bv1418

Årgang 121 • Nr. 14 • 27. april 2018 

120 år 

2 018 

1898 

Lang erfaring 

= god røktar

Rett FORMEL 

til beite 

Foto: May-Linda Schjølberg 

Velg rett kraftfôr i forhold til 

beitekvalitet og planlagt ytelse 

BEITE- 

KVALITET 

SVÆRT 

GODT BEITE 

GODT 

BEITE 

MIDDELS 

GODT BEITE 

UGJØDSLA 

BEITE/UTMARK 

AVDRÅTTS - 

NIVÅ 

Svært høgt fôropptak 

PBV-nivå over 50 g 

per kg TS 

Høgt fôropptak 

PBV-nivå 30-50 g 

per kg TS 

Moderat fôropptak 

PBV-nivå 5-30 g 

per kg TS 

Lågt fôropptak 

PBV-nivå under 5 g 

per kg TS 

Planlagt avdrått 

Over 9.000 kg 

FORMEL 

Energi Premium 90 

FORMEL 

Energi Premium 80 / 


FORMEL 


FORMEL 



7-9.000 kg 

FORMEL 

Elite 90 / ProFet 

FORMEL 

Elite 80 / Elite 90 / ProFet 

FORMEL 


FORMEL 

Elite 70 


Opptil 7.500 kg 

FORMEL 


FORMEL 

Favør 80 / Elite 90 / ProFet 

FORMEL 

Favør 80 / ProFet 

FORMEL 

Elite 70 

Ta gjerne kontakt med en av våre konsulenter på kraftfôr for gode råd og veiledning. 

fkra.no - ordretelefon 994 30 640

Medan me ventar på staten 

LEIAR LANDBRUK, POLITIKK OG SAMFUNN 

Bothild Å. Nordsletten 

bothild@bondevennen.no 

I det Bondevennen hamnar i postkassa 

denne veka er kravet frå landbruket presentert 

og årets jordbruksoppgjer i gang. 

Alt tyder på forhandlingar med høg temperatur. 

Tonen vart sett då Budsjettnemnda for 

jordbruket nyleg slo fast at bøndene sine 

inntekter, stikk i strid med Stortinget si 

målsetting, er redusert dei to siste åra. 

Kostnadsauke og overproduksjon er 

hovudgrunnane til det. Det betrar ikkje 

forhandlingsklimaet at landbruksminister 

Jon Georg Dale gir bøndene skulda 

for overproduksjonen og påstår at auka 

subsidiar gir lågare inntekt. 

Det er ingen tvil om at overproduksjonen 

kastar skuggar over bøndene sine 

forventingar om auka inntekt i år. Dale 

bommar likevel med si utsegn. Det er i 

FrP og Høgre si regjeringstid at takhøgda 

på husdyrtilskot, kyllingkonsesjon og 

mjølkekvotar har blitt dobla. Det er dei 

blå-blå som har innført tilskotsendringar 

slik at større einingar har blitt meir 

lønsame, noko som stimulerer til overproduksjon. 

Og det er på deira vakt at 

avgiftene på diesel og energi har auka så 

det svir. 

Det er særleg dereguleringa av landbrukspolitikken 

frå 2014-oppgjeret bondeorganisasjonane 

no skal freista å 

rydde opp i. Som marknadsregulator 

har landbruket ansvaret for å balansera 

marknaden, men det ansvaret blir ikkje 

utøvd i eit vakuum. Staten må spela på 

lag - ikkje fjerne verkemidla i frå næringa. 

Skal Stortinget sitt mål om inntektsutjamning 

mellom bønder og andre grupper 

innfriast, ja, skal det vera von om 

betre rekruttering til bondeyrket, så må 

inntekta opp. Tilskota bør aukast, men 

innrettast på andre måtar for ikkje å verka 

produksjonsdrivande. 

Det finst fleire måtar å gjera det på. 

Auka tilskot til velferdsordningar, skjøtsel 

av jord, gjerding, areal, miljøvenleg 

gjødselspreiing og organisert beitebruk, 

er nokre døme. Betre målretta driftstilskot, 

særleg til mindre bruk, eit anna. 

Får Norsk Bonde og småbrukarlag det 

som dei vil, kan tilskotstaka som forsvann 

i 2014 blir gjeninnført. 

Det meste kan kokast ned til økonomi, 

men oppgjeret og landbrukspolitikken 

handlar om meir enn tal. Det handlar 

om sjølvberging, nasjonal tryggleik og 

beredskap, om verdiar, landskap og kultur. 

Kva landbruk vil me eigentleg ha, og 

korleis når me måla? 

I tillegg til overproduksjon er bakteppet, 

også for årets oppgjer, prega av alvorlege 

utviklingstrekk som aukande import, 

sentralisering av produksjonen rundt 

sentrale strok, auka bruk av importerte 

fôrressursar, potensielt dramatisk renteauke 

og gjengroing. 

Midt i dette står 40.000 stolte bønder 

med sterk vilje til å driva jorda og produsera 

mat. I år har dei stortingsfleirtalet 

i ryggen. Staten sitt tilbod bør stå i stil 

med forventingane deira. 

BONDEVENNEN Nr. 14 - 27. april 2018 3

REDAKTØR 

Bothild Åslaugsdotter Nordsletten 

bothild@bondevennen.no 

Telefon: 51 88 72 60 / 990 01 012 

REDAKSJONEN 

Sjur Håland (red. leiar) 

sjur@bondevennen.no 

Telefon: 51 88 73 44 / 982 09 381 

Liv Kristin Sola 

livkristin@bondevennen.no 

Telefon: 51 88 72 64 / 941 78 096 

Jane Brit Sande 

janebrit@bondevennen.no 

Telefon: 51 88 72 63 / 976 01 972 

GRAFISK 

Thea Hjertuslot 

thea@bondevennen.no 

Telefon: 51 88 72 65 

ANNONSAR 

Grete Botnan 

grete@bondevennen.no 

Telefon: 51 88 72 61 

ABONNEMENT 

Ann Solfrid Woldmo 

ann@bondevennen.no 

Telefon: 51 88 72 61 

ABONNEMENTSPRIS 2018 

kr 1100,- 

Ilan Sharoni: Teikningar 

Ålgård Offset AS: Trykk 

BLI FAST ABONNENT 

AV BONDEVENNEN! 

Foto: Ebeltoft Lamaer 

Ein lama på 

konfirmasjonsdagen? 

Lamaterapi, lamavandring, og lamatrening. Lista over kva Ebeltoft Lamaer i 

Danmark kan tilby, er mykje lenger. Siste tilskot på tilbodssida er lamaleie på 

konfirmasjonsdagen, med lovnad om at spyttarane blir heime. Kven drøymer vel 

ikkje om å bli møtt av ein lama på veg ut av kyrkja? Dream come true, seier me. 

UTGJEVAR 

Bondevennen SA 

Sandvikveien 21, Hillevåg 

Postboks 208 sentrum, 

4001 Stavanger 

Telefon: 

51 88 70 00 (sentralbord) 

51 88 72 61 (9.00-15.30) 

E-post: 

post@bondevennen.no 

Internettadresse: 

www.bondevennen.no 

Bankgiro: 

3201.05.11916 

EIGARAR: 

Felleskjøpet Rogaland Agder 

Nortura SA 

Tine SA 

FRÅ ARKIVET 

For 50 år sidan 

Kunstig grastørking 

og brikettering 

Å dømme etter danske landbrukstidsskrifter 

synest det fortsatt å være mange 

som mener at grasbrikettering er den 

framtidige måte å konservere gras på. Vi 

uthever ordet fortsatt, fordi det er helt tydelig 

at til tross for mange og lange, solide 

artikler om emnet, synes ikke dette 

tiltaket å vinne synderlig gjenklang blant 

den store masse av praktikere. Også i 

Norge treffer man ikke sjelden på bønder 

og funksjonærer som har tro på dette tiltaket. 

Men hittil har det hele strandet på 

at produksjonskostnadene blir for store. 

Frå BV 17 - 1968 

For 100 år sidan 

Kraftfôr til avlshingster 

Til avlshingster, som eies av stat, amt, 

kommune eller foreninger, og til præmierte 

avlshingster, som eies av private, vil 

der – som før oplyst – bli anledning til at 

faa 300 kilo avfaldsmel eller andet kraftfôr 

som tillæg for spring- og sætertiden. 

Dette kvantum gjælder for hingster av 

gudbrandsdalsracen eller varmblodige 

hingster, som er premiært i Norge, mens 

vestlandshingster faar 150 kilo. I tilslutning 

hertil meddeles, at man til hingster, 

som skal gaa med hoppefølge paa 

fjeldet, kan faa utdelt 150 kilo havre paa 

ansøkning gjennem provianteringsraadet 

til rationeringsdirektoratet. 

Frå BV 17 - 1918 

4 Nr. 14 - 27. april 2018 BONDEVENNEN

MI MEINING 

Årgang 121 • Nr. 14 • 27. april 2018 

120 år 

2 018 

1898 

«Kvar kilo 

import er tapt 

inntektspotensial 

for næringa» 

– Utnytt potensialet 

Me er langt frå sjølvforsynt med norsk frukt i sesong. 

Næringa må utnytte potensialet i marknaden, men det 

må skje kontrollert, seier fruktdyrkar Knut B. Hauso. 


– At norske produsentar berre klarar levere 

om lag halvparten av volumet som 

vert etterspurt i butikkane er ei sanning 

med modifikasjonar, seier Knut Byrkjenes 

Hauso, fruktdyrkar i Hardanger. 

Han er usikker på tala som ligg til 

grunn for prognosane. 

– Bestillingane frå butikkane speglar 

ikkje det reelle behovet. I periodar med 

underdekning vil dei overbestilla for å sikre 

så høge leveransar som råd. 

Hauso er oppteken av å fylle gapet mellom 

tilbod og etterspurnad for å redusere 

importen, men understrekar at ei produksjonsauke 

må vere planlagd og kontrollert. 

– Det er ikkje berre å sette i gang og 

plante tre, seier Hauso. Han fryktar at 

suget i marknaden kan freista somme til 

å få innpass i marknaden ved å by under 

dei som er organisert. 

– Ikkje akseptabelt. Skal me klare å balansere 

produksjonen og oppretthalde ein 

god økonomi i næringa, må me ver lojale 

mot kvarandre og dei ordningane me har, ikkje 

undergrave marknaden, åtvarar Hauso. 

Butikkane ønsker norsk frukt, men 

næringa har ei utfordring med å vere leveringsstabile 

til ei kvar tid, også innan 

ein sesong. 

– Me er for «baktunge» i sesongen 

og er for lite leveringsdyktige i starten. 

Spesielt gjeld det eple. Den seine sorten 

Aroma gir høge avlingar, er lagringsstabil 

og svært motstandsdyktig mot 

sjukdom, eigenskapar som har gjort den 

svært populær blant fruktdyrkarar. Butikkane 

vil ha variasjon. Tilbyr me berre 

å levere ein sort, tapar me plass i butikkhyllene. 

Fleire sortar ville auka salet 

også i sluttsesongen, trur Hauso. 

Kundane er klar for norsk frukt i starten 

av sesongen, men mot slutten er det 

importerte fruktslag som freistar meir. 

– Me skulle vore flinkare å ta ut potensialet, 

spesielt tidleg i den norske sesongen. 

Kvar kilo import er tapt inntektspotensial 

for næringa. Draumesituasjonen 

er ein stabil produksjon tett oppunder 

balanse, redusere import til eit minimum, 

men halde prisnivået. 

Hauso ønsker nye produsentar velkomne, 

men trur samstundes produksjonen 

kan aukast mykje på allereie eksisterande 

areal. 

– Me har eit ikkje ubetydeleg volum 

knytt til areal som er forelda og treng 

fornying. Nye plantingar gir høgare avlingar, 

men moderne teknikkar og maskinar 

krev ei betre arrondering. Det er 

greitt at det er bratt, men det må vere 

jamt bratt, seier Hauso. 

Han stiller spørsmål ved reglane til 

Innovasjon Norge som ikkje inkluderer 

grunnarbeid og god arrondering i investeringstilskot 

til fruktprodusentar. 

– God arrondering er ein føresetnad for å 

ta i bruk moderne teknologi og utvikle drifta 

på mange bruk. Det er som om eit fjøsprosjekt 

ikkje skulle få støtte til grunnmuren. 

Jorda er grunnmuren i min produksjon. 

Framside: Tor Rune Gudmestad driv med 

verpehøns og livkyllingproduksjon på 

Nærbø i Hå kommune. Erfaring gjer han 

til ein god røktar. Foto: Jane Brit Sande 

DENNE VEKA I BONDEVENNEN 

REPORTASJAR 

Erfaringa ein styrke.......................................................................10 

Osteevnetyret i Aurenes..........................................................20 

Nå blir det mais og graskar 

på Malene og Alvin..........................................................................24 

AKTUELT 

Dyrevelferd - eit konkurransefortrinn?........... 6 

Lidl lanserer dyrevelferdsmerking........................ 8 

Færre søknadar til Innovasjon Norge............... 9 

Jaktar nye prosjekt i Kamerun.....................................13 

FAGLEG 

Sauen, hyllet og utskjelt.........................................................14 

Bladgras er viktig i eng til sauebeiting............16 

DESSUTAN 

Vi er alle bønder..................................................................................18 

Attlegg................................................................................................................22 

Salat frå Nice...........................................................................................26 

Faglag.................................................................................................................27 

VEKAS SITAT 

Lang erfaring 

= god røktar 

«Ein kjøtfri dag 

i veka vert fort 

til fleire» 

OLA NAFSTAD 

SIDE 6 


AKTUELT I LANDBRUKET 

Dyrevelferd - eit konkurransefortrinn? 

Forbrukarane har tradisjonelt hatt stor tillit til at norske bønder tek vare på dyra 

sine. Ola Nafstad meiner det er mykje som tyder på at me er inne i ei brytingstid. 


– Undersøkingar frå Matprat viser at tal 

på forbrukarar som vel norsk fordi det 

er norsk, ser ut til å gå noko ned, men 

forventning om krav til dyrevelferd aukar, 

seier Nafstad, fagdirektør husdyr i 

Animalia, til Bondevennen. 

Forbrukarane baserer sine etiske val 

på avgrensa og i somme tilfelle feil informasjon. 

Det kjem fram i nyare undersøkingar. 

Eigne kjensler ser ut til å vera 

viktigare enn kva næringa vurderer som 

best for dyret. 

– Sett på spissen kan det verke som 

det for nokon er betre at dyra døyr på 

fjellbeite enn at dei overlever i eit fjøs, 

seier Nafstad. 

Forbrukargruppa som er opptekne av 

å ta etiske val er aukande. Det faktum at 

Norge har blant verdas strengaste regelverk 

for dyrevelferd gir ikkje automatisk 

tillit til husdyrproduksjonen. 

– Det paradoksale er at forbrukarane 

fryktar antibiotika - i Norge, i landet som 

nyttar absolutt minst antibiotika i husdyrproduksjonen, 

seier Nafstad, og viser 

til ei undersøking gjort av Matprat som 

syner at den jamne forbrukar har relativt 

lite konkret kunnskap om norsk matproduksjon. 

Kjøtparadokset 

Han oppmodar næringa til å byggje og 

oppretthalde tillit gjennom god drift, dokumentasjon 

og openheit. Lite eller feil 

informasjon kan og kome til å redusere 

kjøtforbruket, som har vore ganske stabilt 

her til lands, og Nafstad etterlyser 

meir fakta om husdyrproduksjonen ut til 

folket. 

Forbrukaren er opptatt av dyrevelferd, 

men også av si eiga helse. Dyrevelferd 

vert sett i samanheng med berekraft og 

klimagassar, folkehelse og forbruk av 

kjøt. 

– Me kan kome til å sjå at enkelte stille 

og roleg vel bort kjøt. Ein kjøtfri dag i 

veka vert fort til fleire, seier Nafstad. 

Ein liten bukett 

– Folk liker kjøt og me har lange tradisjonar 

for å bruke kjøt. Men alt frå bloggarar 

til styresmakter gir forbrukarane 

stadig fleire grunnar for å redusere forbruket, 


Han rår produsentane til å ha ein 

ryddig debatt og halde seg til alle sine 

meiningsmotstandarar på eit skikkeleg 

vis, det vere seg spørsmål om kosthald, 

klima eller dyrevelferd. 

