o trobadorismo medieval galego-portugués - Asociación de ...
o trobadorismo medieval galego-portugués - Asociación de ...
o trobadorismo medieval galego-portugués - Asociación de ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
O TROBADORISMO MEDIEVAL GALEGO‐PORTUGUÉS<br />
Carlos Paulo Martínez Pereiro
O TROBADORISMO MEDIEVAL GALEGO‐PORTUGUÉS<br />
(Introdución, selección e edición <strong>de</strong> Carlos Paulo Martínez Pereiro)<br />
Unha iniciativa da <strong>Asociación</strong> <strong>de</strong> Escritores en Lingua Galega co<br />
patrocinio da S. A. <strong>de</strong> Xestión do Plan Xacobeo
A importancia e a relevancia da escola trobadoresca <strong>galego</strong>‐portuguesa<br />
<strong>medieval</strong>, polo seu interese poético intrínseco e por razóns extrínsecas <strong>de</strong> carácter<br />
sociolingüístico e literario‐cultural, comezan hoxe a ser avaliadas con xusteza,<br />
recoñecéndose o relevante papel e a innegábel cualida<strong>de</strong> estética do movemento<br />
poético así coñecido.<br />
Non obstante, tal recoñecemento non ten suposto a divulgación do completo e<br />
complexo razoamento histórico que explica o seu papel hexemónico como lingua e<br />
como modalida<strong>de</strong> poética peninsular ao longo <strong>de</strong> cento e cincuenta anos. Na Ida<strong>de</strong><br />
Media, a eclosión da súa expansión peninsular asenta en dous factores dificilmente<br />
separábeis: por un lado, só é comprensíbel se <strong>de</strong>rivar do prestixio do <strong>galego</strong>‐<strong>portugués</strong><br />
como lingua poética; por outro lado, se é tamén resultado da importancia política e<br />
económica da Galiza no contexto dos reinos peninsulares <strong>de</strong>s<strong>de</strong> o período<br />
alto<strong>medieval</strong>.<br />
Este ‘esplendor’ e esta influencia cultural, política e económica das terras<br />
norocci<strong>de</strong>ntais hispánicas supuxeron que no século XIII e no XIV ‐a partir do cal a<br />
<strong>de</strong>ca<strong>de</strong>ncia da Galiza comeza e, <strong>de</strong> vagar, se vai ir acrecentando‐ aínda en <strong>galego</strong>‐<br />
<strong>portugués</strong> se edificase a principal (e case única) escola trobadoresca peninsular que,<br />
nas súas vertentes profana e relixiosa, nos transmitiron os diferentes cancioneiros<br />
manuscritos. En realida<strong>de</strong>, a base fundamental, <strong>de</strong> a recepción e adaptación lírica do<br />
<strong>trobadorismo</strong> ultrapirenaico se teren producido na lingua norocci<strong>de</strong>ntal peninsular,<br />
radica no feito <strong>de</strong> os monarcas e a nobreza do reino norocci<strong>de</strong>ntal <strong>de</strong> Galiza (e León)<br />
seren ‐até Afonso VI (1188‐1230), IX <strong>de</strong> León‐ e <strong>de</strong>fen<strong>de</strong>ren os seus ‘intereses’ <strong>galego</strong>s<br />
‐como a po<strong>de</strong>rosa familia dos con<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Traba‐, ou neste territorio se teren criado ‐até<br />
Fernando III e Afonso X ou as importantes liñaxes dos Castro e dos Lara sediadas na<br />
corte <strong>de</strong> Afonso VIII <strong>de</strong> Castela‐, xunto coa progresiva importancia <strong>de</strong> Santiago <strong>de</strong><br />
Compostela como centro <strong>de</strong> po<strong>de</strong>r e cultura, moi para alén do estrito ámbito relixioso.<br />
A factualida<strong>de</strong> histórica e os actuais coñecementos sobre a prehistoria do noso<br />
lirismo permiten hipotizar que a ‘versión’ <strong>galego</strong>‐portuguesa da lírica occitana nas<br />
cortes peninsulares se <strong>de</strong>beu á forte influencia, directa e indirecta, da Galiza no <strong>de</strong>vir<br />
histórico hispánico dos séculos XI e XII, e que, a<strong>de</strong>mais, se <strong>de</strong>beu realizar sobre un<br />
cultivo previo dalgún tipo <strong>de</strong> lírica en lingua galega. Tal recepción <strong>de</strong>beu ter efecto na<br />
época en que as experiencias poéticas occitana e galega conflúen <strong>de</strong>finitivamente nos<br />
reinados <strong>de</strong> Afonso IV e <strong>de</strong> Alfonso VIII <strong>de</strong> Castela.<br />
Por outro lado, dado que os xéneros cultivados mostraron unhas preferencias<br />
lingüístico‐dialectais diferenciadas que se converteron en conformantes <strong>de</strong> cada unha<br />
das modalida<strong>de</strong>s literarias, no medievo hispánico, o <strong>galego</strong>‐<strong>portugués</strong> erixiuse en<br />
lingua lírica exclusiva <strong>de</strong> entre todos os romances da península, adxectivando esta<br />
escola poética. Coas excepcións do mozárabe na parte meridional e da lingua <strong>de</strong> oc<br />
para os trobadores cataláns, en <strong>galego</strong>‐<strong>portugués</strong> trobaban non só os poetas <strong>galego</strong>s e<br />
portugueses orixinarios do Noroeste peninsular, mais tamén aqueloutros das varias<br />
proce<strong>de</strong>ncias ibéricas, que expresaron poeticamente a coita <strong>de</strong> amar, que dixeron mal<br />
dos seus contemporáneos con sarcasmo e <strong>de</strong>liberada obscenida<strong>de</strong> ou que erixiron<br />
loores e miragres para Santa María.<br />
Esta homoxeneida<strong>de</strong> <strong>de</strong> expresión lingüística na lírica hispánica dos primeiros<br />
séculos do pasado milenio era <strong>de</strong> tal consistencia que encontramos tamén trobando
en <strong>galego</strong>‐<strong>portugués</strong> o xenovés Bonifacio Calvo e dialogando escatoloxicamente, na<br />
mesma lingua, a Afonso X e, en occitano, ao provenzal Arnaldo (con toda a<br />
probabilida<strong>de</strong> Arnaut Catalan), que constatamos como, con anteriorida<strong>de</strong>, o trobador<br />
occitano Raimbaut <strong>de</strong> Vaqueiras introduce a lingua poética norocci<strong>de</strong>ntal entre as<br />
culturalmente prestixiosas do seu famoso <strong>de</strong>scort plurilingüe ou que o rei ‘sabio’ <strong>de</strong><br />
Castela e León, creador e promotor da prosa castelá, aparece perante os nosos ollos<br />
como poeta, profano ou relixioso, exclusivamente en <strong>galego</strong>‐<strong>portugués</strong>.<br />
A caracterización sociocultural do centro e noroeste ibérico e a ten<strong>de</strong>ncia<br />
xenérica <strong>de</strong> modalida<strong>de</strong>s lingüísticas específicas, unidas ao prestixio do <strong>galego</strong>‐<br />
<strong>portugués</strong> como lingua xa cunha tradición poética precortés ‐probabelmente creada<br />
arredor do grandioso centro <strong>de</strong> difusión e recepción cultural <strong>de</strong> Santiago <strong>de</strong><br />
Compostela e da cal sería mostra a extraordinaria presenza e <strong>de</strong>senvolvemento<br />
posterior por xograis <strong>galego</strong>s do lirismo <strong>de</strong> muller no xénero da cantiga <strong>de</strong> amigo<br />
(cunha constante e pertinaz referencia ambiental galega)‐, no seu conxunto, axuda a<br />
compren<strong>de</strong>r en parte este fenómeno complexo que, en non poucas ocasións foi vítima<br />
da incomprensión, baseada nunha anacrónica sobreposición retrospectiva da i<strong>de</strong>oloxía<br />
nacionalista española a uns espazos e a uns tempos que se resisten a inaxeitados<br />
prexuízos asimilistas <strong>de</strong> carácter totalizador.<br />
A poesía trobadoresca <strong>galego</strong>‐portuguesa está constituída por un conxunto<br />
dunha 1680 cantigas profanas, que son atribuídas a uns 160 trobadores e xograis, na<br />
súa maior parte <strong>galego</strong>s e portugueses e algúns orixinarios doutras latitu<strong>de</strong>s, así como<br />
unhas 422 cantigas relixiosas ‐<strong>de</strong> loor e narrativas <strong>de</strong> miragres‐ promovidas e<br />
concibidas por Afonso X (1221‐1284) na monumental recompilación mariana das<br />
Cantigas <strong>de</strong> Santa María. Todas estas composicións, para alén das súas diferentes<br />
temáticas, concepción e sentido, ou das súas coinci<strong>de</strong>ncias e diverxencias estilísticas e<br />
formais, aparecen unificadas pola substancial i<strong>de</strong>ntida<strong>de</strong> da expresión lingüística do<br />
<strong>trobadorismo</strong> <strong>galego</strong>‐<strong>portugués</strong> que as conforma. Cantigas que, na súa combinación<br />
<strong>de</strong> letra e música, son poesías compostas para seren cantadas e que, basicamente<br />
segundo os seus contidos, se constitúen en xéneros diferenciados.<br />
Este <strong>trobadorismo</strong> está agrupado, principalmente, sobre eixos que, a pesar <strong>de</strong><br />
seren opostos e contraditorios (como o conxunto da propia cultura <strong>medieval</strong>), non<br />
<strong>de</strong>ixan <strong>de</strong> constituír unha unida<strong>de</strong>, en que se mantén unha paradoxal continuida<strong>de</strong> e<br />
interrelación entre as diversas vertentes que, con límites por veces difusos e<br />
esvaecidos, conforman os seus discursos xenéricos: por unha parte, en torno ao<br />
obsesivo e doentío amor‐sufrimento, en visión e hiperbólica expresión masculinas<br />
(cantiga <strong>de</strong> amor) e en complementar perspectiva travestidamente feminina (cantiga<br />
<strong>de</strong> amigo), así como pola versión relixiosa e a transposición ao divino dos modos<br />
profanos nos loores marianos; por outra parte, dispersándose no discurso máis<br />
narrativo da sátira vehemente, burlesca e sarcástica, obscena e sediciosa, humorística<br />
e intranscen<strong>de</strong>nte, ou, ocasionalmente, moralizante das cantigas <strong>de</strong> escarnho e <strong>de</strong><br />
maldizer e mais nas dilatadas e poetizadas narrativas, vitalmente propagandísticas, dos<br />
miragres <strong>de</strong>mostrativos das bonda<strong>de</strong>s e capacida<strong>de</strong>s mediadoras da Virxe María.<br />
Para alén dos anteriores xéneros canónicos e cuantitativamente maiores,<br />
existen tamén outros numericamente menores e, ás veces, <strong>de</strong> perfís máis ou menos<br />
difusos. Por un lado, na textualida<strong>de</strong> profana, po<strong>de</strong>mos referir os <strong>de</strong>scordos (con<br />
correspon<strong>de</strong>ncia entre a distorsión formal e o <strong>de</strong>sacordo emocional que expresan), os<br />
lais (narrativos e <strong>de</strong> temática artúrica), os prantos (<strong>de</strong> carácter elexíaco‐funerario) ou
as tenções (<strong>de</strong>bates paritarios entre dous poetas <strong>de</strong> contido satírico e ocasionalmente<br />
amoroso), mentres, na textualida<strong>de</strong> relixiosa das Cantigas <strong>de</strong> Santa María, temos, para<br />
alén das cantigas prologal e epilogal, dunha cantiga <strong>de</strong> pitiçon e das maias, un<br />
pequeno grupo <strong>de</strong> composicións cristolóxicas que se afastan do tema mariano que<br />
unifica todas as restantes.<br />
Porén, aínda habería que consi<strong>de</strong>rar, por un lado, as cantigas <strong>de</strong> seguir que<br />
máis que un xénero supoñen unha técnica compositiva parasitaria <strong>de</strong> textos previos e,<br />
por outro lado, o eloxio, a cantiga <strong>de</strong> tear, a cantiga <strong>de</strong> malmaridada e, inclusive, a<br />
pastorela (diálogo cortés entre un cavaleiro e unha pastor) que, constituíndo xéneros<br />
específicos noutras escolas trobadorescas do occi<strong>de</strong>nte <strong>medieval</strong>, teñen unha<br />
presenza moi esporádica ou se dilúen e <strong>de</strong>scaracterizan, en maior ou menor medida,<br />
na súa hibridación e confluencia coas cantigas dos tres po<strong>de</strong>rosos xéneros canónicos<br />
profanos <strong>galego</strong>‐portugueses.<br />
O <strong>galego</strong>‐<strong>portugués</strong>, como vehículo expresivo romance que outorga unida<strong>de</strong> ás<br />
diferentes manifestacións do lirismo trobadoresco hispánico, preséntasenos no actual<br />
estadio dos nosos coñecementos como unha relativa koiné literaria cun valor <strong>de</strong> uso<br />
unitario equivalente ao do provenzal na lírica occitana, mais dunha rixi<strong>de</strong>z e cerrazón<br />
menor no aproveitamento das potencialida<strong>de</strong>s da viva lingua popular. Con todo, entre<br />
os pólos da unida<strong>de</strong> e da diversida<strong>de</strong>, esta koiné poética sitúase <strong>de</strong> xeito preferente no<br />
primeiro <strong>de</strong>les, nivelando grosso modo as diferenzas dialectais que convivían nos<br />
territorios da actual Galiza e do norte <strong>de</strong> Portugal até o río Mon<strong>de</strong>go e coa achega dun<br />
rexistro lingüístico máis rico e variado nas composicións satíricas e nas narrativas dos<br />
miragres, tal e como a nós nola trasladaron, entre outros, o Cancioneiro da Ajuda, os<br />
apógrafos quiñentistas italianos do Cancioneiro da Biblioteca Nacional e do<br />
Cancioneiro da Vaticana e mais os catro cancioneiros das Cantigas <strong>de</strong> Santa María.<br />
De todas as maneiras esta caracterización unitaria e convencional <strong>de</strong>be ser,<br />
hoxe por hoxe, matizada, porque non hai dúbida da continua permeabilida<strong>de</strong> e<br />
abertura dos nosos poetas á lingua real, coloquial e popular (súa e dos seus<br />
contemporáneos), así como, loxicamente, da <strong>de</strong>sigual presenza e da menor<br />
receptabilida<strong>de</strong> nas modalida<strong>de</strong>s expresivas dos diferentes xéneros. En consecuencia,<br />
por moi convencional que a poidamos consi<strong>de</strong>rar, ten un alto grao <strong>de</strong><br />
comunicabilida<strong>de</strong> e unha fácil i<strong>de</strong>ntificación retroactiva <strong>de</strong>s<strong>de</strong> o estado actual da nosa<br />
lingua.<br />
Como instrumento estético <strong>de</strong> comunicación, este <strong>galego</strong>‐<strong>portugués</strong> aparece<br />
imbuído dunha forte e homoxénea conciencia <strong>de</strong> estilo, dúplice, mais só relativamente<br />
especializada, en relación á forte polarización arredor do tamén dobre universo que<br />
reflicten: lírico‐amoroso (profano e relixioso) e narrativo (satírico e miraculístico).<br />
O modo lírico‐amoroso que presi<strong>de</strong> a construción da cantiga <strong>de</strong> amor, da<br />
cantiga <strong>de</strong> amigo e da cantiga <strong>de</strong> loor, está baseado no proce<strong>de</strong>mento semántico‐<br />
estrutural da repetición e da variación, do paralelismo formal e significativo, <strong>de</strong> tal<br />
xeito que, tamén como resultado e esixencia dunha concepción escolástica e<br />
aristocrática da creación poética, se encerra nun limitado grupo <strong>de</strong> motivos temático‐<br />
situacionais e na conseguinte selección léxico‐formulística ao humano ou ao divino.<br />
Con estes asumidos condicionamentos dunha poética propositadamente reducida, as<br />
cantigas <strong>de</strong> amor remiten, por convención case inevitábel, a un hipotético texto<br />
paradigmático, intensificando e interiorizando a análise psicolóxica da coita <strong>de</strong> amor e<br />
o abano <strong>de</strong> motivos que a acompañan nunha expresión gran<strong>de</strong>mente formalizada,
etórica e ‘paralóxica’, que nas cantigas <strong>de</strong> loor se adapta e diversifica no canto<br />
louvatorio da Virxe como Senhor das senhores, mentres naquelas cantigas <strong>de</strong> amigo<br />
máis emblemáticas do xénero e menos contaminadas do espírito cortés, os límites<br />
estilísticos e estruturais son ultrapasados mercé a un simbolismo <strong>de</strong> carácter<br />
naturalista e unha expresión máis tradicionalizante e suxeridora.<br />
Pola súa parte, o modo narrativo que presi<strong>de</strong> a construción dos textos satíricos<br />
e miraculísticos supón a secundarización dos esquemas reiterativos do modo amoroso<br />
e a primacía dunha expresivida<strong>de</strong> e caracterización lingüístico‐discursiva máis<br />
conversacional e vital, acor<strong>de</strong> coa súa apertura temática endocontextual e as<br />
diferentes intencionalida<strong>de</strong>s que xeran uns e outros textos. Isto é, sen renunciar aos<br />
condicionamentos autoasumidos na escola, caracterízase, en relación ao que temos<br />
<strong>de</strong>nominado como modo amoroso, pola súa ten<strong>de</strong>ncia relativamente anticonvencional<br />
e expansiva, unha forte expresivida<strong>de</strong> baseada nuns modos retóricos diversos, na<br />
varieda<strong>de</strong> <strong>de</strong> rexistros e unha gran<strong>de</strong> riqueza léxica. Nas cantigas <strong>de</strong> escarnho e <strong>de</strong><br />
maldizer fóxese <strong>de</strong> todo i<strong>de</strong>alismo e abstracción e chégase á crueza, á obscenida<strong>de</strong>, á<br />
sordi<strong>de</strong>z, á blasfemia ou ao sacrilexio, explotando sistematicamente as posibilida<strong>de</strong>s<br />
semánticas e expresivas da linguaxe até un punto poucas veces atinxido por satirista<br />
ningún. Esta poesía emprega, para alcanzar a súa gran<strong>de</strong> expresivida<strong>de</strong>, varieda<strong>de</strong> e<br />
riqueza, unha perfecta combinación <strong>de</strong> recursos retóricos como o equívoco, a ironía ou<br />
a invectiva e <strong>de</strong> proce<strong>de</strong>mentos con orixe na afectivida<strong>de</strong> e efectivida<strong>de</strong> da fala máis<br />
espontánea e popular. Nos miragres marianos alfonsinos o discurso narrativo impera<br />
cun ton <strong>de</strong>mostrativo e <strong>de</strong> consecuencias <strong>de</strong>vocionais, cunha inxente riqueza<br />
lingüística, métrica e estilística e unha non menor presenza <strong>de</strong> diversos ámbitos socio‐<br />
ambientais.<br />
Ora ben, se o instrumento lingüístico do movemento poético que nos ocupa é o<br />
<strong>galego</strong>‐<strong>portugués</strong>, parte da súa xeografía temática, cultural e social po<strong>de</strong> ser<br />
consi<strong>de</strong>rada, nun sentido amplo, como panhispánica, ou, quizais <strong>de</strong> maneira máis<br />
precisa, como centro‐occi<strong>de</strong>ntal peninsular, sempre tendo presente que é o ámbito<br />
cortesán e aristocrático no cal, básica e prioritariamente, se centrou a súa activida<strong>de</strong>.<br />
Abon<strong>de</strong> con sinalar que un dos textos máis antigos do noso lirismo, a composición<br />
política composta por volta do 1200, Ora faz host’ o senhor <strong>de</strong> Navarra, <strong>de</strong> Joán Soárez<br />
<strong>de</strong> Paiva, se sitúa tematicamente lonxe <strong>de</strong> Galiza e Portugal, ou chegue con lembrar<br />
que é Joán, jograr morador en León quen comeza a levantar a acta <strong>de</strong> <strong>de</strong>función da<br />
escola trobadoresca <strong>galego</strong>‐portuguesa á morte do Rei Lavrador Don Dinís en 1325,<br />
compoñendo un pranto (Os namorados que troban d’ amor) que se localiza <strong>de</strong> xeito<br />
simbólico entre os últimos textos <strong>de</strong>ste movemento poético.<br />
Non <strong>de</strong>bemos esquecer que é arredor das cortes portuguesas <strong>de</strong> Afonso III e <strong>de</strong><br />
Don Dinís, mais tamén ‐e inclusive en maior medida‐ das castelás <strong>de</strong> Fernando III,<br />
Afonso X e Sancho IV, que basicamente xira a maior parte da activida<strong>de</strong> <strong>de</strong>sta escola<br />
poética, para alén <strong>de</strong> posíbeis núcleos nobiliárquicos e eclesiásticos <strong>galego</strong>s e<br />
portugueses <strong>de</strong> menor entida<strong>de</strong>. Neste contexto cortesán poetaban, cunha acentuada<br />
formación cultural e retórica, gran<strong>de</strong>s trobadores, segreis e xograres, convivían no<br />
proceso creativo ‐non sen conflitos‐ reis, altos nobres, burgueses, clérigos, fidalgos<br />
arruinados da pequena nobreza (infançóns) ou integrantes <strong>de</strong> estamentos máis<br />
populares. Todos eles construíron un monumento literario impar que, <strong>de</strong>ixando a un<br />
lado algúns elementos formalizados e ultrapasados, resultado dunha retórica e unha<br />
i<strong>de</strong>oloxía datadas, aínda mantén para o lector mo<strong>de</strong>rno uns índices <strong>de</strong> intelixibilida<strong>de</strong>
e mais un po<strong>de</strong>r comunicativo extraordinarios, na súa profunda ‘tradución’,<br />
axeitamento e acomodación do universo cortés provenzal ao contexto estético, social<br />
e cultural <strong>galego</strong>‐<strong>portugués</strong> <strong>medieval</strong>.<br />
Neste axeitamento, as diferentes xeracións <strong>de</strong> trobadores e xograis<br />
‐coñecedores da ars como capaces rétores‐ edificaron unha poética propia<br />
enormemente exixente, en tanto en canto que sometida a leis e preceptos<br />
compositivos rigorosos, e reducida a respecto dos modos e modalida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> que<br />
partiron, mais utilizando os recursos lingüísticos métricos, rimáticos, musicais,<br />
compositivos ou simbólicos cunha gran<strong>de</strong> habilida<strong>de</strong> técnica e cunha non menor<br />
rendibilida<strong>de</strong> expresiva, servíndose das tradicións líricas que os prece<strong>de</strong>ran e<br />
practicando, avant la lettre, na súa poesía o paradoxal principio mo<strong>de</strong>rno do less is<br />
more, do menos é máis.<br />
Retomando os límites antes sinalados, <strong>de</strong>les xa se <strong>de</strong>duce que o espazo<br />
cronolóxico da escola trobadoresca ocupa arredor dun século e medio, o século XIII e a<br />
primeira meta<strong>de</strong> do XIV. Estes límites, en realida<strong>de</strong>, son os que nos indican, ou ben a<br />
datación dos primeiros textos que a nosa pobre e unitaria tradición manuscrita nos<br />
transmitiu, ou ben a morte dos últimos mecenas e a conseguinte <strong>de</strong>saparición das<br />
últimas cortes protectoras da lírica <strong>galego</strong>‐portuguesa do rei Don Dinís e do seu fillo<br />
bastardo Don Pedro, Con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Barcelos (falecidos respectivamente en 1325 e 1354),<br />
ou preferibelmente en 1350, data en que o con<strong>de</strong> lega no seu testamento a Alfonso XI<br />
<strong>de</strong> Castela un Livro das Cantigas que, probabelmente, foi a compilación <strong>de</strong> que<br />
<strong>de</strong>beron ser copiados os apógrafos quiñentistas italianos antes mencionados, <strong>de</strong>bidos<br />
ao impagábel interese do humanista Angelo Colocci, que xunto co Cancioneiro da<br />
Ajuda <strong>de</strong> fins do século XIII e cos manuscritos menores, mais con notación musical, do<br />
Pergamiño Vin<strong>de</strong>l, cos cantares <strong>de</strong> amigo <strong>de</strong> Martin Codax, e do Fragmento Sharrer,<br />
con cancións <strong>de</strong> amor <strong>de</strong> Don Dinís, constitúen a base da tradición manuscrita da nosa<br />
lírica profana. Pola súa parte, a lírica relixiosa foinos transmitida por catro gran<strong>de</strong>s<br />
códices alfonsinos elaborados en diferente e progresivas redaccións das Cantigas <strong>de</strong><br />
Santa María entre 1270 e 1282, que, para alén da súa textualida<strong>de</strong>, teñen tamén un<br />
enorme valor pola música e miniaturas que presentan: os dous escurialenses, o<br />
florentino e o toledano que hoxe está na Biblioteca Nacional en Madrid.<br />
No entanto as datas referidas non serven, en realida<strong>de</strong>, máis que como<br />
referencias, pois parece necesario postular a hipótese da existencia dunha lírica<br />
pretrobadoresca (<strong>de</strong> que serían índice as cantigas <strong>de</strong> amigo máis tradicionais) e quizais<br />
retrasar nalgunhas décadas o posíbel comezo da escola, con anteriorida<strong>de</strong> aos textos<br />
que chegaron ata nós a través das gran<strong>de</strong>s compilacións antolóxicas tardías que son os<br />
cancioneiros. Por outra banda, é certo que en sentido restrito a escola poética acaba<br />
co último trobador e mecenas: o Con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Barcelos. Porén, a pesar <strong>de</strong> que durante a<br />
segunda meta<strong>de</strong> do século XIV, presidida en Portugal polas cortes <strong>de</strong> Don Fernando e<br />
Don João I, a poesía é consi<strong>de</strong>rada como fantasia sem proveito, nas cortes castelás as<br />
prácticas poéticas <strong>de</strong>rivadas do <strong>trobadorismo</strong> resístense a morrer e aínda manterán<br />
unha influencia directa <strong>de</strong> menor entida<strong>de</strong> ao longo das seis primeiras décadas do<br />
catrocentos. Así nolo mostran os textos epigonais postrobadorescos da coñecida como<br />
escola <strong>galego</strong>‐castelá, que incorpora á tradición trobadoresca as novida<strong>de</strong>s poéticas<br />
que se foran producindo na Europa xa a partir do 1300. Estes textos poéticos <strong>de</strong><br />
autores como Macías o namorado ou Alfonso Álvarez <strong>de</strong> Villasandino se recollen, entre<br />
outros, no Cancioneiro <strong>de</strong> Baena (1445), aínda que o seu límite final <strong>de</strong>bería ser
etrasado para 1465, data probábel dun texto dialogado <strong>de</strong> Gómez Manrique e Álvaro<br />
González <strong>de</strong> Alcántara que, polos seus trazos lingüísticos e parte do seu contido, po<strong>de</strong><br />
ser contemplado como o simbólico testamento final.<br />
Con posteriorida<strong>de</strong>, aínda no Cancioneiro Geral (1516) <strong>de</strong> Garcia <strong>de</strong> Resen<strong>de</strong>,<br />
que xa representa a primeira escola postrobadoresca anunciando a nova lírica<br />
renacentista, a poesía áulica da chamada escola castelá‐portuguesa daranos aínda<br />
mostra da pervivencia dos mo<strong>de</strong>los formais e temáticos do <strong>trobadorismo</strong> <strong>galego</strong>‐<br />
<strong>portugués</strong>.<br />
O século e medio <strong>de</strong> lirismo trobadoresco foi <strong>de</strong>ixando, por tanto, a súa pegada<br />
nas escolas poéticas antes mencionadas e na tradición poética peninsular. Tanto a<br />
poesía cortesá como a poesía <strong>de</strong> tipo tradicional, en castelán ou en <strong>portugués</strong>, do<br />
período renacentista supoñen en certos aspectos unha modulación continuada do<br />
<strong>trobadorismo</strong> <strong>galego</strong>‐<strong>portugués</strong>, por medio da bifurcación da lírica hispánica<br />
tardo<strong>medieval</strong> xa receptiva ás novida<strong>de</strong>s que proviñan <strong>de</strong> Italia.<br />
Por mor da progresiva consolidación na Galiza dunha oligarquía foránea e da<br />
paralela perda gradual da influencia e do po<strong>de</strong>r da nobreza galega, mentres que a nosa<br />
lingua ía aos poucos ficando restrinxida ao ámbito rural e á oralida<strong>de</strong>, e a literatura<br />
galega tamén se oralizaba e se reducía paulatinamente ao silencio na escrita, sen<br />
po<strong>de</strong>r incorporar o Humanismo e o Renacemento, en Portugal a lírica <strong>galego</strong>‐<br />
portuguesa prolongábase na reelaboración da súa metafísica amorosa e nos modos da<br />
arte <strong>de</strong> trovar ao modo antigo, nas redondilhas <strong>de</strong> Gil Vicente, Sá <strong>de</strong> Miranda e<br />
Camões, ou continuaba no asombroso ‘monólogo <strong>de</strong> amigo’ da Menina e Moça ou<br />
Livro das Sauda<strong>de</strong>s que abre a misteriosamente extraordinaria prosa narrativa<br />
quiñentista así titulada, do enigmático Bernardim Ribeiro, que, por acróstico <strong>galego</strong>,<br />
faise nela personaxe como ‘Binmar<strong>de</strong>r’.<br />
Co final da escola <strong>galego</strong>‐portuguesa, mentres Portugal se orienta para o sul e a<br />
expansión ultramarina, Galiza vai entrando progresivamente nun longo período <strong>de</strong><br />
silencio, cada vez máis <strong>de</strong>pen<strong>de</strong>nte cultural e politicamente <strong>de</strong> Castela coa<br />
instrumentalización da lingua como compañera <strong>de</strong>l imperio (en clara expresión<br />
‘político‐gramatical’ <strong>de</strong> Nebrija) y con la doma y castración <strong>de</strong>l Reino <strong>de</strong> Galicia (como<br />
<strong>de</strong>nominou o Padre Zurita o ‘labor’ dos Reis Católicos). Período coñecido na nosa<br />
tradición literaria como ‘Séculos Escuros’, do que soamente a acción dos Ilustrados e<br />
Románticos lle permitirá saír <strong>de</strong> novo á complexa, mais luminosa clareza, das dúas<br />
últimas centurias.<br />
Calquera sinxela referencia caótica dos nomes daqueles ‘doutores en trobar’<br />
evoca automaticamente un extraordinario discurso poético e unha invulgar<br />
construción literaria a que se po<strong>de</strong>rían aplicar por extenso as palabras que Roman<br />
Jakobson <strong>de</strong>dicou ás sete cantigas <strong>de</strong> amigo do xograr <strong>galego</strong> Martin Codax:<br />
“Magníficas criações <strong>de</strong> uma época excepcional na história da arte verbal europeia....<br />
Jóias verbais do século XIII”.<br />
Unha viaxe dos ‘séculos recuados en nós’ ten hoxe aínda un gran<strong>de</strong> sentido<br />
cando falamos da poesía trobadoresca <strong>galego</strong>‐portuguesa, porque unha parte<br />
substancial da nosa topografía amorosa se segue representando e reflectindo no mapa<br />
que, en paralelo coa prosa <strong>de</strong> inspiración cortés, trazaron os poetas medievais,<br />
matizaron os stilnovistas e renovou, asumíndoo, Petrarca, para o interiorizarmos os<br />
eternos petrarquistas que continuamos a ser todos no fondo.
Por influxo do ‘renacemento cultural’ europeo do século XII e na estela dos<br />
troubadours provenzais a partir da cruzada contra a herexía cátara dos albixenses, aos<br />
trobadores da lírica <strong>galego</strong>‐portuguesa <strong>medieval</strong>, xunto aos trouvères franceses, os<br />
Minnesinger alemáns e os trovatori alto‐italianos e sicilianos (e, tamén, aínda que<br />
subsidiariamente, a algúns poetas corteses ingleses), cábelles a honra do gran<strong>de</strong><br />
re<strong>de</strong>scubrimento do amor ao convertelo en l’amour réciproque malheureux, usando a<br />
feliz expresión <strong>de</strong> Denis <strong>de</strong> Rougemont.<br />
Sendo <strong>de</strong>ste modo, non po<strong>de</strong>mos renunciar a tal legado, por moito que se<br />
pretendan axigantar as distancias en relación á recepción actual do discurso <strong>medieval</strong>.<br />
Porque se, como nos ensinou xa Virxilio, omnia vincit Amor, po<strong>de</strong>mos e <strong>de</strong>bemos<br />
orientar a nosa vonta<strong>de</strong> ‐consi<strong>de</strong>rándoa máis voluptas do que voluntas‐ á asimilación<br />
<strong>de</strong>sta magnífica obra cultural da poesía <strong>galego</strong>‐portuguesa.<br />
En consecuencia, se ben é verda<strong>de</strong> que para nós a lectura (actual) dun poema<br />
<strong>medieval</strong> <strong>galego</strong>‐<strong>portugués</strong>, para alén dos problemas lingüísticos e as dificulta<strong>de</strong>s<br />
intrínsecas que poida entrañar, nos pi<strong>de</strong> unha reconstrución do seu distante código<br />
sociocultural para que poidamos captar en toda a súa complexida<strong>de</strong> e amplitu<strong>de</strong> ‐en<br />
que non só <strong>de</strong>bemos ter presente o nivel simbólico (e, peculiarmente, racional) e a súa<br />
complexa armazón co real, mais en que tamén é necesario que valoremos a<br />
especificida<strong>de</strong> auditiva dos textos‐ a paisaxe mental que lle dá sentido ‐isto é, esíxenos<br />
unha ‘lectura explicativa e comprensiva’ que <strong>de</strong>a á lírica o que é da lírica‐, non é menos<br />
certo que unha ‘lectura impresiva e expresiva’ tamén nos permite recoller as<br />
reverberacións e reminiscencias da lírica <strong>medieval</strong> conducentes a outras realida<strong>de</strong>s e a<br />
outros dados do coñecemento, do tecido cultural e da experiencia do mundo<br />
contemporáneo que nos é propia.<br />
En verda<strong>de</strong>, o coñecido principio da dupla entida<strong>de</strong> do poema como perpetuum<br />
mobile sometido a un incesante proceso <strong>de</strong> crecemento conserva, aplicado ao discurso<br />
trobadoresco, enmarca todo o seu potencial <strong>de</strong> saber, reflexión e alongamento da<br />
experiencia, en tanto en canto a comprensión retrospectiva e actualizada do distante<br />
implica tamén autocoñecemento do próximo.<br />
Por outra parte, tamén non <strong>de</strong>bíamos esquecer que nós, os contemporáneos,<br />
continuamos sendo <strong>de</strong>stinatarios naturais <strong>de</strong> toda esta impresionante construción<br />
literaria, coa correspon<strong>de</strong>nte responsabilida<strong>de</strong> que isto leva consigo. Esta afirmación,<br />
en realida<strong>de</strong> parte da propia vonta<strong>de</strong> dos homes <strong>de</strong> cultura daquela época que se<br />
quere só escura, manifestando en palabras, e, o que é máis importante, por feitos, a<br />
súa inequívoca intención <strong>de</strong> transcen<strong>de</strong>ren o espazo e o tempo, <strong>de</strong> transmitiren a<br />
memoria das palabras por medio da escritura dos códices manuscritos.<br />
A apropiación da lírica <strong>medieval</strong> <strong>galego</strong>‐portuguesa <strong>de</strong>be, por tanto, tamén<br />
tomar en consi<strong>de</strong>ración esta responsabilida<strong>de</strong> para co pasado cultural. A apropiación<br />
renovadora recomendada por Pound, en relación á lírica trobadoresca en xeral, coa<br />
súa famosa sentenza make it new, tivo o seu reflexo nas literaturas brasileira, galega e<br />
portuguesa da primeira meta<strong>de</strong> <strong>de</strong>ste século con movementos neotrobadorescos, por<br />
veces híbridos <strong>de</strong> erudición e creación literaria e, en consecuencia, <strong>de</strong> diversa<br />
entida<strong>de</strong>, caracterización e logros estéticos. Por mencionar só algún <strong>de</strong>stes autores,<br />
Manuel Ban<strong>de</strong>ira en Brasil, Álvaro Cunqueiro na Galiza e Afonso Lopes Vieira en<br />
Portugal, empeñáronse en transformar a lírica <strong>medieval</strong>, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> perspectivas estéticas<br />
plurais, para <strong>de</strong>la proporcionarnos unha representación actualizada e nada superficial.
Agar<strong>de</strong>mos que esta panorámica introdutoria e noticia (reivindicativa) da lírica<br />
<strong>medieval</strong> <strong>galego</strong>‐portuguesa, así como os textos que seguen, teñan a virtu<strong>de</strong> <strong>de</strong> mover<br />
ao diálogo coas cantigas que os manuscritos intencionalmente trouxeron até nós.<br />
Permitindo <strong>de</strong>ste modo o perpetuo crecemento dunha literatura trobadoresca<br />
realizada por autores que, cada vez máis, sentimos como pensantes (homo sapiens) e<br />
fabricantes (homo faber), como seres entregados ao soño e á paixón (homo <strong>de</strong>mens),<br />
ao xogo e á festa (homo lu<strong>de</strong>ns). Porque se para o visionario Padre Vieira, autor da<br />
inacabada História do Futuro, o profeta Isaías era digno <strong>de</strong> ser consi<strong>de</strong>rado como parte<br />
da literatura portuguesa polas numerosas veces que se referiu profeticamente á<br />
heroica expansión marítima lusa, os nosos poetas medievais son merecedores <strong>de</strong><br />
figuraren na nosa sensibilida<strong>de</strong> mo<strong>de</strong>rna polas non menos numerosas ocasións en que<br />
se referiron con autenticida<strong>de</strong> aos nosos ‐e <strong>de</strong>les‐ sentimentos, gran<strong>de</strong>zas e<br />
limitacións, hai uns setecentos anos.
ESCOLMA DE TEXTOS
CANCIONEIROS PROFANOS
FERNÁN PÁEZ DE TAMALANCOS (...1204?‐1242...)<br />
Ve<strong>de</strong>s, senhor, pero me mal faze<strong>de</strong>s,<br />
Mentr’ eu viver, ja vós sempre sere<strong>de</strong>s,<br />
senhor fremosa, <strong>de</strong> mí po<strong>de</strong>rosa.<br />
Pero me mal faze<strong>de</strong>s cada dia,<br />
Mentr’ eu viver, sere<strong>de</strong>s toda via,<br />
senhor fremosa, <strong>de</strong> mí po<strong>de</strong>rosa.<br />
Per como quer que vós <strong>de</strong> mí faça<strong>de</strong>s,<br />
mentr' eu viver, vós quer’ eu que seja<strong>de</strong>s,<br />
senhor fremosa, <strong>de</strong> mí po<strong>de</strong>rosa.
«Don Fernan Paez <strong>de</strong> Talamancos fez este cantar <strong>de</strong> mal dizer<br />
a ũu jograr que chamavan jograr Saco, e era mui mal feito;<br />
e por én trobou‐lhi que máis guisad’ era <strong>de</strong> seer saco ca jograr»<br />
Jograr Saco, non tenh’ eu que fez razon<br />
quen vos pos nome jograr e vos <strong>de</strong>u don;<br />
máis guisado fora sac’ e jograr non.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.<br />
Rodrig’ Airas vo‐lo diss’ e fez mal sén,<br />
pois que vós non citola<strong>de</strong>s nulha ren;<br />
ar have<strong>de</strong> nome sac’, e sera ben.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.<br />
Quen vos Saco chamar, prazera a nós;<br />
e dira‐vo‐lo ben lheu quen vos en cos<br />
vir tira‐los nadigões apos vós.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.<br />
Quen a vós chamou jograr a pran mentiu,<br />
ca vej’ eu que citolar non vos oio<br />
nen os vossos nadigões non os viu.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.
NUNO EANES CÉRZEO (Primeira meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
Mia senhor fremosa, direi‐vos ũa ren:<br />
vós so<strong>de</strong>s mia morte, e meu mal, e meu ben,<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.<br />
Vós so<strong>de</strong>s mia mort’ e meu mal, mia senhor,<br />
e quant’ eu no mund’ hei <strong>de</strong> ben e <strong>de</strong> sabor,<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.<br />
Mia mort’ e mia coita so<strong>de</strong>s, non ha i al,<br />
e os vossos olhos mi fazen ben e mal<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.<br />
Senhor, ben me fazen soo <strong>de</strong> me catar,<br />
pero ven‐m’én coita grand’; e vos direi ar,<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.
Agora me quer’ eu ja espedir<br />
da terra, e das gentes que i son,<br />
u mi Deus tanto <strong>de</strong> pesar mostrou,<br />
e esforçar mui ben meu coraçon,<br />
e ar pensar <strong>de</strong> m’ ir alhur guarir.<br />
E a Deus gra<strong>de</strong>sco porque m’ én vou.<br />
Ca a meu grad’, u m’ eu d’ aqui partir,<br />
con seus <strong>de</strong>sejos non me veeran<br />
chorar, nen ir triste, por ben que eu<br />
nunca presesse; nen me po<strong>de</strong>rán<br />
dizer que eu torto faç’ en fogir<br />
d’ aqui u me Deus tanto pesar <strong>de</strong>u.<br />
Pero das terras haverei soida<strong>de</strong><br />
<strong>de</strong> que m’ or’ hei a partir <strong>de</strong>spagado;<br />
e sempr’ i tornará o meu cuidado<br />
por quanto ben vi eu en elas ja;<br />
ca ja por al nunca me veera<br />
nulh’ home ir triste nen <strong>de</strong>sconortado.<br />
E ben diga<strong>de</strong>s, pois m’ én vou, verda<strong>de</strong><br />
se eu das gentes algun sabor havia,<br />
ou das terras en que eu guarecia.<br />
Por aquest’ era tod’, e non por al;<br />
mais ora ja nunca me sera mal<br />
por me partir <strong>de</strong>las e m’ ir mia via.<br />
Ca sei <strong>de</strong> mí<br />
quanto sofri<br />
e encobri<br />
en esta terra <strong>de</strong> pesar.<br />
Como perdi<br />
e <strong>de</strong>spendi,
vivend’ aqui,<br />
meus dias, posso‐m’ én queixar.<br />
E cuidarei,<br />
e pensarei<br />
quant’ aguar<strong>de</strong>i<br />
o ben que nunca pud’ achar.<br />
Esforçar‐m’‐ei,<br />
e pren<strong>de</strong>rei<br />
como guarrei<br />
conselh’ agor’, a meu cuidar.<br />
Pesar<br />
d’ achar,<br />
logar<br />
provar<br />
quer’ eu veer se po<strong>de</strong>rei.<br />
O sén<br />
d’ alguen,<br />
ou ren<br />
<strong>de</strong> ben<br />
me valha, se o en mí hei.<br />
Valer<br />
po<strong>de</strong>r,<br />
saber<br />
dizer<br />
ben me possa, que eu d’ ir hei.<br />
D’ haver<br />
po<strong>de</strong>r,<br />
prazer<br />
pren<strong>de</strong>r<br />
poss’ eu, pois esto cobrarei.<br />
Assi querrei<br />
buscar<br />
viver<br />
outra vida que provarei,<br />
e meu <strong>de</strong>scord’ acabarei.
NUNO FERNÁNDEZ TORNEOL (Segundo terzo do s. XIII)<br />
Pois naci nunca vi Amor<br />
e ouço <strong>de</strong>l sempre falar,<br />
pero sei que me quer matar;<br />
mais rogarei a mia senhor<br />
que me mostr’ aquel matador,<br />
ou que m’ ampare <strong>de</strong>l melhor.<br />
Pero nunca lh’ eu fige ren<br />
por que m’ el haja <strong>de</strong> matar,<br />
máis quer’ eu mia senhor rogar,<br />
polo gran med’ en que me ten,<br />
que me mostr’ aquel matador,<br />
ou que m’ ampare <strong>de</strong>l melhor.<br />
Nunca me lh’ eu ampararei,<br />
se m’ ela <strong>de</strong>l non amparar;<br />
mais quer’ eu mia senhor rogar,<br />
polo gran medo que <strong>de</strong>l hei,<br />
que mi amostr’ aquel matador,<br />
ou que mi ampare <strong>de</strong>l melhor.<br />
E pois Amor ha sobre min<br />
<strong>de</strong> me matar tan gran po<strong>de</strong>r,<br />
e eu non o posso veer,<br />
rogarei mia senhor assi<br />
que mi amostr’ aquel matador,<br />
ou que mi ampare <strong>de</strong>l melhor.
Levad’, amigo, que dormi<strong>de</strong>s as manhanas frias;<br />
toda‐las aves do mundo d’ amor dizian:<br />
Leda mi and’ eu.<br />
Levad’, amigo, que dormi<strong>de</strong>‐las frias manhanas;<br />
toda‐las aves do mundo d’ amor cantavan:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Toda‐las aves do mundo d’ amor dizian,<br />
do meu amor e do vosso en ment’ havian:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Toda‐las aves do mundo d’ amor cantavan,<br />
do meu amor e do vosso i enmentavan:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Do meu amor e do vosso en ment’ havian;<br />
vós lhi tolhestes os ramos en que siian:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Do meu amor e do vosso i enmentavan;<br />
vós lhi tolhestes os ramos en que pousavan:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Vós lhi tolhestes os ramos en que siian<br />
e lhis secastes as fontes en que bevian:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Vós lhi tolhestes os ramos en que pousavan<br />
e lhis secastes as fontes u se banhavan:<br />
Leda m’ and’ eu.
JOÁN SOÁREZ COELHO (...1235‐1279...)<br />
Atal vej’ eu aqui ama chamada<br />
que, <strong>de</strong>‐lo dia en que eu naci,<br />
nunca tan <strong>de</strong>sguisada cousa vi,<br />
se por ũa <strong>de</strong>stas duas non é:<br />
por haver nom’ assi, per bõa fe,<br />
ou se lho dizen porque ést’ amada,<br />
ou por fremosa, ou por ben talhada.<br />
Se por aquest’ ama <strong>de</strong>v’ a seer,<br />
é‐o ela, po<strong>de</strong><strong>de</strong>‐lo creer,<br />
ou se o é po‐la eu muit’ amar,<br />
ca ben lhe quer’ e posso ben jurar:<br />
poi‐la eu vi, nunc’ a vi tan amada.<br />
E nunca vi cousa tan <strong>de</strong>sguisada<br />
<strong>de</strong> chamar home ama tal molher<br />
tan pastorinh’, e, se lho non disser,<br />
por tod’ esto que eu sei que lh’ aven:<br />
porque a vej’ a todos querer ben,<br />
ou porque do mund’ é a máis amada.<br />
E oi<strong>de</strong> como vos eu disser,<br />
que, pero me Deus ben fazer quiser,<br />
sen ela non me po<strong>de</strong> fazer nada!
Maria do Grave, grav’ é <strong>de</strong> saber<br />
por que vos chaman Maria do Grave,<br />
ca vós non so<strong>de</strong>s grave <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r,<br />
e pero so<strong>de</strong>s <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r mui grave;<br />
e quer’, en gran conhocença, dizer:<br />
sen leterad’ ou trobador seer,<br />
non pod’ homen <strong>de</strong>partir este "grave".<br />
Mais eu sei ben trobar e ben leer<br />
e quer’ assi <strong>de</strong>partir este “grave”:<br />
vós non so<strong>de</strong>s grav’ en pedir haver,<br />
por vosso con’, e vós so<strong>de</strong>s grave,<br />
a quen vos fo<strong>de</strong> muito, <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r;<br />
e por aquesto se <strong>de</strong>v’ enten<strong>de</strong>r<br />
por que vos chaman Maria do Grave.<br />
E pois vos assi <strong>de</strong>parti este “grave”,<br />
tenho‐m’ end’ ora por máis trobador;<br />
e ben vos juro, par Nostro Senhor,<br />
que nunca eu achei molher tan grave<br />
com’ é Maria –e ja o provei–<br />
do Grave; nunca pois molher achei<br />
que a mí fosse <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r tan grave.
RODRIGO EANES DE VASCONCELOS (...1258‐1288...)<br />
Preguntei ũa dona en como vos direi:<br />
«Senhor, filhastes or<strong>de</strong>n?». E ja por én chorei.<br />
Ela enton me disse: «Eu non vos negarei<br />
<strong>de</strong> com’ eu filhei or<strong>de</strong>n, assi Deus me perdon;<br />
fez‐mi‐a filhar mia madre, mais, o que lhe farei?<br />
Trager‐lhi eu os panos, mais non o coraçon».<br />
Dix’ eu: «Senhor fremosa, morrerei con pesar,<br />
pois vós filhastes or<strong>de</strong>n e vos han <strong>de</strong> gardar».<br />
Ela enton me disse: «Quero‐vos én mostrar<br />
como serei guardada, se non, venha‐me mal;<br />
esto, por que chora<strong>de</strong>s, ben <strong>de</strong>ve<strong>de</strong>s cuidar:<br />
Tragerei eu os panos, mais no coraçon al».<br />
E dix’ eu: «Senhor minha, tan gran pesar hei én,<br />
porque filhastes or<strong>de</strong>n, que morrerei por én».<br />
E disse inda logo: «Assi me venha ben,<br />
como serei guardada dizer‐vo‐lo quer’ eu:<br />
se eu trouxer os panos, non <strong>de</strong><strong>de</strong>s por én ren,<br />
ca terrei o contrairo eno coraçon meu».
AFONSO MEÉNDEZ DE BESTEIROS (...1290...)<br />
Oimais quer’ eu punhar <strong>de</strong> me partir<br />
daqueste mund’, e farei gran razon,<br />
poi‐lo leixou a mia senhor, e non<br />
pud’ i viver e fui alhur guarir.<br />
E por esto quer’ eu por seu amor<br />
leixa‐lo mundo falso, traedor,<br />
<strong>de</strong>semparado, que me foi falir.<br />
E non houvera pois quen o servir<br />
com’ eu servi, nen tan longa sazon;<br />
e ficará <strong>de</strong>semparad’ enton,<br />
pois m’ end’ eu for, que mia senhor fez ir.<br />
E pois que ja non ha prez nen valor<br />
eno mundo, d’ u se foi mia senhor,<br />
Deus me cofonda, se eu i guarir!<br />
E pois que eu i mia senhor non vir,<br />
e vir as outras que no mundo son,<br />
non me podia dar o coraçon<br />
<strong>de</strong> ficar i. E por vos non mentir,<br />
quero‐m’ end’ ir; e, pois que m’ end’ eu for<br />
daqueste mundo, que ést’ a peor<br />
cousa que sei, querrei‐me <strong>de</strong>l riir!
JOÁN GARCÍA DE GUILHADE (...1239‐1270...)<br />
Estes meus olhos nunca per<strong>de</strong>rán,<br />
senhor, gran coita, mentr’ eu vivo for,<br />
e direi‐vos, fremosa mia senhor,<br />
<strong>de</strong>stes meus olhos a coita que han:<br />
choran e cegan quand’ alguen non veen,<br />
e ora cegan per alguen que veen.<br />
Guisado teen <strong>de</strong> nunca per<strong>de</strong>r<br />
meus olhos coita, e meu coraçon;<br />
e estas coitas, senhor, minhas son;<br />
mais‐los meus olhos, per alguen veer,<br />
choran e cegan quand’ alguen non veen,<br />
e ora cegan per alguen que veen.<br />
E nunca ja po<strong>de</strong>rei haver ben,<br />
pois que Amor ja non quer, nen quer Deus,<br />
mais os cativos <strong>de</strong>stes olhos meus<br />
morrerán sempre por veer alguen:<br />
choran e cegan quand’ alguen non veen,<br />
e ora cegan per alguen que veen.
Per boa fe, meu amigo,<br />
mui ben sei eu que m’ houvestes<br />
grand’ amor e estevestes<br />
mui gran sazon ben comigo;<br />
mais ve<strong>de</strong>‐lo que vos digo:<br />
ja çafou.<br />
Os gran<strong>de</strong>s nossos amores,<br />
que mí e vós sempr’ houvemos,<br />
nunca lhi cima fezemos<br />
coma Branca Frol e Flores;<br />
mais tempo <strong>de</strong> jogadores<br />
ja çafou.<br />
Ja eu falei en folia<br />
convosc’ e en gran cordura<br />
e en sén e en loucura<br />
quanto durava o dia;<br />
mais est’, ai don Jan Garcia,<br />
ja çafou.<br />
E <strong>de</strong>ssa folia toda<br />
ja çafou,<br />
ja çafad’ é pan <strong>de</strong> voda,<br />
ja çafou.
PAI GÓMEZ CHARINHO (c.1225‐1295)<br />
Quantos hoj’ andan eno mar aqui<br />
coidan que coita no mundo non ha<br />
senon do mar, nen han outro mal ja.<br />
Mais doutra guisa acontece hoje a mí:<br />
coita d’ amor me faz escaecer<br />
a mui gran coita do mar, e tẽer<br />
pola maior coita <strong>de</strong> quantas son<br />
coita d’ amor a quen a Deus quer dar.<br />
E é gran coita <strong>de</strong> mort’ a do mar,<br />
mas non é tal, e por esta razon<br />
coita d’ amor me faz escaecer<br />
a mui gran coita <strong>de</strong> mar, e tẽer<br />
pola maior coita, per bõa fe,<br />
<strong>de</strong> quantas foron, nen son, nen seran.<br />
E estes outros que amor non han<br />
dizen que non; mas eu direi qual é:<br />
coita d’ amor me faz escaecer<br />
a mui gran coita do mar, e tẽer<br />
por maior coita a que faz per<strong>de</strong>r<br />
coita do mar, que faz muitos morrer.
Ũa dona que eu quero gran ben<br />
por mal <strong>de</strong> mí, par Deus, que non por al,<br />
pero que sempre mi fez e faz mal<br />
e fara, direi‐vo‐lo que m’ aven:<br />
mar nen terra, nen prazer nen pesar,<br />
nen ben nen mal, non mi a po<strong>de</strong>n quitar<br />
do coraçon, e que sera <strong>de</strong> min?<br />
Morto sõo, se cedo non morrer.<br />
Ela ja nunca ben mi ha <strong>de</strong> fazer,<br />
mais sempre mal, e pero ést’ assi,<br />
mar nen terra, nen prazer nen pesar,<br />
nen ben nen mal, non ma po<strong>de</strong>n quitar<br />
do coraçon. Ora mi vai peior<br />
ca mi ven <strong>de</strong>la, por vos non mentir:<br />
mal se a vej’ e mal se a non vir,<br />
que <strong>de</strong> coitas máis cuido a maior,<br />
mar nen terra, nen prazer nen pesar,<br />
nen ben nen mal, non ma po<strong>de</strong>n quitar.
As froles do meu amigo<br />
briosas van no navio<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
As frores do meu amado<br />
briosas van eno barco.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Briosas van no navio<br />
pera chegar ao ferido.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Briosas van eno barco<br />
pera chegar ao fossado.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Pera chegar ao ferido,<br />
servir mí, corpo velido.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Pera chegar ao fossado,<br />
servir mí, corpo loado.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!
De quantas cousas eno mundo son,<br />
non vejo eu ben qual po<strong>de</strong>n semelhar<br />
al‐rei <strong>de</strong> Castela e <strong>de</strong> Leon<br />
senon ũa qual vos direi: o mar.<br />
O mar semelha muit’ aqueste Rei;<br />
e d’ aqui en <strong>de</strong>ante vós direi<br />
en quaes cousas, segundo razon.<br />
O mar dá muit’, e cree<strong>de</strong> que non<br />
se pod’ o mundo sen el governar,<br />
e po<strong>de</strong> muit’, e ha tal coraçon<br />
que o non po<strong>de</strong> ren apo<strong>de</strong>rar.<br />
Des i ar é temudo, que non sei<br />
quen o non tema; e contar‐vos‐ei<br />
ainda máis, e julga<strong>de</strong>‐m’ enton.<br />
Eno mar cabe quant’ i quer caber;<br />
e manten muitos; e outros i ha<br />
que x’ ar quebranta e que faz morrer<br />
enxerdados; e outros ha que dá<br />
gran<strong>de</strong>s herda<strong>de</strong>s e muit’ outro ben.<br />
E tod’ esto que vos conto aven<br />
al‐rei, se o souber<strong>de</strong>s conhocer.<br />
E da mansedume vós quero dizer<br />
do mar: non ha cont’, e nunca sera<br />
bravo nen sanhudo, se lho fazer<br />
outro non fezer; e sofrer‐vos‐á<br />
toda‐las cousas; mais, se en <strong>de</strong>s<strong>de</strong>n<br />
ou per ventura algun louco ten,<br />
con gran tormenta o fara morrer.<br />
Estas manhas, segundo o meu sén,<br />
que o mar ha, ha el‐Rei, e por én<br />
se semelhan, quen o ben enten<strong>de</strong>r.
DON DINÍS (1261‐1325)<br />
Assi me traz coitado<br />
e aficad’ Amor<br />
e tan atormentado<br />
que, se Nostro Senhor<br />
a mia senhor non met’ en cor<br />
que se <strong>de</strong> min doa, da mor‐<br />
t’ haverei prazer e sabor.<br />
Ca viv’ en tal cuidado,<br />
come quen sofredor<br />
é <strong>de</strong> mal aficado,<br />
que non po<strong>de</strong> maior,<br />
se mi non val a que en for‐<br />
te ponto vi, ca ja <strong>de</strong> mor‐<br />
t’ hei prazer e nen un pavor.<br />
E faço mui guisado,<br />
pois soo servidor<br />
da que mi non dá grado,<br />
querendo‐lh’ eu melhor<br />
ca min nen al, por én conor‐<br />
t’ eu non hei ja, senon da mor‐<br />
t’ en<strong>de</strong> sõo <strong>de</strong>sejador.
–Ai flores, ai flores do ver<strong>de</strong> pino,<br />
se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amigo!<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Ai flores, ai flores do ver<strong>de</strong> ramo,<br />
se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amado!<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amigo,<br />
aquel que mentiu do que pos con migo.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amado<br />
aquel que mentiu do que mi ha jurado.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
–Vós me pregunta<strong>de</strong>s polo voss’ amigo,<br />
e eu ben vos digo que é san’ e vivo.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Vós me pregunta<strong>de</strong>s polo voss’ amado,<br />
e eu ben vos digo que é viv’ e sano.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
E eu ben vos digo que é san’ e vivo<br />
e seera vosco ant’ o prazo saido.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
E eu ben vos digo que é viv’ e sano<br />
e seera vosc’ ant’ o prazo passado.<br />
Ai Deus, e u é?
Levantou‐s’ a velida,<br />
levantou‐s’ alva,<br />
e vai lavar camisas<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
Levantou‐s’ a louçana,<br />
levantou‐s’ alva,<br />
e vai lavar <strong>de</strong>lgadas<br />
eno alto:<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
E vai lavar camisas,<br />
levantou‐s’ alva,<br />
o vento lhas <strong>de</strong>svia<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
E vai lavar <strong>de</strong>lgadas;<br />
levantou‐s’ alva,<br />
o vento lhas levava<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
O vento lhas <strong>de</strong>svia;<br />
levantou‐s’ alva;<br />
meteu‐s’ alva en ira<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
O vento lhas levava;<br />
levantou‐s’ alva;<br />
meteu‐s’ alva en sanha<br />
eno alto:<br />
Vai‐las lavar alva.
