Download het jaarverslag - Prisma

Jaarverslag 2011
Vereniging Prisma
Christelijke organisaties in ontwikkelingssamenwerking

Vereniging Prisma
Joseph Haydnlaan 2a
Postbus 8591
3503 RN Utrecht
Tel. 030 – 2219680
E-mail: info@prismaweb.org
Web: www.prismaweb.org
2

Inhoudsopgave
Voorwoord ...................................................................................................................................5
1 Inleiding....................................................................................................................................7
1.1 Profiel/missie............................................................................................................................7
1.2 Ontwikkelingen in 2011 op hoofdlijnen ...................................................................................7
2 Bestuursverslag.........................................................................................................................9
2.1 Bestuur......................................................................................................................................9
2.2 Algemene Vergadering ...........................................................................................................10
3 De vereniging ..........................................................................................................................11
3.1 Leden van de vereniging.........................................................................................................11
3.2 Directeurenoverleg.................................................................................................................11
3.3 Stafbureau ..............................................................................................................................11
3.3.1 Staf..........................................................................................................................................11
3.3.2 Kwaliteit..................................................................................................................................12
4 Eerste handelingsperspectief: bezinning, beleidsbeïnvloeding, bewustwording (Prisma)...........13
4.1 Bezinning ................................................................................................................................13
4.1.1 Bijeenkomsten ........................................................................................................................13
4.1.2 Studies/onderzoeken ..............................................................................................................14
4.2 Lobby & Advocacy ..................................................................................................................16
4.3 Communicatie en Bewustwording .........................................................................................19
4.3.1 Communicatie algemeen........................................................................................................19
4.3.2 Het Netwerk Communicatie en Bewustwording.....................................................................19
4.3.3 Bewustwording.......................................................................................................................20
5. Financieringen.........................................................................................................................21
5.1 EO Metterdaad (Prisma).........................................................................................................21
5.1.1 Samenwerking met EO Metterdaad .......................................................................................21
5.1.2 Operationele zaken.................................................................................................................21
5.1.3 Resultaat van de fondsenwerving...........................................................................................22
5.1.4 Toekenning van financieringen...............................................................................................23
5.2. MFS (Co-Prisma) ....................................................................................................................24
5.2.1 Algemeen................................................................................................................................24
5.2.2 Programma Onderwijs............................................................................................................26
5.2.3 Programma Basisgezondheidszorg en hiv ..............................................................................29
5.2.4 Programma Voedselzekerheid................................................................................................34
6. Financiën ................................................................................................................................37
6.1 Algemene toelichting op de jaarrekening ..............................................................................37
6.2 Accountant..............................................................................................................................37
6.3 Toelichting op de balans.........................................................................................................40
6.4 Toelichting op de rekening van baten en lasten.....................................................................41
7. Uitdagingen voor de toekomst.................................................................................................42
Bijlage 1 - Structuur.....................................................................................................................44
Bijlage 2 - Pers ............................................................................................................................46
Bijlage 3 – Publicaties en presentaties .........................................................................................47
Bijlage 4 - Gefinancierde projecten EO – Metterdaad 2011...........................................................48
Bijlage 5 - MFS 1 reflectie en geleerde lessen ...............................................................................53
Bijlage 6 - Lijst van afkortingen....................................................................................................55
Bijlage 7 - Output n.a.v. jaarplan 2010 .........................................................................................56
3

Voorwoord
Het jaar 2011 was voor Prisma een bijzonder jaar. Terwijl aan de ene kant het werk van de
deelnemende organisaties en van Prisma zelf gewoon doorging, was er veel tijd en aandacht nodig
voor het oprichten van Co-Prisma.
Het is belangrijk dat Prisma haar rol kan spelen bij de bezinning op ontwikkelingen in het
ontwikkelingswerk en op de specifieke aandachtspunten vanuit christelijk perspectief. Daarnaast is
het werk voor lobby, bewustwording en communicatie belangrijk. De voortgaande maatschappelijke
discussie over nut en noodzaak van ontwikkelingswerk vraagt om een goede inbreng vanuit
organisaties die daaraan vanuit christelijke motieven praktisch invulling geven. Zowel de christelijke
motivatie als de praktische ervaring van de betekenis van het werk in de levens van vele mensen
kunnen in de discussie niet gemist worden.
De samenwerking met het oog op participatie in het MSF-II programma van de overheid zal in het
samenwerkingsverband van de ICCO-Coöperatie gaan plaatsvinden. De daarbij betrokken Prismaleden
hebben daartoe Co-Prisma opgericht. In eerste instantie komt het ingewikkeld over, maar
uiteindelijk biedt het ons de ruimte om de Prisma-samenwerking met alle leden voort te zetten en
met een (groot) deel van de leden een specifieke samenwerking te hebben in ICCO-verband. Het is
goed om te zien dat we er na lange discussies in geslaagd zijn een goede vorm te vinden voor het
behouden van de vereniging van alle deelnemende organisaties en het gescheiden houden van het
werk waaraan niet alle leden mee kunnen of willen doen. In 2012 hopen we langzaam maar zeker in
de nieuwe constellatie het werk te doen. Organisatorisch lijkt het soms complex, maar met hulp van
de flexibele inzet van allen zal het zeker lukken.
Voor mij als nieuwe voorzitter was het een boeiende periode van nadere kennismaking met het
terrein van de ontwikkelingssamenwerking. Het werk van Prisma is ondersteunend voor
daadwerkelijke hulp en samenwerking in ontwikkelingsprojecten. Het is zaak dat goed voor ogen te
hebben. Ik mocht dit jaar enkele ontwikkelingsprojecten bezoeken in Burundi en Oost-Congo. In
Nederland kunnen we discussiëren over het macro-effect van ontwikkelingssamenwerking, dáár zie
je hoe belangrijk het werk is voor heel veel mensen. Het is mooi om te zien hoe mensen worden
gestimuleerd tot zelfwerkzaamheid en zelfredzaamheid. En het is belangrijk om na te denken over
hoe dit samen kan gaan met structurele verbeteringen van de situatie in een land en in wereldwijde
verhoudingen. Ik vond het ook bijzonder om te zien hoeveel levensvreugde en vitaliteit mensen in
heel moeilijke omstandigheden hebben. Dat is een spiegel voor ons in de rijke delen van de wereld.
Wat me ook telkens opviel was de grote plaats van geloof en kerk in het leven van de mensen en in
de samenleving. Ik vond het ontroerend om geloofsverbondenheid te voelen met de broeders en
zusters in zo’n andere situatie en te zien hoe het geloof mensen echt inspireert in de projecten
Met dankbaarheid kunnen wij terugzien op een jaar waarin het werk mocht voortgaan en waarin de
voorbereidingen getroffen mochten worden om te komen tot een nieuwe organisatie van het werk.
Dankbaar voor de inzet van medewerkers, maar vooral ook dankbaar tegenover God. Het is mooi en
goed om in Zijn dienst mensen te kunnen dienen.
Namens het bestuur,
Jos Wienen
5

1 Inleiding
1.1 Profiel/missie
Prisma is een vereniging van christelijke organisaties werkzaam in ontwikkelingssamenwerking en
diaconaat wereldwijd. De grondslag van de vereniging is de Bijbel als het Woord van God en het
gemeenschappelijk belijden zoals dat is verwoord in de Apostolische geloofsbelijdenis.
De missie van de vereniging is:
Gedreven door Gods bewogenheid met deze wereld, werkt Prisma aan bevordering van verbetering
van de situatie van mensen in arme(re) landen die lijden aan armoede 1 en marginalisering en van
gerechtigheid in machtsverhoudingen en toegang tot bestaansmogelijkheden in mondiaal
perspectief.
In de visie van Prisma hebben mensen een verantwoordelijkheid voor de medemens en de
schepping. Mensen die te maken krijgen met nood, lijden en onrecht van welke aard dan ook,
moeten kunnen rekenen op de betrokkenheid en steun van anderen. Prisma wil daarin gestalte
geven aan gerechtigheid en aan naastenliefde. Een verantwoord beheer van de natuurlijke
hulpbronnen maakt onderdeel uit van een rechtvaardiger wereld met levensmogelijkheden voor
iedereen. Onze derde kernwaarde is dan ook rentmeesterschap.
In onze globaliserende wereld krijgt die verantwoordelijkheid steeds meer een mondiale reikwijdte.
Prismaleden willen namens hun achterbannen, in navolging van Christus, aan die verantwoordelijkheid
gestalte geven, in het besef van de beperktheid en voorlopigheid van wat we kunnen doen
en in verwachting van en verwijzing naar het komende Rijk van God.
Op basis van haar missie heeft de vereniging haar activiteiten geordend in twee handelingsperspectieven.
Het eerste handelingsperspectief is dat van bezinning, lobby en positionering vanuit
de identiteit. Het tweede handelingsperspectief is dat van strategische financiering; dit betreft
momenteel in de praktijk EO-Metterdaad en overheidssubsidie.
Het werk binnen deze handelingsperspectieven vindt plaats door ontmoeten & overleggen, positioneren
& lobbyen, evalueren & leren, makelen & bemiddelen, inspireren & innoveren
In haar activiteiten wil Prisma zich kenmerken door de volgende waarden: trouw & transparant,
holistisch & helend, professioneel & participatief, verantwoordelijk & vernieuwend
1.2 Ontwikkelingen in 2011 op hoofdlijnen
Het jaar 2011 was voor Prisma vooral een jaar van doortrekken van lijnen, bestendigen van ingezet
beleid zoals dat in het Strategisch Meerjaren Beleidsplan is beschreven.
Dit betreft de aandachtsgebieden voor bezinning, de speerpunten voor de beleidsbeïnvloeding, de
uitvoering van het MFS2-programma en de ontwikkelingen m.b.t. het verzelfstandigen van de MFS2
uitvoering en de relatie met de ICCO-Alliantie. Een belangrijke ontwikkeling wat betreft dit laatste is
1 Hierbij wordt uitgegaan van een brede definitie van armoede zoals uitgewerkt door de OESO/DAC die in
armoede vijf hoofddimensies onderscheidt die betrekking hebben op bescherming tegen rampen,
economische situatie, persoonlijke situatie qua gezondheidszorg en onderwijs, sociaal-culturele en politieke
situatie. In en naast deze dimensies onderscheidt Prisma ook nog de geestelijke armoede die betrekking heeft
op de kennis van en de relatie met de God die Zich in de bijbel openbaart.
7

de oprichting van een zustervereniging van Prisma, genaamd Co-Prisma. Co-Prisma verenigt die
Prismaleden die via Prisma meedoen met het MFS2-programma van de ICCO-alliantie. Co-Prisma zal
lid worden van de in 2012 op te richten ICCO-coöperatie, waartoe in 2011 in principe reeds is
besloten.
Omdat de oprichting van Co-Prisma pas tegen het einde van het jaar plaatsvond, zal in dit jaarverslag
de handelingsperspectieven 1 en 2 nog geheel tezamen verslagen worden. Met ingang van 2012 zal
het werk in het kader van MFS2 en de relatie tot de ICCO-alliantie alias coöperatie verantwoord
worden in het jaarverslag van Co-Prisma.
De belangrijkste verandering op bestuurlijk gebied was het aantreden van een nieuwe voorzitter, de
heer Jos Wienen, in het dagelijkse leven burgemeester van de gemeente Katwijk. Hij heeft zich de
situatie van Prisma in bestuurlijk opzicht heel snel eigen gemaakt.
De bezuinigingen op MFS2 hebben ook consequenties gehad voor het personeelsbestand van
Prisma. In goed overleg werd afscheid genomen van de directeur operationele zaken en de
beleidsmedewerker hiv & aids. Een en ander leidde tot enige herschikking van taken. We kunnen
achteraf constateren dat de veranderingen redelijk soepel zijn verlopen mede dankzij de professionaliteit
en de inzet van de staf.
De uitvoering van MFS2 is goed ter hand genomen en de benodigde contracten zijn getekend.
In het kader van de samenwerking binnen de ICCO Alliantie is dit jaar veel aandacht uitgegaan naar
de besprekingen over intensivering van de samenwerking, de beoogde oprichting van een
coöperatie in dit verband en naar een nieuw beleidplan gericht op 2020. In dit verband is ook
regelmatig gesproken over een op te zetten en met de Coöperatie te verbinden ‘investeringsfonds’.
Ook de uitvoering van het convenant van EO-Metterdaad en Kerk in Actie, EZA en Prisma heeft
goede doorgang gevonden en tot een verheugende opbrengst voor projecten geleid.
Op het gebied van bezinning is aan diverse studies gewerkt, ondermeer aan genderbeleid en relatie
tussen maatschappelijke organisaties en economische actoren in ontwikkelingssamenwerking. Een
studie naar preventiestrategieën van Prismaleden en andere actoren m.b.t. hiv & aids is gereedgekomen
en ter beschikking gesteld aan de leden. Verder hebben enkele bijeenkomsten plaatsgevonden
over communicatie met de achterban. Ook rond vergaderingen van het directeurenoverleg
en de ALV hebben bezinningbijeenkomsten plaatsgevonden.
In de beleidsbeïnvloeding is dit jaar meer dan voorheen samengewerkt tussen de lobbyisten van de
diverse maatschappelijke organisaties en Partos. De beleidsbeïnvloeding door Prisma heeft enkele
concrete resultaten opgeleverd.
Voor wat betreft communicatie en presentatie is in 2010 de nieuwe website ontwikkeld en gebouwd
en grotendeels ingevuld en is een presentatiefolder geproduceerd met dezelfde stijlelementen als
de website.
8

2 Bestuursverslag
2.1 Bestuur
In de vacature voor voorzitter kon voorzien worden door de benoeming van de heer J. Wienen, in de
Algemene ledenvergadering op 7 april. Vanaf die datum tot de ledenvergadering van 12 december
heeft het bestuur van Prisma bestaan uit Jos Wienen, onafhankelijk voorzitter, Gé Drayer, secretaris
(secretaris Dep. diaconaat CGK), Johan Immink, penningmeester (adjunct-directeur OM), Jan Lock,
bestuurslid, tevens lid Prismadirectie als gedelegeerd bestuurder voor strategische financiering,
(directeur Woord en Daad), Marnix Niemeijer, vice-voorzitter (directeur Tear). In de
ledenvergadering van 12 december werd Johan Mooij (directeur ZOA) benoemd to penningmeester
van Prisma als opvolger van Johan Immink die penningmeester werd van Co-Prisma.
In de oprichtingsvergadering van Co-Prisma werden de volgende personen door de oprichtende
organisaties in het bestuur benoemd: Jos Wienen, onafhankelijk voorzitter, Ed Bosma, secretaris
(directeur St Leger des Heils fondswerving), Johan Immink, penningmeester (adjunct-directeur OM),
Jan Lock, bestuurslid, (directeur Woord en Daad), Leo Visser, bestuurslid (directeur Red een Kind).
Hoofdlijnen van beleid en daarmee samenhangende besluiten in 2011 waren:
- De vereniging heeft ingestemd met een vernieuwd convenant tussen de KEP partners en EO-
Metterdaad, dat geldt voor 2011-2013. De hoofdstructuur van de samenwerking is dezelfde
gebleven.
- Prisma heeft de oprichting voorbereid van een zustervereniging, Co-Prisma genaamd, die de leden
verenigt die meedoen in MFS2 en om die reden betrokken zijn bij de ICCO-alliantie en die voor wat
betreft de meeste van deze leden, betrokken willen zijn bij de op te richten ‘ICCO-coöperatie’. Tot
oprichting van deze nieuwe vereniging met inmiddels vastgestelde statuten is besloten in een
vergadering op 1 september 2011. De oprichting zelf vond plaats in een vergadering op 3
november 2011, waarin ook het bestuur en de directeur van Co-Prisma werden benoemd. Het
Prismabestuur heeft voor dit hele proces bestuurlijke verantwoordelijkheid genomen tot de eerste
vergadering van het bestuur van 29 november 2011.
- De oprichting van Co-Prisma houdt in dat alle zaken die te maken hebben met de MFS2 en met de
relatie met ICCO en de ICCO-alliantie binnen het kader van Co-Prisma behandeld zullen worden.
Het is ook de bedoeling dat Co-Prisma lid zal worden van de beoogde ICCO-coöperatie. Dit
betekent dat Prisma zich zal concentreren op bezinning, beleidsbeïnvloeding en bewustwording en
op het penvoerderschap van EO Metterdaad.
- Prisma heeft in de vergaderingen van de Directieraad van de ICCO-alliantie en van de beoogde
Coöperatie steeds haar inbreng gegeven via de directieleden. Daartoe behoren besluiten over
profiel (o.m. cultuur en identiteit) van de op te richten coöperatie, haar governance structuur, het
proces van werven van leden van de Raad van Commissarissen d.m.v. een vertrouwenscommissie
waarin Marnix Niemeijer namens Prisma zitting heeft; verder het opzetten van een ‘Investeringsfonds’,
het formuleren van de opzet, doelstelling en werkwijze hiervan en de werving van
directeur en staf. In de Klankbordgroep IF heeft Jan Lock als vertegenwoordiger van Prisma een
belangrijke inbreng gehad.
- Het in 2010 genomen principebesluit om aan te sluiten bij het decentralisatieproces van ICCO/
Kerkinactie in de vorm van een pilot in Centraal en Oost Afrika is opgevolgd met een aantal
stappen ter realisering van de overdracht van bepaalde taken en verantwoordelijkheden. Deze
stappen zijn op hoofdlijnen besproken in de DO-bijeenkomsten, geaccordeerd door het bestuur en
in allerlei besprekingen op diverse niveaus van de lidorganisaties uitgewerkt.
- Het bestuur van Prisma en het bestuur van Co-Prisma in zijn eerste vergadering, hebben het
jaarplan en begroting 2012 voor Prisma respectievelijk Co-Prisma opgesteld die in de AV’s van deze
verenigingen zijn besproken en goedgekeurd.
9

2.2 Algemene Vergadering
De leden van Prisma vormen met elkaar de vereniging. Het hoogste orgaan in de vereniging is de
Algemene Vergadering (AV) die het beleid en de activiteiten van de vereniging als organisatie
beoordeelt en vaststelt. In het bijzonder gaat het daarbij om het werk van het bestuur en het
stafbureau zoals dat gerealiseerd wordt binnen de twee handelingsperspectieven die in de Inleiding
zijn genoemd.
Als gebruikelijk zijn er in 2011 drie Algemene Vergaderingen geweest. In de eerste vergadering
werden het jaarverslag en de jaarrekening over 2010 vastgesteld en werd de nieuwe voorzitter, de
heer Jos Wienen, benoemd met de grootst mogelijke meerderheid.
Omdat in de loop van het jaar naast Prisma de vereniging Co-Prisma is opgericht werd de laatste AV
van Prisma gehouden in aansluiting aan de eerste AV van Co-Prisma. De Prisma-AV behandelde en
accordeerde het jaarplan en de begroting 2012 voor de activiteiten binnen handelingsperspectief 1
en EO-Metterdaad. De Co-Prisma AV keurde het jaarplan 2012 en de bijbehorende begroting die
betrekking had op de uitvoering van MFS2 goed, inclusief de bovengenoemde pilot in Afrika, de
relatie met de ICCO-alliantie en de ontwikkelingen t.a.v. de ICCO-coöperatie-i.o. In de tussenliggende
AV in september werden de plannen m.b.t. de oprichting van Co-Prisma besproken alsmede mogelijke
profielen t.a.v. de ICCO-coöperatie.
10

