Wapenfeiten - Vereniging van Nederlandse Wapenverzamelaars

WAPENFEITEN
EEN UITGAVE VAN DE VERENIGING NEDERLANDSE WAPENVERZAMELAARS (VNW)
Hy-Score
Nummer: 3 | september 2010

Inhoud
Een sabel gebruikt door een 3
officier der lichte cavalerie ten
tijde van de Franse tijd
Het Hy Score CP luchtpistool 5
Nepwapens 8
FESAC 2010 The Royal 9
Armouries Leeds, UK
Banshu Komyozan Shigenao 12
Geacht Bestuur en 15
Beste Leden
Standmodel van de 16
Infanterie-officierssabel
M.1852
Vragen en Antwoorden 17
Het zwaard van Grutte Pier 18
Boekrecensie(s) 20
Wettig en Wettelijk 22
COLOFON
Wapenfeiten is een uitgave van de Vereniging
Nederlandse Wapenverzamelaars (VNW) en
verschijnt vier keer per jaar, in maart, juni, september
en december. Leden van de VNW ontvangen
het blad gratis.
Inlichtingen over lidmaatschap, adreswijzigingen
en andere secretariaatszaken:
VNW, Prins Hendrikstraat 15D,
3071LG Rotterdam
010-4120907, WWW.VVNW.NL
Bankrekening 57.21.94.714
IBAN NL28ABNA0572194714
BIC ABNANL2A
Oplage: 900 exemplaren
Losse nummers: € 5,-
ISSN: 138894X
2 wapenfeiten | nummer 3 | september 2010
We hebben een voorjaar van vergaderingen over de Circulaire
Wapens en Munitie achter de rug. Voorzover mogelijk
hebben we als VNW die vergaderingen bijgewoond en daar
onze standpunten ingebracht. Op dit moment zijn de verslagen
gereed. Deze zullen de basis vormen voor een door
het Ministerie te schrijven beleidsstuk waarin aangegeven
wordt hoe we verder kunnen met de CWM. In het stuk
Wettig en Wettelijk kunt u hier meer over lezen. Hoe dit af
gaat lopen en in hoeverre de door ons ingebrachte punten in
Redactioneel Ir JP Loeff, hoofdredacteur
Deze zomer serveren we u een menu (zonder komkommers)
met minder vuurwapens maar wel met een luchtpistool
en veel blanke wapens. We hebben een vraag over een
tweehandszwaard uit Friesland van één van onze vroegste
vrijheidsstrijders, waar het Fries museum graag wat over
wil weten, een sabel uit de Bataafse tijd, een standmodel
van een Nederlandse sabel en een artikel over een Japanse
zwaard uit de periode van herstel. Verder hebben we een
verslag van de FESAC bijeenkomst en daaraan gekoppeld
een korte beschrijving van de Royal Armouries in Leeds.
Redactie VNW
Jan Paul Loeff,
VNW
Postbus 37,
4353 ZG Serooskerke (W)
tel: 0118-501369
e-mail: jploeff@planet.nl
Tekstredactie:
FARE consultants
Van het bestuur Ir JP Loeff, voorzitter
Sluitingsdata kopij en advertenties:
1 februari, 1 mei, 1 augustus, en 1 november.
Kopij digitaal aanleveren (flop, CD of via email
met apart Word file) Illustraties en opgemaakte
advertenties als los JPG file of als opzichtmodel
(foto of tekening) Liever niet tussen de tekst in een
Word file
Advertentietarieven:
kleine advertenties gratis voor
leden van VNW.
Achterpagina: € 290,-
Hele binnenpagina: € 250,-
Halve pagina: € 125,-
Kwart pagina: € 70,-
Achtste pagina: € 40,-
Artikelen uit Wapenfeiten mogen worden
overgenomen na toestemming van de redactie.
Lay-out en druk: StyleMathôt Haarlem
Plaats en data beurzen
VNW: Edda Huzid, Hunnenweg 16 in Voorthuizen,
op de volgende zondagen 19 september,
12 december 2010, 6 maart, 5 juni, 18 september,
11 december 2011 (onder voorbehoud)
beleid omgezet worden is nu dus nog onbekend.
Dan heeft de jaarlijkse bijeenkomst van FESAC in Leeds
opgeleverd dat deze organisatie gereorganiseerd moet worden
en zich mogelijk zal moeten aansluiten bij een andere
NGO (non governmental organisation). Hoe en wat, daar
horen we wat over. Uw bestuur blijft dit kritisch volgen.
Verder is het typisch zomer, de tijd dat iedereen zich met
komkommers bezig houdt en die vallen nu nog niet onder
de Wet Wapens en Munitie. �
Een zeer bijzonder museum dat de aandacht zeer waard is.
Een verslag van een bezoek aan de beurs in Baltimore laat
een rij bij de ingang zien waar we nog lang niet tegen op
kunnen. Het bestuur kijkt echter reikhalzend uit naar de
tijd dat ze de hele RAI af moeten huren en zulke lange rijen
gemeenplaats zijn bij wapenbijeenkomsten in ons land. Aan
de VNW zal het niet liggen, neem dus uw nageslacht mee
en laat ze vriendjes mee nemen. Als u de grijze koppen in
die rij wachtenden bekijkt lijkt een verjongingskuur hard
nodig. �
Om bij culinaire zaken te
blijven: Een kooktoestel voor
in de tuin, natuurlijk uit het
land van de onbegrensde
mogelijkheden, in de vorm
van een hele grote Smith &
Wesson. Iets voor de revolververzamelaars
onder ons?
Zouden die er dan ontheffing
voor moeten aanvragen
omdat het Categorie 1.7 is?
Foto voorpagina
Een lontslotgeweer uit Oman, daar een Abu Fitila
genoemd. De kolf is omwikkeld met geitenvacht
en het lont. De trekker is eigenlijk een hendel die
de haan heel geleidelijk in de pan doet zakken. De
loop is prachtig gecanneleerd alsof het een modern
lange-afstandsgeweer is. Verder een kruitfles
gemaakt van, naar het lijkt, een halve kokosnoot
en een tweetal kogeltangen waarvan er één voor
grove hagel bedoeld is. Hiermee worden tien kogels
tegelijk gegoten.
Foto achterpagina:
Een fraaie verzameling militaire attributen uit de
Napoleontische tijd
1) Sabel gebruikt door een officier tijdens de
Bataafse Republiek.
2) Frans officierspistool gemaakt bij
Wust à Fontainebleau.
3) Frans officierspistool gemaakt bij
Jean Maire à Plombieres.
3) Hollands of Frans officierspistool, ongemerkt.
4) Sjakoplaat 7e regiment Franse linie infanterie
5) Bulletin de Grande Armée van rond 1805.

Marc Marbot
Een sabel
gebruikt door
een officier der
lichte cavalerie
ten tijde van de
Franse tijd
(kort artikel no.1)
In een aantal korte artikelen zal ik de komende tijd enkele voorbeelden
laten zien van sabels die gebruikt zijn tijdens de Bataafse Republiek (gemenebest),
het Koninkrijk Holland en de Franse overheersing in het algemeen.
Het is niet mijn bedoeling om de lezer te vermoeien met gedetailleerde
info, noch om een discussie los te krijgen over welke sabels met
Franse invloeden nu wel of niet tijdens deze woelige periode gebruikt zijn
op het Nederlands grondgebied. Dit is immers moeilijk vast te stellen zonder
directe bewijzen. De sabels die ik zal bespreken hebben op de een of
andere manier wel een raakvlak met het Hollandse leger van die tijd. Ik
ben me er terdege van bewust dat vooral vanuit de verzamelaarswereld
sceptisch naar “nieuwe” toevoegingen gekeken zal worden.
Echter, met de beperkte publicaties die voorhanden zijn (waarvan het
boekwerk van de oud hoofdconservator van o.a. het legermuseum J.P.
Puype uit 1981 (1) nog steeds toonaangevend is als het gaat over Nederlandse
blanke wapens) zou ik toch wat sabels willen belichten die hierin
niet beschreven zijn en de moeite waard zijn om te bespreken. Mijn intentie
is niet om een compleet beeld te schetsen. Het chronologische overzicht
van J.P. Puype met modelaanduidingen van zijn hand dekt ruimschoots
de lading. Ik hoop nochtans dat de lezer er plezier aan zal beleven wat
mooie exemplaren op papier te zien.
Officiersmodellen in het bijzonder zijn daarbij nog fascinerender omdat
deze modellen veelal privé aangeschaft werden. Dat maakt het echter nog
moeilijker om ze een plaatsje te geven. Een officier kon naar gelang zijn
regiment en welgesteldheid kiezen uit een groot aanbod van sabels en
werkplaatsen. Het is wel gebleken dat Solingen een centrale rol speelde als
leverancier/producent van de klingen. Een groot gedeelte van de productie
van (officiers) sabelklingen uit deze periode was afkomstig van deze werkplaats.
Dit gezegd hebbende zal ik overgaan op waar het om gaat, de wapens
zelf.
Sabel officier lichte cavalerie Bataafse Republiek,
“Garde Perlée” M.1790-1810
In mijn eerste artikel wil ik graag een sabel introduceren die, zoals zoveel
sabels uit deze periode, onmiskenbaar Franse invloeden heeft. Het is een
sabeltype dat ook gebruikt is geweest door officieren ten tijde van de Bataafse
Republiek. Dit type sabel is kenmerkend voor de lichte cavalerie en
vermoedelijk gebruikt tot aan het eind der Franse overheersing.
Het gevest heeft zijn oorsprong in het laatste kwart van de 18e eeuw (2) .
De gekraalde vuistbeugel (garde perlée) was populair bij officieren die
dienden onder Lodewijk de zestiende. Dit vloeide voort uit het modebeeld
van de rococo en de invloeden die Marie-Antoinette had op het modebeeld
met, onder andere, de parelkettingen en het zwierige lijnenspel. De oorsprong
van dit type sabel ligt in Hongarije en wordt in Frankrijk genoemd
“à la Hongroise” (naar Hongaars voorbeeld). Ik heb bewust de Franse
benaming “Garde Perlée” erbij laten staan omdat dit een universeel begrip
is onder verzamelaars wereldwijd voor dit type gevest/sabel.
De sabel is gemonteerd met een messing vuistbeugel en lange greepkap.
De gekraalde vuistbeugel valt onder de greepkap, die uitloopt in de pommel,
en die greepkap is gedekt met een lijnenspel. De greepbeugel heeft 2
zijstangen die als de sabel in de messing schede wordt gebracht aan beide
kanten van de greep in de schede vallen en zo het bewegen van de sabel in
de schede beletten. De houten greep is met leder omwikkeld en had oorspronkelijk
een dubbele gedraaide draad met aan de buitenkant, aan onder-
en bovenzijde, ook nog een enkele gladde draad. Op dit voorbeeld zijn
nog delen van deze draadomwikkeling aanwezig. (zie foto 1)
We kunnen aan het symbool op de klingrug zien dat de kling afkomstig
is uit de werkplaats van Solingen. Hij is bij de hiel gemarkeerd met de
letters “S H”, de letters van Samuel Henckels (1765-1800). De kling is
verder voorzien van graveringen van, onder andere, florale symbolen en
trofeeën. Er zijn sporen van een geblauwde ondergrond en verguldsel in en
rond de graveringen. Ook vertoont de snijkant van de kling van het voorbeeld
gevechtssporen.
De schede is gemaakt van messing, met twee messing banden waaraan de
draagringen zijn bevestigd. De schede is verder van binnen voorzien van
een zacht soort hout (lindenhout) ter bescherming van de kling en om deze
op zijn plaats te houden. Onder aan de schede zit een ijzeren sleepplaat die
slijtagesporen vertoont. (3)
wapenfeiten | nummer 3 | september 2010 3

Overzichtstabel van afmetingen van de sabel
Lengte van de totale sabel
in de schede
990 mm
Lengte van het gevest 133 mm
Lengte van de kling 820 mm
Breedte van de kling bij de riscasso 30 mm
Breedte van de banden
rond de schede
Ruimte tussen de banden
van de schede
27 mm
220 mm
Lengte van de pareerstangen 72 mm
Als laatste nog een paar afbeeldingen van dezelfde
soort sabels met dit gevest. Foto 4 is exact
hetzelfde model sabel zoals die aanwezig is in
het depot van het legermuseum. Deze is toegeschreven
aan een Bataafse Officier. Foto 5 is een
luxere uitvoering van eenzelfde model. Deze
Foto 2
Foto 4b
4 wapenfeiten | nummer 3 | september 2010
Foto 1
schede is mooi bewerkt met verschillende graveringen.
Van deze modellen met gegraveerde
schede is bekend dat een klein aantal ook aangeschaft
is door de Garde d’honneur (erewacht)
van de stad Antwerpen, speciaal in het leven geroepen
voor het bezoek van Napoleon aan deze
stad.
Voor meer informatie of reacties:
marbot@home.nl
Voetnoten:
1) J. P. Puype – Blanke Wapens, Nederlandse
slag- en steekwapens sinds 1600.
2) Men ziet al wel heel vroege exemplaren van
dit type sabel genoemd in Frankrijk ”model
à la hongroise - garde perlée” onder Lodewijk
de vijftiende (Zie Christian Blondieau – Sabres
Francais 1680 -1814, blz 93)
3) Volgens N.J.A.H Van Es, “was het ten
strengste verboden de sabels te laten slepen”,
zie blz. 6 “De Resolutiën van Koning Lodewijk
Napoleon betreffende het wapen der
rijdende artillerie”
Foto 3
Geraadpleegde bronnen:
- J.P Puype - Blanke Wapens, Nederlandse
slag- en steekwapens sinds 1600.
- J.P Puype - Armamentaria no 23,
artikel blz 76-91, “Revolutionaire gevesten”
- J.P Puype & Piet de Gryse - Viertalig Lexicon
van de Gevestwapens.
- Tizano Toneli - Vivat Hussar, Le lame degli
ussari, Dal XVII secolo alla fine dell’Impero
Napoleonica
- Michel Petard - Les Sabres des Hussards,
L’histoire des sabres des hussards de Louis
XIV à nos jours.
- Michel Petard - La cavalerie legère du Premier
Empire – Histoire & Collections.
- Veilingcatalogi Collecties Capt.
Hayer & Glain no 1, 1972 & 1980.
- Christian Blondieau - Sabres Francaise
1680-1814 - Le Kepi Rouge.
Foto 4a
Foto 5