Ũa pastor ben talhada<br />
cuidava en seu amigo<br />
e estava, ben vos digo,<br />
per quant’ eu vi, mui coitada,<br />
e diss’: «Oimais non é nada<br />
<strong>de</strong> fiar per namorado<br />
nunca molher namorada,<br />
pois que mi o meu ha errado».<br />
Ela tragia na mão<br />
un papagai mui fremoso,<br />
cantando mui saboroso,<br />
ca entrava o verão,<br />
e diss’: «Amigo loução,<br />
que faria por amores,<br />
pois m’ errastes tan en vão?»<br />
E caeu antr’ ũas flores.<br />
Ũa gran peça do dia<br />
jouv’ ali, que non falava,<br />
e a vezes acordava,<br />
e a vezes esmorecia,<br />
e diss’: «Ai santa Maria,<br />
que sera <strong>de</strong> min agora?»<br />
E o papagai dizia:<br />
«Ben, por quant’ eu sei, senhora».<br />
«Se me queres dar guarida»,<br />
diss’ a pastor, «di verda<strong>de</strong>,<br />
papagai, por carida<strong>de</strong>,<br />
ca morte m’ é esta vida».<br />
Diss’ el: «Senhora comprida<br />
<strong>de</strong> ben, e non vos queixe<strong>de</strong>s,<br />
ca o que vos ha servida<br />
erged’ olho e vee‐lo‐e<strong>de</strong>s».
AIRAS NÚNEZ (...1284‐1289...)<br />
Que muito m’ eu pago <strong>de</strong>ste verão<br />
por estes ramos e por estas flores,<br />
e polas aves que cantan d’ amores,<br />
por que ando i led’ e sen cuidado,<br />
e assi faz tod’ homen namorado:<br />
sempre i anda led’ e mui loução.<br />
Cand’ eu passo per algũas ribeiras,<br />
so bõas arvores, per bõos prados,<br />
se cantan i passaros namorados<br />
log’ eu con amores i vou cantando,<br />
e log’ ali d’ amores vou trobando<br />
e faço cantares en mil maneiras.<br />
Hei eu gran viço e grand’ alegria,<br />
quando mi as aves cantan no estio.
Bailemos nós ja todas tres, ai amigas,<br />
so aquestas avelaneiras frolidas,<br />
e quen for velida, como nós, velidas,<br />
se amigo amar,<br />
so aquestas avelaneiras frolidas<br />
verra bailar.<br />
Bailemos nós ja todas tres, ai irmanas,<br />
so aqueste ramo <strong>de</strong>stas avelanas,<br />
e quen for louçana, como nós, louçanas,<br />
se amigo amar,<br />
so aqueste ramo <strong>de</strong>stas avelanas<br />
verra bailar.<br />
Por Deus, ai amigas, mentr’ al non fazemos,<br />
so aqueste ramo frolido bailemos,<br />
e quen ben parecer, como nós parecemos,<br />
se amigo amar,<br />
so aqueste ramo so’l que nós bailemos<br />
verra bailar.
Oi hoj’ eu ũa pastor cantar,<br />
du cavalgava per ũa ribeira,<br />
e a pastor estava senlheira,<br />
e ascondi‐me po‐la ascuitar<br />
e dizia mui ben este cantar:<br />
«So‐lo ramo verd’ e frolido<br />
vodas fazen a meu amigo.<br />
Choran olhos d’ amor!».<br />
E a pastor parecia mui ben,<br />
e chorava e estava cantando;<br />
e eu mui passo fui‐mi achegando<br />
po‐la oir, e sol non falei ren;<br />
e dizia este cantar mui ben:<br />
«Ai estornhinho do avelanedo,<br />
canta<strong>de</strong>s vós, e moir’ eu e peno<br />
e d’ amores hei mal!».<br />
E eu oi‐a sospirar enton<br />
e queixava‐se estando con amores<br />
e fazia guirlanda <strong>de</strong> flores;<br />
<strong>de</strong>s i chorava mui <strong>de</strong> coraçon<br />
e dizia este cantar enton:
«Que coita hei tan gran<strong>de</strong> <strong>de</strong> sofrer,<br />
amar amig’ e non ousar veer!<br />
E pousarei so‐lo avelanal!».<br />
Pois que a guirlanda fez a pastor,<br />
foi‐se cantando, indo‐s’ én manselinho;<br />
e tornei‐m’ eu logo a meu caminho,<br />
ca <strong>de</strong> a nojar non houve sabor;<br />
e dizia este cantar ben a pastor:<br />
«Pela ribeira do rio<br />
cantando ia la virgo<br />
d’ amor.<br />
Quen amores ha,<br />
como dormirá,<br />
ai bela frol?».
MARTÍN MOXA (...1270‐1280...)<br />
Quen viu o mundo qual o eu ja vi<br />
e viu as gentes que eran enton,<br />
e viu aquestas que agora son,<br />
Deus, quand’ i cuida, que po<strong>de</strong> cuidar?<br />
Ca me sin’ eu, per min, quando cuid’ i!<br />
Por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar?<br />
Mundo tẽemos fals’ e sen sabor,<br />
mundo sen Deus e en que ben non ha,<br />
e mundo tal que non corregerá,<br />
ante o vejo sempr’ empeorar.<br />
Quand’ est’ eu cat’ e vej’ end’ o melhor,<br />
por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar?<br />
U foi mesur’, ou grãa<strong>de</strong>z’ u jaz?<br />
Verdad’ u é? Quen ha amigo leal?<br />
Que fui d’ amor ou trobar por que fal?<br />
A gent’ é trist’ e sol non quer cantar!<br />
Quand’ est’ eu cat’ e quanto mal s’ i faz,<br />
por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar?<br />
Viv’ eu en tal mund’, e faz m’ i viver<br />
ũa dona, que quero mui gran ben,<br />
e muit’ ha ja que m’ en seu po<strong>de</strong>r ten<br />
ben <strong>de</strong>‐lo temp’ u soian amar.<br />
Oimais, <strong>de</strong> min po<strong>de</strong> quen quer saber<br />
por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar.<br />
Mais, en tal mundo, por que vai morar<br />
home <strong>de</strong> prez, que s’ én pod’ alongar?
ROI FERNÁNDEZ DE SANTIAGO (Segundo terzo do s. XIII)<br />
Quand’ eu vejo las ondas<br />
e las muit’ altas ribas,<br />
logo mi veen ondas<br />
al cor pola velida:<br />
maldito seja ‘l mare,<br />
que mi faz tanto male!<br />
Nunca vejo las ondas<br />
nen as altas <strong>de</strong>brocas<br />
que mi non venhan ondas<br />
al cor pola fremosa:<br />
maldito seja ’l mare,<br />
que mi faz tanto male!<br />
Se eu vejo las ondas<br />
e vejo las costeiras,<br />
logo mi veen ondas<br />
al cor pola ben feita:<br />
maldito seja ‘l mare,<br />
que mi faz tanto male!
PERO DA PONTE (...1235‐1275...)<br />
Se eu po<strong>de</strong>sse <strong>de</strong>samar<br />
a quen me sempre <strong>de</strong>samou,<br />
e po<strong>de</strong>ss’ algun mal buscar<br />
a quen me sempre mal buscou!<br />
Assi me vingaria eu,<br />
se eu po<strong>de</strong>sse coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.<br />
Mais sol non posso eu enganar<br />
meu coraçon que m’ enganou,<br />
por quanto me fez <strong>de</strong>sejar<br />
a quen me nunca <strong>de</strong>sejou.<br />
E por esto non dormio eu,<br />
porque non poss’ eu coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.<br />
Mais rog’ a Deus que <strong>de</strong>sampar<br />
a quen m’ assi <strong>de</strong>samparou,<br />
vel que po<strong>de</strong>ss’ eu <strong>de</strong>storvar<br />
a quen me sempre <strong>de</strong>storvou.<br />
E logo dormiria eu,<br />
se eu po<strong>de</strong>sse coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.<br />
Vel que ousass’ én preguntar<br />
a quen me nunca preguntou,<br />
por que me fez en si cuidar,<br />
pois ela nunc’ en min cuidou.<br />
E por esto lazeiro eu,<br />
porque non poss’ eu coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.
–Vistes, madr’, o escu<strong>de</strong>iro que m’ houver’ a levar sigo?<br />
Menti‐lh’ e vai‐mi sanhudo, mia madre, ben vo‐lo digo:<br />
Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.<br />
Madre, vós que me mandastes que mentiss’ a meu amigo,<br />
que conselho mi dare<strong>de</strong>s ora, poi‐lo non hei migo?<br />
Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.<br />
–Filha, dou‐vos por conselho que, tanto que vos el veja,<br />
que toda ren lhi faça<strong>de</strong>s, que vosso pagado seja.<br />
–Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.<br />
–Pois escusar non po<strong>de</strong><strong>de</strong>s, mia filha, seu gasalhado,<br />
<strong>de</strong>s oimais eu vos castigo que lh’ an<strong>de</strong><strong>de</strong>s a mandado.<br />
–Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.
De Don Fernan Diaz Estaturão<br />
oi dizer novas, <strong>de</strong> que mi praz:<br />
que é home que muito por Deus faz<br />
e se quer ora meter ermitão;<br />
e fara bon feito, se o fezer;<br />
<strong>de</strong> máis, nunca lh’ home soube molher,<br />
<strong>de</strong>s que naceu, tant’ é <strong>de</strong> bon cristão.<br />
Este ten o Paraiso en mão,<br />
que sempr’ amou, con sén cristão, paz,<br />
nen nunc’ amou molher nen seu solaz,<br />
nen <strong>de</strong>samou fidalgo nen vilão;<br />
e máis vos én direi, se vos prouguer:<br />
nunca molher amou, nen quis nen quer,<br />
pero cata falagueir’ e loução.<br />
E atán bon dia foi ele nado<br />
que tan ben soub’ o pecad’ enganar,<br />
que nunca por molher ren quiso dar,<br />
e pero mete‐s’ el por namorado;<br />
e os que o non conhocemos ben<br />
cuidamos <strong>de</strong>l que folia manten,<br />
mais el d’ haver molher non é pensado.<br />
Que se hoj’ ele foss’ empardẽado,<br />
nen se saberia melhor guardar<br />
<strong>de</strong> nunca ja con molher albergar,<br />
por non se riir <strong>de</strong>le o pecado,<br />
ca nunca <strong>de</strong>u por molher nulha ren;<br />
e pero ve<strong>de</strong>s: se o vir alguen,<br />
terrá que morre por seer casado.<br />
E, pois el tal castida<strong>de</strong> manten,<br />
quand’ el morrer, direi‐vos ũa ren:<br />
Beati Oculi sera chamado.
BERNAL DE BONAVAL (Primeira meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
A dona que eu am’ e tenho por senhor<br />
amostra<strong>de</strong>‐mi‐a, Deus, se vos én prazer for,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.<br />
A que tenh’ eu por lume <strong>de</strong>stes olhos meus<br />
e por que choran sempr’, amostra<strong>de</strong>‐mi‐a, Deus,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.<br />
Essa que vós fezestes melhor parecer<br />
<strong>de</strong> quantas sei, ai Deus, faze<strong>de</strong>‐mi‐a veer,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.<br />
Ai Deus, que mi a fezestes máis ca min amar,<br />
mostra<strong>de</strong>‐mi‐a u possa con ela falar,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.
FERNANDO ESQUÍO (Fins do s. XIII e inicios do s. XIV)<br />
Senhor, por que eu tant’ afan levei,<br />
gran sazon ha, por Deus, que vos non vi<br />
e pero mui longe <strong>de</strong> vós vivi,<br />
nunca aqueste verv’ antig’ achei:<br />
«Quan longe d’ olhos, tan longe <strong>de</strong> coraçon».<br />
A minha coita, por Deus, non ha par<br />
que por vós levo sempr’ e levarei,<br />
e, pero mui longe <strong>de</strong> vós morei,<br />
nunca pu<strong>de</strong> este verv’ antig’ achar:<br />
«Quan longe d’ olhos, tan longe <strong>de</strong> coraçon».<br />
E tan gran coita d’ amor hei migo<br />
que o non sabe Deus, mal pecado!<br />
Pero que vivo muit’ alongado<br />
<strong>de</strong> vós, non acho este verv’ antigo:<br />
«Quan longe d’ olhos, tan longe <strong>de</strong> coraçon».
Vaiamos, irmana, vaiamos dormir<br />
nas ribas do lago, u eu andar vi<br />
a las aves meu amigo.<br />
Vaiamos, irmana, vaiamos folgar<br />
nas ribas do lago, u eu vi andar<br />
a las aves meu amigo.<br />
En nas ribas do lago, u eu andar vi,<br />
seu arco na mão as aves ferir,<br />
a las aves, meu amigo.<br />
En nas ribas do lago, u eu vi andar,<br />
seu arco na mano a las aves tirar,<br />
a las aves, meu amigo.<br />
Seu arco na mão as aves ferir,<br />
e las que cantavan leixa‐las guarir,<br />
a las aves, meu amigo.<br />
Seu arco na mano a las aves tirar,<br />
e las que cantavan non nas quer matar,<br />
a las aves, meu amigo.
A ũu fra<strong>de</strong> dizen escaralhado,<br />
e faz pecado quen lho vai dizer,<br />
ca, pois el sab’ arreitar <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r,<br />
cuid’ eu que gai’ é, <strong>de</strong> piss’ arriçado;<br />
e pois emprenha estas con que jaz<br />
e faze filhos e filhas assaz,<br />
ante lhe dig’ eu ben encaralhado.<br />
Escaralhado nunca eu diria,<br />
mais que trage ante caralho arreite,<br />
ao que tantas molheres <strong>de</strong> leite<br />
ten, ca lhe pariron tres en ũu dia,<br />
e outras muitas prenhadas que ten;<br />
e atal fra<strong>de</strong> cuid’ eu que mui ben<br />
encaralhado per esto seria.<br />
Escaralhado non po<strong>de</strong> seer<br />
o que tantas filhas fez en Marinha,<br />
e que ten ora outra pastorinha<br />
prenhe, que ora quer encaecer,<br />
e outras muitas molheres que fo<strong>de</strong>;<br />
e atal fra<strong>de</strong> ben cuid’ eu que po<strong>de</strong><br />
encaralhado per esto seer.
ESTEVAN COELHO (...1308‐c.1336)<br />
Sedia la fremosa seu sirgo torcendo,<br />
sa voz manselinha fremoso dizendo<br />
cantigas d’ amigo.<br />
Sedia la fremosa seu sirgo lavrando,<br />
sa voz manselinha fremoso cantando<br />
cantigas d’ amigo.<br />
–Par Deus <strong>de</strong> Cruz, dona, sei eu que have<strong>de</strong>s<br />
amor mui coitado, que tan ben dize<strong>de</strong>s<br />
cantigas d’ amigo.<br />
Par Deus <strong>de</strong> Cruz, dona, sei eu que anda<strong>de</strong>s<br />
d’ amor mui coitada que tan ben canta<strong>de</strong>s<br />
cantigas d’ amigo.<br />
–Avuitor comestes, que a<strong>de</strong>vinha<strong>de</strong>s.
PERO VIVIÃEZ (...1275?...)<br />
Pois nossas madres van a San Simon<br />
<strong>de</strong> Val <strong>de</strong> Prados can<strong>de</strong>as queimar,<br />
nós, as meninhas, punhemos d’ andar<br />
con nossas madres, e elas enton<br />
queimen can<strong>de</strong>as por nós e por si,<br />
e nós, meninhas, bailaremos i.<br />
Nossos amigos todos lá iran<br />
por nos veer e andaremos nós<br />
bailand’ ant’ eles, fremosas, en cos,<br />
e nossas madres, pois que ala van,<br />
queimen can<strong>de</strong>as por nós e por si,<br />
e nós, meninhas, bailaremos i.<br />
Nossos amigos iran por cousir<br />
como bailamos, e po<strong>de</strong>n veer<br />
bailar nós, moças <strong>de</strong> bon parecer;<br />
e nossas madres, pois lá queren ir,<br />
queimen can<strong>de</strong>as por nós e por si,<br />
e nós, meninhas, bailaremos i.
PEDRO EANES SOLAZ (Século XIII)<br />
Eu, velida, non dormia,<br />
lelia doura,<br />
e meu amigo venia,<br />
edoi lelia doura!<br />
Non dormia e cuidava,<br />
lelia doura,<br />
e meu amigo chegava,<br />
edoi lelia doura!<br />
O meu amigo venia,<br />
lelia doura,<br />
e d’ amor tan ben dizia<br />
edoi lelia doura!<br />
O meu amigo chegava,<br />
lelia doura,<br />
e d’ amor tan ben cantava,<br />
edoi lelia doura!<br />
Muito <strong>de</strong>sejei, amigo,<br />
lelia doura,<br />
que vos tevesse comigo,<br />
edoi lelia doura!<br />
Muito <strong>de</strong>sejei, amado,<br />
lelia doura,<br />
que vos tevess’ a meu lado,<br />
edoi lelia doura!
Leli leli, par Deus, leli,<br />
lelia doura,<br />
ben sei eu quen non diz leli,<br />
edoi lelia doura!<br />
Ben sei eu quen non diz leli,<br />
lelia doura,<br />
<strong>de</strong>mo x’ é quen non diz leli,<br />
edoi lelia doura!
MEENDINHO (Primeiro terzo do s. XIII?)<br />
Sedia‐m’ eu na ermida <strong>de</strong> San Simion<br />
e cercaron‐mi as ondas, que gran<strong>de</strong>s son.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
Estando na ermida ant’ o altar,<br />
cercaron‐mi as ondas gran<strong>de</strong>s do mar.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
E cercaron‐mi as ondas, que gran<strong>de</strong>s son:<br />
non hei i barqueiro, nen remador.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
E cercaron‐mi as ondas do alto mar:<br />
non hei i barqueiro, nen sei remar.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
Non hei i barqueiro, nen remador:<br />
morrerei eu fremosa no mar maior.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
Non hei i barqueiro, nen sei remar:<br />
morrerei eu fremosa no alto mar.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!
JOÁN MEÉNDIZ DE BRITEIROS (...1288‐1334...)<br />
Deus, que leda que m’ esta noite vi,<br />
amiga, en un sonho que sonhei!<br />
Ca sonhava, en como vos direi,<br />
que me dizia meu amig’ assi:<br />
«Falad’, amig’, ai meu lum’ e meu ben!».<br />
Non foi no mundo tan leda molher<br />
en sonho, nen no podia seer,<br />
ca sonhei que me veera dizer<br />
aquel que me milhor que a si quer:<br />
«Fala<strong>de</strong> migo, ai meu lum’ e meu ben!».<br />
Des que m’ espertei, houvi gran pesar,<br />
ca en tal sonho havia gran sabor<br />
con o rogar‐me, por Nostro Senhor,<br />
o que me sabe máis que si amar:<br />
«Fala<strong>de</strong> migo, ai meu lum’ e meu ben!».<br />
E, pois m’ espertei, foi a Deus rogar<br />
que me sacass’ aqueste sonh’ a ben.
Ora vej’ eu que non ha verda<strong>de</strong><br />
en sonh’, amiga, se Deus me perdon;<br />
e quero‐vos logo mostrar razon,<br />
e ve<strong>de</strong>s como, par carida<strong>de</strong>:<br />
sonhei, muit’ ha, que veera meu ben<br />
e meu amig’ e non veo, nen ven.<br />
Ca non ha verda<strong>de</strong> nemigalha<br />
en sonho, nen sol non é ben nen mal,<br />
e eu nunca en<strong>de</strong> creerei al,<br />
porque, amiga, se Deus me valha,<br />
sonhei, muit’ ha que veera meu ben<br />
e meu amig’ e non veo, nen ven.<br />
Per min, amiga, entend’ eu ben que<br />
sonho non po<strong>de</strong> verda<strong>de</strong> seer,<br />
nen que m’ er po<strong>de</strong> ben nen mal fazer,<br />
porque, amiga, se Deus ben mi dé,<br />
sonhei, muit’ ha, que veera meu ben<br />
a meu amig’ e non veo, nen ven.<br />
E, pois se foi meu amig’ e non ven,<br />
meu sonh’, amiga, non é mal nen ben.
PERO GONÇÁLVEZ DE PORTOCARREIRO (Segunda meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
O anel do meu amigo<br />
perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> pino,<br />
e chor’ eu, bela!<br />
O anel do meu amado<br />
perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> ramo,<br />
e chor’ eu, bela!<br />
Perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> pino;<br />
por én chor’ eu, dona virgo,<br />
e chor’ eu, bela!<br />
Perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> ramo;<br />
por én chor’ eu, dona d’ algo,<br />
e chor’ eu, bela!
JOÁN AIRAS DE SANTIAGO (Segunda meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
Toda‐las cousas eu vejo partir<br />
do mund’ en como soian seer,<br />
e vej’ as gentes partir <strong>de</strong> fazer<br />
ben que soian –tal tempo nos ven!–,<br />
mais non se pod’ o coraçon partir<br />
do meu amigo <strong>de</strong> mi querer ben.<br />
Pero que home part’ o coraçon<br />
das cousas que ama, per bõa fe,<br />
e parte‐s’ home da terra ond’ é,<br />
e parte‐s’ home d’ u gran<strong>de</strong> prol ten,<br />
non se po<strong>de</strong> parti‐lo coraçon<br />
do meu amigo <strong>de</strong> mi querer ben.<br />
Toda‐las cousas eu vejo mudar:<br />
mudan‐s’ os tempos e muda‐s’ o al,<br />
muda‐s’ a gente en fazer ben ou mal,<br />
mudan‐s’ os ventos e tod’ outra ren,<br />
mais non se pod’ o coraçon mudar<br />
do meu amigo <strong>de</strong> mi querer ben.
–Meu amigo, quero‐vos preguntar.<br />
–Pregunta<strong>de</strong>, senhor, ca m’ é én ben.<br />
–Non vos ha mester <strong>de</strong> mi ren negar.<br />
–Nunca vos eu, senhor, negarei ren.<br />
–Tantos cantares, por que faze<strong>de</strong>s?<br />
–Senhor, ca nunca mi escaece<strong>de</strong>s.<br />
–Preguntar‐vos quero, per bõa fe.<br />
–Pregunta<strong>de</strong>, ca hei én gran sabor.<br />
–Non mi negue<strong>de</strong>s ren, pois assi é.<br />
–Nunca vos ren negarei, mia senhor.<br />
–Tantos cantares, por que faze<strong>de</strong>s?<br />
–Senhor, ca nunca mi escaece<strong>de</strong>s.<br />
–Non vos pes <strong>de</strong> qual pregunta fezer.<br />
–Non, senhor, ante vo‐lo gracirei.<br />
–Non m’ ar negue<strong>de</strong>s o que vos disser.<br />
–Nunca vos eu, senhor, ren negarei.<br />
–Tantos cantares, por que faze<strong>de</strong>s?<br />
–Senhor, ca nunca mi escaece<strong>de</strong>s.<br />
–E este ben por mí o faze<strong>de</strong>s?<br />
–Por vós, mia senhor, que o vale<strong>de</strong>s.
Ai, Justiça, mal faze<strong>de</strong>s, que non<br />
quere<strong>de</strong>s ora <strong>de</strong>reito filhar<br />
<strong>de</strong> Mor da Cana, porque foi matar<br />
Joan Airas, ca fez mui sen razon;<br />
mais, se <strong>de</strong>reito quere<strong>de</strong>s fazer,<br />
ela so el <strong>de</strong>ve<strong>de</strong>s a meter,<br />
ca o manda o Livro <strong>de</strong> Leon;<br />
ca lhi queria gran ben, e <strong>de</strong>s i<br />
nunca lhi chamava senon "senhor",<br />
e, quando lh’ el queria mui milhor,<br />
foi‐o ela logo matar ali;<br />
mais, Justiça, pois tan gran torto fez,<br />
mete<strong>de</strong>‐a ja so ele ũa vez,<br />
ca o manda o <strong>de</strong>reito assi.<br />
E, quando máis Joan Airas cuidou<br />
que houvesse <strong>de</strong> Mor da Cana ben,<br />
foi‐o ela logo matar por én,<br />
tanto que el en seu po<strong>de</strong>r entrou;<br />
mais, Justiça, pois que assi é ja,<br />
metan‐na so el, e pa<strong>de</strong>cerá<br />
a que o a mui gran torto matou.<br />
E quen nos ambos vir jazer, dira:<br />
«Beeito seja aquel que o julgou!».
PERO DE VEER (...1240?...)<br />
Ai Deus, que doo que eu <strong>de</strong> mí hei,<br />
porque se foi meu amig’ e fiquei<br />
pequena e <strong>de</strong>l namorada.<br />
Quando s’ el houve <strong>de</strong> Julhan a ir,<br />
fiquei, fremosa, por vos non mentir,<br />
pequena e <strong>de</strong>l namorada.<br />
Ali houv’ eu <strong>de</strong> mia morte pavor,<br />
u eu fiquei mui coitada pastor,<br />
pequena e <strong>de</strong>l namorada.
JOÁN ZORRO (Fins do s. XIII)<br />
El‐Rei <strong>de</strong> Portugale<br />
barcas mandou lavrare,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.<br />
El‐Rei portugueese<br />
barcas mandou fazere,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.<br />
Barcas mandou lavrare<br />
e no mar as <strong>de</strong>itare,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.<br />
Barcas mandou fazere<br />
e no mar as metere,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.
JUIÃO BOLSEIRO (Terceiro cuarto do s. XIII)<br />
Sen meu amigo manh’ eu senlheira<br />
e sol non dormen estes olhos meus;<br />
e, quant’ eu posso, peç’ a luz a Deus<br />
e non mi a dá per nulha maneira.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.<br />
Quand’ eu con meu amigo dormia,<br />
a noite non durava nulha ren,<br />
e ora dur’ a noit’ e vai e ven:<br />
non ven a luz, nen parec’ o dia.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.<br />
E, segundo, com’ a mí parece,<br />
comigo man meu lum’ e meu senhor:<br />
ven log’ a luz, <strong>de</strong> que non hei sabor,<br />
e ora vai a noit’ e ven e crece.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.<br />
Pater nostrus rez’ eu máis <strong>de</strong> cento<br />
por Aquel que morreu na vera cruz,<br />
que Ele mi mostre mui cedo a luz,<br />
mais mostra‐mi as noites d’ avento.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.
Aquestas noites tan longas que Deus fez en grave dia<br />
por min, por que as non dormio, e por que as non fazia<br />
no tempo que meu amigo<br />
soia falar comigo?<br />
Porque as fez Deus tan gran<strong>de</strong>s non posso eu dormir, coitada,<br />
e, <strong>de</strong> como son sobejas, quisera eu outra vegada<br />
no tempo que meu amigo<br />
soia falar comigo.<br />
Por que as Deus fez tan gran<strong>de</strong>s sen mesura <strong>de</strong>siguaes,<br />
e as eu dormir non posso? Por que as non fez ataes<br />
no tempo que meu amigo<br />
soia falar comigo?
PERO MEOGO (Segunda meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
Levou‐s’ aa alva, levou‐s’ a velida,<br />
vai lavar cabelos na fontana fria,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Levou‐s’ aa alva, levou‐s’ a louçana,<br />
vai lavar cabelos na fria fontana,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Vai lavar cabelos na fontana fria,<br />
passou seu amigo, que lhi ben queria,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Vai lavar cabelos na fria fontana,<br />
passa seu amigo, que a muit’ amava,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Passa seu amigo, que lhi ben queria,<br />
o cervo do monte a augua volvia,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Passa seu amigo, que a muit’ amava,<br />
o cervo do monte volvia a augua,<br />
leda dos amores, dos amores leda.
–Diga<strong>de</strong>s, filha, mia filha velida:<br />
por que tardastes na fontana fria?<br />
–Os amores hei.<br />
Diga<strong>de</strong>s, filha, mia filha louçana:<br />
por que tardastes na fria fontana?<br />
–Os amores hei.<br />
–Tar<strong>de</strong>i, mia madre, na fontana fria,<br />
cervos do monte a augua volvian.<br />
Os amores hei.<br />
Tar<strong>de</strong>i, mia madre, na fria fontana,<br />
cervos do monte volvian a augua.<br />
Os amores hei.<br />
–Mentir, mia filha, mentir por amigo!<br />
Nunca vi cervo que volvess’ o rio.<br />
–Os amores hei.<br />
Mentir, mia filha, mentir por amado!<br />
Nunca vi cervo que volvess’ o alto.<br />
–Os amores hei.
PEDRO AMIGO DE SEVILHA (...1268‐1285...)<br />
–Par Deus, amiga, po<strong>de</strong><strong>de</strong>s saber<br />
como po<strong>de</strong>sse mandad’ enviar<br />
a meu amigo, que non ha po<strong>de</strong>r<br />
<strong>de</strong> falar mig’ e morr’ én con pesar?<br />
E, ben vos digo, se el morr’ assi,<br />
que non viverei ja máis <strong>de</strong>s ali.<br />
Amiga, sei ben que non pod’ haver<br />
meu amig’ arte <strong>de</strong> migo falar,<br />
e houv’ eu art’ e figi‐lhe fazer<br />
por outra dona un mui bon cantar;<br />
e, pois por aquela dona trobou,<br />
cada que quis, sempre migo falou.<br />
O meu amigo non é trobador,<br />
pero tan grand’ é o ben que m’ el quer<br />
que filhará outra enten<strong>de</strong>dor<br />
e trobará, pois que lho eu disser;<br />
mais, amiga, per quen o sabera<br />
que lho eu mando, ou quen lho dira?<br />
–Eu, amiga, o farei sabedor<br />
que, tanto que el un cantar fezer<br />
por outra dona e pois por seu for,<br />
que falará vosco, quando quiser;<br />
mais ha mester <strong>de</strong> lho fazer el ben<br />
creent’ e vós non o cear<strong>de</strong>s én.<br />
–Amiga, per ceos e quant’ eu hei<br />
<strong>de</strong> mal, máis nunca o ja cearei.<br />
–Mester vos é, cá vo‐lo enten<strong>de</strong>rán<br />
se o cear<strong>de</strong>s, e guardar‐vos‐an.
MARTIN PADROZELOS (Segunda meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
Por Deus, que vos non pes,<br />
mia madr’ e mia senhor,<br />
d’ ir a San Salvador,<br />
ca, se hoje i van tres<br />
fremosas, eu serei<br />
a ũa, ben o sei.<br />
Por fazer oraçon,<br />
quer’ hoj’ eu ala ir,<br />
e, por vos non mentir,<br />
se hoj’ i duas son<br />
fremosas, eu serei<br />
a ũa, ben o sei.<br />
I é meu amig’, ai<br />
madr’, e i‐lo‐ei veer,<br />
por lhi fazer prazer;<br />
se hoj’ i ũa vai<br />
fremosa, eu serei<br />
a ũa, ben o sei.
LOURENÇO (Segundo terzo do s. XIII)<br />
Tres moças cantavan d’ amor,<br />
mui fremosinhas pastores,<br />
mui coitadas dos amores.<br />
E diss’ end’ ũa, mia senhor:<br />
«Dized’, amigas, comigo<br />
o cantar do meu amigo».<br />
Todas tres cantavan mui ben,<br />
come moças namoradas<br />
e dos amores coitadas.<br />
E diss’ a por que perço o sén:<br />
«Dized’, amigas, comigo<br />
o cantar do meu amigo».<br />
Que gran sabor eu havia<br />
<strong>de</strong> as oir cantar enton!<br />
E prougue‐mi <strong>de</strong> coraçon<br />
quanto mia senhor dizia:<br />
«Dized’, amigas, comigo<br />
o cantar do meu amigo».<br />
E se as eu máis oisse,<br />
a que gran sabor estava<br />
e que muito me pagava<br />
<strong>de</strong> como mia senhor disse:<br />
«Dized’, amigas, con migo<br />
o cantar do meu amigo».
MARTÍN DE GINZO (Segunda meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
A do mui bon parecer<br />
mandou lo adufe tanger.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.<br />
A do mui bon semelhar<br />
mandou lo adufe sonar.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.<br />
Mandou lo adufe tanger<br />
e non lhi davan lezer.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.<br />
Mandou lo adufe sonar<br />
e non lhi davan vagar.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.
MARTÍN CODAX (Mediados ou terceiro cuarto do s. XIII)<br />
Ondas do mar <strong>de</strong> Vigo,<br />
se vistes meu amigo?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!<br />
Ondas do mar levado,<br />
se vistes meu amado?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!<br />
Se vistes meu amigo,<br />
o por que eu sospiro?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!<br />
Se vistes meu amado<br />
por que hei gran coidado?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!
Eno sagrado, en Vigo,<br />
bailava corpo velido:<br />
amor hei!<br />
En Vigo, no sagrado,<br />
bailava corpo <strong>de</strong>lgado:<br />
amor hei!<br />
Bailava corpo velido,<br />
que nunca houver’ amigo:<br />
amor hei!<br />
Bailava corpo <strong>de</strong>lgado,<br />
que nunca houver’ amado:<br />
amor hei!<br />
Que nunca houver’ amigo,<br />
ergas no sagrad’, en Vigo:<br />
amor hei!<br />
Que nunca houver’ amado,<br />
ergas en Vigo, no sagrado:<br />
amor hei!
MARTÍN SOÁREZ (c.1200‐c. 1260)<br />
«Esta cantiga fez Martin Soares a un cavaleiro que<br />
era chufador, que <strong>de</strong>zia que viinha d’ Outramar»<br />
Pero non fui a Ultramar,<br />
muito sei eu a terra ben<br />
per Soeir’ Eanes, que én ven,<br />
segundo lh’ eu oi contar:<br />
diz que Marcelha jaz alen<br />
do mar, e Acre jaz aquen,<br />
e Somportes log’ i a par.<br />
E as jornadas sei eu ben,<br />
como lhi eiri oi falar:<br />
diz que pod’ ir, quen ben andar,<br />
<strong>de</strong> Belfurad’ a Santaren,<br />
se noutro dia madurgar,<br />
e ir a Nogueirol jantar<br />
e maer a Jerusalen.<br />
E diz que vio ũu ju<strong>de</strong>u<br />
que vio pren<strong>de</strong>r Nostro Senhor;<br />
e havere<strong>de</strong>s i gran sabor,<br />
se vo‐lo contar, cuido‐m’ eu:<br />
diz que é un ju<strong>de</strong>u pastor,<br />
natural <strong>de</strong> Rocamador,<br />
e que ha nome Don Andreu.
Do sepulcro vos er direi,<br />
per u andou, ca lho oi<br />
a Don Soeiro ben assi;<br />
como m’ el disse, vos direi:<br />
<strong>de</strong> Santaren tres legoas é<br />
e quatro ou cinco <strong>de</strong> Loule,<br />
e Belfurado jaz log’ i.<br />
Per i andou Nostro Senhor,<br />
d’ ali diz el que foi romeu,<br />
e, <strong>de</strong>pois que lh’ o Soldan <strong>de</strong>u<br />
o perdon, houve gran sabor<br />
<strong>de</strong> se tornar; e foi‐lhi greu<br />
d’ andar Coira e Galisteu<br />
con torquis do Emperador.
«Esta outra cantiga fez a Afons’ Eanes do Coton. Foi <strong>de</strong> mal dizer aposto,<br />
en que mostrava, dizendo mal <strong>de</strong> si, as manhas que o outr’ havia; e diz assi»<br />
Nostro Senhor, com’ eu ando coitado<br />
con estas manhas que mi quisestes dar:<br />
son mui gran putanheiro aficado<br />
e pago‐me muito dos dados jogar;<br />
<strong>de</strong>s i ar hei mui gran sabor <strong>de</strong> morar<br />
per estas ruas vivend’ apartado.<br />
Po<strong>de</strong>ra‐m’ eu ben, se foss’ avegoso,<br />
caer en bon prez e honrado seer;<br />
mais pago‐m’ eu <strong>de</strong>ste fo<strong>de</strong>r astroso<br />
e <strong>de</strong>stas tavernas e <strong>de</strong>ste bever;<br />
e, pois que eu ja máis non posso valer,<br />
quero‐m’ andar per u seja viçoso.<br />
E pois eu entendo que ren non valho<br />
nen hei por outra bonda<strong>de</strong> a catar,<br />
non quer’ eu per<strong>de</strong>r este fo<strong>de</strong>stalho<br />
nen estas putas nen este entençar,<br />
nen quer’ ir per outras fronteiras andar,<br />
per<strong>de</strong>nd’ o viç’ e dando‐mi trabalho.<br />
Ainda eu outras manhas havia,<br />
per que eu non posso ja muito valer:<br />
nunca vos entro na tafularia<br />
que lh’ i non haja algun preit’ a volver,<br />
porque hei pois en gran coita a seer,<br />
e fugir e guarir na putaria.
E pois, quando me vejo en meu lezer,<br />
me rendo logo, e pois vou mia via.<br />
E leixo i putas <strong>de</strong> mí ben dizer,<br />
e <strong>de</strong> mias manhas e <strong>de</strong> mia folia.
PERO GARCÍA BURGALÉS (Terceiro cuartel do s. XIII)<br />
Ja eu non hei oimais por que temer<br />
nulha ren Deus, ca ben sei eu d’ El ja<br />
ca me non po<strong>de</strong> nunca mal fazer,<br />
mentr’ eu viver, pero gran po<strong>de</strong>r ha,<br />
pois que me cedo tolheu quanto ben<br />
eu atendia no mund’ e, por én,<br />
sei eu ca me non po<strong>de</strong> mal fazer.<br />
Ca tan bõa senhor me foi tolher<br />
qual el ja en no mundo non fara,<br />
nen ja eno mundo par non po<strong>de</strong> haver;<br />
e quen aquesta viu ja non veerá<br />
tan mansa e tan fremosa e <strong>de</strong> bon sén,<br />
ca esta non menguava nulha ren<br />
<strong>de</strong> quanto ben dona <strong>de</strong>vi’ haver.<br />
E pois tan bõa senhor fez morrer,<br />
ja eu ben sei que me non fara mal;<br />
e pois eu d’ El non hei mal a pren<strong>de</strong>r,<br />
e a gran coita que hei me non val<br />
por ela, pois que mi a fez morrer Deus,<br />
El se veja en po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Ju<strong>de</strong>us<br />
como se viu ja outra vez pren<strong>de</strong>r!<br />
E tod’ homen que molher ben quiser,<br />
e m’ esto oir, e amen non disser,<br />
nunca veja <strong>de</strong> quanto ama prazer!
Roi Queimado morreu con amor<br />
en seus cantares, par Santa Maria,<br />
por ũa dona que gran ben queria;<br />
e, por se meter por máis trobador,<br />
porque lh’ ela non quiso ben fazer,<br />
feze‐s’ el en seus cantares morrer;<br />
mais resurgiu <strong>de</strong>pois ao tercer dia.<br />
Esto fez el per ũa sa senhor<br />
que quer gran ben; e máis vos én diria:<br />
porque cuida que faz i maestria<br />
enos cantares que fez, ha sabor<br />
<strong>de</strong> morrer i, e <strong>de</strong>s i d’ ar viver.<br />
Esto faz el, que x’ o po<strong>de</strong> fazer,<br />
mais outr’ homen per ren non o faria.<br />
E non ha ja <strong>de</strong> sa morte pavor,<br />
senon sa morte máis‐la temeria;<br />
mais sabe ben, per sa sabedoria,<br />
que viverá, <strong>de</strong>s quando morto for;<br />
e faz‐s’ en seu cantar morte pren<strong>de</strong>r:<br />
<strong>de</strong>s i ar vive. Ve<strong>de</strong>s que po<strong>de</strong>r<br />
que lhi Deus <strong>de</strong>u –mais quen o cuidaria!<br />
E se mi Deus a mí <strong>de</strong>sse po<strong>de</strong>r<br />
qual hoj’ el ha, pois morrer, <strong>de</strong> viver,<br />
jamais morte nunca eu temeria.
AFONSO X (1221‐1284)<br />
Ao daian <strong>de</strong> Calez eu achei<br />
livros que lhi levavan d’ aloguer;<br />
e o que os tragia preguntei<br />
por eles, e respon<strong>de</strong>u‐m’ el: «Senher,<br />
con estes livros que vós vee<strong>de</strong>s dous<br />
e con os outros que el ten dos sous,<br />
fod’ el per eles quanto fo<strong>de</strong>r quer.<br />
E ainda vos end’ eu máis direi:<br />
macar no leito muitas el tever,<br />
por quanto eu <strong>de</strong> sa fazenda sei,<br />
con os livros que ten, non ha molher<br />
a que non faça que semelhen grous<br />
os corvos, e as aguias babous,<br />
per força <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r, se x’ el quiser.<br />
Ca non ha máis, na arte do fo<strong>de</strong>r,<br />
do que, nos livros que ele ten, jaz;<br />
e el ha tal sabor <strong>de</strong> os leer<br />
que nunca noite nen dia al faz,<br />
e sabe d’ arte do fo<strong>de</strong>r tan ben<br />
que con nos seus livros d’ artes, que el ten,<br />
fod’ el as mouras cada que lhi praz.<br />
E máis vos contarei <strong>de</strong> seu saber,<br />
que con nos livros que ele ten faz:<br />
manda‐os ante si todos trager,<br />
e pois que fo<strong>de</strong> per eles assaz,<br />
se molher acha que o <strong>de</strong>mo ten,<br />
assi a fo<strong>de</strong> per arte e per sén,<br />
que saca <strong>de</strong>la o <strong>de</strong>mo malvaz.
E, con tod’ esto, ainda faz al<br />
con os livros que ten, per bõa fe:<br />
se acha molher que haja o mal<br />
<strong>de</strong>ste fogo que <strong>de</strong> San Marçal é,<br />
assi a vai per fo<strong>de</strong>r encantar<br />
que, fo<strong>de</strong>ndo, lhi faz ben semelhar<br />
que é geada –non al– ou nev’ é».
PERO LAROUCO (Último terzo do s. XIII e inicios do s. XIV)<br />
De vós, senhor, quer’ eu dizer verda<strong>de</strong>,<br />
e non ja sobr’ o amor que vos hei,<br />
senher, e ben é vossa torpida<strong>de</strong>,<br />
<strong>de</strong> quantas outras eno mundo sei;<br />
assi <strong>de</strong> fea come <strong>de</strong> malda<strong>de</strong><br />
non vos vence hoje nen filha dũu rei.<br />
Non vos amo nen me eu per<strong>de</strong>rei,<br />
u vos non vir, por vós <strong>de</strong> soida<strong>de</strong>.<br />
E se eu vosco na casa sevesse<br />
e visse vós e a vossa color,<br />
se eu o mundo en po<strong>de</strong>r tevesse,<br />
non vos faria <strong>de</strong> todos senhor,<br />
nen doutra cousa on<strong>de</strong> sabor houvesse.<br />
E dũa ren see<strong>de</strong> sabedor:<br />
que nunca foi filha d’ emperador<br />
que <strong>de</strong> belda<strong>de</strong> peor estevesse.<br />
Todos vos dizen, senhor, con enveja,<br />
que <strong>de</strong>sama<strong>de</strong>s eles e mí non.<br />
Por Deus, vos rogo que esto non seja<br />
nen faça<strong>de</strong>s cousa tan sen razon:<br />
ama<strong>de</strong> vós o que vos máis <strong>de</strong>seja,<br />
e ben cree<strong>de</strong> que eles todos son;<br />
e se vos eu quero ben <strong>de</strong> coraçon,<br />
leve‐me Deus a terra u vos non veja.
PERO GOTÉRREZ (Finais do s. XIII e inicios do s. XIV)<br />
Todos dizen que Deus nunca pecou,<br />
mais mortalmente o vej’ eu pecar:<br />
ca lhe vej’ eu muitos <strong>de</strong>semparar<br />
seus vassalos, que mui caro comprou,<br />
ca os leixa morrer con grand’ amor,<br />
<strong>de</strong>semparados <strong>de</strong> ben <strong>de</strong> senhor,<br />
e ja com’ estes min <strong>de</strong>semparou.<br />
E maior pecado mortal non sei<br />
ca o que eu vejo fazer a Deus,<br />
ca <strong>de</strong>sampara os vassalos seus<br />
en mui gran coita d’ amor qual eu hei;<br />
e o senhor que acorrer non quer<br />
a seus vassalos, quando lh’ é mester,<br />
peca mortal, pois é tan alto Rei.<br />
Todo senhor, <strong>de</strong>mais Rei natural,<br />
<strong>de</strong>v’ os vassalos <strong>de</strong> mort’ a partir<br />
e acorrer‐lhes, cada que os vir<br />
estar en coita; mais Deus non é tal,<br />
ca os leixa con grand’ amor morrer,<br />
e, pero po<strong>de</strong>, non lhes quer valer:<br />
e assi faz gran pecado mortal...
GONÇALO EANES DO VINHAL (...1243‐1280)<br />
«Esta cantiga fez Don Gonçalo Anes do Vinhal ao Infante Don Hanrique,<br />
porque dizian que era enten<strong>de</strong>dor da rainha Dona Joana, sa madrastra;<br />
e esto foi quando o el‐Rei Don Afonso pos fora da terra»<br />
Sei eu, donas, que <strong>de</strong>itad’ é d’ aqui<br />
do reino ja meu amig’ e non sei<br />
como lhi vai, mais quer’ er ir a el‐Rei;<br />
chorar‐lh’‐ei muito e direi‐lh’ assi:<br />
«Por Deus, senhor, que vos tan bon Rei fez,<br />
perdoad’ a meu amig’ esta vez».<br />
Porque o amo tan <strong>de</strong> coraçon,<br />
como nunc’ amou amigo molher,<br />
irei ali u el‐Rei estever;<br />
chorando dos olhos, direi‐lh’ enton:<br />
«Por Deus, senhor, que vos tan bon Rei fez,<br />
perdoad’ a meu amig’ esta vez».<br />
E, pois que me non val rogar a Deus,<br />
nen os santos non me queren oir,<br />
irei a el‐Rei merce’ er pedir<br />
e direi, chorando dos olhos meus:<br />
«Por Deus, senhor, que vos tan bon Rei fez,<br />
perdoad’ a meu amig’ esta vez».<br />
E por Deus, que vós <strong>de</strong>u honra e bonda<strong>de</strong>,<br />
a Don Hanriqu’ esta vez perdoa<strong>de</strong>.
DON PEDRO DE PORTUGAL, CONDE DE BARCELOS (c.1285‐1534)<br />
«Esta cantiga <strong>de</strong> cima foi feita a ũa dona d’ ordin que chamavan Moor<br />
Martiĩz, por sobrenome Camela, e a ũu home que havia nome Joan Martiz,<br />
por sobrenome Bodalho, e era tabalion <strong>de</strong> Bragaa»<br />
Natura das animalhas<br />
que son dũa semelhança<br />
é <strong>de</strong> fazer én criança;<br />
mais <strong>de</strong>s que son fodimalhas,<br />
vej’ ora estranho talho,<br />
qual nunca cui<strong>de</strong>i que visse:<br />
que emprenhass’ e parisse<br />
a camela do bodalho.<br />
As que son dũa natura<br />
juntan‐s’, a certas sazões,<br />
e fazen sas criações;<br />
mais vejo ja criatura<br />
ond’ eu non cui<strong>de</strong>i vee‐la,<br />
e por én me maravilho<br />
<strong>de</strong> bodalho fazer filho,<br />
per natura, na camela.<br />
As que son, per natureza,<br />
corpos dũa parecença<br />
juntan‐s’ e fazen nacença,<br />
–esto é sa <strong>de</strong>reiteza–;<br />
mais non coi<strong>de</strong>i en mia vida<br />
que camela se juntasse<br />
con bodalh’ e emprenhasse<br />
e <strong>de</strong> máis seer <strong>de</strong>l parida.
FERNÁN VELHO (Segunda meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
Maria Perez se maenfestou<br />
noutro dia, ca por mui pecador<br />
se sentiu, e log’ a Nostro Senhor<br />
pormeteu, polo mal en que andou,<br />
que tevess’ un clerig’ a seu po<strong>de</strong>r,<br />
polos pecados que lhi faz fazer<br />
o Demo, con que x’ ela sempr’ andou.<br />
Maenfestou‐se, ca diz que s’ achou<br />
pecador muit’, e por én rogador<br />
foi log’ a Deus, ca teve por melhor<br />
<strong>de</strong> guardar a el ca o que a guardou;<br />
e, mentre viva, diz que quer teer<br />
un clerigo con que se <strong>de</strong>fen<strong>de</strong>r<br />
possa do Demo, que sempre guardou.<br />
E pois que ben seus pecados catou,<br />
<strong>de</strong> sa morte houv’ ela gran pavor<br />
e d’ esmolnar houv’ ela gran sabor;<br />
e log’ enton un clerigo filhou<br />
e <strong>de</strong>u‐lh’ a cama en que sol jazer,<br />
e diz que o terrá, mentre viver;<br />
e est’ afan todo por Deus filhou!<br />
E pois que s’ este preito começou<br />
antr’ eles ambos, houve grand’ amor<br />
antr’ ela sempr’ e o Demo maior,<br />
ata que se Balteira confessou;<br />
mais, pois que vio o clerigo caer<br />
antr’ eles ambos, houvi a per<strong>de</strong>r<br />
o Demo, <strong>de</strong>s que s’ ela confessou.
FERNÁN GARCÍA ESGARAVUNHA (...1230‐1251)<br />
Esta ama, cuj’ é Joan Coelho,<br />
per bõas manhas que soub’ apren<strong>de</strong>r,<br />
cada u for, achará bon conselho:<br />
ca sabe ben fiar e ben tecer<br />
e talha mui ben bragas e camisa;<br />
e nunca vistes molher <strong>de</strong> sa guisa<br />
que máis limpia vida sábia fazer;<br />
ant’, é hoje das molheres preçadas<br />
que nós sabemos en nosso logar,<br />
ca lava ben e faz bõas queijadas<br />
e sabe ben moer e amassar<br />
e sabe muito <strong>de</strong> bõa leiteira.<br />
Esto non dig’ eu por ben que lhi queira,<br />
mais porque ést’ assi, a meu cuidar.<br />
E seu marido, <strong>de</strong> crastar verrões<br />
non lh’ achan par, <strong>de</strong> Burgos a Carrion,<br />
nen a ela <strong>de</strong> capar galiões<br />
fremosament’, assi Deus mi perdon.<br />
Tod’ esto faz; e cata ben argueiro<br />
e escanta ben per olh’ e per calheiro<br />
e sabe muito bõa escantaçon.<br />
Non achare<strong>de</strong>s, en toda Castela,<br />
graças a Deus, <strong>de</strong> que mi agora praz,<br />
melhor ventrulho nen melhor morcela<br />
do que a ama con sa mão faz;<br />
e al faz ben, como diz seu marido:<br />
faz bon souriç’ e lava ben transido<br />
e <strong>de</strong>ita ben galinha choca assaz.
GIL PÉREZ CONDE (...1269?‐1286...)<br />
A la fe, Deus, senon por vossa madre,<br />
que é a mui bõa Santa Maria,<br />
fezera‐vos eu pesar, u diria,<br />
pola mia senhor, que mi vós filhastes,<br />
que visse<strong>de</strong>s vós que mal baratastes,<br />
ca non sei tan muito <strong>de</strong> vosso padre.<br />
Por que vos eu a vós esto sofresse,<br />
senon por ela, se lhi non pesasse?<br />
Morrera eu, se vos com’ hom’ amasse<br />
a mia senhora, que mi vós tolhestes.<br />
Se eu voss’ era, por que me per<strong>de</strong>stes?<br />
Non queria<strong>de</strong>s que eu máis valesse?<br />
Dize<strong>de</strong>‐mi ora que ben mi fezestes,<br />
por que eu crea en vós nen vos sérvia<br />
senon gran tort’ endoad’ e sobervia,<br />
ca mi tee<strong>de</strong>s mia senhora forçada;<br />
nunca vos eu do vosso filhei nada,<br />
<strong>de</strong>s que fui nado, nen vós non mi o <strong>de</strong>stes.<br />
Faria‐m’ eu o que nos vós faze<strong>de</strong>s:<br />
leixar velhas feas, e as fremosas<br />
e mancebas filha‐las por esposas.<br />
Quantas quere<strong>de</strong>s vós, tantas filha<strong>de</strong>s,<br />
e a mí nunca mi nen ũa da<strong>de</strong>s:<br />
assi parti<strong>de</strong>s migo quant’ have<strong>de</strong>s!<br />
Nen as servi<strong>de</strong>s vós nen as loa<strong>de</strong>s,<br />
e van‐se vosc’ e, poi‐las alo tee<strong>de</strong>s,<br />
vesti<strong>de</strong>‐las mui mal e governa<strong>de</strong>s,<br />
e mete<strong>de</strong>s‐no‐las tra‐las pare<strong>de</strong>s.
ESTEVAN FAIÁN (Terceiro cuarto do s. XIII)<br />
Fernan Diaz, fazen‐vos enten<strong>de</strong>r<br />
que casaria<strong>de</strong>s <strong>de</strong>sta dona ben;<br />
e nós teemos que vos é mal sén<br />
per quant’ esto que vos quero dizer:<br />
porque a dona é <strong>de</strong> terra tal,<br />
Don Fernando, que, per ben nen per mal,<br />
non po<strong>de</strong>re<strong>de</strong>s i un hom’ haver,<br />
ante, fare<strong>de</strong>s i vosso prazer<br />
en querer<strong>de</strong>s con tal dona casar,<br />
Fernan Diaz. Ca é <strong>de</strong> tal logar<br />
que non po<strong>de</strong><strong>de</strong>s, per nen un po<strong>de</strong>r,<br />
haver nulh’ home, ca as gentes son<br />
<strong>de</strong> tal natura, se Deus mi pardon,<br />
que non querran i su vós guarecer.<br />
E sei, Don Fernando, per quant’ aprendi:<br />
non po<strong>de</strong>re<strong>de</strong>s esta dona haver,<br />
ca seus vassalos, com’ ouço dizer,<br />
non queren hom’ estranho sobre si;<br />
ca dizen que sabe<strong>de</strong>s lousinhar<br />
home <strong>de</strong>ant’, e sabe<strong>de</strong>s buscar<br />
gran mal <strong>de</strong>tras a muitos, com’ oi.
AFONSO EANES DO COTÓN (...1246...)<br />
Aba<strong>de</strong>ssa, oi dizer<br />
que era<strong>de</strong>s mui sabedor<br />
<strong>de</strong> todo ben; e, por amor<br />
<strong>de</strong> Deus, quere<strong>de</strong>‐vos doer<br />
<strong>de</strong> min, que ogano casei,<br />
que ben vos juro que non sei<br />
máis que ũu asno <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r.<br />
Ca me fazen én sabedor<br />
<strong>de</strong> vós que have<strong>de</strong>s bon sén<br />
<strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r e <strong>de</strong> todo ben;<br />
ensina<strong>de</strong>‐me máis, senhor,<br />
como foda, ca o non sei,<br />
nen padre nen madre non hei<br />
que m’ ensin’, e fiquei pastor.<br />
E se eu ensinado vou<br />
<strong>de</strong>s i, senhor, <strong>de</strong>ste mester<br />
<strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r e fo<strong>de</strong>r souber<br />
per vós, que me Deus aparou,<br />
cada que per‐fo<strong>de</strong>r, direi<br />
Pater Noster e enmentarei<br />
a alma <strong>de</strong> quen m’ ensinou.<br />
E per i po<strong>de</strong><strong>de</strong>s gaar,<br />
mia senhor, o reino <strong>de</strong> Deus:<br />
per ensinar os pobres seus<br />
máis ca por outro jajũar,<br />
e per ensinar a molher<br />
coitada, que a vós veer,<br />
senhor, que non souber ambrar.
DIEGO PEZELHO (...1246‐1247...)<br />
Meu senhor arcebispo, and’ eu escomungado,<br />
porque fiz lealda<strong>de</strong>: enganou‐mi o pecado,<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.<br />
Se traiçon fezesse, nunca vo‐la diria;<br />
mais, pois fiz lealda<strong>de</strong>, vel por Santa Maria,<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.<br />
Per mia malaventura, tivi ũu castelo en Sousa<br />
e <strong>de</strong>i‐o a seu don’ e tenho que fiz gran cousa:<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.<br />
Per meus negros pecados, tive ũu castelo forte<br />
e <strong>de</strong>i‐o a seu dono, e hei medo da morte.<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.
CANCIONEIRO RELIXIOSO<br />
(Cantigas <strong>de</strong> Santa María <strong>de</strong> Afonso X)
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria, com’ é fremosa e bõa e ha gran po<strong>de</strong>r»<br />
Rosa das rosas e Fror das frores,<br />
Dona das donas, Sennor das sennores.<br />
Rosa <strong>de</strong> beldad’ e <strong>de</strong> parecer<br />
e Fror d’ alegria e <strong>de</strong> prazer,<br />
Dona en mui piadosa seer,<br />
Sennor en toller coitas e doores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...<br />
Atal Sennor <strong>de</strong>v’ home muit’ amar,<br />
que <strong>de</strong> todo mal o po<strong>de</strong> guardar;<br />
e po<strong>de</strong>‐ll’ os pecados perdõar,<br />
que faz no mundo per maos sabores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...<br />
Devemo‐la muit’ amar e servir,<br />
ca punna <strong>de</strong> nos guardar <strong>de</strong> falir;<br />
<strong>de</strong>s i dos erros nos faz repentir,<br />
que nós fazemos come pecadores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...<br />
Esta dona que tenno por Sennor<br />
e <strong>de</strong> que quero seer trobador,<br />
se eu per ren poss’ haver seu amor,<br />
dou ao <strong>de</strong>mo os outros amores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...
«Esta é como Santa Maria juigou a alma do romeu que ia a Santiago, que se matou<br />
na carreira por engano do diabo, que tornass’ ao corpo e fezesse pẽe<strong>de</strong>nça»<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar<br />
a Madre do que o mundo tod’ ha <strong>de</strong> joigar.<br />
Mui gran razon é que sábia <strong>de</strong>reito<br />
que Deus troux’ en seu corp’ e <strong>de</strong> seu peito<br />
mamentou, e <strong>de</strong>l <strong>de</strong>speito<br />
nunca foi fillar;<br />
por én <strong>de</strong> sén me sospeito<br />
que a quis avondar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Sobr’ esto, se m’ oisse<strong>de</strong>s, diria<br />
dun joizo que <strong>de</strong>u Santa Maria<br />
por un que cad’ ano ia,<br />
com’ oi contar,<br />
a San Jam’ en romaria,<br />
porque se foi matar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Este romeu con bõa voonta<strong>de</strong><br />
ia a Santiago <strong>de</strong> verda<strong>de</strong>;<br />
pero <strong>de</strong>sto fez malda<strong>de</strong><br />
que ant’ albergar<br />
foi con moller sen bonda<strong>de</strong>,<br />
sen con ela casar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...