Hvilket område med egg- og kjøttproduksjon opplever du 

som mest problematisk med tanke på etikk? (N=2026) 

Velferden til dyra som inngår i matproduksjon 

Bruk av medisiner/Antibiotika 

Moderne matproduksjon har for mye matsvinn 

At det er for få aktører som har mye makt 

At produksjon har for mye utslipp av av klimaskadelige gasser 

Matprodusentene har blitt for ”store” 

At matproduksjon ikke har god nok utnyttelse av ressurser 

Lite åpenhet 

Mattrygghet 

Åpenhet og gjennomsiktighet 

Annet, noter 

9 % 

4 % 

25 % 

24 % 

35 % 

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 

Etisk mest problematisk: Dyrevelferd skil seg ut som det forbrukarane ser på som mest 

problematisk samanlikna med andre faktorar. Tett oppunder kjem bruk av medisiner og 

antibiotika. Kjelde Matprat 

23 % 

23 % 

20 % 

32 % 

51 % 

58 % 

Ola Nafstad, fagdirektør husdyr i Animalia. 

– Me er heldige med mykje her i 

landet, også dyrevernorganisasjonane 

– som i all hovudsak er saklege. Men 

den litle buketten av aktive dyrevernarar 

vil truleg vekse. Dei har ei sterk og aktiv 

røyst og somme vil husdyrhaldet til livs, 

men me må ikkje gløyme at 99,9 prosent 

av befolkninga ikkje er medlemmar, seier 

Nafstad. 

Han oppmodar bøndene om å handtere 

husdyra sine på ein slik måte at dyrevernorganisasjonane 

ikkje kan nytte 

regelbrot og dårleg dyrehald i argumentasjonen 

mot norsk husdyrproduksjon. 

Landbruket sine akilleshælar 

Alle husdyrproduksjonar har nokre krevjande 

overordna utfordringar som indirekte 

påverkar folk sine val. Nafstad viser mellom 

anna til det han karakteriserer som ein 

litt slepande inngang til beitekravet. 

– Landbruket viser ikkje att i landskapet 

på same måte som før. Me bør ikkje 

undervurdere effekten det synlege landbruket, 

spesielt dyr på beite, har på folk 

sine val og næringa si konkurransekraft, 


Lausdriftskravet er eit anna døme. Dyr 

på bås kan verte krevjande for næringa å 

svare for i tida fram mot lausdriftskravet 

i 2034. Det same gjeld auka merksemd 

på at kalven skal få gå med kua. 



Det synlege landbruket: Dyr på beite gir forbrukaren eit positivt inntrykk av husdyrproduksjonen. 

Ein faktor som ikkje må undervurderast, seier Ola Nafstad. Illustrasjonsfoto. 

– Personleg trur eg ikkje det er ei stor 

dyrevelferdsmessig utfordring. Men for 

opinionen er dette eit viktig tema, minner 

Nafstad om. 

Han meiner det er grunn til å følgje 

med matvaregigantane framover. Kjedene 

har merka seg kundane si auka 

interesse for dyrevelferd, men Nafstad 

meiner at kjedene sin inngang til dyrevelferd, 

er å sette forbrukaren sine haldningar 

i sentrum, ikkje primært dyra 

sine behov. 

– Næringa må ikkje gå på kompromiss 

med dyra sine behov, og makta må 

ikkje få flytte seg i verdikjeda seier Nafstad. 

Kritikk mot Mattilsynet 

Det aller meste er bra i norsk husdyrhald, 

men dei unntaka som Mattilsynet 

avdekker rokkar ved det biletet næringa 

har av seg sjølv. Tilsynskampanjen til 

Mattilsynet hjå slaktegrisprodusentar 

i Rogaland, har fått fram frustrasjon og 

kritikk. Kritikk mot måten tilsynet handterer 

og rapporterer avvik på ved ikkje 

å skilje mellom tekniske avvik og avvik 

som går på dyrevelferd. Nafstad uttrykker 

forståing for at mange i næringa 

kjenner seg makteslause, men er likevel 

oppteken av at næringa ikkje må miste 

fokus på kva dette handlar om – god velferd 

for husdyra våre. 

– Me kan ønske oss mykje annleis, betre 

kommunikasjon og endringar i måten 

dei gjennomfører sine tilsyn på, men me 

må ikkje gjere Mattilsynet til problemet, 


Ein ukultur 

Nafstad råder næringa til å erkjenne og 

handtere utfordringane og samla ta avstand 

frå kritikkverdige tilhøve. 

– Når støttekommentarar og kritikk 

mot Mattilsynet får stå uimotsagd i media, 

vitnar det om ei næring som har eit 

haldningsproblem, seier Nafstad. 

Han trur kanskje næringa slit med 

ein kultur der det ikkje er akseptert for 

andre, korkje yrkesfellar, veterinærar, 

rådgivarar eller slakteri, å peike på dårleg 

drift eller kome med råd. 

– Me har for mange døme på at alle 

går stilt i dørene medan situasjonen held 

fram – til det ein dag smell, seier Nafstad. 

Husdyrnæringa har utfordringar og 

verda er i endring. Nafstad vil ha effektive 

tiltak for å rydde opp internt og etterlyser 

eit kontinuerleg arbeid for å sikre 

gode forhold for husdyra våre i alle fjøs. 

– Dyrevelferden i Norge er på eit høgt 

nivå, og dei problema me har let seg 

løyse om næringa tek tak. Men det vert 

håplaust å snakke opp norsk husdyrhald 

og vise til god dyrevelferd, dersom det 

parallelt dukkar opp mange nye dyrevelferdssaker 

i media, seier Nafstad. 



Lidl lanserer dyrevelferdsmerking 

…, og ligger dermed et hestehode foran det tyske bondelaget og 

landbruksministeren. 

Daniela Dobbert, frilanser, Hamburg 

Tidligere denne måneden lanserte den svarte to tredjedeler av de spurte at de ønsker 

et strengere regelverk for dyrevelferd 

tyske dagligvaregiganten Lidl dyrevelferdsmerking 

av alle egne kjøttvarer. i landbruket. Når det gjelder kjøtt, var fire 

«Dyreholdskompasset» viser hvordan av fem for en lovpålagt merking som viser 

kjøttet er produsert med hensyn til dyrehold, 

gradert i fire nivå. Trinn 1 sikrer at 

hvordan dyrevelferden ivaretas. 

kjøttet er produsert etter vanlig, lovpålagt «Initiativ dyrevelferd» 

standard. Trinn 2 kalles «standart pluss» Dyrevelferdsdebatten har rast lenge i Tyskland. 

I 2015 tok det tyske bondelaget, sam- 

og innebærer at dyrene får ti prosent mer 

plass og at svin har tilgang til rotematerial. 

Trinn 3 inkluderer krav om utegang 

o 16 POLITIK 9 

virkeorganisasjonene, kjøttindustrien og 

12. APRIL 2018 DIE ZEIT N 

og fôring med ikke genmanipulert fôr, og 

trinn 4 sikrer godkjent økologisk produksjon, 

som blir regnet som det beste. 

Glatt gespült 

Das Scheitern von Martin Schulz als Kanzlerkandidat ist typisch für 

unsere Zeit, die jedes Risiko scheut: Alle rufen nach dem Radikalen, 

dem Originellen, dulden aber nur das Mittelmaß VON FLORIAN SCHROEDER 

Dyrevelferd i fokus 

Lidl, som er den nest største dagligvarekjeden 

Die Kanzlerkandidatur von Umkehrung der Machtverhältnisse, die den Kandidaten 

zum nützlichen Idioten eines Dogmas macht, 

Martin Schulz war mehr als 

i das Tyskland tragikomische Scheitern das etter Perfektion mit Fehlervermeidung Aldi, hevder verwechselt. at de 

eines linkischen Kandidaten. Das Jahr der Schulz-Kandidatur ist ein Jahr der 

Zu beobachten war die sukzessive 

Selbstauslöschung initiativet ei- 

sehen einen svarer Mann, der mit der på Unschuld økte des Unbe- 

forbru- 

sukzessiven Selbstauslöschung des Kandidaten. Wir 

med dette 

nes Mannes, dem alles genommen 

wurde: seine Fähigkeit zur Zuspitzung, die »Unschuld des Werdens« nennt, der sich beruft 

fangenen startet, der mit dem startet, was Nietzsche 

kerkrav sein Humor, seine Begeisterung. om bedre Stattdessen auf sich dyrevelferd. selbst, auf sein Können, eine jahrelang Muligens 

erlernte 

Profession. Wir sehen einen Mann, der um 

herrschte das Diktat der Zahlensklaven. 

In Markus Feldenkirchens beeindruckender seine Stärken weiß und um seine Schwächen. Wir 

henger Schulz-Story, jenem Buch, dette das weit mehr sammen ist als das erleben einen Kandidaten, med dem im at Lauf dieses tyskere Jahres nå 

Porträt eines manchmal ungeschickten, meist aber alles genommen wird, was ihn ausmacht: seine rhetorische 

Gabe und Fähigkeit zur Zuspitzung, sein Hu- 

einfach glücklosen Kanzlerkandidaten, gibt es eine 

Szene, in der Schulz für einen TV-Werbespot noch mor, seine Themen, die Rolle des Fremden im Berliner 

spiser mindre kjøtt enn for få år siden, 

einmal einen Satz einsprechen soll. Es ging darum, Betrieb, genau die fruchtbare Distanz, welche die 

dass er beim ersten Studiobesuch »mansche« statt anfängliche begeisternde Nähe zu den Anhängern erst 

»manche« gesagt hatte. Eine Stunde geht dafür ins ermöglichte. Wir erleben, wie dieser Mann aufgrund 

særlig Land, dass am Ende svinekjøtt. die Worte, befreit von deplatzierten 

würselenischen »Sch«-Lauten, fehlerfrei verantwortlich ist, sich immer stärker von sich selbst 

von I Umständen, tillegg für die er mehr sier oder meist 88 weniger prosent 

über die Fernsehbildschirme flimmern. 

entfernt. Nach und nach lässt er zu, vollkommen verunsichert 

de und navigationsunfähig, er villige wie sich Armeen å betale 

av Einmal, befolkningen inmitten quälender Diskussionen über at 

»sch« und »ch«, sagt der Tontechniker hinter der von Experten, Beratern und Besserwissern um ihn 

Scheibe den Tontechnikersatz schlechthin: »Jetzt herum bilden, die sich selbst zu unmündigen Sklaven 

mer noch einmal for für mich, kjøtt, ich bin doch auch dersom Per fek- 

Demoskopie det machen – er scheinbar produsert dem folgend, på 

tio nist.« Am Ende steht ein garantiert akzentfreies was der Wähler will, was der Wähler versteht, was man 

»manche«. Es ist jetzt alles perfekt, aber von dem ihm zumuten kann und wo er aussteigt. 

en Mann, der miljøvennlig sich hier abmühte, von seinen Eigen-måtheiten, ist nichts mehr übrig. 

ier wird der Berliner Betrieb, angeblich so 

og med god dyrevelferd. 

I meningsmåling Hunseres täglichen Erlebens. Man könnte 

Dieser Moment hat symbolische Kraft. Es ist der weltfern und isoliert, plötzlich zum Spiegel 

Moment, in dem die Technik den Sieg vom Platz 

gjennomført 

trägt. Sie dient nicht mehr dem Menschen oder der den Kanzlerkandidaten Schulz ersetzen durch einen 

Kunst, sondern umgekehrt, der Kandidat wird zum Arzt in einer Klinik, einen Journalisten einer Zeitung, 

einen Autor, der in einem Publikumsverlag 

Diener der Technik. Es geht um Fehlerfreiheit, Reibungslosigkeit 

BUND und Korrektheit. (det Das Technische tyske siegt publiziert, naturvernforbundet), 

ja vielleicht könnte man ihn av ersetzen 

über das ständig geforderte Authentische. 

Dieses Problem weist weit über das Phänomen 

Martin Schulz, weit über die Politik hinaus. Es weist 

auf einen tiefenpsychologischen Defekt der Gegenwart, 

auf den Gottesdienst des Technischen, auf die 

ANZEIGE 

e L-Htgskoss 

Ab sofot f e Fschflesch-Veckge** see Egeke 

s4-Stfe-Moe vettet feeck, 

ch weche Ktee sTe gehte we.** 

Fsche Mtesteks 

vo Schwe¹ 

As e Schweechs. 

400-g-ckg 

1kg=6.98 

Qtt s 

etsch 

Fsche Hhche- 

Mteschtze¹ 

As e Hhchebstfet. 

400-g-ckg 

1kg=6.48 

Qtt s 

etsch 

Dieses Produkt stammt aus 

einem teilnehmenden Betrieb der 

initiative-tierwohl.de 

durch einen Aktivisten, durch letztlich jeden euphorischen 

Geist, der an der Durchbrechung der 

Grenzen des Selbstverständlichen arbeitet und sich 

nicht begnügen will mit dem, was als richtig gilt, nur 

weil es bewährt ist. 

tfe2 „Sthtg s“: 

gewhtTeeehtz 

sowe eschftggste, 

sgekezecheteFesch 

stt chwesch s 

etebe, e eseZstzktee 

efe 

Claus Peymann hat einmal gesagt, Kunst und 

Demokratie seien nicht vereinbar. Kunst sei immer 

die Verwirklichung eines Einzelnen. Sie ist nur dann 

gut, wenn sie radikal, einseitig, extrem ist, wenn sie 

sich traut, in die Irre zu gehen, und ihre Möglichkeiten 

ausschöpft. Es mag paradox klingen, aber Gleiches 

gilt auch für die Politik: Kanzlerkandidatur und Demokratie 

sind nicht vereinbar. Ein guter Kanzlerkandidat 

hat im besten Falle eine Idee, und er sucht 

sich den Apparat, der ihn unterstützt, der Bedingungen 

des Gelingens schafft, der zuhört und aufnimmt, 

weiterdenkt und ein System schafft, das Freiheit bedeutet, 

nicht Angst und Einschüchterung. Er muss, 

dem Künstler verwandt, zuspitzen, radikal sein. 

Martin Schulz war umstellt von einer Armada 

der Gutmeinenden, von braven Söldnern des Faktischen, 

die mit der Akkuratesse eines Steuerfahnders 

Umfragen, Zahlen, Daten und Fakten 

auswerteten; er hat sich zum Gefangenen von 

Zahlen sklaven gemacht, die ihren endgültigen und 

tödlich faktischen Beweis der Notwendigkeit von 

allem erbrachten. So entsteht ein lähmender Kreislauf: 

Irgendwann verbreitet man die Unsicherheit, 

gegen die man sich selbst immunisieren wollte. 

Schulz hat seinen Dienst an den Zahlen angetreten. 

So wie fast alle heute, die sich der Skalierbarkeit 

unterwerfen. Damit einher geht eine geradezu 

kriminelle Unterforderung des Publikums. 

Der Wähler (genau wie der Zuschauer) wird für 

dumm erklärt, für unmündig und bescheuert, auf 

jeden Fall für unbrauchbar für alles, was nach Konfrontation, 

Zuspitzung und Auseinandersetzung 

riecht. Die Vermessung der Welt in Form von Demoskopie, 

Einschaltquoten und Auflagen ist der 

Fußpilz jedes Kreativen, ob er Politiker, Journalist, 

Musiker oder Autor ist. Das Zeitalter der Verunsicherung 

klammert sich an Zahlen wie das Kind an 

den Rockzipfel der Mutter, weil es sonst der eigenen 

Sprachlosigkeit innewerden müsste. Wer keine 

Ideen, keine Utopien hat, der hält sich fest an Kurven 

dagligvarehandelen konsekvensen av forbrukerkrav 

om bedre dyrevelferd og dannet 

Initiative Tierwohl - Initiativ dyrevelferd, med 

egen logo. Særlig ble forholdene i svine- og 

kyllingproduksjonen vektlagt. Kriterier for 

bøndene som deltar i initiativet inne bærer 

kontroll av klima og drikkevannskvalitet i 

Redakteur, der sagt: »Das versteht unser Zuschauer 

nicht«, kriegt von mir persönlich eins aufs Maul. 