Ir JP Loeff
Het Hy Score CP luchtpistool
De meeste mensen denken bij luchtdrukwapens uit de Verenigde Staten aan CO2 of BB
wapens, meer bedoeld als speelgoed voor kinderen dan voor serieus schieten. De enorme
productie van firma’s als Daisy en Crossman is ten dele de oorzaak van deze misvatting.
Er werden en worden echter zeer serieuze luchtdrukwapens gemaakt aan de overkant
van de oceaan, zelfs door deze beide firma’s.
Beide pistolen. De ene in zijn styropor doos, de ander op het deksel van die doos. De laatste is
gegraveerd, net als het op de doos gefotografeerde pistool. Op de doos de claim: the world’s most
powerful air pistol. (Tweede pistool verzameling Jas´ van Driel)
Het pistool dat we willen beschrijven is niet van
hun hand maar is gemaakt door een onafhankelijke
firma genaamd Hy-Score en mag zeker serieus
genoemd worden. Hy-Score was een dochterbedrijf
van S.E. Laszlo House of Imports uit
Brooklyn, New York. Dit bedrijf werd in 1933
opgericht door Steve Laszlo en importeerde allerlei
technische producten, waaronder luchtdrukwapens.
Begin jaren veertig vroeg Steve
zijn broer Andrew Lawrence (geb. Laszlo) om
een modern krachtig luchtpistool te ontwerpen.
Andrew pakte dit op en omdat hij uit de automobielindustrie
kwam werd het een interessant
ontwerp. Hij koos voor een veerdruk systeem,
niet voor de in de Verenigde Staten meer voor de
hand liggende pneumatische werking. Hij ontwierp
met het oog op massaproductie en negeerde
de meeste standaard geweermakersprak-
tijken. Dat betekende niet dat hij niet om zich
heen keek voor hij begon. Hij onderzocht allerlei
ontwerpen en vond de standaardconfiguratie
van een cilinder met de loop ervoor niet
compact genoeg. Het Webley ontwerp met de
loop boven de cilinder sprak hem niet aan maar
de diverse concentrische ontwerpen, zoals de
Acvoke, de Warrior en de Abas-Major (drie nu
minder bekende Britse luchtpistolen), deden
dat wel.
Hij besloot dus een pistool met de cilinder rond
de loop te maken. Dit heeft het grote voordeel
van een compacte bouwwijze of van een lange
loop in een pistool met een verder normale
lengte. Hij gebruikte voor de constructie echte
elementaire stanstechnieken en naadloze buis,
waardoor hij kosten bij de bouw spaarde zonder
er kwaliteit mee op te offeren. Typerend voor
iemand die uit de auto-industrie afkomstig is
had zijn eerste ontwerp zuigerveren als afdichting
van de zuiger in de cilinder. Deze werden
later echter vervangen door neopreen O-ringen
omdat die zuigerveren moeilijk te maken en te
vervangen bleken te zijn.
Het eerdere pistool in de doos. In het ronde
vakje zat oorspronkelijk een doosje kogeltjes.
Het wapen werd in een paar modellen gemaakt.
De algemene constructie verschilt tussen die
modellen niet erg en die beschrijven we dus
eerst. Het pistool heeft een kunststof kolf die
met een schroef aan de stalen delen vast zit. Die
kolf is van massief Tenite, een door General
Electric ontwikkelde kunststof. Hij is voorzien
van quadrillering, een duimopleg voor de rechterhand
en er schijnen stalen gewichten in gegoten
te zijn voor de balans van het pistool. Doordat
er verder geen frame in zit is de kolf, die een
ovale doorsnede heeft, prettig vast te houden.
Lange vingers om bij de trekker te kunnen zijn
echter wel een vereiste. Deze kunststof bestaat
in een paar verschillende kleuren, waarbij een
walnoot-simulatie de meest voorkomende is. Er
was echter ook een ivoorkleurige kolf verkrijgbaar
en verder kleuren die aangeduid werden als
versteend hout en onyx. Ondanks het glimmende
plastic uiterlijk voelt de greep niet glad of
glibberig aan. De loop en de cilinder zijn, zoals
al vermeld, concentrisch wat betekent dat de
zuiger om de loop heen beweegt en dat die loop
tot helemaal achterin het pistool reikt. Achterop
wapenfeiten | nummer 3 | september 2010 5

Het pistool net geopend, voor het spannen. Nu
weer sluiten maakt droog oefenen mogelijk.
de cilinder zien we een gequadrilleerde ring van
een grotere diameter. Door deze 180 graden te
draaien schuift een soort sluiter, zoals in een fototoestel,
achter de loop weg waardoor laden
mogelijk wordt. Een tweede versie van het pistool
heeft hier een repeteermechanisme maar
helaas kunnen we u dat hier niet tonen.
Spannen gebeurt door eerst een knopje rechts
boven de trekker naar voren te drukken. Dit
geeft de verbinding tussen greep en cilinder vrij
en de cilinder beweegt dan een klein stukje omhoog.
Als het pistool nu weer gesloten wordt is
het mogelijk het droog af te vuren, wat een goede
trainingsmogelijkheid geeft. Om te spannen
moet de cilinder nu echter, tegen de veerdruk in,
omhoog en naar voren bewogen worden tot de
tuimelaar de zuiger tegenhoudt. De verbinding
tussen het stalen deel waar de greep aan zit en
het cilinder/loop gedeelte wordt door een spanstang
gevormd. De tuimelaar is in een aan de
cilinder gepuntlast frame gemonteerd en steekt
onder de cilinder uit. Hij vormt daardoor een
veiligheidsprobleem. Als het pistool gespannen
is en die de tuimelaar wordt verkeerd aangeraakt
dan komt de onder veerspanning staande zuiger
vrij, waardoor cilinder en loop met grote vaart
terug naar de greep klappen. Alles wat daar tussen
zit aan vingers en dergelijke kan dan vervelend
en pijnlijk bekneld raken. Als het pistool op
normale wijze gespannen wordt, met de greep in
de rechterhand en de cilinder in de linker, is de
kans hierop echter gering. Even bij de les blijven
dus! Na het spannen wordt het bovenstuk terug
naar de greep gedraaid en klikt er op vast. De
trekker grijpt aan op de tuimelaar en bedient
deze via een soort tweetraps vertraging. Hierdoor
staat voor het schieten niet de volledige
kracht van het tegenhouden van de zuiger op de
trekke. De trekker voelt daardoor aangenaam
licht aan. In de literatuur wordt dit mechanisme
als een servo systeem aangeduid maar dat is niet
correct. Het is gewoon een goed ontworpen
tweetraps trekker. Een veiligheidspal ontbreekt
echter.
Na het spannen wordt de ring aan de achterzijde
opengedraaid en een kogeltje ingebracht. Hiervoor
is de zwaartekracht nodig omdat het een
eindje moet vallen voor het in de loop is. Na
sluiting is het pistool dan klaar om te schieten.
Het repeteermechanisme hebben we niet kunnen
bestuderen maar het lijkt te werken doordat
de verschillende kogeltjes in een ring van kleine
cilinders geplaatst worden, die beurtelings achter
het sluitermechanisme van de loop gebracht
worden door de buitenring te draaien. Gezien de
ingenieusheid van het enkelschots mechanisme
6 wapenfeiten | nummer 3 | september 2010
Het pistool halverwege de spanslag. De link
tussen greep en cilinder is duidelijk te zien.
Ook is de tuimelaar te zien. Als deze naar
achteren gedrukt wordt zwaait het pistool met
een rotklap dicht.
zal het wel bijzonder knap in elkaar zitten.
Het vizier bestaat uit een korrel voor op de loop
en het obligate Amerikaanse systeem van een
aan de voorzijde in een zwaluwstaart vastzittende
verende plaat met een opstaande achterzijde
waarin de keep is aangebracht en een getande
ruiter die in die plaat loopt om de hoogte
te verstellen. Geen erg elegant ontwerp en ook
niet erg goed verstelbaar voor een wedstrijdpistool.
De korrel bestaat uit een om de loop aangebracht
plaatje dat aan de bovenzijde aan zichzelf
is gepuntlast. Dit bovendeel vormt de
eigenlijke korrel.
Het pistool is gemaakt in een aantal variaties die
we hier aan u zullen voorstellen. Helaas hebben
we als voorbeeld slechts twee exemplaren van
één model.
Het eerste productiemodel was de “Model 700
Target Air Pistol”. Hierbij was de loop ongeveer
net zo lang als de cilinder en was een op een loop
lijkende buis voor de cilinder geplaatst om de
vizierlijn wat te verlengen. Het pistool is herkenbaar
aan de overgang van cilinder naar loop.
Deze is keurig met een stap gedraaid, terwijl bij
alle latere modellen deze overgang geleidelijk
(taps) is, vanwege de constructie met gerolde
naadloze buis. Van dit model zijn er in 1947
maar 2500 gemaakt. Het is dus zeldzaam.
Het ontwerp maakte zowel een lange als een
korte loop mogelijk. Het hier voorgestelde model
werd Model 800 Target Single Shot genoemd
en komt het meeste voor. Het is van
1948 tot 1970 gemaakt. Vanaf ongeveer nummer
850.000 werd de linkerzijde van het frame
voorzien van een gerolde gravure. We tonen hier
beide versies. Bij de ene is de gravure tweemaal
gerold, met een klein verschil in positie. Het is
niet duidelijk of dit een fout is of dat het zo
hoorde. Er werd ook een repeteerversie gemaakt,
genaamd Model 802 Target Repeater, met dezelfde
looplengte van ongeveer 10” (25 cm). Dit
model is van 1949 tot 1970 gemaakt. Zeldzamer
zijn de versies met een korte loop, die de naam
Sportster meekregen. Hierbij liep de loop tot net
voor de cilinder en was de korrel op de cilinder
geplaatst. Hoewel hij erg compact was smoelde
die versie niet erg en ze zijn dan ook niet lang
gemaakt. De enkelschots versie heette Model
803 Sportster Single shot en werd van 1952 tot
1954 gemaakt. De repeteerversie heette Model
804 Sportster Repeater en was van 1953 tot
1954 in productie. Helaas hebben we geen productieaantallen
maar gezien de korte periode
zullen er niet veel van gemaakt zijn.
Het pistool heeft geen veiligheidspal en dat werd
uiteindelijk zijn ondergang. In de jaren zestig
Helemaal gespannen.
werd de druk van de politiek en de consumenten
hiervoor in de Verenigde Staten steeds groter.
Steve Laszlo had geen zin of energie het wapen
te herzien. Hij was profijtvol importeur van allerlei
buitenlandse luchtdrukwapens (Diana,
Hämmerli) en het pistool droeg blijkbaar te weinig
bij aan de bedrijfsresultaten. Hij besloot de
productie in 1970 te staken.
Er was echter een zwanenzang want een Brit,
genaamd Richard Marriot-Smith, kocht in
1989/1990 het ontwerp, de machines en de rest
van de onderdelen en begon onder de toepasselijke
naam Phoenix Arms de pistolen te maken
in Kent (UK). Hij produceerde een pistool dat
op de Sportster leek, met een korte zijdelings
afgeplatte loop, schroefdraad voor een demper
en in een latere versie met een wat beter vizier.
Helaas ging Phoenix Arms in 1991 failliet en de
productie van de Hy-Score stopte voorgoed.
Nodeloos te zeggen dat de Phoenix Arms pistolen
zeldzaam zijn. Ze waren overigens, in tegenstelling
tot de in Amerika gemaakte pistolen,
niet gemerkt. De Amerikaanse pistolen zijn allen
gemerkt op de cilinder met de naam van het
pistool en de naam en het adres van de maker.
Om de relatieve zeldzaamheid samen te vatten:
de Britse variant is de zeldzaamste. US repeteerwapens
zijn zeldzamer dan enkelschots. De
Sportster is zeldzamer dan de Target. Vermoedelijk
is de eerste versie, de model 700 Target,
met 2500 gemaakte exemplaren de zeldzaamste
Amerikaan.
Een kleine reparatie.
Het pistool dat we voor het merendeel van dit
artikel gebruikten is het eigendom van een oudere
(hij vindt het helemaal niets om zo genoemd
worden want hij is pas 70) heer die het
regelmatig in zijn tuin gebruikt. Hij vindt het
heerlijk om in zijn garage te knutselen en als hij
zich verveelt of iets gaat niet zoals hij wil dan
stapt hij zijn tuin in. Nu woont hij in een leuke
buurt met een grote tuin waarin je veilig kunt
schieten. Hij heeft daar een blikje losjes op een
paaltje geschroefd en als je dat raakt zegt het
‘pling’ maar het verplaatst zich niet. Zijn zucht
naar geluid bevredigd gaat hij dan weer tevreden
zijn gang in zijn werkplaats. Dit is dus geen verzamelstuk
maar een wapen dat nog volop in
gebruik is. Het heeft daardoor wat gebreken.
Eén ervan was een tweetal lelijke barsten in de
greep. De andere een grote roestplek aan de
rechterzijde van de cilinder. Het pistool heeft
vermoedelijk op die kant op iets vochtigs gelegen.
Dat laatste euvel kunnen we zonder het vol-