Pois esto fez, meteu‐s’ ao caminno,<br />
e non se mãefestou o mesquinno;<br />
e o <strong>de</strong>mo mui festinno<br />
se le foi mostrar<br />
máis branco que un arminno,<br />
po‐lo tost’ enganar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Semellança fillou <strong>de</strong> Santiago<br />
e disse: «Macar m’ eu <strong>de</strong> ti <strong>de</strong>spago,<br />
a salvaçon eu cha trago<br />
do que fust’ errar,<br />
por que non caias no lago<br />
d’ iferno, sen dultar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Mas ante faras esto que te digo,<br />
se sabor has <strong>de</strong> seer meu amigo:<br />
talla o que trages tigo<br />
que te foi <strong>de</strong>itar<br />
en po<strong>de</strong>r do ẽemigo,<br />
e vai‐te <strong>de</strong>golar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
O romeu, que sen dovida cuidava<br />
que Santiag’ aquelo lle mandava,<br />
quanto lle mandou tallava;<br />
poi‐lo foi tallar,<br />
log’ enton se <strong>de</strong>golava,<br />
cuidando ben obrar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Seus companneiros, poi‐lo mort’ acharon,<br />
por non lles apõer que o mataron,<br />
foron‐s’; e logo chegaron<br />
a alma tomar<br />
<strong>de</strong>mões, que a levaron<br />
mui toste sen tardar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
E u passavan ant’ ũa capela<br />
<strong>de</strong> San Pedro, muit’ aposta e bela,<br />
San James <strong>de</strong> Compostela<br />
<strong>de</strong>la foi travar,<br />
dizend’: «Ai, fals’ alcavela,<br />
non po<strong>de</strong><strong>de</strong>s levar<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...
a alma do meu romeu que fillastes,<br />
ca por razon <strong>de</strong> mí o enganastes;<br />
gran traiçon i pensastes,<br />
e, se Deus m’ ampar,<br />
pois falsament’ a gãastes,<br />
non vos po<strong>de</strong> durar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Respon<strong>de</strong>ron os <strong>de</strong>mões louçãos:<br />
«Cuja est’ alma foi fez feitos vãos,<br />
por que somos ben certãos<br />
que non <strong>de</strong>v’ entrar<br />
ante Deus, pois con sas mãos<br />
se foi <strong>de</strong>sperentar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Santiago diss’: «Atanto façamos:<br />
pois nós e vós est’ assi rezõamos,<br />
ao joizo vaamos<br />
da que non ha par,<br />
e o que julgar façamos<br />
logo sen alongar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Log’ ante Santa Maria vẽeron<br />
e rezõaron quanto máis po<strong>de</strong>ron.<br />
Dela tal joiz’ houveron:<br />
que fosse tornar<br />
a alma on<strong>de</strong> a trouxeron,<br />
por se <strong>de</strong>pois salvar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Este joizo logo foi comprido,<br />
e o romeu morto foi resorgido,<br />
<strong>de</strong> que foi pois Deus servido;<br />
mas nunca cobrar<br />
pôd’ o <strong>de</strong> que foi falido,<br />
con que fora pecar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar.
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria, do <strong>de</strong>partimento que ha entre Ave e Eva»<br />
Entre Av’ e Eva<br />
gran <strong>de</strong>partiment’ ha.<br />
Ca Eva nos tolleu<br />
o Parais’ e Deus,<br />
Ave nos i meteu;<br />
por end’, amigos meus:<br />
Entre Av’ e Eva...<br />
Eva nos foi <strong>de</strong>itar<br />
do <strong>de</strong>m’ en sa prijon,<br />
e Ave én sacar;<br />
e por esta razon:<br />
Entre Av’ e Eva...<br />
Eva nos fez per<strong>de</strong>r<br />
amor <strong>de</strong> Deus e ben,<br />
e pois Ave haver<br />
no‐lo fez; e por én:<br />
Entre Av’ e Eva...<br />
Eva nos enserrou<br />
os ceos sen chave,<br />
e Maria britou<br />
as portas per Ave.<br />
Entre Av’ e Eva...
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria, das cinque leteras<br />
que ha no seu nome e o que queren dizer»<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria<br />
cinque letras, nomais, i ha.<br />
M mostra MADR’ e MAIOR<br />
e mais MANSA e mui MELLOR<br />
<strong>de</strong> quant’ al fez Nostro Sennor<br />
nen que fazer po<strong>de</strong>ria.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
A <strong>de</strong>mostra AVOGADA,<br />
APOSTA e AORADA,<br />
e AMIGA e AMADA<br />
da mui santa compannia.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
R mostra RAM’ e RAIZ,<br />
e REINN’ e Emperadriz,<br />
ROSA do mundo; e fiiz<br />
quen a visse ben seria.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
I nos mostra JESU‐CRISTO,<br />
JUSTO JUIZ, e por isto<br />
foi por ela <strong>de</strong> nós visto,<br />
segun disso Isaia.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
A ar diz que (H)AVEREMOS<br />
e que tod’ ACABAREMOS<br />
aquelo que nós queremos<br />
<strong>de</strong> Deus, pois ela nos guia.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...
«Como Santa Maria feze estar o monge trezentos anos ao canto da passarinna, porque<br />
lle pedia que lle mostrasse qual era o ben que havian os que eran en paraiso»<br />
Quen a Virgen ben servirá<br />
a Paraiso irá.<br />
E daquest’ un gran miragre vos quer’ eu ora contar,<br />
que fezo Santa Maria por un monge, que rogar<br />
ll’ ia sempre que lle mostrasse qual ben en Parais’ ha<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
E que o viss’ en sa vida ante que fosse morrer.<br />
E por end’ a Groriosa ve<strong>de</strong>s que lle foi fazer:<br />
fez‐lo entrar en ũa horta en que muitas vezes ja<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
entrara; mais aquel dia fez que ũa font’ achou<br />
mui crara e mui fremosa, e cab’ ela s’ assentou.<br />
E pois lavou mui ben sas mãos, diss’: «Ai Virgen, que sera<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
se verei do Paraiso, o que ch’ eu muito pidi,<br />
algun pouco <strong>de</strong> seu viço ante que saia d’ aqui,<br />
e que sábia do que ben obra que galardon havera?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Tan toste que acabada houv’ o monj’ a oraçon,<br />
oiu ũa passarinna cantar log’ en tan bon son,<br />
que se escaeceu seendo e catando sempr’ ala.<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Atan gran sabor havia daquel cant’ e daquel lais,
que gran<strong>de</strong>s trezentos anos estevo assi, ou máis,<br />
cuidando que non estevera senon pouco, com’ está<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
monj’ algũa vez no ano, quando sal ao vergeu.<br />
Des i foi‐s’ a passarinna, <strong>de</strong> que foi a el mui greu,<br />
e diz: «Eu d’ aqui ir‐me quero, ca oimais comer querra<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
o convent’». E foi‐se logo e achou un gran portal<br />
que nunca vira, e disse: «Ai, Santa Maria, val!<br />
Non é est’ o meu mõesteiro, pois <strong>de</strong> mí que se fara?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Des i entrou na eigreja, e houveron gran pavor<br />
os monges quando o viron, e <strong>de</strong>mandou‐ll’ o prior,<br />
dizend’: «Amigo, vós quen so<strong>de</strong>s ou que busca<strong>de</strong>s aca?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Diss’ el: «Busco meu aba<strong>de</strong>, que agor’ aqui leixei,<br />
e o prior e os fra<strong>de</strong>s, <strong>de</strong> que mi agora quitei<br />
quando fui a aquela horta: u seen quen mi o dira?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Quand’ est’ oiu o aba<strong>de</strong>, teve‐o por <strong>de</strong> mal sén,<br />
e outrossi o convento; mais <strong>de</strong>s que souberon ben<br />
<strong>de</strong> como fora este feito, disseron: «Quen oirá<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
nunca tan gran maravilla como Deus por este fez<br />
polo rogo <strong>de</strong> sa Madre, Virgen santa <strong>de</strong> gran prez!<br />
E por aquesto a loemos; mais quen a non loará<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
máis doutra cousa que seja? Ca, par Deus, gran <strong>de</strong>reit’ é,<br />
pois quanto nós lle pedimos nos dá seu Fill’, a la fe,<br />
por ela, e aqui nos mostra o que nos <strong>de</strong>pois dara».<br />
Quen a Virgen ben servirá...
«Esta é como un clerigo fazia ũa prosa a Santa Maria e non<br />
podia achar ũa rima, e foi rogar a Santa Maria que o ajudasse,<br />
e achó‐a logo. E a Majesta<strong>de</strong> lle disse: “Muitas graças”»<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor<br />
d’ ajudar quen lle cantares ou prosas faz <strong>de</strong> loor.<br />
Daquest’ ora un miragre oi, pouc’ ha, retraer<br />
que a un arcidiago avẽo, que gran prazer<br />
havia en fazer prosas <strong>de</strong> sa loor e dizer<br />
sa bondad’ e sa mesura e seu prez e sa valor.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
El ũa prosa fazia que era feita mui ben,<br />
se non fosse ũa rima soa que minguava én;<br />
e achar non a podia, e cuidava que per ren<br />
per el ja non s’ acharia, nen per outro sabedor.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
El ja por <strong>de</strong>sasperado <strong>de</strong> s’ aquela rim’ achar<br />
per home daqueste mundo, foi‐s’ enton a un altar<br />
da Virgen Santa Maria e começou‐ll’ a rogar<br />
<strong>de</strong> s’ acabar esta prosa que lle foss’ ajudador.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Ca ela era ben feita <strong>de</strong> sa loor e <strong>de</strong> Deus<br />
e <strong>de</strong> com’ a Trĩida<strong>de</strong> enten<strong>de</strong>ssen os encreus;<br />
e el dar non lle podia neun cabo, mas os seus<br />
gẽollos ficou que ela foss’ en<strong>de</strong> acabador.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Estand’ el assi en prezes, vẽo‐lle a coraçon
a rima que lle minguava, que era <strong>de</strong> tal razon<br />
en latin e que mostrava: “Nobile Triclinium”.<br />
E non havia palavra que i fezesse mellor<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
esta rima que vos digo, e que quer dizer assi:<br />
“Nobre casa <strong>de</strong> morada, tres moradas ha en ti:<br />
Deus Padre e o seu Fillo e o Sant’ Espirit’ i<br />
vẽeron morar sen falla por nos fazeren amor”.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Pois houv’ a pros’ acabada, Santa Maria loou<br />
que lla tan ben acabara, e con gran prazer chorou.<br />
Mais a cabo dũa peça a omage s’ enclinou<br />
<strong>de</strong>la e mui passo disse: «Muitas graças, meu sennor».<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Este miragre que Santa Maria <strong>de</strong>mostrar quis<br />
conteceu, non ha gran tempo, na cida<strong>de</strong> <strong>de</strong> Paris;<br />
e vere<strong>de</strong>s a omagen, por seer<strong>de</strong>s én máis fis,<br />
hoje dia enclinada estar <strong>de</strong>ntr’ en San Vitor.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...
«Como ũu clerigo ena missa consomiu ũa aranna que lle caeu no calez, e andava‐lle<br />
ontr’ o coiro e a carne viva, e fez Santa Maria que lle saisse pela unna»<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso,<br />
porque a verdad’ entenda o neicio perfioso.<br />
E daquest’ un gran miragre vos sera per mí contado<br />
e d’ oir maravilloso, pois oi<strong>de</strong>‐o <strong>de</strong> grado,<br />
que mostrou a Santa Virgen, <strong>de</strong> que Deus por nós foi nado,<br />
<strong>de</strong>ntro en Cidad‐Rodrigo. E é mui maravilloso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
ontr’ os outros que oistes, e tenn’ eu que atal éste<br />
o que vos contarei ora que avẽo a un preste<br />
que dizia sempre missa da Madre do Rei celeste;<br />
e porque a ben cantava, era én mui <strong>de</strong>sejoso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
o poblo <strong>de</strong> lla oiren. Mas un dia, sen falida,<br />
ena gran festa d’ Agosto, <strong>de</strong>sta Sennor mui comprida<br />
estava cantando missa; e pois houve consomida<br />
a Hosti’, ar quis o sangui consomir do glorioso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
Jesu‐Crist’. E viu no caliz jazer ũa grand’ aranna<br />
<strong>de</strong>ntro no sangui nadando, e teve‐o por estranna<br />
cousa; mais mui grand’ esforço fillou, a foro d’ Hespanna,<br />
e <strong>de</strong> consomir‐lo todo non vos foi mui vagaroso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
E pois aquest’ houve feito, non quis que ll’ empeecesse
Deus o poçon da aranna nen lle no corpo morresse;<br />
e pero andava viva, non ar quis que o mor<strong>de</strong>sse,<br />
mas ontr’ o coir’ e a carn’ ia aquel bestigo astroso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
E andava muit’ aginna pelo corp’ e non fazia<br />
door nen mal, por vertu<strong>de</strong> da Virgen Santa Maria;<br />
e se s’ ao sol parava, log’ a aranna viia,<br />
e mostrando‐a a todos dizend’: «O Rei piadoso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
quis que polos meus pecados aqueste marteir’ houvesse;<br />
por én rogo aa Virgen que se a ela prouguesse,<br />
que rogass’ ao seu Fillo que cedo mi a morte <strong>de</strong>sse<br />
ou me tolless’ esta coita, ca ben é én po<strong>de</strong>roso».<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
Esta aranna andando per cima do espinnaço<br />
e <strong>de</strong>pois pelos costados e en <strong>de</strong>reito do baço,<br />
<strong>de</strong>s i ia‐ll’ aos peitos e sol non leixava braço<br />
per que assi non andasse; e o corpo mui veloso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
havia esta aranna. E un dia, el estando<br />
ao sol, ora <strong>de</strong> nõa, foi ll’ o braç’ escaentando,<br />
e el a coçar fillou‐s’ e non catou al senon quando<br />
lle saiu per so a unlla aquel poçon tan lixoso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
E tan toste que saida foi, o crerigo fillou‐a<br />
e fez logo <strong>de</strong>la poos e en sa bolsa guardou‐a;<br />
e quando disse sa missa, consumiu‐a e passou‐a,<br />
e disse que lle soubera a manjar mui saboroso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso<br />
As gentes que i estavan, quand’ houveron esto visto,<br />
loaron muito a Madre do Santo Rei Jesu‐Cristo<br />
e <strong>de</strong>s ali a<strong>de</strong>ante foi o crerigo por isto<br />
mui máis na fe confirmado, e non foi luxurioso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria»<br />
Dized’, ai trobadores,<br />
a Sennor das sennores,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
Se vós trobar sabe<strong>de</strong>s,<br />
a por que Deus have<strong>de</strong>s,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A Sennor que dá vida<br />
e é <strong>de</strong> ben comprida,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que nunca nos mente<br />
e nossa coita sente,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que é máis que bõa<br />
e por que Deus perdõa,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que nos dá conorte<br />
na vida e na morte,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que faz o que morre<br />
viv’, e que nos acorre,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?
«Esta é como un cavaleiro que era mui luxurioso, per rogo que fezo a Santa Maria,<br />
houve cambiada a natura que nunca pois catou por tal preito»<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos,<br />
outrossi a Virgen punna como nos d’ errar guar<strong>de</strong>mos.<br />
Ca assi com’ ele sempre anda buscando carreiras<br />
pera mal fazer no mundo, falsas e mui mentireiras,<br />
assi ar busca a Virgen santas e mui verda<strong>de</strong>iras,<br />
por que mercee hajamos <strong>de</strong> Deus, que sempr’ aten<strong>de</strong>mos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos..<br />
E daquest’ un gran miragre que oi dizer‐vos quero,<br />
que fezo ũa vegada maravillos’ e mui fero<br />
a Virgen mui groriosa, <strong>de</strong> que gran merce’ espero;<br />
e se ben nos ascuitar<strong>de</strong>s, <strong>de</strong> grado vo‐lo diremos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Esto foi dun cavaleiro que <strong>de</strong> coraçon amava<br />
a esta mui Groriosa e que sempre a loava<br />
quant’ el máis loar podia, e por seu amor ar dava<br />
a pobres e a mesquinnos, esto <strong>de</strong> certo sabemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Este cavaleiro era grand’ e apost’ e fremoso,<br />
manso e <strong>de</strong> bon talante, sen orgull’ e homildoso<br />
e mesurad’ en seus feitos; pero tan luxurioso<br />
era que máis non podia seer, per quant’ apren<strong>de</strong>mos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Pero quando lle nembrava a Sennor <strong>de</strong> ben comprida,<br />
quedava‐ll’ aquela coita e era <strong>de</strong> bõa vida;
mais <strong>de</strong>pois ll’ escaecia, como home que s’ obrida<br />
e que non é en seu siso, e <strong>de</strong> taes connocemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
El aquest’ assi fazendo e con o <strong>de</strong>mo luitando,<br />
non estand’ en un estado, mais caend’ e levantando,<br />
viu en vijon a Reinna dos ceos, e el chorando<br />
lle disse: «Sennor, mercee, ca en ti a acharemos<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
cada que fezermos erro. Por end’ a ta santida<strong>de</strong><br />
rogo que m’ hajas mercee e pola ta piada<strong>de</strong><br />
non cates a como sõo mui comprido <strong>de</strong> malda<strong>de</strong><br />
eu e os máis <strong>de</strong>ste mundo por pecados que fazemos».<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton a Virgen mui santa cató‐o come sannuda<br />
e disse‐ll’: «A esperança que has en mí é perduda<br />
se daquesto que tu fazes teu coraçon non se muda<br />
e non leixas aquel erro que nós muit’ avorrecemos».<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton diss’ o cavaleiro: «Mia Sennor, eu sõo vosso,<br />
e a vós per nulla guisa mentir non <strong>de</strong>vo nen posso;<br />
mais est’ erro per natura ben <strong>de</strong>s Adan é‐xe nosso,<br />
<strong>de</strong> que non seremos sãos, se per vós non guarecemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton respon<strong>de</strong>u a Virgen mui comprida <strong>de</strong> mesura:<br />
«Porque teu ben connocemos e enten<strong>de</strong>s ta loucura,<br />
eu farei que o meu Fillo te cambiará a natura<br />
que ja máis esto non faças, ca <strong>de</strong>sto po<strong>de</strong>r havemos».<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton foi‐s’ a Virgen santa; e logo en outro dia,<br />
por po<strong>de</strong>r da groriosa bẽeita Santa Maria,<br />
o cavaleiro que ante con gran luxuri’ ardia<br />
tornou mais frio ca neve, nos miragres‐lo leemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
E viveu <strong>de</strong>pois sa vida quamanna Deus quis e quanta,<br />
mui bõa, assi com’ home que sempr’ en seu ben avanta,<br />
por prazer da Groriosa que ao <strong>de</strong>mo quebranta,<br />
a que sempre pecadores por en<strong>de</strong> loores <strong>de</strong>mos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...
«Como Santa Maria guardou <strong>de</strong> morte ũa bestiola que chaman donezinna»<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee<br />
aos seus servos a Virgen, Madre do que todo vee.<br />
Desto direi un miragre gran<strong>de</strong> que fez a Reinna,<br />
Madre <strong>de</strong> Deus Jesu‐Cristo, a ũu rei que muito tiinna<br />
en ela sa asperança, ca lle fez veer aginna<br />
pesar e prazer mui gran<strong>de</strong> dũa ren por sa mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Este pesar foi por ũa bestiola que muit’ amava<br />
el‐Rei, que sigo tragia e a que mui ben criava,<br />
a que chaman donezinna os <strong>galego</strong>s, e tirava<br />
con ela aves das covas, e <strong>de</strong> taes home vee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Pero esta outras cousas muitas e bõas fazia<br />
trebellando e saltando, on<strong>de</strong> gran prazer havia<br />
aquel Rei; e por aquesto atan gran ben lle queria<br />
que tiinna que fezera Deus en dar‐lla gran mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
E por esto lle fezera <strong>de</strong> fust’, en que a guardava,<br />
ũa arca mui ben feita, e <strong>de</strong>ntro a enserrava<br />
por que mal non recebesse, ca muito se receava<br />
do gato, que ena noite mellor ca no dia vee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...
On<strong>de</strong> ll’ avẽo ũu dia, indo per ũa carreira,<br />
que a quis tirar da arca; e com’ ela é ligeira,<br />
caeu ontr’ os pés das bestas, e foi en atal maneira<br />
que el‐Rei con coita disse: «Santa Maria, mercee!<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Guarda‐me mia donezinna que a non perça per morte».<br />
E quantos ali estavan houveron gran <strong>de</strong>sconorte,<br />
ca lle pose o cavalo d’el‐Rei o pé atan forte<br />
sobr’ ela, e el‐Rei disse: «Ai, varões, quen a vee?<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Da<strong>de</strong>‐mi‐a qual quer que seja, sequer viva, sequer morta,<br />
e conortar‐m’‐ei con ela come quen se mal conorta».<br />
Enton fez Santa Maria, a que é dos ceos porta,<br />
que <strong>de</strong> so o pé saisse viva pola sa mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Enton quantos ali eran e viron tal maravilla<br />
que fezo a Groriosa, que é <strong>de</strong> Deus Madr’ e Filla,<br />
en fazer que o cavalo, que con seu pé tan mal trilla,<br />
non a matasse. E esto fez aquel que todo vee<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
per prazer da Groriosa, sa Madr’, a que comendada<br />
a houv’ el‐Rei, u do pee do cavalo foi trillada.<br />
Por én seja el bẽeito e ela seja loada,<br />
e sempr’ ambos <strong>de</strong> nós hajan pieda<strong>de</strong> e mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...
«Como Santa Maria levou a alma dun fra<strong>de</strong> que pintou o seu nome <strong>de</strong> tres coores»<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores,<br />
mui máis lle praz quando loan seu nome que doutras loores.<br />
Desto direi un miragre, segundo me foi contado,<br />
que avẽo a un monge bõo e ben ordinnado<br />
e que as horas <strong>de</strong>sta Virgen dizia <strong>de</strong> mui bon grado,<br />
e maior sabor havia <strong>de</strong>sto que doutras sabores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Este mui bon clerigo era e mui <strong>de</strong> grado liia<br />
nas Vidas dos Santos Padres e ar mui ben escrivia;<br />
mais u quer que el achava nome <strong>de</strong> Santa Maria<br />
fazia‐o mui fremoso escrito con tres colores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
A primeira era ouro, coor rica e fremosa<br />
a semellante da Virgen nobre e mui preciosa;<br />
e a outra d’ azur era, coor mui maravillosa<br />
que ao ceo semella quand’ é con sas esplandores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
A terceira chaman rosa, porque é coor vermella;<br />
on<strong>de</strong> cada ũa <strong>de</strong>stas coores mui ben semella<br />
aa Virgen que é rica, mui santa, e que parella<br />
nunca houv’ en fremosura, ar é mellor das mellores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...
Ond’ aqueste nome santo o monge tragia sigo<br />
da Virgen Santa Maria, <strong>de</strong> que era muit’ amigo,<br />
beijando‐o ameu<strong>de</strong> por vencer o ẽemigo<br />
diabo que sempre punna <strong>de</strong> nos meter en errores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
On<strong>de</strong> foi ũa vegada que jazia mui doente<br />
dũa grand’ enfermida<strong>de</strong>, <strong>de</strong> que era én possente;<br />
e pero assi jazia, viinna‐lle sempre a mente<br />
<strong>de</strong> seer da Virgen santa un dos seus máis loadores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
O aba<strong>de</strong> e os monges todos veer o vẽeron,<br />
e poi‐lo viron maltreito, un fra<strong>de</strong> con el poseron<br />
que lle tevesse companna; e pois ali esteveron<br />
un pouco, foron‐se logo. Mais a Sennor das sennores<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
apareceu ao fra<strong>de</strong> que o guardav’, en dormindo,<br />
e viu que ao leito se chegava passo indo,<br />
e dizia‐lle: «Non temas, ca te farei ir sobindo<br />
mig’ ora a paraiso, u veeras os maiores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Ca por quanto tu pintavas meu nome <strong>de</strong> tres pinturas,<br />
levar‐t’‐ei suso ao ceo, u veras as aposturas,<br />
e eno Livro da Vida escrit’ ontr’ as escrituras<br />
seras ontr’ os que non morren, nen han coitas nen doores».<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Enton levou <strong>de</strong>l a alma sigo a Santa Reinna.<br />
E o fra<strong>de</strong> espertou logo e foi ao leit’ aginna;<br />
e pois que o achou morto, fez sõar a campainna<br />
segund’ estableçud’ era polos seus santos doctores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Mantenente o aba<strong>de</strong> chegou i con o convento,<br />
que eran i <strong>de</strong> companna ben oiteenta ou cento;<br />
e aquel monge lles disse: «Sennores, por cousimento<br />
o que vi vos direi todo, se m’ én for<strong>de</strong>s oidores».<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Enton contou o que vira, segundo vos hei ja dito;<br />
e o aba<strong>de</strong> tan toste o fez meter en escrito<br />
pera <strong>de</strong>struir as obras do ẽemigo maldito,<br />
que nos quer levar a logo u sempr’ hajamos pavores...<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...
E pois souberon o feito, loaron <strong>de</strong> voonta<strong>de</strong><br />
a Virgen Santa Maria, a Sennor <strong>de</strong> pieda<strong>de</strong>;<br />
e se en algũa cousa ll’ erraran per necida<strong>de</strong>,<br />
punnaron <strong>de</strong> se gardaren que non fossen pecadores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...
«Esta primeira é das maias»<br />
Ben vennas, Maio, e con alegria;<br />
por én roguemos a Santa Maria<br />
que a seu Fillo rogue toda via<br />
que el nos guar<strong>de</strong> d’ err’ e <strong>de</strong> folia.<br />
Ben vennas, Maio, e con alegria.<br />
Ben vennas, Maio con toda sau<strong>de</strong>,<br />
por que roguemos a <strong>de</strong> gran vertu<strong>de</strong><br />
que a Deus rogue que nos sempr’ aju<strong>de</strong><br />
contra o <strong>de</strong>m’ e <strong>de</strong>s i nos escu<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, con toda sau<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, e con lealda<strong>de</strong>,<br />
por que roguemos a <strong>de</strong> gran bonda<strong>de</strong><br />
que sempre haja <strong>de</strong> nós piada<strong>de</strong><br />
e que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> toda malda<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, e con lealda<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, con muitas requezas;<br />
e nós roguemos a que ha nobrezas<br />
en si mui gran<strong>de</strong>s, que nos <strong>de</strong> tristezas<br />
guard’ e <strong>de</strong> coitas e ar d’ avolezas.<br />
Ben vennas, Maio, con muitas requezas.<br />
Ben vennas, Maio, coberto <strong>de</strong> fruitas;<br />
e nós roguemos a que sempre duitas<br />
ha sas merces <strong>de</strong> fazer én muitas<br />
que nos <strong>de</strong>fenda do <strong>de</strong>m’ e sas luitas.<br />
Ben vennas, Maio, coberto <strong>de</strong> fruitas.
Ben vennas, Maio, con bõos sabores;<br />
e nós roguemos e <strong>de</strong>mos loores<br />
aa que sempre por nós pecadores<br />
rog’ a Deus, que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> doores.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos sabores.<br />
Ben vennas, Maio, con vacas e touros;<br />
e nós roguemos a que nos tesouros<br />
<strong>de</strong> Jeso‐Cristo é, que aos mouros<br />
cedo cofonda, e brancos e louros.<br />
Ben vennas, Maio, con vacas e touros.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e sen sanna;<br />
e nós roguemos a quen nos gaanna<br />
ben <strong>de</strong> seu Fillo, que nos dé tamanna<br />
força, que saian os mouros d’ Hespanna.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e sen sanna.<br />
Ben vennas, Maio, con muitos gãados;<br />
e nós roguemos a que os pecados<br />
faz que nos sejan <strong>de</strong> Deus perdõados,<br />
que <strong>de</strong> seu Fillo nos faça privados.<br />
Ben vennas, Maio, con muitos gãados.<br />
Ben vennas, Maio, con bõo verão;<br />
e nós roguemos a Virgen <strong>de</strong> chão<br />
que nos <strong>de</strong>fenda d’ home mui vilão<br />
e d’ atrevud’ e <strong>de</strong> torp’ alvardão.<br />
Ben vennas, Maio, con bõo verão.<br />
Ben vennas, Maio, con pan e con vinno;<br />
e nós roguemos a que Deus mininno<br />
troux’ en seus braços, que nos dé caminno<br />
por que sejamos con ela festinno.<br />
Ben vennas, Maio, con pan e con vinno.<br />
Ben vennas, Maio, mans’ e non sannudo;<br />
e nós roguemos a que noss’ escudo<br />
é, que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> louc’ atrevudo<br />
e d’ hom’ ẽaio e <strong>de</strong>sconnoçudo.<br />
Ben vennas, Maio, mans’ e non sannudo.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e fremoso;<br />
por end’ a Madre do Rei grorioso<br />
roguemos que nos guar<strong>de</strong> do nojoso<br />
hom’ e <strong>de</strong> falso e <strong>de</strong> mentiroso.
Ben vennas, Maio, alegr’ e fremoso.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos manjares;<br />
e nós roguemos en nossos cantares<br />
a Santa Virgen, ant’ os seus altares,<br />
que nos <strong>de</strong>fenda <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>s pesares.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos manjares.
«Esta primeira é <strong>de</strong> com’ el fez o ceo e a terra e o mar e o sol e a lũa e as estrelas<br />
e toda‐las outras cousas que son, e como fez o home a sa semellança»<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer<br />
quantos bẽes el por nós foi fazer.<br />
Por nós fez el ceo, terra e mar,<br />
ca pera si non havia mester;<br />
e quen aquesto creer non quiser,<br />
a pieda<strong>de</strong> <strong>de</strong> Deus quer negar.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
De com’ el fez a luz e a criou,<br />
ben semella seu feit’, amigos meus;<br />
pero máis foi u por salva‐los seus<br />
o seu lume na Virgen enserrou.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u os ceos fez e esten<strong>de</strong>u,<br />
ben semella obra <strong>de</strong> mui gran sén;<br />
mas maior foi, a quen o catar ben,<br />
u por seer home <strong>de</strong>les <strong>de</strong>cen<strong>de</strong>u.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u a terra fez, mostrou ben qual<br />
po<strong>de</strong>r havia; mas quen comidir,<br />
por máis terra u por nos remiir<br />
andou en ela e sofreu gran mal.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...
E u a lũa e o sol que luz<br />
criou, grand’ obra e mui nobre fez;<br />
pero máis foi u chus negros ca pez<br />
tornaron u por nós pres mort’ en cruz.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u as estrelas fez, <strong>de</strong> certo sei<br />
que en faze‐las non fillou afan;<br />
pero máis foi u per elas a pran<br />
dos Reis foi aorado por Rei.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u os peixes, per com’ aprendi,<br />
criou das aguas, com’ escrito jaz,<br />
gran cousa foi; mas mui maior assaz<br />
u sobr’ elas andou por nós aqui.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u as aves, com’ el por ben viu,<br />
que voassen no aire fazer quis,<br />
muito foi; mas <strong>de</strong>sto vos faço fis<br />
que máis fez por nós u per el subiu.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u bestias, per com’ o escrito diz,<br />
fez <strong>de</strong> naturas muitas máis ca mil,<br />
muito foi; pero máis u eno vil<br />
presev’ ontr’ elas jouv’ o mui fiiz.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u fez home apost’ e mui bel<br />
a que <strong>de</strong>u entendiment’ e razon,<br />
muito foi; pero máis u pres paxon<br />
po‐lo salvar e morte mui cruel.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...
DIE MITTELALTERLICHEN GALICISCHEN‐PORTUGIESISCHEN<br />
MINNESÄNGER<br />
(Einführung, Auswählung und Noten von Carlos Paulo Martínez<br />
Pereiro)<br />
Eine Initiative <strong>de</strong>r <strong>Asociación</strong> <strong>de</strong> Escritores en Lingua Galega mit<br />
<strong>de</strong>r Schirmherrschaft <strong>de</strong>r S.A. <strong>de</strong> Xestión do Plan Xacobeo<br />
Ins Deutsch übersetzt von Eva Moreda
Die Wichtigkeit und die Be<strong>de</strong>utung <strong>de</strong>r galicischen‐portugiesischen<br />
Minnesängerschule, wegen seines impliziten poetischen Interesse und aus<br />
soziolinguistischen und literarischen‐kulturellen Grün<strong>de</strong>n, beginnen erst jetzt, richtig<br />
geschätzt zu wer<strong>de</strong>n mit <strong>de</strong>r Anerkennung <strong>de</strong>r entschei<strong>de</strong>n<strong>de</strong>n Rolle und <strong>de</strong>r<br />
unleugbaren literarischen Qualität dieser literarischen Bewegung.<br />
Trotz dieser Anerkennung wur<strong>de</strong> das komplette und komplexe historische<br />
Argument, das seine hegemonische Rolle als poetische Sprache und Option in <strong>de</strong>r<br />
Halbinsel während 150 Jahren erklärt, nicht verbreitet. Der Beginn seiner Expansion<br />
durch das Halbinsel kann nur versteht wer<strong>de</strong>n, wenn zwei Elemente berücksichtigen<br />
wur<strong>de</strong>n: einerseits, das Prestige <strong>de</strong>s Galicisches‐Portugiesisches als poetische Sprache;<br />
an<strong>de</strong>rseits, die politische und ökonomische Be<strong>de</strong>utung Galiciens im Rahme <strong>de</strong>r<br />
Königreichen <strong>de</strong>s Halbeinsels seit <strong>de</strong>m Hochmittelalter.<br />
Wegen dieses Gepränges und dieses kulturellen, politischen und ökonomischen<br />
Einflusses <strong>de</strong>s Nordwestens <strong>de</strong>s Halbeinsels wur<strong>de</strong> die wichtigste (und fast die einzige)<br />
Minnesängerschule <strong>de</strong>s Halbinsels, <strong>de</strong>ren Werke durch verschie<strong>de</strong>ne Manuskripten<br />
vermittelt wur<strong>de</strong>n. Das war im 13. und 14. Jahrhun<strong>de</strong>rten; danach beginnt die<br />
Deka<strong>de</strong>nz Galiciens, die bald schneller wur<strong>de</strong>. So wur<strong>de</strong> das Werk <strong>de</strong>r Troubadouren<br />
von Frankreich auf Galicisch‐Portugiesisch empfun<strong>de</strong>n und adaptiert, und <strong>de</strong>r Grund<br />
dafür war, dass die Könige und <strong>de</strong>r A<strong>de</strong>l von Galicien (und León) ‐bis Afonso VI (1188‐<br />
1230), IX von León‐ ihre galicischen „Interessen“ schützteten ‐wie die kräftige Familie<br />
<strong>de</strong>r Gräfen von Traba‐, o<strong>de</strong>r in Galicien aufgewachsen waren ‐bis Fernando III und<br />
Afonso X o<strong>de</strong>r die wichtigen Familien Castro und Lara im Hof von Afonso VIII von<br />
Kastilien‐, zusammen mit <strong>de</strong>r immer gröβeren Be<strong>de</strong>utung von Santiago <strong>de</strong> Compostela<br />
als Religions, Macht‐ und Kulturzentrum.<br />
Die historischen Fakten und die heutigen Kenntnissen über die Vorgeschichte<br />
unserer Lyrik erlauben die Hypothese, dass die galicische‐portugiesische „Version“ <strong>de</strong>r<br />
okzitanischen Lyrik im Höfen <strong>de</strong>s Halbinsels auf <strong>de</strong>n direkten und indirekten Einfluss<br />
Galiciens in <strong>de</strong>r Entwicklung <strong>de</strong>s Halbinsels in <strong>de</strong>n 11. und 12. Jahrhun<strong>de</strong>rten<br />
zurückzuführen ist, und es sollte auch früher Lyrik auf galicisch geschrieben wer<strong>de</strong>n.<br />
Das Ergebnis war <strong>de</strong>r Zusammenfluss <strong>de</strong>r okzitanischen und galicischen poetischen<br />
Erfahrungen während <strong>de</strong>r Königreiche von Afonso IV und Alfonso VIII von Kastilien.<br />
An<strong>de</strong>rereseits, die literarischen Gattungen wur<strong>de</strong>n fortschreitend mit<br />
bestimmten sprachlichen‐dialektalen Optionen verbun<strong>de</strong>t, und so wur<strong>de</strong> das Galicisch‐<br />
Portugiesisch im Hispanischen Mittelalter die exclusive lyrische Sprache unter allen<br />
<strong>de</strong>n romanischen Sprachen <strong>de</strong>s Halbinsels, was <strong>de</strong>n Name <strong>de</strong>r poetischen Schule<br />
erklärt. Mit <strong>de</strong>r Ausnahme <strong>de</strong>s Mozarabisch im Sü<strong>de</strong>n, war das Galicisch‐Portugiesisch<br />
nicht nur von seinen Sprechern benutzt, aber auch von Schriftstellern aus an<strong>de</strong>ren<br />
Teilen <strong>de</strong>s Halbinsels, die die Traurigkeit <strong>de</strong>r Liebe poetisch ausdrückten, die seine<br />
Zeitgenossen mit Sarkasmus und Obszönitat fluchten, und die loores und miragres für<br />
die Heilige Maria sangen.<br />
Die Homogenität <strong>de</strong>s sprachlichen Ausdrückes <strong>de</strong>r hispanischen Lyrik im<br />
Mittelalter war so, dass auch Bonifacio Calvo, aus Genoa, auf Galicisch‐Portugiesisch<br />
schrieb, als auch Alfonso X, die skatologische Dialoge schrieb; auf Okzitanisch schrieb<br />
<strong>de</strong>r provenzalische Arnaldo (höchstwahrscheinlich Arnaut Catalan). Auch <strong>de</strong>r<br />
okzitanische Minnesänger Raimbaut <strong>de</strong> Vaqueiras benutzt das Galicisch‐Portugiesisch<br />
unter <strong>de</strong>n kulturell prestigevollen Sprachen seines berühmten mehrsprachigen
<strong>de</strong>scort, und <strong>de</strong>r „weise“ König von Kastilien und León, <strong>de</strong>r die kastilianische Prosa<br />
anschaffte und för<strong>de</strong>rte, schrieb auch exclusiv auf Galicisch‐Portugiesisch profane und<br />
religiöse Dichtungen.<br />
Die soziokulturelle Charakterisierung <strong>de</strong>s Zentrums und Nordwestens <strong>de</strong>s<br />
Halbinsels und die generelle Ten<strong>de</strong>nz <strong>de</strong>r einzigen Sprachen, zusammen mit <strong>de</strong>m<br />
Prestige <strong>de</strong>s Galicisch‐Portugiesisch als Sprache mit einer vorherigen poetischen<br />
Tradition ‐<strong>de</strong>ren Verbreitungs‐ und Empfindungszentrum wahrscheinlich Santiago <strong>de</strong><br />
Compostela war und die <strong>de</strong>n weiblichen Lyrismus <strong>de</strong>r cantiga <strong>de</strong> amigo beeinflusste<br />
(immer mit be<strong>de</strong>uten<strong>de</strong>n Referenzen auf die galicischen Landschaften)‐ erklären<br />
teilweise dieses komplexe Phänomenon, das oft Opfer <strong>de</strong>r Begriffsstutzigkeit war, mit<br />
<strong>de</strong>r retrospektiven Durchsetzung <strong>de</strong>r nationalistischen spanischen I<strong>de</strong>ologie über<br />
Räume und Zeiten, die nicht totalisierend assimiliert wer<strong>de</strong>n können.<br />
Die galicische‐portugiesische troubadouristische Poesie besteht auf 1680<br />
profane Cantigas, von 160 meist galicischen und portugiesischen (aber auch von<br />
Auslän<strong>de</strong>rn) Minnesängern und Gauklern geschrieben, und auf etwa 422 religiöse<br />
Cantigas ‐von loor und Narrativen von miragres‐, die Afonso X (1221‐1284) im<br />
be<strong>de</strong>uten<strong>de</strong>n Denkmal Cantigas <strong>de</strong> Santa María sammelte und konzipierte. Diese<br />
Dichtungen, trotz ihrer unterschiedlichen Themen, Konzeption o<strong>de</strong>r Sinne und ihrer<br />
stilistischen Gleichartigkeiten o<strong>de</strong>r Unterschie<strong>de</strong>n, sind durch die substanzielle<br />
I<strong>de</strong>ntität <strong>de</strong>s sprachlichen Ausdrückes <strong>de</strong>s galicischen‐portugiesischen<br />
Troubadourismus vereinigt. Diese Cantigas bringen Musik und Text zusammen, und sie<br />
wur<strong>de</strong>n komponiert, um gesungen zu wer<strong>de</strong>n. Je nach Thema teilen sie sich in<br />
verschie<strong>de</strong>nen Gattungen.<br />
Die Stützen dieser Poesie sind gegensätzlich und wi<strong>de</strong>rsprüchlich (wie auch die<br />
mittelalterliche Kultur), aber trotz<strong>de</strong>m sind sie eine Einheit mit einer paradoxer<br />
Kontinuität und Wechselspiel zwischen <strong>de</strong>n verschie<strong>de</strong>nen Varianten, die trozt ihrer<br />
manchmal unklaren Grenzen, ihre generischen Diskursen konfigurieren: einerseits,<br />
rund um die besessene und krankhafte Liebe‐Lei<strong>de</strong>n aus eier hyperbolischen<br />
männlichen Perspektiv (cantiga <strong>de</strong> amor) und aus einer (falschen) weiblichen<br />
Perspektiv (cantiga <strong>de</strong> amigo), zusammen mit <strong>de</strong>r religiösen Version und die<br />
Anwendung an das Göttliche <strong>de</strong>r profanen Weisen in <strong>de</strong>n Loores an María;<br />
an<strong>de</strong>rerseits seht <strong>de</strong>r narrativere Diskurs <strong>de</strong>s Satyres: heftig, skurril und sarkastisch,<br />
obszön und meuterisch, humoristisch un<strong>de</strong>r leicht, manchmal auch moralisierend in<br />
<strong>de</strong>n cantigas <strong>de</strong> escarnho e <strong>de</strong> maldizer und in <strong>de</strong>n langen, poetischen und intensiv<br />
verbreiteten Narrativen <strong>de</strong>r Miragres, die die Eigenschaften und Fähigkeiten als<br />
Vermittlerin <strong>de</strong>r Jungfrau Maria zeigen.<br />
Auβer die obergenannten kanonische und häufigere Gattungen, gibt es auch<br />
an<strong>de</strong>re, die weniger be<strong>de</strong>utend sind und manchmal unklare Grenzen haben. In <strong>de</strong>r<br />
profanen Literatur gibt es die <strong>de</strong>scordos (mit formellen und emotionellen<br />
Unstimmigkeit), die lais (narrativ und mit arthurischem Thema), die prantos (elegisch)<br />
und die tenções (Debatten zwischen zwei Dichtern mit <strong>de</strong>n Themen Satyre und<br />
manchmal Liebe). Im religiösen Werk Cantigas <strong>de</strong> Santa María fin<strong>de</strong>n wir auβer die<br />
erste und letzte Dichtung, eine Cantiga pitiçon und die maias, eine kleine Gruppe von<br />
christologischen Dichtungen, die mit <strong>de</strong>n an<strong>de</strong>ren das Thema <strong>de</strong>r Jungfrau nicht teilen.<br />
Allerdings gibt es cantigas <strong>de</strong> seguir, die eher eine von früheren Texten<br />
parasitäre kompositorische Technik als eine Gattung ist, <strong>de</strong>r eloxio, die cantiga <strong>de</strong> tear,<br />
die cantiga <strong>de</strong> malmaridada und die pastorela (höflicher Dialog zwischen einem
Richter und einer Hirtin), die in an<strong>de</strong>ren mittelalterlichen troubadorischen Schulen<br />
spezifische Gattungen sind aber hier sind sie sehr sporadisch o<strong>de</strong>r wenig <strong>de</strong>finiert<br />
wegen <strong>de</strong>r Hybridisierung mit <strong>de</strong>n Cantigas <strong>de</strong>r drei mächtigen kanonischen Gattungen<br />
auf Galicisch‐Portugiesisch.<br />
Das Galicisch‐Portugiesisch, als Lingua Franca <strong>de</strong>r hispanischen Troubadourlyrik<br />
gibt, ist im <strong>de</strong>rzeitigen Stand unseres Wissens eine literarische Koine, die gleichwertig<br />
mit <strong>de</strong>m Provenzalischen in <strong>de</strong>r Okzitanischen Lyrik ist, aber es ist <strong>de</strong>n Möglichkeiten<br />
<strong>de</strong>r volkstümlichen Sprache offener. Jedoch zwischen <strong>de</strong>n Polen <strong>de</strong>r Einheit und<br />
Vielfalt, befin<strong>de</strong>t diese poetische Koine sich bevorzugt in <strong>de</strong>r ehemaligen, da sie<br />
nivelliert grosso modo die dialektalen Unterschie<strong>de</strong>, die in <strong>de</strong>n Gebieten <strong>de</strong>s heutigen<br />
Galicien und Nord‐Portugal bis zum Fluss Mon<strong>de</strong>go gesprochen wur<strong>de</strong>n, und mit <strong>de</strong>m<br />
Beitrag von einem reicher und vielfältiger sprachlicher Register in <strong>de</strong>n Satyren und in<br />
<strong>de</strong>n Narrativen <strong>de</strong>r miragres, wie zu uns von u.a. <strong>de</strong>m Cancioneiro da Ajuda, <strong>de</strong>n<br />
Italienischen Apographen <strong>de</strong>s 15. Jahrhun<strong>de</strong>rs <strong>de</strong>s Cancioneiro <strong>de</strong> la Biblioteca<br />
Nacional und <strong>de</strong>m Cancioneiro <strong>de</strong> la Vaticana und <strong>de</strong>r vier cancioneiros <strong>de</strong>r Cantigas<br />
<strong>de</strong> Santa María übertragen.<br />
Auf je<strong>de</strong>n Fall sollte diese einfache Charakterisierung heute nuanciert wer<strong>de</strong>n,<br />
da unsere Dichter immer offen und sensibel zu <strong>de</strong>r echten, kolloquiallen und<br />
volkstümmlichen Sprache (ihre eigene Sprache und die Sprache ihrer Zeitgenossen),<br />
die in verschie<strong>de</strong>nen Maβen in je<strong>de</strong>r Gattung anwesend waren. Folglich hat diese<br />
Sprache, obgleich sie konventionell ist, eine hohe Kommunikationsfähigkeit und ist sie<br />
mit <strong>de</strong>r heutigen Sprache leicht zu i<strong>de</strong>ntifizieren.<br />
Als ästhetisches Kommunikationszeug hat dieses Galicisch‐Portugiesisch eine<br />
stärke und gleichartige Stilsbewusstsein, das nur leicht spezialisiert ist in Bezug auf die<br />
stärke Polarisierung <strong>de</strong>s doppelten Weltalls, das sie spiegeln: lyrisch‐liebend (profan<br />
und religiös) und narrativ (Satyre und Wun<strong>de</strong>r).<br />
Der lyrische‐lieben<strong>de</strong> Modus <strong>de</strong>r Cantiga <strong>de</strong> amor, Cantiga <strong>de</strong> amigo und<br />
Cantiga <strong>de</strong> loor basiert sich auf das semantische‐strukturelle Prozess <strong>de</strong>r<br />
Wie<strong>de</strong>rholung und <strong>de</strong>r Variation, <strong>de</strong>s formellen und be<strong>de</strong>uten<strong>de</strong>n Parallelismus, so<br />
dass, auch als Ergebnis und Anspruch einer gelehrten und aristokratischen Konzeption<br />
<strong>de</strong>r poetischen Schöpfung, auf eine reduzierte Gruppe von thematischen Motiven sich<br />
beschränkt, und ist immer entwe<strong>de</strong>r an das Menschliche o<strong>de</strong>r das Gottliche orientiert.<br />
Mit diesen akzeptierten Einschränkungen einer absichtlich reduzierten Poetik beziehen<br />
die Cantigas <strong>de</strong> Amor, wegen einer fast zwangsläufigen Konvention, auf einen<br />
hypothetischen paradigmatischen Text, durch die Intensivierung und Internalisierung<br />
<strong>de</strong>r psychologischen Analyse <strong>de</strong>r Liebeskummer und das Spektrum <strong>de</strong>r Motive, die sie<br />
begleiten, in einem stark formalisierten, rethorisierten und „paralogischen“ Ausdruck,<br />
<strong>de</strong>r in <strong>de</strong>n Cantigas <strong>de</strong> loor sich passt und diversifiziert, zum Beispiel in <strong>de</strong>n Lobgesang<br />
<strong>de</strong>r Jungfrau als Senhor das Senhores, während in <strong>de</strong>n be<strong>de</strong>utendsten und wenigstens<br />
„höflichen“ Cantigas <strong>de</strong> amigo sind die stilistischen und strukturellen Grenzen veraltet<br />
dank einer naturalistischen Symbolik und eines traditionelleren und suggestiven<br />
Ausdrucks.<br />
An<strong>de</strong>rerseits, die Erzählweise <strong>de</strong>r satirischen und Wun<strong>de</strong>rtexte nimmt die<br />
Sekundarisierung <strong>de</strong>r wie<strong>de</strong>rholen<strong>de</strong>n Muster <strong>de</strong>r Liebe und das Primat eines<br />
konversationelleren und lebendigeren sprachlichen Ausdrucks und Charakterisierung<br />
voraus, im Einklang mit <strong>de</strong>r Thematik und <strong>de</strong>n verschie<strong>de</strong>nen Intentionalitäten <strong>de</strong>r<br />
verschie<strong>de</strong>nen Texte. Ohne auf die akzeptierten Umstän<strong>de</strong> <strong>de</strong>r Schule zu verzichten, ist
gegenüber die obergenannte liebevolle Weise durch ihre relativ unkonventionelle und<br />
expansive Ten<strong>de</strong>nz, einen auf an<strong>de</strong>re rhetorischen Modi starkeren Ausdruck, die<br />
Vielfältigkeit von Registern und die lexikalische Reichtum kenngezeichnet. In <strong>de</strong>n<br />
Cantigas <strong>de</strong> escarnho e <strong>de</strong> maldizer sind <strong>de</strong>r I<strong>de</strong>alismus und Abstraktion vermei<strong>de</strong>t und<br />
es führt zu <strong>de</strong>r Rohheit, <strong>de</strong>r Obszönität, <strong>de</strong>r Schmutz, Blasphemie o<strong>de</strong>r<br />
Gotteslästerung, mit <strong>de</strong>r systematischen Nutzung <strong>de</strong>r semantischen und expressiven<br />
Möglichkeiten in seltsamem Maβe. Diese Poesie beschäftigt, um ihre große<br />
Ausdruckskraft, Vielfalt und <strong>de</strong>n Reichtum zu erreichen, eine perfekte Kombination<br />
von rhetorischen Figuren wie <strong>de</strong>r Ambiguität, Ironie und Schmähungen und Verfahren<br />
mit Ursprung in <strong>de</strong>r Affektivität und <strong>de</strong>r Wirksamkeit <strong>de</strong>r spontanen und<br />
volkstümmlichen Sprache. In <strong>de</strong>n Miragres von Alfonso X herrscht <strong>de</strong>r narrative<br />
Diskurs mit einem <strong>de</strong>monstrativen Ton mit frommen Zeielen, durch eine große<br />
sprachliche, metrische und stilistische Reichtum und nicht zuletzt die Präsenz von<br />
verschie<strong>de</strong>nen sozio‐umweltlichen Bereiche.<br />
Obwohl das sprachliche Instrument dieser poetischen Bewegung ist das<br />
Galicisch‐Portugiesisch, kann zum Teil ihre thematische, kulturelle und soziale<br />
Geographie als panhispanisch betrachtet wer<strong>de</strong>n, o<strong>de</strong>r vielleicht als mitte‐westlich,<br />
immer berücksichtigend <strong>de</strong>n höflichen und aristokratischen Kontext, in <strong>de</strong>m sie basiert<br />
war. Zum Beispiel, ein <strong>de</strong>r ältesten Texten unserer Lyrik, das um 1200 geschriebene<br />
politische Gedicht, Ora faz host’ o senhor <strong>de</strong> Navarra, von Joán Soárez <strong>de</strong> Paiva, liegt<br />
thematisch fern von Galicien und Portugal, o<strong>de</strong>r Joán, ein Jongleur aus León, bezeugt<br />
<strong>de</strong>n Tod <strong>de</strong>r galicischen‐portugiesischen Troubadourschule nach <strong>de</strong>m Tod <strong>de</strong>s Rei<br />
Lavrador Don Dinís in 1325, mit einem pranto (Os namorados que troban d’ amor), das<br />
symbolisch ein <strong>de</strong>r letzten Texten dieser poetischen Bewegung ist.<br />
Es müss auch berücksichtigt wer<strong>de</strong>n, dass die Tätigkeit dieser poetischen Schule<br />
mit <strong>de</strong>n portugiesischen Höfen von Afonso III und Don Dinís, und auch ‐vielleicht in<br />
höherem Maβe‐ <strong>de</strong>n kastilianischen von Fernando III, Alfonso X und Sancho IV<br />
verbun<strong>de</strong>n ist, und auch mit kleineren aristokratischen und kirchlichen Zentren in<br />
Galicien. In diesem höflichen Zusammenhang sangen, mit starken kulturellen und<br />
rhetorischen Ausbildung, große Minnesänger, Segreles und Jongleurs; in <strong>de</strong>m<br />
kreativen Prozess lebten, nicht ohne Konflikte, Könige, hohe A<strong>de</strong>l, Bürger, Geistliche,<br />
Adlige ruiniert A<strong>de</strong>l (infançóns) o<strong>de</strong>r Mitglie<strong>de</strong>r volkstümmlicherer Gruppen<br />
zusammen. Sie bauten ein ungera<strong>de</strong> literarisches Denkmal, dass abgesehen von<br />
formalisierten und überholten Elementen (Ergebnis einer veralteten Rhetorik und<br />
I<strong>de</strong>ologie) noch für <strong>de</strong>n mo<strong>de</strong>rnen Leser außergewöhnliche Verständlichkeitsindizen<br />
und kommunikative Macht behaltet, in ihrem tiefen „Übersetzung“ und Anpassung <strong>de</strong>s<br />
provenzalischen höfischen Universums an <strong>de</strong>n ästhetischen, sozialen und kulturellen<br />
mittelalterlichen galicischen‐portugiesischen Kontext.<br />
In dieser Anpassung bauten die verschie<strong>de</strong>nen Generationen von<br />
Minnesängern und Jongleurs, die die Ars als Rhetoren kannten, eine sehr<br />
anspruchvolle Poetik, die strengen Gesetze und Prinzipen folgte und die<br />
ursprünglichen Modi und Modalitäten reduzierte. Sie benutzten die metrischen,<br />
rhymatischen, musikalischen, kompositiven und symbolischen Mittel mit groβer<br />
technischer Fähigkeit und ausdrücklicher Rentabilität, und sie gebrauchten auch die<br />
vorherigen lyrischen Traditionen, und praktisierten durch ihre Poesie, avant la lettre,<br />
das paradoxale mo<strong>de</strong>rne Prinzip Less is more.
Im Bezug auf die obergenannten Grenzen, kann es daraus gefolgert wer<strong>de</strong>n,<br />
dass das chronologische Raum <strong>de</strong>r Troubadourschule ungefähr 150 Jahre dauert: das<br />
13. Jahrhun<strong>de</strong>rts und die erste Halft <strong>de</strong>s 14. Jahrhun<strong>de</strong>rts. Diese Grenzen wur<strong>de</strong>n vom<br />
Datum <strong>de</strong>r ersten Texte unserer armen und unitarischen Manuskripttradition o<strong>de</strong>r<br />
vom Tod <strong>de</strong>r letzten Mäkenen und <strong>de</strong>m Verschwin<strong>de</strong>n <strong>de</strong>r letzten die Lyrik<br />
schützen<strong>de</strong>n Höfen (<strong>de</strong>r König Don Dinís und Don Pedro, Graf von Barcelos, 1325 und<br />
1354 gestorben) bestimmt. Das Jahr 1350 wird auch berücksichtigt, da in diesem Jahr<br />
vermachte <strong>de</strong>r Graf in seinem Testament zu Alfonso XI von Kastilien ein Livro <strong>de</strong> las<br />
Cantigas; aus diesen Anthologie wur<strong>de</strong>n wahrscheinlich die italianischen Apographen<br />
<strong>de</strong>s 14. Jahrhun<strong>de</strong>rts kopiert, dank <strong>de</strong>s Humanisten Angelo Colocci. Zusammen mit<br />
<strong>de</strong>m Cancioneiro da Ajuda (En<strong>de</strong> 13. Jahrhun<strong>de</strong>rts) und <strong>de</strong>n weniger be<strong>de</strong>uten<strong>de</strong>n<br />
Manuskripten (aber mit Musik) vom Pergamiño Vin<strong>de</strong>l (mit Cantigas <strong>de</strong> amigo von<br />
Martín Códax) und <strong>de</strong>m Fragmento Sharrer (mit Cantigas <strong>de</strong> amor von Don Dinís), sind<br />
diese Manuskripten die Grundlage unserer profanen Lyrik. An<strong>de</strong>rerseits, die religiöse<br />
Lyrik wur<strong>de</strong> durch vier groβen unter <strong>de</strong>r Leitung von Alfonso X während <strong>de</strong>r Redaktion<br />
<strong>de</strong>r Cantigas <strong>de</strong> Santa María von 1270 bis 1282 kopierten Manuskripten. Auβer ihrer<br />
Texten sind auch ihre Musik und Miniaturen wertvoll: zwei aus El Escorial, ein aus<br />
Florenz und ein aus Toledo, das sich in <strong>de</strong>r Biblioteca Nacional in Madrid befin<strong>de</strong>t.<br />
Trotz<strong>de</strong>m sind diese Daten nur Referenzen, da es ist nötig die Hypothese <strong>de</strong>r<br />
Existenz einer vortoubadourischen Lyrik (Beispiel dafür wären die Cantigas <strong>de</strong> amigo)<br />
berückzusichtigen, als auch vielleicht <strong>de</strong>n Anfang <strong>de</strong>r Schule vielleicht um einigen<br />
Deka<strong>de</strong>n vorzuschieben gegenüber die durch die Manuskripten übertragenen Texten.<br />
An<strong>de</strong>rerseits ist es wahr, dass die poetische Schule sensu strictu mit <strong>de</strong>m letzten<br />
Troubadour und Mäzen, <strong>de</strong>m Graf von Barcelos, en<strong>de</strong>t. Obwohl während <strong>de</strong>r 2. Halft<br />
<strong>de</strong>s 14. Jahrhun<strong>de</strong>rts die Poesie in <strong>de</strong>n Höfen von Don Fernando und Don João I als<br />
Fantasie ohne Nutzung beobachtet ist, setzt das poetisches Praxis <strong>de</strong>s<br />
Troubadourismus fort und es hat in Portugal einen kleineren Einfluss von 1400 bis<br />
1460. Beisipiele dafür sind die Texten <strong>de</strong>r sogenannten galicischen‐kastilianischen<br />
Schule, die die troubadourische Tradition mit die europaïschen poetischen Erneuerung<br />
nach 1300 mischt. Diese poetischen Texten von Autoren wie z. B. Macías o Namorado<br />
o<strong>de</strong>r Alfonso Álvarez <strong>de</strong> Villasandino sind u.a. im Cancioneiro <strong>de</strong> Baena (1445)<br />
gesammelt, aber ihr En<strong>de</strong> sollte bis 1465 aufgeschoben wer<strong>de</strong>n: das ist das Datum<br />
eines Dialogues von Gómez Manrique und Álvaro González <strong>de</strong> Alcántara, das wegen<br />
seiner Sprache und zum Teil auch seines Inhaltes für das symbolische Testament<br />
gehalten wer<strong>de</strong>n kann.<br />
Nachher, im Cancioneiro Geral (1516) von Garcia <strong>de</strong> Resen<strong>de</strong>, das schon die<br />
erste nachtroubadorische Schule dargestellt und die neue Lyrik <strong>de</strong>r Renaissance<br />
vorstellt, zeigt die aulische Poesie <strong>de</strong>r sogenannten kastilianischen‐portugiesischen<br />
Schule das Überleben <strong>de</strong>r formellen und thematischen Mo<strong>de</strong>llen <strong>de</strong>s galicischen‐<br />
portugiesischen Troubadourismus.<br />
Die 150 Jahren <strong>de</strong>r troubadourischen Lyrik beeinflussten die obergenannten<br />
poetischen Schulen und die poetische Tradition <strong>de</strong>s Halbinsels. Während <strong>de</strong>r<br />
Renaissance sind sowohl die höfische als auch die traditionelle Poesie auf Spanisch<br />
o<strong>de</strong>r Portugiesisch eine Modulierung <strong>de</strong>s galicischen‐portugiesischen<br />
Troubadourismus durch die Abzweigung <strong>de</strong>r spätmittelalterlichen galicischen‐<br />
portugiesischen Lyrik und <strong>de</strong>n Einfluss <strong>de</strong>r Neuheiten aus Italien.