3 De vereniging
Prisma is een vereniging waarvan de leden de eigenaar zijn en waar het bestuur verantwoording
aflegt over het gevoerde beleid aan de Algemene Ledenvergadering en voorstellen doet tot nieuw
beleid. Het bestuur heeft de uitvoerende taken van de vereniging gedelegeerd aan de directie van
het stafbureau van de vereniging.
3.1 Leden van de vereniging
In 2011 is geen verandering opgetreden in het ledenbestand van Prisma. Met een tweetal
organisaties is contact geweest over een mogelijk lidmaatschap van Prisma.
Een aanzienlijk aantal leden heeft gezamenlijk de vereniging Co-Prisma opgericht (zie 2.1). Dit zijn:
Deputaatschap Diaconaat van de Christelijke Gereformeerde Kerken; Gereformeerde Zendingsbond
in de PKN; Leger des Heils, Internationale ontwikkeling en samenwerking; Stichting Light for the
world (voorheen Dark and Light Blind Care), Stichting De Verre Naasten, Stichting Dorcas Hulp
Nederland, Stichting LEPRAzending Nederland, Stichting Operatie Mobilisatie, Stichting Red een
Kind, Stichting Tear, Stichting Woord en Daad, Stichting World Servants Nederland. De Stichting
Trans World Radio en de Vereniging Wycliffe Bijbelvertalers Nederland beraden zich nog op hun
positie m.b.t. Co-Prisma.
3.2 Directeurenoverleg
Het DO adviseert de directie inzake beleid dat de directie voorstelt aan het bestuur. Het bestuur kan
van daaruit komen met voorstellen ter besluitvorming voor de Algemene Vergadering. Het DO heeft
ook in 2011 zijn waarde in het verenigingsleven bewezen. In de DO-bijeenkomsten is handelingsperspectief
1 aan de orde geweest. Er is gesproken over de lobby vanuit Prisma en het daarin te
kiezen beleid, en er zijn enkele sessies geweest waarin bezinning op een bepaald onderwerp
plaatsvond. Soms beleidsmatig, soms vooral inhoudelijk (zie onder 4.1).
Verder is regelmatig gesproken over de positionering van Prisma in de samenwerking binnen de
ICCO-alliantie en in de bespreking over oprichting van een ICCO-coöperatie en over het profiel en de
governance structuur hiervan. Verder is enkele malen uitvoerig de inrichting en realisatie van de
pilot in Centraal en Oost Afrika m.b.t. decentralisatie besproken. Met name de vraag welke
activiteiten en verantwoordelijkheden in dit verband van de leden naar de regionale Werkorganisatie
overgeheveld zullen worden, vereiste veel overleg. Hierin heeft Elly Urban vanaf de zomer als
projectleider een belangrijke rol vervuld.
3.3 Stafbureau
3.3.1 Staf
In het personeelsbestand van het stafbureau hebben in de loop van 2011 enkele veranderingen
plaatsgevonden.
In het reorganisatieplan dat in 2010 was opgesteld met het oog op sterk verminderde inkomsten
door de lagere MFS2 subsidie, was voorzien dat twee stafleden zouden vertrekken wegens opheffing
van hun functie, te weten de directeur operationele zaken, Annemieke van de Kerk, en de
beleidsmedewerker hiv & aids, Darija Kupers. De directeur operationele zaken, Annemiek van de
Kerk, vond reeds begin 2011 een nieuwe betrekking als hoofd EO-Metterdaad. Met Darija Kupers is
11

in goed onderling overleg een vaststellingsovereenkomst getekend. Per 1 mei 2011 heeft zij afscheid
genomen van Prisma. 2 Het 3 e tijdelijke contract met Arno Louws, dat in de loop van het jaar qua
omvang was gegroeid van 0,4 naar 0,6 fte werd omgezet in een vast contract op oproepbasis. Eind
2011 is besloten om m.b.t. het 3 e tijdelijke contract van Evert Heger hetzelfde te doen m.i.v. 1
januari 2012.
Het ziekteverzuim in 2011 was 0,4%.
3.3.2 Kwaliteit
In 2011 liep het tweede 3-jarige certificaat voor ISO 9001-2008 af. Daarom vond in mei de hercertificeringsaudit
plaats. Voorafgaand aan deze audit zijn er 2 interne audits gehouden, waarin
verschillende processen binnen Prisma zijn besproken. Ook werd het kwaliteitshandboek waar nodig
aangepast.
De externe audit door Kiwa leverde geen aandachtspunten of tekortkomingen op. Het
kwaliteitscertificaat werd met 3 jaar verlengd.
Er is in 2011 geen klanttevredenheidsonderzoek gehouden. In de Algemene Ledenvergadering in
december 2011 is besloten het tevredenheidsonderzoek voortaan direct na de bespreking van het
jaarverslag uit te voeren. Dit onderzoek zal worden uitgevoerd in het voorjaar van 2012.
In 2010 is een overeenkomst getekend tussen Kiwa en Prisma en haar leden om de specifieke kennis
van de OS te vergroten en met elkaar te delen. Hiervoor is een overleggroep samengesteld die
jaarlijks enkele keren bijeenkomt. In 2011 heeft dit overleg 2x plaats gehad.
2 Tot onze vreugde vond zij najaar 2011 een andere geschikte baan.
12

4 Eerste handelingsperspectief: bezinning,
beleidsbeïnvloeding, bewustwording (Prisma)
Dit handelingsperspectief houdt in dat Prisma zich vanuit de identiteit bezint op de ontwikkelingen
in het veld van de ontwikkelingssamenwerking in het Zuiden en in de sector en de politiek in
Nederland. De bedoeling van die bezinning is om de leden en hun partners te ondersteunen bij
ontwikkeling en verdieping van hun beleid en hun werk.
In de tweede plaats worden de resultaten van bezinning gebruikt in de beleidsbeïnvloeding en
eventueel in positionering- en bewustwordingsactiviteiten.
4.1 Bezinning
In 2011 zijn de twee lijnen van bezinningsactiviteiten die ook in 2010 te onderscheiden waren,
voortgezet. Dat is allereerst de bezinning binnen Prisma zelf en in de tweede plaats de bezinning in
het kader van de ICCO-alliantie. We vermelden kort de activiteiten die in dit verband zijn verricht.
4.1.1 Bijeenkomsten
In 2011 heeft Prisma diverse bijeenkomsten gerealiseerd met een karakter van bezinning en
bewustwording. Ze worden hier kort vermeld.
1) Symposium op 7 april ter gelegenheid van het afscheid van Annemiek van de Kerk en Darija
Kupers. Thema: Communicatie met de achterban met het oog op blijvende betrokkenheid.
Sprekers: Dr. Lau Schulpen (CIDIN, RU Nijmegen), Rina Molenaar (Woord en Daad).
2) Symposium op 24 november ter gelegenheid van de presentatie van het onderzoek ‘Trouw
geven, eerlijk leven - over leef– en geefgedrag van (bijbelgetrouwe) christenen”. Sprekers: Henk
Foekema (tns nipo), Jan Lock (Woord en Daad), Gert-Jan Segers (WI ChristenUnie), Lútsen
Kooistra (Friesch Dagblad) en Henk Jochemsen (Prisma). De bedoeling is deze bijdragen in een
boekje uit te geven.
3) Rond Algemene Vergaderingen en directeurenoverleggen heeft bezinning plaatsgevonden op de
volgende onderwerpen
21 januari (DO): inleiding en bespreking over interventie-ethiek;
17 maart (DO) : bespreking verslag en beleid Prisma-lobby
7 april (AV): Interne bezinning op: Hoe kunnen we onze achterbannen blijvend betrekken
bij het werk van diaconaat en ontwikkelingssamenwerking.
19 mei (DO): bespreking document ICCO Cooperative for Global Change
30 juni (DO): bezinning op de rol van het geld in de relatie met onze partners en mogelijke
nieuwe manieren om daarmee om te gaan; met korte Bijbelstudie en
Inleiding vanuit W&D over hun beleid op dit punt.
1 september (DO): mini-symposium Rights Based Approach (zie onder 4.1.2. punt 2)).
20 september (AV): Bespreking document Toekomstscenario’s op basis van het Bedrijfsplan
2020 voor de ICCO-Coöperatie -i.o.
12 december (AV): Onderzoek naar de dynamiek tussen ontwikkelingsorganisaties, private
actoren en economische ontwikkeling.
In het kader van de ICCO-alliantie kan wat betreft bijeenkomsten het volgende gemeld worden:
4) Een symposium op 13 januari 2011, mede georganiseerd door Prisma, naar aanleiding van het
proefschrift van Adriaan van Klinken over ‘Masculiniteit, religie en aids’, die daarvoor onderzoek
deed bij het Centrum voor Interculturele Theologie, Interreligieuze Dialoog, Missiologie en
Oecumenica (Centrum IIMO) van faculteit voor Godgeleerdheid, Utrecht.
5) Diverse vergaderingen en bezinningsdagen van leden van de directieraad ICCO-alliantie, soms
met bestuurders, over het bedrijfsplan voor de nieuwe samenwerkingsorganisatie (De Nieuwe
13

Alliantie, DNA, genoemd). Prisma heeft daarbij steeds een coöperatieve houding ingenomen met
duidelijke aandacht voor de identiteit en voor ruimte voor verschillen
6) Er is, mede op initiatief van Prisma, een begin gemaakt met de organisatie van een brede,
landelijke conferentie over Zending, Diaconaat en Ontwikkelingssamenwerking; hierbij zijn niet
alleen de alliantie partners betrokken die de ICCO-coöperatie willen gaan oprichten, maar ook
andere koepels van kerken en organisaties die zich met deze thematiek bezighouden, te weten
de NZR en de EZA. Er is een stuurgroep en een programmacommissie (invulling workshops in
middagprogramma) gevormd. De directeur van Prisma heeft zitting in beide en vormt daarmee
ook een personele unie tussen beide commissies. Deze conferentie staat gepland op 31 augustus
2012.
4.1.2 Studies/onderzoeken
1) NGO’s en Ondernemers/investeerders in ontwikkelingswerk
Deze werkgroep bestaande uit vertegenwoordigers van beide typen organisaties, heeft in 2011
enkele malen vergaderd. Een promovenda van de voorzitter, prof dr. Gert van Dijk, heeft met
medefinanciering en ondersteuning vanuit Prisma, een kwalitatief onderzoek uitgevoerd onder
deelnemers van deze werkgroep en enkele andere deskundigen. De verwerking van de
resultaten in een onderzoeksverslag is in de werkgroep besproken en zal tot een wetenschappelijke
paper worden uitgewerkt. Hierin komen waardevolle inzichten naar voren over de
relatie tussen NGO’s en economisch investeerders en over verschillende vormen van
samenwerking. Besloten is hiermee de activiteiten van deze werkgroep te beëindigen en de
thematiek op te pakken in het kader van de lopende Prisma-activiteiten op het gebied van
bezinning.
2) Rechtenbenadering in OS
Over dit onderwerp is een bezinningsbijeenkomst gerealiseerd in september 2011, met twee
externe sprekers, dr. Rachel Kurian van ISS en Piet Posthuma van ICCO/Kerkinactie, naast de
directeur van Prisma. Daarna heeft de directeur over dit onderwerp een presentatie met
bespreking verzorgd bij een lidorganisatie, Dorcas. In deze bijeenkomsten is meer duidelijkheid
gekomen over hoe de leden van Prisma staan tegenover dit onderwerp. Helaas is door de vele
andere activiteiten het niet gekomen tot het schrijven van een discussiepaper over dit
onderwerp. Er is wat dat betreft prioriteit gegeven aan een discussiepaper over religie en
Ontwikkelingssamenwerking (zie punt 4, hieronder). Op basis van wat er nu ligt, zal de algemeen
directeur een concept discussiepaper gaan schrijven.
3) Beleid inzake gender en (homo)seksualiteit
Aan een visiestuk ten aanzien van gender en genderbeleid is in 2011 een flinke stap gezet.
Adriana Ribeiro, heeft met begeleiding vanuit Prismastaf in 2011 een uitvoerige basispaper
geschreven over deze thematiek die als basis kan dienen voor een concept visiepaper voor
Prisma. In de basispaper is ook ingegaan op het ICCO document inzake genderbeleid dat
momenteel dient als uitgangspunt voor het werk van de ICCO-alliantie op dit punt. In 2012 zal
via bespreking binnen Prisma en haar leden en partners de omwerking plaatsvinden naar een
Prisma visiepaper.
Verder heeft dezelfde onderzoeker een basisstuk geschreven ten behoeve van een door
Prismastaf op te stellen Discussiepaper voor de vereniging over de vraag hoe om te gaan met
homoseksualiteit in het OS werk.
4) Religie en Ontwikkelingssamenwerking
Binnen de vereniging is in de loop van de jaren diverse malen gesproken over de relatie tussen
Woordverkondiging en gemeenteopbouw enerzijds en diaconaat en ontwikkelingswerk
anderzijds en tussen Christelijke ngo’s en de rol van kerken. Daarbij komt dat recent in het
internationale debat over OS steeds meer aandacht is gekomen voor religie bij
veranderprocessen in ontwikkelingssamenwerking; in dit verband wordt steeds vaker gesproken
van Faith based organisation (FBO). Tegen deze achtergrond heeft de directeur van Prisma een
concept discussiepaper geschreven over Religie en OS. Deze is in het bestuur besproken en van
14

enkele kanttekeningen voorzien. Vervolgens heeft het bestuur besloten deze notitie in de
vereniging in bespreking te geven. Dit is in 2011 niet meer gelukt en staat voor 2012 op het
programma.
5) Leef- en geefgedrag
Prisma is betrokken geweest bij een onderzoek naar Leef- en geefgedrag van christenen in
Nederland, dat werd getrokken en voor het grootste deel gefinancierd door Woord en Daad.
Verder hebben ook Red een Kind, EO Metterdaad, Kom Over En Help, Dorcas Hulp Nederland,
World Servants, Dark and Light Blind Care, ZOA Vluchtelingenzorg, Tear Nederland, Diaconaat &
Zending van de Christelijk Gereformeerde Kerk en het Wetenschappelijk Instituut van de
ChristenUnie dit onderzoek gesteund. De resultaten werden gepresenteerd en besproken in een
symposium, een aantal andere organisaties was daarbij ook aanwezig.
6) Afstudeeronderzoeken
Als directeur van Prisma en tevens houder van een bijzonder leerstoel, heeft de heer Jochemsen
in 2011 twee studenten begeleid in hun afstudeerscriptie. Dit betreft Jan Willem Westerveld die
een masterstudie deed in Christianity and culture aan de Universiteit Tilburg en Tonn den Otter
die de masteropleiding Christian studies in Science and society aan de VU Universiteit volgde.
Westerveld heeft onderzoek gedaan naar de wijze waarop bij enkele Prismaleden de christelijke
identiteit doorwerkt in de MFS1 gefinancierde programma’s. Den Otter, een Australiër van
Nederlandse afkomst, deed een literatuurstudie naar modellen voor transculturele (verpleegkundige)
zorg, in het bijzonder toegespitst op de (‘westerse’) zorg aan de Aboriginals in Australië
en de daarmee gepaard gaande problemen. Beide studenten zijn in september 2011
afgestudeerd. De scriptie van Westerveld is voor intern gebruik beschikbaar gesteld voor de
leden van Prisma. Een geanonimiseerde versie is breder beschikbaar. De scriptie van Den Otter is
bij Prisma opvraagbaar. Beide scripties zijn in het Engels geschreven.
In het kader van de ICCO-alliantie verdient het volgende onderzoek vermelding.
7) Medefinanciering en betrokkenheid bij het wetenschappelijk onderzoekstraject, uitgevoerd
onder leiding van prof. Ton Dietz (Centrum voor Afrika-studies, Universiteit Leiden) naar de
impact van ontwikkelingssamenwerking (participatory assessment of development, PADEV) door
de Amidst (UvA) in Ghana en Burkino Faso. Dit onderzoek wordt gefinancierd door ICCO, Woord
en Daad en Prisma die tezamen een stuurgroep vormen ter begeleiding. De resultaten van dit
onderzoek kunnen met name van belang zijn voor een meer kwalitatieve evaluatie van ontwikkelingssamenwerking
en eerste resultaten worden al op die manier verwerkt in het PMEL beleid
van de ICCO-alliantie.
15

4.2 Lobby & Advocacy 3
Context
Het jaar 2011 was het eerste volledige jaar van het Kabinet Rutte. We hebben vooral te maken
gehad met de naweeën van de MFS2 bezuinigingen, nieuwe beleidsbrieven en notities van
staatssecretaris Knapen, nieuwe prioriteiten en posterioriteiten en nieuwe OS-woordvoerders bij
verschillende partijen. In de discussies over ontwikkelingssamenwerking was er veel aandacht voor
de rol van het bedrijfsleven. Rond de vaste politieke momenten als Prinsjesdag, de algemene
beschouwingen en de begrotingsdebatten is Prisma actief geweest met lobby. Hieronder wordt per
thema en/of per politieke gebeurtenis kort verslag gedaan van de verrichte activiteiten en
resultaten.
Hiv & aids en SRGR
De staatssecretaris heeft in april een aparte brief ‘Nadere uitwerking SRGR en HIV Aids’, naar de
Tweede Kamer gestuurd. Prisma heeft hierover een uitgebreide brief gestuurd naar de OSwoordvoerders
van de christelijke fracties en heeft o.a. met de SGP en CU gesproken. Helaas kon de
SGP niet zelf aan het debat deelnemen. De inbreng van de CU was positief en in de lijn van de
Prisma-inbreng. Er is nog steeds erg weinig aandacht voor de rol van religieuze leiders en voor
mensen met een handicap in het politieke debat.
In april 2012 komt de staatssecretaris met een nieuwe brief over SRGR waarin de doelstellingen uit
de eerdere ‘Focusbrief’ van deze staatssecretaris geconcretiseerd gaan worden.
Prisma is zeer actief geweest op het gebied van uitstapprogramma’s voor prostituees. Via
samenwerking met de SGP is bereikt dat de staatssecretaris een amendement van de SGP en het
CDA heeft overgenomen dat inhoudt dat 2 miljoen euro wordt vrijgemaakt om te investeren in
uitstapprogramma’s.
Daarnaast is het Educaidsprogramma onder de aandacht gebracht. Educaids werkt op het snijvlak
onderwijs en SRGR. Op het ministerie hebben we onze ervaringen over Educaids kunnen delen en is
onze informatie positief ontvangen. Wat er mee gebeurt, is nog afwachten.
Afgelopen juni was er een UNGASS bijeenkomst in New York. Prisma heeft geprobeerd de Nederlandse
delegatie te beïnvloeden. Uiteindelijk kon via Kathleen Ferrier, die namens Tweede Kamer
deelnam in de delegatie, het belang van kerken, religieuze leiders en FBO’s voor het voetlicht
gebracht worden.
Prisma heeft zich ingezet om samen met Woord en Daad, Red een Kind, Tear en het Leger des Heils,
bijeenkomsten te organiseren rond Wereldaidsdag. Uiteindelijk is er een oproep geweest aan onze
kerkelijke achterban voor gebed met concrete gebedspunten die van de Prismaleden kwamen.
Verder zijn er twee bijeenkomsten geweest, een bij Tear en een bij W&D. Ook heeft Prisma een
artikel geschreven dat in het RD is geplaatst.
Joanne van der Schee zit namens Prisma in de Global Reference Group van de EAA die een interfaith
pre-conference organiseren voorafgaand aan de International Aids Conference die in 2012 in
Washington gehouden zal worden.
Op deze punten Prisma werkt goed samen met SAN!, Simavi, Wemos en andere hiv & aids en
gezondheidslobbyisten.
Onderwijs
Het afgelopen jaar is de lobby voor onderwijs meer bij GCE, Edukans en Woord en Daad komen te
liggen. Prisma wordt wel op de hoogte gehouden en levert waar mogelijk informatie aan. Onderwijs
is erg gekort door het huidige Kabinet. Via de GCE zijn er meerdere brieven en gesprekken geweest
met OS-woordvoerders. Eind 2011 is er ook een Onderwijsagenda-bijeenkomst geweest. De
onderwijslobby is vooral gericht geweest op het monitoren van de afbouw van de onderwijs-
3 Dit is een samenvatting van het jaarverslag lobby, een uitgebreidere versie is naar het Prisma bestuur gestuurd.
16

programma’s, om die verantwoord te laten verlopen, en het informeren van Tweede Kamerleden
hierover.
Rol van kerken en religieuze leiders
Dit onderwerp is veel aan de orde gekomen in de contacten die Prisma heeft gehad met Tweede
Kamerleden en met andere contacten. Het blijft een belangrijk thema voor Prisma. We constateren
vanuit allerlei hoeken het belang van de kerk, FBO’s en de religieuze leiders voor
ontwikkelingssamenwerking steeds meer wordt gezien. Helaas zijn het tot nu toe alleen de kleine
christelijke partijen die dit belang ook daadwerkelijk benoemen.
Landbouw, voedselzekerheid en klimaat
Op dit thema steunt Prisma de lobby van ICCO en van EAA, die beide (ook) internationaal lobbyen. In
dit verband heeft Henk Jochemsen als lid van de EAA-delegatie in oktober de jaarlijkse conferentie
bijgewoond van de CFS (Committee on World Food Security, verbonden met de FAO) waarin
vertegenwoordigers van overheden, bedrijfsleven, kennisinstituten en NGO’s overleggen over
internationale aspecten van voedselzekerheid zoals de prijsschommelingen van voedsel, landjepik in
Afrika door China en grote bedrijven, landrechten, met name voor vrouwen, manieren van
productieverhoging, etc. Voedselzekerheid is een prioriteit van deze regering. In deze discussies sluit
Nederland zich aan bij het EU standpunt. Eind 2011 was er een AO over landbouw en OS. Prisma
heeft een kleinschalige rondetafel bijeenkomst georganiseerd voor de ChristenUnie ter voorbereiding
op het AO. De bijdrage van de CU was erg goed en er zijn twee moties van de CU over dit
thema aangenomen.
Netwerken:
Better Care Network Nederland
Prisma is in 2011 beperkt actief geweest in de BCN stuurgroep (H. Jochemsen) door een te volle
agenda. De BCN werkgroep lobby, waaraan Joanne van der Schee (soms) deelneemt, is vooral bezig
geweest met het vertalen van het VN kinderrechtenverdrag in het Nederlands. Dit netwerk doet
goed werk, maar de bijdrage van Prisma is beperkt en we beperken onze betrokkenheid hierbij.
DCDD
In 2011 is er een keer een lobbywerkgroep bijeenkomst geweest van de DCDD. Prisma werkt
bilateraal veel samen met DCDD om ‘disability’ op de agenda te zetten. Prisma stemt lobby over
disability altijd af met DCDD en vaak trekken we samen op of voert Prisma het woord namens DCDD.
HRH alliantie
De HRH alliantie probeert het tekort aan zorgpersoneel aan de kaak te stellen. Wemos doet in 2012
het secretariaat van deze alliantie. Prisma en ICCO stemmen onderling het werk in HRH-verband af.
Zo neemt vooral ICCO deel aan de werkgroep Noord-Zuid en Prisma aan de algemene vergaderingen.
Micha-Nederland
In 2011 is er in overleg geen actieve lobby geweest voor Micha. Er is eerst gewerkt aan de
organisatie van Micha-NL. De Stichting Micha NL is in het leven geroepen en er is een coördinator
benoemd. Henk Jochemsen is bestuurslid van Micha NL en Prisma draagt er financieel aan bij. Wel is
er overleg geweest met Micha-NL over het verrichten van lobbyactiviteiten door Prisma ten behoeve
van Micha-NL en zijn daarover lijnen uitgezet. In 2012 moeten die uitgewerkt worden.
17