ledig demonteren van het pistool niets aan doen
en dat vonden we toch een riskante zaak. De
barsten in de kolf echter hebben we aangepakt.
We besloten ze met dunne epoxy te vullen en
het oppervlak daarna zoveel mogelijk te herstellen.
Epoxy van het merk West System werd
gebruikt omdat het nu eenmaal voorhanden
was in de werkplaats. Die firma levert een vulmiddel,
genaamd ‘Micro Balloons’, met een
mahonie kleur. We hebben geprobeerd dat wat
donkerder te maken door grafiet toe te voegen
maar een heel klein beetje grafiet bleek de
epoxy al heel erg donker te maken. We hebben
de barsten er toch maar mee gevuld en het resultaat
is heel goed geworden. De resten hebben
we met een oude tandenborstel afgeschuierd en
je ziet er nu niets meer van. De roestplek is nog
lelijk maar de eigenaar is verder helemaal tevreden
met het pistool, zolang het zijn blikje maar
laat spreken!
Het pistool met de greep losgenomen om
deze te repareren. Duidelijk is te zien dat alle
onderdelen van gestampt plaat gemaakt zijn.
Het langwerpige platte deel onder de cilinder
is het eigenlijke frame. Daar is met één
schroef de greep aan gemonteerd en zit het
onderste deel van het trekkermechanisme in.
De binnenzijde van het frame met het
trekkermechanisme. Alle onderdelen uit
gestampt plaatstaal.
Schieten met het pistool
Eén van de redenen waarom hij gelukkig is met
het pistool moet zijn omdat het goed schiet. Dat
is tenminste wat de eigenaar zegt, dus hebben
we het pistool aan de tand gevoeld. Het is een
krachtig luchtpistool dus het spannen gaat
zwaar. Rechterhand op de greep en de linker
omhoog bewegen met de cilinder. De sluiter aan
de achterzijde opendoen en een kogeltje erin laten
vallen. Ja, zwaartekracht is nodig.
Zoals gezegd houdt de greep prettig vast, al zijn
wat lange vingers voor de trekker een vereiste.
Die trekker is niet zwaar maar heeft veel sleep.
Hij bestaat uit gestanste delen en dat merk je een
beetje. Het vizier is nauwelijks instelbaar, behalve
in grote stappen in de hoogte. We kwamen
erg rechts af bij het schieten en daar viel
niets aan te doen. We zouden het vizier in de
zwaluwstaart naar links kunnen drijven maar
De tuimelaar met veer in zijn frame onder de
cilinder.
De achterzijde van de greep met de te
repareren scheur.
dit is niet ons pistool en het stond ingeschoten
op dat blikje aan de andere kant van de tuin. We
hebben een serie geschoten met RWS R10 diabolo’s
en verder een aantal Britse kogeltjes geprobeerd.
De resultaten waren niet best, voornamelijk
door gebrek aan oefening in staand vrije
hand schieten. BSA Interceptor kogeltjes gaven
het beste groepje met 16 x 11 mm. Milbro Caledonian
en Select deden het ook goed. Geen van
alle resultaten waar je met een wedstrijd mee
thuis kunt komen. Om dit een ‘target’ pistool te
noemen is overdreven. Het is een prima pistool
om lekker een blikje mee in beweging te houden
en daar wordt het ook voor gebruikt. Niets mis
mee en het heeft een hoge vermaaksfactor. Verder
is het met een aantal verschillende modellen
een leuk wapen om te verzamelen. Vooral die
Britse variant lijkt me wel wat.
De scheur in de zijkant van de greep met de
erin gestopte epoxy voor het afwerken. De
epoxy is er zoveel mogelijk nat afgeborsteld
met een tandenborstel en daarna met een
satéprikker nabewerkt.
boven: De scheur in de achterkant van de
greep. Onzichtbaar is het niet maar wel weer
stevig.
links: De scheur in de zijkant
is beter gelukt.
wapenfeiten | nummer 3 | september 2010 7

Hans Hilbrands
NepwapeNs
Een beschouwing naar aanleiding van enkele krantenartikelen.
Vorig jaar zomer trof ik op één en dezelfde bladzijde
van het Dagblad v/h Noorden twee stukjes
aan, die door hun samenhang in mijn ogen zowel
grappig als ergerlijk aandeden. Het geeft de
problematiek weer die er op dit moment bestaat
over wapens. Enerzijds is begrijpelijk dat er opgetreden
moet worden tegen criminaliteit, waarbij
vuurwapens een rol spelen, anderzijds is er
een enorme heksenjacht op alles wat maar op
een vuurwapen lijkt, dus zelfs op speelgoed.
Was ik vroeger trots op mijn wapencollectie
en stond ik er breeduit mee in de krant, ik durf
het tegenwoordig alleen nog te noemen tegen
intimi en dan ook nog met het excuus dat ik niet
zo één ben, maar het mechaniek leuk vind en de
mooie organische vorm en de geschiedenis erachter
en de enzovoorts en dan maar hopen dat
het overkomt want je ziet ze denken: is hij nou
wel of niet een eng mannetje?
Er wordt dan gevraagd of je er nog mee kunt
schieten en of de loop is dichtgegoten of doorboord
en of ik bij een echtelijke ruzie een voorlader
van de wand grijp. Nee, zeg ik, dan pak ik
een fileermes uit de keuken, dat gaat een stuk
sneller en is overal te koop. Er rust ook geen
taboe op. Daarom wordt er ook vele malen vaker
een moord gepleegd met een mes dan met een
vuurwapen. Wat denk je, al dat gedoe met een
voorlader! Waar heb ik nog wat zwartkruit?
Waar vind ik zo gauw een loden kogel van het
juiste formaat en dan nog een slaghoedje! Misschien
zal ik toch maar een lontgeweer nemen
als ik die dingen niet zo snel kan vinden. Tegen
de tijd dat je daaruit bent en alles geladen hebt
weet je al niet meer waar de ruzie over ging.
Ik begrijp best dat het soms moeite kost om
de zaak in geval van nepwapens goed te kunnen
beoordelen maar een politieman zou dat gezien
zijn beroep moeiteloos en zonder overdrijving
moeten kunnen. Een voorbeeld:
Zaterdag 29 april 2006 komt het gezin van
huisarts Heikens uit Eelde terug van een vakantie
op Gran Canaria. De drie kindertjes hadden
daar in het namaak westernstadje Sioux City elk
een kleurig plastic namaakpistooltje gekocht.
De douaneman op vliegveld Eelde waarschuwde
bij het zien van dit ‘wapentuig’ onmiddellijk de
Marechaussee die Heikens meteen, voordat de
anderen ook maar in de gaten hadden wat er
gebeurde, in de kraag vatte en hem in afzondering
uren lang doorzaagde over de herkomst van
deze bijzonder gevaarlijke voorwerpen. Hij voelde
zich daardoor een echte crimineel.
Met een proces-verbaal wegens verboden
wapenbezit en een afstandsverklaring van dat
wapentuig op zak zag hij na bijna drie uur zijn
doodongeruste familie weer terug. Later werd
hem de keus gesteld: Of een strafblad óf een
boete van € 160,- per pistool. Let wel: het ging
hier om speelgoed dat al op afstand als zodanig
was te herkennen.
Een persoonlijke noot aan het verhaal is het
volgende: Het begin van mijn bescheiden collectie
wapens is een zwartkruit revolvertje van
rond 1880. Hij was ooit van mijn opa, die hem
8 wapenfeiten | nummer 3 | september 2010
rond 1900 beroepshalve gebruikte in roerige gebieden.
Hij vertelde dat hij eens met een wagen
met goederen onderweg in het schemerdonker
staande werd gehouden door drie mannen die
beslist geen goede bedoelingen hadden. Toen hij
zich realiseerde dat hij zijn wapen niet bij zich
had, pakte hij zijn pijp en deed alsof. Het had
resultaat. De mannen dropen af. Daar had hij
dus geen neppistool voor nodig.
Als kind ontdekte ik de onderdelen van
datzelfde pistool bij mijn opa op zolder. Hij had
het in de oorlog volledig gedemonteerd en in
verschillende oudijzerbakjes gelegd. Omdat ik
niet zoals mijn vriendjes over een fraai bronskleurig
plastic klapperpistool beschikte en dus
bij de cowboyspelletjes geen persoon van gewicht
was, besloot ik daar wat aan te doen. Ik
zocht zoveel mogelijk delen van het inmiddels
incomplete revolvertje bij elkaar, fabriekte een
lange loop van een stuk waterleidingbuis en
schilderde het geheel bronskleurig. Jarenlang
heb ik daar als kind plezier van gehad en niemand
dacht dat ik daar anderen dan cowboys en
indianen mee ging afdreigen. Vele jaren later
heb ik het revolvertje min of meer compleet gemaakt,
gezwart en het wormstekige kolfje door
een ander vervangen. De gemeente Norg waar
ik toen woonde vond het ding te gammel om het
op mijn wapenvergunning te zetten maar de
huidige gemeente nam hem bij de eerste de beste
controle in beslag omdat hij niet op papier
stond. Pas twee jaar later kreeg ik het roestig
terug. Het kwam nu op de vergunning, maar
enkele jaren later werd mijn vergunning ingetrokken
omdat er volgens de politiedeskundige
alleen maar zwartkruit wapens op stonden en
daar was de vergunning niet voor.
Later werd het weer strenger en daarna weer
soepeler, nou ja zo de wind waait... Ik zal u dat
verhaal verder besparen.

Ir JP Loeff
FESAC 2010 The Royal Armouries Leeds, UK
De jaarlijkse FESAC (Foundation for European Societies of Arms Collectors) bijeenkomst
werd gehouden in een wel heel speciale omgeving, namelijk The Royal Armouries in
Leeds (Groot Britannië). Meer over dat museum later, eerst de bijeenkomst. Deze bestond
uit een vergadering en een culturele dag. De vergadering vond plaats op vrijdag 4 juni
en besloeg de hele dag. Zaterdag was de culturele dag en die bestond uit een drietal interessante
voordrachten, georganiseerd door het museum, over diverse aspecten van
wapens, met daarna de mogelijkheid tot sluitingstijd vrij rond te dolen in het museum.
Het dagelijks bestuur van FESAC, v.l.n.r. Albrecht Simon (Duitsland) vice Voorzitter, Stephen
Petroni (Malta) Voorzitter, Hanny Spruyt (Nederland) Secretaris. De Penningmeester Pit Kaiser uit
Luxemburg was helaas door ziekte verhinderd.
De vergadering werd voorgezeten door Stephen
Petroni uit Malta, die dat al weer enige jaren
uitstekend doet. De agenda bestond uit de gewone
zaken zoals de notulen van de vorige vergadering,
actiepunten en verslagen van de verschillende
landen. Er blijken nogal wat landen,
zoals Zweden, Portugal en Spanje, hun interesse
in FESAC terug te draaien, deels door de hoge
kosten van de bijeenkomsten en deels door een
gebrek aan resultaten. Aan de andere kant heeft
FESAC op een erg effectieve manier geholpen
bij het voorkomen van een draconische wet in
Roemenië, één van de recent toegetreden landen.
Een aantal landen, vooral uit Oost Europa,
heeft aangegeven lid te willen worden. Dat is
een goede zaak. De landen die hun twijfels hebben
zullen worden benaderd door de voorzitter,
in samenwerking met adviseurs die met die landen
bekend zijn.
FESAC is bij een aantal internationale bijeenkomsten
vertegenwoordigd geweest door de
voorzitter of door de heer Quireijns uit België.
Het is de bedoeling om, als FESAC, lid te worden
van WFSA (World Forum on the Future of
Sport Shooting Activities) een van de weinige
NGO’s (Non Governemental Organisation) die
op internationaal niveau toegang heeft tot EU
en UN vergaderingen. Het probleem is dat het
lidmaatschap € 3000 kost en dat is bijna het
volledige budget van FESAC. Er moet dus extra
geld komen. Bob Brooker, waarnemer en adviseur
van de NRA (en lid van de VNW), heeft
uit privé fondsen een deel toegezegd. Uw voorzitter
heeft beloofd om binnen ons bestuur te
De vergadering tijdens een pauze.
kijken of hier wat aan bijgedragen kan worden.
De WFSA is een belangrijke ingang voor de verzamelwereld
naar de internationale organisaties
die meer en meer de dienst uit gaan maken in
wapenwetland. Een organisatie als FESAC heeft
nog steeds veel te weinig kracht om dat op eigen
stoom te kunnen.
Naast alle landenrapporten, die weliswaar interessant
zijn maar vaak voor ander landen niet
echt van belang, werd op initiatief van de Nederlandse
vertegenwoordigers de structuur van
FESAC aangekaart. Helaas bleef erg weinig tijd
aan het eind van de vergadering over om dit
goed te behandelen. Wat is het geval? Op dit
moment is ieder land in de Board vertegenwoordigd
met één lid. Die is afkomstig uit (minimaal)
één vereniging binnen dat land. Dat geeft
bij landen met meerdere verenigingen het probleem
dat niet alle verenigingen zich vertegenwoordigd
voelen. Om dit op te lossen is door
Nederland voorgesteld om niet landen maar organisaties
lid te maken of om het stemrecht te
verdelen over de verschillende organisaties (verenigingen)
van een land. Door gebrek aan tijd is
de discussie hierover in de kiem gesmoord en is
voorgesteld dat België, in de persoon van Frank
Rodijns, een voorstel hiervoor gaat maken en
dat dit in het komende jaar onder de leden van
FESAC verspreid en bestudeerd wordt. We hopen
als VNW dat hier iets zinvols uit komt want
de huidige situatie doet geen recht aan de naam
van FESAC, namelijk een stichting/federatie
van organisaties, niet één van landen, en doet
geen recht aan de meerderheid van de verzamelaars
in sommige landen. Een betere, democratischere
structuur is zeer gewenst. Misschien dat
de landen die het nu laten afweten dan ook weer
actief worden.
Op zaterdag was het tijd voor cultuur, geschiedenis
en genieten. De voordrachten waren voor
elk wat wils, variërend van harnassen uit de tijd
van vroege vuurwapens, de zogenaamde Munitions
Armours, tot vroege mitrailleurs in Britse
wapenfeiten | nummer 3 | september 2010 9