Wohin die Diktatur der Zahlen führt, sehen wir 

bei Face book: Das Organ, das wie kein zweites auf 

Zustimmung, Verweildauer, Vernetzung und Freund- 

und Diagrammen. Es herrscht ein sträflich unterschätzter 

Populismus der Zahlen – genau wie der und versteht sich als Durch lauf erhit zer für alles und 

schaft aus ist, ist am Ende für nichts verantwortlich 

fjøsene, Populismus krav von rechts om und von dagslys links kennt er nur jeden, for in Gleichgültigkeit dyrene erstarrt, so kalt og und leblos at 

einfache Antworten, nur Wirklichkeiten und keine wie die Gesichtszüge von Mark Zuckerberg. 

Möglichkeiten, nur Rahmen, aber keine Bilder. Die Geschichte von Martin Schulz ist die Geschichte 

von einem, der gescheitert Fra ist an og dem, 

antibiotikabruken Universitäten heute sind, wie skal Peter Sloterdijk journalføres. einmal 

sagte, Irrtumsvermeidungsanstalten. Wir leben was er abschaffen wollte: dem Politiker als Maschine. 

Am Ende wurde er zerstört von der Maschine, 

in einer Fehlervermeidungskultur, in der Parteien, 

med i år Sender, kommer Verlage und Unternehmen i dasitzen tillegg wie das der er krav entkommen wollte. om ti prosent 

mer Wähler, plass diesem Urnenpöbel, og den sie nok in ihrem voll- 

rotematerial. Scholzifizierung, die Lindnerisierung, wo Næ- 

nichts dem 

Kaninchen vor der Schlange, zitternd vor dem Zuschauer, 

den sie Klatschvieh nennen, und vor dem spindoktorte Vernunft, das abgezirkelte Sprechen, die 

Am Schluss hat keiner gewonnen – außer die geende 

ten Zynismus vorne umwerben und hinten verachten. 

Ein Vertreter eines großen Publikumsverlags Die Berater und braven Zahlenpriester, die Verein- 

Zufall überlassen wird, alles kalt ist und nichts lebt. 

sagte einmal zu mir, als Autor heute müsse man sich facher und Verdummer, die haben gewonnen; die 

ringsmiddelindustrien støtter initiativet ved 

entscheiden, was man wolle: Käufer oder Leser. Hektik des Facebook-Zeitalters auch, die klirrende 

Kälte des Schematismus des Skalierbaren. 

ir leben in einer Kultur der Vorsicht, des »Sich irren und doch seinem Inneren weiter 

å gi 6,5 cent Besser-nicht, (ca. des 6 Zauderns kr. statt ) des per Voranschreitens; 

wir leben in einer Kultur und jenseits von Sieg und Niederlage beginnt sein 

Glauben solgte schenken müssen, kilo das ist der kjøtt Mensch, 

W 

der Kritik und nicht in einer der Bestärkung und Ruhm«, hat Gottfried Benn einmal gesagt. Es gibt 

til et av fondene des Lobes, wir leben in einer som Kultur der er Verzwergung, 

der Unsicherheit und der Feigheit. Wir leben tum. Und ein Jenseits von Sieg und Niederlage ist 

etablert wenig, was diese Zeit i sammenheng 

med meinsamen initiativet. Nenners. Her kan Das Vertrackte bøndene an der Gegenwart ist søke 

ihre Wider- 

weniger verzeiht als den Irr- 

in einer Kultur des Mittelmaßes, des kleinsten ge- 

in etwa so weit weg wie das Paradies auf Erden. 

Es gibt Fernsehredaktionen, in denen die deutsche sprüchlichkeit: Sie ermuntert zur Selbstermächtigung, 

Durchschnittsfamilie in Form von lebensgroßen fordert aber Unterwerfung, sie fordert Mut und bestraft 

investere das Scheitern, sie will das Große i bedre 

und alimentiert 

om tilskudd Pappfiguren in og den Redaktionsräumen lån for steht. Jeder å 

Beitrag, jede Idee wird abgeklopft, ob Mama Müller das Mittelmaß, sie schreit nach Authentizität und 

und ihr Mann, der betrunkene Bäckermeister, nach bestraft es mit der Formvollendung des Technischen. 

22 Uhr noch wissen, wer Olaf Scholz ist. Das Fernsehen 

ist allzu oft die permanente Beleidigung des verzweifeln, das nennt man wohl eine Lebensaufgabe. 

In und mit diesen Widersprüchen leben, ohne zu 

dyrevelferdstiltak på gården. 

Zuschauers durch bewusst Kauf genommene 

Unterforderung. Aber kein Zuschauer ist so dumm, www.zeit.de/audio 

Tross wie ihn gode ein Redakteur intensjoner machen will. Der nächste har initiativet 

Use Ze: sAfg2019 wee w 50 % e Fschfleschokte 

f estesStfe 2„Sthtg s“ stee. 

2.79 * 

„Sthtg“: 

e gesetzche 

estge 

2.59 * Fsches Gzes 

Hhche, t¹ 

OheHs eee. 

HKL A. 

C.1,25-kg-ckg 

kg-es=4.99 

Qtt s 

etsch 

Fsches o 

Hckflesch, 

gescht¹ 

Schwe. 

350-g-ckg 

kg-es 

4.99 * 

„ k“: 

whtTee zstzch 

eh tz, Tee 

etechkfe gefttet 

hbe Zgg z 

Aßekbeeche 

wee 

1 

etscht 

1kg=9.29 

Qtt s 

etsch 

3.25 * 

e 4 „o“: 

tscht e gesetzche 

estge f o-Fesch 

ch EU-Öko-Veog 

Florian Schroeder, Satiriker, 

Moderator und Autor, ist mit 

seinem Kabarettprogramm 

»Ausnahmezustand« 

bundesweit auf Tour 

*ese Atke k fg begezte Votsege beets Lfe es este Agebotstges svekft se.Ae ese ohe eko. F ckfehe keeHftg. • ¹Ncht eAtkeee Feehtch. 

**Asgeoe stetoeSeztte.Wetee fotoete.e/htgskoss •LestestgGbH &Co. KG, ötest.30, 74166Necks •Ne Aschft eego ttge Uteehete www..e/fsche oe 08004353361. 

Grafik: Martin Burgdorff für DIE ZEIT (verwendetes Foto: Shutterstock, o.); Karsten Socher/ddp (u.) 

fått mye kritikk fra forbrukerorganisasjoner 

som mener at kriteriene bare er 

hakket bedre enn eksisterende, lovpålagte 

minimumskrav. Initiativet får også 

kritikk for at varene er så dårlig merket 

at forbrukerne ikke kan se om det kun er 

butikken som støtter initiativet, eller om 

kjøttprodusenten er med. Også noen av 

Lidl sine produkter på trinn 2 er merket 

med «Initiative Tierwohl»-merket (se 

bildet), da de tilfredsstiller de samme 

kravene som Lidls egne. 

Bondelaget hiver seg på 

I mars i år gikk det tyske bondelaget et 

skritt videre og flagget støtte til innføring av 

en statlig ordning for dyrevelferdsmerking. 

Bondelaget forslår tre kvalitetstrinn og 

økologisk kjøtt som trinn 4, ikke ulikt systemet 

som Lidl nå har innført. Bondelagslederen 

Joachim Rukwied sier til ukemagasinet 

Die Zeit at han ønsker å skape tillit og 

transparens overfor forbrukerne. 

Tyske myndigheter er gså på saken. Ifølge 

landbruksminister Julia Klöckner kan regjeringen 

være klar med en ny merkeordning 

våren 2019. 

Positiv mottakelse 

Lidls nye dyrevelferdsmerking har stort 

sett blitt positiv mottatt. Kritikerne retter 

nå først og fremst sitt skyts mot det de 

mener er regjeringens nølende holdning 

til en lovpålagt merkeordning. Anton Hofreiter, 

parlamentariker fra de Grønne, 

kaller det er en fallitterklæring for regjeringen 

at dagligvarekjeder nå utvikler 

egne kjøttmerkingskriterier fordi regjeringen 

ikke makter å gjør jobben sin. 

Kompass: Trinn 1 i Lidls nye dyrevelferdsmering 

sikrer at kjøttet er produsert 

etter lovpålagt standard. Trinn 2, «standart 

pluss», innebærer at dyrene får ti prosent 

mer plass og at svin har tilgang til rotematerial. 

Trinn 3 inkluderer krav om utegang 

og fôring med ikke genmanipulert fôr. 

Trinn 4 sikrer økologisk produksjon. 

Faksimile, Die Zeit 12.april 



Færre søknadar til Innovasjon Norge 

Færre bønder på Sør-og Vestlandet søkjer støtte hjå Innovasjon Norge. 

Unnataket er Sogn og Fjordane, som har alt brukt opp potten til mjølkebruk. 


– Ja, me registrerer ein nedgang i talet 

på søknadar i år, seier Lilly Kristine 

Berland ved Innovasjon Norge (IN) sitt 

Agder-kontor. 

– Me har omlag 30 prosent mindre 

søknader i år enn i fjor på same tidspunkt, 

seier ho. 

Berland meiner det er vanskeleg å 

fastslå grunnen til nedgangen. 

– Men egdene er dei første til å ikkje 

investere når marknadssituasjonen er 

anstrengt. Mange mindre mjølkeprodusentar 

med 15-30 kyrs båsfjøs opplever 

ein vanskeleg kvotesituasjon, med høge 

prisar på kjøp og leige. I tillegg har bøndene 

fått med seg skriveria om mogleg 

overproduksjon på storfekjøtt, sjølv om 

det framleis blir satsa på dette, seier ho. 

Interesse for 15-kyrsfjøs 

Olav Tegle hjå IN Rogaland, har så 

langt også fått færre søknadar enn i fjor. 

– Eg tippar på ein 30-40 prosent nedgang 

i forhold til same tidpunkt i fjor. 

Samstundes er det vanskeleg å samanlikna 

ettersom bøndene hadde ein søknadsfrist 

i å forholda seg til i fjor, det har 

dei ikkje i år. Dei stressar kanskje litt 

mindre i år. 

Tegle fortel at det så langt særleg blir 

søkt om mindre til mjølkebruk. 

– Høg pris på leige eller kjøp av kvote 

er ein årsak. Ein vanskeleg sommar med 

lite fôr i fjor, er ein annan. At marknaden 

kan bli usikker for storfekjøt og at 

eksportstøtta til Jarlsberg fell ifrå, legg 

kanskje også ein dempar på kor mykje 

bøndene søkjer om. Utsett frist for ombygging 

frå bås- til lausdrift til 2034 spelar 

nok òg inn. 

Rogalandspotten er i år på dryge 53 

millionar kroner. 

– Målet er å bruka alt, og så er me 

litt rausare i år, med støtte også til ungdyrfjos 

med godt ressursgrunnlag på 

garden, ikkje berre til ammeku. Dei små 

mjølkebruka får også rausare utmåling, 

seier Tegle. 

Parallelt med færre søknadar opplever 

Rogaland IN stor interesse for støtte 

til 15-30 kyrsfjøs. 

Ryktet går: Uro for overproduksjon av storfekjøt, kan vera ein av grunnane til at færre bønder 

så langt i år har søkt om investeringsstøtte frå Innovasjon Norge. Illustrasjonsbilete. 

– Me får stadig telefonar frå bønder 

som vil vita meir om dette. Først og 

fremst frå distriktet, men også på Jæren 

fins det dei som har mindre areal, som 

tykkjer overgangen frå kvote på 100.000 

til 400.000 liter er skræmande, og som 

ikkje ønskjer å vera store. Me har fått inn 

nokre prosjekt og er spente på kva det 

blir til, seier Tegle. 

Treigt i Hordaland 

Også i Hordaland ser Karsten Valland at 

det går litt treigare med søknadane enn 

i fjor. 

– Eg er ikkje redd for ikkje å få inn nok 

søknadar totalt sett i år, og det er bra søking 

på frukt og grønt, men det har vore 

ein roleg start på året. Det er færre søknadar 

til ombygging av mjølkefjøs, seier han. 

– Det har vore ein del store utbyggingar, 

og det er ikkje plass til så mange 

fleire slike her. Nokre utbyggjarar opplever 

også vanskar med å skaffa kvote og 

areal. Kvotane har blitt dyrare, med nær 

ei dobling frå 2016, då prisen var rundt 

sju kroner literen. Dei minste bruka klarar 

ikkje dette, seier han. 

Rause med dei som satsar 

I Sogn og Fjordane har pipa ein annan lyd 

enn sørover kysten. 

Vemund Aartun er IN sin landbruksmann 

for Sogn og Fjordane. 

– Det er ein stor interesse for støtte 

frå IN her i fylket, særleg for mjølk, der 

potten alt er brukt opp for i år, seier han. 

– Det einaste eg ser er ein viss nedgang 

i søknaden til storfe, grunna redsle 

for overproduksjon. Me prioriterer knallhardt. 

Med mange små og mellomstore 

mjølkebruk i fylket som skal legge om 

til lausdrift eg det naudsynt å yte store 

tilskot for å få lønsemd etter at prosjektet 

er gjennomført. Pengane for i år blir 

brukt opp. Eg trur til og med me må bruka 

noko av 2019-midlane. 


Førde 

Sogndal 

GARDSREPORTASJE 

Bergen 

Tor Rune og Inger Lise Gudmestad driv gard 

med verpehøner og livkylling på Nærbø i Hå 

kommune, Rogaland. 

Dei har utvida konsesjon med verpehøner. 

Fordelt i to flokkar har dei 17168 høner. 

Livkyllingproduksjonen er hovudsakleg til 

eigenrekruttering, men dei sel også 

livkylling via rugeri- og unghøneoppdrettar 

Steinsland & Co. 

Garden måler totalt 110 dekar. Av dette er 

60 daa dyrka, og 30 daa er beite. 

For spreieareal har dei både private avtalar 

og avtalar gjennom NLR. Den totale 

produksjonen på garden krev meir enn 1000 

daa spreieareal. 

Tor Rune er Kyllingprodusentenes Landslag 

sin representant i styret i Norsk Fjørfelag. 

Stavanger 

Hå 

Valle 

Tønsberg 

Skien 

Arendal 

Kristiansand 

Høner på rekke og rad: Tor Rune har utvida konsesjon, og hønene er fordelte i to flokkar. Begge flokkane er i frittgåande aviar. 

Erfaringa ein styrke 

Erfaring er Tor Rune Gudmestad sitt viktigaste verktøy i fjørfeproduksjonen. 


Tor Rune Gudmestad driv eggproduksjon 

og livkyllingproduksjon på Nærbø i Hå 

kommune. Han har vore med på fleire 

rundar med omstilling, i begge produksjonane. 

I 1998 bygde han om tre livkyllinghus 

til hønsehus. Det var ikkje lenger 

like stort behov for livkyllingproduksjonen. 

Mange eggprodusentar slutta då 

forbodet mot meir enn tre høner per bur 

vart gjeldande frå 1998. Det er i dag tre 

lovlege løysingar: Miljøinnreiing, frittgåande 

aviar, og økologisk. 

– I ombyggingsprosessen visste me at 

det ville kome nye reglar for innreiing til 

verpehøns, men me visste ikkje kva dei 

ville innebere, og kva som var fristen. Me 

hadde ikkje rukke å ta i bruk den nye innreiinga, 

med tre høners-bur, då forbodet 

mot desse bura innan 2012, vart offentleg, 

seier Tor Rune. 

I 2010 bygde dei eit nytt hønsehus på 

garden, med frittgåande aviar. 

– Dyrevernsorganisasjonar hadde allereie 

begynt å rasle med sablane med 

krav om frittgåande system til verpehøns, 

og me gjorde heilt klart rett val. 

Hadde me bygd med miljøinnreiing måtte 

me ha skrota den no, eller innan kort 

tid, seier Tor Rune. 

Han følgjer med på debatten om kva 

innreiing som er best for hønene, men er 

ikkje alltid samd. 

– Sjølv føretrekk eg tre høners-bura. 

Dyra våre hadde det godt, var reine og 

fine, og produserte jamt, seier han. 

– Me hadde ikkje problem med hakking, 

og det var minimalt med fjørplukking. 