Partos
Prisma heeft goede contacten met Partos en participeert in het lobbyoverleg. Henk Jochemsen zit
namens Prisma in het Partos bestuur. Partos coördineert de lobby die in algemene zin het belang
van maatschappelijke organisaties naar voren brengt. In 2011 betrof dit vooral de discussie over de
bezuinigingen en de rol van de maatschappelijke organisaties, ook in relatie tot de rol van het
bedrijfsleven en de overheid. Ook wordt de lobby van de maatschappelijke organisaties, waaronder
Prisma, op deze algemene thema’s door Partos gecoördineerd. Het is erg goed dat de afstemming er
is en dat we beter op de hoogte zijn van elkaars lobbyactiviteiten. In het overleg participeren met
name: ICCO, Hivos, Oxfam Novib, Cordaid, Prisma, IKV Pax Christi en Woord en Daad.
EAA
Prisma heeft in maart deelgenomen aan de tweejaarlijkse consultatie rond de hiv & aids lobby en
meegedaan met de lobby gedurende de CFS conferentie over voedselzekerheid in Rome (zie boven).
Verder is Prisma betrokken bij de voorbereidingen van lobby voor, tijdens en na de IAC 2012.
Het politieke jaar/ politieke gebeurtenissen
Los van bovengenoemde thema’s heeft Prisma ook gelobbyd voor het algemene nut van
ontwikkelingssamenwerking, tegen de bezuinigingen en heeft Prisma zich gemengd in de WRRdiscussie
en andere discussies op bijv. het ministerie. Dit heeft o.a. geresulteerd in enkele opiniebijdragen,
gesprekken, betrokkenheid bij voorbereidingen van hoorzittingen, ronde tafels of andere
consultaties. Hieronder worden enkele politieke gebeurtenissen nader toegelicht.
Lobby Eerste Kamer
In 2011 heeft er een succesvolle Partos-lobby plaatsgevonden bij de Eerste Kamer. Prisma heeft
hierin een grote rol kunnen spelen door haar goede contacten met de CU, met name Roel Kuiper, en
Rein Willems van het CDA. Het resultaat van de lobby is dat er een breed gedragen motie werd
aangenomen om de bezuinigingen op MFS2 terug te draaien en zo mogelijk bij groei van het BNP
weer extra geld aan de MFS2 organisaties te geven. Het is zeer ongebruikelijk dat een staatssecretaris
of minister een motie van de Eerste Kamer naast zich neerlegt. Dit is echter wel gebeurd.
Toch blijft de motie wel ‘boven de markt ‘zweven: in debatten in de Tweede Kamer heeft de
staatssecretaris de strekking van de motie meerdere malen bevestigd.
Hoorzitting WRR rapport
De besluitvorming en het proces rondom deze hoorzitting was erg ontransparant. Zo zijn de meeste
personen die wij vanuit SGP en CU hebben voorgedragen niet uitgenodigd, terwijl SGP toch initiatiefnemer
was van deze hoorzitting. Het uiteindelijke gesprek was erg teleurstellend.
Kamerreis Kenia en Mozambique
Prisma heeft een voorstel voor projectbezoek ingediend toen bekend werd dat tweede Kamerleden
op dienstreis gingen. Het ging om een project van Tear op het snijvlak van disability en toegang tot
SRGR diensten, een prioriteit van de staatssecretaris. Helaas zijn we uiteindelijk niet uitgekozen en
hebben de Kamerleden dus geen Prismaproject bezocht. Het heeft de naamsbekendheid van Prisma
wel bevorderd.
WGO
Prisma heeft voor het eerst geen speciale brief gestuurd ter voorbereiding op het WGO
(begrotingsdebat voor OS). Belangrijkste reden was dat wegens het grote aantal brieven dat in die
tijd naar de Tweede Kamer gestuurd wordt, het effect ervan heel beperkt lijkt. Wel zijn er gesprekken
gevoerd en is er informatie verzonden naar verschillende partijen op verschillende onderwerpen.
Door samenwerking met de SGP is er o.a. een amendement ingediend over de
uitstapprogramma’s (zie thema: SRGR). Ook heeft Prisma ter voorbereiding op het WGO feitelijke
vragen ingediend en de antwoorden geanalyseerd. Er ging veel aandacht naar het bedrijfsleven.
18

Conclusies
De samenwerking van Prisma met andere NGO’s, het ministerie en politieke partijen is het afgelopen
jaar versterkt. Ook is duidelijk geworden dat sommige relaties, o.a. met het CDA, niet
vanzelfsprekend zijn en onze blijvende aandacht nodig hebben.
Op de gevoelige thema’s waarin Prisma een andere visie heeft dan de meeste andere OS actoren
blijft het lastig om een verschil te maken en het Nederlandse beleid daadwerkelijk te beïnvloeden.
Daarom blijft het belangrijk dat Prisma dit geluid in het politieke en publieke debat doet klinken.
De discussies rond ontwikkelingssamenwerking, subsidiëring, de rol van het maatschappelijk
middenveld, framing, de effectiviteit van de verschillende kanalen en aandacht vragen voor alle
belangrijke prioriteiten en posterioriteiten, zijn in alle hevigheid losgebarsten. In tijden van
economische crises, bezuinigingen en een staatssecretaris aan het roer die voor een zakelijke aanpak
kiest, blijft Prisma zich inzetten voor de meest kwetsbare mensen.
Overzicht brieven en verklaringen die Prisma mede heeft ondertekend
01-11: brief AO landbouw en OS
02-11: ondertekening statement rondom David Keato
03-11: Prisma reactie op DSO strategiepaper
03-11: Analyse landenkeuze
05-11: Prismabrief AO SRGR
06-11: GCE onderwijsbrief
07-11: AO onderwijsbrief
10-11: Woord en Daad: landbouwbrief
4.3 Communicatie en Bewustwording
4.3.1 Communicatie algemeen
Er is in 2011 gewerkt aan de verdere invulling van de nieuwe Prisma website en er is een enigszins
herziene versie van de Prismafolder in wat grotere oplage gedrukt.
Naar aanleiding van een studie van een CHE-student Communicatie, Arianne Ramaker, is besloten
om de interne communicatie te verbeteren door met een zekere regelmaat interne nieuwsbrieven
rond te sturen voor diverse geledingen binnen de lidorganisaties.
In de eerste plaats een nieuwsbrief van de Prismadirectie voor de directeuren. Dit is een uitbreiding
van de MFS-Nieuwsbrief die de directie de afgelopen van tijd tot tijd rondstuurde. Deze zal nu ook
algemene thema’s van het Prismawerk bevatten, dus ook over handelingsperspectief 1 en EO-
Metterdaad. Sinds de oprichting van Co-Prisma heeft de Nieuwsbrief al een Prisma- en een Co-
Prismadeel.
In de tweede plaats zijn de medewerkers aan de MFS2 programma’s begonnen met het regelmatig
rondsturen van een Nieuwsbrief met ontwikkelingen op het gebied van MFS aan de betrokken
programmamedewerkers van de lidorganisaties.
Ten derde kan hier genoemd worden de lobby-update die de coördinator beleidsbeïnvloeding
regelmatig stuurt aan het Netwerk Communicatie en Bewustwording (zie boven).
4.3.2 Het Netwerk Communicatie en Bewustwording
Het Netwerk ‘Communicatie en bewustwording’ heeft in 2011 beter gefunctioneerd dan voorheen.
Het is nu explicieter verbonden met lobby en bewustwording. Er vonden twee bijeenkomsten plaats.
In de eerste bijeenkomst werd gesproken over het karakter van het netwerk en zijn met de
coördinator beleidsbeïnvloeding van Prisma, Joanne van der Schee, afspraken gemaakt over
onderlinge communicatie. Joanne zal een maandelijkse lobbyupdate rondsturen; de
19

communicatiemedewerkers van de leden zullen deze informatie waar mogelijk gebruiken in hun
communicatie met de achterban en desgevraagd, zo mogelijk, input leveren voor lobby. Verder is
nagedacht over de betekenis van de ontwikkelingen op het gebied van OS voor de communicatie
met de achterban. In de tweede vergadering is onder meer gesproken over het gebruik van de
sociale media in de communicatie naar buiten.
Op de uitnodiging aan de leden van het communicatienetwerk om kandidaten te melden voor
voorzitterschap kwam geen enkele suggestie naar voren. In de tweede vergadering is op voorstel
vanuit het Prismastafbureau met algemene instemming besloten dat de directeur van Prisma de
netwerkvergaderingen zal voorzitten.
Doel is op deze wijze de betrokkenheid van de leden bij het werk dat we gemeenschappelijk doen in
Prisma verband te versterken en zo ook inbreng van de leden in dat werk te bevorderen.
4.3.3 Bewustwording
Bewustwording is primair gericht op draagvlakversterking voor ontwikkelingssamenwerking en voor
een beleid dat rechtvaardiger (internationale economische) verhoudingen nastreeft. De rol van
Prisma daarbij is om de achterban bij de thematiek te betrekken en te informeren op een wijze
waarbij geen fondswervingdoelstelling aan de orde is. Bewustwordingsactiviteiten van Prisma zijn in
die zin aanvullend op de activiteiten van de leden zelf op dit punt.
De belangrijkste activiteiten betreffen bijdragen in de media en inbreng in allerlei fora door middel
van lezingen in discussiebijdragen. Een lijst van de diverse uitingen is opgenomen in bijlage 3. Verder
is in het kader van programma-uitvoering van MFS ook aan bewustwording gewerkt.
20

5. Financieringen
5.1 EO Metterdaad (Prisma)
5.1.1 Samenwerking met EO Metterdaad
EO is in 1972 begonnen met de fondsenwerving op radio en TV onder de naam Metterdaad. In 2006
heeft EO het eerste convenant getekend met Kerk in Actie, EZA en Prisma (hierna te noemen KEP),
omdat deze koepelorganisaties een groot deel van de achterban van EO vertegenwoordigen en hun
expertise kunnen inbrengen bij een verantwoorde besteding van de fondsen. De derde verlenging
van dit convenant werd ondertekend op 8 december 2011 voor de periode 2012 – 2014. Nieuw voor
deze periode is de samenwerking met Zendtijd voor Kerken.
EO Metterdaad is in de samenwerking verantwoordelijk voor de selectie, productie en uitzending
van de mediaprojecten. Het KEP is primair verantwoordelijk voor de inhoudelijke toetsing van de
projecten, toewijzing van fondsen en verantwoording daarover. De coördinatie vindt maandelijks
plaats in het KEP overleg. Prisma vervult in deze samenwerking de rol van penvoerder voor het KEP,
wat inhoudt dat de fondsen op voordracht van Prisma en na acceptatie door het KEP-overleg, via de
Prismarekening, naar de betrokken hulpverlening- of zendingsorganisaties gaan. Zendtijd voor
Kerken draagt in samenspraak met de lokale gemeente waar de kerkdienst wordt opgenomen een
project voor. De collecte in de kerkdiensten op radio en TV wordt ingezameld via giro 300.300 van
EO Metterdaad.
Op directieniveau is drie keer overleg gevoerd tussen de samenwerkingspartners. Henk Jochemsen
heeft de taak van Annemieke in dit overleg overgenomen. Tijdens de laatste bijeenkomst werd, in
het bijzijn van het bestuur van de Stichting EO Metterdaad, het convenant ondertekend.
5.1.2 Operationele zaken
Het jaar 2011 kenmerkte zich door een aantal personeelswisselingen. Door zijn ziekte was Egbert
Fokkema niet in staat aanwezig te zijn op de KEP vergaderingen. Zijn plaats werd ingenomen door
Elise Kant. Inmiddels is duidelijk dat Egbert vervroegd met pensioen gaat omdat het herstel langer
op zich heeft laten wachten. Annemieke van de Kerk heeft een overstap gemaakt van Prisma naar
EO waar zij is aangesteld als Hoofd Metterdaad. Marjon van Dalen heeft besloten haar baan bij
Metterdaad op te zeggen, na jaren met kennis van zaken deze taak vervuld te hebben. Haar plaats
werd ingenomen door Dennis Peters. Tijs van den Brink heeft EZA in april verlaten, zijn plek is
tijdelijk ingenomen door Adri Veldwijk. Per 1 januari 2012 vertegenwoordigt Egbert Bramer de EZA
in het KEP overleg. Janharmen Drost is zich in de loop van 2011 meer gaan richten op MFS en zal
begin 2012 verhuizen naar Kampala. Het KEP heeft daarom besloten dat Gert Bekebrede zijn rol als
voorzitter van de vergadering overdraagt aan Annemieke, om gemakkelijker de rol van vertegenwoordiger
van Prismaleden naast die van penvoerder te kunnen vervullen.
De bovengenoemde personeelswijzingen hebben er soms toe geleid dat de selectie van
mediaprojecten onder tijdsdruk moest plaatsvinden. Metterdaad was steeds in staat om een goed
mediaproject te selecteren. Organisaties die goede voorstellen aan konden leveren, werden daarvoor
beloond. Het blijft een streven om alle organisaties aan bod te laten komen als het gaat om
media-aandacht, maar er was sprake van een zekere scheefgroei.
Naast de hierboven benoemde mediaprojecten (TV en radio) kunnen voor de TV-projecten
zogenaamde meeliftprojecten ingediend worden. Dit zijn projecten die niet in de media komen,
maar fondsen ontvangen omdat ze thematisch en geografisch aansluiten bij het mediaproject. De
procedure rond het indienen van de meeliftprojecten is niet gewijzigd ten opzichte van voorgaande
jaren. Wel zijn de criteria en de toepassing daarvan in de loop van de tijd strikter geworden. De
21

indiening met behulp van een webformulier blijkt efficiënt te zijn. Daarnaast is het heel transparant
omdat alle potentiële indieners de ingediende projecten met een korte omschrijving kunnen inzien.
Het KEP kan op deze manier gecontroleerd worden op de besluitvorming bij toetsing op de criteria.
Wel wordt daarbij opgemerkt dat niet alle informatie op de website beschikbaar is en onderliggende
informatie doorslaggevend kan zijn.
De meeste gefinancierde Metterdaadprojecten worden gepresenteerd op de website van Prisma
met als doel de giftgevers te informeren over de inhoud van de projecten. In 2011 werden 120
beschrijvingen toegevoegd waarmee het totaal 474 komt. Het aantal bezoekers blijft met 500
zoekopdrachten plus 1.000 paginaweergaves van projecten achter bij de verwachtingen. Daarbij
komt dat in de laatste groep relatief veel mensen teruggingen naar de pagina waar ze vandaan
kwamen, wat kan betekenen dat ze niet naar deze informatie op zoek waren. Wel zijn er bij Metterdaad
twee giften binnengekomen op projecten die hier gepresenteerd werden.
5.1.3 Resultaat van de fondsenwerving
De inkomsten van Metterdaad uit de fondsenwerving zijn € 4.407.500 voor 2011. Dit zijn de
inkomsten exclusief legaten en rente. Hiermee waren de inkomsten lager dan het voorgaande jaar
waarin twee rampen plaatsvonden, maar hoger dan de andere jaren. Opmerkelijk zijn de hoge
inkomsten tijdens de zomervakantie. Veel mensen zijn aangesproken door de hongersnood in de
hoorn van Afrika.
Grafiek 1: Inkomsten Metterdaad 2007-2011
Verder was er aandacht voor plattelandsontwikkeling in Bangladesh, overstromingen in Sri Lanka,
moeder en kindzorg in Bolivia, een wijkgebouw in Brazilië, gehandicaptenzorg in Egypte, verslaafden
in Rusland en gezondheidszorg in Brazilië, Nicaragua, Nepal, Madagaskar, Zimbabwe en Congo.
Daarmee hebben de medische gerelateerde thema’s duidelijk de meeste aandacht gekregen in de
programmering. Op de jongerendag werd ook aandacht gegeven aan het Madasgaskar project,
waardoor een hovercraft kon worden aangeschaft.
22