Ken Hocking, de man die samen met zijn vrouw
Sheila de bijeenkomst georganiseerd had.
Chapeau!
krijgsdienst . Na dat alles werden we losgelaten
op één van de leukste wapen musea die het mijn
plezier was te bezoeken.
The Royal Armouries vinden hun oorsprong in
The Tower of London, jarenlang de plek waar
hand(vuur)wapens voor het Britse leger gemaakt
en opgeslagen werden. In later jaren was het als
museum van zowel wapens als de kroonjuwelen
in gebruik. Wat de Britten heeft bezield om de
wapenverzameling naar het noorden te verplaatsen
wordt met allerlei prachtige smoezen omkleed
maar het politiek niet correct zijn van
wapens heeft er ongetwijfeld een grote rol in gespeeld.
Gelukkig is het in Leeds toch goed gekomen:
Er staat een prachtig museum met een
divers aanbod aan opstellingen. Het museum is
speciaal voor dit doel gebouwd in een gedeelte
van de stad dat voor die tijd aan het verpauperen
was. Daar is nu geen sprake meer van. Moderne
hotels, winkels, parkeerplaatsen en uitgaansgelegenheden
zijn rond het museum gegroeid
waardoor een mooi geheel is ontstaan. Het museum
zelf heeft als markantste kenmerk het
enorme trappenhuis, met daarin de Tower of
Steel. Dat is een achtkantige wand die de hele
hoogte van het museum beslaat en die helemaal
volhangt met staal; wapens van staal uiteraard.
Van beneden uit is die wand door middel van
spiegels te bekijken en vanaf de trap zijn er op
allerlei hoogtes doorkijkjes waardoor de wapens
van dichtbij te bestuderen zijn. Sensationeel
noemen doet aan de ervaring van deze toren
niets tekort. De rest van het museum doet voor
de toren niet onder. Er zijn ruimtes gecreëerd die
aansluiten bij hetgeen getoond wordt. De hal
waarin je binnenkomt heeft net als de Tower of
Steel de volle hoogte van het gebouw. Op de
eerste verdieping kijk je aan tegen een ridder op
een paard in volle uitrusting, met daarboven een
jager die vanaf een olifant schiet op een tijger die
bezig is de slurf van de olifant te beklimmen. Ja,
ook jachtwapens zijn goed vertegenwoordigd in
dit van oorspong toch meer militaire museum.
De Middeleeuwen zijn goed vertegenwoordigd
met levensgrote voorstellingen van, bijvoorbeeld,
wat voetvolk dat zich tegen een ridder
teweer stelt. Ook aan oosterse wapens wordt een
grote zaal geweid. De Knoppen van diverse krissen
waren daar echter verkeerd om gemonteerd.
Niet een Britse kolonie dus we moeten het ze
10 wapenfeiten | nummer 3 | september 2010
maar vergeven. Militaire wapens door de eeuwen
zijn te zien in de context van de oorlogen
waar ze een rol in speelden. Ook de moderne tijd
met wapens in onze samenleving wordt niet gemeden.
Dat deel van het museum is hier en daar
wat politiek correct. De wapens die zo tentoongesteld
waren dat het publiek er misschien bij
kon, zoals die olifant en de ridders op paard,
waren veelal replica’s. Verder waren er wat kleine
fouten in de bijschriften bij de wapens. Kleine
details, die iedere verzamelaar in ieder museum
aantreft, in een verder fantastisch museum. De
reis naar het verre Leeds zeker waard.
De hal met een ridder en erboven de jachtscène
met olifant en tijger.
De ridder in de hal, van dichtbij
De jachtscène met olifant, tijger, jager en
mahout. Wapens (en dieren) zijn replica’s.
De “Tower of Steel” een achtkantige muur vol
met wapens.
Diezelfde Tower of Steel, gezien door de
spiegel op de begane grond die een stijve
nek voorkomt.

Hoe stop je een bereden ridder? Met lans en
vuurwapen
Een wonderschone rapier
Hoe stel je kruisbogen tentoon? Ze eenvoudigweg
ophangen als vliegtuigen. Mooie manier!
Een lange afstands wedstrijdgeweer van Alex
Henry uit Edinburgh, met een Daniël Fraser
kolf. De beide geweermakers konden goed met
elkaar overweeg, wat uit dit geweer wel blijkt.
Een ‘duck punt’ waarmee met voorzichtig
peddelen grote groepen waterwild belaagd
werden met grootkaliber hagelgeweren. Vaak
gebruikt door broodjagers maar ook door
enthousiaste amateurs. Wildfowling zoals de
waterwildjacht in Engeland heet, is daar
nauwelijks gereguleerd en daardoor erg
populair.
De bascule van een puntgun. Is dit grootkaliber
of niet? Er zijn kanonnen die kleiner zijn.
De Gatling in een aantal varianten van toen tot
nu.
Mechanische mitrailleurs. Gedurende een
periode in de negentiende eeuw was dit het
neusje van de zalm.
Wat je met moderne wapens ook kunt doen.
Heel politiek correct.
Een moderne schermer met elektrisch vest en
sabel. Een treffer wordt door contact tussen
wapen en het geleidende vest geregistreerd.
Geen gevecht tot ‘het eerste bloed’ meer, zoals
vroeger in duels.
wapenfeiten | nummer 3 | september 2010 11

Jacques van As
Banshu Komyozan Shigenao
Het begin van een herstel
Rond 1600 was in Japan een einde gekomen aan
een lange periode van onrust en oorlog. Tokugawa
Ieyasu was uiteindelijk als overwinnaar
overgebleven en had met harde hand zijn hegemonie
gevestigd. Er brak een periode van rust
en vrede aan.
In de voorafgaande twee en een halve eeuw was
er een ongekend grote productie van zwaarden
geweest om aan de behoeften van de oorlogvoerende
facties te voldoen. Naast massaproductie
werden er ook steeds zwaarden van topkwaliteit
gemaakt.
De periode na 1600 wordt in de zwaardhistorie
als Shinto aangeduid, de “nieuw zwaard” periode.
Deze periode heeft veel grote zwaardsmeden
gekend. Zij hadden hun wortels in de 5
tradities, de Gokkaden, uit de Koto periode.
Hun werk was vernieuwend en erg in trek.
Na Genroku (1688) zakte de zwaardproductie
echter snel in. Het Tokugawa shogunaat zat stevig
in het zadel en de samoerai werden laks in
het beoefenen van de krijgskunst. Zij vervulden
steeds meer ambtenarenbaantjes in een maatschappij
waar corruptie gewoon was geworden.
Er was meer aandacht voor kunstvormen zoals
zang, dans en muziek van koto en shamisen 1 en
de weg van de samoerai, de bushido, werd verwaarloosd.
Voor zwaardsmeden was dit een periode waarin
slechts mondjesmaat opdracht gegeven werd
voor het smeden van een zwaard en dat was voor
de kunst van het zwaardsmeden desastreus. De
smeden die nog werk hadden stonden onder patronage
van de lokale daimyo of van de Bakufu
(de militaire elite/regering).
Shogun Yoshimune probeerde in 1721 het tij te
keren door zwaardsmeden uit te nodigen om in
12 wapenfeiten | nummer 3 | september 2010
afb. 1 de
signatuur van
Nidai Tsuda
Sukehiro met de
ronde kanji
Edo (Tokyo) in het Ohama godenpaleis zwaarden
te komen smeden. Dit initiatief leverde een
krachtig maar kort durend resultaat op. Behalve
dan in Kyushu. In deze ver van het machtscentrum
gelegen provincie werden zwaardsmeden
aangestoken door het “Koto-renaissancevirus”.
Vier zwaardsmeden van Kyushu waren door de
Shogun beloond met een blad van zijn Aoi-mon.
Dit was een grote eer die inspirerend werkte.
Van een nationaal herstel is pas sprake na 1772.
Het herstel eindigt met het verbod op het dragen
van zwaarden in de Meiji periode (1868).
Deze periode van bloei noemen we nu de
Shinshinto (de “nieuw-nieuw zwaard”) periode.
Traditioneel wordt er van uitgegaan dat het herstel
begon in Satsuma (provincie op Kyushu)
maar in werkelijkheid vond het plaats op meerdere
plaatsen, door heel Japan.
In eerste instantie werd er teruggekeken naar het
werk van de topsmeden uit de 17de eeuw, de
Shinto periode. In de Shinto periode hadden de
stijlen van de vijf klassieke zwaardsmeedtradities
uit de koto periode (Yamato, Yamashiro, Bizen,
Soshu en Mino) een ontwikkeling doorgemaakt
die in het begin van de shinshinto periode weer
werd nagevolgd. Later kwam er ook meer belangstelling
voor de oude tradities van de Koto
periode.
Een herstel als dit wordt niet alleen geïnitieerd
door smeden zelf. Een dergelijk initiatief komt
vaak van de gebruikers, de liefhebbers en verzamelaars.
Daimyo spelen hierin een rol als mecenas.
Ze zijn gebruiker en vaak ook liefhebber
en verzamelaar van zwaarden. Bovendien is het
hebben van een eigen zwaardsmid ook een statussymbool.
Zo had je daimyo Tottori Ikeda (in
afb. 2 de Toran-ha
hamon van Nidai Tsuda
Sukehiro.
Inaba no kuni) die de smeden Hamabe Toshizane
en Toshinori steunde. Zij werkten in de Bizen
traditie van Kawachi no Kami Sukehiro. De Hizen
school stond onder bescherming van de Saga
Nabeshima familie. In Mito, een van oudsher
strijdbare provincie, steunde de landheer Tokugawa
Nariaki de smid Katsumura Norikatsu en
maakte als liefhebberij ook zelf zwaarden onder
de artiestennaam Rekko. In Edo was er Kawai
Hisayuki, een vazal van de Tokugawa regering,
die samen met zijn zoon Hisataka zwaarden en
yari maakte. Matsudaira Rakuo, daimyo van
Shirakawa in Etchu, had de zwaardsmid Tegarayama
Masashige in dienst, die in de stijl van Tsuda
Sukehiro werkte. Zo zijn er meer voorbeelden te
noemen.
De Kawagoe familie, landheer van Iyo op het
eiland Shikoku, had een zwaardgeleerde in
dienst die een grote reputatie genoot en bevriend
was met de smid Hamabe Toshizane en zijn
zoon. Deze zwaardgeleerde, Kamada Gyomyo,
prees het werk van de Shinto smeden Tsuda Sukehiro
en Inoue Shinkai. In 1777 verscheen zijn
boek “Shinto Bengi”. Een uitspraak daarin over
de hamon van Sukehiro luidt: “Het lijkt alsof je
naar een draak kijkt met de oceaan op de achtergrond.
Hoge golven waarop de juwelen dansen.
Golven in de opkomende zon. Ik heb nog nooit
zoiets gezien”. Kortom, de hamon van Sukehiro
wordt de hemel ingeprezen.
In dit boek wordt ook voor het eerst de aanduiding
“Toran ha” voor deze hamon genoemd.
Gyomyo’s opmerking was een van de redenen
waarom de Soshu stijl toranba met diepe nie zo
bijzonder populair werd aan het begin van de
Shinshintoperiode.
Tsuda Sukehiro
Shodai (1ste generatie) Sukehiro komt uit Harima,
de familienaam is Tsuda. Zijn hada bestaat
uit fijn mokume met utsuri en wat masame
in de ji. De hamon is Choji midare die op Bizenwerk
lijkt.
De tweede generatie (nidai) Sukehiro (1637-
1682) werd in 1667 in dienst genomen door de
kastelein van het kasteel van Osaka, Aoyama
Inaba no Kami Munetoshi, en kreeg in 1657 de
titel van Echizen no Kami. Hij werkt in een bijzonder
fijne nashiji hada met fijne nie. Zijn hamon
is o-notare midare met fijne nie en een
brede nioilijn. Het is een stijl die lijkt op Bizen
shodai Tadahiro maar zijn nioiguchi is nog wat
dichter en helderder. Opvallend is de mooie en
fijne nie, die als kleine deeltjes zichtbaar zijn, en
is er een yakidashi.
De hamon van Sukehiro is uniek en zal later
toran ha genoemd worden door de geleerde
Komada Gyomyo. Hij schrijft de kanji van zijn
signatuur in grasschrift (cursief schrift), waarbij
de karakters rond worden. Een ander speciaal
kenmerk is zijn boshi. Die wordt bij de yokote
smal om dan naar de punt toe breder te worden
en te eindigen in komaru, dicht bij de mune.
1 De koto is een klassiek snaarinstrument en de shamisen is een meer populair snaarinstrument.