Me har ikkje problem med det hjå 

oss i dag heller, men får ei høne eit sår 

i frittgåande system, er dei andre dyra 

kjappe med å hakke på henne. 

Han angrar likevel ikkje på omlegginga. 

– Det er flott med frittgåande, og at 

dyra får flakse fritt og a rom for si natur- 



«Me kan ikkje sette kven som 

helst til å ta seg av fjøs og dyr.» 

lige atferd. Det har gått utruleg mykje 

betre enn eg hadde trudd. Men det er 

meir krevjande, og tek meir tid. 

Marknadskrefter krev omstilling 

Sterke krefter er i sving i fjørfemarkaden. 

NorgesGruppen, i samarbeid med Nortura, 

støttar produsentar økonomisk, om dei 

omstiller seg til frittgåande løysing. 

– Dette gjer at innreiingssystem som 

berre er fire-fem år gamle, blir skrota. 

Det er dårleg ressursbruk, seier Tor 

Rune. 

– 84 Nortura-produsentar i heile landet 

er i gang med omstilling på grunn 

av NorgesGruppen sitt initiativ. Norges- 

Gruppen godtek at dette tek tid, heldigvis. 

Det blir gitt forskjellig betaling for dei 

ulike løysingane. Egg frå miljøinnreiing 

gir dårlegast betaling. Målet til leverandørane 

er å gjere det interessant for 

produsentane å gå med på ei omstilling 

til frittgåande, slik at etterspurnaden frå 

marknaden blir dekka. 

– Skal ein berre skifte innreiingssystem 

treng ikkje investeringa vere større 

enn mellom ein og to millionar kroner. 

Dei ekstra bidraga er med på å dekke inn 

ein del av dette, seier Tor Rune. 

No etterspør også store delar av industrien 

egg frå frittgåande. Truleg må 

ytterlegare 40 eggprodusentar i Nortura 

gå med på ei omstilling. 

– Endringane er ikkje forbrukarstyrte. 

Det er aktivistane, eller dyrevernsorganisasjonane, 

som har påverka kjedene. 

NorgesGruppen har handla etter sterkt 

press frå desse aktørane. Det viser kor 

sterke aktivistane er, og kor stor makt 

dei har, seier han. 

Vil utfordre dyrevernarane 

Dyrevernsorganisasjonane i Norge er på 

offensiven. Lenge har verpehøna si velferd 

vore tema, og organisasjonane vinn 

fram ved å påverke handelsstanden. 

– Om fire-fem år blir det ikkje lenger 

produsert mykje egg i miljøinnreiing, 

trur eg. Coop har seld egg frå miljøinnreiing, 

men er under sterkt press i desse 

Erfaren bonde: Tor Rune høyrer det på lyden, om noko ikkje er som det skal vere med dyra. 

dagar, seier Tor Rune, og viser til den 

kontroversielle heilsides annonsen frå 

dyrevernsorganisasjonen Anima i Klassekampen 

14. april. 

Den erfarne bonden saknar at pressgruppene 

lyttar til kunnskap og erfaring. 

– Eg skulle gjerne ha utfordra dyrevernarane 

til å praktisere eitt år i kvart 

innreiingssystem. Tru om dei hadde vore 

like bestemte etter det, spør Tor Rune. 

Erfaringa viktig 

Tor Rune har vore med i ‘gamet’ lenge. 

– Kva skal til for å vere ein god røktar? 

– Ein må følgje med, og ha teft for det 

som betyr noko. Erfaring gjer sjølvsagt 

sitt. Eg høyrer det på lyden om noko ikkje 

er som det skal vere med dyra, seier han. 

Tor Rune er uroa over bønder som har 

travelt arbeid i tillegg til gardsdrifta. 

– Nærvær er kanskje det viktigaste av 

alt. Me kan ikkje sette kven som helst til 

å ta seg av fjøs og dyr. Du må lære deg 

kva du skal sjå etter og korleis du skal 

fikse det, seier han. 

– Viss ikkje dyra har det godt, merkast 

det på produksjonen. Me følgjer med når 

me er inne hjå dei. Det er heilt sikkert enkelte 

dyr som ikkje har det godt nok. Me 

plukkar ut viss nokon er halte eller har 

sår, men me ser ikkje kvar enkelt høne 

kvar gong me er inne, seier Tor Rune. 



Vakentid: Det var denne flokken som var vaken, 

då Bondevennen var på besøk. Døgnet inne i 

hønsehuset blir regulert ved hjelp av lysstyrken. 

Frå høne til rulleband: Høna legger egget i rugekassen, og så triller egget ned på eit 

rulleband, og ut av hønsehuset. Neste stopp er sorteringsrom og kjølelager. 

Opp og ned 

Tala frå Budsjettnemnda for jordbruket 

viser stor nedgang i inntekta til fjørfekjøtprodusentane. 

Korleis er økonomien 

for eggprodusentane? 

– Inntekta har gått i alle retningar. Det 

har vore både toppar og botnar. Økonomien 

er prisgitt reguleringa av marknaden, 


Det er ikkje etableringsstopp på egg, 

og som marknadsregulator har Nortura 

mottaksplikt. I gode tider lar bønder seg 

freista til å satse og investere. 

– Dette fører til overproduksjon, og 

dårlegare økonomi for produsentane, 


Tidlegare i år fekk han brev frå Nortura, 

med informasjon om overproduksjonen 

i marknaden. I brevet stod det at dei 

trengte produsentar som sa seg villige til 

ei tidlegare utslakting. 

– Dette er ein måte å regulere produksjonen. 

Det har hendt at det har 

vore behov med utslakting så mykje 

som 15 veker tidlegare enn kva produksjonssyklusen 

tilseier. Eg synest det er 

betre enn at egga blir svinefôr, seier Tor 

Rune. 

– Eg melde meg til denne dugnaden. 

Eg meiner det er viktig å vere med å ta 

eit tak for å hindre overproduksjon når 

slike førespurnadar kjem. Men sidan me 

har frittgåande system, og det er desse 

egga det er størst etterspurnad etter, 

ville ikkje Nortura at me skulle vere med 

i denne runden, seier han. 

Det er også mogleg å regulere andre 

vegen, ved å utsetje utslaktinga. 

– Men det er ikkje så lett å gjere det 

meir enn eit par veker, då hønene til neste 

innsett allereie er produsert. Mellom 

innsett må hønsehuset vaskast og tørkast, 


Han hugsar godt kolesteroldebattane 

på 1980-talet. Forbrukarane vart redde 

for feitt, også det frå eggeplomma, noko 

som førte til redusert sal. I 2004 vart 

konsesjon innført på svine- og fjørfeproduksjon. 

Mange produsentar utvida til 

grensa på 7500 høner, og næringa fekk 

ein ny nedtur. 

– Eg vil seie inntekta er bra nå, den 

er omtrent fornuftig. Forbruksauka ligg 

på mellom ein og to prosent, og næringa 

greier handle innan dei rammene som 

er, seier Tor Rune. 

Utgiftsauken må med 

Inntektsgapet mellom bønder og andre 

grupper veks. Prisane på varer og tenester 

stig, det same gjeld for diesel og 

kraftfôr. 

– Me ventar at kraftfôrprisane stig 

med nokon øre i år også. Det høyrest 

kanskje ikkje mykje ut, men me nyttar 

fleire hundre tonn av dette i året til produksjonane 

våre, seier Tor Rune. 

– Dette må med i jordbruksoppgjeret. 

I tillegg vil renta etter alle solemerke gå 

opp til hausten. Fjørfeprodusentar har 

gjort kostbare investeringar dei siste 

åra. Det er den låge renta som har redda 

mange av desse produsentane, seier han. 

Sjølvmelding 

Kva er du mest nøgd med i din 

produksjon? 

– Eg produserer ein ettertrakta 

matvare, og det er ein spanande 

produksjon. Kvar dag ser eg resultatet 

av arbeidet me gjer. 

Kva likar du minst? 

– Baksida av produksjonen er at det 

er mykje støv, noko som gir eit tøft 

arbeidsmiljø. Me kjem ikkje vekk 

frå støvet, men me tar forholdsreglar. 

Støvmaske er veldig viktig. 

Har du tips eller råd til andre produsentar? 

– Du må ha nok tid til å vere til stades. 

Dei første vekene av innsettet 

er særleg viktig, slik at hønene får 

ein god start. Du må ha tid til å gjere 

arbeidet ditt skikkeleg. 


Jaktar nye prosjekt i Kamerun 

Rogalandsbøndenes sitt arbeid i Kamerun held fram. 

No skal prosjektet snart flytte til ein ny stad i landet. 



Rogalandsgarden vart etablert i Meng 

i 1962, og fungerte som eit jordbrukssenter 

med rettleiing og skuledrift. I februar 

i år var ein delegasjon frå Norge 

på besøk i Kamerun for å sjå kva som var 

skjedd sidan førre besøk for tre år sidan. 

Ny infrastruktur 

I 2007 starta Rogalandsgarden sitt arbeid 

i Sambolabo, nord i Kamerun, nær grensa 

til Nigeria. Dette er den femte staden 

i Karmerun prosjektet har sitt virke. U- 

landsutvalet, med representantar frå 

Bondelaget, Bygdekvinnelaget og 4H i 

Rogaland, driftar prosjektet. 

– Prosjektet er same stad i 12 til 15 år, 

seier Terje Øen, leiar i U-landsutvalet. 

– Dei neste to åra trappar me ned i 

Sambolabo. 

Øen har vore med i Rogalandsgarden 

sidan før starten i området. 

– Det har skjedd mykje sidan me først 

kom til området. Det var eit isolert område, 

utan infrastruktur. Først no, 10 år 

seinare, tar landbruket i området seg 

skikkeleg opp. Lokalbefolkninga dyrkar 

sukkerrør og kokebananer som bli selt 

på marknaden. Dette kunne dei ikkje tidlegare, 

då dei var isolert utan bruer over 

elvene, seier Øen. 

Viktig kvinnearbeid 

Rogalandsgarden har to tilsette i Kamerun. 

Iya Paul arbeider med landsbyutvikling, 

og Asta Pauline arbeider med kvinneretta 

bistand. Dei er viktige brikker for 

Rogalandsgarden. I Sambolabo er det 

Sparegruppe: Dette er ei sparegruppe, der også menn er med. Dei er femti medlemmer i gruppa 

som møtest jamleg. Kvar gong betaler dei alle inn ein førehandsbestemt sum, og kvar sin gong 

får dei med seg heile den innsamla summen heim til å gjere høvelege investeringar. Foto: Terje Øen 

bygd brønnar og bruer, og fleire landsbyar 

blir mobilisert for å få dette til. Det blir 

også danna forskjellige grupper, spesielt 

blant kvinner og ungdom, med vekt på 

motivering, organisering og mobilisering 

av lokale ressursar. Kvinnearbeidet er 

viktig for prosjektet. 

– Det er så flott å sjå resultat av haldningsendrande 

arbeid, seier Øen, og viser 

til kvinnearbeidet. 

– Då prosjektet først kom til Sambolabo, 

var kvinnene isolert bak murane i 

landsbyen. No er fleirtalet av kvinnene 

med i sparegrupper, og me ser at små 

næringsaktørar tek seg opp. 

Vil fornya: 

Denne brua har 

innbyggarane i 

Sambolabo bygd 

sjølve. Den ønskjer 

dei å fornye, med 

hjelp av midlar frå 

Rogalandsgarden. 

Foto: Terje Øen 

Lenge har koranskule vore einaste skulegang 

jentene fekk. Dette har endra seg. 

– Utdannar du ei kvinne, utdannar du ein 

heil generasjon. Me satsar på kunnskapsformidling 

i kvinnegruppene, og me ser ei 

auke i talet på jenter som får gå på skule og 

vidare på ungdomsskule, seier Øen. 

Arbeidet vidare 

U-landsutvalet kartlegg no neste prosjektet 

for Rogalandsgarden. 

– Me har ikkje konkludert kvar vegen 

går, men me ser at mykje fortsatt er 

ugjort i området. U-landsutvalet tenker 

at prosjektet vil bevege seg sørover, mot 

Galim, seier Øen. 

Kompetanseoverføring innan jordbruk 

samt landsbyutvikling er områder 

utvalet vil satse på. 

– Prosjektet er brukarstyrt, så befolkninga 

er med og bestemmer kva som 

skal prioriterast. U-landsutvalet vil tilrå 

å prioritere reint drikkevatn, då dette gir 

raske og gode resultat på folkehelsa. Vår 

erfaring frå Sambolabo, er at det er behov 

for opplæring i rekning blant kvinnene. På 

koranskulen har dei lært å lese og skrive 

arabisk, men dei får problem når sparesummane 

skal summerast, seier Øen. 


FAGLEG MATPRODUKSJON, ØKONOMI OG DRIFTSLEIING 

Margaret Eide Hillestad 

og Anne Bunger, 

AgriAnalyse 

Sauen, hyllet og utskjelt 

AgriAnalyse dokumenterer i ny rapport at sauen 

holder landskapet åpent, bidrar til sysselsetting og 

verdi skaping og er viktig for bosetting i mange av 

landets kommuner. 

Nasjonalt har småfenæringen en viktig 

samfunnsøkonomisk rolle. 54 prosent 

av alle husdyrbruk har småfe, og småfebøndene 

utgjør 39 prosent av alle bønder 

i landet. Beregninger basert på nasjonalregnskapstall 

gjort av AgriAnalyse, 

viser at næringen sysselsatte ca. 17 500 

personer, hvorav 14 000 på gårdsbruk og 

resten i foredling og engros. Det utgjør 

anslagsvis drøye 10 000 årsverk. 

Småfenæringen skaper verdier 

Ringvirkningene består blant annet av 

småfenæringens salg av varer og tjenester 

både til markedet og som fellesgoder 

for samfunnet for 5,2 milliarder kroner i 

2016. Næringen skapte aktivitet i industrien 

for anslagsvis 3,5 milliarder kroner, 

og en produksjonsverdi på engros 

og detaljledd vurderes til 3,6 milliarder. 

I tillegg kommer ringvirkninger fra primær- 

og sekundærledd, som sier noe 

om hvordan småfenæringen skaper aktivitet 

i samfunnet gjennom næringens 

etterspørsel etter varer og tjenester fra 

andre. Totalt skapte småfebønder ringvirkninger 

i samfunnet av sin aktivitet for 

om lag 18 milliarder kroner i 2016. 

Penger å tjene på å holde 

landskapet åpent 

Mat og fiber verdsettes i et marked (markedsinntekter) 

og måles i kroner, mens 

fellesskapsgodene, som å ivareta kulturlandskapet, 

er vanskeligere å måle fordi 

dette er goder som ikke kan stykkes opp 

og selges i et marked. Derfor er de årlige 

jordbruksforhandlingene en måte å 

verdsette produksjon av fellesgoder på. 

Det forhandles blant annet om tilskudd 

til dyr på beite, arealtilskudd og tilskudd 

til bevaringsverdige husdyrraser. Beregningene 

AgriAnalyse har gjort, viser at 

det offentlige kjøpte disse tjenestene fra 

småfenæringen (saue- og geitebønder) 

for 3,2 milliarder kroner i 2016, gjennom 

tilskudd til småfeholdet. 

”Totalt skapte småfe 

bønder ringvirkninger 

i samfunnet 

av sin aktivitet for 

om lag 18 milliarder 

kroner i 2016” 

Sauen høster fôret fra utmarka 

Forfatter Anna Blix hyller sauen, men 

hevder at dagens sauebønder holder 

sauen inne mesteparten av året og fôrer 

den med soya fra Brasil. Tallene viser 

noe helt annet. Flere enn to millioner 

sau og geit, det vil si 85 prosent av alt 

småfe, sendes på utmarksbeite hvert år 

i 12-16 uker. Antall sau på utmarksbeite 

gikk noe ned på 1990-tallet, men fra år 

2012 har antallet økt hvert år. I 2016 regnet 

Budsjettnemnda for jordbruket at det 

totale fôropptaket på utmark utgjorde 

325 millioner fôrenheter. Og hvis man 

regner 2,50 kroner per fôrenhet, ble det 

høstet fôr på beite for over 800 millioner 

kroner i 2016. Sauen står i dag for 2/3 av 

all høsting av fôr i norsk utmark. 