Metterdaad radio geeft in een deel van haar uitzendingen aandacht aan het TV-project. Daarnaast
waren er 18 projecten die alleen op de radio werden uitgezonden. Donateurs gaven gemiddeld
€ 5.000 aan deze projecten met uitschieters voor de aardbeving in Japan. Het project voor
straatmeisjes in Ghana is uitgezonden op radio en werd onder de aandacht gebracht op het Xnoiz
festival.
5.1.4 Toekenning van financieringen
De hierboven genoemde inkomsten zijn conform de registratie bij EO Metterdaad. Dit is niet gelijk
aan de inkomsten van Prisma zoals die in de jaarrekening genoemd worden. Normaal gesproken
wordt de fondsenwerving voor projecten door Metterdaad drie maanden na de laatste uitzending
afgesloten.
Op basis van de werkelijke inkomsten wordt een definitief verdelingsvoorstel voorgelegd aan het
KEP ter goedkeuring. Een verhoogde besteding (+ 30%) in 2010 ten opzichte van 2009 is ook het
gevolg van de hogere inkomsten in 2009 die later beschikbaar komen voor besteding. Een
toekenning aan World Relief in Haïti (€ 400.000) is door Metterdaad direct overgemaakt en wordt
niet meegenomen in de jaarcijfers van Prisma.
In tabel 1 zijn de toegekende fondsen opgenomen waarbij onderscheid gemaakt is tussen de
kostensoorten en koepels waar de organisatie lid van is. Dit overzicht geeft de totalen weer, zonder
onderscheid te maken tussen noodhulp en structurele projecten.
Koepel
2010 2011
Project
financiering
AKV
Derden
AKV
Prisma Totaal
Project
financiering
AKV
Derden
AKV
Prisma Totaal
Kerk in Actie 1.265.569 42.819 24.371 1.332.759 544.546 19.440 9.218 573.204
EZA 1.480.649 49.945 28.714 1.559.308 1.783.320 64.020 29.835 1.877.175
Prisma 1.404.329 44.371 29.579 1.478.279 2.213.723 59.444 57.314 2.330.481
EO 20.588 - 3.448 24.036 261.442 6.913 6.779 275.134
Totaal 4.171.135 137.135 86.112 4.394.382 4.803.031 149.817 103.146 5.055.994
Tabel 1: Besteding van Metterdaadfondsen naar kostensoort en koepelorganisatie
Omdat over de verdeling wel afspraken gemaakt zijn in het convenant, wordt in tabel 2
weergegeven hoe de fondsen verdeeld zijn over de koepels. Organisaties die meedoen aan centrale
acties van SHO kunnen geen projecten voor financiering indienen bij Metterdaad. Het effect hiervan
manifesteert zich vooral bij Kerk in Aktie. Tear heeft haar lidmaatschap bij SHO eind 2011 opgezegd
en zal in de toekomst wel kunnen participeren.
Structurele projecten (in %) Noodhulp projecten (in %)
Koepel 2007 2008 2009 2010 2011 totaal 2007 2008 2009 2010 2011 totaal
Eind
totaal
Kerk in Actie 26 31 29 28 17 26 46 12 51 34 0 24 26
EZA 37 30 32 38 41 38 10 40 3 31 34 27 35
Prisma 31 24 37 33 33 31 44 48 46 35 66 48 36
EO 6 15 2 1 8 5 0 0 0 0 0 0 3
Tabel 2: Verdeling van projectfondsen over noodhulp en structurele projecten
Uit deze opstelling blijkt dat de toewijzing voor Kerk in Aktie in het afgelopen jaar duidelijk achtergebleven
is bij de richtlijn van 30%. De verklaring hiervoor ligt in het feit dat de laatste jaren een
groter deel van de beschikbare financiering naar het media project gegaan is. In de loop van de jaren
23

is het percentage van de fondsenwerving dat besteed wordt aan het mediaproject (TV, radio, EO
dag) toegenomen van 51% in 2007 naar 65% in 2011. Van Kerk in Aktie zijn relatief gezien minder
mediaprojecten geselecteerd.
5.2. MFS (Co-Prisma)
5.2.1 Algemeen
Binnen de ICCO-Alliantie hebben Prisma en Prismaleden bijgedragen aan de implementatie en
versterking van landenprogramma's op het gebied van Gezondheidszorg en hiv & aids, Onderwijs en
Voedselzekerheid.
Op het Directeurenoverleg was MFS een vast agendapunt waar directeuren werden geïnformeerd
over de voortgang van de programma's en inbreng die van de Prismaleden werd verwacht. De
programmamedewerkers van Prismaleden kwamen regelmatig bij elkaar, soms per thema (programmagroep),
soms op landenniveau (landengroep). Met name de landengroepen hebben in de loop
van dit jaar een grotere rol gekregen omdat zij een belangrijke rol spelen in het versterken van
programmatisch samenwerken binnen landenprogramma's.
In de loop van 2011 hebben we een Programmanieuwsbrief gelanceerd, die in 2011 drie keer is
verschenen. Op deze manier worden zowel programmamedewerkers als directeuren regelmatig
geïnformeerd over MFS-zaken en kunnen de bijeenkomsten een meer inhoudelijk, dialogisch en
lerend karakter krijgen. In de Nieuwsbrief is een kalender opgenomen met alle MFS bijeenkomsten
en deadlines.
Versterken van programmatisch samenwerken bleef een belangrijk thema in 2011. Met financiering
uit het PSO traject van de ICCO alliantie, hebben 8 programmamedewerkers van de Prismaleden en
de programmacoördinator meegedaan aan een zesdaags leertraject over programmatisch werken.
Hier kwamen onder andere onderwerpen als (het faciliteren van) multi stakeholder processen, de
Theory of Change en Lobby & Advocacy aan de orde.
In de tweede helft van 2011, nadat de uitvoering van MFS1 was afgerond, hebben we teruggekeken
op MFS1. Leidende vragen waren wat MFS1 had opgeleverd voor de doelgroepen in het zuiden maar
ook voor de Prismaleden in Nederland. Het uiteindelijke reflectiedocument, dat is opgesteld op basis
van de inbreng van de Prismaleden, is opgenomen als bijlage bij dit jaarverslag (bijlage 5).
Gezondheidszorg Onderwijs Voedselzekerheid Totaal
Afghanistan 488.815 - - 488.815
Bangladesh 734.730 - - 734.730
Burkina Faso - - 266.496 266.496
DR Congo 576.157 299.603 - 875.760
Ethiopië 564.332 110.138 113.000 787.470
Ghana - 440.251 - 440.251
Haïti 475.000 - - 475.000
India 610.806 - 181.861 792.667
Indonesië - 400.000 - 400.000
Kenia 520.134 82.988 - 603.122
Malawi 193.130 267.292 - 460.422
Oeganda 501.367 - 223.282 724.649
Zuid-Afrika 670.164 - 132.123 802.287
Soedan 835.736 261.405 - 1.097.141
Zimbabwe 453.148 - - 453.148
TOTAAL 6.623.519 1.861.677 916.762 9.401.958
Tabel 3: Bestede directe programmakosten MFS-2 programma per land en programma 2011 (MFS+EB)
24

MFS-subsidie Eigen Bijdrage Totaal
Directe programmakosten MFS1 - 36.697 36.697
Directe programmakosten MFS2 5.500.539 3.901.419 9.401.958
Programmacoördinatiekosten Prisma-leden 68.171 88.871 157.042
Programmacoördinatiekosten Prisma 47.539 - 47.539
Programma managementkosten Prisma-leden 347.667 453.240 800.907
Programma managementkosten Prisma 332.576 - 332.576
Totaal 6.296.492 4.480.227 10.776.719
Tabel 4: Overzicht lasten MFS-programma 2011
PMEL
PMEL stond in 2011 zowel in het teken van het afsluiten van en rapporteren over MFS1 als van
opstarten van en vormgeven aan MFS2.
Finale rapportage over MFS1 richting het Ministerie heeft in 2011 plaatsgevonden. Dit gebeurde in
Alliantie-verband, mede op basis van de informatie die in de verslagen van de Prisma-leden en hun
partnerorganisatie geleverd werd.
Voor zover Prisma-leden de MFS1-rapportageverplichtingen richting Prisma volledig hebben
afgerond, zijn brieven ter bevestiging hiervan gestuurd.
Er is een start gemaakt met een evaluatie van het hele onderwijsprogramma in het kader van MFS1
die in de eerste helft van 2012 afgerond zal worden. Deze evaluatie gebeurt op basis van de beschikbare
evaluatierapporten van de projecten.
Voor het MFS2-programma zijn er per thema en land jaarplannen opgesteld. Als onderdeel van de
jaarplannen zijn doelstelling en indicatoren geformuleerd. Door middel van een baseline zijn
beginscores gegeven aan de indicatoren. Ook zijn organisatiescans (O-scans) uitgevoerd om aan de
hand daarvan de capaciteiten van partnerorganisaties op verschillende aspecten te meten.
Uitvoering van monitoring en evaluatie door de verschillende organisaties die betrokken zijn in de
ICCO-Alliantie worden verder geïntegreerd. In 2011 is een Alliantie-PMEL-handleiding vastgesteld,
die vanaf 2012 verder geïmplementeerd gaat worden. De inzet is om 'leren' nauwer te verbinden
met monitoring en evalueren.
In 2011 is een start gemaakt met de voorbereiding van de Partos-evaluaties, waarin alle allianties die
aan het MFS-programma deelnemen participeren. In 2012 zal in het kader van die evaluatie een
baseline-onderzoek uitgevoerd worden.
Pilot ProCoDe Centraal- en Oost-Afrika
In 2010 heeft de Prisma-ledenvergadering besloten een pilot te starten, in Centraal- en Oost-Afrika,
om te onderzoeken op welke manier Prisma(leden) en Edukans kunnen participeren in de werkwijze
van ProCoDe die binnen ICCO/KiA al eerder was ingezet. Doel hiervan is het versterken van het
programmatisch samenwerken, meer verantwoordelijkheid neerleggen in het zuiden en
decentralisatie. Na een voorbereidende periode in de eerste helft van 2011 heeft de ICCO-Alliantie
in juli een projectleider voor de pilot aangesteld (Elly Urban) om de pilot voor te bereiden en met
Prismaleden en Edukans afspraken te maken over de wijze waarop verantwoordelijkheden worden
overgedragen. Er is een projectgroep ingesteld waarvan Edukans, Kerk in Actie, ICCO en Prisma
(Henk Jochemsen) lid zijn.
Na gesprekken en vergaderingen met programmamedewerkers, landengroepen en het DO is in
oktober een 'Transitiondocument' vastgesteld waarin is uitgewerkt hoe er in de pilot gewerkt zal
gaan worden. Het bestaande kantoor van ICCO/KiA in Kampala zal gaan functioneren als een
Alliantiekantoor. Bestaande veldkantoren/veldstaf van Edukans en verschillende Prismaleden gaan
participeren in de Regionale Werkorganisatie, een netwerkorganisatie waarbinnen de RO-Kampala
25

een coördinerende en initiërende rol speelt en de eindverantwoordelijkheid draagt. Prismaleden
dragen tenminste de programma's en projecten over die worden gefinancierd vanuit MFS2 en de
Eigen Bijdrage daarbij.
Binnen Prisma is besloten om de pilot te beginnen met de landen Ethiopië, Kenia en Oeganda. DR
Congo zal in het voorjaar van 2012 ook aansluiten. Over Zuid-Soedan zullen nog verdere gesprekken
worden gevoerd.
Omdat het kantoor in Kampala versterkt moet worden, om ook de gezondheidszorgprogramma's te
kunnen beheren, heeft Prisma Janharmen Drost voorgedragen als nieuwe program officer
gezondheidszorg in Kampala. Alle betrokkenen hebben hiermee ingestemd en Janharmen zal in 2012
naar Kampala verhuizen.
In november en december zijn de programmaplannen uitgewerkt, die als basis voor de overdracht
van mandaat zullen dienen. In diezelfde maanden hebben de Prismaleden ook voorstellen
ontwikkeld voor het inrichten van de Regionale Werkorganisatie. In december waren
donorconferenties gepland waarin de organisaties die een bepaald programma financieren
gezamenlijk het besluit nemen het programma over te dragen naar de RO-Kampala. Uiteindelijk zijn
deze donorconferenties verschoven naar januari 2012.
5.2.2 Programma Onderwijs
Introductie
Het MFS2 onderwijsprogramma van de ICCO-alliantie heeft voor 2011-2015 de volgende algemene
doelstelling: In 2015 zijn organisaties en netwerken in het maatschappelijk middenveld in 17 landen
effectief in staat om samen te werken met overheden, die verantwoordelijk te houden voor het
bieden van gelijke onderwijskansen, en om de kracht van burgers te versterken om aanspraak te
maken op hun recht op onderwijs.
De toekenning van de MFS2-subsidie bleek echter begin 2011 fors lager uit te vallen dan begroot,
waardoor een heroriëntatie op het programma heeft plaatsgevonden. Het aantal landen is
teruggebracht van 17 naar 14, en Prismaleden dragen aan 7 van deze landenprogramma's bij. Ook
zijn de bedragen per land behoorlijk naar beneden gebracht. De uitvoering van de landenprogramma's
gebeurt in nauwe samenwerking met Edukans (binnen de Alliantie de coördinator voor
het onderwijsprogramma), ICCO/KiA en ZZG. Voor drie landen hadden Prismaleden de rol van 'lead'
in het programma.
Het onderwijsprogramma is gericht op het versterken van onderwijssystemen en draagt bij aan de
wereldwijd vastgestelde ‘Education for All’ doelstellingen. Twee resultaatgerichte doelstellingen zijn
geformuleerd:
1. Partners van de ICCO-Alliantie zorgen ervoor dat de kwaliteit en relevantie van onderwijs in 17
landen wordt verbeterd – leerlingen, meisjes in het bijzonder, blijven gemiddeld 1 jaar langer naar
school gaan, maken de school vaker af en laten betere leerresultaten zien.
2. Partners van de ICCO-Alliantie zorgen ervoor dat de toegang tot onderwijs is toegenomen, met
eerlijke en gelijke kansen, in 17 landen – kinderen, jongeren en volwassenen die zijn uitgesloten van
onderwijskansen nemen deel aan basisonderwijs, vaktraining en functionele alfabetiseringsprogramma’s
(250.000 deelnemers; waarvan ten minste 45% meisjes en vrouwen).
Het onderwijsprogramma richt zich op kinderen en jongeren, die uitgesloten of uitgevallen zijn van
school, kinderen die onderwijs krijgen van lage kwaliteit, analfabete jongeren en volwassenen.
Speciale aandacht wordt gegeven aan gemarginaliseerde groepen zoals meisjes en vrouwen,
specifieke gemarginaliseerde (etnische) groepen in bepaalde landen, en mensen met een beperking,
omdat zij vaker worden uitgesloten van kwaliteitsonderwijs.
26

Landen en leden participerend in het onderwijsprogramma
Ghana World Servants (lead), Wycliffe, Leger des Heils, Edukans
Malawi Red een Kind, World Servants, Edukans (lead)
Ethiopië Wycliffe, Edukans (lead)
Kenia Wycliffe, Edukans (lead)
DR Congo Leger des Heils (lead), Red een Kind, Edukans
Zuid-Soedan Light for the World, ICCO (lead)
Indonesië Wycliffe/Oikonomos (lead)
Tabel 5: Landen en leden participerend in het onderwijsprogramma
Resultaten en activiteiten
Het jaar 2011 was het eerste uitvoeringsjaar van MFS2. De eerste maanden werden beheerst door
het aanpassen en verminderen van de grootte van de programma's. Vervolgens is in alle
programmalanden een baseline-onderzoek uitgevoerd om de uitgangssituatie in beeld te brengen.
Deze gegevens zijn van belang om in de komende jaren de voortgang en resultaten van de projecten
en programma's te kunnen meten.
In de 7 landen zijn de programma's ondersteund. In de meeste landen ging het om bestaande
programma's (ook al ondersteund in MFS1) en verliep de overgang van MFS1 naar MFS2 relatief
vloeiend (hoewel men ook hier met een forse teruggang in budgetten te maken had en bepaalde
activiteiten afgestoten moesten worden). In DR Congo, is een nieuw programma ontwikkeld en is
gedurende het hele jaar 2011 veel tijd gestoken in het doorontwikkelen van het programmaplan en
het versterken van de programmatische samenwerking tussen de verschillende partners.
De algemene coördinatie van het onderwijsprogramma werd gedaan door de ProgrammaGroep
Onderwijs (PGO), die maandelijks bij elkaar kwam.
De groep van programmamedewerkers onderwijs kwam in 2011 vijf keer bij elkaar in gezamenlijke
themabijeenkomsten met Edukans. Eén van deze bijeenkomsten werd samen met de
programmagroep gezondheidszorg gehouden. De thema's die aan de orde kwamen, gingen
voornamelijk over de start van MFS2 (baseline). Ook zijn voorbereidingen getroffen voor het
uitvoeren van een brede programma-evaluatie van het onderwijsprogramma onder MFS1. Op een
themabijeenkomst zijn alle evaluatierapporten die beschikbaar zijn (landen- en projectevaluaties)
besproken en Terms of Reference geformuleerd om op basis van deze documenten een programmaevaluatie
te doen. Deze zal begin 2012 worden uitgevoerd.
Linking & Learning
− Programmagroepen themabijeenkomsten. Onderwijsthemabijeenkomsten zijn gewijd aan
lobby&advocacy, de evaluatie van MFS-1, de ProCoDe pilot en preventiestrategieën voor hiv &
aids, bijvoorbeeld op scholen. Hier is het onderzoek besproken dat in Ethiopië is gedaan
(ondersteund vanuit Educaids) naar anti-aids-clubs op scholen.
− Educaids. Prisma heeft deelgenomen aan het Educaidsnetwerk en was gedurende heel 2011 in
de stuurgroep vertegenwoordigd. Bij de start van de MFS2-periode heeft ICS zich uit dit netwerk
teruggetrokken omdat hun focus nu op andere thema's ligt. Educaids is een periode van
herbezinning aangegaan. De stuurgroep heeft de keuze gemaakt om Educaids wel als netwerk te
blijven ondersteunen (en niet binnen de ICCO-Alliantie te laten opgaan binnen de bestaande
programma's) omdat we binnen Educaids een sterke en kansrijke verbinding zien tussen de
thema's onderwijs en SRHR. De ambitie is om ook andere organisaties die op deze gebieden
werken aan Educaids te verbinden om het onderling leren te versterken. Tegelijkertijd blijft het
van belang om projecten die gericht zijn op het snijvlak van onderwijs en SRHR goed te
27

verankeren en integreren binnen de onderwijslandenprogramma's. In 2011 zijn de bestaande
Educaids netwerken in Ethiopië, Oeganda en Kenia ondersteund. In Malawi is een intensief
traject uitgevoerd (SHAREFRAME) en de partners hebben een gezamenlijk beleid ontwikkeld.
− Kennisforum Onderwijs. Het Kennisforum Onderwijs, een platform van Ministerie van BuZa,
NGO's die op het gebied van onderwijs en ontwikkelingssamenwerking werken, en kennisinstituten
heeft in 2011 maar nauwelijks gefunctioneerd. Wel is er 1 bijeenkomst georganiseerd
rondom het nieuwe Global Monitoringsrapport van UNESCO. De werkgroepen Onderwijs en
kwaliteit en Onderwijs en hiv & aids, waarin Prismaleden en Prismastaf eerder participeerden,
zijn dit jaar niet bij elkaar geweest.
− Lobby & Advocacy. De Nederlandse afdeling van de Global Campaign for Education organiseerde
in november 2011 een nationale Onderwijsconferentie, om breed aandacht te vragen voor het
belang van onderwijs voor ontwikkeling. Ook werden afspraken gemaakt over verdere samenwerking
tussen actoren die aan onderwijs en ontwikkeling werken. Prisma en verschillende
Prismaleden namen deel aan deze conferentie. Enkele belangrijke actiepunten die werden
vastgesteld waren het bevorderen van de kwaliteit van onderwijs, ouderparticipatie, training van
leerkrachten en het vergroten van de aandacht voor vaktraining.
− Training ‘resource mobilisation’. In november heeft Edukans een training georganiseerd voor
programmacoördinatoren in het zuiden, Lokale Expertise Centra Onderwijs en sleutelpartners,
om hun fondsenwervende capaciteit te versterken en mogelijkheden voor gezamenlijke
fondsenwerving voor onderwijsprogramma’s te verkennen. Aan deze training hebben ook vier
partners van Prismaleden deelgenomen.
De programmacoördinator onderwijs heeft deelgenomen aan een partnerconsultatie in Malawi,
gericht op het verder uitwerken van het MFS2-programma en het versterken van het programmatisch
samenwerken.
Voortgang van de landenprogramma’s
De baseline-studie heeft veel gegevens opgeleverd over de actuele onderwijssituatie in de
verschillende landen. Uit de baseline komen ook grote verschillen tussen landen naar voren. De
percentages gekwalificeerde leraren, aantallen leerlingen per leerkracht en deelname aan de hogere
leerjaren lopen bijvoorbeeld sterk uiteen. Dit laat zien dat programma-ontwikkeling op maat per
land (en soms per regio binnen een land) nodig is.
Ghana. In Ghana is de programmacoalitie in de loop van 2011 uitgebreid met partners van Edukans.
Dit heeft geleid tot een herbezinning op de structuur van de coalitie en aangepaste statuten, ook is
een nieuwe coördinator aangesteld. De coalitie is hierdoor gegroeid in zelfbewustzijn. In het
onderwijsprogrammaplan voor Ghana is gekozen voor een sterke focus op het verbeteren van de
kwaliteit van onderwijs.
Malawi. De gezamenlijke programmaontwikkeling in Malawi kwam nog wat moeizaam van de grond.
In augustus is een conferentie georganiseerd om die ontwikkeling een impuls te geven. In het
programmaplan ligt de nadruk op kwaliteit van onderwijs en ook worden activiteiten op het gebied
van hiv&aids en SRHR geïntegreerd (met ondersteuning van Educaids).
In Ethiopië en Kenia levert Wycliffe een bescheiden bijdrage aan het bredere onderwijsprogramma
(Edukans). De samenhang tussen de activiteiten van Wycliffe partners en het bredere programma is
nog een aandachtspunt bij de overdracht van deze programma’s naar de RO in Kampala. Op het
gebied van het onderwijs in de moedertaal liggen er wel goede kansen om die verbindingen te
maken.
In DR Congo is in 2011 een nieuw onderwijsprogramma ontwikkeld, waarbij in de loop van het jaar
ook Edukans is aangesloten. Er is een onderzoeksvoorstel opgesteld om in Oost-Congo een
inventarisatie te maken van andere actoren die het onderwijsprogramma kunnen ondersteunen op
het punt van de kwaliteit van onderwijs (bijvoorbeeld lerarenopleidingen). Dit zal in 2012 worden
28

uitgevoerd. Programmatisch samenwerken was in 2011 nog een zoektocht voor de partners, verdere
ondersteuning hierbij is nodig.
In Zuid-Soedan ondersteunt Light for the World een groot programma op het gebied van inclusief
onderwijs. In het Alliantie-programma was voorzien dat ook ICCO en Edukans zouden participeren in
een gezamenlijk onderwijsprogramma in Zuid-Soedan. Bij ICCO lagen helaas de onderwijsactiviteiten
dit jaar stil, waardoor er geen gezamenlijke programma-ontwikkeling heeft plaatsgevonden.
Indonesië. Op Papua draagt Oikonomos/Wycliffe bij aan een onderwijsprogramma. Er waren aanzetten
voor een gezamenlijk onderwijsprogramma met ICCO maar helaas heeft ICCO besloten, vlak voor
de start van MFS2, om toch geen programma op Papua te ondersteunen. Dit betekent dat het
programma in Papua een zeer beperkt karakter heeft gekregen. De focus ligt op kwaliteit van
onderwijs en beroepstraining.
Successen en uitdagingen
Een succes in de programma-ontwikkeling voor MFS2 is dat in vrijwel alle landen een goede
gezamenlijke programma-ontwikkeling heeft plaatsgevonden, waarin de verschillende leden van de
ICCO-Alliantie en hun partners nauw samenwerkten. Dit geldt ook voor de uitvoering van de
baseline, die goed gecoördineerd per land is uitgevoerd. De programmatische samenhang is dan ook
toegenomen, in vergelijking met MFS1.
Een succes op het gebied van capaciteitsversterking was de gezamenlijke training ‘resource
mobilisation’ die in november in Oeganda werd gehouden. Dit is een zeer relevant onderwerp, zeker
in deze tijd waarin de aandacht voor onderwijs en ontwikkeling lijkt te verdwijnen.
Een uitdaging blijft de programma-ontwikkeling in verschillende landen, zoals Zuid-Soedan, Indonesië
en DR Congo. De politieke context is in deze gebieden ook ingewikkeld, waardoor het moeilijk
is een goede samenwerking met lokale overheden aan te gaan.
Conclusie voortgang onderwijsprogramma 2011
Het onderwijsprogramma is fors in omvang verminderd, in verhouding met het eerdere MFS1programma.
Ook het draagvlak voor ondersteuning van onderwijsprogramma's bij de Nederlandse
overheid lijkt weg te brokkelen. In de lobby is daarvoor onverminderd aandacht, met name in GCEverband
maar deze ontwikkeling zal niet zomaar terug te draaien zijn. Het wordt steeds belangrijker
om actief te zoeken naar verbindingen tussen het thema onderwijs en andere thema's om op die
manier de aandacht voor onderwijs vast te houden (bv. onderwijs en SRHR zoals dat in Educaids
gebeurt en de link tussen onderwijs en economische ontwikkeling).
In de landen waar onderwijsprogramma’s worden ondersteund, heeft het uitvoeren van een
baselinestudie en de programma-ontwikkeling veel energie gevraagd. We kunnen wel terugkijken op
goede resultaten daarin.
5.2.3 Programma Basisgezondheidszorg en hiv
Introductie
Het MFS2 gezondheidszorg en hiv programma van de ICCO-alliantie heeft voor 2011-2015 de
volgende algemene doelstelling: In 2015 is het maatschappelijk middenveld in staat om verantwoordelijkheid
te nemen voor het realiseren van toegankelijke en veerkrachtige gezondheidszorgsystemen
in rurale gebieden, met name voor kwetsbare groepen.
Door de bezuinigingen op de MFS subsidie heeft de ICCO Alliantie het programma niet in alle 22
landen kunnen doorzetten. Het programma wordt nu uitgevoerd in 16 landen, waarvan Prisma
betrokken is in 12 landen (voorheen 17 landen). Uitvoering van het programma gebeurt samen met
ICCO en Kerk in Actie, met Prisma als coördinerende alliantiepartner.
29