afb. 3 de hamon van Tegarayama Masashige
afb. 4 Nie langs de nioiguchi en in de ji van de Shigenao wakizashi.
Het is deze hamon die in de eerste helft van de
Shinshintoperiode veel navolging vindt bij smeden
als Suishinshi Masahide, Tegarayama
Masashige, Ozaki Suketaka, Kato Tsunahide en
Ichige Norichika.
Suishinshi Masahide
De school van Shigehide (Shigeyoshi) uit Edo,
met meer dan 100 leerlingen, had zich gespecialiseerd
in Soshu en Bizen den. Ook Suishinshi
Masahide en zijn leerlingen werkten in deze stijl.
Masahide was een groot leermeester met veel
leerlingen uit alle windstreken van Japan. Na
hun leertijd trokken deze leerlingen weer naar
hun eigen provincies en stichtten daar zelf
2 Uiterst fijne, nauwelijks zichtbare smeedstructuur. 3 Suguha is een rechte hamon.
zwaardsmeedscholen. Zo verspreidde de golf
van vernieuwing zich over het hele land, van
Kyushu tot Tsugaru. De invloed van Masahide
in het herstel van de zwaardsmeedkunst is daarom
ook veel groter geweest dan die van de andere
leraren.
Masahide werkte en onderwees in verschillende
shintostijlen, zoals die van Inoue Shinkai, Tsuda
Sukehiro en de Bizen den. Ik noem een paar van
zijn leerlingen: Taikei Naotane, Hosokawa
Masayoshi, Ikeda Kazuhide (Isshu) (uit Uzen),
Tosa Toshihide (gaat naar Tosa), Matsumura
Masanao (uit Kumamoto).
Tegarayama Masashige
De gegeven naam van Masashige is Tomoshichi
en Tankasai is zijn artiestennaam (Go). Hij werd
geboren in 1759 en overleed in 1830. Tomoshichi
was de jongere broer en leerling van de derde
generatie Ujishige uit Harima. Hij signeert dan
als vierde generatie Ujishige. Er wordt gezegd
dat deze smeden in Harima (bij Osaka) aan de
voet van de berg Tegarayama woonden en later
dit als hun familienaam kozen.
Na de opleiding bij zijn broer Ujishige gaat Tomoshichi
naar Edo. In Tenmei 8 (1788) komt hij
in dienst van Matsudaira, de gouverneur van
Etchu (Etchu no Kami). Hij gebruikt de naam
Masashige vanaf 1789. Hij woont in Edo en zijn
toelage is 500 koku1. In 1803 krijgt hij de titel
Kai no Kami. Rond 1818 studeert hij in Osaka
en legt zich daar toe op het werken in de beste
traditie van de Osaka smeden uit de shinto periode.
Later gaat hij terug naar Edo en woont
dan in Edo Hatchobori. Tegen het eind van zijn
leven krijgt hij de twee kanji “Shin” en “Myo”
van zijn mecenas Matsudaira Rakuo.
afb. 5 links de nengo (datum) op de nakago
van een wakizashi van Tsuda Sukehiro, rechts
die op de nakago van Banshu Shigenao
Zijn jihada is in dichtgesmeed itame dat muji 2
wordt. Zijn hamon is in O-midare in de Shoshu
Toran-stijl, dus naar de mode van die tijd een
navolging van Tsuda Sukehiro . De hamon is
helder en wit met lange ashi in de ha. De yakigashira
is gemengd met togari. Hij was ook goed
in het maken van suguha 3 . Er is een zwaard van
hem dat gedateerd is Bunsei Jusannen (1830)
Nanajuissai (op 71 jarige leeftijd gemaakt).
Banshu Komyozan
Shigenao/Shigehiro/Masateru
De wakizashi met de signatuur Banshu Komyozan
Shigenao, die de aanleiding voor dit artikel
is, heeft dezelfde hamon als die van Tegarayama
Masashige, dus in de stijl van Tsuda Sukehiro
met een brede nioiguchi en veel nie. Het smeedwerk
is dicht maar niet zo dicht gesmeed dat het
muji wordt, zoals dat van Masashige. Er zijn
grote nie zowel langs de nioiguchi als in de ji.
Die nie zijn echt groot en zwart van kleur, als
spiegeltjes die het licht donker weerkaatsen.
De boshi maakt bij de yokote (het lijntje dat de
punt van de rest van de kling scheidt) ook een
dipje richting van de snede maar volgt dan niet
meer de fukura (de ronding van de punt). Hij
wordt wat hol en eindigt in ko maru met een
lange kaeri. Dit lijkt wat op de boshi van Iga no
Kami Kinmichi en die van Yamato- en Tanba
no Kami Yoshimichi uit de Mishinaschool, de
zogenaamde Mishina boshi. De vorm van de
nakago, de vijlstreken en het nakago-einde komen
goed overeen met die van Tsuda Sukehiro
en ook de kanji van de datum zijn met dezelfde
ronde karakters geschreven zoals Tsuda Sukehiro
dat deed.
Dit is dus werk van een smid die duidelijk in de
stijl van Sukehiro werkt. Zijn naam is Banshu
Komyozan Shigehiro (播州光明山繁広). Hij is een
jongere broer van Tegarayama Masashige (手柄
山正繁). Hij gebruikte ook de naam Komyozan
Shigenao (光明山繁直) en Komyozan Masateru (
光明山正照). De naam Komyozan (光明山) is afgeleid
van de tempel Komyozan-in in Yamashiro.
Beschrijving van het zwaard
Wakizashi
Mei: Banshu Komyozan Shigenao. Bunka sannen
ni gatsu hi (1804)
Sugata: shinogi zukuri, iore mune, chu kissaki
Kitae: dichtgesmeed itame, grote ji nie
Hamon: O-gunome (Toran) midare, lange yakidashi
in de stijl van Sukehiro, ara nie
Nagasa: 42 cm, dikte 5,9 mm, breedte bij hamachi
29 mm.
Nakago: ubu, nagasa 14 cm. 1 mekugi ana,
iriyamagata jiri, o-sujikai yasurime, kesho,
maru mune, mei en nenki
Boshi: suguha licht notare (Mishina boshi) ko
maru met lange kaeri, hakkake
Periode: Shinshinto, Bunka (1804)
De herkomst van zijn stijl
Komyozan Shigehiro/Shigenao wordt opgeleid
door zijn oudere broer Tegarayama Masashige.
Mogelijk hebben beide broers ook nog samen
gestudeerd bij hun oudere broer Ujishige. Dan
wordt hij geadopteerd door de zesde generatie
Iga no Kami Kinmichi 4 en is hij werkzaam in
wapenfeiten | nummer 3 | september 2010 13

afb. 7 Iga no Kami Kinmichi’s Hamon in Gunome midare
afb. 6 de boshi van Shigenao
Kyoto. Als Masateru is hij rond 1789 werkzaam
in Kumamoto in de provincie Higo. Daar werkt
hij in de school van Hoki no Kami Masayuki.
Dit was een smid die voor de Satsuma familie
werkte. Later werkt Shigehiro, net als zijn broer,
in Edo. Er is werk van hem met de naam Masateru,
dat gedateerd is 1789, met de naam Shigehiro,
gedateerd 1802, en met de naam Shigenao
met een datering van 1804. Het hier beschreven
zwaard is ook gedateerd 1804.
Masashige
Bij Masashige heeft hij in de stijl van Tsuda Sukehiro
leren werken. Masashige bewonderde
deze smid en Sukehiro was erg in de mode. We
zien dit terug in veel kenmerken en vooral in de
toran ba hamon met veel en grote nie.
Kinmichi
Bij Iga no Kami Kinmichi komt hij in aanraking
met de stijl van de Mishinaschool. De
Mishinaschool ontstond aan het begin van de
Shintoperiode en was beroemd geworden.
De Iga no Kami tak had ooit de erfelijke titel
“Nihon Kaji Sosho” gekegen en was opgeklommen
tot zwaardsmid aan het hof, met als taak
om namens de Keizer titels, zoals no Kami, Daijo,
enz. te verlenen en te bepalen welke smeden
er aan het hof mochten werken. Een belangrijke
en vooral lucratieve baan dus. Ik denk dat al het
werk met de signatuur van de zesde en latere
generaties Kinmichi niet door hen gemaakt is,
maar door smeden die in hun naam werkten.
Misschien ook wel door onze Shigehiro/
Shigenao. Het lijkt erop dat hij de kenmerkende
boshi van de Mishinaschool in de hier beschreven
wakizashi verwerkt heeft.
Masayuki
Het werk van Hoki no Kami Masayuki is in
Itame hada met ji-nie. Zijn hamon is in nie-deki
midare met grove (ara-)nie. Hij maakt zwaarden
die “imposant” en “oversized” genoemd worden,
met een overdreven Shizu stijl Soshu-den.
Ook bij deze smid heeft Shigehiro zich verder
bekwaamd in de Soshu-den.
Bij al zijn leermeesters heeft Shigehiro wel iets
opgepikt en dat is weer herkenbaar in deze wakizashi:
De hamon is van Sukehiro, zoals hij die
leerde van Masashige, maar de nie zijn veel groter
en donker. Dat is iets dat je ook ziet bij
Masayuki. De boshi lijkt op die van de Mishina
school en dat heeft hij waarschijnlijk opgepikt
bij Kinmichi. Zijn nakago en het ronde in de
karakters van de datum lijken op die van Sukehiro.
Het totale beeld van dit zwaard is de stijl
van Tegarayama Masashige, wat dus een navolging
is van het werk Tsuda Sukehiro. Daarin
verstopt zie je kleine dingen die afkomstig zijn
van andere leermeesters.
Geraadpleegde literatuur:
Hawley, Japanese Swordsmiths, Rev. Ed. SHI
894; SHI 881; MAS976
Tokuno, Toko Taikan blz. 294 en 566
Kyo Go Kaji & Mishina School
(京五鍜冶 & 三品一門)
Nihon To Koza, shinshinto part
4 Adoptie gebeurde veelvuldig maar is anders dan we in Nederland gewend zijn. Niet alleen kinderen werden geadopteerd
maar ook volwassenen. Dit moet meer gezien worden als het worden opgenomen in de familie/clan. Het doel kan zijn om de
familie of clantraditie voort te zetten. Bij een zwaardsmeedschool kan een veelbelovende smid geadopteerd worden als
opvolger van de leidende smid in de clan. De smid is dan ook gebonden aan het geheimhouden van technieken en
procedures
14 wapenfeiten | nummer 3 | september 2010
afb. 8 (links) Banshu Komyozan Shigenao,
signatuur.
afb. 9 (rechts) Wakizashi, Banshu Komyozan
Shigenao

Geacht Bestuur en Beste Leden
Hierbij een kort verslag van 2 leden die
een bezoek brachten aan een Amerikaanse
Wapenbeurs in Baltimore.
‘s morgens vroeg opgestaan en de trein van 7.00
uur naar Schiphol genomen alwaar wij om 8.00
uur aankwamen. Na te hebben ingecheckt en de
marechaussee te zijn gepasseerd moesten we vervolgens
wachten tot 10.45 uur om het vliegtuig
in te mogen, na grondig door het veiligheidspersoneel
te zijn ondervraagd. Om 11.20 uur ging
het vliegtuig, een boeing 777 omhoog, om na 8
uur vliegen te landen in Washington.
Plaatselijke aankomsttijd ‘s middags 15.00 uur .
Met een shuttlebus de huurauto opgehaald en
naar ons hotel in Baltimore gereden.
Na een diner in een steakhouse dichtbij het hotel
zijn we snel gaan slapen. Het was een lange
dag geweest dus een beetje moe waren we wel.
De volgende dag snel naar de beurs. Dit was de
opbouwdag die alleen voor tafelhouders toegankelijk
is en dan moet je er bij zijn anders zijn de
koopjes natuurlijk weg. Er is concurrentie genoeg
. Het was ook deze keer weer erg moeilijk
om aan kaarten te komen die op naam staan: er
wordt streng op gecontroleerd bij de entree en in
de zaal. Maar je weet, Hollanders laten zich niet
zomaar uit het veld slaan (en Groningers al helemaal
niet), dus ook deze keer lukte het weer
om de felbegeerde badges te bemachtigen.
De rij met handelaren werd steeds langer want
de deuren gaan niet eerder open dan 13.00 uur
en daarna is het rennen om je plaats te zoeken
en je tafel op te bouwen. Je moet je voorstellen:
ca 1100 tafels en dan van de ene tafel naar de
andere en van de ene rij naar de volgende rij om
te kijken of er iets voor je bij zit. Je kijkt je ogen
uit naar de grote aantallen Colts, Winchesters
en andere wapens, veelal uit de burgeroorlog,
het ene nog mooier dan het andere. Er liggen
natuurlijk niet alleen maar mooie wapens maar
ook veel rommel en bouwpakketten van wapens.
Je kan het niet bedenken zo veel .
De volgende dag, als de zaal open is voor publiek,
staat er al vroeg een rij van honderden
meters te wachten. Erg imposant, vooral wat de
mensen zoal meeslepen; ongelofelijk. En maar
sjouwen de ene rij na de andere om te kijken of
er toch nog iets voor je bij ligt.
‘s Avonds zijn de schoenen 3 maten te klein geworden.
We hebben ook diverse interessante
mensen ontmoet en mensen die we al jaren kennen.
Na ‘s avond weer lekker te hebben gegeten
met oude vrienden gingen we weer voldaan naar
het hotel terug en konden we de benen omhoog
leggen. De volgende morgen weer vroeg op om
terug te rijden naar Washington en de auto weer
in te leveren op het vliegveld, daarna weer de
nodige veiligheidcontroles en maar weer
wachten totdat wij om 18.00 uur de lucht ingingen.
Daarna de horloges 5 uur naar voren gezet,
waarna wij na 7 uur vliegen ’s morgens om 6.00
uur weer op schiphol zijn geland.
De trein van 7.00 uur gepakt en om 8.00 uur
weer thuis, wel moe maar zeer voldaan
van ons bezoek aan de Gunshow van Baltimore.
Ook deze keer was de reis weer niet helemaal
voor niets geweest we hebben toch nog wat dingen
gevonden.
Dit was een verslag van de oud secretaris en de
penningmeester
wapenfeiten | nummer 3 | september 2010 15