Bidrar til biologisk mangfold 

Norge har undertegnet Konvensjonen 

om biologisk mangfold. Mange naturtyper 

og økosystemer er i tilbakegang som 

en følge av endring i utnyttelsen av naturressursene. 

Artsrike slåtteenger og 

beitemarker forsvinner, og mange arter 

går sterkt tilbake. Om lag halvparten av 

truede og sjeldne arter er knyttet til kulturmark. 

Kulturmark kan ikke, slik som 

uberørt natur kan, holdes ved like ved 

vern; den må også skjøttes. 

En av de aller fremste truslene mot 

biologisk mangfold i Norge nå er gjengroing, 

og dersom bruksnedleggelsen 

fortsetter, vil trusselen mot mangfoldet 

øke. Studier har vist at et moderat beitepress 

stimulerer biologisk mangfold og 

opprettholder kulturlandskapet. 

For det biologiske mangfoldet spiller 

det tradisjonelle kulturlandskapet en 

viktig rolle gjennom sin rike variasjon 

av ulike kulturmarker og gjennom at de 

ofte er meget artsrike. For mange plan- 



Skjøtter kulturmarka: Sauen står for 2/3 av all høsting av fôr i norsk utmark. Ved å holde landskapet åpent, 

stimulerer også sauen det biologisk mangfoldet. Illustrasjonsfoto Bondevennen 

ter, sopp, insekter og dyr er kulturlandskapet 

viktige leveområder, og mange av 

artene lever ikke i andre områder. Beitetrykket 

vil ha betydning for artssammensetning 

og biodiversiteten. Bruk av 

utmarka i husdyrholdet har blant annet 

gitt naturtyper med et høyt mangfold av 

karplanter, sopp, insekter og andre virvelløse 

dyr. 

Sauen kan ikke gjøre jobben alene 

Endret bruk av utmark, som ved redusert 

seterdrift med skjøtsel og vedsanking, 

samt avvikling av utmarksslått, 

bærplukking og lauving, er med på å 

øke gjengroingen. Sambeiting foregår 

i mindre grad, og ofte er man avhengig 

av beiting fra flere husdyrslag for å holde 

gjengroing tilbake. Derfor vil man også 

oppleve gjengroing i områder til tross 

for at antall sau på beite holdes ved like. 

Sauen kan ikke gjøre hele jobben alene. 

I de semi-naturlige engene og andre 

gamle kulturmarker finner vi 24 prosent 

av alle truede arter i Norge. De gamle 

kulturmarkene er en levende genbank 

for arter som har vært grunnlag for 

matproduksjon i flere tusen år. Denne 

genbanken er verdifull i en tid med klimaforandringer 

og behov for økende 

matproduksjon. Biotoper som skjøttes 

med lav intensitet, men med lang kontinuitet, 

er spesielt viktige, slik som arealer 

holdt i hevd gjennom utmarksbeiting. 

Ny klimakunnskap 

Fremtiden i Våre Hender hevder at fordi 

sauen er drøvtygger og drøvtyggere slipper 

ut metan, er sauen en klimaversting. 

Forskere jobber fortsatt med å skaffe 

kunnskap om metangassens effekt på 

klimaendringene. Noen forskere mener 

å kunne påvise at biologisk metan 

er mindre skadelig for klima enn fossilt 

metan. Nyere forskning antyder også at 

beitejord lagrer karbon og på den måten 

bidrar til å redusere klimagassutslipp. 

Sauen er en av Norges viktigste beitebruker. 

I tillegg holder beitedyr landskapet 

åpent, noe som styrker albedoeffekten 

på klima. Albedoeffekten forklarer 

hvordan klimaet på jorda blir påvirket at 

sollyset blir mindre reflektert av mørke 

overflater enn av lyse. 

Selv om sauen bidrar til økt utslipp 

av metangass, og søyer fôres på kraftfôr 

med noe soya fra Brasil, er hovedbudskapet 

at både sauebonden og sauen 

fortjener en hyllest for sin innsats for 

samfunnet ved å holde kulturlandskapet 

åpent, bidra til sysselsetting og til verdiskaping 

over hele landet. 



Synnøve Rivedal 

og Liv Østrem, 

NIBIO avdeling 

Fôr og husdyr 

«På sju av elleve felt gav 

frøblandinga med Figgjo 

størst middelavling.» 

Bladgras er viktig i eng til sauebeiting 

Ved varierande overvintringsforhold bør ein velje timoteibaserte blandingar med 

Hykor eller ekstra engrapp for å sikre vårbeite. Gode overvintringsforhold utnyttar 

ein best med bladgras, særleg på areal som skal haustbeitast. 

Det er utfordrande å få eng til å tole beiting 

vår og haust, i tillegg til ein eller to 

slåttar. Sidan timotei går lett ut ved beiting, 

bør ein auke delen av bladgras i 

frøblandinga til kombinasjonsbruk, sjølv 

om mange av bladgrasa har dårlegare 

overvintringsevne. Vi ville teste avling og 

kvalitet av ulike blandingar av artar og 

sortar i eit driftsopplegg med fleire beitingar 

og slåttar ulike stader i landet. 

Godt gras: Raisvingelsorten Hykor til venstre og Lofa til høgre. Foto: Synnøve Rivedal. 

Opplegg 

Vi testa fem blandingar med 30 prosent 

timotei, 20 prosent engsvingel, 20 prosent 

engrapp, ti prosent raudkløver og ti 

prosent kvitkløver. Dei siste ti prosenta 

av frøblandinga var anten fleirårig raigras 

Figgjo (sørleg) eller Trygve (nordleg), raisvingel 

Hykor (svingeltype) eller Lofa (raigrastype) 

eller Knut engrapp. Elles var det 

med reint hundegras (Frisk i sør, Laban i 

nord), bladgrasblanding (20 prosent kvar 

av engsvingel, engrapp, hundegras, raigras 

og raisvingel og ei bladfaksblanding 

(50 prosent bladfaks, 15 prosent engrapp, 

25 prosent timotei, 10 prosent raudkløver). 

Felta vart etablerte i 2012 og 2013 i kyst- og 

innlandsklima og vart hausta i tre år med 

tre til fem slåttar per år avhengig av lengda 

på vekstsesongen. Resultata omfattar 

åtte sørlege felt i kommunane Sarpsborg, 

Froland, Gjesdal, Rennebu, Fjaler, Ringsaker, 

Etne, Voss, og tre nordlege/høgareliggande 

felt i kommunane Rendalen, Snåsa 

og Sortland. 

Tabell 1. Avling (kg ts/daa) ved enkeltslåttar og totalt for alle 11 felt 

Ledd 10% 

Figgjo 

10% 

Trygve 

10% 

Hykor 

10% 

Lofa 

10% 100% Bladgrasblanding 

Bladfaksblanding 

Engrapp Hundegras 

Vår 155 ab 151 ab 159 a 149 ab 158 a 149 ab 142 b 162 b 

Haust 118 bc 113 cd 114 cd 113 cd 111 cd 136 a 126 b 107 d 

Total 1004 ab 991 ab 1009 ab 990 ab 1005 ab 1024 a 1011 ab 982 b 

Ulik bokstav i rad indikerer statistisk sikker skilnad (p>0,05) 

Resultat 

I middel for alle felta var total årsavling 

1002 kg ts/daa, med ei fordeling på vår-, 

sommar- og haustslåttar på høvesvis 15, 

45, 28 og 12 prosent. Reint hundegras gav 

sikker større årsavling enn bladfaksblandinga, 

med dei andre blandingane mellom 

desse. Blandingane varierte også med 

omsyn til avling gjennom vekstsesongen. 

Om våren var bladfaksblandinga, frøblanding 

med ti prosent Hykor og 30 prosent 

engrapp best og bladgrasblandinga dårlegast. 

Det var ingen skilnader mellom 

blandingane i førsteslåtten. I andreslåtten 

og om hausten hadde 100 prosent hundegras 

og bladgrasblandinga størst avling, 

og bladfaksblandinga låg avling (Tabell 1). 



Varierande: Låg dekning av reint hundegras 

og bladgrasblanding om våren, men 

tilfreds stillande om hausten i Rennebu 

2013. Foto: Jan-Eivind Kvam Andersen. 

Figgjo eller Trygve fleirårig raigras? 

Vi fann ikkje sikre skilnader i avling 

mellom iblanding av sørleg sort Figgjo 

eller nordleg sort Trygve. Den største 

skilnaden var på enkeltfelt. I Fjaler 

(Fureneset) med god overvintring gav 

Figgjo ei meiravling på 100 kg ts/daa 

enn Trygve, og omvendt på Øsaker, der 

overvintringa mellom attleggsår og første 

engår var dårleg. På sju av elleve 

felt gav frøblandinga med Figgjo størst 

middelavling. 

Hykor eller Lofa raisvingel? 

Blandinga med Hykor gav noko større 

middelavling enn Lofa-blandinga på sju 

av elleve felt. Dette var på nordlege/høgareliggande 

felt og på felt med vinterskade 

2012/2013. Sortane Hykor og Lofa 

er begge kryssingar mellom italiensk 

raigras og strandsvingel. Hykor er svært 

lik strandsvingelsortar med omsyn til 

veksemåte og eigenskapar, medan Lofa 

er noko midt mellom dei to foreldreartane 

når det gjeld eigenskapar. Hykor er 

generelt vintersterk og har høgt avlingspotensiale, 

medan Lofa gjev god avling 

under gode overvintringsforhold. 

Raisvingel eller raigras? 

Av dei fire blandingane med ulike raigras- 

og raisvingelsortar gav Hykorblandinga 

høgast middelavling på dei 

nordlege/høgareliggande felta. Også 

Todnem og Lunnan (2017) fekk gode resultat 

ved bruk av frøblandingar med Hykor 

til eng for beiting og slått i fjellbygder. 

Verken Trygve fleirårig raigras eller 

Lofa raisvingel har komme særleg godt 

ut i vår serie. Det kan derfor vere rett å 

velje Figgjo fleirårig raigras ved gode 

overvintringsforhold og Hykor raisvingel 

der overvintringa er vanskelegare. 

Bladgrasblanding eller 

timoteiblanding? 

Ei timoteibasert blanding med innslag 

av bladgras er mindre utsett for vinterskade 

enn ei rein bladgrasblanding. I ei 

slik allsidig blanding vil dei artane som 

klarer seg best dominere. På Fureneset 

var det 80 prosent raigras etter tre år der 

det var sådd ti prosent Figgjo raigras, og 

omtrent lik avling som bladgrasblandinga. 

På felt med dårleg overvintring gav 

bladgrasblandinga lågast avling, medan 

blandingane med ti prosent Hykor og 

30 prosent engrapp kom best ut. Dette 

gjaldt særleg om våren der både bladgrasblandinga 

og reint hundegras hadde 

dårleg dekning og avling. I område med 

litt varierande overvintringsforhold vil ei 

timoteibasert blanding med Hykor eller 

ekstra engrapp gje det sikraste resultatet, 

særleg når det gjeld vårbeite. 

I område med god overvintring kan ein 

velje mellom ei bladgrasblanding eller 

timoteiblanding med Figgjo raigras. På 

areal som skal beitast om hausten kan 

det vere rett å velje hundegras i reinbestand 

eller ei bladgrasblanding. Sjølv ved 

dårleg dekning om våren har bladgrasa 

gitt god avling om hausten. 

Forsøksserien var organisert gjennom NIBIO avd. Fôr og husdyr; 

Veiledningsprøving, som er finansiert av kunnskapsutviklingsmidlar frå 

LMD. Målsetjinga er å få effektiv og konkurransedyktig mat- og planteproduksjon 

i heile landet gjennom god agronomi og dyrkingspraksis. 


MOLDROK OM MOLD, MAT OG LANDBRUK 

Kåre Gunnar Fløystad 

er odelssønn og fagsjef i 

miljøstiftelsen Zero. 

MOLDROK: 

drev av tørr mold 

grunna vind, 

jord arbeid – eller 

friskt ordskifte. 

Vi er alle bønder 

Mens snøen ennå lå over landet og våronna 

lot vente på seg, benyttet samboeren 

min og jeg muligheten til litt ferie. 

Vi byttet ut kulde og snø med et Kenya i 

regntid og et landskap på sitt grønneste. 

Spennende og eksotisk. Selv om landet 

har mye å by på, gjorde landsbygda og 

gjensynet med bonden og klimaaktivisten 

Kisilu Musaya (se Bondevennen nr 

33/34 2017) sterkest inntrykk. I klimadebatten 

er det lett å glemme at klimaendringen 

handler om virkelige folk, 

som opplever virkelige endringer. Vi er 

alle prisgitt vær og vind, men bonden 

mer enn andre. Når man sitter mesteparten 

av dagen på et kontor i en by er 

man skånet fra mye. 

Jeg møtte Kisilu første gang under Arendalsuka 

i fjor. En småbruker fra Kenya 

som ønsker å gi sine barn en bedre framtid, 

og som har blitt klimaaktivist gjennom 

filmen «Thank you for the Rain», 

laget av norske Julia Dahr. I en stor og 

ny elbil fraktet vi ham ut av byen på asfalterte 

veier, til gårdsbesøk på gården 

vår, Fløystad. Da vi så på de oversvømte 

jordene var det ikke akkurat takknemlighet 

for regnet vi følte. Kisulu har sitt å 

stri med, og vi vårt. Fellesnevneren er at 

klimaendringene skaper utfordringer for 

oss begge. Kisilu sier: «Jeg har sett deres 

utfordringer. Som bønder har vi alle 

utfordringer med klimaendringene, og vi 

jobber sammen for å gjøre noe med det». 

Det er ikke vei fram til gården hvor Kisilu 

og kona Christina bor med sine ni 

barn. Selv pickupen som frakter oss, må 

gi opp. Når det regner er store deler av 

området kun tilgjengelig med helikopter. 

Huset deres er på 15 m2. Maten lages 

innendørs over åpen ild. Familien driver 

ca 100 mål med ulike grønnsaker, de har 

et esel, geit med to killinger og dusinvis 

av svært frittgående høns. Til pløyinga 

bruker de et oksespann som de låner fra 

naboen. Kisilu forteller om god og fruktbar 

jord, hvis de bare får det livgivende 

regnet. Kanskje kan hans tørkeperiode 

sammenlignes litt med vår vinter, en 

periode da ingenting vokser eller gror, 

og man må ha lagret mat til folk og fôr 

til dyr. De siste årene har Kisilu opplevd 

større variasjoner i klimaet. Regnperioden 

har endret seg, og også uteblitt. Det 

betyr ikke bare at det lille overskuddet 

de skulle selge forsvant, det betyr også 

at de ikke alltid har mat til familien eller 

til de få husdyra. 

«Trærne skal 

motvirke 

klimaendringene 

ved å fange CO 2 , 

men vel så viktig 

er alle de andre 

godene de bringer 

med seg.» 

Parallellen til vår hverdag er vanskelig å 

forestille seg. Hva ville skjedd om vi mistet 

en vekstsesong, - ikke bare en avling 

eller en slått? Som bønder har vi til nå 

opplevd litt lavere inntekt, kunnet regulere 

dyrehold og kjøpt inn fôr ved bortfall av 

avling. Et visst sikkerhetsnett kan også 

ulike offentlige ordninger og forsikringer 

gi. Hverdagen til norske forbrukere er så 

langt unna det som vokser og gror, at et 

skifte til mer importert mat i butikkene 

knapt ville blitt lagt merke til… 

Kompetanse er nøkkelen. Kisilu har fått 

flere lokale skoler med på klimatiltak. 

Barna får i sin tur foreldrene med. Kisilu 

har satt i gang studieringer, der bønder 

kommer sammen for å bli bedre til 

å dyrke, foredle planter og prøve ut nye 

vekster. De testet vekstskifter, effekten 

av ulike typer og mengder husdyrgjødsel 

og hvor ofte jorda bør snus. Kompetanse 

er avgjørende for hvordan de møter klimaendringene, 

sier bøndene. Ved første 

øyekast kan landbruket deres virke primitivt, 

gammeldags og enkelt. Sannheten 

er kanskje at måten de driver på er 

vel så avansert som å sitte på en traktor 

med masse knapper og funksjoner man 

ikke skjønner halvparten av. 

I skyggen av akasietreet til Kisilu går 

diskusjonen om hvordan landbruket bør 

drives for å bekjempe klimaendringene. 