Wegen <strong>de</strong>r Konsolidierung in Galicien einer frem<strong>de</strong>n Oligarchie und <strong>de</strong>s<br />
abnehmen<strong>de</strong>n Einflusses und Macht <strong>de</strong>r galicischen E<strong>de</strong>l, wur<strong>de</strong> die galicische Sprache<br />
nur mündlich und in ländlichen Umwelten benutzt. Deshalb wur<strong>de</strong> es Literatur nicht<br />
mehr geschrieben, was be<strong>de</strong>utete, dass kein Humanismus o<strong>de</strong>r Renaissance auf<br />
Galicisch gab. Aber in Portugal wur<strong>de</strong> die galicische‐portugiesische Lyrik verlangert<br />
durch die Bearbeitung <strong>de</strong>r Liebesmetaphysik und <strong>de</strong>r Arten <strong>de</strong>r arte <strong>de</strong> trovar ao modo<br />
antigo, zum Beispiel in <strong>de</strong>n redondilhas von Gil Vicente, Sá <strong>de</strong> Miranda und Camões,<br />
o<strong>de</strong>r in <strong>de</strong>n glänzen<strong>de</strong>n „monólogo <strong>de</strong> amigo“ von Menina e Moça o<strong>de</strong>r Livro das<br />
Sauda<strong>de</strong>s, das die auβergewöhnliche narrative Prose <strong>de</strong>s 16. Jahrhun<strong>de</strong>rts beginnt,<br />
vom geheimnisvollen Bernardim Ribeiro, <strong>de</strong>r als Person unter <strong>de</strong>n Name „Binmar<strong>de</strong>r“<br />
im Werk teilnimmt.<br />
Mit <strong>de</strong>m En<strong>de</strong> <strong>de</strong>r galicischen‐portugiesischen Schule, als Portugal sich nach<br />
<strong>de</strong>n Sü<strong>de</strong>n orientiert, betrifft ein langes Schweigen Galicien, das kulturell und politisch<br />
von Kastilien immer mehr abhängig ist; die spanische Sprache wird Begleiterin <strong>de</strong>s<br />
Reiches (wie von Nebrija ausgedrückt) und es fin<strong>de</strong>t die Zähmung und Kastration <strong>de</strong>s<br />
Königreiches Galicien (wie <strong>de</strong>r Padre Zurita das Werk <strong>de</strong>r Katholischen Könige nannte)<br />
statt. In <strong>de</strong>r galicischen Literatur wird diese Perio<strong>de</strong> „Séculos Escuros“ (Dunkle<br />
Jahrhun<strong>de</strong>rte) genannt, und nur dank <strong>de</strong>r Aktion <strong>de</strong>r Illustrierten und Romantiker<br />
konnte sie überwin<strong>de</strong>n wer<strong>de</strong>n.<br />
Der poetische Diskurs <strong>de</strong>r Minnesänger und ihre literarische Konstruktion sind<br />
auβergewöhlich, und zu <strong>de</strong>nen passen die Wörter, die Roman Jakobson über die<br />
siegen cantigas <strong>de</strong> amigo vom galicischen Jongleur Martin Codax sagte:<br />
„Auβergewöhnliche Schöpfungen einer auβergewöhnlichen Epoche <strong>de</strong>r Geschichte <strong>de</strong>r<br />
europaïschen Literatur... Wörterkleino<strong>de</strong> <strong>de</strong>s 13. Jahrhun<strong>de</strong>rts“.<br />
Durch die troubadorische galicische‐portugiesische Poesie können wir durch die<br />
vergangenen Jahrhun<strong>de</strong>rte reisen, da ein be<strong>de</strong>uten<strong>de</strong>r Teil unserer Liebestopographie<br />
ist noch auf <strong>de</strong>m Landkarte gespiegelt, <strong>de</strong>r parallel zu <strong>de</strong>r höflichen Prose die<br />
mittelalterliche Dichter entworfen, die Stilnovistas nuancierten und Petrarca<br />
erneuerte, und wir als ewige Petrarchisten assimilierten.<br />
Unter <strong>de</strong>m Einfluss <strong>de</strong>r „kulturellen Wie<strong>de</strong>rbelebung“ <strong>de</strong>s 12. Jahrhun<strong>de</strong>rts in<br />
Europa und in <strong>de</strong>r Folge <strong>de</strong>r provenzalischen Troubadours aus <strong>de</strong>m Kreuzzug gegen die<br />
Katharer <strong>de</strong>r Albigenser, hatten die Trobadores <strong>de</strong>r mittelalterlichen galicischen‐<br />
portugiesischen Lyrik, neben <strong>de</strong>n Französischen trouvères, <strong>de</strong>n <strong>de</strong>utschen<br />
Minnesänger und <strong>de</strong>n Italianischen und Sizilianischen trovatori (und, wenn auch<br />
sekundär, einigen englischen Dichter), die Ehre <strong>de</strong>r großen Wie<strong>de</strong>rent<strong>de</strong>ckung <strong>de</strong>r<br />
Liebe, in<strong>de</strong>m sie sie in l'amour réciproque malheureux verwan<strong>de</strong>lte, als von Denis<br />
Rougemont ausgedrückt.<br />
Deshalb können wir nicht auf diese Erbe verzichtern, auch wenn manchmal<br />
wur<strong>de</strong>n die Unterschie<strong>de</strong>n mit <strong>de</strong>m mittelalterlichen Diskurs übertrieben. Als gesagt<br />
von Virgil, omnia vincit Amor: das be<strong>de</strong>utet, dass wir unsere Wille ‐eher voluptas als<br />
voluntas‐ nach das Verständnis dieses glorreichen kulturellen Werkes <strong>de</strong>r galicischen‐<br />
portugiesischen Poesie orientieren können.<br />
Daher ist es zwar richtig, dass um die mittelalterliche galicische‐portugiesische<br />
Poesie (<strong>de</strong>rzeit) zu lesen, abgesehen von sprachlichen Problemen und <strong>de</strong>n<br />
Schwierigkeiten, die an<strong>de</strong>uten könnten, verlangt es eine Rekonstruktion seines fernen<br />
sozio‐kulturellen Co<strong>de</strong>, damit wir erfassen können in all ihrer Komplexität und Breite<br />
‐wir müssen nicht nur die symbolischen (und beson<strong>de</strong>rs, rationalen) Ebene
erücksichtigen und ihrer komplexen Netzwerk mit <strong>de</strong>r Welt, aber wir müssen auch<br />
auf die hörliche Beson<strong>de</strong>rheit <strong>de</strong>r Texte achten, auf die mentale Landschaft, die sie<br />
erklärt; es verlangt ein „erklären<strong>de</strong>s und verstehen<strong>de</strong>s Lesen“. Es ist aber auch wahr,<br />
dass ein „impressionistisches und expressives Lesen“ uns erlaubt, die Echos und<br />
Erinnerungen <strong>de</strong>r mittelalterlichen Lyrik zu holen, die uns zu an<strong>de</strong>re Realitäten und zu<br />
an<strong>de</strong>re Daten <strong>de</strong>s Bewusstseins, <strong>de</strong>r kulturellen Komplexität und <strong>de</strong>r Erfahrung<br />
unserer Welt.<br />
Wenn wir das Gedicht als perpetuum mobile unter einem ständigen<br />
Aufwachsungsprozess beobachten, können wir seine ganze Leistungsfähigkeit als<br />
Kentnnis, Nach<strong>de</strong>nken und Ausbreitung <strong>de</strong>r Erfahrung, da die rückblicken<strong>de</strong> und<br />
aktuelle Auffassung <strong>de</strong>r Ferne ist auch Selbstkenntnis <strong>de</strong>r An<strong>de</strong>ren.<br />
An<strong>de</strong>rerseits, wir die Zeitgenossen sind auch die naturellen Empfänger dieser<br />
fantastischen literarischen Konstruktion. Das basiert sich auf die Wille <strong>de</strong>r<br />
Kulturmenschen dieser Zeit, da sie zeigten, dass sie das Raum und die Zeit überwin<strong>de</strong>n<br />
wollten und die Erinnerung <strong>de</strong>r Wörter durch die Manuskripten übertragen wollten.<br />
Die Anpassung <strong>de</strong>r mittelalterlichen galicischen‐portugiesischen Lyrik sollte<br />
<strong>de</strong>shalb diese Verantwortung mit <strong>de</strong>r kulturellen Vergangenheit berücksichtigen. Die<br />
von Pound empfohlen erneueren<strong>de</strong> Anpassung, im Bezug auf die Lyrik <strong>de</strong>r<br />
Minnesänger und sein berühmter Ausspruch make it new wur<strong>de</strong> in <strong>de</strong>r brasilianischen,<br />
galicischen und portugiesischen Literatur <strong>de</strong>r ersten Halft <strong>de</strong>s 20. Jahrhun<strong>de</strong>rts<br />
gespiegelt; die „neotrobadorischen“ Beweungen mischten Belesenheit und literarische<br />
Originalität, <strong>de</strong>shalb waren sie unterschiedlich in ihren Natur, Charakteristik und<br />
ästhetischen Wert. Beispiele dafür sind Manuel Ban<strong>de</strong>ira in Brasilien, Álvaro Cunqueiro<br />
in Galicien und Afonso Lopes Vieira in Portugal, die versuchten, aus vielfältigen<br />
ästhetischen Perspektiven umzuwan<strong>de</strong>ln, um eine aktualisierte und nicht<br />
oberflächliche Vorstellung zu geben.<br />
Wir hoffen, dass diese Einführung und (för<strong>de</strong>rative) Notiz <strong>de</strong>r galicischen‐<br />
portugiesischen mittelalterlichen Lyrik, als auch die kommen<strong>de</strong>n Texte, helfen <strong>de</strong>m<br />
Leser dabei, einein Dialog mit <strong>de</strong>n durch die Manuskripte vermittelten cantigas<br />
anzufagen. So wächst beständig diese von Schriftstellern, die wir immer mehr als<br />
Denken<strong>de</strong> (homo sapiens) und Erzeugen<strong>de</strong> (homo faber), als Menschen, die sich zum<br />
Traum und Lei<strong>de</strong>nschaft (homo <strong>de</strong>mens), <strong>de</strong>m Spiel und <strong>de</strong>m Fest (homo lu<strong>de</strong>ns)<br />
betrachten, gemachte Literatur. Da für <strong>de</strong>n visionären Padre Vieira, Autor <strong>de</strong>r<br />
unbeen<strong>de</strong>ten História do Futuro, war <strong>de</strong>r Prophet Isaiah Teil <strong>de</strong>r portugiesischen<br />
Literatur wegen <strong>de</strong>r zahlreichen Fälle, in <strong>de</strong>nen er die heroische portugiesische<br />
maritime Expansion prophetisch erwähnt, und genauso können unsere mittelalterliche<br />
Dichter Teil unserer mo<strong>de</strong>rnen Sensibilität sein wegen <strong>de</strong>r auch zahlreichen Fälle, in<br />
<strong>de</strong>nen sie unsere ‐und ihre‐ Gefühle, Stärke und Schwäche glaubhaft vor 700 Jahren<br />
beschrieben.
PROFANE CANCIONEIROS
FERNÁN PÁEZ DE TAMALANCOS (...1204?‐1242...)<br />
Herrin, auch wenn Ihr mich verletzt,<br />
solange ich lebe, wer<strong>de</strong>t Ihr immer sein,<br />
Schöne Frau, meine Herrin.<br />
Auch wenn Ihr je<strong>de</strong>n Tag mich verletzt<br />
solange ich lebe, wer<strong>de</strong>t Ihr immer sein,<br />
Schöne Frau, meine Herrin.<br />
Auch wenn Ihr mich behan<strong>de</strong>lt, als Ihr wollt,<br />
solange ich lebe, will ich, dass Ihr seid<br />
Schöne Frau, meine Herrin.<br />
Ve<strong>de</strong>s, senhor, pero me mal faze<strong>de</strong>s,<br />
Mentr’ eu viver, ja vós sempre sere<strong>de</strong>s,<br />
senhor fremosa, <strong>de</strong> mí po<strong>de</strong>rosa.<br />
Pero me mal faze<strong>de</strong>s cada dia,<br />
Mentr’ eu viver, sere<strong>de</strong>s toda via,<br />
senhor fremosa, <strong>de</strong> mí po<strong>de</strong>rosa.<br />
Per como quer que vós <strong>de</strong> mí faça<strong>de</strong>s,<br />
mentr' eu viver, vós quer’ eu que seja<strong>de</strong>s,<br />
senhor fremosa, <strong>de</strong> mí po<strong>de</strong>rosa.
„Don Fernán Páez <strong>de</strong> Talamancos schrieb dieses Maldizer‐Gesang für einen<br />
Jongleur, <strong>de</strong>r Jongleur Saco genannt wur<strong>de</strong>, und <strong>de</strong>r Jongleur war verkrüppelt,<br />
und <strong>de</strong>shalb dachte er, dass es besser wäre, ihn Saco [Sack] eher als Jongleur zu<br />
nennen.<br />
Jongleur Sack, ich kann nicht<br />
mit <strong>de</strong>m, <strong>de</strong>r euch Jongleur nannte, einverstan<strong>de</strong>n sein;<br />
„Sack“ wäre besser als „Jongleur“.<br />
Gott helfe mir,<br />
eur wahrer Name sagt, wer euch<br />
Saco und nicht Jongleur euch heiβt.<br />
Rodrigo Airas sagte das und war Wahnsinn,<br />
da ihr könnt nicht spielen<br />
und habt einen Sackenname, <strong>de</strong>r sehr passend ist.<br />
Gott helfe mir,<br />
eur wahrer Name sagt, wer euch<br />
Saco und nicht Jongleur euch heiβt.<br />
Es gefallen uns die, die euch Saco nennen<br />
und es ist leicht zu sagen für wen die riesigen Hinterbacken<br />
unter eurer Taille sieht.<br />
Gott helfe mir,<br />
eur wahrer Name sagt, wer euch<br />
Saco und nicht Jongleur euch heiβt.<br />
Wer euch Jongleur nannte lügte,<br />
da er hörte euch nicht spielen,<br />
und sah eure riesigen Hinterbacken.<br />
Gott helfe mir,<br />
eur wahrer Name sagt, wer euch<br />
Saco und nicht Jongleur euch heiβt.<br />
«Don Fernan Paez <strong>de</strong> Talamancos fez este cantar <strong>de</strong> mal dizer a ũu<br />
jograr que chamavan jograr Saco, e era mui mal feito; e por én<br />
trobou‐lhi que máis guisad’ era <strong>de</strong> seer saco ca jograr»<br />
Jograr Saco, non tenh’ eu que fez razon<br />
quen vos pos nome jograr e vos <strong>de</strong>u don;<br />
máis guisado fora sac’ e jograr non.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.<br />
Rodrig’ Airas vo‐lo diss’ e fez mal sén,<br />
pois que vós non citola<strong>de</strong>s nulha ren;<br />
ar have<strong>de</strong> nome sac’, e sera ben.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.<br />
Quen vos Saco chamar, prazera a nós;<br />
e dira‐vo‐lo ben lheu quen vos en cos<br />
vir tira‐los nadigões apos vós.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.<br />
Quen a vós chamou jograr a pran mentiu,<br />
ca vej’ eu que citolar non vos oio<br />
nen os vossos nadigões non os viu.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.
NUNO EANES CÉRZEO (erste Hälfte <strong>de</strong>s 13. Jahrhun<strong>de</strong>rts)<br />
Schöne Herrin, eins sage ich euch:<br />
ihr seid mein Tod, mein Lei<strong>de</strong>n und mein Gut,<br />
und wieso soll ich euch es wie<strong>de</strong>rholen?<br />
Ihr seid mein Tod, ihr macht mich sterben.<br />
Ihr seid mein Tod und mein Lei<strong>de</strong>n, meine Herrin,<br />
und alles, was in <strong>de</strong>r Welt habe ich gutes und frohes,<br />
und wieso soll ich euch es wie<strong>de</strong>rholen?<br />
Ihr seid mein Tod, ihr macht mich sterben.<br />
Ihr seid mein Tod und mein Lei<strong>de</strong>n, es gibt keinen an<strong>de</strong>ren Grund,<br />
und ihre Augen helfen und verletzen mich<br />
und wieso soll ich euch es wie<strong>de</strong>rholen?<br />
Ihr seid mein Tod, ihr macht mich sterben.<br />
Meine Herrin, sie helfen mir mit nur einem Blick,<br />
aber sie machen mich auch traurig; ich wer<strong>de</strong> euch auch sagen<br />
und wieso soll ich euch es wie<strong>de</strong>rholen?<br />
Ihr seid mein Tod, ihr macht mich sterben.<br />
Mia senhor fremosa, direi‐vos ũa ren:<br />
vós so<strong>de</strong>s mia morte, e meu mal, e meu ben,<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.<br />
Vós so<strong>de</strong>s mia mort’ e meu mal, mia senhor,<br />
e quant’ eu no mund’ hei <strong>de</strong> ben e <strong>de</strong> sabor,<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.<br />
Mia mort’ e mia coita so<strong>de</strong>s, non ha i al,<br />
e os vossos olhos mi fazen ben e mal<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.<br />
Senhor, ben me fazen soo <strong>de</strong> me catar,<br />
pero ven‐m’én coita grand’; e vos direi ar,<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.
Jetzt möchte ich Abschied nehmen<br />
vom Land und von <strong>de</strong>n Menschen, die hier sind,<br />
wo mein Gott eine solche Hartherzigkeit zeigte,<br />
verletzend mein Herz so viel,<br />
dass ich wollte umziehen.<br />
Deshalb danke ich Gott dafür, dass ich weggegangen bin.<br />
Wenn ich freiwillig aus hier ausgehe,<br />
wer<strong>de</strong>n ihre Wünsche nicht erfüllt sein,<br />
sie sehen mich nicht weinen, o<strong>de</strong>r traurig, auch wenn ich<br />
nichts bekommen habe; sie können nicht sagen,<br />
dass ich nicht weggehen sollte<br />
aus diesem Ort, wo Gott mir solche Traurigkeiten gab.<br />
Trotz<strong>de</strong>m wer<strong>de</strong> ich Nostalgie dieser Län<strong>de</strong>r fühlen,<br />
auch wenn ich enttäuscht weggehen,<br />
und zu mir wird die Erinnerung kommen<br />
<strong>de</strong>r guten Sachen;<br />
aber aus einem an<strong>de</strong>ren Grund wird kein Mensch<br />
mich traurig o<strong>de</strong>r verzweifelt.<br />
Und da ich weggehe, sage ich zu Gott die Wahrheit:<br />
wenn ich Groll <strong>de</strong>r Leute<br />
o<strong>de</strong>r <strong>de</strong>r Län<strong>de</strong>r, in <strong>de</strong>nen ich Zuflucht fand,<br />
war dieser <strong>de</strong>r Grund und kein an<strong>de</strong>rer,<br />
aber jetzt wer<strong>de</strong> ich nicht schlecht sein,<br />
da ich lasse diese Län<strong>de</strong>r und gehe weg.<br />
Agora me quer’ eu ja espedir<br />
da terra, e das gentes que i son,<br />
u mi Deus tanto <strong>de</strong> pesar mostrou,<br />
e esforçar mui ben meu coraçon,<br />
e ar pensar <strong>de</strong> m’ ir alhur guarir.<br />
E a Deus gra<strong>de</strong>sco porque m’ én vou.<br />
Ca a meu grad’, u m’ eu d’ aqui partir,<br />
con seus <strong>de</strong>sejos non me veeran<br />
chorar, nen ir triste, por ben que eu<br />
nunca presesse; nen me po<strong>de</strong>rán<br />
dizer que eu torto faç’ en fogir<br />
d’ aqui u me Deus tanto pesar <strong>de</strong>u.<br />
Pero das terras haverei soida<strong>de</strong><br />
<strong>de</strong> que m’ or’ hei a partir <strong>de</strong>spagado;<br />
e sempr’ i tornará o meu cuidado<br />
por quanto ben vi eu en elas ja;<br />
ca ja por al nunca me veera<br />
nulh’ home ir triste nen <strong>de</strong>sconortado.<br />
E ben diga<strong>de</strong>s, pois m’ én vou, verda<strong>de</strong><br />
se eu das gentes algun sabor havia,<br />
ou das terras en que eu guarecia.<br />
Por aquest’ era tod’, e non por al;<br />
mais ora ja nunca me sera mal<br />
por me partir <strong>de</strong>las e m’ ir mia via.
Ich weiβ,<br />
wie viel ich gelitten<br />
und versteckt habe<br />
in diesem Land von Traurigkeit.<br />
Wie ich verloren habe<br />
und verschwun<strong>de</strong>n,<br />
als ich hier<br />
meine Tage verbrachte, das kann ich bereuen.<br />
Und ich wer<strong>de</strong> mich erinnern<br />
und <strong>de</strong>nken<br />
wie viel ich gewartet habe<br />
das Gut, das ich nie fin<strong>de</strong>n konnte.<br />
Und ich wer<strong>de</strong> mich anstrengen<br />
und Rate bekommen,<br />
wie ich jetzt<br />
leben sollte.<br />
Schmerz,<br />
fin<strong>de</strong>n,<br />
plötzlich,<br />
etwas an<strong>de</strong>res<br />
möchte ich suchen.<br />
Der gute Sinn<br />
von irgendjeman<strong>de</strong>n<br />
o<strong>de</strong>r irgen<strong>de</strong>twas<br />
Guten<br />
helfe mich, wenn es in mir ist.<br />
Wert sein,<br />
können,<br />
wissen,<br />
sagen,<br />
wert ist, gut zu sagen, da ich wer<strong>de</strong> sagen.<br />
Macht<br />
haben,<br />
Vergnügen<br />
haben<br />
kann ich, da ich wer<strong>de</strong> das bekommen.<br />
So wer<strong>de</strong> ich wollen<br />
suchen<br />
leben<br />
ein an<strong>de</strong>res Leben, das ich versuchen wer<strong>de</strong><br />
und meine Uneinigkeit wird been<strong>de</strong>n.<br />
Ca sei <strong>de</strong> mí<br />
quanto sofri<br />
e encobri<br />
en esta terra <strong>de</strong> pesar.<br />
Como perdi<br />
e <strong>de</strong>spendi,<br />
vivend’ aqui,<br />
meus dias, posso‐m’ én queixar.<br />
E cuidarei,<br />
e pensarei<br />
quant’ aguar<strong>de</strong>i<br />
o ben que nunca pud’ achar.<br />
Esforçar‐m’‐ei,<br />
e pren<strong>de</strong>rei<br />
como guarrei<br />
conselh’ agor’, a meu cuidar.<br />
Pesar<br />
d’ achar,<br />
logar<br />
provar<br />
quer’ eu veer se po<strong>de</strong>rei.<br />
O sén<br />
d’ alguen,<br />
ou ren<br />
<strong>de</strong> ben<br />
me valha, se o en mí hei.<br />
Valer<br />
po<strong>de</strong>r,<br />
saber<br />
dizer<br />
ben me possa, que eu d’ ir hei.<br />
D’ haver<br />
po<strong>de</strong>r,<br />
prazer<br />
pren<strong>de</strong>r<br />
poss’ eu, pois esto cobrarei.<br />
Assi querrei<br />
buscar<br />
viver<br />
outra vida que provarei,<br />
e meu <strong>de</strong>scord’ acabarei.
NUNO FERNÁNDEZ TORNEOL (zweites Drittel <strong>de</strong>s 13. Jahrhun<strong>de</strong>rts)<br />
Seit<strong>de</strong>m ich geboren wur<strong>de</strong>, habe ich die Liebe nie gesehen<br />
und ich wage immer, von ihr zu sprechen,<br />
auch wenn ich weiβ, dass sie mich töten will,<br />
aber ich will meiner Herrin darum bitten,<br />
dass sie mir diesen Mör<strong>de</strong>r zeigt<br />
o<strong>de</strong>r mich besser aus ihr schützt.<br />
Auch wenn ich ihr nichts gemacht habe,<br />
damit sie mich tötet,<br />
will ich meiner Herrin darum bitten,<br />
wegen <strong>de</strong>r gröβen Angst, in <strong>de</strong>r ich lebe,<br />
dass sie mir diesen Mör<strong>de</strong>r zeigt<br />
o<strong>de</strong>r mich besser aus ihr schützt.<br />
Ich wer<strong>de</strong> mich nie aus <strong>de</strong>r Liebe schützten,<br />
wenn sie mich aus <strong>de</strong>r Liebe nicht schützt;<br />
<strong>de</strong>shalb will ich meiner Herrin darum bitten,<br />
da ich befürchte die Liebe sehr viel,<br />
dass sie mir diesen Mör<strong>de</strong>r zeigt<br />
o<strong>de</strong>r mich besser aus ihr schützt.<br />
Und da die Liebe eine groβe Macht über mich hat,<br />
um mich zu töten<br />
und ich kann sie nicht sehen,<br />
so wer<strong>de</strong> ich meiner Herrin darum bitten<br />
dass sie mir diesen Mör<strong>de</strong>r zeigt<br />
o<strong>de</strong>r mich besser aus ihr schützt<br />
Pois naci nunca vi Amor<br />
e ouço <strong>de</strong>l sempre falar,<br />
pero sei que me quer matar;<br />
mais rogarei a mia senhor<br />
que me mostr’ aquel matador,<br />
ou que m’ ampare <strong>de</strong>l melhor.<br />
Pero nunca lh’ eu fige ren<br />
por que m’ el haja <strong>de</strong> matar,<br />
máis quer’ eu mia senhor rogar,<br />
polo gran med’ en que me ten,<br />
que me mostr’ aquel matador,<br />
ou que m’ ampare <strong>de</strong>l melhor.<br />
Nunca me lh’ eu ampararei,<br />
se m’ ela <strong>de</strong>l non amparar;<br />
mais quer’ eu mia senhor rogar,<br />
polo gran medo que <strong>de</strong>l hei,<br />
que mi amostr’ aquel matador,<br />
ou que mi ampare <strong>de</strong>l melhor.<br />
E pois Amor ha sobre min<br />
<strong>de</strong> me matar tan gran po<strong>de</strong>r,<br />
e eu non o posso veer,<br />
rogarei mia senhor assi<br />
que mi amostr’ aquel matador,<br />
ou que mi ampare <strong>de</strong>l melhor.
Stand auf, mein Freund, du, <strong>de</strong>r während <strong>de</strong>r kalten Morgen schläfst;<br />
alle Vögel <strong>de</strong>r Welt <strong>de</strong>r Liebe sagten:<br />
Froh bin ich.<br />
Stand auf, mein Freund, du, <strong>de</strong>r während <strong>de</strong>r kalten Morgen schläfst;<br />
alle Vögel <strong>de</strong>r Welt <strong>de</strong>r Liebe sangen:<br />
Froh bin ich.<br />
Alle Vögel <strong>de</strong>r Welt <strong>de</strong>r Liebe sagten<br />
über meine und <strong>de</strong>ine Liebe, an die sie dachten:<br />
Froh bin ich.<br />
Alle Vögel <strong>de</strong>r Welt <strong>de</strong>r Liebe sangen,<br />
<strong>de</strong>nkend an meine und <strong>de</strong>ine Liebe.<br />
Froh bin ich.<br />
Sie kannten meine und <strong>de</strong>ine Liebe:<br />
du hast die Zweige, wo sie saβen, geschnitten.<br />
Froh bin ich.<br />
Sie dachten auf meine und <strong>de</strong>ine Liebe,<br />
du hast die Zweige, wo sie saβen, geschnitten.<br />
Froh bin ich.<br />
Du hast die Zweige, wo sie saβen, geschnitten<br />
und die Quellen, wo sie tranken, getrocknet.<br />
Froh bin ich.<br />
Du hast die Zweige, wo sie saβen, geschnitten<br />
und die Quellen, wo sie schwammen, getrocknet.<br />
Froh bin ich.<br />
Levad’, amigo, que dormi<strong>de</strong>s as manhanas frias;<br />
toda‐las aves do mundo d’ amor dizian:<br />
Leda mi and’ eu.<br />
Levad’, amigo, que dormi<strong>de</strong>‐las frias manhanas;<br />
toda‐las aves do mundo d’ amor cantavan:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Toda‐las aves do mundo d’ amor dizian,<br />
do meu amor e do vosso en ment’ havian:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Toda‐las aves do mundo d’ amor cantavan,<br />
do meu amor e do vosso i enmentavan:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Do meu amor e do vosso en ment’ havian;<br />
vós lhi tolhestes os ramos en que siian:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Do meu amor e do vosso i enmentavan;<br />
vós lhi tolhestes os ramos en que pousavan:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Vós lhi tolhestes os ramos en que siian<br />
e lhis secastes as fontes en que bevian:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Vós lhi tolhestes os ramos en que pousavan<br />
e lhis secastes as fontes u se banhavan:<br />
Leda m’ and’ eu.
JOÁN SOÁREZ COELHO (...1235‐1279...)<br />
So sehe ich hier die Frau,<br />
die, seit <strong>de</strong>m Tag, an <strong>de</strong>m ich geboren wur<strong>de</strong>,<br />
eine so schlechte Sache habe ich nicht gesehen,<br />
auβer für eine dieser zwei Grün<strong>de</strong>n:<br />
wenn sie mit diesem Name genannt wird,<br />
ist das, weil sie geliebt ist,<br />
o<strong>de</strong>r weil sie schön ist.<br />
Wenn eine Frau so ist,<br />
ist sie, ihr könntet das glauben,<br />
o<strong>de</strong>r vielleicht ist sie so, weil ich sie so viel liebe,<br />
so viel will und ich kann schwören,<br />
dass nach<strong>de</strong>m ich sie sah, habe ich sie nie so geliebt gesehen.<br />
Und ich habe nie eine solche schlechte Sache gesehen:<br />
dass ein Mann eine solche Dame „Herrin“ nennt,<br />
eine Hirtin, und das macht er<br />
entwe<strong>de</strong>r weil sie alle liebt,<br />
o<strong>de</strong>r<br />
weil sie die geliebste <strong>de</strong>r Welt ist.<br />
Höret ihr, was ich sage:<br />
auch wenn Gott mir helfen wollte,<br />
ohne ihr kann Er mir nicht helfen!<br />
Atal vej’ eu aqui ama chamada<br />
que, <strong>de</strong>‐lo dia en que eu naci,<br />
nunca tan <strong>de</strong>sguisada cousa vi,<br />
se por ũa <strong>de</strong>stas duas non é:<br />
por haver nom’ assi, per bõa fe,<br />
ou se lho dizen porque ést’ amada,<br />
ou por fremosa, ou por ben talhada.<br />
Se por aquest’ ama <strong>de</strong>v’ a seer,<br />
é‐o ela, po<strong>de</strong><strong>de</strong>‐lo creer,<br />
ou se o é po‐la eu muit’ amar,<br />
ca ben lhe quer’ e posso ben jurar:<br />
poi‐la eu vi, nunc’ a vi tan amada.<br />
E nunca vi cousa tan <strong>de</strong>sguisada<br />
<strong>de</strong> chamar home ama tal molher<br />
tan pastorinh’, e, se lho non disser,<br />
por tod’ esto que eu sei que lh’ aven:<br />
porque a vej’ a todos querer ben,<br />
ou porque do mund’ é a máis amada.<br />
E oi<strong>de</strong> como vos eu disser,<br />
que, pero me Deus ben fazer quiser,<br />
sen ela non me po<strong>de</strong> fazer nada!
María do Grave, es ist schlimm zu wissen,<br />
wiesoman euch María do Grave nennt,<br />
da ihr sind nicht schlimm zu ficken,<br />
auch wenn sie sehr schlimm am Ficken seid;<br />
und ich will in Wahrheit sagen:<br />
da ich kein Schriftsteller o<strong>de</strong>r Minnesänger bin,<br />
kann ich als Mann nicht dieses „grave“ verstehen.<br />
Aber ich kann singen und lesen<br />
und <strong>de</strong>shalb will ich dieses „grave“ verstehen:<br />
ihr seid schlimm am Bitten,<br />
in ihrer Schei<strong>de</strong>, und seid schlimm<br />
am Ficken, wen euch viel fickt;<br />
und <strong>de</strong>shalb muss es verstan<strong>de</strong>n wer<strong>de</strong>n<br />
wieso man euch María do Grave nennt.<br />
Und da ich habe ihr „grave“ verstan<strong>de</strong>n,<br />
jetzt bin ich ein besserer Minnesänger;<br />
und ich schwöre um unseren Herr,<br />
dass ich keine schlimmere Frau gefun<strong>de</strong>n habe<br />
als María –und das habe ich schon gezeigt‐<br />
do Grave; danach habe ich keine Frau gefun<strong>de</strong>n,<br />
die so schlimm zu ficken war.<br />
(„Grave“ (schlimm) hat in diesem Gedicht die verschie<strong>de</strong>nen<br />
Be<strong>de</strong>utungen von schwierig, schlecht, seriös usw.)]<br />
Maria do Grave, grav’ é <strong>de</strong> saber<br />
por que vos chaman Maria do Grave,<br />
ca vós non so<strong>de</strong>s grave <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r,<br />
e pero so<strong>de</strong>s <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r mui grave;<br />
e quer’, en gran conhocença, dizer:<br />
sen leterad’ ou trobador seer,<br />
non pod’ homen <strong>de</strong>partir este "grave".<br />
Mais eu sei ben trobar e ben leer<br />
e quer’ assi <strong>de</strong>partir este “grave”:<br />
vós non so<strong>de</strong>s grav’ en pedir haver,<br />
por vosso con’, e vós so<strong>de</strong>s grave,<br />
a quen vos fo<strong>de</strong> muito, <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r;<br />
e por aquesto se <strong>de</strong>v’ enten<strong>de</strong>r<br />
por que vos chaman Maria do Grave.<br />
E pois vos assi <strong>de</strong>parti este “grave”,<br />
tenho‐m’ end’ ora por máis trobador;<br />
e ben vos juro, par Nostro Senhor,<br />
que nunca eu achei molher tan grave<br />
com’ é Maria –e ja o provei–<br />
do Grave; nunca pois molher achei<br />
que a mí fosse <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r tan grave.
RODRIGO EANES DE VASCONCELOS (...1258‐1288...)<br />
Einer Frau habe ich so gefragt:<br />
„Herrin, Ihr seid ins Kloster eingetreten“, und <strong>de</strong>shalb habe ich geweint.<br />
Und sie sagte: „Ich wer<strong>de</strong> euch nicht leugnen,<br />
dass ich ins Kloster eingetreten bin, Gott entschuldige mich.<br />
Meine Mutter hat es befohlen, was kann ich machen?<br />
Ich wer<strong>de</strong> die Kutte anziehen, aber nicht im Herz“.<br />
Ich sagte: „Schöne Herrin, ich wer<strong>de</strong> mit Traurigkeit sterben,<br />
da Ihr seid ins Kloster eingetreten und Ihr wer<strong>de</strong>t gewacht.<br />
Sie sagte: „Deshalb will ich euch zeigen,<br />
wie ich gewacht wird.<br />
Wenn Ihr weint, <strong>de</strong>nket Ihr so:<br />
ich wer<strong>de</strong> die Kutte anziehen, aber nicht im Herz“.<br />
Und ich sagte: „Meine Herrin, ich bin <strong>de</strong>swegen so traurig,<br />
weil Ihr ins Kloster eingetreten seid, ich wer<strong>de</strong> sterben“.<br />
Und sie sagte: „Wenn ich kann,<br />
will ich euch sagen, wie ich gewacht wer<strong>de</strong>:<br />
wenn ich die Klutte anziehe, <strong>de</strong>nket Ihr,<br />
dass ich im Herz eine an<strong>de</strong>re Sache haben wer<strong>de</strong>“.<br />
Preguntei ũa dona en como vos direi:<br />
«Senhor, filhastes or<strong>de</strong>n?». E ja por én chorei.<br />
Ela enton me disse: «Eu non vos negarei<br />
<strong>de</strong> com’ eu filhei or<strong>de</strong>n, assi Deus me perdon;<br />
fez‐mi‐a filhar mia madre, mais, o que lhe farei?<br />
Trager‐lhi eu os panos, mais non o coraçon».<br />
Dix’ eu: «Senhor fremosa, morrerei con pesar,<br />
pois vós filhastes or<strong>de</strong>n e vos han <strong>de</strong> gardar».<br />
Ela enton me disse: «Quero‐vos én mostrar<br />
como serei guardada, se non, venha‐me mal;<br />
esto, por que chora<strong>de</strong>s, ben <strong>de</strong>ve<strong>de</strong>s cuidar:<br />
Tragerei eu os panos, mais no coraçon al».<br />
E dix’ eu: «Senhor minha, tan gran pesar hei én,<br />
porque filhastes or<strong>de</strong>n, que morrerei por én».<br />
E disse inda logo: «Assi me venha ben,<br />
como serei guardada dizer‐vo‐lo quer’ eu:<br />
se eu trouxer os panos, non <strong>de</strong><strong>de</strong>s por én ren,<br />
ca terrei o contrairo eno coraçon meu».
AFONSO MEÉNDEZ DE BESTEIROS (...1290...)<br />
Ab heute will ich mich vorbereiten,<br />
um diese Welt zu verlassen, und ich habe einen entschei<strong>de</strong>n<strong>de</strong>n Grund,<br />
da meine Herrin verlieβ es, und ich<br />
kann nicht hier o<strong>de</strong>r in einem an<strong>de</strong>ren Ort leben.<br />
Und <strong>de</strong>shalb will ich wegen ihrer Liebe<br />
die täuschen<strong>de</strong> und verraten<strong>de</strong> Welt lassen,<br />
die mich lügen will.<br />
Ich kann nieman<strong>de</strong>n dienen,<br />
wie ich so lang diente,<br />
und ich bleibe unbeschützt;<br />
ich will nur gehen, wo meine Herrin will.<br />
Und da es bleibt in <strong>de</strong>r Welt keine Lobe o<strong>de</strong>r Wert,<br />
nach<strong>de</strong>m meine Herrin sie verlieβ,<br />
ich will hier nicht länger leben.<br />
Und da ich sehe nicht meine Herrin<br />
und auch nicht die an<strong>de</strong>ren Frauen <strong>de</strong>r Welt,<br />
kann mein Herz nicht<br />
bleiben. Und ich will euch nicht lügen:<br />
ich will diese Welt verlassen; und<br />
da ich verlasse die schlimmste Welt,<br />
bin ich sicher und wer<strong>de</strong> ich darüber lachen!<br />
Oimais quer’ eu punhar <strong>de</strong> me partir<br />
daqueste mund’, e farei gran razon,<br />
poi‐lo leixou a mia senhor, e non<br />
pud’ i viver e fui alhur guarir.<br />
E por esto quer’ eu por seu amor<br />
leixa‐lo mundo falso, traedor,<br />
<strong>de</strong>semparado, que me foi falir.<br />
E non houvera pois quen o servir<br />
com’ eu servi, nen tan longa sazon;<br />
e ficará <strong>de</strong>semparad’ enton,<br />
pois m’ end’ eu for, que mia senhor fez ir.<br />
E pois que ja non ha prez nen valor<br />
eno mundo, d’ u se foi mia senhor,<br />
Deus me cofonda, se eu i guarir!<br />
E pois que eu i mia senhor non vir,<br />
e vir as outras que no mundo son,<br />
non me podia dar o coraçon<br />
<strong>de</strong> ficar i. E por vos non mentir,<br />
quero‐m’ end’ ir; e, pois que m’ end’ eu for<br />
daqueste mundo, que ést’ a peor<br />
cousa que sei, querrei‐me <strong>de</strong>l riir!
JOÁN GARCÍA DE GUILHADE (...1239‐1270...)<br />
Meine Augen wer<strong>de</strong>n nicht, meine Herrin,<br />
ihre groβe Traurigkeit verlieren, solange ich lebe,<br />
und ich wer<strong>de</strong> euch sagen, schöne Herrin,<br />
die Traurigkeit meiner Augen:<br />
sie weinen und wer<strong>de</strong>n blind, wenn sie jeman<strong>de</strong>n nicht sehen<br />
und dann wer<strong>de</strong>n sie blind für jeman<strong>de</strong>n, die sie sehen.<br />
Meine Augen wer<strong>de</strong>n nicht<br />
ihre Traurigkeit verlieren, und mein Herz;<br />
und diese Traurigkeiten, meine Herrin, sind mein,<br />
aber die Augen, um jeman<strong>de</strong>n zu sehen,<br />
sie weinen und wer<strong>de</strong>n blind, wenn sie jeman<strong>de</strong>n nicht sehen<br />
und dann wer<strong>de</strong>n sie blind für jeman<strong>de</strong>n, die sie sehen.<br />
Und so kann ich nie gut sein,<br />
da die Liebe will mich nicht mehr, noch Gott,<br />
aber meine gefangenen Augen<br />
wer<strong>de</strong>n immer sterben, um jeman<strong>de</strong>n zu sehen:<br />
sie weinen und wer<strong>de</strong>n blind, wenn sie jeman<strong>de</strong>n nicht sehen<br />
und dann wer<strong>de</strong>n sie blind für jeman<strong>de</strong>n, die sie sehen.<br />
Estes meus olhos nunca per<strong>de</strong>rán,<br />
senhor, gran coita, mentr’ eu vivo for,<br />
e direi‐vos, fremosa mia senhor,<br />
<strong>de</strong>stes meus olhos a coita que han:<br />
choran e cegan quand’ alguen non veen,<br />
e ora cegan per alguen que veen.<br />
Guisado teen <strong>de</strong> nunca per<strong>de</strong>r<br />
meus olhos coita, e meu coraçon;<br />
e estas coitas, senhor, minhas son;<br />
mais‐los meus olhos, per alguen veer,<br />
choran e cegan quand’ alguen non veen,<br />
e ora cegan per alguen que veen.<br />
E nunca ja po<strong>de</strong>rei haver ben,<br />
pois que Amor ja non quer, nen quer Deus,<br />
mais os cativos <strong>de</strong>stes olhos meus<br />
morrerán sempre por veer alguen:<br />
choran e cegan quand’ alguen non veen,<br />
e ora cegan per alguen que veen.
In Wahrheit, mein Freund,<br />
weiβ ich, dass Ihr mich<br />
liebt und Ihr war<br />
während vieler Zeit gut bei mir;<br />
aber höret Ihr, was ich Euch sage:<br />
es ist been<strong>de</strong>t.<br />
Unsere gröβen Lieben,<br />
die Ihr und ich immer hatte,<br />
sind am Gipfel nicht angekommen,<br />
wie Branca Frol und Flores;<br />
aber die Zeit <strong>de</strong>r Spieler<br />
ist been<strong>de</strong>t.<br />
Ich habe schon mit Narrheit gesprochen<br />
mit Euch und mit groβer Wissenheit<br />
und mit Sinn und Torheit<br />
<strong>de</strong>n ganzen Tag;<br />
aber das, Don Jan García,<br />
ist been<strong>de</strong>t.<br />
Und <strong>de</strong>r Wahnsinn<br />
ist schon been<strong>de</strong>t,<br />
das Brot <strong>de</strong>r Hochzeit ist eingeschrumpf,<br />
es ist been<strong>de</strong>t.<br />
Per boa fe, meu amigo,<br />
mui ben sei eu que m’ houvestes<br />
grand’ amor e estevestes<br />
mui gran sazon ben comigo;<br />
mais ve<strong>de</strong>‐lo que vos digo:<br />
ja çafou.<br />
Os gran<strong>de</strong>s nossos amores,<br />
que mí e vós sempr’ houvemos,<br />
nunca lhi cima fezemos<br />
coma Branca Frol e Flores;<br />
mais tempo <strong>de</strong> jogadores<br />
ja çafou.<br />
Ja eu falei en folia<br />
convosc’ e en gran cordura<br />
e en sén e en loucura<br />
quanto durava o dia;<br />
mais est’, ai don Jan Garcia,<br />
ja çafou.<br />
E <strong>de</strong>ssa folia toda<br />
ja çafou,<br />
ja çafad’ é pan <strong>de</strong> voda,<br />
ja çafou.
PAI GÓMEZ CHARINHO (c.1225‐1295)<br />
Die, die im Meer hier sind,<br />
<strong>de</strong>nken, dass in <strong>de</strong>r Welt keine Traurigkeit gibt<br />
wie die Traurigkeit <strong>de</strong>s Meeres, sie haben kein an<strong>de</strong>res Schmerz.<br />
Aber heute habe ich etwas an<strong>de</strong>res:<br />
<strong>de</strong>r Liebeskummer macht mich vergessen,<br />
dass ich die groβe Traurigkeit <strong>de</strong>s Meeres habe<br />
für die gröβte Traurigkeit, die es gibt,<br />
Liebestraurigkeit, die Gott gibt.<br />
Uns <strong>de</strong>r Tod im Meer ist eine groβe Traurigkeit,<br />
aber nicht so groβ, und <strong>de</strong>shalb<br />
<strong>de</strong>r Liebeskummer macht mich vergessen,<br />
dass ich die groβe Traurigkeit <strong>de</strong>s Meeres habe<br />
für die gröβte Traurigkeit, in Wahrheit,<br />
die es gibt, es gab und es geben wird.<br />
Und die, die keine Liebe haben,<br />
leugnen es; aber ich wer<strong>de</strong> wagen, welche ist<br />
<strong>de</strong>r Liebeskummer macht mich vergessen,<br />
dass ich die groβe Traurigkeit <strong>de</strong>s Meeres habe.<br />
Deshalb ist diese Traurigkeit gröβer<br />
als die Traurigkeit <strong>de</strong>s Meeres, die viele tötet.<br />
Quantos hoj’ andan eno mar aqui<br />
coidan que coita no mundo non ha<br />
senon do mar, nen han outro mal ja.<br />
Mais doutra guisa acontece hoje a mí:<br />
coita d’ amor me faz escaecer<br />
a mui gran coita do mar, e tẽer<br />
pola maior coita <strong>de</strong> quantas son<br />
coita d’ amor a quen a Deus quer dar.<br />
E é gran coita <strong>de</strong> mort’ a do mar,<br />
mas non é tal, e por esta razon<br />
coita d’ amor me faz escaecer<br />
a mui gran coita <strong>de</strong> mar, e tẽer<br />
pola maior coita, per bõa fe,<br />
<strong>de</strong> quantas foron, nen son, nen seran.<br />
E estes outros que amor non han<br />
dizen que non; mas eu direi qual é:<br />
coita d’ amor me faz escaecer<br />
a mui gran coita do mar, e tẽer<br />
por maior coita a que faz per<strong>de</strong>r<br />
coita do mar, que faz muitos morrer.
Eine Frau, die mir sehr gut gefällt,<br />
für meine Unglücklichkeit, oh Gott,<br />
hat mich immer missgehan<strong>de</strong>lt und misshan<strong>de</strong>lt mich,<br />
und wird mich missbehan<strong>de</strong>ln, so behan<strong>de</strong>lt sie mich:<br />
we<strong>de</strong>r Meer noch Land, we<strong>de</strong>r Vergnügen noch Schmerz<br />
we<strong>de</strong>r Gut noch Bose, können sie mir wegnehmen<br />
aus <strong>de</strong>m Herz, was wird mir passieren?<br />
Ich bin tot, wenn ich entschei<strong>de</strong>, nicht zu sterben.<br />
Sie wird mir nie gut behan<strong>de</strong>ln,<br />
immer schlecht, da es ist so,<br />
we<strong>de</strong>r Meer noch Land, we<strong>de</strong>r Vergnügen noch Schmerz<br />
we<strong>de</strong>r Gut noch Bose, können sie mir wegnehmen<br />
aus <strong>de</strong>m Herz. Jetzt bin ich schlimmer<br />
wenn sie nicht kommt, da ich will euch nicht lügen:<br />
schlimm wenn ich sie sehe, schlimm wenn nicht,<br />
aber ich <strong>de</strong>nke, dass das zweite schlimmer ist,<br />
we<strong>de</strong>r Meer noch Land, we<strong>de</strong>r Vergnügen noch Schmerz<br />
we<strong>de</strong>r Gut noch Bose, können sie mir wegnehmen.<br />
Ũa dona que eu quero gran ben<br />
por mal <strong>de</strong> mí, par Deus, que non por al,<br />
pero que sempre mi fez e faz mal<br />
e fara, direi‐vo‐lo que m’ aven:<br />
mar nen terra, nen prazer nen pesar,<br />
nen ben nen mal, non mi a po<strong>de</strong>n quitar<br />
do coraçon, e que sera <strong>de</strong> min?<br />
Morto sõo, se cedo non morrer.<br />
Ela ja nunca ben mi ha <strong>de</strong> fazer,<br />
mais sempre mal, e pero ést’ assi,<br />
mar nen terra, nen prazer nen pesar,<br />
nen ben nen mal, non ma po<strong>de</strong>n quitar<br />
do coraçon. Ora mi vai peior<br />
ca mi ven <strong>de</strong>la, por vos non mentir:<br />
mal se a vej’ e mal se a non vir,<br />
que <strong>de</strong> coitas máis cuido a maior,<br />
mar nen terra, nen prazer nen pesar,<br />
nen ben nen mal, non ma po<strong>de</strong>n quitar.
Die Blumen meines Freun<strong>de</strong>s<br />
gehen mutig im Schiff.<br />
Und die Blumen gehen<br />
ab hier mit meinen Lieben weg!<br />
Die Blumen sind weggegangen!<br />
Die Blumen meines Liebhabers<br />
gehen mutig im Schiff.<br />
Und die Blumen gehen<br />
ab hier mit meinen Lieben weg!<br />
Die Blumen sind weggegangen!<br />
Sie gehen mutig im Schiff,<br />
um im Fel<strong>de</strong>r anzukommen.<br />
Und die Blumen gehen<br />
ab hier mit meinen Lieben weg!<br />
Die Blumen sind weggegangen!<br />
Sie gehen mutig im Schiff,<br />
um in <strong>de</strong>r Grube anzukommen.<br />
Und die Blumen gehen<br />
ab hier mit meinen Lieben weg!<br />
Die Blumen sind weggegangen!<br />
Um im Fel<strong>de</strong>r anzukommen,<br />
um mich, liebes Körper, zu dienen.<br />
Und die Blumen gehen<br />
ab hier mit meinen Lieben weg!<br />
Die Blumen sind weggegangen!<br />
Um in <strong>de</strong>r Grube anzukommen,<br />
um mich, gelobtes Körper, zu dienen.<br />
Und die Blumen gehen<br />
ab hier mit meinen Lieben weg!<br />
Die Blumen sind weggegangen!<br />
As froles do meu amigo<br />
briosas van no navio<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
As frores do meu amado<br />
briosas van eno barco.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Briosas van no navio<br />
pera chegar ao ferido.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Briosas van eno barco<br />
pera chegar ao fossado.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Pera chegar ao ferido,<br />
servir mí, corpo velido.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Pera chegar ao fossado,<br />
servir mí, corpo loado.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!
Von allen die Sachen <strong>de</strong>r Welt,<br />
weiβ ich nicht, welche ähnlich<br />
<strong>de</strong>m König von Kastilien und León ist,<br />
auβer eine, die ich euch sagen wer<strong>de</strong>: das Meer.<br />
Das Meer ist diesem König ähnlich;<br />
und danach wer<strong>de</strong> ich euch sagen<br />
in welche Bereichen, meiner Meinung danach.<br />
Das Meer gibt vieles, und ohne ihm<br />
kann die Welt nicht regiert wer<strong>de</strong>n<br />
und es ist so mächtig und hat ein solches Herz,<br />
dass niemand kann es fangen.<br />
Es wird auch befürchtet, da ich kenne nieman<strong>de</strong>n,<br />
<strong>de</strong>r es nicht befürchtet; und ich wer<strong>de</strong> euch erzählen<br />
noch an<strong>de</strong>re sachen, damit ihr mich beurteilt.<br />
Im Meer gibt es, was das Meer selbst will<br />
und es unterhaltet viele Menschen; und es gibt an<strong>de</strong>re,<br />
die es ergreift und tötet,<br />
ohne Schütz, und an<strong>de</strong>ren gibt es<br />
groβe Erben und viele an<strong>de</strong>re Güter.<br />
Und alles das, was ich euch erzähle, passiert<br />
auch <strong>de</strong>m König.<br />
Und von <strong>de</strong>r Gelehrigkeit <strong>de</strong>s Meeres<br />
will ich euch nicht sprechen: man kann nicht sagen, dass es<br />
wild o<strong>de</strong>r gewältig ist, wenn es richtig<br />
behan<strong>de</strong>lt wird; aber in ihm gibt es Lei<strong>de</strong>n<br />
in allen Unternehmen; aber wenn irgendwelcher Narr<br />
es mit Verachtung behaltet,<br />
wird es ihn mit einem groβem Sturm toten.<br />
Diese Fähigkeiten, meiner Meinung danach,<br />
die das Meer hat, hat auch <strong>de</strong>r König, und <strong>de</strong>shalb<br />
sind die bei<strong>de</strong>n ähnlich.<br />
De quantas cousas eno mundo son,<br />
non vejo eu ben qual po<strong>de</strong>n semelhar<br />
al‐rei <strong>de</strong> Castela e <strong>de</strong> Leon<br />
senon ũa qual vos direi: o mar.<br />
O mar semelha muit’ aqueste Rei;<br />
e d’ aqui en <strong>de</strong>ante vós direi<br />
en quaes cousas, segundo razon.<br />
O mar dá muit’, e cree<strong>de</strong> que non<br />
se pod’ o mundo sen el governar,<br />
e po<strong>de</strong> muit’, e ha tal coraçon<br />
que o non po<strong>de</strong> ren apo<strong>de</strong>rar.<br />
Des i ar é temudo, que non sei<br />
quen o non tema; e contar‐vos‐ei<br />
ainda máis, e julga<strong>de</strong>‐m’ enton.<br />
Eno mar cabe quant’ i quer caber;<br />
e manten muitos; e outros i ha<br />
que x’ ar quebranta e que faz morrer<br />
enxerdados; e outros ha que dá<br />
gran<strong>de</strong>s herda<strong>de</strong>s e muit’ outro ben.<br />
E tod’ esto que vos conto aven<br />
al‐rei, se o souber<strong>de</strong>s conhocer.<br />
E da mansedume vós quero dizer<br />
do mar: non ha cont’, e nunca sera<br />
bravo nen sanhudo, se lho fazer<br />
outro non fezer; e sofrer‐vos‐á<br />
toda‐las cousas; mais, se en <strong>de</strong>s<strong>de</strong>n<br />
ou per ventura algun louco ten,<br />
con gran tormenta o fara morrer.<br />
Estas manhas, segundo o meu sén,<br />
que o mar ha, ha el‐Rei, e por én<br />
se semelhan, quen o ben enten<strong>de</strong>r.
DON DINÍS (1261‐1325)<br />
Ich bin so traurig<br />
Und eigensinnig wegen <strong>de</strong>r Liebe<br />
und so gequält,<br />
dass wenn unser Herr<br />
meine Herrin nicht mil<strong>de</strong>rt,<br />
damit sie mich bemitlei<strong>de</strong>t, mit <strong>de</strong>m Tod<br />
wer<strong>de</strong> ich Vergnügen fühlen.<br />
Da ich lebe<br />
wie ein Lei<strong>de</strong>n<strong>de</strong>r,<br />
mit solchem Gefähr,<br />
dass es nicht gröβer sein kann,<br />
wenn die, die ich liebe, nicht<br />
mich liebt, und mit <strong>de</strong>m Tod<br />
wer<strong>de</strong> ich Vergnügen und keine Angst fühlen.<br />
Und das mache ich gerne,<br />
da ich bin Diener<br />
<strong>de</strong>r Frau, die auf mich nicht aufpasst,<br />
und ich liebe sie mehr<br />
als mich selbst, <strong>de</strong>shalb habe ich<br />
keinen Trost mehr und ich<br />
wünsche nur <strong>de</strong>n Tod.<br />
Assi me traz coitado<br />
e aficad’ Amor<br />
e tan atormentado<br />
que, se Nostro Senhor<br />
a mia senhor non met’ en cor<br />
que se <strong>de</strong> min doa, da mor‐<br />
t’ haverei prazer e sabor.<br />
Ca viv’ en tal cuidado,<br />
come quen sofredor<br />
é <strong>de</strong> mal aficado,<br />
que non po<strong>de</strong> maior,<br />
se mi non val a que en for‐<br />
te ponto vi, ca ja <strong>de</strong> mor‐<br />
t’ hei prazer e nen un pavor.<br />
E faço mui guisado,<br />
pois soo servidor<br />
da que mi non dá grado,<br />
querendo‐lh’ eu melhor<br />
ca min nen al, por én conor‐<br />
t’ eu non hei ja, senon da mor‐<br />
t’ en<strong>de</strong> sõo <strong>de</strong>sejador.