G.R. Hof
Standmodel van de
Infanterie-officierssabel
M.1852
Vaak is er over een heel algemene sabel best nog het één en ander aan achtergrondinformatie
te vinden en door te geven. Zo’n sabel is de sabel voor de infanterieofficieren
(met uitzondering van die der garde) die in 1852 de Degen Algemeen Model opvolgde.
Van dit model wil ik u een exemplaar voorstellen, aangemaakt door C.R. Kirschbaum te
Solingen
De Infanterie-officierssabel M. 1852
De invoering en het gebruik
De sabel werd ingevoerd bij Koninklijk Besluit
No. 120 van 22-2-1852 en werd beschreven als
“een sabel met ongedammasseerde wit blinkende
kling met ronde rug, het gevest van compositie
(tombak), een weinig gebogen. De scheede
van Berlijnsch zilver” . Het valt inderdaad altijd
weer op hoe spiegel-glimmend de kling van dit
wapen is. Het wapen was tevens bedoeld voor de
officieren der genie en der sappeurs/mineurs. Dit
sabelmodel werd opgevolgd door de Infanterieofficierssabel
M.1897, maar zelfs in 1917 mocht
het Model 1852 nog gedragen worden door infanterie-
officieren die vóór 1897 in dienst waren
zij het wel met één schedeband met oog, ring en
gleuf .
Al met al zijn er dus bij dit model wapen nogal
wat draagwijzen geweest:
- met twee banden, elk met oog en losse ring
(1852-1880 en na 1945)
16 wapenfeiten | nummer 3 | september 2010
- met twee banden, één met losse en één met
vaste bovenste ring (1859-1880, zie hieronder)
- met twee banden, waarvan één met oog en
losse ring (1880-1897) (“anderhalf-bander”)
- met één band met oog en losse ring (1880-
1897)
- met één band met gleuf, oog en losse ring (in
elk geval na 1897)
Het standmodel
Een standmodel is een door de overheid vastgestelde
uitvoering (en vaak ook kwaliteit) van een
ingevoerd model, vergelijkbaar met het Engelse
“pattern”. Bij aflevering van wapens werden
deze vergeleken met dit standmodel om te bepalen
of het wapen correct was aangemaakt. Ik heb
onbewust daarbij altijd gedacht aan manschapswapens.
Ook al omdat er vaak zoveel kleinere
variaties te vinden zijn in de uitvoering van officierssabels
heb ik me nooit gerealiseerd dat er
ook bij officierssabels sprake kan zijn van een
standmodel. Die waren er echter wel degelijk.
Zo werd over deze Infanterie-officierssabel
M.1852 in het Receuil Militair geschreven:
“zullende de standmodellen van een en ander
eerlang achtereenvolgens, aan de daarbij belanghebbende
korpsen ter bezigtiging worden toegezonden
(…)”. Het was gebruikelijk de standmodellen
van wapens te voorzien van dubbele,
naast elkaar geplaatste controleursstempels. Dit
is ook met de onderhavige sabel gebeurd. Op de
ricasso, daar waar “Solingen” staat , zijn door de
controleur C. Heym 2 stempels aangebracht,
beide bestaand uit een gekroonde H in ovaal in
haut-reliëf (zie afb. 3).
Hoeveel van die standmodel-sabels zullen er geweest
zijn? Voor het Model 1852 heb ik dat niet
kunnen vinden maar als we de richtlijn voor het
Model 1897 volgen, zijn dat er niet veel geweest.
Voor dat model gold “aan elk Regiment Infanterie,
aan het Instructie Bataljon en aan het
korps Genietroepen, ten einde als standmodellen
te dienen”. Voor 1852 zou dat betekenen: 8
regimenten infanterie, het Instructie bataljon,
het Korps Ingenieurs, Mineurs en Sappeurs en
het Korps Pontonniers en wellicht een enkele
modellenkamer, dus een stuk of 15 schat ik dan.
Kennelijk zijn de standmodellen uiteindelijk
toch in de handel gekomen aangezien de nu be-
sproken sabel de naam van de eigenaar op de
rand van de stootplaat draagt (“Kapt.Adjt.
Bachmann”) en de naam van de handelaar op de
rug der kling (“de Jager, zwaardveger”).
De vaste bovenste draagring
De vaste bovenste draagring aan de schede van
de cavalerie-officierssabel M.1854 werd ingevoerd
in 1859. Volgens de Missive van de Minister
van Oorlog, No. 33B van 9-7-1859 was deze
draagring bestemd voor “officieren der cavalerie,
der artillerie, officieren der Generale Staf (die
later weer een losse ring kregen toegewezen)
zoomede de bereden Officieren bij het wapen
der Infanterie”. Ik had dat ooit wel gelezen maar
het was niet tot me doorgedrongen dat bereden
infanterie-officieren niet een cavaleriesabel
voerden maar dat de vaste draagring, zoals nu
blijkt (zie afb. 2), ook aan de Infanterie-officierssabel
diende te worden aangebracht. Dit
betekent ook dat officieren van het Regiment
Jagers en het Regiment Grenadiers, als ze bereden
de troepen aanvoerden, een Jagers- en een
Grenadiers-officierssabel met vaste bovenste
draagring gevoerd kunnen hebben.
De draagring voor bereden officieren

Het dubbele controleurs-stempel op de ricasso
De maker: C.R. Kirschbaum
Carl Reinhard Kirschbaum (1812-1859) was van
huis uit een messenslijper uit Wieden in het
Schwarzwald. Hij ontwikkelde zich tot handelaar
in Solingen en zette zijn naam op producten
waarvan de onderdelen door 28 ambachtslieden,
in hoofdzakelijk thuisarbeid, werden aangemaakt.
Ook de onderhavige sabel is in 1852 zo
tot stand gekomen. C.R. Kirschbaum nam in
1858 een contract aan voor de levering van een
grote partij Britse Pattern 1856 sabel-bajonetten.
Geachte Heer Loeff,
Bij het lezen van het artikel “Louis Nicolas Auguste Flobert” door dhr. Jan van Gelderen
bemerkte ik dat een bepaalde uitleg niet klopte. Op blz. 5 wordt als verduidelijking van
een foto gezegd: “ Aan de proefbankstempels is te zien dat dit wapen gemaakt is tussen
1893 en 1910.”
Alhoewel de stempels op de foto in kwestie onduidelijk zijn denk ik toch ze te herkennen
als volgt :
1.- de letters ELG boven een ster in een ovaal.
2.- een gekroonde letter N.
Vanaf 1893 werd de stempel ELG boven ster in ovaal voorzien van een kroon. De inspekteurstempel,
een gekroonde letter N, was in gebruik van ongeveer 30 december 1853 tot
26 januari 1877. Vanaf deze datum werd de kroon vervangen door een sterretje na klachten
van de Londens proefbank wegens overeenkomst met hun stempels.
Als de inspekteurstempel inderdaad voorzien is van een kroon dan is het wapen te dateren
tussen 1853 en 1877. Staat er een ster boven dan dateert het wapen tussen 1877 en 1893.
Aangezien vuursteen en percussiewapens nog gemaakt werden in Luik na 1893 heeft de
proefbank van Luik blijkbaar toen besloten om de stempel ELG boven ster in ovaal zonder
kroon en in een iets groter formaat dan het andere verder te gebruiken, zelfs tot op heden.
(Zie formulier ingesloten onder “Canons bouche”)
Hoogachtend,
Cootmans, Richard
Voorzitter Musket.
Vragen en Antwoorden
Met dit contract bleek hij zich behoorlijk verslikt
te hebben, de productie-capaciteit van zijn
thuiswerkers kon dit aantal bij lange na niet
waarmaken. C.R. Kirschbaum heeft zich daarop
roem verworven door samen met de slotenfabrikant
Caspar Wilhelm Bremshey als eersten
in Solingen de productie van blanke wapens te
industrialiseren. Daartoe werden door hen machines
in Engeland aangekocht en in 1859 in
bedrijf gesteld, waarop de beide entrepreneurs
wel een vervolgorder van duizenden Britse marine
sabelbajonetten konden behappen. Helaas
overleed C.R. Kirschbaum nog datzelfde jaar
maar de zaak werd onder dezelfde naam voortgezet
door zijn zoon Wilhelm Robert, tot 1870,
toen de firma werd herdoopt in W.R. Kirschbaum
(tot de fusie in 1883 met Weyersberg,
waardoor de gigant W.K. & C. ontstond, met
een productiecapaciteit van honderdduizenden
stuks per jaar).
C.R. Kirschbaum is verder bekend door het feit
dat hij het bekende logo van de ridderhelm (uit
het logo ook van W.K.& C.) heeft bedacht en
het in 1854 heeft laten registreren als gedeponeerd
handelsmerk.
Geraadpleegde bronnen
- Anthony Carter, The Sword and Knife Makers
of Germany 1850-2000, Vol.I, Morton-on-the-
Hill 2001
- H.J.A. Feber, Handleiding tot de kennis der
artillerie (…), Breda 1917
- van Gendt, Beschrijving van de uniformen van
de Nederlandsche landmacht, schutterij, weerbaarheid
en invaliden, Den Haag 1880
- G.R. Hof, De Nederlandse Cavaleriesabel
M.1854, in: De Wapenverzamelaar 1993
- Receuil Militair 1852
- Receuil Militair 1859
- Receuil Militair 1897
- Heinz Rosenthal, Solingen, Geschichte einer
Stadt Vol.III, Duisburg 1975
Eindnoten
v.Gendt (1880) blz. 36
Feber blz. 223
KB 21-5-1897 No. 45 art. 2
Receuil Militair 1852 blz. 55
Receuil Militair 1897 blz. 166
Receuil Militair 1859 blz. 151
wapenfeiten | nummer 3 | september 2010 17

Vragen en Antwoorden
Het zwaard van Grutte Pier
Het Zwaard van Grutte Pier
We ontvingen per e-mail de volgende
vragen vanuit het Fries Museum:
Beste mijnheer Loeff,
Voor het Fries Museum doe ik onderzoek naar
het vermeende “zwaard van Grutte Pier” en
vraag me af of u mij misschien verder kunt helpen
in dit onderzoek. In de bijlage heb ik foto’s
van dit zwaard toegevoegd.
Grutte Pier staat symbool voor de Friese vrijheidsdrang.
Pier Gerlofs Donia (1480-1520),
zoals hij in werkelijkheid heette, was boer in
Kimswerd. Saksische troepen legden zijn boerderij
in 1515 in de as. Grutte Pier sloot zich aan
bij het verzet van de Friezen tegen het gezag van
de Saksen en de Bourgondiërs. Hij was leider
van een kapervloot die Hollandse schepen en
steden plunderde. Volgens overlevering had
Grutte Pier een reusachtige gestalte en bovenmenselijke
krachten. Met zijn enorme zwaard
zou hij de hoofden van meerdere vijanden tegelijkertijd
kunnen afhakken. Mogelijk heeft
Grutte Pier dit tweehands slagzwaard buitgemaakt
op Duitse huurlingen. Een aantoonbare
relatie tussen dit zwaard en de Friese vrijheidsstrijder
is echter nooit aangetoond.
Helaas kan het museum geen enkel onderzoeksrapport
vinden over het (beroemde) zwaard en
ook geen publicatie waarin het zwaard wordt
beschreven. Daarom is contact opgenomen met
Jan Piet Peybes (red: Puype?) die mij vertelde dat
er (waarschijnlijk) een artikel over het zwaard is
verschenen in een oude Wapenverzamelaar, de
voorloper van Wapenfeiten, van de Vereniging
van Nederlandse Wapenverzamelaars. Heeft u
misschien de beschikking over dit artikel en zou
u mij deze misschien willen sturen (via post/
mail)? Zijn er verder nog bronnen verschenen
18 wapenfeiten | nummer 3 | september 2010
die specifiek gaan over dit zwaard of over dit
soort zwaarden in het algemeen?
De gegevens (waarvan de bron niet meer bekend
is) die hier de ronde doen zijn:
- Omschrijving: ijzeren tweehands slagzwaard
- Materiaal: ijzer, eikenhouten gevest omkleed
met geitenleer
- Lengte: 213 cm
- Gewicht: 6,6 kilo
- Herkomst: vervaardigd in Passau of Solingen
(Duitsland)
- Datering: 1475-1500
- Opschrift: INRI
- Gebruik: uit de verhalen over de landsknechten
die in de tijd van Grote Pier in Europa
opereerden weten we dat de Bidenhänder het
wapen was van elite-soldaten, die met dergelijke
zwaarden een bres moesten slaan in de
gelederen van de vijand. Deze soldaten werden
vaak ‘Doppelsöldner’ genoemd, omdat ze
voor hun krijgsbedrijf dubbel soldij kregen
(dat in veel gevallen nimmer behoefde te worden
uitbetaald).
- Typering: slagzwaard
- Verzamelgeschiedenis: Sinds 1883 in bruikleen
van de gemeente Leeuwarden. Hier
wordt in 1595 door Ubbo Emmius over geschreven:
‘Denk aan wat ik gevraagd heb over
het zwaard van Grote Pier in de ‘curia’ (hof of
stadhuis) opdat ik eindelijk mag weten hoe
lang en zwaar het is. En in 1729: ‘Men ziet
nog tegenwoordig op het nieuwe stadhuis van
Leeuwarden, boven het portaal, twee zeer
lange blanke zwaarden, welke men zegt die
van Grote Pier en van zijnen neef, Grote
Wierd, te zijn.’ Onbekend is echter of daarmee
dit zwaard of toch een ander zwaard bedoeld
wordt.
Graag zou ik u hierover enkele vragen willen
stellen:
- Waar kan mogelijk meer informatie worden
gevonden over de herkomst van het zwaard?
(Zodat daadwerkelijk kan worden bewezen
dat het inderdaad door de historische figuur
Grutte Pier is gedragen?)
- Kunnen de bovenstaande gegevens op basis
van de foto’s misschien worden bevestigd of
juist weerlegd?
- Zijn er nog andere bijzondere kenmerken aan
het zwaard te zien?
- Zijn dergelijke wapens zeldzaam?
- Welke betrouwbare, adequate bron schrijft
meer over het gebruik (door wie, in welke tijd,
waarvoor, etc.) van dit type zwaard, of kunt u
mij hier meer over vertellen?
- Waarom werd voor het gevest geitenleer gebruikt?
- Mocht u niet in de gelegenheid zijn deze vragen
voor mij te beantwoorden, met wie kan ik
hierover dan contact opnemen?
Alvast vriendelijk dank voor uw antwoord, met
vriendelijke groet,
Christa Scholten Meilink
We hebben als redactie deze vraag uitgezet bij
leden die van dit onderwerp meer weten namelijk
Ger Hof en Carl Koppeschaar. Ger gaf te
kennen hier niet veel over te kunnen vertellen
omdat het buiten zijn expertise gebied ligt.
Hieronder het antwoord van Carl Koppeschaar.
Beste Jan Paul en anderen,
Jammer dat het toeval wil dat Jan Piet Puype en
ondergetekende afgelopen woensdag juist door
Friesland reden. Later op de middag bezochten
we de Emdener Rüstkammer, alwaar we door
curator dr. Wolfgang Jahn werden rondgeleid
door het depot en het Ostfriesisches Landesmuseum.
Op weg naar Emden zouden we dus het
Fries Museum nog hebben kunnen aandoen. Ik
zou het zwaard dolgraag eens nader willen bekijken.
Ik interesseer mij zeer voor vroege tweehanders.
In een recente ‘Waffen und Kostümkunde’
verscheen een zeer uitgebreid academisch artikel
over bastaardzwaarden (anderhalfhands) en
tweehanders. Jammer alleen dat bij de metingen
ongewild een tweetal vervalsingen werd meegenomen.
Het is even een chaos bij mij thuis waardoor
die ‘Waffen und Kostümkunde’ niet meteen
onder handbereik ligt. Ik zal het tijdschrift
echter zoeken en dan het artikel voor mevrouw
Scholten Meilink inscannen of fotokopiëren.
Een tweehander van 2.13 m is toch wel de bovenlimiet
qua lengte. De meeste waren 1.50 tot
1.85 m lang, waarmee de langste vaak ‘bearing
swords’ waren. Je ziet ze ook als over de schouder
gedragen zwaarden bij de vendelwacht (waarbij
de gevechtszwaarden dan de gewone Katzbalgers
waren). Met name laat 16e-eeuwse tweehanders
werden hoogstwaarschijnlijk niet meer
bij het gevecht gebruikt. Verder schijnt de opvatting
dat tweehanders (en dan met de name de
flamberges - zwaarden met gegolfde klingen)