In het jaarplan 2011 werden vier subdoelstellingen benoemd. Naast een reductie in landen is er door
de bezuiniging binnen dit programma ook gekozen om één doelstelling wel te monitoren (het
versterken van financieringssystemen), maar niet terug te laten komen in de formele rapportages.
De overgebleven drie doelstellingen zijn:
1. Het versterken van het maatschappelijk middenveld om actoren binnen het gezondheidszorgsysteem
ter verantwoording te roepen.
2. Het versterken van sleutelfiguren (change agents) in lokale gemeenschappen en kerken die een
positieve verandering teweeg kunnen brengen op het gebied van seksuele en reproductieve
gezondheid, de verspreiding van hiv en het voorkomen van handicaps.
3. Het versterken van structuren om gezondheidspersoneel aan te trekken en te behouden.
Landen en leden participerend in basisgezondheidszorg en hiv programma
Landen Deelnemende leden
Bangladesh Leprazending (trekker), Woord en Daad, Light for the World 4
India Red een Kind (trekker), Leprazending, Woord en Daad, Tear, De Verre
Naasten
Afghanistan Light for the World¹ (trekker), Operatie Mobilisatie
Haïti Woord en Daad
Zimbabwe Tear (trekker), GZB, Dorcas, Trans World Radio
Zuid-Afrika De Verre Naasten (trekker), Bijzondere Noden, Trans World Radio, Woord en
Daad
Malawi Red een Kind
DR Congo Leger des Heils (trekker), Red een Kind, Leprazending, Tear
Zuid-Soedan GZB (trekker), Dorcas, Light for the World¹
Ethiopië Tear (trekker), Red een Kind, Dorcas, Trans World Radio
Oeganda Woord en Daad (trekker), Tear, Trans World Radio
Kenia Dorcas (trekker), De Verre Naasten, Trans World Radio
Tabel 6: Landen en leden participerend in het basisgezondheidszorg en hiv programma
2011 is het eerste uitvoeringsjaar van de nieuwe subsidie van de Nederlandse overheid (MFS2). De
eerste maanden waren vooral ingekleurd door het aanpassen van de ICCO Alliantieaanvraag naar de
toegekende bedragen. Ook hebben alle partners in de verschillende landen een baseline uitgevoerd
om de huidige stand van de projecten vast te leggen. Deze uitkomsten kunnen in de volgende jaren
gebruikt worden om de (eventuele) verbetering van de gezondheidssituatie te laten zien. Ondertussen
is er in de landencoalities gewerkt aan meer samenhang, meer uitwisseling en mogelijk meer
gezamenlijke activiteiten van de betrokken partners. Uitkomsten en leerervaringen van deze
samenwerkingen komen terug onder het kopje ‘Voortgang van de landenprogramma’s’.
In 2011 kwam de programmagroep Basisgezondheidszorg en hiv 5 keer bij elkaar, waarvan één
bijeenkomst gezamenlijk met de onderwijsgroep werd gehouden. We hebben hier een efficiëntieslag
kunnen maken (voorzien was 10 bijeenkomsten) waarin we onder andere door middel van een
regelmatige nieuwsbrief Prismaleden al van informatie konden voorzien. Deze bijeenkomsten
stonden in de eerste helft van het jaar vooral in het kader van de opstart van MFS2 en het uitvoeren
van de baselines. Later heeft er ook meer inhoudelijke uitwisseling plaatsgevonden (zie linking &
learning).
Daarnaast is er in mei een driedaagse face-2-face bijeenkomst gehouden in het kader van
uitwisseling en linking & learning.
Door het jaar heen zijn er tevens veel afstemmingsbijeenkomsten van de afzonderlijke landengroepen
geweest. Waar gewenst is hier iemand van Prisma bij aanwezig geweest.
4 Voorheen Dark & Light Blind Care
30

Linking & Learning
De doelstelling om in 2011 in te zetten op het leren van nieuwe inzichten en van elkaars ervaringen
is goed gehaald. In 2011 zijn er verschillende vergaderingen en trajecten geweest waarin dit leren
werd vormgegeven. Hieronder worden de belangrijkste kort benoemd.
- Leersessies. Behalve de elders beschreven inhoudelijke bijeenkomsten is er samen met de
programmagroep Onderwijs een leersessie gehouden over het Prisma hiv preventieonderzoek
en een Educaids onderzoek onder hiv & aids clubs op scholen in Ethiopië.
- Face-2-face meeting. In mei 2011 werd een driedaagse bijeenkomst georganiseerd met
programmamedewerkers van Prismaleden en ICCO en coördinatoren van een aantal van de
landenprogramma’s. Naast een uitgebreide kennismaking met elkaar en met de programma’s, is
er ingegaan op de Theory of Change, Outcome Mapping, de pilot in Centraal en Oost Afrika,
PMEL. Verder hebben we met elkaar nagedacht over thema’s als de rechtenbenadering, de SAVE
methode, het meten van gedragsverandering, de rol van gezondheidscomités en de effectiviteit
van de programmatische benadering.
- Learning Communities en wiki’s. De ICCO Alliantie werkt sinds kort met online discussiegroepen.
Deze discussiegroepen hebben als doel om van elkaars ervaringen te leren en tot nieuwe
inzichten te komen. Omdat ICCO gedecentraliseerd is, is er voor gekozen om dit via een online
medium vorm te geven. In 2011 is tijdens de Face-2-face bijeenkomst uitleg gegeven over de
Learning Community en eind van het jaar heeft een eerste online discussie over gedragsverandering
plaatsgevonden. Tijdens de Face-2-face meeting hebben programmamedewerkers
tevens gewerkt aan de wiki door daar informatie te plaatsen over de verschillende landenprogramma’s.
- Bijeenkomst Zuidelijk Afrika met gezondheids- en hiv & aids partners. In november vond een
bijeenkomst plaats met een groot aantal gezondheidszorgpartners van de ICCO Alliantie in Zuid
Afrika, Malawi, Zimbabwe en Angola. Uit Malawi waren ook Educaids en een partner van
Edukans aanwezig. Het was een geslaagde bijeenkomst waarin partners onder andere
samenwerkten in het ontwikkelen van een Theory of Change voor hun eigen programma. Er is
veel uitgewisseld over elkaars projecten en programma’s en daar is al een aantal vruchtbare
contacten uit ontstaan. Ook interessant was dat Prisma en ICCO partners elkaar konden vinden
op thema’s zoals ‘contextual bible studies’ en voorlichting aan predikanten.
De programmacoördinatoren hebben niet alle voorgenomen reizen ten uitvoer kunnen brengen;
belangrijkste redenen hiervoor waren de enorme tijdsbelasting van de hernieuwde MFS2 indiening,
de uitgevoerde baseline en een zwangerschapsverlof. Tijdens een partnerconsultatie in Kenia is een
programmacoördinator aanwezig geweest. Deze was ook aanwezig op de regionale bijeenkomst in
Zuidelijk Afrika.
In het jaarplan 2011 was voorgenomen om met Cordaid verdere besprekingen te hebben over
gezondheidskoepels en gezamenlijke lobby op het gebied van FBO’s in ontwikkelingssamenwerking.
De besprekingen over gezondheidskoepels hebben plaatsgevonden, maar jammer genoeg heeft dit
nog niet geleid tot meer samenwerking. Binnen Prisma is gezocht naar eventuele financiering van
ACHAP (de koepel van alle Afrikaanse gezondheidskoepels), maar hier is geen budget voor
gevonden. In de samenwerking en afstemming met andere allianties die MFS subsidie hebben
ontvangen heeft de ICCO Alliantie/ Prisma ook gesprekken gevoerd met de SRHR alliantie over
verdergaande harmonisatie binnen landen. Een uitkomst van deze laatste bijeenkomsten is dat er in
gezamenlijkheid een brief naar verschillende ambassades is gestuurd waarin de allianties hulp
aanbieden in het schrijven van een SRHR beleid voor dat betreffende land. Partners van de ICCO
Alliantie zijn als contactpersonen naar voren geschoven. Twee ambassades reageerden positief.
31

Voortgang van de landenprogramma’s
Nadat alle nulmetingen zijn gerealiseerd en naast de bijeenkomsten van de landencoalities, zijn alle
partnerorganisaties actief geweest in de uitvoering van hun individuele activiteiten. Aan het eind van
2011 bleek dat de tijd te kort was om uitgebreid de voortgang op outcome niveau te monitoren (wat
is er nu daadwerkelijk ten goede veranderd voor de doelgroep?). Training hiervoor is nog nodig.
Andere algemene zaken die uit de landenrapportages naar voren kwamen:
- Er zijn enorm veel mogelijkheden om samen te werken met de overheid die gebruikt kunnen
worden. Naast officiële werkrelaties zijn juist ook de inofficiële partnerschappen tussen
overheidsorganen en de partnerorganisaties van groot belang.
- Linken naar andere determinanten van gezondheid hebben opnieuw bewezen cruciaal te zijn
voor gezondheid en het welzijn van de doelgroepen, in het bijzonder voor kwetsbare groepen als
mensen die met HIV leven en oudere OVCs. In dit kader werd het belang van inkomensgenererende
activiteiten expliciet genoemd door de landencoalities in Zimbabwe, Ethiopië en Kenia.
- In Zimbabwe is het uitrollen van aidsremmers effectiever geworden door de directe link met
bewustwording op het niveau van de rurale gemeenschappen.
- Lobby & advocacy intenties zijn verder uitgewerkt op landenniveau. Tegelijkertijd is duidelijk
geworden dat veel partners niet goed weten hoe dit aan te pakken. In 2012 zal eerst de nadruk
worden gelegd op PME en dan vanaf 2013 ook op lobby & advocacy.
Resultaten per doelstelling:
1.Het versterken van het maatschappelijk middenveld om actoren binnen het gezondheidszorgsysteem
ter verantwoording te roepen
Meer dan 60 partnerorganisaties wereldwijd hebben aan deze doelstelling gewerkt. In 2011 zijn veel
locale structuren versterkt om te participeren in het nemen van beslissingen. Dit heeft onder andere
geleid tot een grotere bewustwording van partnerorganisaties dat het betrekken van kwetsbare
groepen (doelgroepen) zelf in het ontwerp en de uitvoering van de projecten van belang is voor het
welslagen ervan. Deze betrokkenheid leidt daarnaast ook tot grotere duurzaamheid van de
projecten.
Eén van de resultaten voor de doelgroepen in Zimbabwe is dat de toegang tot aidsremmers en
andere gezondheidsdiensten is toegenomen door de invloed van kerken en andere gemeenschapsstructuren.
Het klanttevredenheid instrument heeft bewezen een goed instrument te zijn om de mening van de
doelgroep over de geleverde diensten op tafel te krijgen en de programma’s hierop aan te passen.
Het instrument is in gebruik in Malawi en Bangladesh en zal hopelijk ook kunnen worden ingezet in
Zimbabwe en Zuid-Afrika.
2. Het versterken van sleutelfiguren (change agents) in lokale gemeenschappen en kerken
Ruim 50 partnerorganisaties werken met change agents, voornamelijk op lokaal niveau. De landencoalities
zijn bijna allemaal actief geweest in het capaciteren van gezondheidscomités, change
agents en/of belangengroepen zoals organisaties van mensen die leven met hiv of met een
beperking. Een aantal observaties:
- Gegevens uit de nulmetingen lieten zien dat de capaciteit van kerken om een antwoord te geven
op de hiv pandemie nog beperkt is. Religieuze leiders worden door de ICCO alliantie als
belangrijke change agents gezien. Het is echter niet eenvoudig gebleken om deze groep effectief
te bereiken. Er kan nog meer samenwerking met organisaties als EHAIA, INERELA+ en Strategies
for Hope worden gezocht.
- In een aantal landen bleek dat de focus van het programma op rolmodellen en change agents de
partner organisaties hielp om te groeien in begrip voor de dynamiek in de locale gemeenschappen
zelf, onder andere door het uitvoeren van baseline surveys.
32

- Het vergroten van bewustwording op het gebied van gezondheid was een belangrijk thema in
rurale en post-conflict gebieden. Het ging hier onder andere om zaken als hygiëne, malaria en
hiv & aids.
3. Het versterken van structuren om gezondheidspersoneel aan te trekken en te behouden
Ongeveer 20 partnerorganisaties in 7 landen werken aan deze doelstelling. Zo is in Afghanistan meer
locale staf getraind om taken over te nemen van international staf op management posities. In
Zimbabwe zijn radio programma’s uitgezonden over hiv workplace policies en de rol van de
werkgever in de strijd voor de rechten van mensen die leven met hiv.
Successen en Uitdagingen
Successen
- Wat betreft beleidsbeïnvloeding kwam uit Zuid-Soedan het voorbeeld van één van de
partnerorganisaties dat, nadat de overheid alleen nog maar hoog opgeleid gezondheidszorg
personeel wilde trainen en niet langer Community Health Workers (CHWs), het hen was gelukt
hier een uitzondering voor te krijgen met de belofte dat de CHWs die zij opleiden mogelijk later
gekwalificeerd kunnen worden voor een verpleegkunde opleiding.
- In Haïti is een begin gemaakt met het promoten van gezinsplanning middels groepen in kerken
en op scholen. Profamil, de leidende organisatie op dit gebied in Haïti, heeft deze groepen
getraind en zal hen ook van de benodigde producten voorzien.
- De partnerorganisaties van de coalitie in India zijn succesvol geweest in het bouwen van relaties
met belangrijke stakeholders op het niveau van de staat, op districtsniveau en lokaal. Deze
relaties hebben bijgedragen aan het verbeteren van het gebruik van gezondheidszorgdiensten
door de beoogde kwetsbare groepen. Gezondheidszorgdiensten zijn hierdoor meer betrokken
geraakt en hechten meer waarde aan samenwerking met de lokale gemeenschappen.
Uitdagingen
- In Oeganda werd het probleem genoemd dat de Village Health Teams (VHTs) overwelmd
worden door allerlei trainingen met verschillende doeleinden. Hoewel samen met verschillende
gezondheidscentra VHTs zijn geselecteerd om getraind te worden, werd het ook duidelijk dat
andere groepen in de gemeenschappen nodig zijn om VHTs bij te staan in hun taken.
- Het meten van gedragsverandering blijft een uitdaging die meer aandacht nodig heeft. Dit
onderwerp zal meegenomen worden in trainingen op het gebied van PME en er zal onder
andere gebruik gemaakt worden van materiaal ontwikkeld door Stop Aids Now.
Lobby, Beleid en onderzoek en Bewustwording
In het jaarplan 2011 was voorgenomen om door middel van actieve betrokkenheid in verschillende
netwerken ons beleid en lobby goed te kunnen ondersteunen. Begin 2011 is er een goede bijeenkomst
geweest met een delegatie van het ministerie van Buitenlandse Zaken en de AIDS ambassadeur.
We hebben hier het ICCO alliantie gezondheidszorg en hiv programma gepresenteerd met
speciale aandacht voor het werken met FBOs en religieuze leiders.
Verder is er vanuit het programma inhoudelijke input geleverd aan de Prisma lobbyist. Hierbij werd
gebruik gemaakt van de participatie in verschillende netwerken. Hieronder een aantal voorbeelden:
- Share-Net: naast de jaarlijkse Business meeting heeft Prisma deelgenomen aan twee
inhoudelijke bijeenkomsten georganiseerd door het ministerie van buitenlandse zaken over
reproductive health met de Wereldbank en ‘Sex and secrets’ over de stand van zaken van het
Nederlandse beleid.
- Dutch Coalition of Disability and Development: als institutioneel lid met een substantiële
bijdrage aan DCDD neemt Prisma deel aan de adviesraad die 2x per jaar bij elkaar komt. Tevens
heeft Prisma deelgenomen aan een bijeenkomst over het ‘World report on Disability and CBR
33