–Oh, Blumen <strong>de</strong>s grünen Kiefers,<br />
saget mir, ob ihr Neuigkeiten von meinem Freund habt!<br />
O Gott, wo ist er?<br />
Oh, Blumen <strong>de</strong>s grünen Zweigs,<br />
saget mir, ob ihr Neuigkeiten von meinem Liebhaber habt!<br />
O Gott, wo ist er?<br />
Ob ihr Neuigkeiten von meinem Freund habt,<br />
<strong>de</strong>r über unsere Vereinigung lügte.<br />
O Gott, wo ist er?<br />
Ob ihr Neuigkeiten von meinem Liebhaber habt,<br />
<strong>de</strong>r über seine Vereidigung lügte.<br />
O Gott, wo ist er?<br />
—Ihr fragt mir um euren Freund<br />
und ich behaupte euch, dass er gesund und lebendig ist.<br />
O Gott, wo ist er?<br />
Ihr fragt mir um euren Liebhaber<br />
und ich behaupte euch, dass er lebendig und gesund ist.<br />
O Gott, wo ist er?<br />
Und ich sage euch, dass er gesund und lebendig ist<br />
und er wird mit euch sein, bevor die Frist vollen<strong>de</strong>t wird.<br />
O Gott, wo ist er?<br />
Und ich sage euch, dass er lebendig und gesund ist<br />
und er wird mit euch sein, bevor die Frist en<strong>de</strong>t.<br />
O Gott, wo ist er?<br />
–Ai flores, ai flores do ver<strong>de</strong> pino,<br />
se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amigo!<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Ai flores, ai flores do ver<strong>de</strong> ramo,<br />
se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amado!<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amigo,<br />
aquel que mentiu do que pos con migo.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amado<br />
aquel que mentiu do que mi ha jurado.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
–Vós me pregunta<strong>de</strong>s polo voss’ amigo,<br />
e eu ben vos digo que é san’ e vivo.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Vós me pregunta<strong>de</strong>s polo voss’ amado,<br />
e eu ben vos digo que é viv’ e sano.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
E eu ben vos digo que é san’ e vivo<br />
e seera vosco ant’ o prazo saido.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
E eu ben vos digo que é viv’ e sano<br />
e seera vosc’ ant’ o prazo passado.<br />
Ai Deus, e u é?
Die Schöne stand auf,<br />
sie stand am Morgen auf,<br />
und geht die Hem<strong>de</strong> waschen<br />
zum Fluss.<br />
Sie wäscht sie am Morgen.<br />
Die Junge stand auf,<br />
sie stand am Morgen auf,<br />
und geht feine Geweben waschen<br />
zum Fluss.<br />
Sie wäscht sie am Morgen.<br />
Und sie geht die Hem<strong>de</strong> waschen;<br />
sie stand am Morgen auf;<br />
<strong>de</strong>r Wind nahm ihr sie weg<br />
zum Fluss.<br />
Sie wäscht sie am Morgen.<br />
Und sie geht feine Geweben waschen;<br />
sie stand am Morgen auf;<br />
<strong>de</strong>r Wind nahm ihr sie weg<br />
zum Fluss.<br />
Sie wäscht sie am Morgen.<br />
Der Wind nahm ihr sie weg;<br />
sie stand am Morgen auf;<br />
sie wur<strong>de</strong> zornig<br />
zum Fluss.<br />
Sie wäscht sie am Morgen.<br />
Der Wind nahm ihr sie weg;<br />
sie stand am Morgen auf;<br />
sie wur<strong>de</strong> wütend<br />
zum Fluss.<br />
Sie wäscht sie am Morgen.<br />
Levantou‐s’ a velida,<br />
levantou‐s’ alva,<br />
e vai lavar camisas<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
Levantou‐s’ a louçana,<br />
levantou‐s’ alva,<br />
e vai lavar <strong>de</strong>lgadas<br />
eno alto:<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
E vai lavar camisas,<br />
levantou‐s’ alva,<br />
o vento lhas <strong>de</strong>svia<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
E vai lavar <strong>de</strong>lgadas;<br />
levantou‐s’ alva,<br />
o vento lhas levava<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
O vento lhas <strong>de</strong>svia;<br />
levantou‐s’ alva;<br />
meteu‐s’ alva en ira<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
O vento lhas levava;<br />
levantou‐s’ alva;<br />
meteu‐s’ alva en sanha<br />
eno alto:<br />
Vai‐las lavar alva.
Eine sehr schöne Hirtin<br />
dachte an ihrem Freund<br />
und sie war, das sah ich,<br />
sehr traurig<br />
und sie sagte: „Ab heute wird ich<br />
nie mehr einem Verliebten vertrauen,<br />
ich wird nie mehr verliebt sein,<br />
da mein Liebhaber hat mich verratet“.<br />
Auf <strong>de</strong>m Hand hatte sie<br />
einen sehr schönen Papagei<br />
und seine Stimme war so <strong>de</strong>liziös,<br />
dass sie <strong>de</strong>n Sommer anfangen machte,<br />
und sie sagte: „Schöner Freund,<br />
was wer<strong>de</strong> ich machen,<br />
da du hast mich verratet?“.<br />
Und sie fiel zwischen <strong>de</strong>n Blumen.<br />
Fast <strong>de</strong>n Tag lang<br />
Liegte sie dort, und sie sprach nicht<br />
und manchmal stand sie auf<br />
und manchmal wur<strong>de</strong> sie ohnmächtig<br />
und sagte: „Oh, Heilige Maria,<br />
was wird jetzt mit mir passieren?“.<br />
Und <strong>de</strong>r Papagei sagte:<br />
„Gut, wie ich weiβ, Herrin“.<br />
„Wenn du mir Zuflucht geben willst“,<br />
sagte die Hirtin, „sag mir die Wahrheit,<br />
Papagei, um Gottes willen,<br />
da <strong>de</strong>r Tod ist für mich das Leben“.<br />
Er sagte: „Schöne Frau,<br />
wein nicht,<br />
da wenn ich gut gedient sein willst,<br />
blick hoch und du wirst ihn sehen“.<br />
Ũa pastor ben talhada<br />
cuidava en seu amigo<br />
e estava, ben vos digo,<br />
per quant’ eu vi, mui coitada,<br />
e diss’: «Oimais non é nada<br />
<strong>de</strong> fiar per namorado<br />
nunca molher namorada,<br />
pois que mi o meu ha errado».<br />
Ela tragia na mão<br />
un papagai mui fremoso,<br />
cantando mui saboroso,<br />
ca entrava o verão,<br />
e diss’: «Amigo loução,<br />
que faria por amores,<br />
pois m’ errastes tan en vão?»<br />
E caeu antr’ ũas flores.<br />
Ũa gran peça do dia<br />
jouv’ ali, que non falava,<br />
e a vezes acordava,<br />
e a vezes esmorecia,<br />
e diss’: «Ai santa Maria,<br />
que sera <strong>de</strong> min agora?»<br />
E o papagai dizia:<br />
«Ben, por quant’ eu sei, senhora».<br />
«Se me queres dar guarida»,<br />
diss’ a pastor, «di verda<strong>de</strong>,<br />
papagai, por carida<strong>de</strong>,<br />
ca morte m’ é esta vida».<br />
Diss’ el: «Senhora comprida<br />
<strong>de</strong> ben, e non vos queixe<strong>de</strong>s,<br />
ca o que vos ha servida<br />
erged’ olho e vee‐lo‐e<strong>de</strong>s».
AIRAS NÚNEZ (...1284‐1289...)<br />
Ich bin mit diesem Sommer sehr froh,<br />
mit diesen Zweigen und Blumen<br />
und <strong>de</strong>n Vögel, die die Liebe singen,<br />
da ich gehe froh und ruhig,<br />
wie je<strong>de</strong>r verliebte Mann,<br />
<strong>de</strong>r immer froh und glücklich geht.<br />
Wenn ich am Ufer gehe,<br />
unter guten Bäumen, durch gute Fel<strong>de</strong>r,<br />
singen die verliebten Vögel;<br />
danach fin<strong>de</strong> ich die Lieben<br />
und ich singe davon<br />
und singe in verschie<strong>de</strong>nen Arten.<br />
Ich habe ein groβes Vergüngen und Freu<strong>de</strong>,<br />
wenn ich die im Sommer singen<strong>de</strong>n Vögel höre.<br />
Que muito m’ eu pago <strong>de</strong>ste verão<br />
por estes ramos e por estas flores,<br />
e polas aves que cantan d’ amores,<br />
por que ando i led’ e sen cuidado,<br />
e assi faz tod’ homen namorado:<br />
sempre i anda led’ e mui loução.<br />
Cand’ eu passo per algũas ribeiras,<br />
so bõas arvores, per bõos prados,<br />
se cantan i passaros namorados<br />
log’ eu con amores i vou cantando,<br />
e log’ ali d’ amores vou trobando<br />
e faço cantares en mil maneiras.<br />
Hei eu gran viço e grand’ alegria,<br />
quando mi as aves cantan no estio.
Tanzen wir drei, Freundinnen,<br />
unter dieser geblühten Hasel,<br />
und wer schön ist, wie uns,<br />
wenn sie einen Freund liebt,<br />
unter dieser geblühten Hasel<br />
wird sie tanzen.<br />
Tanzen wir drei, Schwester,<br />
unter diesem Haselnussenzweig,<br />
und wer jung ist, wie uns<br />
wenn sie einen Freund liebt,<br />
unter diesem Haselnussenzweig<br />
wird sie tanzen.<br />
Freundinnen, solange wir nicht an<strong>de</strong>rs machen,<br />
tanzen wir unter diesem geblühten Zweig,<br />
und wer schön ist, wie wir,<br />
wenn sie einen Freund liebt,<br />
unter diesem Zweig, unter <strong>de</strong>m wir tanzen<br />
wird sie tanzen.<br />
Bailemos nós ja todas tres, ai amigas,<br />
so aquestas avelaneiras frolidas,<br />
e quen for velida, como nós, velidas,<br />
se amigo amar,<br />
so aquestas avelaneiras frolidas<br />
verra bailar.<br />
Bailemos nós ja todas tres, ai irmanas,<br />
so aqueste ramo <strong>de</strong>stas avelanas,<br />
e quen for louçana, como nós, louçanas,<br />
se amigo amar,<br />
so aqueste ramo <strong>de</strong>stas avelanas<br />
verra bailar.<br />
Por Deus, ai amigas, mentr’ al non fazemos,<br />
so aqueste ramo frolido bailemos,<br />
e quen ben parecer, como nós parecemos,<br />
se amigo amar,<br />
so aqueste ramo so’l que nós bailemos<br />
verra bailar.
Ich hörte eine singen<strong>de</strong> Hirtin,<br />
als ich an einem Ufer ritte,<br />
und die Hirtin war schön<br />
und ich versteckte mich, um zu hören,<br />
und so sagte ihr Gesang:<br />
„Unter <strong>de</strong>n grünen und geblühten Zweigen,<br />
fin<strong>de</strong>t die Hochzeit meines Freun<strong>de</strong>s statt.<br />
Meine Augen weinen aus Liebe!“<br />
Und die Hirtin war sehr schön<br />
und sie weinte und sang;<br />
und langsam kam ich zu ihr,<br />
um sie zu hören, aber ich sagte nichts;<br />
und so sagte das Gesang:<br />
„Ach, Star <strong>de</strong>s Haselstrauches,<br />
du singst und ich bin traurig,<br />
wie groβ mein Liebeskummer ist!“<br />
Und ich hörte sie seufzen<br />
und sie ihre Liebe bedauerte<br />
und machte eine Girlan<strong>de</strong> aus Blumen<br />
und weinte mit vielem Schmerz<br />
und so sagte das Gesang:<br />
„Wie groβ ist meine Liebe:<br />
einen Freund zu lieben und ihn nicht sehen zu können!<br />
Ich wer<strong>de</strong> ihn unter <strong>de</strong>m Haselstrauch lassen!“<br />
Nach<strong>de</strong>m die Hirtin die Girlan<strong>de</strong> been<strong>de</strong>te,<br />
Oi hoj’ eu ũa pastor cantar,<br />
du cavalgava per ũa ribeira,<br />
e a pastor estava senlheira,<br />
e ascondi‐me po‐la ascuitar<br />
e dizia mui ben este cantar:<br />
«So‐lo ramo verd’ e frolido<br />
vodas fazen a meu amigo.<br />
Choran olhos d’ amor!».<br />
E a pastor parecia mui ben,<br />
e chorava e estava cantando;<br />
e eu mui passo fui‐mi achegando<br />
po‐la oir, e sol non falei ren;<br />
e dizia este cantar mui ben:<br />
«Ai estornhinho do avelanedo,<br />
canta<strong>de</strong>s vós, e moir’ eu e peno<br />
e d’ amores hei mal!».<br />
E eu oi‐a sospirar enton<br />
e queixava‐se estando con amores<br />
e fazia guirlanda <strong>de</strong> flores;<br />
<strong>de</strong>s i chorava mui <strong>de</strong> coraçon<br />
e dizia este cantar enton:<br />
«Que coita hei tan gran<strong>de</strong> <strong>de</strong> sofrer,<br />
amar amig’ e non ousar veer!<br />
E pousarei so‐lo avelanal!».<br />
Pois que a guirlanda fez a pastor,
ging sie weg, langsam langsam;<br />
und ich nahm meinen Weg wie<strong>de</strong>r auf,<br />
da ich wollte sie nicht stören,<br />
und so sagte die Hirtin:<br />
„Am Ufer <strong>de</strong>s Flusses<br />
sang das Mädchen<br />
von Liebe.<br />
Wer Liebe hat,<br />
wie wird er schlafen,<br />
o schöne Blume!“<br />
foi‐se cantando, indo‐s’ én manselinho;<br />
e tornei‐m’ eu logo a meu caminho,<br />
ca <strong>de</strong> a nojar non houve sabor;<br />
e dizia este cantar ben a pastor:<br />
«Pela ribeira do rio<br />
cantando ia la virgo<br />
d’ amor.<br />
Quen amores ha,<br />
como dormirá,<br />
ai bela frol?».
MARTÍN MOXA (...1270‐1280...)<br />
Wer die Welt sah, wie ich sie sagte<br />
und sah die Leute von damals<br />
und sieh die heutige Leute,<br />
wann heilt Gott, <strong>de</strong>r heilen kann?<br />
Ich kann nicht einmal mich selbst heilen!<br />
Wieso gehe ich nicht ins Exil,<br />
wenn ich eine bessere Welt fin<strong>de</strong>n könnte?<br />
Wir haben eine falsche und wahnsinnige Welt,<br />
Welt ohne Gott, wo es kein Gut gibt;<br />
eine solche Welt wird nie besser wer<strong>de</strong>n,<br />
son<strong>de</strong>rn noch schlechter.<br />
Wenn ich das sehe, sehe ich es noch klarer,<br />
wieso gehe ich nicht ins Exil,<br />
wenn ich eine bessere Welt fin<strong>de</strong>n könnte?<br />
Wo ist die Mäβigung, wo ist die Pracht?<br />
Und die Wahrheit? Wer hat einen treuen Freund?<br />
Wo ist die Liebe, wieso kann man sie nicht fin<strong>de</strong>n?<br />
Die Leute sind traurig und wollen nicht singen!<br />
Wenn ich das Übel sehe,<br />
wieso gehe ich nicht ins Exil,<br />
wenn ich eine bessere Welt fin<strong>de</strong>n könnte?<br />
In einer solchen Welt lebe ich, wegen<br />
einer Dame, die ich viel Liebe,<br />
und seit langem hat sie viele Macht über mich,<br />
seit länger als man normalerweise liebt.<br />
Ab heute, kann wer will von mir wissen,<br />
wieso gehe ich nicht ins Exil,<br />
wenn ich eine bessere Welt fin<strong>de</strong>n könnte?<br />
Aber in einer solchen Welt, wieso sollte<br />
ein ehrer Mann leben, wenn das sich verlangern kann?<br />
Quen viu o mundo qual o eu ja vi<br />
e viu as gentes que eran enton,<br />
e viu aquestas que agora son,<br />
Deus, quand’ i cuida, que po<strong>de</strong> cuidar?<br />
Ca me sin’ eu, per min, quando cuid’ i!<br />
Por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar?<br />
Mundo tẽemos fals’ e sen sabor,<br />
mundo sen Deus e en que ben non ha,<br />
e mundo tal que non corregerá,<br />
ante o vejo sempr’ empeorar.<br />
Quand’ est’ eu cat’ e vej’ end’ o melhor,<br />
por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar?<br />
U foi mesur’, ou grãa<strong>de</strong>z’ u jaz?<br />
Verdad’ u é? Quen ha amigo leal?<br />
Que fui d’ amor ou trobar por que fal?<br />
A gent’ é trist’ e sol non quer cantar!<br />
Quand’ est’ eu cat’ e quanto mal s’ i faz,<br />
por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar?<br />
Viv’ eu en tal mund’, e faz m’ i viver<br />
ũa dona, que quero mui gran ben,<br />
e muit’ ha ja que m’ en seu po<strong>de</strong>r ten<br />
ben <strong>de</strong>‐lo temp’ u soian amar.<br />
Oimais, <strong>de</strong> min po<strong>de</strong> quen quer saber<br />
por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar.<br />
Mais, en tal mundo, por que vai morar<br />
home <strong>de</strong> prez, que s’ én pod’ alongar?
ROI FERNÁNDEZ DE SANTIAGO (zweites Drittel <strong>de</strong>s 13. Jahrhun<strong>de</strong>rts)<br />
Wenn ich die Wellen<br />
und die Ufer sehe,<br />
bald kommen Wellen<br />
zu meinem Herz wegen <strong>de</strong>r Schönen:<br />
verflucht sei die Liebe,<br />
die mir so viel Übel gibt!<br />
Ich sehe die Wellen nie,<br />
noch die hohen Vorgebirgen,<br />
ich will nicht, dass die Welle<br />
zu meinem Herz wegen <strong>de</strong>r Schönen kommen:<br />
verflucht sei die Liebe,<br />
die mir so viel Übel gibt!<br />
Wenn ich die Welle<br />
und die Ufer sehe,<br />
bald kommen zu meinem Herz<br />
Wellen wegen <strong>de</strong>r Schönen:<br />
verflucht sei die Liebe,<br />
die mir so viel Übel gibt!<br />
Quand’ eu vejo las ondas<br />
e las muit’ altas ribas,<br />
logo mi veen ondas<br />
al cor pola velida:<br />
maldito seja ‘l mare,<br />
que mi faz tanto male!<br />
Nunca vejo las ondas<br />
nen as altas <strong>de</strong>brocas<br />
que mi non venhan ondas<br />
al cor pola fremosa:<br />
maldito seja ’l mare,<br />
que mi faz tanto male!<br />
Se eu vejo las ondas<br />
e vejo las costeiras,<br />
logo mi veen ondas<br />
al cor pola ben feita:<br />
maldito seja ‘l mare,<br />
que mi faz tanto male!
PERO DA PONTE (...1235‐1275...)<br />
Wenn ich unlieben könnte<br />
die, die immer mich unliebte<br />
und wenn ich Übel geben könnte<br />
zu <strong>de</strong>r, die immer mir Übel gab!<br />
So wür<strong>de</strong> ich mich rächen,<br />
wenn ich Schmerz geben könnte<br />
zu <strong>de</strong>r, die mir immer Schmerz gab.<br />
Aber ich kan nicht<br />
mein Herz, das mich täuschte, täuschen,<br />
da es machte mich wünschen<br />
die, die nie mich wünschte<br />
und <strong>de</strong>shalb schlafe ich nicht,<br />
wenn ich Schmerz geben könnte<br />
zu <strong>de</strong>r, die mir immer Schmerz gab.<br />
Aber ich bitte Gott darum, dass er<br />
die, die mich verlieβ, verlässt,<br />
o<strong>de</strong>r dass er die,<br />
die mich immer störte, stört.<br />
Und danach wer<strong>de</strong> ich schlafen,<br />
wenn ich Schmerz geben könnte<br />
zu <strong>de</strong>r, die mir immer Schmerz gab.<br />
O<strong>de</strong>r, dass er fragt<br />
<strong>de</strong>r, die mir nicht fragte,<br />
wieso ich an sie immer <strong>de</strong>nke,<br />
wenn sie am mich nie dachte,<br />
<strong>de</strong>shalb bin ich verletzt,<br />
wenn ich Schmerz geben könnte<br />
zu <strong>de</strong>r, die mir immer Schmerz gab.<br />
Se eu po<strong>de</strong>sse <strong>de</strong>samar<br />
a quen me sempre <strong>de</strong>samou,<br />
e po<strong>de</strong>ss’ algun mal buscar<br />
a quen me sempre mal buscou!<br />
Assi me vingaria eu,<br />
se eu po<strong>de</strong>sse coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.<br />
Mais sol non posso eu enganar<br />
meu coraçon que m’ enganou,<br />
por quanto me fez <strong>de</strong>sejar<br />
a quen me nunca <strong>de</strong>sejou.<br />
E por esto non dormio eu,<br />
porque non poss’ eu coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.<br />
Mais rog’ a Deus que <strong>de</strong>sampar<br />
a quen m’ assi <strong>de</strong>samparou,<br />
vel que po<strong>de</strong>ss’ eu <strong>de</strong>storvar<br />
a quen me sempre <strong>de</strong>storvou.<br />
E logo dormiria eu,<br />
se eu po<strong>de</strong>sse coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.<br />
Vel que ousass’ én preguntar<br />
a quen me nunca preguntou,<br />
por que me fez en si cuidar,<br />
pois ela nunc’ en min cuidou.<br />
E por esto lazeiro eu,<br />
porque non poss’ eu coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.
Habt ihr gesehen, Mutter, <strong>de</strong>n Schildknappe, <strong>de</strong>r mich mitnehmen sollte?<br />
Ich habe ihm gelügt, Mutter, in Wahrheit sage ich euch:<br />
Mutter, er lieβ mich verliebt,<br />
mutter, er hat mich verliebt verlassen,<br />
mutter er lieβ mich verliebt.<br />
Mutter, ihr habt mir befohlen, dass ich meinem Freund lügte,<br />
was wer<strong>de</strong>t ihr mir jetzt verraten, wenn er bei mir nicht ist?<br />
Mutter, er lieβ mich verliebt,<br />
mutter, er hat mich verliebt verlassen,<br />
mutter er lieβ mich verliebt.<br />
–Tochter, ich rate euch, dass nach<strong>de</strong>m ihr ihn gesehen habt,<br />
machet ihr alles, was nötig ist, damit er mit euch zufrie<strong>de</strong>n ist.<br />
–Mutter, er lieβ mich verliebt,<br />
mutter, er hat mich verliebt verlassen,<br />
mutter er lieβ mich verliebt.<br />
Da ihr könntet nicht, meine Tochter, aufhören, ihn zu verwöhnen,<br />
ab heute befehle ich euch, ihn in allem zu gehorchen.<br />
Mutter, er lieβ mich verliebt,<br />
mutter, er hat mich verliebt verlassen,<br />
mutter er lieβ mich verliebt.<br />
–Vistes, madr’, o escu<strong>de</strong>iro que m’ houver’ a levar sigo?<br />
Menti‐lh’ e vai‐mi sanhudo, mia madre, ben vo‐lo digo:<br />
Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.<br />
Madre, vós que me mandastes que mentiss’ a meu amigo,<br />
que conselho mi dare<strong>de</strong>s ora, poi‐lo non hei migo?<br />
Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.<br />
–Filha, dou‐vos por conselho que, tanto que vos el veja,<br />
que toda ren lhi faça<strong>de</strong>s, que vosso pagado seja.<br />
–Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.<br />
–Pois escusar non po<strong>de</strong><strong>de</strong>s, mia filha, seu gasalhado,<br />
<strong>de</strong>s oimais eu vos castigo que lh’ an<strong>de</strong><strong>de</strong>s a mandado.<br />
–Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.
Über Don Fernán Díaz Estaturón<br />
habe ich Sachen, die mir gefallen, gehört:<br />
dass er ein Mann ist, <strong>de</strong>r Gott sehr viel liebt<br />
und jetzt will er Einsiedler wer<strong>de</strong>n,<br />
und es wäre gut, wenn er so machte:<br />
weil dieser Mann keine Frau gehabt hat, seit<strong>de</strong>m er geboren wur<strong>de</strong>,<br />
und das machen die guten Christe.<br />
Er hat das Paradies in <strong>de</strong>r Hand<br />
und liebte immer, im christlichen Sinn, <strong>de</strong>n Frie<strong>de</strong>n,<br />
und er liebte nie die Frauen o<strong>de</strong>r das Vergnügen,<br />
we<strong>de</strong>r hasste er Herr o<strong>de</strong>r Diener;<br />
und ich wer<strong>de</strong> euch noch weiter sagen, wenn ihr wollt:<br />
er hat keine Frau geliebt, wollte und will nicht,<br />
aber er spricht gut und ist schön.<br />
Und er wur<strong>de</strong> in einem solchen Tag geboren<br />
und er kann so gut das Übel täuschen,<br />
dass er nie eine Frau liebte,<br />
auch wenn sie ihn als Liebhaber wollte;<br />
und wir, die ihn gut kennen,<br />
glauben, dass er Narr ist,<br />
weil er nie wollte, eine Frau zu haben.<br />
Und wenn heute dunkel wür<strong>de</strong>,<br />
könnte er nicht besser geschützt sein,<br />
da er hat nie mit einer Frau geschlafen,<br />
das Übel hat ihn nie getäuscht,<br />
er hat nichts für eine Frau gegeben;<br />
wenn jemand ihn sähe,<br />
wür<strong>de</strong> er glauben, er will sich heiraten.<br />
De Don Fernan Diaz Estaturão<br />
oi dizer novas, <strong>de</strong> que mi praz:<br />
que é home que muito por Deus faz<br />
e se quer ora meter ermitão;<br />
e fara bon feito, se o fezer;<br />
<strong>de</strong> máis, nunca lh’ home soube molher,<br />
<strong>de</strong>s que naceu, tant’ é <strong>de</strong> bon cristão.<br />
Este ten o Paraiso en mão,<br />
que sempr’ amou, con sén cristão, paz,<br />
nen nunc’ amou molher nen seu solaz,<br />
nen <strong>de</strong>samou fidalgo nen vilão;<br />
e máis vos én direi, se vos prouguer:<br />
nunca molher amou, nen quis nen quer,<br />
pero cata falagueir’ e loução.<br />
E atán bon dia foi ele nado<br />
que tan ben soub’ o pecad’ enganar,<br />
que nunca por molher ren quiso dar,<br />
e pero mete‐s’ el por namorado;<br />
e os que o non conhocemos ben<br />
cuidamos <strong>de</strong>l que folia manten,<br />
mais el d’ haver molher non é pensado.<br />
Que se hoj’ ele foss’ empardẽado,<br />
nen se saberia melhor guardar<br />
<strong>de</strong> nunca ja con molher albergar,<br />
por non se riir <strong>de</strong>le o pecado,<br />
ca nunca <strong>de</strong>u por molher nulha ren;<br />
e pero ve<strong>de</strong>s: se o vir alguen,<br />
terrá que morre por seer casado.
Aber er ist so keusch,<br />
dass er nach seinem Tod:<br />
Beati Oculi benannt wer<strong>de</strong>n wird.<br />
E, pois el tal castida<strong>de</strong> manten,<br />
quand’ el morrer, direi‐vos ũa ren:<br />
Beati Oculi sera chamado.
BERNAL DE BONAVAL (erste Hälfte <strong>de</strong>s 13. Jahrhun<strong>de</strong>rts)<br />
Die Dame, die ich liebe und als Herrin habe,<br />
zeiget Ihr mir, Gott, wenn es Euch gefällt,<br />
sonst gebet mir <strong>de</strong>n Tod.<br />
Die, die das Feuer meiner Augen ist,<br />
die, für die ich immer weine, zeiget Ihr mir, Gott,<br />
sonst gebet mir <strong>de</strong>n Tod.<br />
Die, die Ihr die schönsten,<br />
die ich kenne, erschafftet, oh Gott, lasset Ihr mich sehen,<br />
sonst gebet mir <strong>de</strong>n Tod.<br />
Oh Gott, die, die ich mehr als mich selbst liebe,<br />
zeiget mir, wo ich mit ihr sprechen kann,<br />
sonst gebet mir <strong>de</strong>n Tod.<br />
A dona que eu am’ e tenho por senhor<br />
amostra<strong>de</strong>‐mi‐a, Deus, se vos én prazer for,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.<br />
A que tenh’ eu por lume <strong>de</strong>stes olhos meus<br />
e por que choran sempr’, amostra<strong>de</strong>‐mi‐a, Deus,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.<br />
Essa que vós fezestes melhor parecer<br />
<strong>de</strong> quantas sei, ai Deus, faze<strong>de</strong>‐mi‐a veer,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.<br />
Ai Deus, que mi a fezestes máis ca min amar,<br />
mostra<strong>de</strong>‐mi‐a u possa con ela falar,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.
FERNANDO ESQUÍO (En<strong>de</strong> <strong>de</strong>s 13. und Beginn <strong>de</strong>s 14. Jahrhun<strong>de</strong>rts)<br />
Herrin, die ich so lange gewünscht habe,<br />
seit langem, um Gott, habe ich euch nicht gesehen,<br />
und, auch wenn ich sehr fern von euch gewesen war,<br />
ich habe nie dieses alte Sprichwort geglaubt:<br />
„Fern aus <strong>de</strong>n Augen, fern aus <strong>de</strong>m Herz“.<br />
Mein Schmerz, um Gott, ist unvergleichlich<br />
und wegen euch wer<strong>de</strong> ich es immer tragen<br />
und, obwohl ich sehr fern von euch gewesen war,<br />
habe ich nie dieses alte Sprichwort geglaubt:<br />
„Fern aus <strong>de</strong>n Augen, fern aus <strong>de</strong>m Herz“.<br />
Und ich habe einen so groβen Liebeskummer,<br />
<strong>de</strong>n Gott selbst es nicht kennt!<br />
Auch wenn ich fern von euch<br />
bin, glaube ich nicht dieses alte Sprichwort:<br />
„Fern aus <strong>de</strong>n Augen, fern aus <strong>de</strong>m Herz“.<br />
Senhor, por que eu tant’ afan levei,<br />
gran sazon ha, por Deus, que vos non vi<br />
e pero mui longe <strong>de</strong> vós vivi,<br />
nunca aqueste verv’ antig’ achei:<br />
«Quan longe d’ olhos, tan longe <strong>de</strong> coraçon».<br />
A minha coita, por Deus, non ha par<br />
que por vós levo sempr’ e levarei,<br />
e, pero mui longe <strong>de</strong> vós morei,<br />
nunca pu<strong>de</strong> este verv’ antig’ achar:<br />
«Quan longe d’ olhos, tan longe <strong>de</strong> coraçon».<br />
E tan gran coita d’ amor hei migo<br />
que o non sabe Deus, mal pecado!<br />
Pero que vivo muit’ alongado<br />
<strong>de</strong> vós, non acho este verv’ antigo:<br />
«Quan longe d’ olhos, tan longe <strong>de</strong> coraçon».
Gehen wir, Schwester, gehen wir schlafen<br />
an <strong>de</strong>n Ufern <strong>de</strong>s Flusses, wo ich gehen sah<br />
zu <strong>de</strong>n Vögeln meinen Freund.<br />
Gehen wir, Schwester, gehen wir uns ausruhen<br />
an <strong>de</strong>n Ufern <strong>de</strong>s Sees, wo ich gehen sah<br />
zu <strong>de</strong>n Vögeln meinen Freund.<br />
An <strong>de</strong>n Ufern <strong>de</strong>s Flusses, wo ich gehen sah<br />
mit <strong>de</strong>m Bogen am Hand, um die Vögel zu verletzen<br />
zu <strong>de</strong>n Vögeln meinen Freund.<br />
An <strong>de</strong>n Ufern <strong>de</strong>s Sees, wo ich gehen sah<br />
mit <strong>de</strong>m Bogen am Hand, um dis Vögel zu schiessen<br />
zu <strong>de</strong>n Vögeln meinen Freund.<br />
Mit <strong>de</strong>m Bogen am Hand, um die Vögel zu verletzen,<br />
und die, die sangen, lieβ er fliehen,<br />
zu <strong>de</strong>n Vögeln meinen Freund.<br />
Mit <strong>de</strong>m Bogen am Hand schoss er die Vögel<br />
und die, die sangen, wollte er nicht töten,<br />
zu <strong>de</strong>n Vögeln meinen Freund.<br />
Vaiamos, irmana, vaiamos dormir<br />
nas ribas do lago, u eu andar vi<br />
a las aves meu amigo.<br />
Vaiamos, irmana, vaiamos folgar<br />
nas ribas do lago, u eu vi andar<br />
a las aves meu amigo.<br />
En nas ribas do lago, u eu andar vi,<br />
seu arco na mão as aves ferir,<br />
a las aves, meu amigo.<br />
En nas ribas do lago, u eu vi andar,<br />
seu arco na mano a las aves tirar,<br />
a las aves, meu amigo.<br />
Seu arco na mão as aves ferir,<br />
e las que cantavan leixa‐las guarir,<br />
a las aves, meu amigo.<br />
Seu arco na mano a las aves tirar,<br />
e las que cantavan non nas quer matar,<br />
a las aves, meu amigo.
Ein Monch wird escarallado genannt<br />
und wer so sagt, ist in Irrtum,<br />
da er hat viele Lust zu ficken,<br />
er hat ein steifes Penis<br />
und er macht schwanger alle, die mit ihm schlafen<br />
und zeugt viele Söhne und Tochter,<br />
<strong>de</strong>shalb wür<strong>de</strong> ich ihn eher encarallado nennen.<br />
Escaralhado wür<strong>de</strong> ich ihn nie nennen,<br />
da er hat das steife Carallo vor sich;<br />
er hat so viele schwangeren Frauen,<br />
dass er drei Kin<strong>de</strong>r am selben Tag hatte<br />
und noch an<strong>de</strong>re schwanger waren;<br />
<strong>de</strong>shalb <strong>de</strong>nke ich, dass dieser Monch<br />
eher encarallado ist.<br />
Escaralhado kann nicht sein<br />
wer in Mariña so viele Tochter gemacht hat,<br />
und jetzt hat er noch eine an<strong>de</strong>re<br />
schwangere Hirtin, die jetzt gebären wird,<br />
und noch viele an<strong>de</strong>re Frauen fickt er,<br />
<strong>de</strong>shalb <strong>de</strong>nke ich, dass dieser Monch<br />
encaralhado sein kann.<br />
(escaralhado.‐ impotent/ encarallado.‐ gut begabt/ carallo.‐ Penis)<br />
A ũu fra<strong>de</strong> dizen escaralhado,<br />
e faz pecado quen lho vai dizer,<br />
ca, pois el sab’ arreitar <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r,<br />
cuid’ eu que gai’ é, <strong>de</strong> piss’ arriçado;<br />
e pois emprenha estas con que jaz<br />
e faze filhos e filhas assaz,<br />
ante lhe dig’ eu ben encaralhado.<br />
Escaralhado nunca eu diria,<br />
mais que trage ante caralho arreite,<br />
ao que tantas molheres <strong>de</strong> leite<br />
ten, ca lhe pariron tres en ũu dia,<br />
e outras muitas prenhadas que ten;<br />
e atal fra<strong>de</strong> cuid’ eu que mui ben<br />
encaralhado per esto seria.<br />
Escaralhado non po<strong>de</strong> seer<br />
o que tantas filhas fez en Marinha,<br />
e que ten ora outra pastorinha<br />
prenhe, que ora quer encaecer,<br />
e outras muitas molheres que fo<strong>de</strong>;<br />
e atal fra<strong>de</strong> ben cuid’ eu que po<strong>de</strong><br />
encaralhado per esto seer.
ESTEVAN COELHO (...1308‐c.1336)<br />
Die Schöne wickelte noch die Sei<strong>de</strong>,<br />
mit süβer und schöner Stimme sagend<br />
cantigas d'amigo.<br />
Die Schöne bearbeitete noch die Sei<strong>de</strong>,<br />
mit süβer und schöner Stimme sagend<br />
cantigas d'amigo.<br />
—Um <strong>de</strong>n Gott <strong>de</strong>s Kreuzes, Herrin, ich weiβ, dass ihr<br />
schwierige Liebe habt, da ihr sagt so schöne<br />
cantigas d'amigo.<br />
Um <strong>de</strong>n Gott <strong>de</strong>s Kreuzes, Herrin, ich weiβ, dass ihr<br />
Liebeskummer habt, da ihr singt so schöne<br />
cantigas d'amigo.<br />
–Geier habt ihr gegessen, da ihr enträselt habt.<br />
Sedia la fremosa seu sirgo torcendo,<br />
sa voz manselinha fremoso dizendo<br />
cantigas d’ amigo.<br />
Sedia la fremosa seu sirgo lavrando,<br />
sa voz manselinha fremoso cantando<br />
cantigas d’ amigo.<br />
–Par Deus <strong>de</strong> Cruz, dona, sei eu que have<strong>de</strong>s<br />
amor mui coitado, que tan ben dize<strong>de</strong>s<br />
cantigas d’ amigo.<br />
Par Deus <strong>de</strong> Cruz, dona, sei eu que anda<strong>de</strong>s<br />
d’ amor mui coitada que tan ben canta<strong>de</strong>s<br />
cantigas d’ amigo.<br />
–Avuitor comestes, que a<strong>de</strong>vinha<strong>de</strong>s.
PERO VIVIÃEZ (...1275?...)<br />
Da unsere Mutter gehen nach San Simón<br />
in <strong>de</strong>r Prados‐Tal, um Kerzen anzuzün<strong>de</strong>n,<br />
gehen wir, Mädchen, auch<br />
mit unseren Muttern, damit sie<br />
um uns und um sich selbst Kerzen anzün<strong>de</strong>n<br />
und wir, Mädchen, wer<strong>de</strong>n hier tanzen.<br />
Unsere Freun<strong>de</strong> wer<strong>de</strong>n auch gehen,<br />
um uns zu sehen, und wir wer<strong>de</strong>n<br />
vor ihnen tanzen, schön, nackt,<br />
und unsere Mutter, da sie sind gegangen,<br />
um uns und um sich selbst Kerzen anzün<strong>de</strong>n<br />
und wir, Mädchen, wer<strong>de</strong>n hier tanzen.<br />
Unsere Freun<strong>de</strong> wer<strong>de</strong>n gehen, um zu sehen,<br />
wie wir tanzen, und sie wer<strong>de</strong>n sehen<br />
schöne Mädchen in unserem Tanz;<br />
und unsere Mutter, da ich will gehen,<br />
um uns und um sich selbst Kerzen anzün<strong>de</strong>n<br />
und wir, Mädchen, wer<strong>de</strong>n hier tanzen.<br />
Pois nossas madres van a San Simon<br />
<strong>de</strong> Val <strong>de</strong> Prados can<strong>de</strong>as queimar,<br />
nós, as meninhas, punhemos d’ andar<br />
con nossas madres, e elas enton<br />
queimen can<strong>de</strong>as por nós e por si,<br />
e nós, meninhas, bailaremos i.<br />
Nossos amigos todos lá iran<br />
por nos veer e andaremos nós<br />
bailand’ ant’ eles, fremosas, en cos,<br />
e nossas madres, pois que ala van,<br />
queimen can<strong>de</strong>as por nós e por si,<br />
e nós, meninhas, bailaremos i.<br />
Nossos amigos iran por cousir<br />
como bailamos, e po<strong>de</strong>n veer<br />
bailar nós, moças <strong>de</strong> bon parecer;<br />
e nossas madres, pois lá queren ir,<br />
queimen can<strong>de</strong>as por nós e por si,<br />
e nós, meninhas, bailaremos i.
PEDRO EANES SOLAZ (13. Jahrhun<strong>de</strong>rt)<br />
Ich, schön, schlief nicht<br />
lelia doura!,<br />
und mein Freund kam,<br />
edoi lelia doura!<br />
Ich schlief nicht und dachte,<br />
lelia doura!,<br />
und mein Freund kam,<br />
edoi lelia doura!<br />
Und mein Freund kam,<br />
lelia doura!,<br />
und er sprach von Liebe so schön,<br />
edoi lelia doura!<br />
Und mein Freund kam,<br />
lelia doura!,<br />
und er sang von Liebe so schön,<br />
edoi lelia doura!<br />
Ich habe lang gewünscht, Freund,<br />
lelia doura!,<br />
euch bei mir zu haben,<br />
edoi lelia doura!<br />
Ich habe lang gewünscht, Verliebter,<br />
lelia doura!,<br />
euch bei mir zu haben,<br />
edoi lelia doura!<br />
Eu, velida, non dormia,<br />
lelia doura,<br />
e meu amigo venia,<br />
edoi lelia doura!<br />
Non dormia e cuidava,<br />
lelia doura,<br />
e meu amigo chegava,<br />
edoi lelia doura!<br />
O meu amigo venia,<br />
lelia doura,<br />
e d’ amor tan ben dizia<br />
edoi lelia doura!<br />
O meu amigo chegava,<br />
lelia doura,<br />
e d’ amor tan ben cantava,<br />
edoi lelia doura!<br />
Muito <strong>de</strong>sejei, amigo,<br />
lelia doura,<br />
que vos tevesse comigo,<br />
edoi lelia doura!<br />
Muito <strong>de</strong>sejei, amado,<br />
lelia doura,<br />
que vos tevess’ a meu lado,<br />
edoi lelia doura!
Leli, leli, um Gott, leli,<br />
lelia doura!,<br />
ich weiβ, wer „leli“ nicht sagt,<br />
edoi lelia doura!<br />
Ich weiβ, wer „leli“ nicht sagt,<br />
lelia doura!,<br />
<strong>de</strong>r Teufel sagt nicht „leli“,<br />
edoi lelia doura!<br />
(lelia, doura, edoi und leli sind nicht übersetzbare<br />
Ausrufe)<br />
Leli leli, par Deus, leli,<br />
lelia doura,<br />
ben sei eu quen non diz leli,<br />
edoi lelia doura!<br />
Ben sei eu quen non diz leli,<br />
lelia doura,<br />
<strong>de</strong>mo x’ é quen non diz leli,<br />
edoi lelia doura!
MEENDINHO (erstes Drittel <strong>de</strong>s 13. Jahrhun<strong>de</strong>rts?)<br />
Ich war in <strong>de</strong>r Kirche von San Simón<br />
und die groβen Wellen umgaben mich:<br />
Ich wartend meinen Freund, wird er kommen?<br />
Als ich in <strong>de</strong>r Kirche, vor <strong>de</strong>m Altar war,<br />
umgaben mich die groβen Wellen <strong>de</strong>s Meeres.<br />
Ich wartend meinen Freund, wird er kommen?<br />
Und die groβen Wellen umgaben mich:<br />
ich habe we<strong>de</strong>r Schiffer noch Ru<strong>de</strong>rer.<br />
Ich wartend meinen Freund, wird er kommen?<br />
Die groβen Wellen <strong>de</strong>s Meeres umgaben mich.<br />
ich habe keinen Schiffer und kann nicht ru<strong>de</strong>rn.<br />
Ich wartend meinen Freund, wird er kommen?<br />
Ich habe we<strong>de</strong>r Schiffer noch Ru<strong>de</strong>rer,<br />
ich wer<strong>de</strong> schön sterben im groβen Meer.<br />
Ich wartend meinen Freund, wird er kommen?<br />
Ich habe keinen Schiffer und kann nicht ru<strong>de</strong>rn.<br />
ich wer<strong>de</strong> schön auf hoher See sterben.<br />
Ich wartend meinen Freund, wird er kommen?<br />
Sedia‐m’ eu na ermida <strong>de</strong> San Simion<br />
e cercaron‐mi as ondas, que gran<strong>de</strong>s son.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
Estando na ermida ant’ o altar,<br />
cercaron‐mi as ondas gran<strong>de</strong>s do mar.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
E cercaron‐mi as ondas, que gran<strong>de</strong>s son:<br />
non hei i barqueiro, nen remador.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
E cercaron‐mi as ondas do alto mar:<br />
non hei i barqueiro, nen sei remar.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
Non hei i barqueiro, nen remador:<br />
morrerei eu fremosa no mar maior.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
Non hei i barqueiro, nen sei remar:<br />
morrerei eu fremosa no alto mar.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!
JOÁN MEÉNDIZ DE BRITEIROS (...1288‐1334...)<br />
Gott, heute war ich so froh,<br />
Freundin, wegen eines Träumes!<br />
Ich habe geträumt,<br />
dass mein Freund so mir sagte:<br />
„Sprich mit mir, Freundin, mein Feuer und mein Gut“<br />
In <strong>de</strong>r Welt gab es im Traum keine fröhlichere Frau,<br />
und es wird keine geben,<br />
da ich träumte, dass er mir sagte<br />
<strong>de</strong>r, <strong>de</strong>r mich mehr als sich selbst liebt:<br />
„Sprich mit mir, Freundin, mein Feuer und mein Gut“<br />
Nach<strong>de</strong>m ich aufwachte, fühlte ich ein groβes Schmerz,<br />
da im Traum hatte ich ein groβ Vergnügen gehabt:<br />
da <strong>de</strong>r, <strong>de</strong>r mir mehr als die Liebe selbst gefällt,<br />
mir sagte:<br />
„Sprich mit mir, Freundin, mein Feuer und mein Gut“<br />
Und nach<strong>de</strong>m ich aufwachte, habe ich Gott darum gebetet,<br />
dass dieses Traum Wirklichkeit wur<strong>de</strong>.<br />
Deus, que leda que m’ esta noite vi,<br />
amiga, en un sonho que sonhei!<br />
Ca sonhava, en como vos direi,<br />
que me dizia meu amig’ assi:<br />
«Falad’, amig’, ai meu lum’ e meu ben!».<br />
Non foi no mundo tan leda molher<br />
en sonho, nen no podia seer,<br />
ca sonhei que me veera dizer<br />
aquel que me milhor que a si quer:<br />
«Fala<strong>de</strong> migo, ai meu lum’ e meu ben!».<br />
Des que m’ espertei, houvi gran pesar,<br />
ca en tal sonho havia gran sabor<br />
con o rogar‐me, por Nostro Senhor,<br />
o que me sabe máis que si amar:<br />
«Fala<strong>de</strong> migo, ai meu lum’ e meu ben!».<br />
E, pois m’ espertei, foi a Deus rogar<br />
que me sacass’ aqueste sonh’ a ben.
Jetzt sehe ich, dass es keine Wahrheit gibt<br />
in <strong>de</strong>n Träumen, meine Freundin, wenn Gott mich entschuldigt;<br />
und ich will dir <strong>de</strong>n Grund zeigen,<br />
und du wirst sehen, wie:<br />
vor langen Zeit träumte ich, dass meine Liebe kommen wür<strong>de</strong><br />
und er ist nicht gekommen, kommt nicht.<br />
Da es keine Wahrheit gibt<br />
in <strong>de</strong>n Träumen, die Sonne ist we<strong>de</strong>r gut noch schlecht<br />
und ich in <strong>de</strong>r Zukunft wird nieman<strong>de</strong>m vertrauen,<br />
da, meine Freundin, um Gottes Willen,<br />
vor langen Zeit träumte ich, dass meine Liebe kommen wür<strong>de</strong><br />
und er ist nicht gekommen, kommt nicht.<br />
Freundin, ich verstehe, dass<br />
die Träume nicht Wahrheit sein können,<br />
sie können mir we<strong>de</strong>r gut noch schlecht sein,<br />
da, Freundin, um Gottes Willen,<br />
vor langen Zeit träumte ich, dass meine Liebe kommen wür<strong>de</strong><br />
und er ist nicht gekommen, kommt nicht.<br />
Und, da mein Freund ist weggegangen und nicht kommt,<br />
meine Träume, Freundin, sind we<strong>de</strong>r schlecht noch gut.<br />
Ora vej’ eu que non ha verda<strong>de</strong><br />
en sonh’, amiga, se Deus me perdon;<br />
e quero‐vos logo mostrar razon,<br />
e ve<strong>de</strong>s como, par carida<strong>de</strong>:<br />
sonhei, muit’ ha, que veera meu ben<br />
e meu amig’ e non veo, nen ven.<br />
Ca non ha verda<strong>de</strong> nemigalha<br />
en sonho, nen sol non é ben nen mal,<br />
e eu nunca en<strong>de</strong> creerei al,<br />
porque, amiga, se Deus me valha,<br />
sonhei, muit’ ha que veera meu ben<br />
e meu amig’ e non veo, nen ven.<br />
Per min, amiga, entend’ eu ben que<br />
sonho non po<strong>de</strong> verda<strong>de</strong> seer,<br />
nen que m’ er po<strong>de</strong> ben nen mal fazer,<br />
porque, amiga, se Deus ben mi dé,<br />
sonhei, muit’ ha, que veera meu ben<br />
a meu amig’ e non veo, nen ven.<br />
E, pois se foi meu amig’ e non ven,<br />
meu sonh’, amiga, non é mal nen ben.
PERO GONÇÁLVEZ DE PORTOCARREIRO (zweite Hälfte <strong>de</strong>s 13. Jahrhun<strong>de</strong>rts)<br />
Der Ring meines Freun<strong>de</strong>s<br />
habe ich unter <strong>de</strong>m grünen Kiefer verloren,<br />
und ich weine, schön!<br />
Der Ring meines Liebhabers<br />
habe ich unter <strong>de</strong>m grünen Zweig,<br />
und ich weine, schön!<br />
Ich habe es unter <strong>de</strong>m grünen Kiefer verloren;<br />
<strong>de</strong>shalb weine ich, Mädchen,<br />
und ich weine, schön!<br />
Ich habe es unter <strong>de</strong>m grünen Zweig verloren;<br />
<strong>de</strong>shalb weine ich, Frau von etwas,<br />
und ich weine, schön!<br />
O anel do meu amigo<br />
perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> pino,<br />
e chor’ eu, bela!<br />
O anel do meu amado<br />
perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> ramo,<br />
e chor’ eu, bela!<br />
Perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> pino;<br />
por én chor’ eu, dona virgo,<br />
e chor’ eu, bela!<br />
Perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> ramo;<br />
por én chor’ eu, dona d’ algo,<br />
e chor’ eu, bela!
JOÁN AIRAS DE SANTIAGO (zweite Hälfte <strong>de</strong>s 13. Jahrhun<strong>de</strong>rts)<br />
Alle Dinge sehe ich verschwin<strong>de</strong>n<br />
aus <strong>de</strong>r Welt, wo sie waren,<br />
und ich sehe die Leute, die aufhören,<br />
gute Sachen zu tun –so sind unsere Zeiten!—,<br />
aber nie wird das Herz brechen<br />
meines Freun<strong>de</strong>s, <strong>de</strong>n ich so viel liebe.<br />
Auch wenn <strong>de</strong>r Mensch sein Herz<br />
aus <strong>de</strong>n Sachen, die er liebt, entfernt, in gutem Glauben,<br />
und er sein ursprüngliches Land verlasst<br />
und zu einem besseren Land geht,<br />
nie wird das Herz brechen<br />
meines Freun<strong>de</strong>s, <strong>de</strong>n ich so viel liebe.<br />
Alle Sachen sehe ich sich wechseln:<br />
die Zeiten und an<strong>de</strong>re Sachen,<br />
die Leute, um gut o<strong>de</strong>r schlecht zu tun,<br />
die Win<strong>de</strong> und alle Sachen,<br />
aber nie wird sich wechseln<br />
meines Freun<strong>de</strong>s, <strong>de</strong>n ich so viel liebe.<br />
Toda‐las cousas eu vejo partir<br />
do mund’ en como soian seer,<br />
e vej’ as gentes partir <strong>de</strong> fazer<br />
ben que soian –tal tempo nos ven!–,<br />
mais non se pod’ o coraçon partir<br />
do meu amigo <strong>de</strong> mi querer ben.<br />
Pero que home part’ o coraçon<br />
das cousas que ama, per bõa fe,<br />
e parte‐s’ home da terra ond’ é,<br />
e parte‐s’ home d’ u gran<strong>de</strong> prol ten,<br />
non se po<strong>de</strong> parti‐lo coraçon<br />
do meu amigo <strong>de</strong> mi querer ben.<br />
Toda‐las cousas eu vejo mudar:<br />
mudan‐s’ os tempos e muda‐s’ o al,<br />
muda‐s’ a gente en fazer ben ou mal,<br />
mudan‐s’ os ventos e tod’ outra ren,<br />
mais non se pod’ o coraçon mudar<br />
do meu amigo <strong>de</strong> mi querer ben.
–Mein Freund, ich will euch eine Frage stellen.<br />
–Fraget ihr, Herrin, es gefällt mir.<br />
–Ihr sollt mir nichts leugnen.<br />
–Nie, Herrin, wer<strong>de</strong> ich euch etwas leugnen.<br />
–Wieso macht ihr so viele Gesänge?<br />
–Damit ihr, Herrin, mich nie vergesst.<br />
–Ich will euch eine Frage stellen, in gutem Glauben.<br />
–Fraget ihr, da es gibt mir Vergüngen.<br />
–Dann leugnet ihr mir nichts.<br />
–Ich wer<strong>de</strong> euch nichts leugnen, meine Herrin.<br />
–Wieso macht ihr so viele Gesänge?<br />
–Damit ihr, Herrin, mich nie vergesst.<br />
–Es soll euch nicht stören, dass ich euch eine Frage stelle.<br />
–Nein, Herrin, das wird mir gut gefallen.<br />
–Leugnet ihr mir eine Antwort nicht.<br />
–Ich wer<strong>de</strong> euch nie etwas leugnen.<br />
–Wieso macht ihr so viele Gesänge?<br />
–Damit ihr, Herrin, mich nie vergesst.<br />
–Und das macht ihr um mich?<br />
–Um euch, meine Herrin, da ihr seid würdig.<br />
–Meu amigo, quero‐vos preguntar.<br />
–Pregunta<strong>de</strong>, senhor, ca m’ é én ben.<br />
–Non vos ha mester <strong>de</strong> mi ren negar.<br />
–Nunca vos eu, senhor, negarei ren.<br />
–Tantos cantares, por que faze<strong>de</strong>s?<br />
–Senhor, ca nunca mi escaece<strong>de</strong>s.<br />
–Preguntar‐vos quero, per bõa fe.<br />
–Pregunta<strong>de</strong>, ca hei én gran sabor.<br />
–Non mi negue<strong>de</strong>s ren, pois assi é.<br />
–Nunca vos ren negarei, mia senhor.<br />
–Tantos cantares, por que faze<strong>de</strong>s?<br />
–Senhor, ca nunca mi escaece<strong>de</strong>s.<br />
–Non vos pes <strong>de</strong> qual pregunta fezer.<br />
–Non, senhor, ante vo‐lo gracirei.<br />
–Non m’ ar negue<strong>de</strong>s o que vos disser.<br />
–Nunca vos eu, senhor, ren negarei.<br />
–Tantos cantares, por que faze<strong>de</strong>s?<br />
–Senhor, ca nunca mi escaece<strong>de</strong>s.<br />
–E este ben por mí o faze<strong>de</strong>s?<br />
–Por vós, mia senhor, que o vale<strong>de</strong>s.
Ach, Gerechtigkeit, es ist nicht schön,<br />
dass ihr jetzt das Gesetzt nicht gehorcht<br />
im Bezug auf Mor <strong>de</strong> Cana, auch wenn sie<br />
Joan Airas wahnsinnig tötete;<br />
aber, wenn ihr das richtige tun wollt,<br />
sollt ihr sie unter ihm stecken,<br />
wie im Buch <strong>de</strong>s Löwens geschrieben;<br />
da er liebte sie viel, und er<br />
nannte sie „Herrin“,<br />
und wenn er sie am meisten liebte,<br />
dann tötete sie ihn;<br />
<strong>de</strong>shalb, Gerechtigkeit, wegen dieses Verbrechens,<br />
stecket ihr sie unter ihm,<br />
da das ist das Gesetz.<br />
Und wenn Joan Airas glaubte,<br />
dass Mor da Cana ihn liebte,<br />
tötete sie ihn,<br />
wenn sie konnte;<br />
<strong>de</strong>shalb, Gerechtigkeit, wegen dieser Taten,<br />
stecket ihr sie unter ihm und die Töten<strong>de</strong><br />
wird lei<strong>de</strong>n.<br />
Und wer die bei<strong>de</strong>n liegen sieht, wird er sagen:<br />
„Gesegnet sei, wer das beurteilte!“<br />
Ai, Justiça, mal faze<strong>de</strong>s, que non<br />
quere<strong>de</strong>s ora <strong>de</strong>reito filhar<br />
<strong>de</strong> Mor da Cana, porque foi matar<br />
Joan Airas, ca fez mui sen razon;<br />
mais, se <strong>de</strong>reito quere<strong>de</strong>s fazer,<br />
ela so el <strong>de</strong>ve<strong>de</strong>s a meter,<br />
ca o manda o Livro <strong>de</strong> Leon;<br />
ca lhi queria gran ben, e <strong>de</strong>s i<br />
nunca lhi chamava senon "senhor",<br />
e, quando lh’ el queria mui milhor,<br />
foi‐o ela logo matar ali;<br />
mais, Justiça, pois tan gran torto fez,<br />
mete<strong>de</strong>‐a ja so ele ũa vez,<br />
ca o manda o <strong>de</strong>reito assi.<br />
E, quando máis Joan Airas cuidou<br />
que houvesse <strong>de</strong> Mor da Cana ben,<br />
foi‐o ela logo matar por én,<br />
tanto que el en seu po<strong>de</strong>r entrou;<br />
mais, Justiça, pois que assi é ja,<br />
metan‐na so el, e pa<strong>de</strong>cerá<br />
a que o a mui gran torto matou.<br />
E quen nos ambos vir jazer, dira:<br />
«Beeito seja aquel que o julgou!».
PERO DE VEER (...1240?...)<br />
O, Gott, wie groβ mein Schmerz ist,<br />
da mein Freund ist weggegangen und ich bin geblieben<br />
klein und in ihn verliebt.<br />
Nach<strong>de</strong>m er aus Julhan wegging,<br />
blieb ich, Schöne, in Wahrheit,<br />
klein und in ihn verliebt.<br />
Ich hatte Angst vor meinem Tod,<br />
ich blieb sehr traurig als Hirtin,<br />
klein und in ihn verliebt.<br />
Ai Deus, que doo que eu <strong>de</strong> mí hei,<br />
porque se foi meu amig’ e fiquei<br />
pequena e <strong>de</strong>l namorada.<br />
Quando s’ el houve <strong>de</strong> Julhan a ir,<br />
fiquei, fremosa, por vos non mentir,<br />
pequena e <strong>de</strong>l namorada.<br />
Ali houv’ eu <strong>de</strong> mia morte pavor,<br />
u eu fiquei mui coitada pastor,<br />
pequena e <strong>de</strong>l namorada.