Vi svetter i nærmere 30 grader, Kisilu 

syntes det er litt kjølig. Strategien han 


MOLDROK OM MOLD, MAT OG LANDBRUK 

Foto: Julie Lillesæter. Copyright Banyak Films & Differ Media 2017 

og flere yrkesbrødre har valgt handler, 

om å bruke ressursene de har, diversifisere, 

tilpasse seg og se nye muligheter 

som kan gi nye levebrød. Kunnskap 

om agronomi og økologi står i sentrum. 

Det handler om tradisjonell planteforedling, 

men også om å finne nye vekster. 

Flere vekster, ulike typer husdyrhold og 

nye former for samarbeid gjør dem mer 

robuste, dersom en av avlingene skulle 

svikte. 

Når Kisilu reiser rundt for å spre «gospelet» 

som han kaller det, er treplanting 

et av de viktigste tiltakene han snakker 

om. Avskoging er et stort problem i regionen, 

og flere områder blitt lagt øde 

og uproduktive. På åkeren til Kisilu står 

nyplanta trær på rekke mellom rader av 

bønner og erter. Trærne skal motvirke 

klimaendringene ved å fange CO 2 

, men 

vel så viktig er alle de andre godene de 

bringer med seg. Skyggen de gir bedre 

vekst på bakken. Trerekkene skal også 

verne hus og heim for sterk vind, redusere 

jorderosjon og hjelpe jorda med å 

holde på fuktigheten. Frukttrærne skal 

gi ekstra inntekter, andre skal kylles til 

fôr eller hugges til virke. Investeringen 

kan gi resultater fire til åtte år fram i tid, 

men koster mye, når man har lite. 

Kontrasten mellom Kenya og jordbruksoppgjøret, 

diskusjoner om inntektsstatistikk 

og høner i bur her hjemme, 

er enorm. I Norge har vi, - bønder og 

andre, til nå kunnet forholde oss til klimaendringene 

litt slik som kontorister 

i Oslo kan forholde seg til fulle gjødsellager, 

sen våronn og fotosyntesen. Det 

er noe som skjer andre steder, og som 

man ikke forstår eller bryr seg om konsekvensene 

av. 

For Kisilu skjer endringene nå. Tilgangen 

på vann er avgjørende for å skaffe 

familien mat og inntekt som kan betale 

for barnas skole. Selv om utfordringene 

i hverdagen handler om nok mat på bordet, 

driver Kisilu og mange sambygdinger 

et målretta klimaarbeid. På landsbygda 

i Kenya er klimaendringene alvor. 

Kisilus arbeid for å aktivisere lokalsamfunnet 

fortsetter. Vårt besøk har gitt ham 

innpass på flere skoler og bidratt til å 

spre ideene hans. Da vi skal reise takker 

han oss. «Gjennom å forstå hverandres 

utfordringer, dele erfaringer og kunnskap, 

kan vi gå framover. Å vite at mine 

venner i Norge har felles utfordringer, og 

gjør en felles innsats, gir meg og gruppene 

dere har møtt ny styrke. Vi er veldig 

takknemlig. Når kommer dere igjen?» 

Vil du se den prisvinnende filmen Thank You 

For The Rain? Stream den direkte på Vimeo. 

(vimeo.com/ondemand/thankyoufortherain), 

eller kom på Bondevennens visning på 

Bryne 30. mai, se annonse side 25. 


Osteevnetyret i Aurenes 

Ostesuksessen til Bo Jensen hadde ikkje vore heilt den same 

utan geitemjølka frå bøndene på garden Aurenes. 


Aurenes er eigentleg ikkje avsides, berre 

ti minutt frå Undheim på Jæren. Kjensla 

av å vera langt frå alt kjem likevel rett etter 

å ha passert over det høgste punktet 

på vegen, like over Knudaheio, skrivestova 

til Garborg. Panoramaet over 

Jæren forsvinn - og vips er me til heis. 

Her inne, på garden og med geitemjølka 

til Astrid og Njål Sikveland, lagar 

Bo Jensen ein av verdas beste ostar: Lille 

aske. Den kvite, upasteuriserte, mjuke 

osten, pudra med eit tynt lag fransk 

oske, vann i fjor haust «Super Gold» i 

World Cheese Awards i London. Etter det 

har det blitt ekstra travelt i det 14 kvadratmeter 

vesle ysteriet på tunet. 

Tidkrevjande prosess 

– Det er ikkje vanskeleg å yste, forsikrar 

Jensen, medan han rører sakte rundt 

i den nøyaktig 22 grader varme geitemjølka. 

Kanskje ikkje vanskeleg, men når 

målet er å produsera 20.000 Lille aske 

og helst 5000 av sorten Fjelltopp – og det 

for hand – ja, då krev det masse tid. 

Prisvinnande: 

Geitostane Fjelltopp og Lille aske. 


I verdsklasse: Njål og Astrid 

Sikveland syt for førsteklasses 

geitemjølk til Bo Jensen sine ostar. 

«Som danske har eg ingen hemningar, 

eg går berre inn døra der eg 

ynskjer å promotera osten min.» 

BO JENSEN 

Seint og tidleg, fleire gonger til dagen, 

tek Sandnes-baserte Jensen turen til 

gards. Mjølka skal tilsetjast syrningskultur, 

sidan løype. Så skal ostemassen formast, 

lagrast og passast på. Osten lever. 

Ei mengd gode bakteriar er i spel. Jensen 

må vera på prosessen heile tida for å sikra 

eit best mogleg resultat. Med unnatak 

av mjølkeproduksjonen står han sjølv for 

heile jobben, utkøyring og marknadsføring 

inkludert. Så heiter då også føretaket 

hans kort og godt Bo Jensen AS. 

Skryt av bøndene 

Men så var det råvaren, då. Geitemjølka. 

– Bo har ikkje peiling på dyr, seier 

bonden Njål. 

– Jo, det har eg vel..., svarer Jensen. 

Tonen mellom gardbrukarane og ostemakaren 

er lun og fortruleg. Dei har 

samarbeidd tett sidan Jensen kom til 

gards i 2010. Jensen er utdanna slaktar, 

kokk, konditor og servitør. Ikkje ystar. 

Likevel, alt i 2011 hamna Aurenes på 

ostekartet då Knudenosten, som no blir 

produsert under namnet Fjelltopp, vart 

heidra som «Årets nyskapning» under 

Det Norske Måltid. 

Jensen skryt av bøndene, beitet, 

vatnet på garden, dyrestellet, og, ikkje 

minst, kvaliteten på geitemjølka. 

– Kvart meieri har ein eigen bakterieflora. 

Osten ville ikkje blitt den same, frå 

eit anna meieri, seier han og legg til: 

– Geitemjølka har jamt over god kvalitet 

no ettersom Tine stiller så trenge 

krav. 

Men stopp ein hal - geiter, på Jæren? 

Njål forklarar: 

– Far fann på dette med geiter i 1966. 

Han hadde åtte-ni kyr, 70 sau, gris – og 

han sleit med inntektene. Så tok han ein 

tur inn til Byrkjedal...og kom tilbake med 

nokre killingar. Sidan dess har det vore 

geiter her. 

Både Astrid og Njål går i fjøset. I over 

20 år har dei levert elitemjølk frå dei om 

lag 100 geitene på garden. Berre ein liten 

del av produksjonen blir til Lille aske og 

Fjelltopp. Resten fer nedover vegen med 

tankbilen til Tine. 

Tolmod i sving: Bo Jensen rører i geitemjølka, tilset syrningskultur, sidan løype. 

Ystinga krev tid og masse omsorg. 

Ut i verda 

Osten frå Aurenes har fått eit bredt nedslagsfelt, 

frå Svalbard i nord til Kristiansand 

i sør. Jensen satsar stort og ynskjer 

å ta ostane utover landegrensene. Reiseruta 

framover inkluderer Lyon, Paris, 

London, København. Til hausten går osteverdsmeisterskapen 

av stabelen i Bergen. 

Jensen stiller også der. 

– Det har skjedd masse dei siste åra. 

Som danske har eg ingen hemningar, 

eg går berre inn døra der eg ynskjer å 

promotera osten min. Det gir suksess å 

opna hjarta til folk og å få dei med, seier 

han. 

Juryen i Det norske måltid omtalte 

suksess på følgjande vis, då dei i 2016 gav 

Jensen nok ein pris, denne gongen for 

Lille aske, som vart «Årets ost»: 

«Med sitt innbydende utseende er 

vinneren en ost som appellerer til osteelskere. 

Melkekvalitet er et nøkkelord for 

produsenten, som yster av upasteurisert 

melk. Osten er frisk og kompleks på smak, 

og smelter som fløyel i munnen. Dette er 

en ost vi kan være stolte av at er produsert 

i Norge, siden kvaliteten er på internasjonalt 

nivå og fordi dette produktet utvider 

det norske osteutvalget.» 

– Men altså, eg kunne ikkje gjera 

dette utan Njål og Astrid, forsikrar Jensen. 

Han står på farten ned til butikkar 

og kafear på Jæren med fleire ostar. Og 

så fleipande: 

– Skulle dei gi seg med geitene, må eg 

ut å jobba på skikkeleg. 


ATTLEGG 

Russland vil ta meir jord i bruk 

Over 45 prosent av den russiske landbruksjorda 

blir ikkje dyrka. Det vil styresmaktene 

no gjera noko med. Skatten 

for jordeigarar som let jorda ligga brakk 

skal aukast kraftig, i verste fall kan den 

unytta jorda deira bli ekspropriert. Landbruksminister 

Aleksander Tkatsjov trur 

tiltaka vil presse jordeigarar til anten å 

selja jorda eller til å dyrke den. Ifølgje 

ministeren er det realistisk å dyrke opp 

ti millionar hektar brakk jordbruksjord. 

(Tilsvarer det totale arealet med dyrkbar 

mark i Noreg). Trass i det unytta potensialet, 

har matproduksjonen i Russland 

eksplodert dei siste åra. I fjor eksporterte 

landet mat for 19 milliardar USD, 

ein vekst på 25 prosent berre dette eine 

året. Kveite, frosen fisk og sukker utgjer 

største delen av eksporten. Russland har 

nyleg gått forbi USA som verdas største 

kveiteeksportør, ein posisjon landet ikkje 

har hatt sidan før 1. verdskrig. Nesten 

annakvart land i verda importerer i dag 

kveite frå Russland. 

Kjelde: Aggroxi.ru/Reuters/Bloomberg.com 

Grøderikt: Russland har blitt verdas største kveiteeksportør. Foto: Dreamstime 

Tilsynsprosjekt på slaktegris trekk ut 

Det mykje omtalte tilsynsprosjektet på 

slaktegris i Rogaland skulle ha vore ferdig 

no i april, men er enno ikkje avslutta. 

– Me får ikkje gjennomført tilsyn i 

alle besetningar med slaktegris innan 

utløpet av april. Me er i ferd med å summera 

opp, men har ikkje heilt oversikt 

ennå, seier Odd Ivar Berget, regional 

avdelingssjef i Mattilsynet, til Bondevennen. 

– Berget opplyser at tilsynsprosjektet 

no går ut april og at arbeidet med 

den endelege rapporten har starta. Han 

satsar på at rapporten over alle funna 

blir offentleggjort i byrjinga av mai. Det 

store budsjettkuttet på 65 millionar som 

Mattilsynet fekk i fjor, er del av årsaka til 

at tilsynsprosjektet tek lenger tid, seier 

Berget. 

– Stor arbeidsbelastning for øvrig, og 

mange bekymringsmeldingar, er andre 

årsaker. Dimed har me ikkje klart å frigjera 

nok tid til å få gjennomført tilsyn i 

alle besetningar, seier han. 

Nedgang i sædsalget 

Norsvins salg av sæd går svakt nedover. 

Det siste tremånederssnittet, der siste 

måned er mars, viser 1,1 prosent mindre 

salg enn samme periode i fjor, skriver 

Norsvin på sin hjemmeside. Tallene 

for siste femmånedersperiode viser en 

nedgang på 3,1 prosent.Ut fra tall fra 

søknad om dyretallsstøtte ser det ut til 

at Norsvin fortsatt har en årlig nedgang 

på to prosent når det gjelder antall avlspurker. 

Disse tallene skal rime 

godt med utviklingen i Norsvins 

sædsalg. Dersom næringen fortsatt har 

en effektivitetsvekst på to prosent hos 

purkene, vil antall slaktegris som produseres 

være på samme nivå som tidligere. 

Derfor vil det fortsatt være en hårfin 

balanse i markedet, dersom ikke konsumet 

av svinekjøtt øker, skriver Norsvin. 


ATTLEGG 

På offensiven om nye 

gjødselreglar 

Store delar av landbruket i Rogaland var representert på NLR 

sitt strategimøte om nye gjødselreglar på Landbruksparken 

på Særheim i førre veke. Målet: å bli samde om ein felles 

politisk og fagleg strategi for arbeidet knytt til nye og utfordrande 

gjødselkrav. Det er ingen tvil om at framlegga til større 

spreiearealskrav og mindre fosfor- og nitrogenbruk har skapt 

frustrasjon i fylket. Likevel var tonen løysningsorientert under 

møtet. Deltakarane var opptatt av korleis næringa skal få fram 

bodskapen om gjødselutfordringane i fylket. 

– Me har dei største avlingane, det tettaste dyrehaldet, lang 

vekstsesong og behov for tilstrekkeleg næringsstoff. Me må 

skapa forståing for kor viktig Rogaland er og for kva me har 

behov for, sa styreleiar i FKRA, Sveinung Svebestad. 

Gjødselmøte: Landbruksaktørar i Rogaland, inkludert Doffen (t.h.) 

– Gjødselreglane skal ikkje slå beina under rogalandslandbruket. 

Me har jobba med desse spørsmåla lenge. Me 

skal ordna dette. 

Fylkesmannen i Rogaland følgjer opp Særheim-arrangementet 

med eit møte om kunnskapsgrunnlaget for revisjon 

av gjødselvareforskrifta 23.mai. 

Nyttige tal 

Statistikk frå 6333 buskapar i Kukontrollen viser at mjølkeavdrått 

per årsku var på 8116 kg EKM i 2017. Buskapane i Kukontrollen 

har i snitt 26,7 årskyr. 

Celletalet var i snitt 112 tusen i 2017. Tal på utrangering av 

kyr var på 45 prosent, og gjennomsnitt laktasjonar var 2,7. Alder 

ved første kalving var 25, 7 månadar og kalvingsintervallet 

var på 12,4 månadar. Middel avslverdi var på 6,6. 

Okseslakt 

Slaktevekt ung okse var 315 kilo, slaktealder var 17,6 månadar 

og gjennomsnittleg slaktetilvekst var på 550 gram per dag. 

Oksar registrerte i kukontrollen vart i snitt klassifisert i klasse 

O middels, og i feittgruppe 3- normalt feittlag. 

Kjelde: Husdyrkontrollen, Tine 

Mjølkeleveranse 2017 

Den totale mjølkeleveransen i 2017 enda på 1495 millionar 

liter kumjølk, ein reduksjon på 28 millionar liter frå året før 

(2,4 prosent). Av totalvolumet var 50 millionar økologisk mjølk 

og 82,5 millionar var levert hjå andre aktørar. 

Tørrstoffinnhaldet var på 4,26 prosent feitt og 3,40 prosent 

protein. Også det ein svak nedgang frå året før, kor feittprosenten 

var på 4,27 og proteinprosenten på 3,42. 

I 2017 vart det levert 19,8 millioner liter geitemjølk, ein 

reduksjon på 0,6 millionar liter frå året før (3,4 prosent). Tørrstoffinnhaldet 

(sum av protein, feitt og laktose) var på 11,88 

prosent, mot 11,96 året før. 

Kjelde: Tine Råvare 

Sprøytefritt Sveits? 

I Sveits går det truleg mot folkerøysting om spøytemiddelbruk. 