Guidelines in different national and cultural contexts’ en aan het symposium over SRHR en
disability dat werd georganiseerd op World Disability Day (3 december).
- Binnen het platform Health Insurance for the Poor (HIP), waar de ICCO-alliantie is vertegenwoordigd
binnen de kerngroep, is na de literatuurstudie over de impact van gezondheidszorgverzekeringen
in lage inkomenslanden in Afrika en Azië e het ontwikkelde M&E model gepresenteerd.
Dit zal in verschillende landen worden getest. Prisma heeft tevens deelgenomen aan
bijeenkomsten van het HIP over Equity & Health Insurance (met Wemos) en over een bijeenkomst
met het bedrijfsleven.
- Binnen de Human Resources for Health (HRH) alliantie is een doorstart gemaakt met de werkgroep
over HRH en OS. Er zijn ideeën om in 2012 onderzoek op te pakken rondom taskshifting.
Beleid en onderzoek
In het jaarplan 2011 werd aangegeven dat daar waar gewenst, onderzoeken konden worden
uitgevoerd om programmaontwikkeling en –uitvoering te ondersteunen. Gedacht werd aan verdieping
op thema’s als seksualiteit, de rol van kerken en community participatie. In 2011 hebben we
aan twee van deze thema’s een vervolg kunnen geven. Voor seksualiteit door middel van het IIMO
onderzoek van Adriaan van Klinken naar gender, religie, hiv & aids en masculiniteit en het preventie
onderzoek (HIV Prevention strategies: How do we do? A comparison, zie ook hoofdstuk 1 over
bezinning).
De uitkomsten van het IIMO onderzoek zijn zeer interessant en sluiten aan bij bevindingen in het
veld. Er is overleg geweest met UU, EHAIA en anderen om de uitkomsten breder bekend te maken
onder zuidelijke partners. Het preventie onderzoek zal dienen als basisdocument voor gesprekken
met partners.
Met betrekking tot verdieping op het thema ‘community participatie’ is in 2011 het ‘Client
Satisfaction Instrument’ binnen Prisma gepresenteerd. Na partners in Malawi, zijn partners in
Bangladesh een traject ingegaan om de stem van de doelgroep in hun services te waarborgen en
hebben partners in Zimbabwe interesse getoond.
Naast genoemde activiteiten heeft Deelstra en De Jong in samenwerking met partners van een
aantal Prismaleden een nieuwe DVD ontwikkeld die voorlichting geeft aan predikanten over hiv &
aids. De DVD is speciaal gemaakt voor partners in Zuidelijk Afrika die werken met religieuze leiders.
De DVD en de handleiding behandelen de volgende onderwerpen: Stigma, rol van de pastor, Gender,
Jongeren en ‘Healings’. Na het gereedkomen van de handleiding zal de DVD half 2012 gratis
beschikbaar zijn.
Conclusie voortgang programma Basisgezondheidszorg en hiv 2011
2011 was een intensief jaar waarin veel keuzes met betrekking tot de inhoud en de uitvoering van
het programma zijn genomen. Door de bezuinigingen moesten er zware keuzes gemaakt worden die
ook invloed hadden op het werk van de partners in het zuiden. We betreuren het dat we niet
konden door gaan in alle landen welke we hadden voorgenomen. In de landen waar wel verder op in
is gezet is de voortgang goed te noemen. In de landen is gezocht naar het verder ontwikkelen van de
gezamenlijke programma’s met goede nulmetingen en een goede basis vanuit onder andere de
Theory of Change.
5.2.4 Programma Voedselzekerheid
Introductie
Het MFS2 voedselzekerheid en voeding programma van de ICCO-alliantie heeft voor 2011-2015 de
volgende algemene doelstelling: In 2015 is er een flink aantal netwerken c.q. coalities gevormd met
een goede worteling in het maatschappelijk middenveld dat zich hard maakt voor verbeterde
voedselsystemen en toegang tot voedsel voor achtergestelde groepen. Het recht op voedsel is een
belangrijke pilaar waarop beleid zal worden beïnvloed.
34

Helaas werd eind 2010 duidelijk dat de toekenning van de MFS2-subsidie fors lager werd dan
begroot, dit leidde tot een afname van het aantal landen waar dit programma kon worden
uitgevoerd. Prismaleden zijn nu betrokken bij zes i.p.v. zeven landen. Het totaal aantal landen waar
het programma, i.s.m. ICCO/KiA wordt uitgevoerd is 13, i.p.v. de eerder geplande 21 landen. Verder
is er een regionaal programma in Latijns Amerika en ten slotte wordt in Ethiopië nog door Tear actief
gewerkt aan voedsel- en voedingszekerheid, maar betreft dit geen zelfstandig programma meer en
wordt dit uitgevoerd onder de vlag van het economisch ontwikkelingsprogramma van de alliantie.
ICCO heeft de lead in alle zes de landen.
Landen en leden participerend in het voedsel- en voedingszekerheid programma
Burkina Faso Woord en Daad
Oeganda Woord en Daad, Tear
Ethiopië Tear
Zuid Afrika Tear, (Dorcas vanaf 2012)
Zuid-Soedan (Dorcas vanaf 2013)
India De Verre Naasten
Tabel: 7: landen en leden participerend in het voedsel- en voedingszekerheid programma
Het programma richt zich op het versterken van weerbaar maken van lokale voedselsystemen
(verbeteren van landbouwsystemen en technieken, inkomens genererende activiteiten gericht op
processing en vermarkten, verbeterde voedingspraktijken en disaster risk reduction (DRR) zijn
belangrijke activiteiten). Hiertoe werken de partners samen met gemeenschapsgroepen en allianties
om deze te versterken en te verbinden met nationale beleidsmakers. De partners ontwikkelen
beleidsvoorstellen en brengen die in bij nationale en internationale beleidsdialogen waarbij toegang
tot productiemiddelen (land, water, arbeid en inputs) cruciaal is.
Resultaten en activiteiten
Het jaar 2011 was het eerste in de vijf jaren cyclus van MFS2. De eerste paar maanden van het jaar
werden besteed aan het herplannen van de programma’s. In april 2011 is er een baseline uitgevoerd
in alle landen. Centraal hierin stond het meten van de voedselzekerheidsituatie op huishoud niveau.
Uit deze baseline kwam naar voren dat Burkina Faso het meest kwetsbaar is van alle landen waar de
alliantie actief is op het thema voedsel- en voedingszekerheid. 2011 was ook het eerste jaar, in
tegenstelling tot bijvoorbeeld onderwijs en gezondheidszorg, waarbij Prismaleden betrokken
werden bij het ICCO alliantie programma voedselzekerheid. In veel van de landen liep al een ICCO/
KiA voedselzekerheidsprogamma waar Prismaleden konden aansluiten. Programmamedewerkers
van zowel Prismaleden als ICCO/KiA hebben veel tijd en energie gestoken om de aansluiting soepel
te laten verlopen. Planningsbijeenkomsten zijn samen gedaan en in een aantal gevallen worden ook
al samen activiteiten uitgevoerd.
Voortgang landenprogramma’s
Burkina Faso: Hier was, ook in MFS1 nog niet echt sprake van een programma voedsel- en
voedingszekerheid. Wel werden al activiteiten door ICCO partners op dit gebied uitgevoerd in het
kader van MFS1. In 2011 hebben beide Woord en Daad Partners actief bijgedragen aan planningsbijeenkomsten,
dit resulteerde in een gezamenlijke planning voor alle betrokken partners voor 2011.
Voorbereidingen zijn getroffen om een contextanalyse uit te voeren (zal in 2012 gebeuren).
In Oeganda zijn de Tear en Woord en Daad partners actief in een ander deel van Oeganda dan de
ICCO partners. In 2011 is er gezocht naar een aansluiting op een hoger niveau, gezamenlijk beleidsmakers
benaderen. Op het gebied van linking and learning hebben partners veel aan elkaar.
In Zuid Afrika heeft Tear aansluiting gezocht bij de al bestaande coalitie van ICCO/KiA partners. Tear
brengt daarbij de meer praktische activiteiten in, terwijl de bestaande coalitie meer op politiek
35

niveau opereert. Een mooie aanvulling. Dorcas zal in 2012 MFS2 subsidie krijgen, in 2011 zijn
hiervoor de voorbereidingen getroffen.
Ethiopië. Doordat het geplande MFS2 programma met een aantal Prismaleden en ICCO/KiA niet
doorging, bleef Tear over met twee partners die bijdragen aan voedselzekerheid. De planning van de
partners moest danig worden herzien door de hongersnood die Ethiopië trof. Er werd voorrang
gegeven aan het verlenen van humanitaire hulp, het uitvoeren van het reguliere programma is
doorgeschoven naar 2012
India. De aansluiting met het al lopende ICCO/KiA progamma verliep wat moeizaam, ondermeer
door wisseling van programmamedewerkers, desalniettemin zijn contacten gelegd. De Verre
Naasten werkt met twee partners in India aan voedselzekerheid, deze zijn ondermeer actief geweest
op het gebied van diversificatie van landbouwproductie, met extra aandacht voor droogteresistente
gewassen; wateropvang t.b.v. irrigatie, boomplanten etc.
In Zuid Soedan is in 2011 nog geen MFS2 subsidie toegekend via Prismaleden. Dit zal naar verwachting
vanaf 2013 gebeuren.
Leren
In mei werd een face-to-face (f2f) bijeenkomst georganiseerd in Utrecht. Deze was bedoeld om alle
programmamedewerkers bij elkaar te brengen (ook die ICCO collega’s uit de gedecentraliseerde
kantoren) en gezamenlijk na te denken over de inhoud van het programma, gezamenlijk te leren en
gezamenlijk prioriteiten te stellen. Een van de resultaten van de f2f bijeenkomst was het begin van
een elektronische leeromgeving via D-groups.
Lobby
In 2011 heeft de Nederlandse overheid nieuw beleid geformuleerd op gebeid van voedselzekerheid.
ICCO heeft actief lobby gevoerd op dit dossier met zowel betrokkenheid van de Prisma lobbyist, als
ook de Woord en Daad lobbyist. Een van de resultaten hiervan is dat de Tweede Kamer expliciet
extra aandacht heeft gevraagd voor kleine producenten.
36

6. Financiën
6.1 Algemene toelichting op de jaarrekening
De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de Richtlijn voor Jaarverslaggeving voor
organisaties zonder winststreven (RL 640).
Prisma belegt de banktegoeden niet in aandelen of obligaties. Deposito’s kunnen worden aangegaan
als het rendement daarvan significant hoger is dan de spaarrekening met een variabele rentevergoeding.
In 2011 was dat niet het geval.
Eind 2011 is besloten zelf de salarisadministratie te doen. Met de besparing op de externe kosten,
kan de functie van boekhouder deels worden gefinancierd.
6.2 Accountant
Prisma heeft een jarenlange relatie met WITh Accountancy B.V., een initiatief dat o.a. vanuit de
eerste accountant Hak & Baak is ontstaan. WITh specialiseert zich in de Non-profit organisaties en is
goed op de hoogte van de OS sector.
De jaarrekening van Prisma en de subsidieafrekening voor MFS wordt samengesteld en gecontroleerd
door WITh Accountancy B.V.
Het advies van Hak&Baak en WITh Accounancy is ingewonnen bij de opsplitsing van de vereniging in
een Prisma- en Co-Prisma deel. Het voornemen is om werknemers in dienst te houden bij Prisma
onder een overeenkomst kosten gemene rekening. De gewenste splitsingsdatum van 1 januari kon
niet worden gerealiseerd omdat het ministerie nog geen toestemming heeft verleend dat Co-Prisma
de contractuele verplichtingen mag overnemen.
37

Balans per 31 december (na resultaatbestemming)
ACTIVA 31-12-2011 31-12-2010
€ €
Vaste activa
Materiële vaste activa
Inventaris 808 1.845
Vlottende activa
Vorderingen
Doorbetaalde Eigen Bijdrage leden - 36.697
Te ontvangen subsidies en fondsen 51.157 630.000
Overige vorderingen 26.817 21.301
77.974 687.998
Liquide middelen 2.891.698 1.518.972
Totale activa 2.970.480 2.208.815
PASSIVA 31-12-2011 31-12-2010
€ €
Reserves en fondsen
Reserves
Continuïteitsreserve 440.635 411.119
Bestemmingsreserve 95.000 70.000
535.635 481.119
Fondsen
Bestemmingsfondsen 1.397.709 170.453
Voorzieningen
Reorganisatievoorziening 55.903 176.410
Kortlopende schulden
Subsidieverplichtingen 904.923 1.326.927
Belastingen en sociale lasten 11.083 6.331
Overige kortlopende schulden 65.227 47.575
981.233 1.380.833
Totale passiva 2.970.480 2.208.815
38

Staat van baten en lasten
Baten
Realisatie
Begroting
Realisatie
2011
2011
2010
€ € €
Subsidies MFS 7.368.028 6.817.000 12.600.000
Eigen Bijdrage leden 4.443.527 3.327.344 6.290.000
Fondsen Metterdaad 5.177.168 4.000.000 4.135.405
Contributies 147.525 150.000 114.223
Financiële baten 94.124 p.m. 229.974
Overige baten 3.266 2.500 32.835
Lasten
17.233.638 14.296.844 23.402.437
Projectbestedingen
Bestede subsidies MFS 5.963.916 6.469.333 12.641.483
Bestede Eigen Bijdrage leden 4.480.224 3.327.344 6.258.755
Bestede fondsen Metterdaad 4.952.848 3.906.700 4.308.270
Kosten ten behoeve van leden 2.360 2.500 2.200
15.399.348 13.705.877 23.210.708
Uitvoeringskosten
Lonen en salarissen 340.310 340.700 506.919
Sociale lasten en pensioenlasten 100.371 99.900 153.584
Afschrijvingen 1.037 1.000 3.947
Overige uitvoeringskosten 110.800 139.340 181.819
Bijzondere lasten - - 176.410
552.518 580.940 1.022.679
Totale lasten 14.705.877 14.286.817 24.233.387
Resultaat 1.281.772 10.027 -830.950
Mutatie bestemmingsfondsen -1.227.256 - 843.104
Overschot 54.516 10.027 12.154
39

Resultaatbestemming
Realisatie
Realisatie
2011
2010
€ €
Resultaatbestemming bestemmingsfondsen
Bestemmingsfonds MFS Subsidie 1.119.579 -538.693
Bestemmingsfonds MFS Eigen Bijdrage -36.697 31.248
Bestemmingsfonds Efficiency MFS - -97.625
Bestemmingsfonds EO Metterdaad 144.373 -238.034
1.227.256 -843.104
Resultaatbestemming exploitatieresultaat
Continuïteitsreserve 29.516 19.654
Bestemmingsreserves
- Website - -7.500
- Afwikkeling fondsen 7.000 -
- Conferentie 18.000 -
Exploitatieresultaat 54.516 12.154
Totaal 1.281.771 -830.950
6.3 Toelichting op de balans
Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft eind 2011 de rapportage van de ICCO alliantie over
MFS-1 goedgekeurd en de laatste 5% van 2010 uitbetaald. Prisma heeft het grootste deel van de
€ 630.000 doorbetaald aan de leden op één deelnemer na. Het saldo in het bestemmingsfonds Eigen
Bijdrage kon worden afgeboekt na de verantwoording over de besteding daarvan door de betreffende
deelnemers. Onder MFS-2 wordt geen bestemmingsfonds Eigen Bijdrage aangehouden omdat de
inkomsten per definitie gelijk zijn aan de uitgaven die door de leden gerapporteerd worden.
De reserve is te onderscheiden in een continuïteitsreserve en een bestemmingsreserve. Door de
hoger dan gemiddelde omzet voor Metterdaad is besloten het positieve saldo op deze financiering
toe te voegen aan de bestemmingsreserve waardoor die van € 70.000 toeneemt tot € 77.000.
Daarnaast heeft Prisma in 2011 een bijdrage toegezegd aan een conferentie. Hiervoor is € 18.000
gereserveerd.
De subsidieverplichtingen Metterdaad hebben betrekking op de laatste 10% van de projectfinanciering
die wordt uitbetaald als de rapportage wordt ingediend en goed bevonden. Het grootste
deel van de toename is toe te schrijven aan de bovengemiddelde projectfinanciering in 2011.
Bij het opstellen van de reorganisatievoorziening was de verwachting dat de besteding hiervan
grotendeels in 2011 zou plaatsvinden. Van de onttrekkingen in 2011 heeft ongeveer 2/3 betrekking
op personeelskosten en ongeveer 1/3 op overige reorganisatiekosten. Door een lagere eindcontractvergoeding
en uitgestelde coöperatievorming zijn per eind 2011 nog fondsen beschikbaar
(€ 55.903).
Dit saldo wordt in 2012 alsnog aan het daarvoor bestemde doel besteed. Zo komen de kosten van de
detachering van een medewerker naar het regiokantoor in Oost-Afrika voor rekening van de
40

eorganisatievoorziening. Daarnaast zal een bijdrage gegeven worden aan de startop-kosten van het
investeringsfonds van de alliantie.
6.4 Toelichting op de rekening van baten en lasten
De jaarrekening maakt een onderscheid in kosten van het stafbureau (uitvoeringskosten) en financiering
van projecten (projectbestedingen). Het stafbureau is verantwoordelijk voor de gezamenlijke
verenigingsactiviteiten en de uitvoering van de financieringsovereenkomsten. Projectfinanciering
wordt aan derden beschikbaar gesteld.
Subsidiegelden van MFS worden alleen aan de lidorganisaties van Prisma ter beschikking gesteld. De
inkomsten waren hoger dan begroot omdat het ministerie fondsen uit 2015 eerder beschikbaar
heeft gesteld (de zgn. frontloading). In de staat van lasten en baten zijn de kosten van PME en
Coördinatie door de alliantie niet opgenomen, terwijl daar in de begroting wel vanuit gegaan werd.
De niet bestede fondsen zijn naar het bestemmingsfonds geboekt.
Fondsen van Metterdaad worden besteed door de partners van Prismaleden, Kerk in Actie en de EZA
deelnemers. Een klein deel kan worden besteed aan organisaties die buiten deze koepels vallen. De
inkomsten en daarmee de uitgaven lagen aanzienlijk hoger dan de begroting van 2011 en realisatie
van 2010. Dit heeft met name te maken met de uitgestelde toekenningen voor de aardbeving in
Haïti, hoge opbrengst van het winterproject Albanië en beschikbaar komen van gelden uit het
bestemmingsfonds van Metterdaad.
Voor de financiering van het stafbureau ontvangt Prisma contributie van haar leden. Daarnaast
worden een deel van de bureaukosten toegerekend aan MFS op basis van de tijdsinvestering van de
betrokken stafmedewerkers. Als derde financieringsbron ontvangt Prisma voor het penvoerderschap
een vast percentage van de projectbestedingen van Metterdaad (2%) en een extra vergoeding voor
de vertegenwoordiging van Prisma leden (0,5%). De vergoeding voor het penvoerderschap was
€ 9.950 boven het afgesproken maximum. Daarom werd dit bedrag in december 2011 overgemaakt
aan EZA en Kerk in Actie.
De rente-inkomsten op tegoeden van Metterdaad en MFS worden toegevoegd aan de bestemmingsfondsen
van de betreffende financieringen.
De uitvoeringskosten van het stafbureau zijn 5% lager uitgevallen dan de begroting. Dit wordt door
een belangrijk deel verklaard uit de post ‘overige uitvoeringskosten’ en daarbinnen huisvestingskosten,
bezinning en overige algemene kosten. In de begroting was per abuis het deel van de
huisvestingskosten die ten laste kwamen van het reorganisatiefonds opgenomen. Een deel van het
resultaat wordt zoals vermeld toegevoegd aan een bestemmingsreserve als bijdrage voor een
conferentie. De resterende fondsen worden toegevoegd aan de continuïteitsreserve en zullen de
komende jaren worden gebruikt om een hoger activiteitenniveau van de vereniging te financieren bij
een gelijkblijvende contributie.
41

7. Uitdagingen voor de toekomst
In de periode dat dit jaarverslag is geschreven, begon in de politiek de discussie over de
noodzakelijke geachte nieuwe bezuinigingen op overheidsuitgaven. De lobby van de maatschappelijke
organisaties, gecoördineerd door Partos, waaraan Prisma haar steentje heeft bijgedragen,
draaide volop om te proberen verder bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking te voorkomen.
Hoe dat ook zal uitpakken, duidelijk is wel dat het politieke draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking
zoals dat nu een aantal decennia plaatsvindt, inclusief de overheidssteun aan
maatschappelijke organisaties, zo niet door zal gaan na 2015, als de looptijd van MFS2 is beëindigd.
Dit stelt de politiek maar zeker ook de sector voor de uitdaging met ideeën te komen over hoe
ontwikkelingssamenwerking in de nabije toekomst vorm gegeven zal moeten worden en wat de rol
daarin kan en behoort te zijn van de maatschappelijke organisaties.
Zowel naar binnen als naar buiten draagt Prisma bij aan deze bezinning. Enkele trends zijn inmiddels
wel waarneembaar. Te denken valt aan de volgende.
- De legitimatievraag bij de maatschappelijke organisaties wordt nadrukkelijker gesteld. Een
duidelijke eigen achterban die ook steunt, is daarbij van belang al vormt die niet per se de enige
legitimatiemogelijkheid
- De effectiviteitvraag klinkt ook steeds luider. Daar zullen we iets mee moeten, ook als we van
mening zijn dat die deels op een verkeerde manier gesteld wordt namelijk vanuit een te simpel
lineair oorzakelijk denken tussen het ontwikkelingswerk dat we doen en meetbare resultaten.
Ook de politiek zit nog vrij sterk in dat denken. De werkelijkheid zit iets ingewikkelder in elkaar,
maar op een of andere manier moet de betekenis van ons werk wel duidelijk gemaakt worden
- De grotere nadruk op endogene economische ontwikkeling in ontwikkelingslanden lijkt ook wel
een tendens die bij een kabinet van een andere politieke kleur deels zal blijven. In dit verband
kan worden opgemerkt dat veel NGO’s zich meer en meer op het bedrijfsleven en sociaal
investeerders richten, ook al om de verwachte lagere overheidssubsidie op te vangen. Maar
goede samenwerking tussen NGO’s en investeerders in economische activiteiten is geen
vanzelfsprekendheid. Van beide kanten moet nog beter geleerd worden om van elkaars
deskundigheden en netwerken gebruik te maken.
- De aandacht voor mondiale publieke goederen is gelukkig ook groeiende en het belang van
ontwikkelingsorganisaties zal mede afgemeten gaan worden aan hun bijdrage daaraan.
Op deze punten, en meer zouden te noemen zijn, liggen ook voor Prisma en haar leden belangrijke
uitdagingen.
Een belangrijke uitdaging voor Co-Prisma is het meewerken aan de oprichting van de ICCOcoöperatie,
de realisering en evaluatie van de decentralisatie pilot in Centraal –en Oost-Afrika in het
kader van de ICCO-alliantie/coöperatie. Daarnaast ook het meedenken en meedoen in de inrichting
van het zogeheten ‘Investeringsfonds’ dat op enigerlei wijze met de op te richten coöperatie
verbonden zal zijn en waarmee het realiseren van ontwikkelingsdoelen op nieuwe, innovatieve
manieren in nieuwe vormen van financiering nagestreefd zal worden.
Bij al deze uitdagingen die vragen om creativiteit en het inslaan van nieuwe wegen blijven voor
Prisma en Co-Prisma enkele zaken vooropstaan.
Allereerst dat we als maatschappelijke organisatie een waardegedreven organisatie zijn; voor ons
zijn dat waarden die we ontlenen aan en invullen vanuit het Evangelie van Jezus Christus. In de
tweede plaats dat we aan realisering van die waarden werken op een professionele en kwalitatief
hoogstaande manier die uiteraard bereidheid tot verantwoording inhoudt. Ten derde dat de
Prismaleden dat doen in verbondenheid met hun achterbannen en in nauwe samenwerking en
interactie met hun partnerorganisaties in het Zuiden. Op die manier willen we gemeenschappen van
mensen in Noord en Zuid met elkaar verbinden om gezamenlijk te werken aan gerechtigheid in
menselijke verhoudingen op alle niveaus en in onze relatie met de schepping. En in dit verband is het
42

een blijvende uitdaging voor Prisma om dat visioen van het Koninkrijk van God en zijn gerechtigheid
voor ogen te houden en te verbinden met onze dagelijkse activiteiten, in het dankbare besef dat de
komst van dat Rijk uiteindelijk niet van ons afhangt maar van Godswege gevestigd zal worden.
43