JOÁN ZORRO (En<strong>de</strong> <strong>de</strong>s 13. Jahrhun<strong>de</strong>rts)<br />
Der König von Portugal<br />
befahl, Schiffe zu bearbeiten,<br />
und auf <strong>de</strong>n Schiffen wer<strong>de</strong>n mit mir fahren<br />
meine Tochter und unser Freund.<br />
Der König von Portugal<br />
befahl, Schiffe zu bauen,<br />
und auf <strong>de</strong>n Schiffen wer<strong>de</strong>n mit mir fahren<br />
meine Tochter und unser Freund.<br />
Er befahl, Schiffe zu bearbeiten<br />
und sie auf <strong>de</strong>m Meer zu werfen,<br />
und auf <strong>de</strong>n Schiffen wer<strong>de</strong>n mit mir fahren<br />
meine Tochter und unser Freund.<br />
Er befahl, Schiffe zu bauen<br />
und sie auf <strong>de</strong>m Meer zu stellen,<br />
und auf <strong>de</strong>n Schiffen wer<strong>de</strong>n mit mir fahren<br />
meine Tochter und unser Freund.<br />
El‐Rei <strong>de</strong> Portugale<br />
barcas mandou lavrare,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.<br />
El‐Rei portugueese<br />
barcas mandou fazere,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.<br />
Barcas mandou lavrare<br />
e no mar as <strong>de</strong>itare,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.<br />
Barcas mandou fazere<br />
e no mar as metere,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.
JUIÃO BOLSEIRO (drittes Viertel <strong>de</strong>s 13. Jahrhun<strong>de</strong>rts)<br />
Ohne meinem Freund wer<strong>de</strong> ich die Morgendämmerung allein sehen<br />
und meine Augen können nicht einmal schlafen;<br />
und ich bitte Gott um Licht,<br />
aber Er gibt es mir nicht.<br />
Aber, wenn ich bei meinem Freund wäre,<br />
wäre das Licht nun bei mir.<br />
Wenn ich mit meinem Freund schlaf,<br />
dauerte die Nacht nichts;<br />
jetzt dauert die Nacht, hin und her:<br />
das Licht kommt nicht, <strong>de</strong>r Tag scheint nicht.<br />
Aber, wenn ich bei meinem Freund wäre,<br />
wäre das Licht nun bei mir.<br />
Und so <strong>de</strong>nke ich:<br />
wenn mein Feuer und mein Herr bei mir ist,<br />
kommt bald das Licht, auch wenn es nicht mir gefällt,<br />
und jetzt kommt die Nacht und wächst.<br />
Aber, wenn ich bei meinem Freund wäre,<br />
wäre das Licht nun bei mir.<br />
Pater nostrus sage ich mehr als eintausend<br />
für Den, <strong>de</strong>r am Kreuz starb:<br />
Er soll mir das Licht bald zeigen<br />
und auch die Adventsnächte.<br />
Aber, wenn ich bei meinem Freund wäre,<br />
wäre das Licht nun bei mir.<br />
Sen meu amigo manh’ eu senlheira<br />
e sol non dormen estes olhos meus;<br />
e, quant’ eu posso, peç’ a luz a Deus<br />
e non mi a dá per nulha maneira.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.<br />
Quand’ eu con meu amigo dormia,<br />
a noite non durava nulha ren,<br />
e ora dur’ a noit’ e vai e ven:<br />
non ven a luz, nen parec’ o dia.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.<br />
E, segundo, com’ a mí parece,<br />
comigo man meu lum’ e meu senhor:<br />
ven log’ a luz, <strong>de</strong> que non hei sabor,<br />
e ora vai a noit’ e ven e crece.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.<br />
Pater nostrus rez’ eu máis <strong>de</strong> cento<br />
por Aquel que morreu na vera cruz,<br />
que Ele mi mostre mui cedo a luz,<br />
mais mostra‐mi as noites d’ avento.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.
Während dieser langen Nächte, <strong>de</strong>r Gott an einem schlimmen Tag erschaffte,<br />
schlafe ich nicht. Wieso machte er nicht so<br />
in <strong>de</strong>r Zeit, wo mein Freund<br />
mit mir sprach?<br />
Er macht sie so lang, dass ich, die Arme, nicht schlafen kann<br />
und da sie sind zu lang möchte ich nochmals<br />
in <strong>de</strong>r Zeit, wo mein Freund<br />
mit mir sprach?<br />
Warum machte Gott sie so lang, ungleich,<br />
wenn ich nicht schlafen kann? Warum macht er sie nicht so<br />
in <strong>de</strong>r Zeit, wo mein Freund<br />
mit mir sprach?<br />
________<br />
Aquestas noites tan longas que Deus fez en grave dia<br />
por min, por que as non dormio, e por que as non fazia<br />
no tempo que meu amigo<br />
soia falar comigo?<br />
Porque as fez Deus tan gran<strong>de</strong>s non posso eu dormir, coitada,<br />
e, <strong>de</strong> como son sobejas, quisera eu outra vegada<br />
no tempo que meu amigo<br />
soia falar comigo.<br />
Por que as Deus fez tan gran<strong>de</strong>s sen mesura <strong>de</strong>siguaes,<br />
e as eu dormir non posso? Por que as non fez ataes<br />
no tempo que meu amigo<br />
soia falar comigo?
PERO MEOGO (zweite Hälfte <strong>de</strong>s 13. Jahrhun<strong>de</strong>rts)<br />
Die Schöne stand am Morgen auf,<br />
um die Haare in <strong>de</strong>r kalten Quelle zu waschen,<br />
froh aus <strong>de</strong>r Liebe, aus <strong>de</strong>r Liebe froh.<br />
Die Junge stand am Morgen auf,<br />
um die Haare in <strong>de</strong>r kalten Quelle zu waschen,<br />
froh aus <strong>de</strong>r Liebe, aus <strong>de</strong>r Liebe froh.<br />
Um die Haare in <strong>de</strong>r kalten Quelle zu waschen,<br />
sein Freund, die sie viel liebte, ging vorbei,<br />
froh aus <strong>de</strong>r Liebe, aus <strong>de</strong>r Liebe froh.<br />
Um die Haare in <strong>de</strong>r kalten Quelle zu waschen,<br />
sein Freund, die sie sehr lieb hatte, ging vorbei,<br />
froh aus <strong>de</strong>r Liebe, aus <strong>de</strong>r Liebe froh.<br />
Sein Freund, die sie viel liebte, ging vorbei,<br />
<strong>de</strong>r Hirsch <strong>de</strong>s Wal<strong>de</strong>s zum Wasser<br />
zurückkehrte,<br />
froh aus <strong>de</strong>r Liebe, aus <strong>de</strong>r Liebe froh.<br />
Sein Freund, die sie sehr lieb hatte, ging vorbei<br />
<strong>de</strong>r Hirsch <strong>de</strong>s Wal<strong>de</strong>s zum Wasser zurückkam,<br />
froh aus <strong>de</strong>r Liebe, aus <strong>de</strong>r Liebe froh.<br />
Levou‐s’ aa alva, levou‐s’ a velida,<br />
vai lavar cabelos na fontana fria,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Levou‐s’ aa alva, levou‐s’ a louçana,<br />
vai lavar cabelos na fria fontana,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Vai lavar cabelos na fontana fria,<br />
passou seu amigo, que lhi ben queria,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Vai lavar cabelos na fria fontana,<br />
passa seu amigo, que a muit’ amava,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Passa seu amigo, que lhi ben queria,<br />
o cervo do monte a augua volvia,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Passa seu amigo, que a muit’ amava,<br />
o cervo do monte volvia a augua,<br />
leda dos amores, dos amores leda.
—Sag mir, Tochter, meine schöne Tochter:<br />
warum hast du dich bei <strong>de</strong>r kalten Quelle verzögert?<br />
—Ich habe Lieben.<br />
Sag mir, Tochter, meine junge Tochter:<br />
warum hast du dich bei <strong>de</strong>r kalten Quelle verzögert?<br />
—Ich habe Lieben.<br />
—Mutter, ich habe mich bei <strong>de</strong>r kalten Quelle verzögert,<br />
weil die Hirsche <strong>de</strong>s Berges zum Wasser zurückkehrten.<br />
- Ich habe Lieben.<br />
Mutter, ich habe mich bei <strong>de</strong>r kalten Quelle verzögert,<br />
weil die Hirsche <strong>de</strong>s Berges zum Wasser zurückkamen.<br />
Ich habe Lieben.<br />
—Du lügst, meine Tochter, du lügst um <strong>de</strong>inen Freund!<br />
Ich habe nie einen Hirsch, <strong>de</strong>r zum Wasser zurückkehrte, gesehen.<br />
—Ich habe Lieben.<br />
Du lügst, meine Tochter, du lügst um <strong>de</strong>inen Liebhaber!<br />
Ich habe nie einen Hirsch, <strong>de</strong>r aus <strong>de</strong>r Höhe zurückkehrte, gesehen.<br />
—Ich habe Lieben.<br />
–Diga<strong>de</strong>s, filha, mia filha velida:<br />
por que tardastes na fontana fria?<br />
–Os amores hei.<br />
Diga<strong>de</strong>s, filha, mia filha louçana:<br />
por que tardastes na fria fontana?<br />
–Os amores hei.<br />
–Tar<strong>de</strong>i, mia madre, na fontana fria,<br />
cervos do monte a augua volvian.<br />
Os amores hei.<br />
Tar<strong>de</strong>i, mia madre, na fria fontana,<br />
cervos do monte volvian a augua.<br />
Os amores hei.<br />
–Mentir, mia filha, mentir por amigo!<br />
Nunca vi cervo que volvess’ o rio.<br />
–Os amores hei.<br />
Mentir, mia filha, mentir por amado!<br />
Nunca vi cervo que volvess’ o alto.<br />
–Os amores hei.
PEDRO AMIGO DE SEVILHA (...1268‐1285...)<br />
—Um Gott, Freundin, weiβt du vielleicht,<br />
wie ich eine Botschaft sen<strong>de</strong>n kann<br />
zu meinem Freund, <strong>de</strong>r mit mir<br />
nicht sprechen kann und <strong>de</strong>shalb stirb er aus Traurigkeit?<br />
Und ich sage dir: wenn er so stirb,<br />
wer<strong>de</strong> ich auch nicht leben.<br />
Freundin, ich weiβ, dass es nicht möglich ist,<br />
dass mein Freund mit mir sprechen kann,<br />
aber ich kann es machen und habe einer an<strong>de</strong>ren Dame gebeten,<br />
ein schönes Gesang für ihn zu schreiben<br />
und durch das Gesang dieser Dame,<br />
kann er mit mir sprechen, wenn er will.<br />
Mein Freund ist kein Minnesänger,<br />
aber seine Liebe für mich ist so groβ,<br />
dass er eine an<strong>de</strong>re Botschafterin suchen wird<br />
und er wird fin<strong>de</strong>n, was ich ihm sen<strong>de</strong>n wer<strong>de</strong>,<br />
aber Freundin, wie wird er wissen,<br />
dass ich ihm es sen<strong>de</strong>, wer wird es ihm sagen?<br />
—Ich, meine Freundin, wer<strong>de</strong> ihm es sagen<br />
und auch, dass er einer Dame darum bitten soll,<br />
es zu singen, als ob<br />
er mit dir sprach, wenn er will;<br />
aber das muss richtig gemacht wer<strong>de</strong>n,<br />
du sollst dich nicht zurückziehen.<br />
–Par Deus, amiga, po<strong>de</strong><strong>de</strong>s saber<br />
como po<strong>de</strong>sse mandad’ enviar<br />
a meu amigo, que non ha po<strong>de</strong>r<br />
<strong>de</strong> falar mig’ e morr’ én con pesar?<br />
E, ben vos digo, se el morr’ assi,<br />
que non viverei ja máis <strong>de</strong>s ali.<br />
Amiga, sei ben que non pod’ haver<br />
meu amig’ arte <strong>de</strong> migo falar,<br />
e houv’ eu art’ e figi‐lhe fazer<br />
por outra dona un mui bon cantar;<br />
e, pois por aquela dona trobou,<br />
cada que quis, sempre migo falou.<br />
O meu amigo non é trobador,<br />
pero tan grand’ é o ben que m’ el quer<br />
que filhará outra enten<strong>de</strong>dor<br />
e trobará, pois que lho eu disser;<br />
mais, amiga, per quen o sabera<br />
que lho eu mando, ou quen lho dira?<br />
–Eu, amiga, o farei sabedor<br />
que, tanto que el un cantar fezer<br />
por outra dona e pois por seu for,<br />
que falará vosco, quando quiser;<br />
mais ha mester <strong>de</strong> lho fazer el ben<br />
creent’ e vós non o cear<strong>de</strong>s én.
—Freundin, um das Himmel und das Übel,<br />
ich wer<strong>de</strong> mich nie zurückziehen.<br />
—Du sollst es machen, da es wird berücksichtigt wer<strong>de</strong>n,<br />
wenn du dich zurückziehst.<br />
–Amiga, per ceos e quant’ eu hei<br />
<strong>de</strong> mal, máis nunca o ja cearei.<br />
–Mester vos é, cá vo‐lo enten<strong>de</strong>rán<br />
se o cear<strong>de</strong>s, e guardar‐vos‐an
MARTIN PADROZELOS (zweite Hälfte <strong>de</strong>s 13. Jahrhun<strong>de</strong>rts)<br />
Um Gott, ihr könnt nicht,<br />
Mutter und Herrin,<br />
nach San Salvador gehen,<br />
da wenn heute drei Schöne gehen,<br />
ich wer<strong>de</strong><br />
die erste sein, das weiβ ich.<br />
Um zu beten,<br />
will ich heute gehen<br />
und um euch nicht zu lügen,<br />
wenn heute zwei Schöne gehen,<br />
ich wer<strong>de</strong><br />
die erste sein, das weiβ ich.<br />
Dort ist mein Freund, ach,<br />
Mutter, und ich wer<strong>de</strong> ihn sehen,<br />
da das gibt mir Vergüngen,<br />
wenn heute eine Schöne geht,<br />
ich wer<strong>de</strong><br />
die erste sein, das weiβ ich.<br />
Por Deus, que vos non pes,<br />
mia madr’ e mia senhor,<br />
d’ ir a San Salvador,<br />
ca, se hoje i van tres<br />
fremosas, eu serei<br />
a ũa, ben o sei.<br />
Por fazer oraçon,<br />
quer’ hoj’ eu ala ir,<br />
e, por vos non mentir,<br />
se hoj’ i duas son<br />
fremosas, eu serei<br />
a ũa, ben o sei.<br />
I é meu amig’, ai<br />
madr’, e i‐lo‐ei veer,<br />
por lhi fazer prazer;<br />
se hoj’ i ũa vai<br />
fremosa, eu serei<br />
a ũa, ben o sei.
LOURENÇO (zweites Drittel <strong>de</strong>s 13. Jahrhun<strong>de</strong>rts)<br />
Es sangen <strong>de</strong>r Liebe<br />
drei schöne Wirtinnen,<br />
sehr traurig um ihre Lieben.<br />
Und dann sagte eine, meine Herrin:<br />
„Saget, Freundinnen, mit mir<br />
das Gesang meines Freun<strong>de</strong>s“.<br />
Die drei sangen sehr schön,<br />
wie verliebte Mädchen<br />
und unglücklich in <strong>de</strong>r Liebe.<br />
Und die, die ich liebe, sagte:<br />
„Saget, Freundinnen, mit mir<br />
das Gesang meines Freun<strong>de</strong>s“.<br />
Was für ein Vergnügen fühlte ich,<br />
als ich sie singen hörte!<br />
Und mein Herz fühlte Vergnügen,<br />
als meine Herrin sagte:<br />
„Saget, Freundinnen, mit mir<br />
das Gesang meines Freun<strong>de</strong>s“.<br />
Und wenn ich sie länger hörte,<br />
wür<strong>de</strong> ich mehr Vergnügen fühlen,<br />
weil es mir gefiel,<br />
wenn meine Herrin sagte:<br />
„Saget, Freundinnen, mit mir<br />
das Gesang meines Freun<strong>de</strong>s“.<br />
Tres moças cantavan d’ amor,<br />
mui fremosinhas pastores,<br />
mui coitadas dos amores.<br />
E diss’ end’ ũa, mia senhor:<br />
«Dized’, amigas, comigo<br />
o cantar do meu amigo».<br />
Todas tres cantavan mui ben,<br />
come moças namoradas<br />
e dos amores coitadas.<br />
E diss’ a por que perço o sén:<br />
«Dized’, amigas, comigo<br />
o cantar do meu amigo».<br />
Que gran sabor eu havia<br />
<strong>de</strong> as oir cantar enton!<br />
E prougue‐mi <strong>de</strong> coraçon<br />
quanto mia senhor dizia:<br />
«Dized’, amigas, comigo<br />
o cantar do meu amigo».<br />
E se as eu máis oisse,<br />
a que gran sabor estava<br />
e que muito me pagava<br />
<strong>de</strong> como mia senhor disse:<br />
«Dized’, amigas, con migo<br />
o cantar do meu amigo».
MARTÍN DE GINZO (zweite Hälfte <strong>de</strong>s 13. Jahrhun<strong>de</strong>rts)<br />
Die Schöne befohl,<br />
das Tamburin zu spielen.<br />
Schöne, ich sterbe aus Liebe.<br />
Die Frau <strong>de</strong>s schönen Gesichts befohl,<br />
das Tamburin zu spielen.<br />
Schöne, ich sterbe aus Liebe.<br />
Sie befohl das Tamburin zu spielen<br />
und sie konnte nicht sich ausruhen.<br />
Schöne, ich sterbe aus Liebe.<br />
Sie befohl das Tamburin zu spielen<br />
und sie konnte nicht Ruhe haben.<br />
Schöne, ich sterbe aus Liebe.<br />
A do mui bon parecer<br />
mandou lo adufe tanger.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.<br />
A do mui bon semelhar<br />
mandou lo adufe sonar.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.<br />
Mandou lo adufe tanger<br />
e non lhi davan lezer.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.<br />
Mandou lo adufe sonar<br />
e non lhi davan vagar.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.
MARTÍN CODAX (Mitte o<strong>de</strong>r drittes Viertel <strong>de</strong>s 13. Jahrhun<strong>de</strong>rts)<br />
Wellen <strong>de</strong>s Meeres von Vigo,<br />
habt ihr meinen Freund gesehen?<br />
Ach, Gott, komme er bald!<br />
Wellen <strong>de</strong>s tiefen Meeres,<br />
habt ihr meinen Liebhaber gesehen?<br />
Ach, Gott, komme er bald!<br />
Habt ihr meinen Freund gesehen,<br />
um <strong>de</strong>n ich seufze?<br />
Ach, Gott, komme er bald!<br />
Habt ihr meinen Liebhaber gesehen,<br />
um <strong>de</strong>n ich vielen Kummer habe?<br />
Ach, Gott, komme er bald!<br />
Ondas do mar <strong>de</strong> Vigo,<br />
se vistes meu amigo?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!<br />
Ondas do mar levado,<br />
se vistes meu amado?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!<br />
Se vistes meu amigo,<br />
o por que eu sospiro?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!<br />
Se vistes meu amado<br />
por que hei gran coidado?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!
Im Heiligen, in Vigo,<br />
tanzte ein göttliches Körper:<br />
ich fühle Liebe!<br />
In Vigo, im Heiligen,<br />
tanzte ein schlankes Körper:<br />
ich fühle Liebe!<br />
Tanzte ein göttliches Körper,<br />
das keinen Freund gehabt hatte:<br />
ich fühle Liebe!<br />
Tanzte ein schlankes Körper,<br />
das keinen Liebhaber gehabt hatte:<br />
ich fühle Liebe!<br />
Das keinen Freund gehabt hatte,<br />
auβer im Heiligen, in Vigo:<br />
ich fühle Liebe!<br />
Das keinen Liebhaber gehabt hatte,<br />
auβer in Vigo, im Heiligen:<br />
ich fühle Liebe!<br />
Eno sagrado, en Vigo,<br />
bailava corpo velido:<br />
amor hei!<br />
En Vigo, no sagrado,<br />
bailava corpo <strong>de</strong>lgado:<br />
amor hei!<br />
Bailava corpo velido,<br />
que nunca houver’ amigo:<br />
amor hei!<br />
Bailava corpo <strong>de</strong>lgado,<br />
que nunca houver’ amado:<br />
amor hei!<br />
Que nunca houver’ amigo,<br />
ergas no sagrad’, en Vigo:<br />
amor hei!<br />
Que nunca houver’ amado,<br />
ergas en Vigo, no sagrado:<br />
amor hei!
MARTÍN SOÁREZ (c.1200‐c. 1260)<br />
„Diese Cantiga schrieb Martín Soares für einen Ritter, <strong>de</strong>r<br />
stoltz war und sagte, dass er aus <strong>de</strong>m Übersee kam“.<br />
Auch wenn ich nie im Übersee war,<br />
kenne ich dieses Land<br />
von Soeiro Eanes, <strong>de</strong>r aus dort kommt,<br />
wie ich von ihm hörte:<br />
er sagt, dass Marcelha ist weiter weg<br />
von Meer, und Acre ist in <strong>de</strong>r Nähe,<br />
und Somportes fast nebenbei.<br />
Und von <strong>de</strong>n Tagen kenne ich viele Sachen,<br />
da ich hörte ihm davon sprechen:<br />
er sagt, dass wer gut geht<br />
von Belfurado nach Santarém gehen kam,<br />
und, wenn er früh aufsteht,<br />
kann er, nach Nogueirol fürs Mittagessen gehen<br />
und in Jerusalem anzukommen.<br />
Und er sagt, dass er einen Ju<strong>de</strong>,<br />
<strong>de</strong>r <strong>de</strong>n Fang unseres Herres sah, kennt;<br />
und ihr wer<strong>de</strong>t ein groβes Vergnügen fühlen,<br />
wenn er euch es erzählt:<br />
er sagt, er ist ein jüdischer Wirt,<br />
aus Rocamador,<br />
<strong>de</strong>r Don Andreu heiβt.<br />
«Esta cantiga fez Martin Soares a un cavaleiro que<br />
era chufador, que <strong>de</strong>zia que viinha d’ Outramar»<br />
Pero non fui a Ultramar,<br />
muito sei eu a terra ben<br />
per Soeir’ Eanes, que én ven,<br />
segundo lh’ eu oi contar:<br />
diz que Marcelha jaz alen<br />
do mar, e Acre jaz aquen,<br />
e Somportes log’ i a par.<br />
E as jornadas sei eu ben,<br />
como lhi eiri oi falar:<br />
diz que pod’ ir, quen ben andar,<br />
<strong>de</strong> Belfurad’ a Santaren,<br />
se noutro dia madurgar,<br />
e ir a Nogueirol jantar<br />
e maer a Jerusalen.<br />
E diz que vio ũu ju<strong>de</strong>u<br />
que vio pren<strong>de</strong>r Nostro Senhor;<br />
e havere<strong>de</strong>s i gran sabor,<br />
se vo‐lo contar, cuido‐m’ eu:<br />
diz que é un ju<strong>de</strong>u pastor,<br />
natural <strong>de</strong> Rocamador,<br />
e que ha nome Don Andreu.
Ich wer<strong>de</strong> euch sagen,<br />
wo das Grab war, da ich hörte das<br />
vom sogenannten Don Soeiro;<br />
ich wer<strong>de</strong> euch es sagen, wie ich von ihm hörte;<br />
aus Santarém gibt es drei Meilen<br />
und vier o<strong>de</strong>r fünf aus Loulé,<br />
und Belfurado ist in <strong>de</strong>r Nähe.<br />
Wo Unserer Herr lebte,<br />
dort ging dieser als Pilger<br />
un nach<strong>de</strong>m <strong>de</strong>r Sultan ihm<br />
entschuldigte, war er sehr froh<br />
zurückzukehren; es war ihm schwierig<br />
Coira und Galisteu zu bereisen<br />
mit Kaiserskröne.<br />
Do sepulcro vos er direi,<br />
per u andou, ca lho oi<br />
a Don Soeiro ben assi;<br />
como m’ el disse, vos direi:<br />
<strong>de</strong> Santaren tres legoas é<br />
e quatro ou cinco <strong>de</strong> Loule,<br />
e Belfurado jaz log’ i.<br />
Per i andou Nostro Senhor,<br />
d’ ali diz el que foi romeu,<br />
e, <strong>de</strong>pois que lh’ o Soldan <strong>de</strong>u<br />
o perdon, houve gran sabor<br />
<strong>de</strong> se tornar; e foi‐lhi greu<br />
d’ andar Coira e Galisteu<br />
con torquis do Emperador.
„Diese Cantiga habe ich für Afonso Eanes do Cotón geschrieben. Es ist<br />
eine „Cantiga <strong>de</strong> maldizer“, in <strong>de</strong>r er sich selbst kritisierte und so die<br />
Tücken <strong>de</strong>s an<strong>de</strong>ren zeigte, und sie sagt so“.<br />
Unser Herr, ich bin so traurig<br />
mit diesen Tücken, die du mir gegeben hast:<br />
die Huren und das Würfeln<br />
gefallen mir sehr viel;<br />
und es gefällt mir auch, in diesen Straβen<br />
isoliert zu leben.<br />
Wenn es einen Vermittler geben wür<strong>de</strong>, könnte das Gut<br />
über mich fallen und mich ehrenwert zu machen;<br />
aber dieses unor<strong>de</strong>ntliches Ficken gefällt mir<br />
und die Kneipen und das Trinken;<br />
und, da ich kann nichts gutes machen,<br />
will ich sein, wo ich lasterhaft sein kann.<br />
Und auch wenn ich weiβ, dass ich wertlos bin,<br />
will ich die Güte nicht versuchen,<br />
ich will nicht das Ficken aufhören,<br />
o<strong>de</strong>r die Huren,<br />
ich will keine an<strong>de</strong>re Grenzen kennen,<br />
das Laster verlierend und mich Mühe gebend.<br />
Früher hatte ich an<strong>de</strong>re Fähigkeiten,<br />
die ich nicht mehr benutzen kann:<br />
ich kann nicht mehr spielen,<br />
ohne eine an<strong>de</strong>re Streiche zu fin<strong>de</strong>n,<br />
die mir Lei<strong>de</strong>n bringen wird,<br />
«Esta outra cantiga fez a Afons’ Eanes do Coton. Foi <strong>de</strong><br />
mal dizer aposto, en que mostrava, dizendo mal <strong>de</strong> si,<br />
as manhas que o [outr’ havia; e diz assi»<br />
Nostro Senhor, com’ eu ando coitado<br />
con estas manhas que mi quisestes dar:<br />
son mui gran putanheiro aficado<br />
e pago‐me muito dos dados jogar;<br />
<strong>de</strong>s i ar hei mui gran sabor <strong>de</strong> morar<br />
per estas ruas vivend’ apartado.<br />
Po<strong>de</strong>ra‐m’ eu ben, se foss’ avegoso,<br />
caer en bon prez e honrado seer;<br />
mais pago‐m’ eu <strong>de</strong>ste fo<strong>de</strong>r astroso<br />
e <strong>de</strong>stas tavernas e <strong>de</strong>ste bever;<br />
e, pois que eu ja máis non posso valer,<br />
quero‐m’ andar per u seja viçoso.<br />
E pois eu entendo que ren non valho<br />
nen hei por outra bonda<strong>de</strong> a catar,<br />
non quer’ eu per<strong>de</strong>r este fo<strong>de</strong>stalho<br />
nen estas putas nen este entençar,<br />
nen quer’ ir per outras fronteiras andar,<br />
per<strong>de</strong>nd’ o viç’ e dando‐mi trabalho.<br />
Ainda eu outras manhas havia,<br />
per que eu non posso ja muito valer:<br />
nunca vos entro na tafularia<br />
que lh’ i non haja algun preit’ a volver,<br />
porque hei pois en gran coita a seer,
und dann muss ich fliehen und im Bor<strong>de</strong>ll mich verstecken.<br />
Und dann, wenn ich Ruhe fin<strong>de</strong>,<br />
höre ich auf, aber danach kehre ich zu meinem Weg zurück.<br />
Und ich lasse, dass die Huren schlechte Sache über mich sagen,<br />
über meine Tücken und über meine unmessliche Lei<strong>de</strong>nschaft.<br />
e fugir e guarir na putaria.<br />
E pois, quando me vejo en meu lezer,<br />
me rendo logo, e pois vou mia via.<br />
E leixo i putas <strong>de</strong> mí ben dizer,<br />
e <strong>de</strong> mias manhas e <strong>de</strong> mia folia.
PERO GARCÍA BURGALÉS (drittes Viertel <strong>de</strong>s 13. Jahrhun<strong>de</strong>rts)<br />
Ab heute muss ich nie berfürchten<br />
vom Gott, da ich weiβ, dass er mich<br />
nicht verletzten kann,<br />
solange ich lebe, obwohl er eine groβe Macht hat,<br />
da er enttäuschte mich, wenn ich<br />
Hoffnungen hatte, und <strong>de</strong>shalb<br />
weiβ ich, dass er mich nicht verletzten kann.<br />
Da er verletzte mich mit einer so schönen Frau,<br />
dass er eine an<strong>de</strong>re nicht erschaffen wird,<br />
und sie ist ganz unvergleichlich;<br />
und wer sie sieht wird keine<br />
an<strong>de</strong>re so süβ und schön und sinnig sehen,<br />
da diese hatte alles,<br />
was eine Frau haben soll.<br />
Und da er tötete diese gute Frau,<br />
weiβ ich, dass er nie mehr verletzten wird;<br />
und da ich kann kein Übel mehr aus Gott erhalten<br />
und er in meinem groβen Schmerz nicht tröstet,<br />
da Gott tötete sie,<br />
wer<strong>de</strong> er gefangen von <strong>de</strong>n Ju<strong>de</strong>n,<br />
wie es einmal war!<br />
Ja eu non hei oimais por que temer<br />
nulha ren Deus, ca ben sei eu d’ El ja<br />
ca me non po<strong>de</strong> nunca mal fazer,<br />
mentr’ eu viver, pero gran po<strong>de</strong>r ha,<br />
pois que me cedo tolheu quanto ben<br />
eu atendia no mund’ e, por én,<br />
sei eu ca me non po<strong>de</strong> mal fazer.<br />
Ca tan bõa senhor me foi tolher<br />
qual el ja en no mundo non fara,<br />
nen ja eno mundo par non po<strong>de</strong> haver;<br />
e quen aquesta viu ja non veerá<br />
tan mansa e tan fremosa e <strong>de</strong> bon sén,<br />
ca esta non menguava nulha ren<br />
<strong>de</strong> quanto ben dona <strong>de</strong>vi’ haver.<br />
E pois tan bõa senhor fez morrer,<br />
ja eu ben sei que me non fara mal;<br />
e pois eu d’ El non hei mal a pren<strong>de</strong>r,<br />
e a gran coita que hei me non val<br />
por ela, pois que mi a fez morrer Deus,<br />
El se veja en po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Ju<strong>de</strong>us<br />
como se viu ja outra vez pren<strong>de</strong>r!
Und je<strong>de</strong>r Mann, die eine Frau liebt,<br />
wenn er nicht amen sagt, nach<strong>de</strong>m er das hört,<br />
fühle er nicht Vergnügen mit <strong>de</strong>m, das er liebt!<br />
E tod’ homen que molher ben quiser,<br />
e m’ esto oir, e amen non disser,<br />
nunca veja <strong>de</strong> quanto ama prazer!
Roi Queimado starb mit Liebe<br />
in seinen Gesängen, um die Heilige Maria,<br />
um eine Frau, die er sehr viel liebte;<br />
und, um ein besserer Minnesänger zu sein,<br />
da sie ihn nicht liebte,<br />
starb er in seinen Gesängen;<br />
aber danach erweckte er vom Tod am dritten Tag.<br />
Das tat er um eine Frau,<br />
die er sehr viel liebte, und ich will euch auch sagen:<br />
da ihr glaubt, dass seine Gesänge<br />
sehr schön sind, ihm gefällt,<br />
in ihnen zu sterben und dann vom Tod erwecken.<br />
Das macht er, <strong>de</strong>r es machen kann,<br />
aber ein an<strong>de</strong>rer Mann wür<strong>de</strong> es nicht machen.<br />
Er hat keine Angst vor <strong>de</strong>m Tod,<br />
sonst wür<strong>de</strong> er <strong>de</strong>n Tod mehr befürchten,<br />
aber er weiβ ohne Zweifel,<br />
dass er nach <strong>de</strong>m Tod leben wird;<br />
und in seinem Gesang fängt <strong>de</strong>r Tod ihn<br />
aber danach lebt er. So eine Macht<br />
gab ihm Gott! Wer wür<strong>de</strong> das glauben?<br />
Und wenn mein Gott mir Macht gäbe,<br />
wie er heute hat, nach <strong>de</strong>m Tod, leben,<br />
wür<strong>de</strong> ich <strong>de</strong>n Tod nie mehr befürchten.<br />
Roi Queimado morreu con amor<br />
en seus cantares, par Santa Maria,<br />
por ũa dona que gran ben queria;<br />
e, por se meter por máis trobador,<br />
porque lh’ ela non quiso ben fazer,<br />
feze‐s’ el en seus cantares morrer;<br />
mais resurgiu <strong>de</strong>pois ao tercer dia.<br />
Esto fez el per ũa sa senhor<br />
que quer gran ben; e máis vos én diria:<br />
porque cuida que faz i maestria<br />
enos cantares que fez, ha sabor<br />
<strong>de</strong> morrer i, e <strong>de</strong>s i d’ ar viver.<br />
Esto faz el, que x’ o po<strong>de</strong> fazer,<br />
mais outr’ homen per ren non o faria.<br />
E non ha ja <strong>de</strong> sa morte pavor,<br />
senon sa morte máis‐la temeria;<br />
mais sabe ben, per sa sabedoria,<br />
que viverá, <strong>de</strong>s quando morto for;<br />
e faz‐s’ en seu cantar morte pren<strong>de</strong>r:<br />
<strong>de</strong>s i ar vive. Ve<strong>de</strong>s que po<strong>de</strong>r<br />
que lhi Deus <strong>de</strong>u –mais quen o cuidaria!<br />
E se mi Deus a mí <strong>de</strong>sse po<strong>de</strong>r<br />
qual hoj’ el ha, pois morrer, <strong>de</strong> viver,<br />
jamais morte nunca eu temeria.
AFONSO X (1221‐1284)<br />
Über <strong>de</strong>n Diakon von Cádiz habe ich ent<strong>de</strong>ckt,<br />
dass man ihm Leihbücher brachte;<br />
und <strong>de</strong>m Mann, <strong>de</strong>r ihm sie brachte, habe ich gefragt,<br />
und so antwortete er mir: „Herr,<br />
mit diesen zwei Büchern, die Sie sehen<br />
und mit an<strong>de</strong>ren,<br />
fickt er so oft, wie er will.<br />
Und ich wer<strong>de</strong> euch noch an<strong>de</strong>rs sagen:<br />
obwohl er im Gesetz viel zu lesen<br />
hat, wie ich weiβ,<br />
mit seinen Bücher gibt es keine Frau,<br />
die nicht die Raben als Kraniche sieht<br />
und die Adler als Sei<strong>de</strong>nkraupen:<br />
natürlich wer<strong>de</strong>n sie ficken, wenn sie will.<br />
Da es gibt kein an<strong>de</strong>res im Ficken<br />
als was in ihren Büchern steht;<br />
und er hat so ein groβes Vergnügen, wenn er sie liest,<br />
dass er nicht aufmerksam ist,<br />
und er kennt die Fickenskunst so gut,<br />
dass mit seinen Büchern,<br />
fickt er, wenn er will.<br />
Und ich wer<strong>de</strong> noch an<strong>de</strong>rs erzählen<br />
über die Sachen, die er mit seinen Büchern machte:<br />
er sammelt sie vor ihm,<br />
und nach<strong>de</strong>m er wegen ihr viel gefickt hat,<br />
wenn er eine teuflische Frau hat,<br />
fickt er sie auch<br />
und er entfernt <strong>de</strong>n bösen Teufel aus ihr.<br />
Ao daian <strong>de</strong> Calez eu achei<br />
livros que lhi levavan d’ aloguer;<br />
e o que os tragia preguntei<br />
por eles, e respon<strong>de</strong>u‐m’ el: «Senher,<br />
con estes livros que vós vee<strong>de</strong>s dous<br />
e con os outros que el ten dos sous,<br />
fod’ el per eles quanto fo<strong>de</strong>r quer.<br />
E ainda vos end’ eu máis direi:<br />
macar na Lei muit’á, se el quixer,<br />
leer, por quanto eu <strong>de</strong> sa fazenda sei,<br />
con os livros que ten, non ha molher<br />
a que non faça que semelhen grous<br />
os corvos, e as aguias babous,<br />
per força <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r, se x’ el quiser.<br />
Ca non ha máis, na arte do fo<strong>de</strong>r,<br />
do que, nos livros que ele ten, jaz;<br />
e el ha tal sabor <strong>de</strong> os leer<br />
que nunca noite nen dia al faz,<br />
e sabe d’ arte do fo<strong>de</strong>r tan ben<br />
que con nos seus livros d’ artes, que el ten,<br />
fod’ el as mouras cada que lhi praz.<br />
E máis vos contarei <strong>de</strong> seu saber,<br />
que con nos livros que ele ten faz:<br />
manda‐os ante si todos trager,<br />
e pois que fo<strong>de</strong> per eles assaz,<br />
se molher acha que o <strong>de</strong>mo ten,<br />
assi a fo<strong>de</strong> per arte e per sén,<br />
que saca <strong>de</strong>la o <strong>de</strong>mo malvaz.
Und, auβer<strong>de</strong>m, macht er an<strong>de</strong>re Sachen<br />
mit seinen Büchern, in Wahrheit;<br />
wenn er eine Frau, die die sogenannte<br />
Krankheit von Sankt Martial hat, find,<br />
fickt er sie, sie bezauernd<br />
und am Ficken <strong>de</strong>nkt sie, dass ihre Krankheit<br />
nur Eis o<strong>de</strong>r Schnee ist“.<br />
E, con tod’ esto, ainda faz al<br />
con os livros que ten, per bõa fe:<br />
se acha molher que haja o mal<br />
<strong>de</strong>ste fogo que <strong>de</strong> San Marçal é,<br />
assi a vai per fo<strong>de</strong>r encantar<br />
que, fo<strong>de</strong>ndo, lhi faz ben semelhar<br />
que é geada –non al– ou nev’ é».
PERO LAROUCO (letztes Drittel <strong>de</strong>s 13. und Beginn <strong>de</strong>s 14. Jahrhun<strong>de</strong>rts)<br />
Über euch, Herrin, will ich die Wahrheit sagen,<br />
und nicht über die Liebe, die ich fühle,<br />
Herrin, da ihre Bosheit gröβer ist<br />
als die an<strong>de</strong>re, die ich in <strong>de</strong>r Welt können;<br />
in Hässlichkeit und Bosheit,<br />
ihr seid nur von <strong>de</strong>r Tochter <strong>de</strong>s Königes übergetroffen.<br />
Ich liebe euch nicht und <strong>de</strong>shalb wer<strong>de</strong> ich keine Einsamkeit fühlen,<br />
wenn ihr nicht kommt.<br />
Und wenn ich bei euch wäre<br />
und euch und eure Farbe sähe,<br />
wenn ich die Welt beherrschte,<br />
wäret ihr nicht Herrin von allem,<br />
und von keiner fröhlichen Sache.<br />
Und das sage ich euch:<br />
es gab nie eine Tochter von einem Kaiser<br />
von so kleiner Schönheit.<br />
Alle bitten euch darum, Herrin, mit Neid,<br />
aufzuhören, mich zu lieben und nicht sie.<br />
Um Gott, machet ihr das nicht,<br />
diesen Wahsinn:<br />
ihr solltet lieben <strong>de</strong>n, <strong>de</strong>r euch am meistens wünscht<br />
und glauben, dass alle an<strong>de</strong>re sind;<br />
und, wenn ich ihr herzlich liebe,<br />
Gott führe mich zu einem Land, wo ich euch nicht sehe.<br />
De vós, senhor, quer’ eu dizer verda<strong>de</strong>,<br />
e non ja sobr’ o amor que vos hei,<br />
senher, e ben é vossa torpida<strong>de</strong>,<br />
<strong>de</strong> quantas outras eno mundo sei;<br />
assi <strong>de</strong> fea come <strong>de</strong> malda<strong>de</strong><br />
non vos vence hoje nen filha dũu rei.<br />
Non vos amo nen me eu per<strong>de</strong>rei,<br />
u vos non vir, por vós <strong>de</strong> soida<strong>de</strong>.<br />
E se eu vosco na casa sevesse<br />
e visse vós e a vossa color,<br />
se eu o mundo en po<strong>de</strong>r tevesse,<br />
non vos faria <strong>de</strong> todos senhor,<br />
nen doutra cousa on<strong>de</strong> sabor houvesse.<br />
E dũa ren see<strong>de</strong> sabedor:<br />
que nunca foi filha d’ emperador<br />
que <strong>de</strong> belda<strong>de</strong> peor estevesse.<br />
Todos vos dizen, senhor, con enveja,<br />
que <strong>de</strong>sama<strong>de</strong>s eles e mí non.<br />
Por Deus, vos rogo que esto non seja<br />
nen faça<strong>de</strong>s cousa tan sen razon:<br />
ama<strong>de</strong> vós o que vos máis <strong>de</strong>seja,<br />
e ben cree<strong>de</strong> que eles todos son;<br />
e se vos eu quero ben <strong>de</strong> coraçon,<br />
leve‐me Deus a terra u vos non veja.
PERO GOTÉRREZ (En<strong>de</strong>s <strong>de</strong>s 13. und Beginn <strong>de</strong>s 14. Jahrhun<strong>de</strong>rts)<br />
Alle sagen, dass Gott nie sündigte,<br />
aber ich sehe ihn sündigen,<br />
da er verlässt viele<br />
seiner Vasalle, die er erlöste,<br />
da er lässt sie mit groβer Liebe sterben,<br />
ohne Gut und ohne Herr,<br />
und mich hat er auch verlassen.<br />
Und ich kenne keine gröβere Todsün<strong>de</strong><br />
als die, die Gott macht,<br />
da er verlässt seine Vasalle<br />
in einem groβen Liebeskummer, wie ich;<br />
und ein Herr, <strong>de</strong>r nicht seiner Vasallen<br />
helfen will, wenn es nötig ist,<br />
sündigt, auch wenn er ein hoher König ist.<br />
Je<strong>de</strong>r Herr, auch die Könige,<br />
muss seine Vasalle aus <strong>de</strong>m Tod befreien<br />
und ihnen helfen, wenn sie traurig<br />
sind; aber Gott ist nicht so,<br />
da er lässt sie mit groβer Liebe sterben<br />
und will ihnen nicht helfen, auch wenn er kann:<br />
und so macht er eine groβe Todsün<strong>de</strong>…<br />
Todos dizen que Deus nunca pecou,<br />
mais mortalmente o vej’ eu pecar:<br />
ca lhe vej’ eu muitos <strong>de</strong>semparar<br />
seus vassalos, que mui caro comprou,<br />
ca os leixa morrer con grand’ amor,<br />
<strong>de</strong>semparados <strong>de</strong> ben <strong>de</strong> senhor,<br />
e ja com’ estes min <strong>de</strong>semparou.<br />
E maior pecado mortal non sei<br />
ca o que eu vejo fazer a Deus,<br />
ca <strong>de</strong>sampara os vassalos seus<br />
en mui gran coita d’ amor qual eu hei;<br />
e o senhor que acorrer non quer<br />
a seus vassalos, quando lh’ é mester,<br />
peca mortal, pois é tan alto Rei.<br />
Todo senhor, <strong>de</strong>mais Rei natural,<br />
<strong>de</strong>v’ os vassalos <strong>de</strong> mort’ a partir<br />
e acorrer‐lhes, cada que os vir<br />
estar en coita; mais Deus non é tal,<br />
ca os leixa con grand’ amor morrer,<br />
e, pero po<strong>de</strong>, non lhes quer valer:<br />
e assi faz gran pecado mortal...
GONÇALO EANES DO VINHAL (...1243‐1280)<br />
„Diese Cantiga wur<strong>de</strong> von Don Gonzalo Anes do Vinhal an <strong>de</strong>n<br />
Infante don Henrique geschrieben, da man sagte, er war<br />
Vermittler <strong>de</strong>r Königin Joana, seiner Taufpatin; und das<br />
passierte, nach<strong>de</strong>m <strong>de</strong>r König Don Afonso ihn verbannte“.<br />
Ich weiβ, Herr, dass mein Freund<br />
verbannt wur<strong>de</strong>, und ich weiβ nicht,<br />
wie ihm geht, <strong>de</strong>shalb will ich <strong>de</strong>n König sehen,<br />
ich wer<strong>de</strong> viel weinen und so sagen:<br />
„Um Gott, Herr, ihr seid so ein guter König,<br />
vergebet ihr meinen Freund".<br />
Deshalb ich liebe ihn so viel,<br />
mehr als ein Liebhaber eine Frau liebe,<br />
ich wer<strong>de</strong> zum König gehen,<br />
mit weinen<strong>de</strong>n Augen wer<strong>de</strong> ich sagen:<br />
„Um Gott, Herr, ihr seid so ein guter König,<br />
vergebet ihr meinen Freund".<br />
Und da es mir nicht hilft, zu Gott zu beten<br />
und die Heiligen wollen mich nicht hören,<br />
wer<strong>de</strong> ich um Mitleid <strong>de</strong>m König bitten<br />
und ich wer<strong>de</strong> ihm sagen mit weinen<strong>de</strong>n Augen:<br />
„Um Gott, Herr, ihr seid so ein guter König,<br />
vergebet ihr meinen Freund".<br />
Und um Gott, <strong>de</strong>r euch Ehre und Gutherzigkeit gab,<br />
vergebet ihr Don Henrique.<br />
«Esta cantiga fez Don Gonçalo Anes do Vinhal ao Infante<br />
Don Hanrique,porque dizian que era enten<strong>de</strong>dor da rainha<br />
Dona Joana, sa madrastra;e esto foi quando o el‐Rei Don<br />
Afonso pos fora da terra»<br />
Sei eu, donas, que <strong>de</strong>itad’ é d’ aqui<br />
do reino ja meu amig’ e non sei<br />
como lhi vai, mais quer’ er ir a el‐Rei;<br />
chorar‐lh’‐ei muito e direi‐lh’ assi:<br />
«Por Deus, senhor, que vos tan bon Rei fez,<br />
perdoad’ a meu amig’ esta vez».<br />
Porque o amo tan <strong>de</strong> coraçon,<br />
como nunc’ amou amigo molher,<br />
irei ali u el‐Rei estever;<br />
chorando dos olhos, direi‐lh’ enton:<br />
«Por Deus, senhor, que vos tan bon Rei fez,<br />
perdoad’ a meu amig’ esta vez».<br />
E, pois que me non val rogar a Deus,<br />
nen os santos non me queren oir,<br />
irei a el‐Rei merce’ er pedir<br />
e direi, chorando dos olhos meus:<br />
«Por Deus, senhor, que vos tan bon Rei fez,<br />
perdoad’ a meu amig’ esta vez».<br />
E por Deus, que vós <strong>de</strong>u honra e bonda<strong>de</strong>,<br />
a Don Hanriqu’ esta vez perdoa<strong>de</strong>.
DON PEDRO DE PORTUGAL, CONDE DE BARCELOS (c.1285‐1534)<br />
„Diese Cantiga wur<strong>de</strong> an eine gute Dame mit Name<br />
Moor Martiiz und Beiname Camela, und an einen Mann<br />
mit Name Joan Martii und Beiname Bodalho, und er<br />
war tabalión von Braga”.<br />
Das Naturell in <strong>de</strong>n Tieren<br />
<strong>de</strong>r gleichen Art<br />
ist, dass sie Säuglinge haben;<br />
aber, auch wenn ich weiβ, dass sie ficken,<br />
sehe ich jetzt ein seltsames Beispiel,<br />
das ich nicht glauben konnte:<br />
dass es schwanger wur<strong>de</strong> und gebäre<br />
die camela vom bodalho*.<br />
Die, die eine gemeinsame Natur haben,<br />
treffen sich in bestimmten Zeiten<br />
und sie suchen ihre Abstammung;<br />
aber jetzt sehe ich ein Geschöpf,<br />
das ich nicht glauben konnte,<br />
und <strong>de</strong>shalb wun<strong>de</strong>re ich mich:<br />
dass <strong>de</strong>r Bodalho ein Kind macht,<br />
in <strong>de</strong>r Camela.<br />
«Esta cantiga <strong>de</strong> cima foi feita a ũa dona d’<br />
ordin que chamavan Moor Martiĩz, por<br />
sobrenome Camela, e a ũu home que havia<br />
nome Joan Martiz, por sobrenome Bodalho, e<br />
era tabalion <strong>de</strong> Bragaa»<br />
Natura das animalhas<br />
que son dũa semelhança<br />
é <strong>de</strong> fazer én criança;<br />
mais <strong>de</strong>s que son fodimalhas,<br />
vej’ ora estranho talho,<br />
qual nunca cui<strong>de</strong>i que visse:<br />
que emprenhass’ e parisse<br />
a camela do bodalho.<br />
As que son dũa natura<br />
juntan‐s’, a certas sazões,<br />
e fazen sas criações;<br />
mais vejo ja criatura<br />
ond’ eu non cui<strong>de</strong>i vee‐la,<br />
e por én me maravilho<br />
<strong>de</strong> bodalho fazer filho,<br />
per natura, na camela.
Die, die natürlich<br />
ähnliche Körper haben,<br />
kommen zusammen und haben Kin<strong>de</strong>r,<br />
–das ist ihre Recht–;<br />
aber ich habe nie geglaubt,<br />
dass die Camela zum Bodalho<br />
gehen und schwanger gehen<br />
und danach sie gebären könnte.<br />
(*Camela.‐ Kamelin; bodalho.‐ Schwein).<br />
As que son, per natureza,<br />
corpos dũa parecença<br />
juntan‐s’ e fazen nacença,<br />
–esto é sa <strong>de</strong>reiteza–;<br />
mais non coi<strong>de</strong>i en mia vida<br />
que camela se juntasse<br />
con bodalh’ e emprenhasse<br />
e <strong>de</strong> máis seer <strong>de</strong>l parida.
FERNÁN VELHO (zweite Hälfte <strong>de</strong>s 13. Jahrhun<strong>de</strong>rts)<br />
María Pérez äuβerte sich<br />
vor kurzer Zeit, da sie fühlte<br />
sehr sündhaft, und dann versprach sie unserem Herr,<br />
um ihr Übel,<br />
dass sie bei einem Kleriker wäre,<br />
um die Sün<strong>de</strong>n, die sie wegen <strong>de</strong>s Teufels,<br />
mit <strong>de</strong>m sie immer war, tat.<br />
Sie äuβerte sich, da sie fand sich<br />
sehr sündhaft; <strong>de</strong>shalb, betend,<br />
ging sie zu Gott, da sie wollte<br />
sich vor ihm schützen, und das tat sie;<br />
und solange sie lebt, will sie<br />
einen Kleriker haben, um sich vor <strong>de</strong>m Teufel<br />
zu schützen.<br />
Und, da sie erzählte ihre Sün<strong>de</strong>n,<br />
hatte sie groβe Angst vor seinem Tod<br />
und groβe Freu<strong>de</strong>, Almosen zu geben,<br />
und dann nahm sie einen Kleriker<br />
und gab ihm das Bett, wo sie liegte,<br />
und sie sagte, dass er wird es haben, solange er lebt:<br />
und alle diese Arbeit hat sie um Gott gemacht!<br />
Und da dieser Streit begann,<br />
weil eine groβe Liebe zwischen ihr<br />
und <strong>de</strong>m groβen Teufel gab,<br />
bisher die Balteira bekennte;<br />
aber wenn sie sah <strong>de</strong>n Kleriker zwischen<br />
<strong>de</strong>n bei<strong>de</strong>n fallen, verlor <strong>de</strong>r Teufel<br />
sie, nach<strong>de</strong>m sie bekennte.<br />
Maria Perez se maenfestou<br />
noutro dia, ca por mui pecador<br />
se sentiu, e log’ a Nostro Senhor<br />
pormeteu, polo mal en que andou,<br />
que tevess’ un clerig’ a seu po<strong>de</strong>r,<br />
polos pecados que lhi faz fazer<br />
o Demo, con que x’ ela sempr’ andou.<br />
Maenfestou‐se, ca diz que s’ achou<br />
pecador muit’, e por én rogador<br />
foi log’ a Deus, ca teve por melhor<br />
<strong>de</strong> guardar a el ca o que a guardou;<br />
e, mentre viva, diz que quer teer<br />
un clerigo con que se <strong>de</strong>fen<strong>de</strong>r<br />
possa do Demo, que sempre guardou.<br />
E pois que ben seus pecados catou,<br />
<strong>de</strong> sa morte houv’ ela gran pavor<br />
e d’ esmolnar houv’ ela gran sabor;<br />
e log’ enton un clerigo filhou<br />
e <strong>de</strong>u‐lh’ a cama en que sol jazer,<br />
e diz que o terrá, mentre viver;<br />
e est’ afan todo por Deus filhou!<br />
E pois que s’ este preito começou<br />
antr’ eles ambos, houve grand’ amor<br />
antr’ ela sempr’ e o Demo maior,<br />
ata que se Balteira confessou;<br />
mais, pois que vio o clerigo caer<br />
antr’ eles ambos, houvi a per<strong>de</strong>r<br />
o Demo, <strong>de</strong>s que s’ ela confessou.
FERNÁN GARCÍA ESGARAVUNHA (...1230‐1251)<br />
Diese Herrin von Johan Coello,<br />
wegen <strong>de</strong>r Fähigkeiten, die sie lernte,<br />
wer<strong>de</strong> in je<strong>de</strong>m Ort guten Rat fin<strong>de</strong>n:<br />
da sie kann sähen und weben<br />
und sie säht die Unterhosen und die Hem<strong>de</strong> sehr gut:<br />
und ihr habt nie eine solche Frau gesehen,<br />
die ein saubereres Leben führt;<br />
sie war immer eine geliebte Frau<br />
in unserem Ort,<br />
da sie kann waschen und gute Käsen kocht<br />
und mahlen und kneten<br />
und als gute Milchhändlerin weiβt sie viel.<br />
Das sage ich nicht, weil ich sie liebe,<br />
aber weil sie auch sich um mich kümmert.<br />
Und niemand kastriert Schweine<br />
besser als ihr Mann, von Burgos bis Carrión,<br />
noch Hähne,<br />
Gott entschuldige mich.<br />
Das macht sie gut, und sie kann <strong>de</strong>n Staub aus <strong>de</strong>n Augen wegnehmen<br />
und sie beschwört gut,<br />
von Zauberformeln weiβt sie sehr viel.<br />
Im ganzen Kastilien,<br />
Gott sei danke,<br />
fin<strong>de</strong>t ihr kein besseres Bauch o<strong>de</strong>r Wurst<br />
als die, die die Herrin mit ihren Hän<strong>de</strong>n macht:<br />
und sie kann noch eine an<strong>de</strong>re Sache machen, wie von ihrem Mann gesagt:<br />
sie kocht gute Hartwürste und kann mit Zärtlichkeit waschen<br />
und bringt die Bruthenne inst Bett.<br />
Esta ama, cuj’ é Joan Coelho,<br />
per bõas manhas que soub’ apren<strong>de</strong>r,<br />
cada u for, achará bon conselho:<br />
ca sabe ben fiar e ben tecer<br />
e talha mui ben bragas e camisa;<br />
e nunca vistes molher <strong>de</strong> sa guisa<br />
que máis limpia vida sábia fazer;<br />
ant’, é hoje das molheres preçadas<br />
que nós sabemos en nosso logar,<br />
ca lava ben e faz bõas queijadas<br />
e sabe ben moer e amassar<br />
e sabe muito <strong>de</strong> bõa leiteira.<br />
Esto non dig’ eu por ben que lhi queira,<br />
mais porque ést’ assi, a meu cuidar.<br />
E seu marido, <strong>de</strong> crastar verrões<br />
non lh’ achan par, <strong>de</strong> Burgos a Carrion,<br />
nen a ela <strong>de</strong> capar galiões<br />
fremosament’, assi Deus mi perdon.<br />
Tod’ esto faz; e cata ben argueiro<br />
e escanta ben per olh’ e per calheiro<br />
e sabe muito bõa escantaçon.<br />
Non achare<strong>de</strong>s, en toda Castela,<br />
graças a Deus, <strong>de</strong> que mi agora praz,<br />
melhor ventrulho nen melhor morcela<br />
do que a ama con sa mão faz;<br />
e al faz ben, como diz seu marido:<br />
faz bon souriç’ e lava ben transido<br />
e <strong>de</strong>ita ben galinha choca assaz.
GIL PÉREZ CONDE (...1269?‐1286...)<br />
In Wahrheit, Gott, wenn es ihre Mutter nicht gäbe,<br />
da die Heilige Maria ist sehr gut,<br />
wür<strong>de</strong> ich euch misshan<strong>de</strong>ln, o<strong>de</strong>r darum bitten,<br />
um die Herrin, die ihr mir gegeben hat,<br />
zu schauen, wie ihr mich misshan<strong>de</strong>lt habt,<br />
und ich weiβ nicht viel über euren Vater.<br />
Warum muss ich das lei<strong>de</strong>n,<br />
das nicht passieren wür<strong>de</strong>, wenn sie es nicht wollte?<br />
Ich wür<strong>de</strong> sterben, wenn ihr, als Mann, meine Frau<br />
liebtet, da ihr habt mich so verletzt.<br />
Wenn ich euer war, wieso habt ihr mich verlieren?<br />
Wolltet ihr nicht, dass ich würdig bin?<br />
Saget ihr mir jetzt, dass ihr mich gut behan<strong>de</strong>lt habt,<br />
da ich glaubt, dass es nur Eitelkeit und Stoltz ist,<br />
dass ihr meine Dame erzwinget;<br />
von eurem Eigentümer<br />
habe ich nichts mitgenommen,<br />
seit<strong>de</strong>m ich geboren wur<strong>de</strong>, und ihr auch habt mir nichts gegeben.<br />
Ich verstehe, was ihr macht:<br />
ihr lasst die hässlichen Greisinnen, und die Schöne<br />
und Junge nehmt ihr als Frauen.<br />
Ihr nehmt so viele, wie ihr wollt<br />
und mir lasst ihr nieman<strong>de</strong>n:<br />
so teilt ihr mit mir, was ihr habt!<br />
Ihr dient und lobt sie nicht<br />
und sie gehen mit euch und ihr bewacht sie,<br />
ihr beklei<strong>de</strong>t sie und leitet sie sehr schlecht<br />
und ihr steckt sie uns zwischen <strong>de</strong>n Wän<strong>de</strong>n.<br />
A la fe, Deus, senon por vossa madre,<br />
que é a mui bõa Santa Maria,<br />
fezera‐vos eu pesar, u diria,<br />
pola mia senhor, que mi vós filhastes,<br />
que visse<strong>de</strong>s vós que mal baratastes,<br />
ca non sei tan muito <strong>de</strong> vosso padre.<br />
Por que vos eu a vós esto sofresse,<br />
senon por ela, se lhi non pesasse?<br />
Morrera eu, se vos com’ hom’ amasse<br />
a mia senhora, que mi vós tolhestes.<br />
Se eu voss’ era, por que me per<strong>de</strong>stes?<br />
Non queria<strong>de</strong>s que eu máis valesse?<br />
Dize<strong>de</strong>‐mi ora que ben mi fezestes,<br />
por que eu crea en vós nen vos sérvia<br />
senon gran tort’ endoad’ e sobervia,<br />
ca mi tee<strong>de</strong>s mia senhora forçada;<br />
nunca vos eu do vosso filhei nada,<br />
<strong>de</strong>s que fui nado, nen vós non mi o <strong>de</strong>stes.<br />
Faria‐m’ eu o que nos vós faze<strong>de</strong>s:<br />
leixar velhas feas, e as fremosas<br />
e mancebas filha‐las por esposas.<br />
Quantas quere<strong>de</strong>s vós, tantas filha<strong>de</strong>s,<br />
e a mí nunca mi nen ũa da<strong>de</strong>s:<br />
assi parti<strong>de</strong>s migo quant’ have<strong>de</strong>s!<br />
Nen as servi<strong>de</strong>s vós nen as loa<strong>de</strong>s,<br />
e van‐se vosc’ e, poi‐las alo tee<strong>de</strong>s,<br />
vesti<strong>de</strong>‐las mui mal e governa<strong>de</strong>s,<br />
e mete<strong>de</strong>s‐no‐las tra‐las pare<strong>de</strong>s.