Ein allianse av miljøorganisasjonar, øko-bønder og dyrevelferdsgrupper 

har med støtte frå Det grøne partiet samla inn 

over 114 000 underskrifter for kravet om at bønder som bruker 

antibiotika førebyggjande, eller syntetiske sprøytemiddel, skal 

bli fråtatt subsidiane. Kravet møter hard motstand frå dei store 

bondeorganisasjonane, samt frå den kjemiske, farmasøytiske 

og biotek-industrien. Det sveitsiske bondelaget hevdar at 

landbruksproduksjonen vil minka med 20-40 prosent dersom 

sprøytemiddel blir ulovleg. Organisasjonen vedgår at sprøytemiddelbruk 

kan vera eit problem, men at auka økonomiske 

midlar og forsking er løysinga. 

Undersøkingar av sveitsiske drikkevasskjelder har avslørt 

av ein femtedel av prøvane inneheldt farlege nivå av sprøytemiddel 

frå landbruket. Desse funna utgjer noko av bakgrunnen 

for kravet om folkerøysting. Føderale styresmakter må godkjenne 

signaturane før dei stadfestar dato for røystinga. 

Kjelde: swissinfo.ch 


KJØKKENHAGEN 

Margunn Ueland 

Oppvaksen på Ueland gard i Heskestad. 

Har vore journalist i Aftenbladet i 38 år, 

men hageentusiasten er nå ”bybonde”, 

bloggar, kurs- og foredragshaldar. 

Blogg: www.margunnskjokkenhage.no 

«Klart me måtte så graskar. 

Dei veks i alle fall fort!» 

Nå blir det mais og graskar 

på Malene og Alvin 

Å så, planta og hausta er gildt. Endå gildare er det å gjera det i lag med barn. 

«Har me noko som kan etast?» Naboguten 

Alvin (5) er glad i mat. «Kva er 

dette»? Han luktar på grøne, grasaktige 

spirer i ein stor kasse av to gamle dørkarmar. 

Kvitlaukfedda William (5) stakk 

ned i fjor haust har spirt. 

Alvin vil også så og planta noko. Veslesyster 

Malene (3) står klar. 

Gulrøter mellom kvitlauken var planen 

min. (Kanskje kvitlauken skræmer 

vekk gulrotflugene?) 

Trege gulrøter 

Me prøver det. Ikkje det lettaste å så for 

barn, men «alle barn» likar gulrøter og 

dei synest det er spanande å ta tak i den 

grøne tusten og dra opp: Ei gulrot! 

I fjor var dei så spente at dei stadig 

vekk reiv opp for å sjekka kor store dei 

var blitt…. Det blei ikkje mange store 

gulrøter…. 

Me prøver igjen. 

Det tek lang tid før dei spirer og endå 

lengre tid før det blir gulrøter, minner eg 

om. Dei strør ut og strør ut – så små frø! 

Ja, ja, gjer ikkje så mykje om det blir 

i tettaste laget. Då kan me tynna og eta 

bittesmå gulrøter med godt samvit. 

Aller kjekkaste var å vatna etterpå. 

Godt eg har ei lita vasskanne med sil. 

Poteter 

Alvin og Malene ville gjera meir. Jordeple 

må me ha. Andektig grov han åtte hol i 

eit lite bed og slapp ned ei mandelpotet i 

kvar grop før han dekka fint over att. Nå 

håpar me «mor» settepotet får mange 

potetbarn. 

Mandelpotet er sein, det hadde nok 

vore lurare å la ungane setja ein tidleg 

sort som «Arielle», men dei var alt i jorda. 

Graskar 

«Meir!» forlangte Malene. 

Graskar var noko av det som fascinerte 

ungane mest i fjor. Klart me måtte så 

graskar. Dei veks i alle fall fort! 

Stort eller lite? Alvin og Malene fekk 

velja mellom to frøposar: Oransje mammutgraskar 

«Rouge Vif d’ Etampes» som 

kan få graskar på åtte til ti kilo, og små, 

pæreforma, oransje «Uchiki Kuri» med 

frukter på éin til tre kilo. 

«Stort så klart!» Alvin var aldri i tvil. 

Passa godt, for Malene likte best dei 

små. Ho syns det var så gøy å seia «Uchiki 

Kuri», (japansk vintersquash). 

Å fylla molda opp i små plastpotter 

med kvar si spade, gjekk som ein leik. 

Bare kjekkare enn i sandkassen, erklærte 

Alvin. 

Så spanande å opna frøposane og ta 

frøa ut! Kvite og lysegule. Malene ville 

helst ha dei i lomma si, så fine syns ho 

dei var. 

Potetsetting: Her var det bare å laga ei grop, 

leggja poteta oppi og dekka over att. 


KJØKKENHAGEN 

Våronn: Alvin (5) og Malene (3) har 

sådd to graskar kvar (fremst), nå skal 

dei så mais. På brettet bak står ulike 

slag grønkål, kål og brokkoli. 

Kor stort var frøet? Halvparten så 

stort som tommelefingeren til ungane. 

Altså måtte dei stikka heile tommelfingeren 

ned i potta for å laga stort nok hol. 

Skriving, rekning og mais 

Sjølv om mora snart hadde middagen 

klar, ville Alvin og Malene så endå meir. 

Då måtte det bli mais! Fjorårets mest 

populære grøde på Leikeplasshagen. 

18 frø, talde Alvin. Kor mange små 

grøne plastpotter hadde me att på terrassen? 

16. Då må du henta to til, kom 

Alvin fram til. 

Alt blei vatna grundig. 

Godt Alvin hadde brukt vassfast tusj 

på merkepinnane. Han greidde å skriva 

både Alvin (på graskarpinnen), Gullrot, 

Potet og Mais. 

Maisen vart sett til spiring i drivhuset, 

graskara på badet. Den vil helst ha 25 

grader for å spira. Dette blir spanande! 

PS: Etter at graskara har spirt, set eg dei 

vanlegvis i drivhus eller på ein lun stad 

på terrassen før eg plantar dei ut i månadsskiftet 

mai/juni. Alt kjem an på kor 

kaldt/varmt det er på dag- og nattetid. 

Bør vera over ti grader, aller helst rundt 

15 på dagtid. 

Graskar treng sol, mykje vatn og 

næring. Dei elskar kompost! 

«Mi historie er 

ein alarm til alle.» 

Kisilu Musya 

Bondevennen inviterer til visning 

av den gripande filmen om den 

kenyanske bonden, nibarnsfaren 

og klimaaktivisten Kisilu Musya. 

Tid: 30.mai kl. 19.00 

Stad: Garborgsenteret på Bryne 

Gratis inngang. Første mann til mølla. 

Takk for bidrag til Kisilu Musyas treplantingsprosjekt. Innsamling under filmvisninga. 


KJØKKENSKRIVAREN KJELL ARILD POLLESTAD 

Kjell Arild Pollestad 

er frå Hå kommune på Jæren er pater, forfattar 

og omsetjar – og glad i mat. Ein gong i månaden 

serverer han ein nøye utvald rett, krydra med 

historie og kultur, i Bondevennen. 

Salat 

frå Nice 

«Fram på vetteren stundom han tenkte: 

Gjev eg var i eit varmare land…» I år var 

vinteren ekstra lang og kald her til lands, 

og då kan det smaka å feira våren med 

ein sumarleg salat frå den franske Rivieraen, 

den verdsberømte salade niçoise. 

Han kan lagast i mange variantar, alt etter 

pengepung, tolmod og fantasi, men 

oftast vert smaken reinare og betre når 

ikkje altfor mange råvarer må kappast 

om merksemda. Difor sløyfer eg til dømes 

paprika, vårlauk, artisjokkar, agurk, 

fennikel og kapers, og held meg til det 

heilt grunnleggjande: grøne bønner (aspargesbønner), 

poteter, tomat, salatblad, 

tunfisk og/eller ansjos og egg. 

Bønnene, som gjerne kan vera frosne, 

skal leggjast i kokande salta vatn (1 ½ - 

2 ts salt per liter vatn), kokast i åtte til 

ti minutt og kjølast av under rennande 

kaldt vatn. Dette vert på kokkespråket 

kalla «blansjering», og tek vare på den 

friske, grøne fargen på grønsakene. 

Potetene skal kokast møyre, skrellast 

og delast i båtar. Er det nypoteter, som 

sjølvsagt er best, skal dei berre skrubbast 

og ikkje skrellast. Tomatane skal 

skjerast i båtar, småtomatar delast i to. 

Salaten bør skyljast og leggjast i ein tett 

plastpose i kjøleskåpet; då held han seg 

sprø. 

Tunfisken bør få renna av seg før han 

vert flaka opp til salaten. Får ein kjøpt 

spansk eller portugisisk tunfisk hermetisert 

i olje, er det dyrare, men endå betre. 

Ansjosen skal vera salt, anten vanleg 

norsk i saltlake eller italiensk i olivenolje. 

Egga kan hardkokast og delast i båtar. 

Men her har eg lært eit enkelt knep 

av verdsmeister Charles Tjessem, som 

gjer salaten til ein festrett: Då skal egga 

«posjerast». Det høyrest vanskelegare ut 

enn det er, bortsett frå at egga må vera 

nokolunde ferske: Kok opp vatn med litt 

salt og nokre dråper eddik. Slå eitt egg 

om gongen i ein kopp, set «fart» på vatnet 

med ei sleiv slik at det går rundt i 

gryta, og hell eitt og eitt egg varsamt ned 

i vatnet, så dei fylgjer «straumen» rundt. 

Ta gryta av plata 15 sekund etter at siste 

egget er lagt i, og lat egga stå fire minutt 

i vatnet. Ta dei opp og skjer bort strimlar 

av kvite som skjemmer inntrykket. 

Rist saman dressingen, gjerne med 

havsalt og helst med nymalen pepar. 

Vend potetene, bønnene, tomatane og 

tunfisken i dressingen før dei vert lagd 

på fat eller porsjonstallerken, med salatblad 

under. Potetene kan godt vera 

«lune». Nyttar ein hardkokte egg, skal 

dei blandast med grønsakene og fisken. 

Har ein posjert egga i god tid før salaten 

skal serverast, er det berre å varma dei 

½ minutt i kokevatnet før dei vert lagde 

på salaten. Ansjosstrimlane kan tena 

som velsmakande pynt oppå det heile. 

Svarte oliven set ein spiss på retten. 

DETTE TRENG DU: 

4 porsjonar: 

250 g grøne bønner 

6 mellomstore eller 10 små poteter 

6 tomatar, eller tilsvarande 

i sherrytomatar 

200 g tunfisk i olivenolje 

4 – 6 ansjosfiletar i tynne strimlar 

4 egg 

(svarte oliven) 

Dressing: 

3 ss kvitvinseddik 

12 ss olivenolje (extra virgin) 

salt og pepar 

Foto: Istock 


FAGLAG OG MØTE 

FRÅ BONDE TIL BONDE 

Rogaland 

Varhaug 

Plastinnsamling på Felleskjøpet lørdag 12. mai. 

Kl. 10.00 – 12.00. 

Åpent avlsmøte 

Åpent avlsmøte, etter ny avlsverdiberegning, arrangeres 

på Geno loftet, Særheim, torsdag 3. mai kl. 19.30. 

• Lars Byberg Timpelen fra Tine, går gjennom eliteoksene, 

med spesielt vekt på de nye. 

• Nytt fra styret i Geno v/ Ole Magnar Undheim 

Servering 

Svala 4H 

Rennesøy Bondelag 

inviterer til dialogmøte med Mattilsynet, torsdag 3. mai kl. 10.30, 

Sjøberg Hotell, Østhusvik. 

Enkel servering. 

Styret 

MASKINAR/UTSTYR salg 

Drensrør med filter 

Stokka AS 

Tlf. 915 15 378 

MJØLKEKVOTER 

Vi formidlar mjølkekvote 

for sal/kjøp/utleige/leige. 

Vår frist for sal/kjøp er 01.07.2018. 

Vår frist for utleige/leige er 1.09.2018. 

Norsk Landbruksrådgiving 

Rogaland, tlf. 51 78 91 80 

Melkekvote 

ønskes leid eller kjøpt, Rogaland. 

Jarle Tlf. 957 27 566 

ARBEID UTFØRES 

Gjødselmixing 

90 o hver side 

Pløying. Balletransport. 

Horving m/hydraulisk crossboard 

Steinhenting rake og rive alt i ett 

Osland Maskin Tlf 920 29 479 

HUSDYR 

Border Collie til salgs 

2 hannvalper 4 måneder gamle. 

Er trent på sau. 

Tlf.951 11 637 Kurt Kristensen 

JORD 

Ønsker å leige jord 

Alt av interesse. Grovfôr og beite til 

sau (Sør Rogaland). 

Tlf.: 975 03 104 

FÔR/HØY/HALM 

Silofôr til salgs 

Ligg i plansilo. Ta kontakt med 

Tor Stangeland, Voll. 

Tlf. 909 88 885 

LIVDYR 

Aberdeen Angus 

3 ett år gamle okser, til salgs. 

Tlf. 51 66 29 49 

DIVERSE 

Spøneballar 

til salgs 

Otto Topdal, tlf. 99 16 21 11 

Melkekvote og jord 

ønskes leid, Rogaland. 

Mob. 975 15 238 

Sponballar til salgs 

til ku, hest, sau, gris og kylling. 

Tlf. 913 22 155 

Neste Bonde vennen kjem 4. mai 

Bv 15 4. mai 

Bv 16 

18. mai 

Bv 17 1. juni 

Bv 18 8. juni 

Bv 19 

15. juni 

Fristen for annonsar er torsdag veka før utgjeving. 

Bondevennen rettar: 

I intervjuet med Anfinn Rosnes til Mi Meining førre nummer, 

kom me til skade før å skriva at Norsk Naturgjødsel 

tek unna 1200 dekar med spreieareal. Det er feil. Riktig 

tal skal vere 12000 dekar, og dette er med dagens reglar. 

Me beklagar feilen! 

BV-KONKURRANSE: 

Blir du årets vipe-venn? 

Har du gode rutinar for å ta vare på vipa i vårvinna? 

Klarar du å få fram eit kull ungar? 

Send inn eit godt bilete og nokre ord 

som fortel om innsatsen din for å ta 

vare på den kjære fuglen. 

Bondevennen trekk tre vinnarar. 

Førsteprisen er på 5000 kroner. Andre- 

og tredjepremien er eit viltkamera 

til ein verdi av 1500 kroner. 

Send bidraget ditt til post@bondevennen.no 

Merk e-posten med Vipekonkurranse. 

Frist for innsending er 1. juni. 

Vinnaren blir annonsert i Bondevennen 

nr. 19. 

Ved å delta i konkurransen godtek du samstundes at Bondevennen kan nytta namn og bilete du sender inn, på trykk i bladet og på nettsida vår. 

Det er Miljøvernavdelinga hjå Fylkesmannen i Rogaland som står for førstepremien. 


For oppsett av gjerde 

ring og få tilbud: 

Veshovda Drift AS 

/v Rolf Gravdal tlf 97 19 60 45 

Kjøle- og fryseanlegg/ 

varmepumper 

Sola Kjøleservice, 

tlf. 918 53 800 

GJØDSELKUMMER 

Hytter, innredning og utstyr for fôring 

og stell av kalver. Tel. 908 26 618 

www.godkalven.no 

Klauvskjærer 

Morten Erga 

med 3 års erfaring. 

Ledig for oppdrag i Rogaland. 

20 % rabatt 

på alle 

bestillinger 

innen 31. juli. 

Tlf.: 

477 06 439 

Størrelser fra 590 - 3700m 3 

Ta kontakt for mer informasjon og pristilbud. 

Tonstad takst & konsulenttenester 

Taksering av eigedomar – eigarskifterådgjeving – reglar i jordbruket, 

BU-søknader, andre søknader, klager, brev, avtalar, forpaktingskontrakter, etc. 

Ny spennande tur til California, Arizona og Nevada, 17. – 30. november 2018. 

Ta kontakt med Olav Magne Tonstad for ein prat! Eg har kontor på Særheim. 

Tlf. 941 69 222, olav.magne.tonstad@gmail.com 

Bedriftsveien 35, 4353 Klepp Stasjon. 

Tlf. 918 71 505, epost: post@grudebygg.no 

www.grudegygg.no 

Fornybarenergi til landbruket 

www.kvernelandenergi.no - Ring 905 56 907 

Utlysing tilskot frå 

Hordaland Landbruksselskap 

Hordaland Landbruksselskap er ei ideell stifting der føremålet er å 

forvalte kapitalen i dei fonda selskapet har til rådvelde i trå med 

gjevarane sitt ønskje og til det beste for jordbruket i Hordaland. 