gebruikt werden om een bres te slaan in de rijen
pieken van de piekeniers ter discussie te staan.
Heel voorzichtig over dit zwaard (maar van de
foto’s alleen is dat erg voorbarig natuurlijk):
- Passau, want ik meen een bisschopsstaf in de
kling te zien.
- Enkele pareerstang duidt inderdaad op een
vroeg 16-eeuws gevechtszwaard. De later in
zwang geraakt pareerhaken ontbreken. Wat iets
afwijkend is, is dat de pareerstang niet het begin
van de kling lijkt te omvatten. Meestal waren de
pareerstangen zo ‘ingekerfd gesmeed’ (of hoe
noem je dat) dat ze niet zouden rammelen maar
vast om de kling zaten. Het is geen wet van Meden
en Perzen maar een goede smid uit Passau
of Solingen zou zoiets bijna altijd doen. De vorm
van de pommel en van de platte pareerstang
doet mij trouwens enigszins Engels aan.
Ik verzamel juist literatuur en meetgegevens
over zulke vroege tweehanders dus kan aardig
wat boven water krijgen als achtergrondinformatie.
Bijgevoegd alvast wat scans uit ‘Blankwaffen’
deel 1 van Heribert Seitz. (red: tekeningen
1 - 4). Meer is o.a te vinden in ‘Die Zweihänder
des Landeszeughaus in Graz’ (Landesmuseum
Joanneum Graz, Jahresbericht 1972, Neu Folge
2, Graz 1973). De allerlangste zwaarden daarin
zijn 1.90, 1.955, 1.97 en 1,99 m en wegen zo’n
5,4 tot 5,9 kg.
Als mevrouw Scholten Meilink het goed zou
vinden, zou ik de foto’s met vraag om meer informatie
ook kunnen posten op het internationale
Arms and Armour Forum. Dat wordt ook
door bekende curatoren als Tobias Capwell gefrequenteerd.
Ik heb Jan Piet Puype en Herman
Prummel trouwens aangemoedigd zich ook bij
deze club aan te sluiten.
Groeten!
Carl E. Koppeschaar
Hoofdredacteur Kennislink
http://www.kennislink.nl
Het antwoord van het Museum was:
Beste mijnheer Koppeschaar en anderen,
Vriendelijk dank voor uw interesse in het zwaard
van Grote Pier. Ik ben zeer blij met deze resultaten.
Het museum geeft toestemming om het
onderwerp te posten op het internationale Arms
and Armour Forum. Helaas moet ik mijn verantwoordelijkheid
over het onderzoek overdragen
aan de conservatoren Evert Kramer en Gert
Elzinga. Als stagiaire (masterstudente Universiteit
van Amsterdam) eindigt volgende week namelijk
mijn stageperiode en kan ik verdere ontwikkelingen
niet meer via het museum volgen.
Ik hoop dat u mij desondanks toch op de hoogte
zou willen houden van de ontwikkelingen,
zodat ik individueel eventueel verder kan met
het onderzoek. Mijn contactgegevens zijn: c.
scholtenmeilink@gmail.com
Nogmaals vriendelijk dank voor alle moeite en
informatie, met hartelijke groet,
Christa Scholten Meilink
Red: De voorzichtige datering van Carl
maakt het mogelijk dat het zwaard van de
Friese vrijheidsstrijder geweest is. Maar verder
ontbreekt het bewijs nog steeds. Wie nog
meer over dit zwaard kan vertellen is natuurlijk
van harte welkom.
Details van het Zwaard van Grutte Pier
Afb links: Zweihänder
des schwedischen
Reichsverwesers Svante
Nilsson Sture, um 1500.
Store-Grab im Dom
Västeräs, Sweden
Afb. linksonder:
Zweihänder, bearing
sword, wahrscheinlich
zur Bewaffnung der
Trabanten des Prinzen
Edwards of Wales Als
Earl of Chester, 1475
- 1483. - The Armouries,
Tower of London.
wapenfeiten | nummer 3 | september 2010 19

Boekrecensie(s)
Titel
In the Shape of Tradition
Indigenous Art of the Northern Philippines
Auteurs
Eric Moltzau Anderson, et al.
Uitgever
C. Zwartenkot Art Books
Leiden 2010
ISBN
978-90-5450-009-4
Formaat
29 x 22,5 cm, Ingebonden met stofomslag
Pagina’s
416
Illustraties
753 Illustraties waaronder 150 historische
foto’s, kaarten en talloze foto´s van
voorwerpen. Wat wapens betreft zijn foto’s
opgenomen van 18 speren, 11 strijdbijlen,
5 zwaarden, 33 schilden alsmede
32 historische veldfoto’s van krijgers
met wapens uit de periode van
1870 tot begin 20e eeuw.
Taal
Engels
Prijs
€ 98,00
Gelezen door
Albert van Zonneveld
‘In the Shape of Tradition’ is een monumetaal
boek dat gaat over de inheemse kunst en cultuur
van Noord Luzon (het noordelijk deel
van de Filippijnen). Het is de eerste publicatie
sinds 1890 met zijn focus geheel op dit
gebied. De belangrijkste traditionele culturen
komen voor het voetlicht. Het onderwerp
wordt in zijn volle breedte behandeld om
een indruk te geven van de enorme rijkdom
en variatie in kunstuitingen. De omvang van
het boek en het grote aantal illustraties maken
dat mogelijk. De voorwerpen die zijn
afgebeeld, getuigen van een spectaculaire
artistieke prestatie. Er is geput uit de collecties
van musea over de gehele wereld en uit
de collecties van vooraanstaande handelaren
in tribale kunst. Aan de wapens is een apart
hoofdstuk van 31 pagina’s gewijd.
20 wapenfeiten | nummer 3 | september 2010
De hoofdstukindeling is als volgt:
- Etnische namen – waarin een uitgebreid
overzicht wordt gegeven van de benamingen,
en de herkomst daarvan, van de diverse
bevolkingsgroepen en subgroepen.
- Overzicht van de geschiedenis – vanaf de
Spaanse periode (1565-1898) tot halverwege
de 20e eeuw. In dit hoofdstuk komen
ook de militairen, missionarissen,
ontdekkingsreizigers en onderzoekers van
allerlei pluimage, die deze geschiedenis
hebben beschreven, voor het voetlicht.
- Overzicht van de culturen – geeft inzicht
in de cultuur van de Isneg/Apayao, Itneg,
Kalinga, Pagan Gaddang, Bontoc, Ifuago,
Kankanay, Ibaloy, Ikalahan/Kalanguya,
Iwak, Ilongot en de Negrito. Elke cultuur
wordt omschreven, met daarbij een korte
opmerking over de oorlogsvoering.
- Tradities en stijlen – ondanks de variatie
in kunstvoorwerpen, vormen ze toch
een eenheid met als cultureel centrum de
hooglanden van de Gran Cordillera Central.
De diverse kenmerken van de gebruikte
versieringsmotieven worden hier
besproken.
- Beeldhouwkunst – van hout worden de
mooiste kunstvoorwerpen gesneden,
voorouderfiguren en andere rituele mensfiguren
worden uitgebreid behandeld
evenals een grote variatie van gebruiksvoorwerpen
en delen van huizen die met
vooral mens- of dierfiguren zijn versierd.
- Textiel – de grondstoffen, het weven, het
gebruik en de veelal rituele betekenis van
de weefsels worden hier beschreven.
- Vlechtwerk – manden vormen het hoofdonderwerp,
met een systematische indeling
naar type en gebruiksdoel.
- Persoonlijke versiering – beschreven worden
tatoeages, oorhangers, kettingen, kralen,
armbanden, hoofddeksels en andere
sieraden in een enorme variatie van kleuren
en materiaalgebruik.
Advertentie
- Wapens – voor gebruik in de oorlog werden
voornamelijk (werp)speren, lansen, zwaarden,
strijdbijlen en schilden gebruikt. In
het man tegen man gevecht waren de lans
en het schild favoriet. De afgebeelde lansen
(balbeg) geven een grote variatie van punten
te zien. Ook de strijdbijlen (ligua of liwa)
, hoewel in de basisvorm gelijk, kennen
hun variatie per herkomstgebied. Verder
worden de diverse vormen van het zwaard
(bolo) besproken. Aan de schilden (calata)
wordt het meest uitgebreid aandacht geschonken.
Er wordt een indeling gemaakt
in vier verschillende (hoofd)typen. Tot slot
komen de verschillende aspecten van het
koppensnellen aan de orde.
- Verschillende andere curiositeiten – hier
wordt een bonte verzameling van diverse
voorwerpen besproken: toebehoren voor
het gebruik van betel en tabak waaronder
pijpen, voorwerpen van bamboe, van
schelp, muziekinstrumenten.
Tot slot is er een uitgebreide (meer dan 260
titels) bibliografie opgenomen.
Samenvattend is het een prachtig boek: breed
opgezet, bijzonder informatief, met uitmuntende
foto’s en met een mooie en evenwichtige
vormgeving die de inhoud van het boek
ondersteunt en zorgt voor een rijke uitstraling.
Een nadeel voor de wapenliefhebber is
dat slechts één hoofdstuk specifiek aan wapens
is gewijd. Dat wordt echter meer dan
goedgemaakt door de veelheid (totaal 70 wapens
en 30 historische veldfoto’s met daarop
wapens), de ouderdom (de meeste van vóór
1900) en de kwaliteit van de afgebeelde wapens.
Bovendien worden de wapens, door de
brede inhoud van het boek, in hun culturele
perspectief geplaatst. ‘In the Shape of Tradition’
is een waardige aanvulling op de reeks referentiewerken
die eerder door C. Zwartenkot
Art Books zijn uitgegeven. Een aanrader! �

