORTGEZET ONDERWIJS 2018|2019
39

Algemene
informatie
Colofon
Openingstijden
• Museumlessen met Museondocent:
maandag t/m vrijdag vanaf 09.00 uur
• Groepsbezoek (na afspraak):
dinsdag t/m vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur
• Groepjes individuele leerlingen met schoolopdracht:
dinsdag t/m zondag van 11.00 tot 17.00 uur
Contact
Reserveringen
Afdeling Educatie & Presentatie - Marjolijn Janssen
Telefoon: 070-3381463 - E-mail: educatie@museon.nl
Onderwijsmarketing
Afdeling Communicatie & Marketing - Willemijn van Ommen
Telefoon: 070-3381432 - E-mail: wvommen@museon.nl
Bereikbaarheid
Per auto
Vanuit de richtingen Amsterdam (A4), Rotterdam (A13) en Utrecht (A12)
borden volgen richting Den Haag. Utrechtse Baan (A12) helemaal uitrijden.
Bij de verkeerslichten links (Zuid-Hollandlaan). Bij de verkeerslichten rechts
(Raamweg). Na het eerste viaduct direct rechts (Hubertusviaduct). U passeert
Madurodam en vervolgens het World Forum (Nederlands Congrescentrum)
en Omniversum aan uw rechterhand. Op de hoek van de President
Kennedylaan met de Stadhouderslaan ligt het Museon.
Museon
Museum voor Cultuur en Wetenschap
Stadhouderslaan 37
2517 HV Den Haag
telefoon algemeen:
070-3381 338
museon.nl
Samenstelling en fotografie
Museon
Ontwerp en opmaak
IM VormCommunicatie i.s.m. Jan Heijnen
Fotografie
Museon, tenzij anders aangegeven
Druk
Impressed print & sign, Pijnacker
Oplage
1.000
Per trein/tram/bus
• Den Haag CS, halte op busplatform boven de sporen:
bus 24, richting Kijkduin. Uitstappen halte Museon.
• Den Haag CS, halte zijkant (centrumzijde) station: tram 16,
richting Statenkwartier. Uitstappen halte Museon.
• Den Haag HS, halte aan de voorkant van het station:
tram 16, richting Statenkwartier. Uitstappen halte Museon.
Juni 2018
Regionaal
Informatiecentrum van
de Verenigde Naties
Parkeren
Rondom het Museon bestaat de mogelijkheid om te parkeren. Dit kost € 1,70
per uur. U kunt ook parkeren in de nabijgelegen parkeergarage van het World
Forum, Churchillplein 10. Uitrijkaarten hiervoor zijn voor € 5,50 bij onze kassa
verkrijgbaar (normaal tarief € 3,75 per uur).
Regionaal
Informatiecentrum van
de Verenigde Naties