Stiftinga Hordaland Landbruksselskap forvaltar i dag kapi talen til 6 fond 

og legatar. Bønder, forskingsorga nisa sjonar, forsøksringar og faglag i 

Hordaland kan søkja om tilskot frå avkastinga i fondet. Fonda som ligg under 

Landbruksselskapet er: 

• BU-fondet: skal gå til å ta vare på og arbeidde opp den gamle norske 

sauerasen 

• To fjørfefonda skal nyttast til å fremje fjørfeavlen. Herunder Anton 

Mindes Legat og Hordalands fjørfeavlsfond 

• Fabrikkeigar Anton Mindes Legat til fremme av fremragende gardsdrift 

og nydyrking og skal nyttast til framifrå drive gardsbruk, her under 

kanalisering og opparbeiding av kulturbeite. 

• Fondet til beite- og planteutvalet skal nyttast til plante dyrking, 

utprøving av ulike sortar og dyrkingsmetodar, gjødselforsøk, 

beiteforsøk, fôrkonservering. 

• Hordaland Landbruksselskap sitt privatfond skal nyttast meir fritt 

som i vid meining kan fremja landbruket og herunder tiltak for å gjera 

landbruksnæringa meir kjent i samfunnet. 

Søknadar om tilskot må sendast til styret innan 10. juni 2018. 

Søknadane kan sendast til fmhokdb@fylkesmannen.no eller til 

Stiftinga Hordaland Landbruksselskap, Postboks 7315, 5020 Bergen. 

Spørsmål kan rettast til Kari des Bouvrie, tlf. 55 57 20 22. 

Kandidatar til Anton 

Mindes Ærespris 

Med dette vil Stiftinga Hordaland 

Landbruksselskap be om forslag til 

kandidatar til «Fabrikkeier Anton Mindes 

Ærespris for framifrå gardsdrift». 

Kandidaten må drive garden på ein 

framifrå måte, ha eit godt dyrehald 

og velstelt areal. Bruket må vere eit 

mønsterbruk med orden i tun og i 

bygningar. Drifta på bruket må gje god 

økonomisk avkasting. 

Det skal takast omsyn til distrikt ved 

tildeling av prisen. Hordaland fylke sine 

landbruksorganisasjonar, faglag, forsøksringar, 

landbrukskontor, samarbeidsrådet 

og fylkesmannen si landbruksavdeling 

i Hordaland kan føreslå kandidatar til 

prisen. Sist utdeling var i 2016 og gjekk 

til Kjell-Åge Årdal i Bergen. 

Forslag til kandidatar må sendast til 

styret innan 10. juni 2018. Forslag kan 

sendast til fmhokdb@fylkesmannen.no 

eller til Stiftinga Hordaland Landbruksselskap, 

Postboks 7315, 5020 Bergen. 

Spørsmål kan rettast til Kari des Bouvrie, 

tlf. 55 57 20 22. 


Produkter til 

sau og lam 

Pluss 

Sau 

• Pelletert 

• Allsidig tilskuddsfôr 

• Ikke tilsatt kopper 

• God smakelighet 

• Vekt 25 kg 

Pluss 

Sau Appetitt 

• Pulver 



• Tilpasset fri tilgang 


Pluss 

VM-blokk sau 


som stein i bøtte 



• Vekt 22,5 kg 

Pluss 

Mineralstein sau 


som stein 




Natura 

Minovit sau 

• Økologisk allsidig 

tilskuddsfôr 

• Pulver 



Pluss 

Saltslikkestein 

Hvit: ikke tilstatt 

kobber 

Rød: tilsatt kobber 

• Vekt 2 og 10 kg 

Pluss 

E-konsentrat 

• Inneholder 15 000 

mg E-vit/kg 

• Spesielt aktuelt siste 

6-8 uker før lamming 


Pluss Energi - 

balanse Tørr 

• Begrenser risiko 

for ketose 

• Energirikt 

tilskuddsfôr 

• Anbefales å gis 

sammen med 

kraftfôret 


Pluss Ulla 

• Mjølkeerstatning 

til lam og kje 

• 24% protein, 24% 

fett 

• Høg tilvekst 


Pluss Maia 

• Mjølkeerstatning til 

lam og kje som 

inneholder mjølkeråvarer 

fra Norge 

• Rimelig basisprodukt 

• Gir god tilvekst på 

lamma, er lett å 

blande ut 


Pluss Lambert 

• Mjølkeerstatning 

til lam og kje 

• 24% protein, 24% fett 

• Høg tilvekst og 

gode utblandingsegenskaper 

• Kun norske 

melkeråvarer 


Pluss Saltbalanse 

og 

Pluss Diakur 

• Diettfôr - forebygger 

og behandler 

for døyelsesfor - 

styrrelser hos lam. 

• Brukes i perioder 

med, eller ved rekonvalesens 

fra diaré 

Pluss Amigo 

• Høgenergipulver 

til svakfødtelam 

• Kan ikke erstatte 

råmjølk, men 

kan være et 

supplement ved 

lite råmjølk og 

svakfødte lam 

Pluss Bolus Sau 

• Mikromineraltildeling 

på beite 

når det ikke er 

mulig å tildele 

allsidig tilskuddsfôr. 

• Til sau over 45 kg 

fkra.no - ordretelefon 994 30 640

Alle som bestiller 

plansilo 

i løpet av 2018 får med 

plastikk/folie 

til første siloen. 

Vi bygger på 

Jærsk nøysomhet 

Kombivogn 2 x 4m 

45.000,- + mva 

TRELAST 

eikelsag@online.no 

Tlf. 48 15 45 05/99 44 79 03 

99 15 52 33 

VI KAN 

LANDBRUK! 

Våre sertifiserte 

elektrikere utfører 

elkontroll og termografering 

i landbruket. 

Vi er DSB og 

FG-godkjent. 

Gunnar Høien AS 

Tlf. 900 79 400 

borge.meland@gmail.com 

Mob.: 911 74 250 

Transportkasse 

Kalv, gris og sau 

Mål B 2m L 1,6m H 1,2m 

kr 17.500,- + mva 

www.ave.no - Tlf. 09543 

Jærvegen 67, Nærbø 

I tillegg til alle typer 

betongsaging tilbys: 

• KJERNEBORING 

• MEISLING 

• ALT I RIVING 

Vi utfører rilling av 

spaltegulv/oppsamlings 

areal i fjøs, med 

gode erfaringer. 

Meisling og utrensk av fjos for ombygging. 

Rilling av gulv og spaltegulv. 

Egil Håland 4360 Varhaug 51 43 04 94 / 41 69 96 17 

www.Toppaland.com 

Nesvik Landbruksbygg as 

Leverandør av komplette landbruksbygg 

• Betongarbeid 

• Påbygg 

• Nybygg 

• Betongelement 

• Rehab av fjøs 

• Betongsaging 

• Kjerneboring 

• Meisling 

• Stålsperr 

• PVC dører-vindu 

Stian Nesvik, 957 60 445 / E-post: stian@nesvik-lb.no 

Sigmund Nesvik, 904 08 978/ E-post: sigmund.nesvik@gmail.com 

REPARASJON AV LANDBRUKSMASKINER 

4343 ORRE - TLF. 51 42 81 00 

MOB. 911 50 314 - 986 55 414 

Vi utfører alt innen 

bolig- og landbruksbygg 

Nybygg - påbygg - rehabilitering 

Brannvarslingsanlegg 

Vi leverer, monterer og tar service på FG-godkjent 

brannvarslingsanlegg til landbruk. Vi tar årlig kontroll 

av pulverapparater og brannslanger. 

Ta kontakt for befaring. 

Stian Stokka – Serviceingeniør brann 

tlf 453 98 866 – post@stokka-brannteknikk.no 

VI FORHANDLER ALT AV BYGGEVARER: 

- Stålsperr - Limtre, stål og tre-åser 

- Sandwichelementer - Eternittplater 

- Plastmoplater - PVC vindu og dører. 

Ta kontakt for pris. 

Ta kontakt på telefon 991 57 987 

oskar@vigrestadbygg.no 


For innmelding av slaktedyr og livdyr, spørsmål om inntransport, 

avregning, livdyrkjøp og andre henvendelser til Nortura, 

ring Nortura medlemssenter på tlf. 48 12 04 00. 

For levering påfølgende uke er innmeldingsfristen 

tirsdager kl. 16:00, for webinnmelding 

på Min side er fristen onsdag 

morgen kl. 06:00. 

Selger Gilde-produkter etter utgått holdbarhetsdato 

Har du Peiling på 

hvor du kan finne 

merkevarene våre? 

Gjennom appen «Peiling» som 

du kan laste ned fra App Store 

eller Google Play kan du finne 

de dagligvarene du ønsker, og 

i hvilken butikk de selges. 

Dette er en fin måte på å finne ut hvor du kan finne 

Gilde- og Priorvarer, og om de har det inne i butikken. 

Oversikten er online og gir dermed også beskjed når 

butikken solgte denne varen sist. 

I appen kan du også søke opp hva produktene inneholder, 

allergener etc. Peiling er utviklet og drives av 

Forbrukerrådet. 

Konsernsjef Arne Kristian Kolberg og Mat- og landbruksminister Jon Georg Dale. 

Nortura og Rema 1000 skal kutte matsvinn ved 

hjelp av holdbarhetsindikatoren Keep-it. 

Hørt om Keep-it? Nortura har siden slutten av 2015 

testet ut en ny og mer presis måte å måle holdbarhet 

på. Keep-it er en indikator som måler temperaturen 

på produktet, hele veien fra fabrikk og frem til 

tilberedning. På den måten kan indikatoren til enhver 

tid gi informasjon om den faktiske holdbarheten på 

produktet. Keep-it er festet på produktpakningen og 

viser fortløpende hvor mange dager som er igjen av 

holdbarheten. 

– Da kan forbruker være sikker på ferskheten, trygg 

på når man kan spise produktet og den hjelper forbruker 

til å planlegge og unngå å kaste mat, forteller 

daglig leder i Keep-it, Kristen A. Hovland. 

Fra høner i miljøinnredning til frittgående 

Selge mat etter utgått holdbarhetsdato? 

Nortura og Rema 1000 skal nå, som kanskje første i 

verden, selge varer etter utgått holdbarhetsdato – så 

lenge Keep-it viser at produktet er holdbart i flere dager. 

Disse produktene vil selges med 50 prosent avslag 

og blir et tiltak for å redusere matsvinn i butikk. I første 

omgang vil dette gjelde produktene Gilde ekstra mør 

pepperbiff og Gilde ekstra mørt strimlet biffkjøtt. 

– Det å klare å redusere matsvinn gjør vi best når vi 

gjør det sammen med andre. Målsetningen er at disse 

produktene kommer helt frem til forbruker, blir spist 

opp og ingen ting blir kastet, sa Konsernsjef Arne Kristian 

Kolberg da han besøke Rema 1000 tirsdag 17. april. 

Sammen han var Mat og landbruksminister Jon 

Georg Dale. Hos Rema fikk de se hvordan Keep-it fungerer 

i butikk. 

– Det er helt enestående bra. Vi trenger å få redusert 

matsvinnet og at hele verdikjeden er med på det. 

Et instrument som dette er en enkel, billig og utmerket 

måte å få ned matsvinnet på, sa en begeistret Dale. 

Oppdater dine opplysninger 

Vi har behov for din e-postadresse ved utsending 

av nyhetsbrev og annen rask informasjon, har du 

ikke lagt den inn vil du gå glipp av nyttig info. På 

Min side kan du også melde deg på varsel om prisendringer 

på sms. 

Oppdater e-postadressen på Min side 

Sjekk at din e-postadresse ligger inne på Min side når 

du skal melde inn dyr. Om du oppdaterer du adressa 

di i Produsentregisteret på nett så henter vi den riktige 

derfra. 

Se også til at e-postadressen er riktig skrevet. Vi får 

også en del e-post i retur på grunn av feil i adressen. Det 

kan være bare en bokstav, eller et tegn. 

Få markedsinfo på SMS 

Er det varslet prisendringer, nye avregningspriser? Vi har 

et tilbud der du kan motta sms-meldinger om dette. Da 

må du gå inn på Min side under Leverandør/ Min profil 

og velge ditt dyreslag. 

Nyhetsbrev på e-post på ditt dyreslag 

Under nyheter på medlem.nortura.no kan du også registrere 

deg for nyhetsbrev på e-post på ditt dyreslag. 

Omstilling fra høner i miljøinnredning til frittgående 

aviar er et aktuelt tema for mange eggprodusenter 

i disse dager. Knut Espen Hystad er 

Østfolds første eggprodusent som nylig gjennomførte 

omstilling, og deler gjerne sine erfaringer 

fra en spennende periode. 

Dina Vangen og Sverre Rædergård fra Team Egg har 

skrevet en artikkel om hvordan omstillingen har gått 

for Knut Espen. Det beste tipset han har å gi videre 

til eggprodusenter som står ovenfor en omstillingsperiode 

er å avsette nok tid og planlegge godt. 

– Så langt er Knut Espen svært fornøyd med hønene 

og det nye frittgående aviarsystemet. Det er veldig 

interessant og spennende med ny produksjon og nye 

utfordringer, sier han. 

Les mer under Fjørfe, Siste nytt på medlem.nortura.no. 

Riktig vei- gateadresse 

Det er viktig at du som har fått ny veiadresse (veinavn 

og husnummer) melder fra om dette. Innføring av 

gateadresser i flere kommuner gjør at post som ikke 

inneholder fullstendig adresse ikke kommer fram til 

deg. 

Du kan gjerne sende oss en e-post på medlem@ 

nortura.no med din nye adresse, husk da å skrive ditt 

leverandørnummer i meldingen. 

KADAVERHENTING 

Kundeservice Norsk Protein 941 35 475 

Innmelding kadaver.norskprotein.no 

MEDLEMSBUTIKKER 

Førde 57 83 47 49 / 948 38 141 

Forus 52 87 78 24 

Egersund 51 46 41 68 

Sandeid 52 76 42 18 

Voss 476 75 411 

Bergen 482 61 442 

Sogndal 468 84 540 

NØDSLAKT 

Telemark og Aust-Agder 416 18 622 

Sør Rogaland/Vest-Agder + 

Dalane utan Bjerkreim 478 73 179 

Sør-Rogaland (Eigersund/Forus) 480 11 600 

Nord-Rogaland (dagtid) 480 99 248 

Nord-Rogaland (kveld/helg) + 

Bergen og Hardanger 977 52 537 

Resten av Hordaland 482 88 105 

Sogn og Fjordane - Sogn 992 27 133 

Sogn og Fjordane - Nordfjord sør 

for Nordfjorden inkl. Stryn sentrum 

til Oppstryn + Sunnfjord 992 27 133 

Sogn og Fjordane – Nordfjord 977 75 210/ 

nord for Nordfjorden og Sunnmøre (908 94 650) 

Romsdal og Nordmøre 975 75 137 

Redaktør for Nortura-sidene: Svein Bjarne Sommernes svein-bjarne.sommernes@nortura.no

Returadresse: 

Bondevennen 

PB 208, sentrum 

4001 Stavanger 

Få mer tid til familieliv 

og gårdsarbeid 

Prøv AgroSmart 

gratis i hele mai 

agrosmart.no 

Håvard Kirkhus og Siri Flaat har spart både tid og penger ved å ta i bruk AgroSmart – 

regnskap og rådgiving. Med mindre papirarbeid har de fått mer tid til det som betyr 

mest for dem – nemlig familielivet og gårdsarbeidet. 

AgroSmart kombinerer neste generasjon regnskapsføring med profesjonell rådgiving. 

Azets leverer regnskapstjenesten og TINE leverer rådgivingen. TINEs økonomirådgivere 

har lang erfaring med å utarbeide driftsplaner og analyser av regnskapet. Rådgiveren tar 

seg av den økonomiske oppfølgingen og kan bl.a. sette opp prognoser for omsetningen 

de kommende månedene. Ta kontakt med din TINE rådgiver for mer informasjon om 

AgroSmart. 

TINE Medlemssenter 51 37 15 00 - medlem.tine.no

bv1418

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template ?