ESTEVAN FAIÁN (drittes Viertel <strong>de</strong>s 13. Jahrhun<strong>de</strong>rts)<br />
Fernán Díaz, man hat euch gesagt,<br />
dass ihr solltet diese Frau heiraten<br />
und wir <strong>de</strong>nken, dass das ein schlechter Rat ist,<br />
<strong>de</strong>swegen:<br />
da die Frau ist aus einem solchen Land,<br />
Don Fernando, dass ihr<br />
nicht einmal einen Mann leiten könntet,<br />
wenn ihr <strong>de</strong>n Wünsch erfüllt,<br />
diese Frau zu heiraten,<br />
Fernán Díaz. Da sie kommt aus einem solchen Ort,<br />
dass ihr nicht regieren könntet; das kann<br />
keiner Mann, da seine Leute so<br />
sind, Gott entschüldige mich,<br />
dass sie euch gehorchen nicht willen.<br />
Und ich weiβ, Don Fernando, wie ich gelernt habe,<br />
dass ihr diese Frau nicht haben können;<br />
da ihre Diener, wie ich sage,<br />
wollen keinen frem<strong>de</strong>n Mann über sich;<br />
man sagt, ihr könnt die Männer<br />
loben und danach sie scha<strong>de</strong>n,<br />
wie ich gehört habe.<br />
Fernan Diaz, fazen‐vos enten<strong>de</strong>r<br />
que casaria<strong>de</strong>s <strong>de</strong>sta dona ben;<br />
e nós teemos que vos é mal sén<br />
per quant’ esto que vos quero dizer:<br />
porque a dona é <strong>de</strong> terra tal,<br />
Don Fernando, que, per ben nen per mal,<br />
non po<strong>de</strong>re<strong>de</strong>s i un hom’ haver,<br />
ante, fare<strong>de</strong>s i vosso prazer<br />
en querer<strong>de</strong>s con tal dona casar,<br />
Fernan Diaz. Ca é <strong>de</strong> tal logar<br />
que non po<strong>de</strong><strong>de</strong>s, per nen un po<strong>de</strong>r,<br />
haver nulh’ home, ca as gentes son<br />
<strong>de</strong> tal natura, se Deus mi pardon,<br />
que non querran i su vós guarecer.<br />
E sei, Don Fernando, per quant’ aprendi:<br />
non po<strong>de</strong>re<strong>de</strong>s esta dona haver,<br />
ca seus vassalos, com’ ouço dizer,<br />
non queren hom’ estranho sobre si;<br />
ca dizen que sabe<strong>de</strong>s lousinhar<br />
home <strong>de</strong>ant’, e sabe<strong>de</strong>s buscar<br />
gran mal <strong>de</strong>tras a muitos, com’ oi.
AFONSO EANES DO COTÓN (...1246...)<br />
Äbtissin, ich habe gehört,<br />
dass ihr alles weiβt,<br />
<strong>de</strong>shalb, um Gottes<br />
willen, habet ihr Mitleid<br />
von mir, da dieses Jahr heirate ich,<br />
und ich kann ihnen schwören, dass ich vom Ficken<br />
nicht mehr als ein Esel weiβ.<br />
Da man hat mit gesagt,<br />
dass ihr gut das Ficken<br />
und alles schönes kennt;<br />
lehrtet mir, Herrin,<br />
das Ficken, da ich weiβ nicht,<br />
ich habe we<strong>de</strong>r Mutter noch Vater,<br />
damit sie mir lehren, und ich habe als Hirt been<strong>de</strong>te.<br />
Und wenn ich aus hier weggehe,<br />
Herrin, nach<strong>de</strong>m ich diesen Beruf gelernt habe,<br />
und wenn ich ficken kann,<br />
dank euch, Gott sei danke,<br />
je<strong>de</strong>s Mal, das ich es mache, wer<strong>de</strong> ich sagen<br />
Pater Noster und ich wer<strong>de</strong> es widmen<br />
an die Seele <strong>de</strong>r, die es mir lehrte.<br />
Und <strong>de</strong>shalb könnt ihr schaffen<br />
meine Herrin, das Königreich von Gott:<br />
um zu seinen armen Kin<strong>de</strong>rn zu lehren,<br />
anstatt sie nüchtern zu machen,<br />
und um eine Frau zu zeigen,<br />
unglücklich zu sehen<br />
Herrin, dass sie ficken nicht kann.<br />
Aba<strong>de</strong>ssa, oi dizer<br />
que era<strong>de</strong>s mui sabedor<br />
<strong>de</strong> todo ben; e, por amor<br />
<strong>de</strong> Deus, quere<strong>de</strong>‐vos doer<br />
<strong>de</strong> min, que ogano casei,<br />
que ben vos juro que non sei<br />
máis que ũu asno <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r.<br />
Ca me fazen én sabedor<br />
<strong>de</strong> vós que have<strong>de</strong>s bon sén<br />
<strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r e <strong>de</strong> todo ben;<br />
ensina<strong>de</strong>‐me máis, senhor,<br />
como foda, ca o non sei,<br />
nen padre nen madre non hei<br />
que m’ ensin’, e fiquei pastor.<br />
E se eu ensinado vou<br />
<strong>de</strong>s i, senhor, <strong>de</strong>ste mester<br />
<strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r e fo<strong>de</strong>r souber<br />
per vós, que me Deus aparou,<br />
cada que per‐fo<strong>de</strong>r, direi<br />
Pater Noster e enmentarei<br />
a alma <strong>de</strong> quen m’ ensinou.<br />
E per i po<strong>de</strong><strong>de</strong>s gaar,<br />
mia senhor, o reino <strong>de</strong> Deus:<br />
per ensinar os pobres seus<br />
máis ca por outro jajũar,<br />
e per ensinar a molher<br />
coitada, que a vós veer,<br />
senhor, que non souber ambrar.
DIEGO PEZELHO (...1246‐1247...)<br />
Mein Herr Arzbischof, ich bin exkomuniziert,<br />
da ich mit Treu betätigt habe: <strong>de</strong>r Sün<strong>de</strong> hat mich getäuscht,<br />
sprechen Sie mich loss, Herr,<br />
und ich schwöre, dass ich ein Verrater sein wer<strong>de</strong>.<br />
Wenn ich Verrater wür<strong>de</strong>, wür<strong>de</strong> ich es Ihnen nicht sagen:<br />
aber, da ich mit Treu betätigt habe, zumin<strong>de</strong>stens um die Heilige Maria,<br />
sprechen Sie mich loss, Herr,<br />
und ich schwöre, dass ich ein Verrater sein wer<strong>de</strong>.<br />
Lei<strong>de</strong>r hatte ich einen Burg in Sousa<br />
und ich habe ihn seinem Besitzer gegeben, und ich glaube, es war richtig:<br />
sprechen Sie mich loss, Herr,<br />
und ich schwöre, dass ich ein Verrater sein wer<strong>de</strong>.<br />
Wegen meiner schwarzen Sün<strong>de</strong>n hatte ich einen mächtigen Burg<br />
und ich habe ihn seinem Besitzer gegeben und ich habe Angst vor <strong>de</strong>m Tod.<br />
sprechen Sie mich loss, Herr,<br />
und ich schwöre, dass ich ein Verrater sein wer<strong>de</strong>.<br />
Meu senhor arcebispo, and’ eu escomungado,<br />
porque fiz lealda<strong>de</strong>: enganou‐mi o pecado,<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.<br />
Se traiçon fezesse, nunca vo‐la diria;<br />
mais, pois fiz lealda<strong>de</strong>, vel por Santa Maria,<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.<br />
Per mia malaventura, tivi ũu castelo en Sousa<br />
e <strong>de</strong>i‐o a seu don’ e tenho que fiz gran cousa:<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.<br />
Per meus negros pecados, tive ũu castelo forte<br />
e <strong>de</strong>i‐o a seu dono, e hei medo da morte.<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.
RELIGIÖSES CANCIONEIRO<br />
(Cantigas von <strong>de</strong>r Heiligen Maria, von Afonso X)
„Das ist eine Lobe an die Heilige Maria, da sie ist schön und gut und<br />
mächtig“.<br />
Rose <strong>de</strong>r Rosen und Blume <strong>de</strong>r Blumen,<br />
Dame <strong>de</strong>r Damen, Herrin <strong>de</strong>r Herrinnen.<br />
Rose von Schönheit und Wissenheit<br />
und Blume von Frohlichkeit und Vergnügen,<br />
sehr frömme Dame,<br />
Herrin, die die Traurigkeit und das Schmerz entfernt.<br />
Rose <strong>de</strong>r Rosen und Blume <strong>de</strong>r Blumen…<br />
Diese Herrin müss <strong>de</strong>n Mensch sehr viel lieben,<br />
da sie will ihn aus <strong>de</strong>m Übel retten<br />
und will seine Sün<strong>de</strong>n entschuldigen,<br />
die von schlechten Verneigungen verursacht wur<strong>de</strong>n<br />
Rose <strong>de</strong>r Rosen und Blume <strong>de</strong>r Blumen…<br />
Wir müssen sie viel lieben und dienen,<br />
da sie rettet uns von <strong>de</strong>r Sün<strong>de</strong>:<br />
dank ihr bereuen wir die Irrtume,<br />
die wir als Sündiger machen.<br />
Rose <strong>de</strong>r Rosen und Blume <strong>de</strong>r Blumen…<br />
Diese Dame, die ich als Herrin habe<br />
und von <strong>de</strong>r ich Minnesänger sein will,<br />
wenn ich irgendwie seine Liebe gewinnen kann,<br />
gebe ich <strong>de</strong>m Teufel die an<strong>de</strong>ren Lieben.<br />
Rose <strong>de</strong>r Rosen und Blume <strong>de</strong>r Blumen…<br />
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria, com’ é fremosa<br />
e bõa e ha gran po<strong>de</strong>r»<br />
Rosa das rosas e Fror das frores,<br />
Dona das donas, Sennor das sennores.<br />
Rosa <strong>de</strong> beldad’ e <strong>de</strong> parecer<br />
e Fror d’ alegria e <strong>de</strong> prazer,<br />
Dona en mui piadosa seer,<br />
Sennor en toller coitas e doores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...<br />
Atal Sennor <strong>de</strong>v’ home muit’ amar,<br />
que <strong>de</strong> todo mal o po<strong>de</strong> guardar;<br />
e po<strong>de</strong>‐ll’ os pecados perdõar,<br />
que faz no mundo per maos sabores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...<br />
Devemo‐la muit’ amar e servir,<br />
ca punna <strong>de</strong> nos guardar <strong>de</strong> falir;<br />
<strong>de</strong>s i dos erros nos faz repentir,<br />
que nós fazemos come pecadores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...<br />
Esta dona que tenno por Sennor<br />
e <strong>de</strong> que quero seer trobador,<br />
se eu per ren poss’ haver seu amor,<br />
dou ao <strong>de</strong>mo os outros amores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...
„Diese Geschichte erzählt wie die Heilige Maria die Seele eines Pilgers,<br />
<strong>de</strong>r nach Santiago fuhr und von einem Betrug <strong>de</strong>s Teufels getotet wur<strong>de</strong>,<br />
und dank <strong>de</strong>r Heiligen Maria kehrte er zu seinem Körper zurück und<br />
büβte“.<br />
Es ist nicht auβergewöhnlich, ein gutes Urteil zu bekommen<br />
aus <strong>de</strong>r Mutter von Gott, <strong>de</strong>r die ganze Welt beurteilen wird.<br />
Es ist wahr, dass sie wusste,<br />
dass sie Gott in ihrem Körper trug und ihn mit seiner Brust<br />
säugte, und sie verachtete ihn<br />
nie;<br />
<strong>de</strong>shalb <strong>de</strong>nke ich,<br />
dass er sie befriedigen will.<br />
Es ist nicht auβergewöhnlich, ein gutes Urteil zu bekommen…<br />
Über das, wenn ihr mich höret, wer<strong>de</strong> ich sprechen,<br />
über ein Urteil von <strong>de</strong>r Heiligen Maria<br />
an einen, <strong>de</strong>r je<strong>de</strong>s Jahr,<br />
wie ich hörte,<br />
nach Santiago pilgerte<br />
und starb.<br />
Es ist nicht auβergewöhnlich, ein gutes Urteil zu bekommen…<br />
Dieser Pilger ging<br />
gerne nach Santiago;<br />
aber er sündigte,<br />
da bevor er in <strong>de</strong>r Heberge ankam<br />
traf er sich mit einer schlechten Frau<br />
ohne mit ihr verheiratet zu sein.<br />
Es ist nicht auβergewöhnlich, ein gutes Urteil zu bekommen…<br />
«Esta é como Santa Maria juigou a alma do romeu<br />
que ia a Santiago, que se matou na carreira por<br />
engano do diabo, que tornass’ ao corpo e fezesse<br />
pẽe<strong>de</strong>nça»<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar<br />
a Madre do que o mundo tod’ ha <strong>de</strong> joigar.<br />
Mui gran razon é que sábia <strong>de</strong>reito<br />
que Deus troux’ en seu corp’ e <strong>de</strong> seu peito<br />
mamentou, e <strong>de</strong>l <strong>de</strong>speito<br />
nunca foi fillar;<br />
por én <strong>de</strong> sén me sospeito<br />
que a quis avondar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Sobr’ esto, se m’ oisse<strong>de</strong>s, diria<br />
dun joizo que <strong>de</strong>u Santa Maria<br />
por un que cad’ ano ia,<br />
com’ oi contar,<br />
a San Jam’ en romaria,<br />
porque se foi matar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Este romeu con bõa voonta<strong>de</strong><br />
ia a Santiago <strong>de</strong> verda<strong>de</strong>;<br />
pero <strong>de</strong>sto fez malda<strong>de</strong><br />
que ant’ albergar<br />
foi con moller sen bonda<strong>de</strong>,<br />
sen con ela casar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...
Nach<strong>de</strong>m er das tat, kehrte er zum Weg zurück<br />
und sein Sün<strong>de</strong> war nicht scheinbar<br />
und <strong>de</strong>r froge Teufel<br />
erschien vor ihm<br />
weiβer als ein Hermelin,<br />
um ihn schnell zu betrugen.<br />
Es ist nicht auβergewöhnlich, ein gutes Urteil zu bekommen…<br />
Der Teufel wur<strong>de</strong> Sankt Jakob<br />
und sagte: „Ich bin mit dir enttäuscht,<br />
aber ich will dich<br />
aus <strong>de</strong>inem Irrtum retten,<br />
damit du<br />
in <strong>de</strong>n See <strong>de</strong>r Hölle nicht fällst.<br />
Es ist nicht auβergewöhnlich, ein gutes Urteil zu bekommen…<br />
Aber vorher musst du machen, was ich sage,<br />
wenn du mein Freund sein willst,<br />
schneid das Mitglied,<br />
mit <strong>de</strong>m du<br />
mit <strong>de</strong>m Feind geschlafen hast<br />
und dann schneid <strong>de</strong>inen Kopf“.<br />
Es ist nicht auβergewöhnlich, ein gutes Urteil zu bekommen…<br />
Der Pilger, <strong>de</strong>r ohne Zweifel glaubte,<br />
dass das von Jakob befohlen wur<strong>de</strong>,<br />
schneid, was Jakob wollte;<br />
wenn er es schnitt,<br />
schnitt er seinen Kopf,<br />
glaubend, dass er das Richtige tat.<br />
Es ist nicht auβergewöhnlich, ein gutes Urteil zu bekommen…<br />
Seine Kamera<strong>de</strong>n fan<strong>de</strong>n ihn tot<br />
und damit sie nicht beschuldigt wer<strong>de</strong>n,<br />
gingen sie weg; und danach kamen,<br />
um <strong>de</strong>r Seele sich zu bemächtigen,<br />
die Dämonen, die sie sehr schnell<br />
entfernten.<br />
Es ist nicht auβergewöhnlich, ein gutes Urteil zu bekommen…<br />
Und wenn sie vor <strong>de</strong>r prächtigen und schönen Kirche<br />
von Sankt Peter vorbeigingen,<br />
sprach Sankt Jakob von Compostela<br />
aus dort<br />
und sagte: „Ah, lügen<strong>de</strong> Schurken,<br />
ihr könnt<br />
Es ist nicht auβergewöhnlich, ein gutes Urteil zu bekommen…<br />
die Seele <strong>de</strong>s Pilgers, <strong>de</strong>r wegen mich genommen habt,<br />
nicht mitnehmen;<br />
ihr habt ihn betrügt<br />
und, wenn mich Gott schützt,<br />
Pois esto fez, meteu‐s’ ao caminno,<br />
e non se mãefestou o mesquinno;<br />
e o <strong>de</strong>mo mui festinno<br />
se le foi mostrar<br />
máis branco que un arminno,<br />
po‐lo tost’ enganar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Semellança fillou <strong>de</strong> Santiago<br />
e disse: «Macar m’ eu <strong>de</strong> ti <strong>de</strong>spago,<br />
a salvaçon eu cha trago<br />
do que fust’ errar,<br />
por que non caias no lago<br />
d’ iferno, sen dultar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Mas ante faras esto que te digo,<br />
se sabor has <strong>de</strong> seer meu amigo:<br />
talla o que trages tigo<br />
que te foi <strong>de</strong>itar<br />
en po<strong>de</strong>r do ẽemigo,<br />
e vai‐te <strong>de</strong>golar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
O romeu, que sen dovida cuidava<br />
que Santiag’ aquelo lle mandava,<br />
quanto lle mandou tallava;<br />
poi‐lo foi tallar,<br />
log’ enton se <strong>de</strong>golava,<br />
cuidando ben obrar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Seus companneiros, poi‐lo mort’ acharon,<br />
por non lles apõer que o mataron,<br />
foron‐s’; e logo chegaron<br />
a alma tomar<br />
<strong>de</strong>mões, que a levaron<br />
mui toste sen tardar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
E u passavan ant’ ũa capela<br />
<strong>de</strong> San Pedro, muit’ aposta e bela,<br />
San James <strong>de</strong> Compostela<br />
<strong>de</strong>la foi travar,<br />
dizend’: «Ai, fals’ alcavela,<br />
non po<strong>de</strong><strong>de</strong>s levar<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
a alma do meu romeu que fillastes,<br />
ca por razon <strong>de</strong> mí o enganastes;<br />
gran traiçon i pensastes,<br />
e, se Deus m’ ampar,
da ihr ihn getäuscht habt,<br />
kann das nicht dauern“.<br />
Es ist nicht auβergewöhnlich, ein gutes Urteil zu bekommen…<br />
Die Dämone antworteten:<br />
„Diese Seele gesündigt hat,<br />
und <strong>de</strong>shalb sind wir überzeugten,<br />
dass sie nicht Gott<br />
sehen soll, da mit seinen Hän<strong>de</strong>n<br />
hat er seinen Kopft geschnitten“.<br />
Es ist nicht auβergewöhnlich, ein gutes Urteil zu bekommen…<br />
Jakob sagte: „Also,<br />
da ihr und wir so <strong>de</strong>nken,<br />
bitten wir um das Urteil<br />
von <strong>de</strong>r Unvergleichlichen,<br />
und dann, was sie beurteilt,<br />
machen wir ohne Zweifel“.<br />
Es ist nicht auβergewöhnlich, ein gutes Urteil zu bekommen…<br />
Danach gingen sie vor <strong>de</strong>r Heiligen Maria<br />
und sprachen, wie er konnten.<br />
Von ihr erhielten sie dieses Urteil:<br />
dass sie die Seele wie<strong>de</strong>rbringen sollten,<br />
wo sie sie gefun<strong>de</strong>n hatten,<br />
um danach sie zu retten.<br />
Es ist nicht auβergewöhnlich, ein gutes Urteil zu bekommen…<br />
Das Urteil wur<strong>de</strong> erfüllt<br />
und <strong>de</strong>r tote Pilger erstand auf<br />
nach<strong>de</strong>m er Gott diente;<br />
aber er konnte nie das,<br />
mit <strong>de</strong>m er gesündigt hatte,<br />
wie<strong>de</strong>rbekommen.<br />
Es ist nicht auβergewöhnlich, ein gutes Urteil zu bekommen…<br />
pois falsament’ a gãastes,<br />
non vos po<strong>de</strong> durar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Respon<strong>de</strong>ron os <strong>de</strong>mões louçãos:<br />
«Cuja est’ alma foi fez feitos vãos,<br />
por que somos ben certãos<br />
que non <strong>de</strong>v’ entrar<br />
ante Deus, pois con sas mãos<br />
se foi <strong>de</strong>sperentar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Santiago diss’: «Atanto façamos:<br />
pois nós e vós est’ assi rezõamos,<br />
ao joizo vaamos<br />
da que non ha par,<br />
e o que julgar façamos<br />
logo sen alongar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Log’ ante Santa Maria vẽeron<br />
e rezõaron quanto máis po<strong>de</strong>ron.<br />
Dela tal joiz’ houveron:<br />
que fosse tornar<br />
a alma on<strong>de</strong> a trouxeron,<br />
por se <strong>de</strong>pois salvar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Este joizo logo foi comprido,<br />
e o romeu morto foi resorgido,<br />
<strong>de</strong> que foi pois Deus servido;<br />
mas nunca cobrar<br />
pôd’ o <strong>de</strong> que foi falido,<br />
con que fora pecar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar.
„Das ist ein Lob an die Heilige Maria, über<br />
<strong>de</strong>n Unterschied zwischen Ave und Eva“.<br />
Zwischen Ave und Eva<br />
gibt es ein groβer Unterschied.<br />
Da Eva nahm uns<br />
das Paradies und Gott weg;<br />
Ave gab uns es wie<strong>de</strong>r;<br />
<strong>de</strong>shalb, meine Freun<strong>de</strong>:<br />
Zwischen Ave und Eva…<br />
Eva warf uns<br />
mit <strong>de</strong>m Teufel in sein Gefängnis,<br />
und Ave nahm uns heraus;<br />
und <strong>de</strong>shalb:<br />
Zwischen Ave und Eva…<br />
Wegen Eva verloren wir<br />
die Liebe und das Gut von Gott,<br />
und dann wegen Ave hatten es wir<br />
wie<strong>de</strong>r; und <strong>de</strong>shalb<br />
Zwischen Ave und Eva…<br />
Eva schloss uns<br />
das Himmel ohne Schlüssel<br />
und Maria brach<br />
die Türe durch Ave<br />
Zwischen Ave und Eva…<br />
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria, do<br />
<strong>de</strong>partimento que ha entre Ave e Eva»<br />
Entre Av’ e Eva<br />
gran <strong>de</strong>partiment’ ha.<br />
Ca Eva nos tolleu<br />
o Parais’ e Deus,<br />
Ave nos i meteu;<br />
por end’, amigos meus:<br />
Entre Av’ e Eva...<br />
Eva nos foi <strong>de</strong>itar<br />
do <strong>de</strong>m’ en sa prijon,<br />
e Ave én sacar;<br />
e por esta razon:<br />
Entre Av’ e Eva...<br />
Eva nos fez per<strong>de</strong>r<br />
amor <strong>de</strong> Deus e ben,<br />
e pois Ave haver<br />
no‐lo fez; e por én:<br />
Entre Av’ e Eva...<br />
Eva nos enserrou<br />
os ceos sen chave,<br />
e Maria britou<br />
as portas per Ave.<br />
Entre Av’ e Eva...
“Questa è una lo<strong>de</strong> di Santa Maria, <strong>de</strong>lle cinque lettere che<br />
ha il suo nome e quello che vogliono dire”.<br />
Im Name von Maria<br />
gibt es nur fünf Buchstaben.<br />
M zeigt MUTTER und GROβ<br />
und auch RUHIG und die BESTE<br />
von allem, was unser Herr machte<br />
o<strong>de</strong>r machen könnte.<br />
Im Name von Maria…<br />
A zeigt VERMITTLERIN,<br />
HOCH, VEREHRT<br />
und FREUNDIN und GELIEBT,<br />
und von heiliger Gesellschaft.<br />
Im Name von Maria…<br />
R zeigt ZWEIG und WURZEL<br />
und KÖNIGIN und Kaiserin,<br />
ROSE <strong>de</strong>r Welt; und sehr glücklich<br />
ist, wer sie sieht.<br />
Im Name von Maria…<br />
Das I zeigt uns JESU CHRISTUS,<br />
GERECHTIGER RICHTER, und <strong>de</strong>shalb<br />
wegen ihr haben wir ihn gesehen,<br />
wie Isaiah gesagt hat.<br />
Im Name von Maria…<br />
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria, das cinque leteras<br />
que ha no seu nome e o que queren dizer»<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria<br />
cinque letras, nomais, i ha.<br />
M mostra MADR’ e MAIOR<br />
e mais MANSA e mui MELLOR<br />
<strong>de</strong> quant’ al fez Nostro Sennor<br />
nen que fazer po<strong>de</strong>ria.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
A <strong>de</strong>mostra AVOGADA,<br />
APOSTA e AORADA,<br />
e AMIGA e AMADA<br />
da mui santa compannia.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
R mostra RAM’ e RAIZ,<br />
e REINN’ e Emperadriz,<br />
ROSA do mundo; e fiiz<br />
quen a visse ben seria.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
I nos mostra JESU‐CRISTO,<br />
JUSTO JUIZ, e por isto<br />
foi por ela <strong>de</strong> nós visto,<br />
segun disso Isaia.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...
Das A sagt uns, dass wir HABEN wer<strong>de</strong>n<br />
und dass in allem wer<strong>de</strong>n wir haben,<br />
was wir willen<br />
von Gott, da sie uns führt.<br />
Im Name von Maria…<br />
A ar diz que (H)AVEREMOS<br />
e que tod’ ACABAREMOS<br />
aquelo que nós queremos<br />
<strong>de</strong> Deus, pois ela nos guia.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...
„Wie wegen <strong>de</strong>r Heiligen Maria ein Monch während 300 Jahren das<br />
Gesang eines Vogels zuhörte, da er hatte <strong>de</strong>r Jungfrau darum gebeten,<br />
das Gut von <strong>de</strong>nen, die zum Paradies gehen, zu kennen“.<br />
Der, <strong>de</strong>r die Jungfrau gut dient,<br />
wird zum Paradies gehen.<br />
Und nun will ich euch dieses groβes Wun<strong>de</strong>r erzählen,<br />
das die Heilige Maria einem Monch, <strong>de</strong>r ihr immer darum bat,<br />
das Gut <strong>de</strong>s Paradies zu sehen, machte.<br />
Der, <strong>de</strong>r die Jungfrau gut dient…<br />
Und er wollte es sehen, bevor er starb.<br />
Und <strong>de</strong>shalb so tat die Glorreiche:<br />
sie befohl ihm, in ein Garten, in das er vielmals getreten war,<br />
Der, <strong>de</strong>r die Jungfrau gut dient…<br />
zu treten; aber diesen Tag fand er eine sehr helle<br />
und schöne Quelle, und er setzte sich nebenbei.<br />
Und er wachste seine Hän<strong>de</strong>n und sagte: „Oh, Jungfrau, ich will<br />
Der, <strong>de</strong>r die Jungfrau gut dient…<br />
das Paradies sehen, und das habe ich dich vielmals gefragt,<br />
ein biβchen <strong>de</strong>r Freu<strong>de</strong> zu sehen, bevor ich sterbe.<br />
Wer von <strong>de</strong>nen, die gut sind, kennt seinen Preis?<br />
Der, <strong>de</strong>r die Jungfrau gut dient…<br />
Nach<strong>de</strong>m <strong>de</strong>r Monch das Gebet en<strong>de</strong>te<br />
er hörte das Gesang eines Vogels, mit einem so angenehmen Ton,<br />
dass er das Gedächtnis verlor.<br />
Der, <strong>de</strong>r die Jungfrau gut dient…<br />
Er hatte ein solches Vernügnen mit diesem Gesang,<br />
«Como Santa Maria feze estar o monge trezentos anos ao canto<br />
da passarinna, porque lle pedia que lle mostrasse qual era o ben<br />
que havian os que eran en paraiso»<br />
Quen a Virgen ben servirá<br />
a Paraiso irá.<br />
E daquest’ un gran miragre vos quer’ eu ora contar,<br />
que fezo Santa Maria por un monge, que rogar<br />
ll’ ia sempre que lle mostrasse qual ben en Parais’ ha<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
E que o viss’ en sa vida ante que fosse morrer.<br />
E por end’ a Groriosa ve<strong>de</strong>s que lle foi fazer:<br />
fez‐lo entrar en ũa horta en que muitas vezes ja<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
entrara; mais aquel dia fez que ũa font’ achou<br />
mui crara e mui fremosa, e cab’ ela s’ assentou.<br />
E pois lavou mui ben sas mãos, diss’: «Ai Virgen, que sera<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
se verei do Paraiso, o que ch’ eu muito pidi,<br />
algun pouco <strong>de</strong> seu viço ante que saia d’ aqui,<br />
e que sábia do que ben obra que galardon havera?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Tan toste que acabada houv’ o monj’ a oraçon,<br />
oiu ũa passarinna cantar log’ en tan bon son,<br />
que se escaeceu seendo e catando sempr’ ala.<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Atan gran sabor havia daquel cant’ e daquel lais,
dass er am hörend 300 o<strong>de</strong>r mehr Jahre verbracht<br />
und er dachte, dass es nur ein Augenblick war, genauso wie<br />
Der, <strong>de</strong>r die Jungfrau gut dient…<br />
je<strong>de</strong>s Mal, dass er zum Garten ging.<br />
Nach<strong>de</strong>m das Vogel wegging, sagte er<br />
sehr besorgt: „Ich will weggehen, da ich muss essen<br />
Der, <strong>de</strong>r die Jungfrau gut dient…<br />
im Kloster“. Und er wegging und fand ein groβes Tor,<br />
das er nie gesehen hatte, und er sagte: „A, Santa Maria, hilf mir!<br />
Das ist nicht mein Kloster, was wird mir passieren?“<br />
Der, <strong>de</strong>r die Jungfrau gut dient…<br />
Nach<strong>de</strong>messen trat er in die Kirche ein und wenn die Mönchen ihn sahen<br />
hatten sie eine groβe Angst, und <strong>de</strong>r Abt ihm fragte:<br />
„Freund, wer sind Sie und was suchen Sie?“<br />
Der, <strong>de</strong>r die Jungfrau gut dient…<br />
Er sagte: „Ich suche <strong>de</strong>n Abt, <strong>de</strong>n ich hier gelassen habe<br />
und <strong>de</strong>n Prior und die Möncher, die ich zum letzten Mal sah,<br />
als ich zu diesem Garten ging: wer kann mir sagen, wo sie sind?<br />
Der, <strong>de</strong>r die Jungfrau gut dient…<br />
Nach<strong>de</strong>m <strong>de</strong>r Abt das hörte, glaubte er, dass <strong>de</strong>r Monch toll war<br />
und auch die Möncher, aber nach<strong>de</strong>m sie dis Geschichte hörten,<br />
sagten sie: „Wer mal gehört hat<br />
Der, <strong>de</strong>r die Jungfrau gut dient…<br />
ein solches Wun<strong>de</strong>r, wie dieses, von Gott gemacht<br />
durch seine Mutter, Heilige Jungfrau!<br />
Deshalb müssen wir sie loben; aber wer könnte sie nicht<br />
Der, <strong>de</strong>r die Jungfrau gut dient…<br />
loben? Da sie hat einen groβen Einfluss auf Gott<br />
und alles, was wir ihr beten, gibt uns sein Sohn<br />
wegen ihr, und hier hat sie uns gezeigt, was sie uns danach geben wird“.<br />
Der, <strong>de</strong>r die Jungfrau gut dient…<br />
que gran<strong>de</strong>s trezentos anos estevo assi, ou máis,<br />
cuidando que non estevera senon pouco, com’ está<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
monj’ algũa vez no ano, quando sal ao vergeu.<br />
Des i foi‐s’ a passarinna, <strong>de</strong> que foi a el mui greu,<br />
e diz: «Eu d’ aqui ir‐me quero, ca oimais comer querra<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
o convent’». E foi‐se logo e achou un gran portal<br />
que nunca vira, e disse: «Ai, Santa Maria, val!<br />
Non é est’ o meu mõesteiro, pois <strong>de</strong> mí que se fara?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Des i entrou na eigreja, e houveron gran pavor<br />
os monges quando o viron, e <strong>de</strong>mandou‐ll’ o prior,<br />
dizend’: «Amigo, vós quen so<strong>de</strong>s ou que busca<strong>de</strong>s aca?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Diss’ el: «Busco meu aba<strong>de</strong>, que agor’ aqui leixei,<br />
e o prior e os fra<strong>de</strong>s, <strong>de</strong> que mi agora quitei<br />
quando fui a aquela horta: u seen quen mi o dira?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Quand’ est’ oiu o aba<strong>de</strong>, teve‐o por <strong>de</strong> mal sén,<br />
e outrossi o convento; mais <strong>de</strong>s que souberon ben<br />
<strong>de</strong> como fora este feito, disseron: «Quen oirá<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
nunca tan gran maravilla como Deus por este fez<br />
polo rogo <strong>de</strong> sa Madre, Virgen santa <strong>de</strong> gran prez!<br />
E por aquesto a loemos; mais quen a non loará<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
máis doutra cousa que seja? Ca, par Deus, gran <strong>de</strong>reit’ é,<br />
pois quanto nós lle pedimos nos dá seu Fill’, a la fe,<br />
por ela, e aqui nos mostra o que nos <strong>de</strong>pois dara».<br />
Quen a Virgen ben servirá...
„Diese Geschichte han<strong>de</strong>lt sich um einen Kleriker, <strong>de</strong>r ein Gedicht an die<br />
Heilige Maria schrieb und er könnte nicht einen Reim fin<strong>de</strong>n, und er bat <strong>de</strong>r<br />
Heiligen Maria um Hilfe, und er fand ihn sehr schnell. Und er sagte <strong>de</strong>r<br />
Heiligen Maria: „Vielen Dank“.<br />
Sehr groβ ist die Freu<strong>de</strong>, die die Heilige Maria, Mutter von Gott, fühlt,<br />
wenn sie <strong>de</strong>nen, die ihr Gedichte o<strong>de</strong>r Gesänge schreiben, hilft.<br />
Vor kurzer Zeit habe ich dieses Wun<strong>de</strong>r gehört:<br />
einem alten Priester gefiel sehr fiel,<br />
Lobgedichte zu schreiben und rezitieren<br />
über ihre Gutmütigkeit und Lobe und Wert.<br />
Sehr groβ ist die Freu<strong>de</strong>, die die Heilige Maria, Mutter von Gott, fühlt...<br />
Er schrieb ein sehr schönes Gedicht,<br />
aber es fehlte ihm ein Reim;<br />
und er konnte es nicht fin<strong>de</strong>n, und er dachte, dass<br />
er wür<strong>de</strong> ihn nie fin<strong>de</strong>n, auch wenn er einem an<strong>de</strong>ren fragte.<br />
Sehr groβ ist die Freu<strong>de</strong>, die die Heilige Maria, Mutter von Gott, fühlt...<br />
Verzweifelt, diesen Reim zu fin<strong>de</strong>n,<br />
ging er bei einer Statue<br />
<strong>de</strong>r Heiligen Jungfrau Maria, und er fing an zu beten,<br />
damit sie ihn half, dieses Gedicht zu been<strong>de</strong>n.<br />
Sehr groβ ist die Freu<strong>de</strong>, die die Heilige Maria, Mutter von Gott, fühlt...<br />
Da er war vom Lob und Gott zufrie<strong>de</strong>n<br />
und davon, wie die Ungläubiger die Trinität verstan<strong>de</strong>n hatten<br />
und er konnte das Gedicht nicht been<strong>de</strong>n,<br />
kniete er, damit sie es been<strong>de</strong>te.<br />
Sehr groβ ist die Freu<strong>de</strong>, die die Heilige Maria, Mutter von Gott, fühlt...<br />
«Esta é como un clerigo fazia ũa prosa a Santa Maria e non podia<br />
achar ũa rima, e foi rogar a Santa Maria que o ajudasse, e achó‐a<br />
logo. E a Majesta<strong>de</strong> lle disse: “Muitas graças”»<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor<br />
d’ ajudar quen lle cantares ou prosas faz <strong>de</strong> loor.<br />
Daquest’ ora un miragre oi, pouc’ ha, retraer<br />
que a un arcidiago avẽo, que gran prazer<br />
havia en fazer prosas <strong>de</strong> sa loor e dizer<br />
sa bondad’ e sa mesura e seu prez e sa valor.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
El ũa prosa fazia que era feita mui ben,<br />
se non fosse ũa rima soa que minguava én;<br />
e achar non a podia, e cuidava que per ren<br />
per el ja non s’ acharia, nen per outro sabedor.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
El ja por <strong>de</strong>sasperado <strong>de</strong> s’ aquela rim’ achar<br />
per home daqueste mundo, foi‐s’ enton a un altar<br />
da Virgen Santa Maria e começou‐ll’ a rogar<br />
<strong>de</strong> s’ acabar esta prosa que lle foss’ ajudador.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Ca ela era ben feita <strong>de</strong> sa loor e <strong>de</strong> Deus<br />
e <strong>de</strong> com’ a Trĩida<strong>de</strong> enten<strong>de</strong>ssen os encreus;<br />
e el dar non lle podia neun cabo, mas os seus<br />
gẽollos ficou que ela foss’ en<strong>de</strong> acabador.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...
Als er betete, kam zu seinem Herz<br />
<strong>de</strong>r fehlen<strong>de</strong> Reim, <strong>de</strong>r so läufte<br />
auf Latein: Nobile Triclinium.<br />
Und es gab kein passen<strong>de</strong>res Wort<br />
Sehr groβ ist die Freu<strong>de</strong>, die die Heilige Maria, Mutter von Gott, fühlt...<br />
als dieser Reim, <strong>de</strong>n ich sage und <strong>de</strong>r das be<strong>de</strong>utet:<br />
„Edle Behausung, es gibt drei Behausungen in dir:<br />
Gott Vater und sein Sohn und <strong>de</strong>r Heilige Geist<br />
sind ohne Zweifel gegangen, um uns die Liebe zu bringen“.<br />
Sehr groβ ist die Freu<strong>de</strong>, die die Heilige Maria, Mutter von Gott, fühlt...<br />
Nach<strong>de</strong>m er es been<strong>de</strong>te, lobte er die Heilige Maria,<br />
und weinte er mit Vergnügen.<br />
Aber kurz danach beugte er vor<br />
und <strong>de</strong>r Statue sagte er: „Vielen Dank, meine Herrin“.<br />
Sehr groβ ist die Freu<strong>de</strong>, die die Heilige Maria, Mutter von Gott, fühlt...<br />
Dieses Wun<strong>de</strong>r von <strong>de</strong>r Heiligen Maria zeigt<br />
was von kurzer Zeit in Paris passierte;<br />
und ihr wer<strong>de</strong>t das Bild sehen, damit ihr fröher seid:<br />
es ist heute in Sankt Viktor gehängt.<br />
Sehr groβ ist die Freu<strong>de</strong>, die die Heilige Maria, Mutter von Gott, fühlt...<br />
Estand’ el assi en prezes, vẽo‐lle a coraçon<br />
a rima que lle minguava, que era <strong>de</strong> tal razon<br />
en latin e que mostrava: “Nobile Triclinium”.<br />
E non havia palavra que i fezesse mellor<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
esta rima que vos digo, e que quer dizer assi:<br />
“Nobre casa <strong>de</strong> morada, tres moradas ha en ti:<br />
Deus Padre e o seu Fillo e o Sant’ Espirit’ i<br />
vẽeron morar sen falla por nos fazeren amor”.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Pois houv’ a pros’ acabada, Santa Maria loou<br />
que lla tan ben acabara, e con gran prazer chorou.<br />
Mais a cabo dũa peça a omage s’ enclinou<br />
<strong>de</strong>la e mui passo disse: «Muitas graças, meu sennor».<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Este miragre que Santa Maria <strong>de</strong>mostrar quis<br />
conteceu, non ha gran tempo, na cida<strong>de</strong> <strong>de</strong> Paris;<br />
e vere<strong>de</strong>s a omagen, por seer<strong>de</strong>s én máis fis,<br />
hoje dia enclinada estar <strong>de</strong>ntr’ en San Vitor.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...
„Wie ein Priester während <strong>de</strong>r Messe eine Spinne, die in <strong>de</strong>n Becher gefalle war,<br />
verschluckt, und die Spinne ging unter <strong>de</strong>r Haut und <strong>de</strong>m Fleisch <strong>de</strong>s Priestes, und die<br />
Heilige Maria machte, dass sie unter <strong>de</strong>m Nagel ausging“.<br />
Ein sehr gutes Wun<strong>de</strong>r machte die Jungfrau, seltsam und schön,<br />
affinché capisca la verità l'ignorante ostinato.<br />
Und jetzt wer<strong>de</strong> ich ein groβes Wun<strong>de</strong>r erzählen,<br />
wun<strong>de</strong>rbar zu hören, und ihr wer<strong>de</strong>t es gerne hören,<br />
das die Heilige Frau, Mutter von Gott<br />
in Ciudad Rodrigo machte. Und es ist sehr wun<strong>de</strong>rbar<br />
Ein sehr gutes Wun<strong>de</strong>r machte die Jungfrau, seltsam und schön…<br />
mehr als an<strong>de</strong>re, die ihr gehört habt, da ich wusste, dass was<br />
ich jetzt erzählen wer<strong>de</strong> einem Priester passierte,<br />
<strong>de</strong>r immer die Messe <strong>de</strong>r Mutter <strong>de</strong>s Königs <strong>de</strong>s Himmels sagte,<br />
und da er sang gut, war das Volk<br />
Ein sehr gutes Wun<strong>de</strong>r machte die Jungfrau, seltsam und schön…<br />
sehr begeistert. Aber einen Tag, wie immer,<br />
im Fest von August dieser so gutherzigen Herrin,<br />
sang er die Messe, und nach<strong>de</strong>m er die Hostie<br />
verschlung, wollte er auch das Blut <strong>de</strong>s glorreichen<br />
Ein sehr gutes Wun<strong>de</strong>r machte die Jungfrau, seltsam und schön…<br />
Christus trinken. Und er sah, dass eine groβe Spinne in <strong>de</strong>n Becher gefallen war<br />
und sie schwamm im Blut, und er dachte, dass es<br />
sehr seltsam war; aber, wie in Spanien, gab er sich Mühe,<br />
und er trank es schnell.<br />
Ein sehr gutes Wun<strong>de</strong>r machte die Jungfrau, seltsam und schön…<br />
Und nach<strong>de</strong>m er das tat, wollte Gott, dass das Gift <strong>de</strong>r Spinne<br />
ihn nicht tötet;<br />
«Como ũu clerigo ena missa consomiu ũa aranna que lle caeu no<br />
calez, e andava‐lle ontr’ o coiro e a carne viva, e fez Santa Maria<br />
que lle saisse pela unna»<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso,<br />
porque a verdad’ entenda o neicio perfioso.<br />
E daquest’ un gran miragre vos sera per mí contado<br />
e d’ oir maravilloso, pois oi<strong>de</strong>‐o <strong>de</strong> grado,<br />
que mostrou a Santa Virgen, <strong>de</strong> que Deus por nós foi nado,<br />
<strong>de</strong>ntro en Cidad‐Rodrigo. E é mui maravilloso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
ontr’ os outros que oistes, e tenn’ eu que atal éste<br />
o que vos contarei ora que avẽo a un preste<br />
que dizia sempre missa da Madre do Rei celeste;<br />
e porque a ben cantava, era én mui <strong>de</strong>sejoso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
o poblo <strong>de</strong> lla oiren. Mas un dia, sen falida,<br />
ena gran festa d’ Agosto, <strong>de</strong>sta Sennor mui comprida<br />
estava cantando missa; e pois houve consomida<br />
a Hosti’, ar quis o sangui consomir do glorioso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
Jesu‐Crist’. E viu no caliz jazer ũa grand’ aranna<br />
<strong>de</strong>ntro no sangui nadando, e teve‐o por estranna<br />
cousa; mais mui grand’ esforço fillou, a foro d’ Hespanna,<br />
e <strong>de</strong> consomir‐lo todo non vos foi mui vagaroso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
E pois aquest’ houve feito, non quis que ll’ empeecesse<br />
Deus o poçon da aranna nen lle no corpo morresse;
und <strong>de</strong>swegen ging die Spinne lebendig und biss ihn nicht,<br />
aber das traurige Insekt rannte zwischen <strong>de</strong>r Haut und <strong>de</strong>m Fleisch.<br />
Ein sehr gutes Wun<strong>de</strong>r machte die Jungfrau, seltsam und schön…<br />
Und sie rannte sehr schnell durch sein Körper und sie verletzte<br />
ihn nicht, dank <strong>de</strong>r Heiligen Jungfrau Maria;<br />
und wenn er festhielt, kam bald die Spinne<br />
und <strong>de</strong>r Priester zeigte sie und sagte: „Der frömmige König<br />
Ein sehr gutes Wun<strong>de</strong>r machte die Jungfrau, seltsam und schön…<br />
Wollte, dass ich für meine Sün<strong>de</strong>n dieses Martyrium habe;<br />
<strong>de</strong>shalb bitte ich <strong>de</strong>r Jungfrau darum, wenn sie es wünschte,<br />
dass sie ihrem Sohn darum bittet, mich schnell zu töten<br />
o<strong>de</strong>r mir dieses Schmerz wegnehmen, da er kann es tun“.<br />
Ein sehr gutes Wun<strong>de</strong>r machte die Jungfrau, seltsam und schön…<br />
Diese Spinne auf <strong>de</strong>r Wirbelsäule ging<br />
und dann auf <strong>de</strong>n Flanken und <strong>de</strong>r Milz,<br />
und dann ging sie zur Brust, und<br />
zu <strong>de</strong>n Armen; und ein haariges Körper<br />
Ein sehr gutes Wun<strong>de</strong>r machte die Jungfrau, seltsam und schön…<br />
hatte diese Spinne. Und einmal, unter <strong>de</strong>m Sonne,<br />
fühlte er Jucken auf <strong>de</strong>m Arm und begann er,<br />
sich zu kratzen, und er bemerkte es nicht bis dass<br />
dieses giftige Insekt unter einem Nagel ausging.<br />
Ein sehr gutes Wun<strong>de</strong>r machte die Jungfrau, seltsam und schön…<br />
Und wenn die Spinne ausging, nahm <strong>de</strong>r Kleriker sie<br />
und er zerstörte sie und legte sie ins Sack hinein;<br />
und wenn die Messe been<strong>de</strong>te, steckte er sie in seinen Mund hinein und<br />
[verschlung sie,<br />
und er sagte, dass sie eine Schlemmerei war.<br />
Ein sehr gutes Wun<strong>de</strong>r machte die Jungfrau, seltsam und schön…<br />
Die Leute, die dort waren, wenn sie das sahen,<br />
lobten sehr viel die Mutter <strong>de</strong>s heiligen Königs Jesu Christus<br />
und dann wur<strong>de</strong> <strong>de</strong>r Kleriker<br />
viel stärker in seinem Glauben und war nicht luxurios.<br />
Ein sehr gutes Wun<strong>de</strong>r machte die Jungfrau, seltsam und schön…<br />
e pero andava viva, non ar quis que o mor<strong>de</strong>sse,<br />
mas ontr’ o coir’ e a carn’ ia aquel bestigo astroso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
E andava muit’ aginna pelo corp’ e non fazia<br />
door nen mal, por vertu<strong>de</strong> da Virgen Santa Maria;<br />
e se s’ ao sol parava, log’ a aranna viia,<br />
e mostrando‐a a todos dizend’: «O Rei piadoso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
quis que polos meus pecados aqueste marteir’ houvesse;<br />
por én rogo aa Virgen que se a ela prouguesse,<br />
que rogass’ ao seu Fillo que cedo mi a morte <strong>de</strong>sse<br />
ou me tolless’ esta coita, ca ben é én po<strong>de</strong>roso».<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
Esta aranna andando per cima do espinnaço<br />
e <strong>de</strong>pois pelos costados e en <strong>de</strong>reito do baço,<br />
<strong>de</strong>s i ia‐ll’ aos peitos e sol non leixava braço<br />
per que assi non andasse; e o corpo mui veloso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
havia esta aranna. E un dia, el estando<br />
ao sol, ora <strong>de</strong> nõa, foi ll’ o braç’ escaentando,<br />
e el a coçar fillou‐s’ e non catou al senon quando<br />
lle saiu per so a unlla aquel poçon tan lixoso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
E tan toste que saida foi, o crerigo fillou‐a<br />
e fez logo <strong>de</strong>la poos e en sa bolsa guardou‐a;<br />
e quando disse sa missa, consumiu‐a e passou‐a,<br />
e disse que lle soubera a manjar mui saboroso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso<br />
As gentes que i estavan, quand’ houveron esto visto,<br />
loaron muito a Madre do Santo Rei Jesu‐Cristo<br />
e <strong>de</strong>s ali a<strong>de</strong>ante foi o crerigo por isto<br />
mui máis na fe confirmado, e non foi luxurioso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...
„Das ist eine Lobe zu <strong>de</strong>r Heiligen Maria“<br />
Saget ihr, Minnesänger,<br />
die Herrin <strong>de</strong>r Herrinen,<br />
wieso lobt ihr sie nicht?<br />
Wenn ihr singen könnt,<br />
da ihr Gott habt,<br />
wieso lobt ihr sie nicht?<br />
Die Herrin, die das Leben gibt<br />
und so gut ist,<br />
wieso lobt ihr sie nicht?<br />
Die, die nie lügt<br />
und ihre Traurigkeit erprobt,<br />
wieso lobt ihr sie nicht?<br />
Die, die gut ist<br />
und dank <strong>de</strong>r Gott uns entschuldigt,<br />
wieso lobt ihr sie nicht?<br />
Die, die uns im Leben<br />
und im Tod tröstet,<br />
wieso lobt ihr sie nicht?<br />
Die, die vom To<strong>de</strong> erwecken kann<br />
und uns hilft,<br />
wieso lobt ihr sie nicht?<br />
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria»<br />
Dized’, ai trobadores,<br />
a Sennor das sennores,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
Se vós trobar sabe<strong>de</strong>s,<br />
a por que Deus have<strong>de</strong>s,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A Sennor que dá vida<br />
e é <strong>de</strong> ben comprida,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que nunca nos mente<br />
e nossa coita sente,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que é máis que bõa<br />
e por que Deus perdõa,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que nos dá conorte<br />
na vida e na morte,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que faz o que morre<br />
viv’, e que nos acorre,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?
Die Geschichte erzählt, wie ein sehr luxuriöser Richter an die Heilige Maria betete und<br />
danach er seine Natur wechselte und nie mehr sündigte.<br />
Sowie <strong>de</strong>r Teufel kämpft, damit wir irren,<br />
so kämpft auch die Jungfrau, um uns zu retten.<br />
Sowie er immer nach Möglichkeiten sucht,<br />
Um das Böse in <strong>de</strong>r Welt zu tun, falsch und sehr trügerisch,<br />
so sucht auch die Jungfrau heilige und wahre Sachen,<br />
damit wir imme Hoffnung auf Gott haben.<br />
Sowie <strong>de</strong>r Teufel kämpft, damit wir irren…<br />
Und dieses Mal möchte ich euch ein Wun<strong>de</strong>r, das ich sagen hörte, erzähen,<br />
das, wun<strong>de</strong>rschön und sehr schwierig,<br />
die herrliche Jungfrau, von <strong>de</strong>r ich viel Belohnung erwarte, tat;<br />
und wenn ihr gut zuhöret, wer<strong>de</strong> ich es gerne erzählen.<br />
Sowie <strong>de</strong>r Teufel kämpft, damit wir irren…<br />
Diese Geschichte geht um ein Ritter, <strong>de</strong>r sehr viel<br />
die Jungfrau liebte und sie immer lobte,<br />
und wegen dieser liebe war er großzügig<br />
mit <strong>de</strong>n Armen und <strong>de</strong>n Unglücklichen, das wissen wir.<br />
Sowie <strong>de</strong>r Teufel kämpft, damit wir irren…<br />
Der Ritter war groβ und schön,<br />
ruhig und von guter Natur, ohne Stolz und beschei<strong>de</strong>n<br />
und gemessen in seinen Taten, aber er war so luxuriös<br />
wie es möglich ist.<br />
Sowie <strong>de</strong>r Teufel kämpft, damit wir irren…<br />
Aber wenn er an die schöne Herrin dachte,<br />
blieb ihm das Schmerz und führte er ein gutes Leben,<br />
aber danach vergass er es, da er <strong>de</strong>n Sinne verloren,<br />
«Esta é como un cavaleiro que era mui luxurioso, per rogo que fezo<br />
a Santa Maria, houve cambiada a natura que nunca pois catou por<br />
tal preito»<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos,<br />
outrossi a Virgen punna como nos d’ errar guar<strong>de</strong>mos.<br />
Ca assi com’ ele sempre anda buscando carreiras<br />
pera mal fazer no mundo, falsas e mui mentireiras,<br />
assi ar busca a Virgen santas e mui verda<strong>de</strong>iras,<br />
por que mercee hajamos <strong>de</strong> Deus, que sempr’ aten<strong>de</strong>mos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos..<br />
E daquest’ un gran miragre que oi dizer‐vos quero,<br />
que fezo ũa vegada maravillos’ e mui fero<br />
a Virgen mui groriosa, <strong>de</strong> que gran merce’ espero;<br />
e se ben nos ascuitar<strong>de</strong>s, <strong>de</strong> grado vo‐lo diremos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Esto foi dun cavaleiro que <strong>de</strong> coraçon amava<br />
a esta mui Groriosa e que sempre a loava<br />
quant’ el máis loar podia, e por seu amor ar dava<br />
a pobres e a mesquinnos, esto <strong>de</strong> certo sabemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Este cavaleiro era grand’ e apost’ e fremoso,<br />
manso e <strong>de</strong> bon talante, sen orgull’ e homildoso<br />
e mesurad’ en seus feitos; pero tan luxurioso<br />
era que máis non podia seer, per quant’ apren<strong>de</strong>mos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Pero quando lle nembrava a Sennor <strong>de</strong> ben comprida,<br />
quedava‐ll’ aquela coita e era <strong>de</strong> bõa vida;<br />
mais <strong>de</strong>pois ll’ escaecia, como home que s’ obrida
wie viele an<strong>de</strong>re Menschen.<br />
Sowie <strong>de</strong>r Teufel kämpft, damit wir irren…<br />
Und er tat so und gegen <strong>de</strong>n Dämon kämpfte,<br />
er fiel und er stand auf,<br />
und einmal sah er in einer Vision die Königin <strong>de</strong>r Himmel, und weinend<br />
sagte er ihr: „Herrin, Mitleid, da wir fin<strong>de</strong>n es in dir<br />
Sowie <strong>de</strong>r Teufel kämpft, damit wir irren…<br />
nach jeglichem Irrtum. Deshalb bitte ich Eurer Heiligkeit darum,<br />
mich zu erbarmen und aus eurem Mitleid<br />
berücksichtiget Ihr nicht unsere groβe Bosheit,<br />
von mir und von allen, die in dieser Welt leben“.<br />
Sowie <strong>de</strong>r Teufel kämpft, damit wir irren…<br />
Dann schaute die Jungfrau ihn, sehr seriös,<br />
und sie ihm sagte: „Deine Hoffnung ist verloren,<br />
wenn <strong>de</strong>in Herz nicht verlieβ, was du machst<br />
und du das Irrtum, dass wir so viel hassen, nicht vergisst“.<br />
Sowie <strong>de</strong>r Teufel kämpft, damit wir irren…<br />
Dann sagte <strong>de</strong>r Ritter: „Meine Herrin, ich bin eurer,<br />
und ich kann o<strong>de</strong>r muss euch lügen:<br />
aber dieses Irrtum, durch die Natur, stammt aus Adam, und wir wissen,<br />
dass wir gesund nicht sein wer<strong>de</strong>n, sofern wir nicht von euch geschützt wer<strong>de</strong>n.<br />
Sowie <strong>de</strong>r Teufel kämpft, damit wir irren…<br />
Dann antwortete die Jungfrau sehr gemessen:<br />
„Da wir kennen <strong>de</strong>ine Freudlichkeit und verstehen <strong>de</strong>inen Irrsin,<br />
wer<strong>de</strong> ich machen, dass mein Sohn <strong>de</strong>ine Natur wechselt,<br />
damit du das nicht meht machst“.<br />
Sowie <strong>de</strong>r Teufel kämpft, damit wir irren…<br />
Dann ging die heilige Jungfrau weh, und dann an einem an<strong>de</strong>ren Tag<br />
durch die Macht <strong>de</strong>r glorreichen gesegneten Heiligen Maria,<br />
wur<strong>de</strong> <strong>de</strong>r Ritter, <strong>de</strong>r zunächst mit großer Lust brannte,<br />
kälter als <strong>de</strong>r Schnee, als wir in <strong>de</strong>n Wun<strong>de</strong>r lesen.<br />
Sowie <strong>de</strong>r Teufel kämpft, damit wir irren…<br />
Und dann lebte er sein Leben, wie und wann Gott es wolle,<br />
sehr gut, wie ein Mann, <strong>de</strong>r immer in seinem Gute fortschreitet,<br />
für die Freu<strong>de</strong> <strong>de</strong>r Jungfrau, die <strong>de</strong>n Dämon zerstörte<br />
und die wir die Sündiger loben.<br />
Sowie <strong>de</strong>r Teufel kämpft, damit wir irren…<br />
e que non é en seu siso, e <strong>de</strong> taes connocemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
El aquest’ assi fazendo e con o <strong>de</strong>mo luitando,<br />
non estand’ en un estado, mais caend’ e levantando,<br />
viu en vijon a Reinna dos ceos, e el chorando<br />
lle disse: «Sennor, mercee, ca en ti a acharemos<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
cada que fezermos erro. Por end’ a ta santida<strong>de</strong><br />
rogo que m’ hajas mercee e pola ta piada<strong>de</strong><br />
non cates a como sõo mui comprido <strong>de</strong> malda<strong>de</strong><br />
eu e os máis <strong>de</strong>ste mundo por pecados que fazemos».<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton a Virgen mui santa cató‐o come sannuda<br />
e disse‐ll’: «A esperança que has en mí é perduda<br />
se daquesto que tu fazes teu coraçon non se muda<br />
e non leixas aquel erro que nós muit’ avorrecemos».<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton diss’ o cavaleiro: «Mia Sennor, eu sõo vosso,<br />
e a vós per nulla guisa mentir non <strong>de</strong>vo nen posso;<br />
mais est’ erro per natura ben <strong>de</strong>s Adan é‐xe nosso,<br />
<strong>de</strong> que non seremos sãos, se per vós non guarecemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton respon<strong>de</strong>u a Virgen mui comprida <strong>de</strong> mesura:<br />
«Porque teu ben connocemos e enten<strong>de</strong>s ta loucura,<br />
eu farei que o meu Fillo te cambiará a natura<br />
que ja máis esto non faças, ca <strong>de</strong>sto po<strong>de</strong>r havemos».<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton foi‐s’ a Virgen santa; e logo en outro dia,<br />
por po<strong>de</strong>r da groriosa bẽeita Santa Maria,<br />
o cavaleiro que ante con gran luxuri’ ardia<br />
tornou mais frio ca neve, nos miragres‐lo leemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
E viveu <strong>de</strong>pois sa vida quamanna Deus quis e quanta,<br />
mui bõa, assi com’ home que sempr’ en seu ben avanta,<br />
por prazer da Groriosa que ao <strong>de</strong>mo quebranta,<br />
a que sempre pecadores por en<strong>de</strong> loores <strong>de</strong>mos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...