Bijlage 1 - Structuur
Bestuur
Het Prismabestuur heeft een onafhankelijke voorzitter. De overige bestuursleden worden uit de
leden van Prisma gekozen. In december 2011 was de samenstelling van het bestuur als volgt:
Functie Naam
Voorzitter Marnix Niemeijer (waarnemend tot 5 april)
Jos Wienen
Secretaris Gé Drayer
Penningmeester Johan Immink
Vicevoorzitter /vertrouwenspersoon Marnix Niemeijer
Lid Jan Lock
Bestuur Co-Prisma
De vereniging Co-Prisma is opgericht op 3 november 2011. Vanaf 12 december 2011 is de
samenstelling van het bestuur als volgt:
Functie Naam
Voorzitter Jos Wienen
Secretaris Ed Bosma
Penningmeester Johan Immink
Lid Jan Lock
Lid Leo Visser
Leden
De Vereniging Prisma kent leden en participanten. Per eind december 2011 waren de volgende
organisaties lid van de Vereniging Prisma:
Lidorganisatie Vertegenwoordiger(s) in 2011
Deputaatschap Hulpverlening in Bijzondere Leen van der Maas
Noden van de Gereformeerde Gemeenten
Deputaatschap Diaconaat van de Christelijke
Gereformeerde Kerken
Gé Drayer
Gereformeerde zendingsbond in de PKN Jan Ouwehand
Leger des Heils, Internationale ontwikkeling en
samenwerking
Wim Kanis / Harm Slomp
Stichting Dark and Light Blind Care Ton ten Hove / Matthijs Nederveen
Stichting De Verre Naasten Robert Scholma
Stichting Dorcas Hulp Nederland Michel Gendi
Stichting Kom over en help Karst de Vries
Stichting LEPRAzending Nederland Henno Couprie
Stichting Operatie Mobilisatie Johan Immink/ Robert-Jan Sterk
Stichting OREON Adri Veldwijk / Bernard Oosterhoff (TWR)
Stichting Red een Kind Leo Visser
Stichting Tear Marnix Niemeijer
Stichting Woord en Daad Edwin Visser/Leen Stok/ Dicky Nieuwenhuis
Stichting World Servants Nederland Els Nijman
44

Lidorganisatie Vertegenwoordiger(s) in 2011
Stichting World Vision Nederland Ruud van Eijle
Stichting ZOA-Vluchtelingenzorg Johan Mooij
Vereniging Wycliffe Bijbelvertalers Nederland Bram van Grootheest
De volgende organisaties participeren in secties of werkgroepen zonder lid te zijn van Prisma:
• Oikonomos Foundation, vertegenwoordigd door Hubrecht Smits
Kantoor
Op 31 december 2011 waren de volgende medewerkers in dienst:
Naam Functie fte
Henk Jochemsen algemeen directeur 0,8
Jan Lock als gedelegeerd bestuurslid lid directie; strategische financiering 0,2
Gert Bekebrede programmamanager EO Metterdaad en controller 1,0
Anke Plange-van Well programmaspecialist BGZ 0,84
Elly Urban programmacoördinator onderwijs / projectleider pilot 0,8
Janharmen Drost programmacoördinator Health & HIV 1,0
Aafke Maathuis-Kort projectsecretaris en kwaliteitsmedewerker 0,5
Joanne van der Schee-van de Kamp coördinator beleidsbeïnvloeding 0,65
Tineke Viteri Delgado-Hogewoning directiesecretaresse 1,0
Arno Louws MFS medewerker PME en financiën 0,6
Evert Heger administrateur 0,1
Adressen
Post en bezoekadres: Prisma, Joseph Haydnlaan 2a, Postbus 8591, 3503 RN Utrecht
Telefoon: 030-2219680
Fax: 030-6364131
E-mail: info@prismaweb.org
Kamer van Koophandel
Prisma is ingeschreven in het verenigingsregister onder nummer 11.04.96.36 bij de Kamer van
Koophandel.
Bank
ABN-AMRO 50.98.18.617 t.n.v. Vereniging Prisma
ABN-AMRO 45.41.01.430 t.n.v. Vereniging Prisma inzake Blockgrant/MFS
ABN-AMRO 55.66.57.187 t.n.v. Vereniging Prisma inzake EO Metterdaad
45

Bijlage 2 - Pers
Overzicht Pers
07-02-11 aangepaste reactie Prisma op beleid Kabinet website
28-03-11 Analyse Prisma en Woord en Daad Landenkeuze viceversaonline
20-09-11 Artikel rond Prinsjesdag: stop met loze beloftes RD
21-09-11 Onthutsende vorm van afgoderij ND
20-09-11 Persbericht Prisma Prinsjesdag
01-12-11 Pas op voor ideaalbeeld in strijd tegen HIV/AIDS ND
46

Bijlage 3 – Publicaties en presentaties
Wetenschappelijke publicatie (refereed)
• Hardeman E, Jochemsen H. Are There Ideological Aspects to the Modernization of Agriculture? J
Agric Environ Ethics, DOI 10.1007/s10806-011-9331-5
Professionele publicaties (met vorm van peer review)
• Henk Jochemsen. Knowledge, skills and beliefs, 23 November 2011, The Broker On line.
• Jochemsen H, JJ Hegeman. Connecting Christian faith and professional practice in a pluralist
society. In: Muynck B de, J Hegeman, P Vos. (eds.) Bridging the gap. Connecting Christian faith
and professional practice. Sioux Center: Dordt College Press 2011;73-86
• Jochemsen H. Techniek: is voortgang ook vooruitgang? In: Brink J van den, Dijkhuizen EHP van,
Eijzeren MJ van, Koops A. (red). De weg omhoog. Vooruitgang nader beschouwt. Barneveld:
Gebr. Koster 2011;81-95
• Jochemsen H. Niet alleen, maar samen. Over ontwikkelingssamenwerking en de rol van techniek.
In: Een schrijnend gebrek. Reeks Christelijk-sociaal denken. Utrecht 2011: Kok; 130-150.
Presentaties
• 8 februari; Veenendaal, Ichthus college; studiebijeenkomst docenten rond geloof, wetenschap
en maatschappij; lezing met discussie over Hoop in een wereld van crises (n.a.v. boek van B.
Goudzwaard et al.)
• 11 februari; Amersfoort; Van Lodestijn college; studiedag 5 vwo; lezing over Chr. visie op
techniek, met Forumdiscussie.
• 15 februari; Wageningen, debatavond n.a.v. 8 e lustrum Ichthus Wageningen; lezing over
Mensbeelden in Ontwikkelingssamenwerking; met debat.
• 17 februari; Gouda, Lustrum Depositum Custodi; lezing over technische voortgang en
vooruitgang, met debat.
• 17 februari, Wageningen, verenigingsavond VGSW, lezing over ‘Veroveraar of rentmeester’, over
rentmeesterschap, techniek en vreemdelingschap.
• 16 mei, Wageningen, Jubileumsymposium CSFR-Wageningen over Natuurlijk – onnatuurlijk?
Lezing over: rentmeesterschap als christelijke levensstijl
• 17 August, Amsterdam, International congres Christelijke Filosofie 2011, workshop presentation
‘Towards a normative model for the practice of cooperation in development’.
• 24 augustus 2011, Doorn Christelijk Sociaal Congres, workshop lezing ‘Scheppingsbeheer in
ontwikkelingssamenwerking’
• 1 september 2011, Nijkerk, Prisma Bezinningsbijeenkomst over Human Rights-Based Approach A
Christian approach
• 9 november 2011, Andijk, Dorcas Study meeting international staff, lezing over ‘Human Rights-
Based Approach - A Christian approach’
• 19 December 2011, Washington DC, Salvation Army USA, presentation on ‘What is and does
Prisma
And changes in development assistance’
47

Bijlage 4 - Gefinancierde projecten EO – Metterdaad 2011
Aanvragende
organisatie
Nr. Projectnaam Land Toegewezen
01-jan-06 P0504 TANZANIA, Kilimatinde Hospital 178.593
Dorcas P11.03 Renovation of Kilimatinde Hospital Tanzania 178.593
14-jun-08 19/0608 NEDERLAND, Jongerendag 2008 - De Hoop 24.500
* Kerk in Actie K11.14 Lifeline Anti Child Trafficking Program Ghana 24.500
01-sep-08 38/0908 SUDAN, Efraim Mission 617-
Ephraïm Mission M08.06 Lui Food Security Project Zuid-
Soedan
617-
20-nov-08 39/1108 ZUID AFRIKA, hiv/aids Themabalethu 246
* De Verre Naasten P09.06 Thembalethu Home Based Care Zuid-Afrika 246
15-okt-09 P0950 THAILAND, Tamar centrum EVA 32.825
* Jeugd met een E11.26 Micro finance loans for small businesses in Pattaya and Issan, Thailand 12.379
Opdracht
managed by women who have completed Tamar Center
training
* Jeugd met een E11.27 Reaching women working in prostitution and helping them Thailand 20.446
Opdracht
into a new life through three month training program
10-dec-09 53/1209 MOLDAVIE, winteractie 13.875
Zending over
Grenzen
E11.08 Straseni Community Centre Moldavië 13.875
21-jan-10 P1007 HAITI, aardbeving 784.491
* Woord en Daad P11.09 School construction Nosirel Lherisson - Cazeau Haïti 184.643
* Woord en Daad P11.30 School support programme PaP Haïti 75.829
* ZOA P11.10 Wood Frame Housing Project Municipality of Leogane Haïti 230.921
* Hart voor Haïti E11.06 Huizenbouw voor slachtoffers van de aardbeving Haïti 76.466
ORA zending &
hulpverlening
E11.04 HaitiEarthquake response Haïti 103.158
MEDAIR Nederland E11.29 Shelter Rehabilitation, WASH and Capacity Building
Programme Commune of Cotes de Fer and surrounding area
Haïti 113.474
19-aug-10 P1035 PAKISTAN, overstromingen 42.797
Dorcas P11.08 Emergency Reponse Pakistan Flooding 2010 Pakistan 42.797
23-sep-10 33/0910 INDIA, Margreet Diment 9.356
* Jeugd met een
Opdracht Ede
E11.14 Weduwen Varanasi micro-ondernemingen India 9.356
23-okt-10 P1036 RUSLAND, Messias belijdende joden 12.798
Dorcas P11.01 Blagoslovenie, charitable center for Jewish people in Rusland Rusland 12.798
28-okt-10 P1019 BURKINA FASO, micro krediet 141.218
* Woord en Daad P11.02 Microkredietprogramma ACFIME 100.254
Kerk in Actie K11.01 Appui au plan d'Affaire de caurie Senegal 40.964
06-nov-10 P1039 RWANDA, voedselgeneratie 5.880
* Cornerstone
Foundation
E11.16 Chickens 4 peace Rwanda 5.880
17-nov-10 P1038 PAKISTAN, naaimachines 11.104
* SDOK P11.04 Naaimachines voor Pakistaanse christenen Pakistan 11.104
De mediaprojecten zijn gemarkeerd met een asterisk
48

Aanvragende
organisatie
Nr. Projectnaam Land Toegewezen
8-nov-10 P1022 CAMBODJA, Hulp aan aidspatiënten 25.789
* OMF - NL E11.05 Aids Care Thailand Thailand 25.789
18-nov-10 P1022 CAMBODJA, Hulp aan aidspatiënten 222.799
* De Brug M11.01 AIDS- en wezenproject Spie-en Cambodja 141.343
Tear P11.05 Somleng HIV AIDS project Cambodja 40.193
Kerk in Actie K11.02 Siam Programme Commited to the invisible Thailand 41.263
15-dec-10 P1011 ALBANIË, Bejaardenzorg 797.036
* Hoop voor Albanië E11.02 Verzorgingstehuis voor alleenstaande en demente bejaarden Albanië 660.933
Agrinas E11.01 Care for the Elderly in Rural areas of Pogradec Province Albanië 4.797
ORA zending &
hulpverlening
E11.03 Caring for and connecting elderly in Albania Albanië 11.502
GZB P11.16 Churchbus Kosovo 11.341
Kom over en help P11.17 Winterhelp Bulgarije Albanië 25.658
Dorcas P11.18 Social Care for Elderly People Albanië 26.068
Kerk in Actie K11.07 Day Centre Elderly Program 2010-2011 Albanië 15.474
Kerk in Actie K11.06 Palliative care serviceforsuffering people and support of
their family members
Albanië 41.263
20-jan-11 P1026 BANGLADESH, plattelandsontwikkeling voor mensen met
handicap
164.643
* Dark & Light Blind
Care
P11.06 Gaibandha food security project for ultra poor women Bangladesh 51.377
* Kerk in Actie K11.04 Disaster and risk reduction Gaibandha Bangladesh 72.039
Lepra Zending E11.09 Food Security for Ultra Poor (FSUP) Lepra Bangladesh 41.227
22-jan-11 P1043 CUBA, diaconaat 2.879
* Kerk in Actie K11.03 Desarrollo Comunitario para contribuir a la Solución de
Conflictos
Cuba 2.879
05-feb-11 P1105 NOORD INDIA, waterfilters 8.395
* Ibota Foundation E11.12 Schoon Drinkwater Noord-India India 8.395
17-feb-11 P1037 MADAGASKAR, medische safaris 95.187
* HoverAid Nederland E11.28 Madagascar Medical Safaris Madagaskar 31.919
* MAF P11.27 Madagascar Medical Safaris Madagaskar 63.268
19-feb-11 P1107 AFGHANISTAN, oogkliniek 6.618
* Dark & Light Blind
Care
P11.22 Oogkliniek in Dasthe Barchi Afghanistan 6.618
05-mrt-11 P1109 CONGO, brandwondenzorg 5.240
* Lepra Zending E11.10 Een vergeten ramp Congo 5.240
17-mrt-11 P1101 BOLIVIA, Mother and child care 138.765
* Compassion
Nederland
E11.18 Child Survival Program Bolivia 81.901
World Servants P11.28 Programa de Educación Preventiva en el Municipio de
Samaipata
Bolivia 24.299
Kerk in Actie K11.12 Reconstrucción de proy. de vida en víctimas de explotación Peru 32.565
01-apr-11 P1102 RWANDA, Eva project 29.250
* Red een kind P11.07 Improvement of livelihoods for mothers and their daughters
in Bugesera district
Rwanda 29.250
02-apr-11 P1116 JAPAN, aardbeving en tsunami 49.879
* GZB P11.38 Grace City Church Tokyo Tohoku Earthquake relief work Japan 49.879
49

Aanvragende
organisatie
Nr. Projectnaam Land Toegewezen
14-apr-11 P1041 BRAZILIE, medische boot amazone 73.638
* Nederlands
Bijbelgenootschap
E11.11 Light in the Amazon Brazilië 52.635
Kerk in Actie K11.08 Violência y diretos sexuals Brazilië 21.003
16-apr-11 P1108 KENIA, voorlichting aan meisjes 5.505
* Kerk in Actie K11.05 Empowering people in Kenya to resist Harmful Cultural
Practices (HCP) hindering their development
Kenia 5.505
07-mei-11 P1117 ZAMBIA, Foundation for Farming 4.900
* Liebenzell Mission
Nederland
E11.17 Foundation for Farming training to bible school students Zambia 4.900
12-mei-11 P1112 CONGO, Medische zorg en trauma counselling
vluchtelingen
170.367
* MEDAIR Nederland E11.21 Supporting improved access and quality of health services Congo 106.593
Tear P11.35 Community Response to Preventive Health, HIV and SGBV Congo 10.263
Tear P11.33 Gezondheidszorg in Nord-Kivu Congo 25.658
Kerk in Actie K11.11 Peace building in Northern Uganda Oeganda 27.853
04-jun-11 P1113 MADAGASKAR, Hover aid JD 41.263
* HoverAid Nederland E11.15 Aanschaf Vortex 7+ Madagaskar 41.263
04-jun-11 P1118 PAPUA NIEUW GUINEA, bijbelvertaling 5.966
* Wycliffe E11.24 The Bau Translation Project Papua
Nieuw
Guinea
5.966
09-jun-11 P1115 SRI LANKA, overstromingen 318.185
* ZOA P11.19 Livelihood and Income Generation support to Flood and
Monsoon affected North and East
Sri Lanka 153.947
Tear P11.37 Mobilizing of Local Church people to cope with Climate
change Disaster Risk Reduction
Bangladesh 14.659
Operatie Mobilisatie E11.31 School Assistance programme Bangladesh 72.211
Kerk in Actie K11.10 Disaster and risk reduction Gaibandha Bangladesh 77.368
18-jun-11 P1119 ISRAEL, gehandicaptenzorg 5.085
* Christenen voor
Israel
R11.02 Expanded dental care for the intellectually disabled in Israel Israël 5.085
02-jul-11 P1122 ZUID-SOEDAN, landbouwhulp 9.504
* Dorcas P11.29 Agriculture and food security recovery and development Zuid-
9.504
program (AFRDP)
Soedan
07-jul-11 P1110 EGYPTE, gehandicaptenzorg 91.100
* Dorcas P11.31 Gehandicapten in Egypte Egypte 91.100
16-jul-11 P1123 PAKISTAN, aanschaf bus 4.410
* Kerk in Actie K11.13 Busje OTS discipelschapstraining Pakistan Pakistan 4.410
04-aug-11 P1127 BRAZILIE, gemeenschapscentrum 79.377
* Tear P11.32 Centro Comunitário Nova Pousada Brazilië 60.963
Eljakim Brazilie
Zending Nederland
E11.30 Tiener Project Nazareno Brazilië 18.414
25-aug-11 P1132 HOORN VAN AFRIKA, hongersnood 873.578
* GZB P11.11 Emergency food relief and restocking dairy goats to Turkana Kenia 287.368
De Verre Naasten P11.12 Noodhulp honger DVN Kenia 10.263
ZOA P11.13 Emergency Relief for Somali Refugees and Host Communities
in Dolo Ado District
Ethiopië 51.316
50