Titel
Patrick Ferguson, ‘a man of some genius’
Auteurs
Marianne McLeod Gilchrist
Uitgever
NMS Publishing, Edinburgh, Scotland;
Royal Armouries, Leeds, England, 2003
ISBN
1-901663-74-4
Formaat
23 x 16 cm
Pagina’s
86
Illustraties
19 Zwart wit foto’s
Taal
Engels
Prijs
£ 7,99
Gelezen door
ir JP Loeff
Een klein boekje met veel tekst en vrij weinig
foto’s. Wel een interessant boekje omdat
het gaat over Patrick Ferguson, één van de
weinige achttiende eeuwse Britse officieren
die in de strijd tegen de opstandelingen in
de Amerikaanse koloniën redelijk succesvol
was. Verder had hij een achterlaadgeweer
uitgevonden dat, als het algemeen ingevoerd
zou zijn, de loop van die opstand misschien
wel eens radicaal had kunnen veranderen.
Het boek gaat over de man, helaas niet echt
over dat geweer. Die man is echter interessant
en de beschrijving van zijn leven tot zijn
sneuvelen in Amerika geeft weer hoe een officier
uit Schotland in die tijd leefde. Het boek
is geschreven aan de hand van zijn brieven en
andere nagelaten geschriften. Niet alleen de
zijne maar ook die door anderen aan zijn familie
gestuurd werden. Hij schijnt in de Verenigde
Staten nogal gedemoniseerd te zijn,
vermoedelijk door zijn successen in de strijd.
Hij gaf leiding aan Amerikaanse troepen, de
zogenaamde Loyalists. Die waren natuurlijk
veel meer aan het terrein gewend dan de standaard
lijntroepen van het leger. Uit het boek
blijkt dat hij zich enorm verzette tegen de, in
die tijd heel normale, gewoonte van het plunderen
van de bezittingen van de overwonnenen.
Juist daarom wordt hij echter door de
Amerikanen, dus ten onrechte, veroordeeld.
Heel kort wordt de uitvinding van de achterlader
beschreven en wordt beschreven waarom
het echt een uitvinding was en dat terwijl
al eerder een soortgelijk systeem bestond, dat
door De La Chaumette was uitgevonden en
later door Bidet verbeterd werd. Het was echter
nergens in militair gebruik en daar ook
niet geschikt voor omdat het door kruitslijm
gauw vast kwam te zitten. Ferguson verbeterde
de schroefdraad, voegde een vetgroef toe
en maakte het voor militair gebruik geschikt.
Verder verbeterde hij het vizier door het twee
bladen te geven waardoor het aan de afstand
aan te passen was. Veel meer dan dit staat er
Advertentie
over het geweer niet in. Het verhaal over de
man en zijn strijd tegen ziektes en invaliditeit,
terwijl hij toch bleef dienen, is buitengewoon
lezenswaardig en Gilchrist heeft het lezenswaardig
gehouden. Zijn sneuvelen op Kings
Mountain en de plaats waar zijn stoffelijk
overschot rust zijn deels in nevelen gehuld.
Het boek laat dit zo want niet alle feiten zijn
helemaal zeker.
Alles bij elkaar een boek dat de manier van leven
van een officier en zoon uit de betere kringen
van Schotland in de achttiende eeuw goed
weergeeft. Het is goed geschreven, al wordt
er veel geciteerd, en het is voor een geïnteresseerde
in de Amerikaanse Revolutie zeker
een aanrader. Eindelijk wordt die strijd eens
beschreven van de kant van de verliezer, ook al
bevat het boek veel meer dan alleen die strijd.
Het geeft een doorkijkje naar de tijd dat Ferguson
leefde. Voor historici van belang, voor
de rest van ons zeker van interesse. �
wapenfeiten | nummer 3 | september 2010 21

Wettig en wettelijk ing. Jas´ van Driel
De Browning Auto 22. Het buismagazijn bevindt zich in de kolf. De loop kan eenvoudig afgenomen
worden door de gedeelde schroefdraad. Dat maakt het wapen nog niet cat 2
Er wordt hard gewerkt aan de CWM.
Alle vergaderingen hebben plaatsgevonden
en de secretaris van de werkgroep
is bezig de verslagen te schrijven.
Als alles gaat zoals gepland is dat verslag
klaar op het moment dat u dit blad in handen
houdt. Het is nog niet helemaal duidelijk
wat er gaat gebeuren. Het project
bleek een stuk groter dan men gedacht
had. Velen hebben zinvolle bijdragen geleverd
aan de discussie en die moeten allemaal
verwerkt worden. Daarna is het
natuurlijk de vraag of de nieuwe minister
van justitie de aanbevelingen uit het verslag
over zal willen nemen. Nieuwe bezems
vegen schoon. De vraag is alleen met
welke stoep men begint. Verwacht kan
worden dat de nieuwe Circulaire Wapens
en Munitie (die geen circulaire meer mag
heten maar een soort regeling wordt, zodat
er geen twijfel kan bestaan over de
status van hetgeen erin geschreven staat)
per 1 januari 2011 in werking zal treden.
Over ingebakken ideeën
Sommige misvattingen zijn niet uit te roeien.
Verhalen die al vele malen zijn weerlegd blijven
de ronde doen. Vooral bij het indelen van wapens
in categorieën gaat het nogal eens fout.
Het gaat dan in het bijzonder over de gecamoufleerde
wapens en de wapens die “makkelijk verdekt
te dragen zijn”. Hierover bestaan veel misverstanden.
De informatie over hoe te bepalen of
een wapen onder een van deze hoofdjes valt is bij
de collega’s beschikbaar maar helaas houden veel
afdelingen Bijzondere Wetten vast aan hetgeen ze
22 wapenfeiten | nummer 3 | september 2010
ooit op de Politieacademie in Zutphen is verteld.
En wat daar verteld werd is achterhaald
Ten eerste de schoudervuurwapens die uiteen
genomen kunnen worden. Denk aan het Browning
Auto 22 karabijntje (geproduceerd in België
onder de naam FN SA 22 ) en het AR 7 survival
geweer (net weer in productie genomen door
Henry Repeating Arms Co.) U weet wel, dat karabijntje
dat in hoofdonderdelen uiteengenomen
kan worden waarna die vervolgens in de kolf opgeborgen
kunnen worden. Het ding blijft zelfs
drijven op water (zie SAM 19).
Van beide geweren wordt beweerd dat zij uiteen
te nemen zijn en dus vallen onder categorie 2
omdat zijn makkelijk verborgen te dragen zijn. In
de toelichting van de WWM wordt echter nadrukkelijk
gesteld dat de mogelijkheid om een
wapen in onderdelen uit elkaar te kunnen halen
het nog niet tot een cat 2 wapen maakt. Dat kan
namelijk met ELK vuurwapen. In die toelichting
staat duidelijk dat een karabijn pas cat 2 wordt
als de kolf ingeschoven of ingeklapt kan worden
of als de kolf of de loop in delen uitneembaar
zijn. De kolf ZELF en de loop ZELF dus. NIET
het wapen. Bij de Auto 22 karabijn kan de loop
uit de kast genomen worden, meer niet. Loop en
kolf zijn beide uit één stuk. Het ding is dus beslist
niet cat 2. Hetzelfde geldt voor de AR 7. Ook die
kan in delen uiteengenomen worden maar de
loop en de kolf zelf blijven ongedeeld. Vreemd
genoeg wordt deze redenatie niet toegepast op
dure jachtgeweren als die van Blaser en Sauer.
Blijkbaar maakt het prijskaartje ook nog verschil.
Over die AR 7 beweren boze tongen ook dat hij
onder cat 2 zou vallen omdat het een verborgen
vuurwapen zou zijn. Ook dat klopt niet. In een
brief van de minister aan de voorzitter van de
VNW (d.d. 2 juli 2009, kenmerk 5609402/Justis/09)
wordt duidelijk gesteld dat een vuurwapen
pas als een verborgen (en dus cat 2) wapen
aangemerkt moet worden als het ding in verborgen
toestand afgevuurd kan worden (denk aan
een pistool in een boek met een touwtje aan de
trekker of een MP5 in een diplomatenkoffer).
Dat is bij de AR 7 zeker niet het geval. Het ding
kan namelijk pas in de kolf opgeborgen worden
als hij uiteen genomen is en hij kan in die toestand
dus niet schieten.
Laat u dus niet met een kluitje in het riet sturen.
De Browning Auto 22 (aka. FN SA 22) karabijn
en de AR 7 zijn beide gewoon wapens van de
categorie 3 en kunnen dus op een WM4 (sportschieten)
of een WM 8 (verzamelen) bijgeschreven
worden. Let wel: Dat eerste geldt bij de FN
karabijn alleen voor de versie in .22 long rifle. De
versie in kaliber .22 short kan niet op een sportschietverlof.
Er is namelijk geen KNSA discipline
waar .22 short gebruikt mag worden.
De AR 7. Ooit bedoeld als survival geweer voor
Amerikaanse vliegers in Vietnam. Alle onderdelen
kunnen in de kolf worden opgeborgen en
het wapen blijft dan drijven.
Het Sauer S202 TD jachtgeweer is ook eenvoudig in twee delen uiteen te nemen maar
dat wordt niet perse als cat 2 ingeschaald

Alarmpistool
Enige tijd geleden heb ik een artikel geschreven
over alarmpistolen en de wet. Nu is een mooi
voorbeeld opgedoken: De EM-GE model 3. Dit
is een dubbelloops alarmpistool in kaliber 6mm
dat van 1922 tot aan het begin van de Tweede
Wereldoorlog is geproduceerd door de firma Moritz
und Gerstenberger in Zella Mehlis. Er bestaan
twee uitvoeringen van. Model 3 heeft uitschot
naar boven, door een gaatje in de bovenste
“loop”. Model 3a heeft uitschot naar voren en
kan dus ook gebruikt worden om gaspatronen af
te schieten. Model 3a is dus een vuurwapen in de
zin der wet, geproduceerd voor 1945 en in kaliber
6mm randvuur. Dit alarmpistool is dus vrijgesteld
bij art 18 RWM. Model 3, de uitvoering
met het uitschot naar boven, is GEEN vuurwapen
in de zin der wet en valt dus NIET onder de
vrijstelling. Dit wapen kan gezien worden als een
voorwerp dat dusdanig sprekend lijkt op een
vuurwapen dat het geschikt is voor be- en afdreiging,
derhalve vallend onder cat 1.7 van de
WWM. Het is maar dat u het weet. Echt logisch
het niet maar wetgeving heeft nu eenmaal niets
met logica te maken.
Ithaca hagelgeweren
Regelmatig duiken op veilingsites hagelgeweren
van het merk Ithaca op met daarbij de mededeling
dat het ding over de vrijstelling van artikel
18 RWM valt. Pas daar bij op. Onderzoek in
oude catalogi (H.& D. Folsom Arms Co.) heeft
aan het licht gebracht dat Ithaca dubbelloops hagelgeweren
al in 1898 geadverteerd werden met
de mededeling “bored for nitro powder”. Ook
die met damastlopen! Dit betekent dat alleen Ithaca
hagelgeweren (de modellen Baker en Crass)
met een serienummer lager dan 30223 onder de
vrijstelling van art 18 RWM vallen.
Er heerst wat verwarring omdat in een paar boeken
staat vermeld dat de door Ithaca gemaakte
“Nitro Special” pas vanaf 1921 werd geleverd.
Dit is echter niets anders dan de naam van een
specifiek wapen (uitgebracht onder de merknaam
LeFever) en betekent niet dat pas vanaf dat moment
de wapens geacht werden voor nitro bestemd
te zijn. Overiegens hoeft het geen verbazing
te wekken dat deze geweren al vanaf zo’n
De advertentie voor Ithaca geweren in de Folsom catalogus van 1898.
Het EMGe Model 3a alarmpistool. Deze versie valt onder de vrijstelling (foto: littlegun.be)
vroege datum voor nitro bestemd blijken te zijn
geweest. Het dubbelloops Baker New Model
jachtgeweer is dat, volgens de catalogus van Chas.
J. Godfrey, al vanaf 1894.
Berloque
Tja, en dan nog het geval Berloque. Eigenlijk te
belachelijk voor woorden maar helaas een wettelijk
probleem. U kent hem vast wel, dat miniatuurpistooltje
in kaliber 2mm penvuur. Het is
niet echt een vuurwapen dat iemand serieus
neemt. Toch heeft een figuur het nodig gevonden
om filmpjes op YouTube te plaatsen waar hij laat
zien dat je met zo’n dingetje een gaatje in de foto
Klein maar verlofplichtig. De Berloque in
kaliber 2mm Penvuur. (Foto: littlegun.be)
van een burgemeester kan schieten.
Die Berloque pistooltjes waren altijd bedoeld om
voor sier of curiositeit aan een horlogeketting te
hangen. Ze konden niets meer afschieten dan een
twee millimeter penvuur knalpatroontje; minder
erg dan een klapperpistool. Deze meneer heeft
echter aangetoond dat je een klein kogeltje op dat
knalpatroontje kan zetten en dat kogeltje kan
verschieten. Tjonge. Resultaat: Grote koppen in
de krant. Het NFI heeft uitgezocht wat iedere
wapenkenner al weet: Dit Berloque pistooltje is
een vuurwapen in de zin der wet en dus verlofplichtig.
Het is GEEN speelgoed en NIET vrij.
Dat is het al niet meer sinds de invoering van de
WWM (onder de Vuurwapenwet 1919 werd hij
nog gezien als “met het karakter van oudheid”).
Dat niemand het ding serieus neemt en men dus
altijd aan heeft genomen dat hij vrij zou zijn is op
zich begrijpelijk maar niet correct. In feite is het
een situatie vergelijkbaar met het Kolibri 2,7mm
pistool. Ook te klein om een probleem te zijn
maar wel degelijk een vuurwapen in de zin der
wet en dus verlofplichtig. Ik wil iedereen er dus
aan herinneren dat de Berloque pistooltjes in kaliber
2mm penvuur alleen vrij zijn als ze geproduceerd
zijn voor 1945. Het grotere broertje van
het ding, de Xythos revolver, is nooit vrij want die
is pas na de oorlog op de markt gekomen. �
wapenfeiten | nummer 3 | september 2010 23

Vereniging Nederlandse Wapenverzamelaars