Aanvragende
organisatie
Nr. Projectnaam Land Toegewezen
25-aug-11 P1132 HOORN VAN AFRIKA, hongersnood vervolg
Red een kind P11.14 Addressing the effects of drought in Northern Kenya;
increasing access to water for the Samburu people in Waso
West
Kenia 51.316
Dorcas P11.15 Kenya Relief Program 2011 Kenia 82.105
Red een kind P11.36 Drought Intervention for Internally Displaced People in
Mogadishu
Somalië 153.947
MEDAIR Nederland E11.13 Emergency Response in the drought affected regions of
Togdheer and Sool & Sanaag - Somaliland
Somalië 237.263
01-sep-11 P9999 BESTEMMINGSRESERVE, diverse projecten 230.066
People International E11.20 Jozef project - toerusting en training in discipelschap 5.158
Wycliffe E11.19 Bissa Old Testament Translation Burkina
Faso
10.213
De Verre Naasten P11.21 Bijbelvertaalwerk in Gesloten Gebieden 10.263
Dorcas P11.25 Aid to prisoners Penza Rusland 10.263
MAF P11.20 Vluchten voor de kerk in Mongolie Mongolië 10.263
Tear P11.26 WDCP & Shining Light 2011 Cambodja 10.263
Agrinas E11.01 Care for the Elderly in Rural areas of Pogradec Province Albanië 10.316
ORA zending &
hulpverlening
E11.25 Caring for and connecting elderly in Albania Albanië 11.863
GZB P11.24 Studeren met halfopen gordijnen 15.395
Woord en Daad P11.23 Leiderschapstraining Bangladesh Bangladesh 15.395
Kerk in Actie K11.07 Day Centre Elderly Program 2010-2011 15.474
Stichting Antwoord E11.23 Hulp aan gevangenen in Soedan Soedan 15.474
People International E11.22 Onderzoek kerken Centraal Azie 20.632
Kom over en help P11.17 Winterhelp Bulgarije Bulgarije 25.658
Kerk in Actie K11.09 Uganda Food Security Oeganda 43.436
03-sep-11 P1121 KENIA, Alpha course 8.122
* GZB P11.34 Alpha cursus in Kenia Kenia 8.122
15-sep-11 P1120 NICARAGUA, medische zorg 63.029
* Kerk in Actie K11.15 A Right for Everyone - Improving Health and Preventing AIDS
on the Coco River of Nicaragua 2012 -2013
Nicaragua 63.029
22-okt-11 P1139 PAKISTAN, preventie uitbraak dengue 6.928
* Kerk in Actie K11.16 Dengue Fever Control & Prevention Pakistan 6.928
08-dec-11 P1111 RUSLAND, Asbest 103.158
* Mission Possible M11.02 Rehabilitation home for mothers with children in Asbest, Rusland 103.158
Nederland
Russia
31-dec-11 Correctie AKV en Rente 29.332
Red een kind R11.01 kosten EVA Rwanda 1.905
Kerk in Actie R11.05 AKV Correctie Kerk in Aktie 2011 2.244
EZA R11.04 AKV Correctie EZA 2011 7.702
EO R11.03 Lokale kosten TV ploeg 2011 17.481
12-jan-12 P1124 ZUID SOEDAN, kindsoldaten 25.789
* Kerk in Actie K11.17 Psychosocial support and reintegration project for
Zuid-
25.789
vulnerable children affected by armed conflicts
Soedan
Totaal toegewezen 4.952.848
51

Subsidieverplichting Metterdaad per 31-12-2011
Aanvragende organisatie Euro
3xM - Chr Media Projecten 4.470
Agrinas 1.465
Apollos 1.600
Christenen voor Israel 495
Compassion Nederland 23.980
Cornerstone Foundation 570
Dark & Light Blind Care 14.647
De Brug 13.772
De Verre Naasten 1.000
Dorcas 54.507
ECM Nederland 523
Eljakim Brazilie Zending Nederland 1.785
Evangelische Zending Brazilië 1.400
GZB 35.396
Hart voor Haïti 20.713
Hoop voor Albanië 64.070
HoverAid Nederland 7.094
Ibota Foundation 814
Jeugd met een Opdracht 4.860
Kerk in Actie 199.133
Kom over en help 5.000
Lepra Zending 11.357
Liebenzell Mission Nederland 475
MAF 7.165
MEDAIR Nederland 31.333
Nederlands Bijbelgenootschap 4.847
OMF - NL 3.097
Open Doors 16.020
Operatie Mobilisatie 22.760
ORA zending & hulpverlening 21.150
People International 10.500
Red een kind 43.662
Redding en Herstel 2.375
Stichting Antwoord 2.863
Tear 21.877
Trans World Radio 3.147
Vrienden van De Hoop 4.021
Woord en Daad 43.498
World Servants 10.000
World Vision Nederland 9.762
Wycliffe 25.246
Zending en Gemeente 5.423
Zending over Grenzen 1.345
ZOA 54.615
Totaal 813.832
52

Bijlage 5 - MFS 1 reflectie en geleerde lessen
Inleiding
MFS I is een subsidieperiode geweest die sterk in het teken stond van het kennis maken met en versterken
van programmatisch samenwerken. Dit gold zowel voor de samenwerking in Nederland als voor de
samenwerking tussen partners in het zuiden, binnen de thema’s Gezondheidszorg, Hiv&Aids en Onderwijs.
Na afloop van de MFSI-subsidieperiode (2005-2010) heeft Prisma de Prismaleden gevraagd om een
reflectie te geven over deze periode, daarbij kijkend naar de resultaten die partners hebben geboekt, hoe
er aan capaciteitsontwikkeling is gewerkt en wat de leerervaringen voor het Prismalid zijn geweest.
Speciale aandacht is gevraagd voor het concept ‘programmatisch werken’. In dit document geven we een
overzicht van de belangrijkste punten die uit de reflectiedocumenten naar voren kwamen.
Partnerniveau
De Prismaleden geven aan dat op partnerniveau door de vier jaar heen verschillende zaken zijn veranderd.
Allereerst is het belang van netwerken ingezien. Partners en Prismaleden zijn er achter gekomen dat het
zelfstandig werken op een thema in een land niet het gewenste effect heeft. Door verbindingen aan te
gaan met andere soortgelijke organisaties kan er beter worden afgestemd en kunnen er uiteindelijke ook
betere resultaten geboekt worden.
Het tweede wat opvallend is, is dat meerdere organisaties hebben aangegeven meer aandacht te hebben
gekregen voor de doelgroep. Van een meer dienend karakter naar een samenwerkend karakter waarin er
gestreefd wordt naar inspraak door de doelgroep. Gevolg is ook dat er ook beter inzichtelijk gemaakt kan
worden wat de resultaten op outcome niveau zijn.
Als derde punt is aangegeven dat de aandacht voor capaciteitsontwikkeling van de partners is toegenomen.
Versterken van het maatschappelijk middenveld was een belangrijke MFSI-doelstelling en capaciteitsversterking
van partners was daar onderdeel van (bv. op het gebied van PME maar ook inhoudelijke
capaciteitsontwikkeling (bv. Hiv&Aids) en lobby).
Als laatste is het belang van samenwerken met de overheid meer ingezien om het bieden van gezondheidszorg
en onderwijs ook te verduurzamen en geen parallelle systemen in het leven te roepen of te
houden.
Programmatisch werken
Over programmatisch werken bestaan gemengde gevoelens. Zoals eerder al is aangegeven wordt het
belang van het werken binnen netwerken ingezien en zeer positief gewaardeerd. Partners werken
aantoonbaar meer samen, zowel binnen MFSI-coalities als daarbuiten (omdat hun blik is verbreed en
partners de voordelen en noodzaak van samenwerking inzien). Programmatisch samenwerken heeft ook
bijgedragen aan een bredere context-analyse: niet alleen vanuit het eigen project, meer vanuit een
programma, met meer oog voor andere actoren. Zeker op bv. het gebied van lobby&advocacy is de
meerwaarde van het programmatisch samenwerken duidelijk geworden, dit geldt ook voor
capaciteitsontwikkeling.
Maar de top-down benadering die vooral aan het eind van MFS I is gekozen (om tot sterke MFS2programma’s
te komen) heeft niet altijd het gewenste effect opgeleverd. Het samenwerken om het
samenwerken is geen goede werkzame situatie. Ook de insteek van een landelijk programma is niet in elk
land haalbaar. Daar zou er eerder voor een regionale aanpak gekozen moeten worden (in sommige
programma’s is dit overigens ook wel gebeurd). De grootste redenen waarom programmatisch werken niet
altijd het gewenste effect heeft, liggen volgens de leden vooral op het gebied van een ‘lack of ownership’
door de partners en een ‘lack of correlation’ tussen partners (verschillende groottes, verschillende
gebieden).
53

Prisma/Prismalid niveau
Een goede ervaring is dat Prisma door de jaren heen van micro management (project beoordeling) naar
macro management (programma beoordeling) is gegaan. Dit heeft veel werk bespaard en het was de vraag
of met de gedetailleerde projectbeoordeling gewenste effecten bereikt werden. Er was een gevoel dat de
uitvoering vooral eenzijdig vanuit Nederland is opgesteld.
Positieve ervaringen voor de leden waren: het ontdekken van een nieuwe rol (disability mainstreaming in
andere organisaties, peer review), het afbouwen van goede partnerrelaties, het meer aandacht hebben
voor organisatieontwikkeling i.p.v. projectontwikkeling, een gendercheck inbouwen, invoeren van een
‘workplace policy’ en het doen van meer evaluaties. Ook geven leden aan dat de kwaliteit van hun eigen
werkprocessen, bijvoorbeeld PME en projectbeheer, is toegenomen door het samenwerken binnen
Prismaverband en de ondersteuning die door Prisma is gegeven. Deze samenwerking en uitwisseling heeft
bij enkele leden ook geleid tot het ontwikkelen van nieuwe visies en beleid en een Theory of Change.
Wat nemen we mee naar MFS2?
Er zijn meerdere leerervaringen die meegenomen kunnen worden naar MFS2. De eerste is het maken van
een goede start waarin de baseline het voorbeeld is. Het hebben van informatie aan het begin van een
subsidieperiode helpt veel om uiteindelijk de vooruitgang te kunnen meten. Het concept netwerken of
programma’s is langzaamaan al ingeburgerd, maar wordt door de leden ook als noodzakelijk gezien. Wel
wordt er aangegeven om verder te kijken dan alleen naar de proceskant en ook aandacht te hebben voor
het proces van het creëren van vertrouwen onder partners. Het stimuleren en ondersteunen van
‘ownership’ over het programma door partners wordt als noodzakelijk ervaren.
Het is ook belangrijk om binnen programma’s direct vanaf het begin geld te reserveren voor gezamenlijke
capaciteitsontwikkeling, monitoring en evaluaties.
Als laatste moet er nog meer aandacht komen voor het leren in de hele alliantie. Dit moet op partnerniveau
gebeuren, maar ook in Nederland binnen de programmagroepen. Bijvoorbeeld d.m.v. peer reviews
kunnen snelle winsten gemaakt worden. In de programmagroep moet er ruimte gecreëerd worden waarin
leren of delen van ervaringen de aandacht krijgt.
54

Bijlage 6 - Lijst van afkortingen
Aids Acquired Immune Deficiency Syndrome
ALV Algemene Leden Vergadering
BCN Better Care Network
BGZ Basisgezondheidszorg
BN Deputaatschap Hulpverlening in Bijzondere Noden v.d. Gereformeerde Gemeenten
BuZa Ministerie van Buitenlandse Zaken
CABA Children affected by AIDS
CBHI Community Based Health Insurance
CBO Community Based Organisation
CDA Christen Democratisch Appèl
CU ChristenUnie
DCDD Dutch Coalition on Disability and Development
(D)CGK (Deputaatschap) Christelijk Gereformeerde Kerken
DO Directeurenoverleg
DVN De Verre Naasten
EAA Ecumenical Advocacy Alliance
EO Evangelische Omroep
EU Europese Unie
EZA Evangelische Zendingsalliantie
FBO Faith Based Organisation
FNS Food and Nutrition Security
GCE Global Campaign for Education
GZB Gereformeerde Zendingsbond
HIP Health Insurance for the Poor
HIV Humaan Immunodeficiëntie Virus
HRH Human Resources for Health
ICCO Interkerkelijke Organisatie voor Ontwikkelingssamenwerking
IKV Interkerkelijk Vredesberaad
ISO International Organisation for Standardisation (Kwaliteitsnorm)
KEP Kerk in Actie – EZA – Prisma overleg
KiA Kerk in Actie
MAF Mission Aviation Fellowship
MFS Medefinancieringsstelsel
M&E Monitoring & Evaluation
NGO Niet-Gouvernementele Organisatie
ODA Official Development Assistance
OM Operatie Mobilisatie / Outcome mapping
OS Ontwikkelingssamenwerking
PGO Programmagroep Onderwijs
PHC Primary Health Care
PME ProjectMonitoring en Evaluatie
PSO Vereniging PSO- capaciteitsopbouw in ontwikkelingslanden
PVV Partij voor de Vrijheid
RD Reformatorisch Dagblad
SGP Staatkundig Gereformeerde Partij
SMB Strategisch Meerjaren Beleidsplan
SRGR Seksuele en Reproductieve Gezondheid en Rechten
WD / REK Woord en Daad / Red een Kind - Alliantie
WRR Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid

Bijlage 7 - Output n.a.v. jaarplan 2010
Het jaarplan in acties en doelen
Te behalen resultaten in 2011 JanAprJulOkt- Algemene Vergadering
mrtjunsepdec Vastgesteld jaarverslag en jaarrekening X
Verkiezing nieuwe voorzitter X
Besluit deelname coöperatie DNA X X xXX
Vastgestelde nieuwe verenigingsstructuur X
Bestuur Prisma en Prisma-ICCOcooperatie gekozen X
Vastgesteld operationeel jaarplan 2012 en begroting X
Bestuur
Functioneringsgesprekken met directie gehouden X
Gezonde en transparante financiële status van vereniging X X X X
Bestuursbeoordeling uitgevoerd X
Directeurenoverleg
voor 90% van de leden heeft het DO in 2011 in de beleving van de
leden een centrale rol in het verenigingsleven
voor 100% van de leden is de verhouding tussen ALV en
Directeurenoverleg helder
90% van de leden voelt zich voldoende en transparant betrokken en
gehoord bij majeure beleidsbeslissingen in de vereniging
De vereniging gebruikt de eventuele kritische kanttekeningen van
leden voor verbetering van de aanpak en inhoud van het
directeurenoverleg
Gedelegeerd bestuurder
In directeurenoverleg zijn voorgenomen resultaten gerealiseerd. X
Prisma heeft aan het einde van het 1e kwartaal een heldere
visie op de nieuwe structuur van de Alliantie/coöperatie en
brengt die visie in de gesprekken met de Alliantie ook in
Prisma weet haar visie en belangen voldoende te vertalen in
de juridische vormgeving van de samenwerkingsvorm
Eind 2011 vindt 75% van de leden aan de hand van een
ontwikkelde score-kaart dat de inhoudelijke samenwerking is
verbeterd
Algemeen directeur
De AD vertegenwoordigt Prisma op actieve en heldere wijze naar
buiten
X X X X
De AD netwerkt en haalt daarbij aanwijsbare resultaten X X X X
X
X
X
X
X
X
56

Te behalen resultaten in 2011 JanAprJulOktmrtjunsepdec Prisma is ten minste 4 maal in publieke media actief aanwezig
Zie verder onder Communicatienetwerk, Bezinning, Lobby en
Bewustwording
X X
Prisma heeft gekwalificeerde en gemotiveerde staf X X X X
Kwaliteit wordt actief bewaakt en voorgenomen resultaten worden
gehaald
x x x x
Communicatienetwerk
Communicatienetwerk heeft tenminste twee bijeenkomsten
gehouden/georganiseerd
Het lobbywerk en het communicatienetwerk zijn met elkaar
verbonden
Bewustwording
Bewustwording is een invalshoek in bezinnings- en
publicatieactiviteiten
X
Leden hebben thema’s geagendeerd voor bewustwording/bezinning X X
Kwaliteit
Hercertificeringsaudit door KIWA X
2 interne audits uitgevoerd X X
1 Directiebeoordeling uitgevoerd X
Klanttevredenheidsonderzoek met alle leden gehouden en uitkomst
verwerkt
Bezinning
Bezinning heeft op ten minste 4 van de 6 DO vergaderingen op
relevante wijze aan de orde geweest
X X X
De Bezinningsactiviteiten hebben op ten minste twee onderwerpen
tot bruikbare schriftelijke resultaten geleid
X
Er zijn ten minste drie bezinningsbijeenkomsten geweest X
Lobby
De rol en het belang van religie, kerken, FBO’s en religieuze leiders in
ontwikkelingssamenwerking op de agenda houden van het ministerie
en politici.
Aandacht vragen voor kwetsbare mensen voor wie voortdurend
marginalisering dreigt.
(Her)oriënteren op lobbyonderwerpen. (bijv. Onderwijs en
voedselzekerheid) zal afhangen van de ontwikkelingen van en binnen
x
X
X 5
X X X X
X X X X
5 In de ALV van september 2011 is besloten om het klanttevredenheidsonderzoek uit te voeren vlak na de
bespreking van het jaarverslag over 2011.
X
57

Te behalen resultaten in 2011 JanAprJulOkt- de Alliantie /coöperatie.
Het politieke netwerk uitbreiden en onderhouden. Doel is om
mrtjunsepdec contact met CU, SGP en CDA goed te houden en om meer samen te
gaan werken met de andere fracties zoals VVD, GroenLinks, PvdA en
eventueel D66; zo mogelijk ook met PVV en PvdD.
X X X X
Prisma breiden haar netwerk uit op het Ministerie.
Prisma participeert in de volgende netwerken: Partos, DCDD, Micha
X X X X
Nederland, EAA, BCN, MPI, HRH (namens ICCO alliantie), GCE (niet
actief, wel ondersteunen), het Christelijk Sociaal Congres.
X X X X
Prisma houdt relevante politieke ontwikkelingen bij en anticipeert
waar nodig is. (bijvoorbeeld AO, uitkomen van notitie, begroting).
X X X X
Prisma zorgt voor afstemming en samenwerking binnen de Alliantie
en binnen Prisma op lobbygebied.
X X X
Prisma levert een bijdrage aan het debat en beïnvloedt de opinie
door het schrijven van opiniestukken.
X X X X
EO Metterdaad
Nieuw convenant 2012 - ? getekend met KEP partners en EO X
Media projecten aangeleverd die voldoen aan de eisen van de
programmamakers
X X X X
(Aansluitende) projecten gefinancierd en verantwoord X X X X
Rapportage binnen de gestelde termijn aangeleverd X X X X
2 projectbezoeken uitgevoerd en verwerkt X X
Fraudeprotocol bij 70% organisaties geïmplementeerd X
MFS Gezondheidszorg & hiv
Jaarplannen voldoen aan resultaten-framework MFS aanvraag X
Programmatisch werken (PA) versterkt in 14 landen X X X X
Leden Prisma versterkt in theorieën PA middels training WUR X
Actief geparticipeerd in benoemde netwerken X X X X
Programmagroep is actief en leden zijn betrokken X X X X
Leden zijn goed betrokken bij learning community (LC) X X X X
Minstens 2 inhoudelijke discussies gefaciliteerd op LC X X X
Bijeenkomst PO’s ICCO alliantie georganiseerd en geslaagd X
MFS Onderwijs
Jaarplannen voldoen aan resultatenframeworks MFS aanvraag x
Programmatisch werken versterkt in 7 landen x x x x
Prismaleden getraind in theorie PW (training WUR)
Inhoudelijke themabijeenkomsten zijn georganiseerd binnen ICCOx
Alliantie (Onderwijs of gezamenlijk met BGZ/VZ of anderen): 4
bijeenkomsten
x x x x
Prisma heeft actief geparticipeerd in en bijgedragen aan Educaids x x x x
Programmagroep is actief en leden zijn betrokken x x x x
58

Te behalen resultaten in 2011 JanAprJulOktmrtjunsepdec Leden zijn goed betrokken bij learning community (LC) x x x
Prisma heeft actief deelgenomen en bijgedragen aan PGO
(coördinatiegroep Onderwijsprogramma ICCO-Alliantie)
x x x x
Onderzoek kwaliteit van onderwijs India afgerond x
MFS Voedselzekerheid
Jaar(project)plannen voldoen aan resultatenframeworks MFS
aanvraag
x
Programmatisch werken versterkt in 6 landen x x x x
Prismaleden versterkt in theorie PW (training WUR) X
Goede afstemming tussen Prismaleden en ICCO-FS-specialist heeft
plaatsgevonden mbt programmacoördinatie
x x x X
Afspraken zijn vastgelegd tussen Prisma en ICCO over uitvoering
taken programmacoördinatie Voedselzekerheid door ICCO
x
Leden zijn goed betrokken bij Learning Community (LC) x x x x
Prismaleden hebben geparticipeerd in de Face to Face Meeting FS x
MFS algemeen
Met de Prismaleden die in MFS II participeren zijn contracten
afgesloten
Pilot samenwerking met ICCO-regiokantoor Oost/Centraal-Afrika is
beschreven
Pilot samenwerking met ICCO-regiokantoor Oost/Centraal-Afrika is in
uitvoering
Programma’s van leden zijn gefinancierd op basis van jaarplannen en
cash-flow sheets
x x
x x
x x
x x x x
59