„Wie die Heilige Maria ein kleines Tier o<strong>de</strong>r Wiesel aus <strong>de</strong>m Tod rettete“.<br />
Im Groβ und im Kleinen, in allem ist die Jungfrau<br />
fromm mit ihren Dienern, die Mutter, die alles sieht.<br />
Ich wer<strong>de</strong> ein groβes Wun<strong>de</strong>r erzählen, die die Königin,<br />
Mutter vom Gott Christus, machte für einen König,<br />
<strong>de</strong>r viele Hoffnungen in ihr hatte, und dank ihr sah er<br />
Schmerz und Vergnügen, die bei<strong>de</strong>n sehr groβ.<br />
Im Groβ und im Kleinen, in allem ist die Jungfrau…<br />
Das Schmerz verursachte ein kleines Tier, das <strong>de</strong>r König viel liebte;<br />
er hatte es bei sich und lebte es viel,<br />
das Tier, das die Galicier donezinna nennen, und mit ihm machte er<br />
die Vögel aus <strong>de</strong>n Grotten ausgehen.<br />
Im Groβ und im Kleinen, in allem ist die Jungfrau…<br />
Diese und an<strong>de</strong>re guten Sachen machte es,<br />
froh springend, und <strong>de</strong>r König fühlte<br />
ein groβes Vergügen, und <strong>de</strong>shalb liebte er es so viel<br />
und dachte, dass Gott ihm eine groβe Gna<strong>de</strong> gemacht hatte.<br />
Im Groβ und im Kleinen, in allem ist die Jungfrau…<br />
Und um es zu schützten baute er<br />
eine gut gebautes Arche, und er schloss es darin,<br />
um es zu schützen, da er fürchte<br />
die Katze, die besser in <strong>de</strong>r Nacht als am Tag sieht.<br />
Im Groβ und im Kleinen, in allem ist die Jungfrau…<br />
Und einen Tag, als er durch einen Weg ging,<br />
wollte er das Tier aus <strong>de</strong>r Arche wegnehmen, und das Tier war so leicht,<br />
dass es unter <strong>de</strong>n Füβen <strong>de</strong>r Pfer<strong>de</strong> fiel so dass<br />
<strong>de</strong>r König erschreckt sagte: „Heilige Maria sei fromm!<br />
«Como Santa Maria guardou <strong>de</strong> morte ũa bestiola que chaman<br />
donezinna»<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee<br />
aos seus servos a Virgen, Madre do que todo vee.<br />
Desto direi un miragre gran<strong>de</strong> que fez a Reinna,<br />
Madre <strong>de</strong> Deus Jesu‐Cristo, a ũu rei que muito tiinna<br />
en ela sa asperança, ca lle fez veer aginna<br />
pesar e prazer mui gran<strong>de</strong> dũa ren por sa mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Este pesar foi por ũa bestiola que muit’ amava<br />
el‐Rei, que sigo tragia e a que mui ben criava,<br />
a que chaman donezinna os <strong>galego</strong>s, e tirava<br />
con ela aves das covas, e <strong>de</strong> taes home vee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Pero esta outras cousas muitas e bõas fazia<br />
trebellando e saltando, on<strong>de</strong> gran prazer havia<br />
aquel Rei; e por aquesto atan gran ben lle queria<br />
que tiinna que fezera Deus en dar‐lla gran mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
E por esto lle fezera <strong>de</strong> fust’, en que a guardava,<br />
ũa arca mui ben feita, e <strong>de</strong>ntro a enserrava<br />
por que mal non recebesse, ca muito se receava<br />
do gato, que ena noite mellor ca no dia vee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
On<strong>de</strong> ll’ avẽo ũu dia, indo per ũa carreira,<br />
que a quis tirar da arca; e com’ ela é ligeira,<br />
caeu ontr’ os pés das bestas, e foi en atal maneira<br />
que el‐Rei con coita disse: «Santa Maria, mercee!
Im Groβ und im Kleinen, in allem ist die Jungfrau…<br />
Schützet Ihr meine donezinna, damit es nicht stirbt“.<br />
Un die Anwesen<strong>de</strong>n fühlten ein groβes Schmerz,<br />
weil <strong>de</strong>r Pferd <strong>de</strong>s Königes so hart es betrat,<br />
dass <strong>de</strong>r König sagte: „Ah, Männer, wer kann es sehen?<br />
Im Groβ und im Kleinen, in allem ist die Jungfrau…<br />
Gebet Ihr mir es, wie Ihr wünscht, tot o<strong>de</strong>r lebendig,<br />
und ich wer<strong>de</strong> mich mit ihm trösten“.<br />
Dann machte die Heilige Maria, <strong>de</strong>r Tur <strong>de</strong>s Himmels,<br />
dass es lebendig aus <strong>de</strong>n Füβen <strong>de</strong>s Pfer<strong>de</strong>s ausging.<br />
Im Groβ und im Kleinen, in allem ist die Jungfrau…<br />
Dann sahen alle Abwesen<strong>de</strong>n dieses Wun<strong>de</strong>r<br />
von <strong>de</strong>r Glorreichen gemacht, <strong>de</strong>r Mutter und Tochter von Gott:<br />
dank ihr tötete nicht <strong>de</strong>r Pferd das Tier, das er so hart<br />
betreten hatte. Und das machte <strong>de</strong>r, <strong>de</strong>r alles sieht<br />
Im Groβ und im Kleinen, in allem ist die Jungfrau…<br />
für das Vergnügen <strong>de</strong>r Glorreichen, seiner Mutter, zu <strong>de</strong>r <strong>de</strong>r König<br />
betete, wenn das Tier gerettet wur<strong>de</strong>.<br />
Deshalb wird er gesegnet und sie gelobt,<br />
und die bei<strong>de</strong>n haben von uns Frömmigkeit und Gna<strong>de</strong>.<br />
Im Groβ und im Kleinen, in allem ist die Jungfrau…<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Guarda‐me mia donezinna que a non perça per morte».<br />
E quantos ali estavan houveron gran <strong>de</strong>sconorte,<br />
ca lle pose o cavalo d’el‐Rei o pé atan forte<br />
sobr’ ela, e el‐Rei disse: «Ai, varões, quen a vee?<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Da<strong>de</strong>‐mi‐a qual quer que seja, sequer viva, sequer morta,<br />
e conortar‐m’‐ei con ela come quen se mal conorta».<br />
Enton fez Santa Maria, a que é dos ceos porta,<br />
que <strong>de</strong> so o pé saisse viva pola sa mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Enton quantos ali eran e viron tal maravilla<br />
que fezo a Groriosa, que é <strong>de</strong> Deus Madr’ e Filla,<br />
en fazer que o cavalo, que con seu pé tan mal trilla,<br />
non a matasse. E esto fez aquel que todo vee<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
per prazer da Groriosa, sa Madr’, a que comendada<br />
a houv’ el‐Rei, u do pee do cavalo foi trillada.<br />
Por én seja el bẽeito e ela seja loada,<br />
e sempr’ ambos <strong>de</strong> nós hajan pieda<strong>de</strong> e mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...
„Wie die Heilige Maria die Seele eines Mönches, <strong>de</strong>r ihren Name mit drei Farben<br />
gemalt hatte, mitnahm“.<br />
Ihr, die wegen ihrer groβen Schönheit „Blume <strong>de</strong>r Blumen“ genannt wird,<br />
gefällt sehr viel, wenn ihr Name mit an<strong>de</strong>ren Loben gelobt wird.<br />
Ich wer<strong>de</strong> ein Wun<strong>de</strong>r erzählen, genau so wie es mir erzählt wur<strong>de</strong>.<br />
Ich hörte es von einem guten Monch,<br />
<strong>de</strong>r die Lobe dieser Jungfrau gerne sang<br />
und das war für ihn das gröβte Vergnügen.<br />
Ihr, die wegen ihrer groβen Schönheit „Blume <strong>de</strong>r Blumen“ genannt wird…<br />
Ein sehr guter Kleriker gerne las<br />
die Leben <strong>de</strong>r Heiligen Vater, und er schrieb auch sehr gut;<br />
aber irgenwo, wo er <strong>de</strong>n Name von <strong>de</strong>r Heiligen Maria fand,<br />
zeichnete er ihr ein sehr schönes dreifärbiges Schreiben.<br />
Ihr, die wegen ihrer groβen Schönheit „Blume <strong>de</strong>r Blumen“ genannt wird…<br />
Die erste Farbe war gol<strong>de</strong>n, reich und schön,<br />
<strong>de</strong>r edlen und schönen Jungfrau ähnlich;<br />
die zweite war Blau, eine wun<strong>de</strong>rbare Farbe,<br />
<strong>de</strong>m glänzen<strong>de</strong>n Himmel ähnlich.<br />
Ihr, die wegen ihrer groβen Schönheit „Blume <strong>de</strong>r Blumen“ genannt wird…<br />
Die dritte heiβt Rosa, da es ist die rote Farbe;<br />
Je<strong>de</strong>r von diesen Farben ist <strong>de</strong>r Jungfrau ähnlich,<br />
die reich und sehr heilig ist, und ihre Schönheit ist<br />
unvergleichlich, sie es die Beste unter <strong>de</strong>n Besten.<br />
Ihr, die wegen ihrer groβen Schönheit „Blume <strong>de</strong>r Blumen“ genannt wird…<br />
Je<strong>de</strong>s Mal, das <strong>de</strong>r Monch diesen Name bei sich hat<br />
<strong>de</strong>r Jungfrau Maria, von <strong>de</strong>r er Freund war,<br />
küsste er ihn oft, um <strong>de</strong>n Feind zu besiegen:<br />
<strong>de</strong>r Teufel, <strong>de</strong>r immer versucht, dass wir sündigen.<br />
Ihr, die wegen ihrer groβen Schönheit „Blume <strong>de</strong>r Blumen“ genannt wird…<br />
Einmal war er sehr krank<br />
mit einer groβen Krankheit,<br />
aber trotz<strong>de</strong>m versuchte er noch,<br />
ein <strong>de</strong>r gröβten Lober <strong>de</strong>r heiligen Jungfrau zu sein.<br />
Ihr, die wegen ihrer groβen Schönheit „Blume <strong>de</strong>r Blumen“ genannt wird…<br />
«Como Santa Maria levou a alma dun fra<strong>de</strong> que pintou o seu<br />
nome <strong>de</strong> tres coores»<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores,<br />
mui máis lle praz quando loan seu nome que doutras loores.<br />
Desto direi un miragre, segundo me foi contado,<br />
que avẽo a un monge bõo e ben ordinnado<br />
e que as horas <strong>de</strong>sta Virgen dizia <strong>de</strong> mui bon grado,<br />
e maior sabor havia <strong>de</strong>sto que doutras sabores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Este mui bon clerigo era e mui <strong>de</strong> grado liia<br />
nas Vidas dos Santos Padres e ar mui ben escrivia;<br />
mais u quer que el achava nome <strong>de</strong> Santa Maria<br />
fazia‐o mui fremoso escrito con tres colores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
A primeira era ouro, coor rica e fremosa<br />
a semellante da Virgen nobre e mui preciosa;<br />
e a outra d’ azur era, coor mui maravillosa<br />
que ao ceo semella quand’ é con sas esplandores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
A terceira chaman rosa, porque é coor vermella;<br />
on<strong>de</strong> cada ũa <strong>de</strong>stas coores mui ben semella<br />
aa Virgen que é rica, mui santa, e que parella<br />
nunca houv’ en fremosura, ar é mellor das mellores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Ond’ aqueste nome santo o monge tragia sigo<br />
da Virgen Santa Maria, <strong>de</strong> que era muit’ amigo,<br />
beijando‐o ameu<strong>de</strong> por vencer o ẽemigo<br />
diabo que sempre punna <strong>de</strong> nos meter en errores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
On<strong>de</strong> foi ũa vegada que jazia mui doente<br />
dũa grand’ enfermida<strong>de</strong>, <strong>de</strong> que era én possente;<br />
e pero assi jazia, viinna‐lle sempre a mente<br />
<strong>de</strong> seer da Virgen santa un dos seus máis loadores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...
Der Abt und die Mönche besuchten ihn,<br />
und, da er war unglücklich, blieb bei ihm ein an<strong>de</strong>rer Monch,<br />
um ihn zu begleiten, und die an<strong>de</strong>ren bleiben bei ihm<br />
ein biβchen und danach gingen sie weg, aber die Herrin <strong>de</strong>r Herrinnen<br />
Ihr, die wegen ihrer groβen Schönheit „Blume <strong>de</strong>r Blumen“ genannt wird…<br />
schien vor <strong>de</strong>m Monch, <strong>de</strong>r ihn begleitete, schlafend,<br />
und er sah, dass die Jungfrau sich näherte<br />
und ihm sagte: „Hab keine Angst, da du wirst jetzt<br />
mit mir ins Paradies gehen, wo du die Vorfahren sehen wirst.<br />
Ihr, die wegen ihrer groβen Schönheit „Blume <strong>de</strong>r Blumen“ genannt wird…<br />
Du hast meinen Name in drei Farben gemalt:<br />
<strong>de</strong>shalb wer<strong>de</strong> ich dich ins Himmel mitnehmen, wo du die Apostel sehen wirst,<br />
und im Buch <strong>de</strong>s Lebens<br />
bist du unter <strong>de</strong>nen, die nicht sterben und keine Traurigkeit o<strong>de</strong>r Schmerzen haben“.<br />
Ihr, die wegen ihrer groβen Schönheit „Blume <strong>de</strong>r Blumen“ genannt wird…<br />
Dann nahm die heilige Königin seine Seele mit.<br />
Und <strong>de</strong>r Monch aufstand und ging zum Bett;<br />
und er fand ihn tot und klingelte er die Glocke,<br />
wie die Kirchenlehrer festgestellt hatten.<br />
Ihr, die wegen ihrer groβen Schönheit „Blume <strong>de</strong>r Blumen“ genannt wird…<br />
Der Abt und die an<strong>de</strong>ren Mönche ankamen,<br />
die insgesamt achtzig o<strong>de</strong>r einhun<strong>de</strong>rt waren;<br />
und <strong>de</strong>r Monch sagte: „Herren, um euch zu genugtun,<br />
wer<strong>de</strong> ich euch alles, was ich gesehen habe, sagen, wenn ihr mich hören möchtet“.<br />
Ihr, die wegen ihrer groβen Schönheit „Blume <strong>de</strong>r Blumen“ genannt wird…<br />
Dann erzählte er, was er gesehen hatte, wie ich euch erzählt habe;<br />
und <strong>de</strong>r Abt befohl, dass es geschrieben wur<strong>de</strong>,<br />
um das Werk <strong>de</strong>s Fein<strong>de</strong>s zu zerstören,<br />
<strong>de</strong>r uns erschrecken will…<br />
Ihr, die wegen ihrer groβen Schönheit „Blume <strong>de</strong>r Blumen“ genannt wird…<br />
Und nach<strong>de</strong>m sie die Tat wussten, lobten sie gerne<br />
die Heilige Jungfrau Maria, die Herrin <strong>de</strong>r Frömmigkeit;<br />
und wenn sie wegen ihrer Ignoranz irrten,<br />
versuchten sie, nicht Sündiger zu sein.<br />
Ihr, die wegen ihrer groβen Schönheit „Blume <strong>de</strong>r Blumen“ genannt wird…<br />
O aba<strong>de</strong> e os monges todos veer o vẽeron,<br />
e poi‐lo viron maltreito, un fra<strong>de</strong> con el poseron<br />
que lle tevesse companna; e pois ali esteveron<br />
un pouco, foron‐se logo. Mais a Sennor das sennores<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
apareceu ao fra<strong>de</strong> que o guardav’, en dormindo,<br />
e viu que ao leito se chegava passo indo,<br />
e dizia‐lle: «Non temas, ca te farei ir sobindo<br />
mig’ ora a paraiso, u veeras os maiores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Ca por quanto tu pintavas meu nome <strong>de</strong> tres pinturas,<br />
levar‐t’‐ei suso ao ceo, u veras as aposturas,<br />
e eno Livro da Vida escrit’ ontr’ as escrituras<br />
seras ontr’ os que non morren, nen han coitas nen doores».<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Enton levou <strong>de</strong>l a alma sigo a Santa Reinna.<br />
E o fra<strong>de</strong> espertou logo e foi ao leit’ aginna;<br />
e pois que o achou morto, fez sõar a campainna<br />
segund’ estableçud’ era polos seus santos doctores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Mantenente o aba<strong>de</strong> chegou i con o convento,<br />
que eran i <strong>de</strong> companna ben oiteenta ou cento;<br />
e aquel monge lles disse: «Sennores, por cousimento<br />
o que vi vos direi todo, se m’ én for<strong>de</strong>s oidores».<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Enton contou o que vira, segundo vos hei ja dito;<br />
e o aba<strong>de</strong> tan toste o fez meter en escrito<br />
pera <strong>de</strong>struir as obras do ẽemigo maldito,<br />
que nos quer levar a logo u sempr’ hajamos pavores...<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
E pois souberon o feito, loaron <strong>de</strong> voonta<strong>de</strong><br />
a Virgen Santa Maria, a Sennor <strong>de</strong> pieda<strong>de</strong>;<br />
e se en algũa cousa ll’ erraran per necida<strong>de</strong>,<br />
punnaron <strong>de</strong> se gardaren que non fossen pecadores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...
„Diese Cantiga ist an Mai gewidmet“.<br />
Komm gut, Mai, und mit Freu<strong>de</strong>;<br />
Deshalb wer<strong>de</strong>n wir zu <strong>de</strong>r Heiligen Maria beten,<br />
damit sie ihrem Sohn darum bittet,<br />
dass er uns vor <strong>de</strong>m Wahnsinn schützt.<br />
Komm gut, Mai, und mit Freu<strong>de</strong>.<br />
Komm gut, Mai, und mit Gesundheit,<br />
<strong>de</strong>shalb beten wir zu <strong>de</strong>r Tugendhaften,<br />
damit sie Gott darum bittet, dass er uns immer hilft<br />
gegen <strong>de</strong>n Teufel und uns immer schützt.<br />
Komm gut, Mai, und mit Gesundheit.<br />
Komm gut, Mai, und mit Treue,<br />
<strong>de</strong>shalb beten wir zu <strong>de</strong>r Gutherzigen,<br />
damit sie immer mit uns from ist<br />
und vor jeglichem Übel uns schützt.<br />
Komm gut, Mai, und mit Treue.<br />
Komm gut, Mai, und mit vielen Reichtumen<br />
und wir beten darum, dass er mit viel<br />
E<strong>de</strong>l kommt, dass er uns vor <strong>de</strong>r Traurigkeit<br />
Schützt und vor <strong>de</strong>n Schmerzen und Übel.<br />
Komm gut, Mai, un mit vielen Reichtumen.<br />
Kommt gut, Mai, mit Früchten be<strong>de</strong>ckt<br />
«Esta primeira é das maias»<br />
Ben vennas, Maio, e con alegria;<br />
por én roguemos a Santa Maria<br />
que a seu Fillo rogue toda via<br />
que el nos guar<strong>de</strong> d’ err’ e <strong>de</strong> folia.<br />
Ben vennas, Maio, e con alegria.<br />
Ben vennas, Maio con toda sau<strong>de</strong>,<br />
por que roguemos a <strong>de</strong> gran vertu<strong>de</strong><br />
que a Deus rogue que nos sempr’ aju<strong>de</strong><br />
contra o <strong>de</strong>m’ e <strong>de</strong>s i nos escu<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, con toda sau<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, e con lealda<strong>de</strong>,<br />
por que roguemos a <strong>de</strong> gran bonda<strong>de</strong><br />
que sempre haja <strong>de</strong> nós piada<strong>de</strong><br />
e que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> toda malda<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, e con lealda<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, con muitas requezas;<br />
e nós roguemos a que ha nobrezas<br />
en si mui gran<strong>de</strong>s, que nos <strong>de</strong> tristezas<br />
guard’ e <strong>de</strong> coitas e ar d’ avolezas.<br />
Ben vennas, Maio, con muitas requezas.<br />
Ben vennas, Maio, coberto <strong>de</strong> fruitas;
und wir beten darum, dass es immer<br />
doppelte Gna<strong>de</strong>n gibt, dass es jeman<strong>de</strong>n,<br />
<strong>de</strong>r uns vor <strong>de</strong>m Teufel schützt, gibt.<br />
Komm gut, Mai, mit Früchten be<strong>de</strong>ckt.<br />
Komm gut, Mai, mit gutem Geschmack,<br />
und wir beten und loben<br />
die, die immer Gott darum bittet,<br />
dass er die Sündiger vor <strong>de</strong>n Schmerzen schützt.<br />
Komm gut, Mai, mit gutem Geschmack.<br />
Komm gut, Mai, mit Kühen und Stieren,<br />
und wir beten darum, dass unsere Schätze<br />
zu Christus gehören, dass die Mauren<br />
verwirrt sein.<br />
Komm gut, Mai, mit Kühen und Stieren.<br />
Komm gut, Mai, froh und ohne Rache;<br />
und wir beten zu <strong>de</strong>r, dank <strong>de</strong>r wir verdienen<br />
Guten aus ihrem Sohn, damit sie uns eine solche<br />
Macht gibt, dass wir die Mauren aus Spanien abschieben können.<br />
Komm gut, Mai, froh und ohne Rache.<br />
Komm gut, Mai, mit vielem Vieh<br />
und wir bitten darum, dass unsere Sün<strong>de</strong>n<br />
vom Gott entschuldigt wer<strong>de</strong>n<br />
und dass er uns von seinem Sohn nicht entfernt,<br />
komm gut, Mai, mit vielem Vieh.<br />
Komm gut, Mai, mit gutem Sommer;<br />
und wir beten zu <strong>de</strong>r Jungfrau <strong>de</strong>r Ebene,<br />
damit sie uns vor <strong>de</strong>m bösen Mensch uns schützt<br />
und vor <strong>de</strong>m Boshaften und <strong>de</strong>m Schurke.<br />
Komm gut, Mai, mit gutem Sommer.<br />
Komm gut, Mai, mit Brot und Wein;<br />
und wir beten, damit das Kind Gott<br />
uns auf seinen Ärmen trägt und es uns einen Weg gibt,<br />
um zu feiern.<br />
Komm gut, Mai, mit Brot und Wein.<br />
Komm gut, Mai, ruhig und nicht rachend,<br />
und wir beten, damit unser Schild<br />
uns vor <strong>de</strong>m Narr schützt<br />
und vor <strong>de</strong>m rachen<strong>de</strong>n Mann und <strong>de</strong>m Unbekannten.<br />
Komm gut, Mai, ruhig und nicht rachend.<br />
e nós roguemos a que sempre duitas<br />
ha sas merces <strong>de</strong> fazer én muitas<br />
que nos <strong>de</strong>fenda do <strong>de</strong>m’ e sas luitas.<br />
Ben vennas, Maio, coberto <strong>de</strong> fruitas.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos sabores;<br />
e nós roguemos e <strong>de</strong>mos loores<br />
aa que sempre por nós pecadores<br />
rog’ a Deus, que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> doores.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos sabores.<br />
Ben vennas, Maio, con vacas e touros;<br />
e nós roguemos a que nos tesouros<br />
<strong>de</strong> Jeso‐Cristo é, que aos mouros<br />
cedo cofonda, e brancos e louros.<br />
Ben vennas, Maio, con vacas e touros.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e sen sanna;<br />
e nós roguemos a quen nos gaanna<br />
ben <strong>de</strong> seu Fillo, que nos dé tamanna<br />
força, que saian os mouros d’ Hespanna.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e sen sanna.<br />
Ben vennas, Maio, con muitos gãados;<br />
e nós roguemos a que os pecados<br />
faz que nos sejan <strong>de</strong> Deus perdõados,<br />
que <strong>de</strong> seu Fillo nos faça privados.<br />
Ben vennas, Maio, con muitos gãados.<br />
Ben vennas, Maio, con bõo verão;<br />
e nós roguemos a Virgen <strong>de</strong> chão<br />
que nos <strong>de</strong>fenda d’ home mui vilão<br />
e d’ atrevud’ e <strong>de</strong> torp’ alvardão.<br />
Ben vennas, Maio, con bõo verão.<br />
Ben vennas, Maio, con pan e con vinno;<br />
e nós roguemos a que Deus mininno<br />
troux’ en seus braços, que nos dé caminno<br />
por que sejamos con ela festinno.<br />
Ben vennas, Maio, con pan e con vinno.<br />
Ben vennas, Maio, mans’ e non sannudo;<br />
e nós roguemos a que noss’ escudo<br />
é, que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> louc’ atrevudo<br />
e d’ hom’ ẽaio e <strong>de</strong>sconnoçudo.<br />
Ben vennas, Maio, mans’ e non sannudo.
Komm gut, Mai, froh und schön<br />
für die Mutter <strong>de</strong>s glorreichen Königs:<br />
wir beten, damit sie uns vor <strong>de</strong>m stören<strong>de</strong>n Mann<br />
und vor <strong>de</strong>m Lügner schützt<br />
Komm gut, Mai, froh und schön.<br />
Komm gut, Mai, mit guten Schlemmereien,<br />
und wir beten in unseren Gesängen<br />
zu <strong>de</strong>r Heiligen Maria, vor ihrem Altar,<br />
damit sie vor <strong>de</strong>n groβen Schmerzen uns schützt.<br />
Komm gut, Mai, mit guten Schlemmereien.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e fremoso;<br />
por end’ a Madre do Rei grorioso<br />
roguemos que nos guar<strong>de</strong> do nojoso<br />
hom’ e <strong>de</strong> falso e <strong>de</strong> mentiroso.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e fremoso.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos manjares;<br />
e nós roguemos en nossos cantares<br />
a Santa Virgen, ant’ os seus altares,<br />
que nos <strong>de</strong>fenda <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>s pesares.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos manjares.
„Diese Geschichte erzählt wie Gott das Himmel und die Er<strong>de</strong> und das Meer und die<br />
Sonne und <strong>de</strong>n Mond und die Sterne und alle Dinge erschaffte, und wie Er <strong>de</strong>n<br />
Mensch erschaffte“.<br />
Wie könnten wir Gott<br />
für alle, was für uns tat, danken.<br />
Für uns erschaffte Er das Himmel, die Er<strong>de</strong> und das Meer,<br />
die sonst nicht existieren wür<strong>de</strong>n;<br />
wer das nicht glauben wollte,<br />
nei<strong>de</strong>t die Frömmigkeit von Gott.<br />
Wie könnten wir Gott…<br />
Wie Er das Licht erschaffte<br />
zeigt Seine Tate, meune Freun<strong>de</strong>;<br />
aber noch mehr zeigt das, wie er Sein Feuer in <strong>de</strong>r Jungfrau schloss,<br />
um Seine Freun<strong>de</strong> zu retten.<br />
Wie könnten wir Gott…<br />
Und wie Er die Himmel erschaffte und ausbreitete:<br />
es scheint das Werk eines groβen Geist;<br />
aber es war noch gröβer, wenn ihr das sehen könnt,<br />
wenn Er die Er<strong>de</strong> besuchte, um Mensch zu wer<strong>de</strong>n.<br />
Wie könnten wir Gott…<br />
Und wenn Er die Er<strong>de</strong> erschaffte zeigte Er<br />
Seine groβe Macht, aber auβer das,<br />
«Esta primeira é <strong>de</strong> com’ el fez o ceo e a terra e o<br />
mar e o sol e a lũa e as estrelas e toda‐las outras<br />
cousas que son, e como fez o home a sa<br />
semellança»<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer<br />
quantos bẽes el por nós foi fazer.<br />
Por nós fez el ceo, terra e mar,<br />
ca pera si non havia mester;<br />
e quen aquesto creer non quiser,<br />
a pieda<strong>de</strong> <strong>de</strong> Deus quer negar.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
De com’ el fez a luz e a criou,<br />
ben semella seu feit’, amigos meus;<br />
pero máis foi u por salva‐los seus<br />
o seu lume na Virgen enserrou.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u os ceos fez e esten<strong>de</strong>u,<br />
ben semella obra <strong>de</strong> mui gran sén;<br />
mas maior foi, a quen o catar ben,<br />
u por seer home <strong>de</strong>les <strong>de</strong>cen<strong>de</strong>u.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u a terra fez, mostrou ben qual<br />
po<strong>de</strong>r havia; mas quen comidir,
um uns zu erlösen,<br />
bereiste Er die Er<strong>de</strong> und litt viel.<br />
Wie könnten wir Gott…<br />
Und wenn er <strong>de</strong>n Mond und die glänzen<strong>de</strong> Sonne<br />
erschaffte, tat Er ein groβes und edles Werk;<br />
aber noch gröβer, wenn sie schwarz<br />
wur<strong>de</strong>n, wenn Er für uns am Kreuz starb.<br />
Wie könnten wir Gott…<br />
Und wenn Er die Sterne anschaffte, weiβ ich,<br />
dass es kein groβes Werk für ihn war;<br />
aber es war noch gröβer, wenn sie die Könige<br />
führten, um <strong>de</strong>n König zu verehren.<br />
Wie könnten wir Gott…<br />
Und wenn er die Fischer, wie ich gelernt habe,<br />
und die Wasser erschaffte, wie es geschrieben wur<strong>de</strong>,<br />
war das ein groβes Werk; aber es war noch gröβer,<br />
wenn er auf <strong>de</strong>m Wasser wan<strong>de</strong>rte.<br />
Wie könnten wir Gott…<br />
Und wenn Er die Vögel erschaffte<br />
und Er sie in die Luft warf,<br />
war es groβ; aber ich sage euch,<br />
dass Er etwas noch gröβer tat, wenn Er durch die Luft anstieg.<br />
Wie könnten wir Gott…<br />
Und wenn Er mehr als 1.000 Tiere,<br />
wie es geschrieben ist, erschaffte,<br />
war es groβ; aber es war noch gröβer,<br />
wenn er in <strong>de</strong>r armen Krippe zwischen ihnen spielte.<br />
Wie könnten wir Gott…<br />
Und wenn Er <strong>de</strong>n schönen Mensch erschaffte<br />
und ihm Intellekt und Vernunft war,<br />
war es groβ, aber es war noch gröβer<br />
sein Lei<strong>de</strong>n und sein grausamer Tod, um <strong>de</strong>n Mensch zu retten.<br />
Wie könnten wir Gott…<br />
por máis terra u por nos remiir<br />
andou en ela e sofreu gran mal.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u a lũa e o sol que luz<br />
criou, grand’ obra e mui nobre fez;<br />
pero máis foi u chus negros ca pez<br />
tornaron u por nós pres mort’ en cruz.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u as estrelas fez, <strong>de</strong> certo sei<br />
que en faze‐las non fillou afan;<br />
pero máis foi u per elas a pran<br />
dos Reis foi aorado por Rei.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u os peixes, per com’ aprendi,<br />
criou das aguas, com’ escrito jaz,<br />
gran cousa foi; mas mui maior assaz<br />
u sobr’ elas andou por nós aqui.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u as aves, com’ el por ben viu,<br />
que voassen no aire fazer quis,<br />
muito foi; mas <strong>de</strong>sto vos faço fis<br />
que máis fez por nós u per el subiu.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u bestias, per com’ o escrito diz,<br />
fez <strong>de</strong> naturas muitas máis ca mil,<br />
muito foi; pero máis u eno vil<br />
presev’ ontr’ elas jouv’ o mui fiiz.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u fez home apost’ e mui bel<br />
a que <strong>de</strong>u entendiment’ e razon,<br />
muito foi; pero máis u pres paxon<br />
po‐lo salvar e morte mui cruel.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...
El TROVADORISMO MEDIEVAL GALLEGO‐PORTUGUÉS<br />
(Introducción, selección y edición <strong>de</strong> Carlos Paulo Martínez Pereiro)<br />
Una iniciativa <strong>de</strong> la <strong>Asociación</strong> <strong>de</strong> Escritores en Lingua Galega con el<br />
patrocinio <strong>de</strong> la S. A. <strong>de</strong> Xestión do Plan Xacobeo<br />
Versión en español <strong>de</strong> Gabriel Gómez e Isidro Novo (antología)
La importancia y la relevancia <strong>de</strong> la escuela trovadoresca gallego‐portuguesa<br />
<strong>medieval</strong>, por su interés poético intrínseco y por razones extrínsecas <strong>de</strong> carácter<br />
sociolingüístico y literario‐cultural, comienzan hoy a ser evaluadas con justedad,<br />
reconociéndose el relevante papel y la innegable calidad estética <strong>de</strong>l movimiento poético<br />
así conocido.<br />
No obstante, tal reconocimiento no tiene supuesto la divulgación <strong>de</strong>l completo y<br />
complejo argumento histórico que explica su papel hegemónico como lengua y como<br />
modalidad poética peninsular a lo largo <strong>de</strong> ciento cincuenta años. En la Edad Media, la<br />
eclosión <strong>de</strong> su expansión peninsular se asienta en dos factores difícilmente separables: por<br />
un lado, sólo es comprensible si <strong>de</strong>riva <strong>de</strong>l prestigio <strong>de</strong>l gallego‐<strong>portugués</strong> como lengua<br />
poética; por otro lado, si es también resultado <strong>de</strong> la importancia política y económica <strong>de</strong><br />
Galicia en el contexto <strong>de</strong> los reinos peninsulares <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el período alto<strong>medieval</strong>.<br />
Este ‘esplendor’ y esta influencia cultural, política y económica <strong>de</strong> las tierras<br />
norocci<strong>de</strong>ntales hispánicas supusieron que en el siglo XIII y en el XIV ‐a partir <strong>de</strong>l cual la<br />
<strong>de</strong>ca<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> Galicia comienza y, <strong>de</strong>spacio, se va a ir acrecentando‐ aún en gallego‐<br />
<strong>portugués</strong> se edificara la principal (y casi única) escuela trovadoresca peninsular que, en sus<br />
vertientes profana y religiosa, nos transmitieron los diferentes cancioneiros manuscritos. En<br />
realidad, la base fundamental <strong>de</strong> que la recepción y adaptación lírica <strong>de</strong>l trovadorismo<br />
ultrapirenaico se haya producido en la lengua norocci<strong>de</strong>ntal peninsular, radica en el hecho<br />
<strong>de</strong> los monarcas y la nobleza <strong>de</strong>l reino norocci<strong>de</strong>ntal <strong>de</strong> Galicia (y León) fuesen ‐hasta<br />
Afonso VI (1188‐1230), IX <strong>de</strong> León‐ y <strong>de</strong>fendiesen sus ‘intereses’ gallegos ‐como la po<strong>de</strong>rosa<br />
familia <strong>de</strong> los con<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Traba‐, o en este territorio se hubiesen criado ‐hasta Fernando III y<br />
Afonso X o los importantes linajes <strong>de</strong> los Castro y <strong>de</strong> los Lara sediadas en la corte <strong>de</strong> Afonso<br />
VIII <strong>de</strong> Castilla‐, junto con la progresiva importancia <strong>de</strong> Santiago <strong>de</strong> Compostela como<br />
centro <strong>de</strong> po<strong>de</strong>r y cultura, aparte <strong>de</strong>l estricto ámbito religioso.<br />
La factualidad histórica y los actuales conocimientos sobre la prehistoria <strong>de</strong> nuestro<br />
lirismo permiten hacer hipótesis <strong>de</strong> que la “versión” gallego‐portuguesa <strong>de</strong> la lírica occitana<br />
en las cortes peninsulares se <strong>de</strong>bió a la fuerte influencia, directa e indirecta, <strong>de</strong> Galicia en el<br />
<strong>de</strong>venir histórico hispánico <strong>de</strong> los siglos XI y XII, y que, a<strong>de</strong>más, se <strong>de</strong>bió realizar sobre un<br />
cultivo previo <strong>de</strong> algún tipo <strong>de</strong> lírica en lengua gallega. Tal recepción <strong>de</strong>bió tener efecto en<br />
la época en que las experiencias poéticas occitana y gallega confluyen <strong>de</strong>finitivamente en<br />
los reinados <strong>de</strong> Afonso IV y <strong>de</strong> Alfonso VIII <strong>de</strong> Castela.<br />
Por otro lado, dado que los géneros cultivados mostraron unas preferencias<br />
lingüístico‐dialectales diferenciadas que se convirtieron en conformantes <strong>de</strong> cada una <strong>de</strong> las<br />
modalida<strong>de</strong>s literarias, en el medievo hispánico, el gallego‐<strong>portugués</strong> se erigió en lengua<br />
lírica exclusiva <strong>de</strong> entre todos los romances <strong>de</strong> la península, adjetivando esta escuela<br />
poética. Con las excepciones <strong>de</strong>l mozárabe en la parte meridional y <strong>de</strong> la lengua <strong>de</strong> oc para<br />
los trovadores catalanes, en gallego‐<strong>portugués</strong> trovaban no sólo los poetas gallegos y<br />
portugueses originarios <strong>de</strong>l Noroeste peninsular, sino que también aquellos otros <strong>de</strong> los<br />
varios orígenes ibéricos, que expresaron poéticamente la coita <strong>de</strong> amar, que hablaron mal<br />
<strong>de</strong> sus contemporáneos con sarcasmo y <strong>de</strong>liberada obscenidad o que erigieron loores y<br />
miragres para Santa María.<br />
Esta homogeneidad <strong>de</strong> expresión lingüística en la lírica hispánica <strong>de</strong> los primeros<br />
siglos <strong>de</strong>l pasado milenio era <strong>de</strong> tal consistencia que encontramos también trovando en<br />
gallego‐<strong>portugués</strong> al genovés Bonifacio Calvo y dialogando escatológicamente, en la misma<br />
lengua, a Alfonso X y, en occitano, al provenzal Arnaldo (con toda probabilidad Arnaut
Catalan), que constatamos como, con anterioridad, el trovador occitano Raimbaut <strong>de</strong><br />
Vaqueiras introduce la lengua poética norocci<strong>de</strong>ntal entre las culturalmente prestigiosas <strong>de</strong><br />
su famoso <strong>de</strong>scort plurilingüe o que el rey ‘sabio’ <strong>de</strong> Castilla y León, creador y promotor <strong>de</strong><br />
la prosa castellana, aparece ante nuestros ojos como poeta, profano o religioso,<br />
exclusivamente en gallego‐<strong>portugués</strong>.<br />
La caracterización sociocultural <strong>de</strong>l centro y noroeste ibérico y la ten<strong>de</strong>ncia genérica<br />
<strong>de</strong> modalida<strong>de</strong>s lingüísticas específicas, unidas al prestigio <strong>de</strong>l gallego‐<strong>portugués</strong> como<br />
lengua ya con una tradición poética precortés ‐probablemente creada alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong>l<br />
grandioso centro <strong>de</strong> difusión y recepción cultural <strong>de</strong> Santiago <strong>de</strong> Compostela y <strong>de</strong> la cual<br />
sería muestra la extraordinaria presencia y <strong>de</strong>sarrollo posterior por juglares gallegos <strong>de</strong>l<br />
lirismo <strong>de</strong> mujer en el género <strong>de</strong> la cantiga <strong>de</strong> amigo (con una constante y pertinaz<br />
referencia ambiental gallega)‐, en su conjunto, ayuda a compren<strong>de</strong>r en parte este<br />
fenómeno complejo que, en no pocas ocasiones fue víctima <strong>de</strong> la incomprensión, basada en<br />
una anacrónica sobreposición retrospectiva <strong>de</strong> la i<strong>de</strong>ología nacionalista española a unos<br />
espacios y a unos tiempos que se resisten a ina<strong>de</strong>cuados prejuicios asimilistas <strong>de</strong> carácter<br />
totalizador.<br />
La poesía trovadoresca gallego‐portuguesa está constituida por un conjunto <strong>de</strong> unas<br />
1680 cantigas profanas, que son atribuidas a unos 160 trovadores y juglares, en su mayor<br />
parte gallegos y portugueses y algunos originarios <strong>de</strong> otras latitu<strong>de</strong>s, así como unas 422<br />
cantigas religiosas ‐<strong>de</strong> loor y narrativas <strong>de</strong> miragres‐ promovidas y concebidas por Afonso X<br />
(1221‐1284) en la monumental recopilación mariana <strong>de</strong> las Cantigas <strong>de</strong> Santa María. Todas<br />
estas composiciones, aparte <strong>de</strong> sus diferentes temáticas, concepción y sentido, o <strong>de</strong> sus<br />
coinci<strong>de</strong>ncias y divergencias estilísticas y formales, aparecen unificadas por la sustancial<br />
i<strong>de</strong>ntidad <strong>de</strong> la expresión lingüística <strong>de</strong>l trovadorismo gallego‐<strong>portugués</strong> que las conforma.<br />
Cantigas que, en su combinación <strong>de</strong> letra y música, son poesías compuestas para ser<br />
cantadas y que, básicamente según sus contenidos, se constituyen en géneros<br />
diferenciados.<br />
Este trovadorismo está agrupado, principalmente, sobre ejes que, a pesar <strong>de</strong> ser<br />
opuestos y contradictorios (como el conjunto <strong>de</strong> la propia cultura <strong>medieval</strong>), no <strong>de</strong>jan <strong>de</strong><br />
constituir una unidad, en que se mantiene una paradójica continuidad e interrelación entre<br />
las diversas vertientes que, con límites por veces difusos y <strong>de</strong>saparecidos, conforman sus<br />
discursos genéricos: por una parte, en torno al obsesivo y enfermizo amor‐sufrimiento, en<br />
visión y hiperbólica expresión masculinas (cantiga <strong>de</strong> amor) y en complementar perspectiva<br />
travestidamente femenina (cantiga <strong>de</strong> amigo), así como por la versión religiosa y la<br />
transposición al divino <strong>de</strong> los modos profanos en los loores marianos; por otra parte,<br />
dispersándose en el discurso más narrativo <strong>de</strong> la sátira vehemente, burlesca y sarcástica,<br />
obscena y sediciosa, humorística e intrascen<strong>de</strong>nte, o, ocasionalmente, moralizante <strong>de</strong> las<br />
cantigas <strong>de</strong> escarnho e <strong>de</strong> maldizer y en las dilatadas y poetizadas narrativas, vitalmente<br />
publicitarias, <strong>de</strong> los miragres <strong>de</strong>mostrativos <strong>de</strong> las bonda<strong>de</strong>s y capacida<strong>de</strong>s mediadoras <strong>de</strong><br />
la Virgen María.<br />
Aparte <strong>de</strong> los anteriores géneros canónicos y cuantitativamente mayores, existen<br />
también otros numéricamente menores y, a veces, <strong>de</strong> perfiles más o menos difusos. Por un<br />
lado, en la textualidad profana, po<strong>de</strong>mos referir los <strong>de</strong>scordos (con correspon<strong>de</strong>ncia entre<br />
la distorsión formal y el <strong>de</strong>sacuerdo emocional que expresan), los lais (narrativos y <strong>de</strong><br />
temática artúrica), los prantos (<strong>de</strong> caráter elegíaco‐funerario) o las tenções (<strong>de</strong>bates<br />
paritarios entre dos poetas <strong>de</strong> contenido satírico y ocasionalmente amoroso), mientras, en<br />
la textualidad religiosa <strong>de</strong> las Cantigas <strong>de</strong> Santa María, tenemos, aparte <strong>de</strong> las cantigas
prologal y epilogal, <strong>de</strong> una cantiga <strong>de</strong> pitiçon y <strong>de</strong> las maias, un pequeño grupo <strong>de</strong><br />
composiciones cristológicas que se alejan <strong>de</strong>l tema mariano que unifica todas las restantes.<br />
Sin embargo, aún habría que consi<strong>de</strong>rar, por un lado, las cantigas <strong>de</strong> seguir que más<br />
que un género suponen una técnica compositiva parasitaria <strong>de</strong> textos previos y, por otro<br />
lado, el eloxio, la cantiga <strong>de</strong> tear, la cantiga <strong>de</strong> malmaridada y, incluso, a pastorela (diálogo<br />
cortés entre un cavaleiro y una pastor) que, constituyendo géneros específicos en otras<br />
escuelas trovadorescas <strong>de</strong>l occi<strong>de</strong>nte <strong>medieval</strong>, tienen una presencia muy esporádica o se<br />
diluyen y <strong>de</strong>scaracterizan, en mayor o menor medida, en su hibridación y confluencia con<br />
las cantigas <strong>de</strong> los tres po<strong>de</strong>rosos géneros canónicos profanos gallego‐portugueses.<br />
El gallego‐<strong>portugués</strong>, como vehículo expresivo romance que otorga unidad a las<br />
diferentes manifestaciones <strong>de</strong>l lirismo trovadoresco hispánico, se nos presenta en el actual<br />
estadio <strong>de</strong> nuestros conocimientos como una relativa koiné literaria con un valor <strong>de</strong> uso<br />
unitario equivalente al <strong>de</strong>l provenzal en la lírica occitana, mas <strong>de</strong> una rigi<strong>de</strong>z y cerrazón<br />
menor en el aprovechamiento <strong>de</strong> las potencialida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> la viva lengua popular. Con todo,<br />
entre los polos <strong>de</strong> la unidad y <strong>de</strong> la diversidad, esta koiné poética se sitúa <strong>de</strong> manera<br />
preferente en el primero <strong>de</strong> ellos, nivelando grosso modo las diferencias dialectales que<br />
convivían en los territorios <strong>de</strong> la actual Galicia y <strong>de</strong>l norte <strong>de</strong> Portugal hasta el río Mon<strong>de</strong>go<br />
y con la aportación <strong>de</strong> uno registro lingüístico más rico y variado en las composiciones<br />
satíricas y en las narrativas <strong>de</strong> los miragres, tal y como a nosotros nos la trasladaron, entre<br />
otros, el Cancioneiro da Ajuda, los apógrafos quinientistas italianos <strong>de</strong>l Cancioneiro <strong>de</strong> la<br />
Biblioteca Nacional y <strong>de</strong>l Cancioneiro <strong>de</strong> la Vaticana y los cuatro cancioneiros <strong>de</strong> las<br />
Cantigas <strong>de</strong> Santa María.<br />
De todas maneras esta caracterización unitaria y convencional <strong>de</strong>be ser, hoy por<br />
hoy, matizada, porque no hay duda <strong>de</strong> la continua permeabilidad y abertura <strong>de</strong> nuestros<br />
poetas a la lengua real, coloquial y popular (suya y <strong>de</strong> sus contemporáneos), así como,<br />
lógicamente, <strong>de</strong> la <strong>de</strong>sigual presencia y <strong>de</strong> la menor receptabilidad en las modalida<strong>de</strong>s<br />
expresivas <strong>de</strong> los diferentes géneros. En consecuencia, por muy convencional que la<br />
podamos consi<strong>de</strong>rar, tiene un alto grado <strong>de</strong> comunicabilidad y una fácil i<strong>de</strong>ntificación<br />
retroactiva <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el estado actual <strong>de</strong> nuestra lengua.<br />
Como instrumento estético <strong>de</strong> comunicación, este gallego‐<strong>portugués</strong> aparece<br />
imbuido <strong>de</strong> una fuerte y homogénea conciencia <strong>de</strong> estilo, doble, mas sólo relativamente<br />
especializada, en relación a la fuerte polarización alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong>l también doble universo que<br />
reflejan: lírico‐amoroso (profano y religioso) y narrativo (satírico y miraculístico).<br />
El modo lírico‐amoroso que presi<strong>de</strong> la construcción <strong>de</strong> la cantiga <strong>de</strong> amor, <strong>de</strong> la<br />
cantiga <strong>de</strong> amigo y <strong>de</strong> la cantiga <strong>de</strong> loor, está basado en el procedimiento semántico‐<br />
estructural <strong>de</strong> la repetición y <strong>de</strong> la variación, <strong>de</strong>l paralelismo formal y significativo, <strong>de</strong> tal<br />
manera que, también como resultado y exigencia <strong>de</strong> una concepción escolástica y<br />
aristocrática <strong>de</strong> la creación poética, se encierra en un limitado grupo <strong>de</strong> motivos temático‐<br />
situacionales y en la consiguiente selección léxico‐formulística a lo humano o a lo divino.<br />
Con estos asumidos condicionamientos <strong>de</strong> una poética premeditadamente reducida, las<br />
cantigas <strong>de</strong> amor remiten, por convención casi inevitable, a un hipotético texto<br />
paradigmático, intensificando e interiorizando el análisis psicológico <strong>de</strong> la coita <strong>de</strong> amor y el<br />
abanico <strong>de</strong> motivos que la acompañan en una expresión gran<strong>de</strong>mente formalizada, retórica<br />
y “paralógica”, que en las cantigas <strong>de</strong> loor se adapta y diversifica en el canto <strong>de</strong> alabanza <strong>de</strong><br />
la Virgen como Senhor das senhores, mientras en aquellas cantigas <strong>de</strong> amigo más<br />
emblemáticas <strong>de</strong>l género y menos contaminadas <strong>de</strong>l espíritu cortés, los límites estilísticos y
estruturais son ultrapasados merced a un simbolismo <strong>de</strong> carácter naturalista y una<br />
expresión más tradicionalizante y sugeridora.<br />
Por su parte, el modo narrativo que presi<strong>de</strong> la construcción <strong>de</strong> los textos satíricos y<br />
miraculísticos supone la secundarización <strong>de</strong> los esquemas reiterativos <strong>de</strong>l modo amoroso y<br />
la primacía <strong>de</strong> una expresividad y caracterización lingüístico‐discursiva más conversacional y<br />
vital, acor<strong>de</strong> con su apertura temática endocontextual y las diferentes intencionalida<strong>de</strong>s<br />
que generan unos y otros textos. Esto es, sin renunciar a los condicionamientos<br />
autoasumidos en la escuela, se caracteriza, en relación a lo que hemos <strong>de</strong>nominado como<br />
modo amoroso, por su ten<strong>de</strong>ncia relativamente anticonvencional y expansiva, una fuerte<br />
expresividad basada en unos modos retóricos diversos, en la variedad <strong>de</strong> registros y una<br />
gran riqueza léxica. En las cantigas <strong>de</strong> escarnho e <strong>de</strong> maldizer se huye <strong>de</strong> todo i<strong>de</strong>alismo y<br />
abstracción y se llega a la cru<strong>de</strong>za, a la obscenidad, a la sordi<strong>de</strong>z, a la blasfemia o al<br />
sacrilegio, explotando sistemáticamente las posibilida<strong>de</strong>s semánticas y expresivas <strong>de</strong>l<br />
lenguaje hasta un punto pocas veces alcanzado por satirista ninguno. Esta poesía emplea,<br />
para alcanzar su gran expresividad, variedad y riqueza, una perfecta combinación <strong>de</strong><br />
recursos retóricos como el equívoco, la ironía o la invectiva y <strong>de</strong> procedimientos con origen<br />
en la afectividad y efectividad <strong>de</strong>l habla más espontánea y popular. En los miragres<br />
marianos alfonsinos el discurso narrativo impera con un tono <strong>de</strong>mostrativo y <strong>de</strong><br />
consecuencias <strong>de</strong>vocionales, con una ingente riqueza lingüística, métrica y estilística y una<br />
no menor presencia <strong>de</strong> diversos ámbitos socio‐ambientales.<br />
Ahora bien, si el instrumento lingüístico <strong>de</strong>l movimiento poético que nos ocupa es el<br />
gallego‐<strong>portugués</strong>, parte <strong>de</strong> su geografía temática, cultural y social pue<strong>de</strong> ser consi<strong>de</strong>rada,<br />
en un sentido amplio, como panhispánica, o, quizás <strong>de</strong> manera más precisa, como centro‐<br />
occi<strong>de</strong>ntal peninsular, siempre teniendo presente que es el ámbito cortesano y aristocrático<br />
en el cual, básica y prioritariamente, se centró su actividad. Llegue con señalar que uno <strong>de</strong><br />
los textos más antiguos <strong>de</strong> nuestro lirismo, la composición política compuesta por vuelta <strong>de</strong>l<br />
1200, Ora faz host’ o senhor <strong>de</strong> Navarra, <strong>de</strong> Joán Soárez <strong>de</strong> Paiva, se sitúa temáticamente<br />
lejos <strong>de</strong> Galicia y Portugal, o llegue con recordar que es Joán, jograr morador en León quien<br />
comienza a levantar el acta <strong>de</strong> <strong>de</strong>función <strong>de</strong> la escuela trovadoresca gallego‐portuguesa a la<br />
muerte <strong>de</strong>l Rei Lavrador Don Dinís en 1325, componiendo un pranto (Os namorados que<br />
troban d’ amor) que se localiza <strong>de</strong> manera simbólica entre los últimos textos <strong>de</strong> este<br />
movimiento poético.<br />
No <strong>de</strong>bemos olvidar que es alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> las cortes portuguesas <strong>de</strong> Afonso III y <strong>de</strong><br />
Don Dinís, mas también ‐e incluso en mayor medida‐ <strong>de</strong> las castellanas <strong>de</strong> Fernando III,<br />
Alfonso X y Sancho IV, que básicamente gira la mayor parte <strong>de</strong> la actividad <strong>de</strong> esta escuela<br />
poética, aparte <strong>de</strong> posibles núcleos nobiliárquicos y eclesiásticos gallegos y portugueses <strong>de</strong><br />
menor entidad. En este contexto cortesano poetizaban, con una acentuada formación<br />
cultural y retórica, gran<strong>de</strong>s trovadores, segreles y juglares; convivían en el proceso creativo<br />
‐no sin conflictos‐ reyes, altos nobles, burgueses, clérigos, hidalgos arruinados <strong>de</strong> la<br />
pequeña nobleza (infançóns) o integrantes <strong>de</strong> estamentos más populares. Todos ellos<br />
construyeron un monumento literario impar que, <strong>de</strong>jando a un lado algunos elementos<br />
formalizados y ultrapasados, resultado <strong>de</strong> una retórica y una i<strong>de</strong>ología fechadas, aún<br />
mantiene para el lector mo<strong>de</strong>rno unos índices <strong>de</strong> inteligibilidad y un po<strong>de</strong>r comunicativo<br />
extraordinarios, en su profunda ‘traducción’, adaptación y acomodación <strong>de</strong>l universo cortés<br />
provenzal al contexto estético, social y cultural gallego‐<strong>portugués</strong> <strong>medieval</strong>.<br />
En este adaptación, las diferentes generaciones <strong>de</strong> trovadores y juglares<br />
‐conocedores <strong>de</strong> la ars como capaces rétores‐ edificaron una poética propia enormemente
exigente, en tanto en cuanto que sometida a leyes y preceptos compositivos rigurosos, y<br />
reducida a respeto <strong>de</strong> los modos y modalida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> que partieron, mas utilizando los<br />
recursos lingüísticos métricos, rimáticos, musicales, compositivos o simbólicos con una gran<br />
habilidad técnica y con una no menor rentabilidad expresiva, sirviéndose <strong>de</strong> las tradiciones<br />
líricas que los habían precedido y practicando, avant la lettre, en su poesía el paradójico<br />
principio mo<strong>de</strong>rno <strong>de</strong>l less is more, <strong>de</strong>l menos es más.<br />
Retomando los límites antes señalados, <strong>de</strong> ellos ya se <strong>de</strong>duce que el espacio<br />
cronológico <strong>de</strong> la escuela trovadoresca ocupa alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> un siglo y medio, el siglo XIII y la<br />
primera mitad <strong>de</strong>l XIV. Estos límites, en realidad, son los que nos indican, o bien la datación<br />
<strong>de</strong> los primeros textos que nuestra pobre y unitaria tradición manuscrita nos transmitió, o<br />
bien la muerte <strong>de</strong> los últimos mecenas y la consiguiente <strong>de</strong>saparición <strong>de</strong> las últimas cortes<br />
protectoras <strong>de</strong> la lírica gallego‐portuguesa <strong>de</strong>l rey Don Dinís y <strong>de</strong> su hijo bastardo Don<br />
Pedro, Con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Barcelos (fallecidos respectivamente en 1325 y 1354), o preferiblemente<br />
en 1350, fecha en que el con<strong>de</strong> lega en su testamento a Alfonso XI <strong>de</strong> Castilla un Livro <strong>de</strong> las<br />
Cantigas que, probablemente, fue la compilación <strong>de</strong> que <strong>de</strong>bieron ser copiados los<br />
apógrafos quinientistas italianos antes mencionados, <strong>de</strong>bidos al impagable interés <strong>de</strong>l<br />
humanista Angelo Colocci, que junto con el Cancioneiro da Ajuda <strong>de</strong> fines <strong>de</strong>l siglo XIII y con<br />
los manuscritos menores, mas con nota musical, <strong>de</strong>l Pergamiño Vin<strong>de</strong>l, con los cantares <strong>de</strong><br />
amigo <strong>de</strong> Martin Codax, y <strong>de</strong>l Fragmento Sharrer, con canciones <strong>de</strong> amor <strong>de</strong> Don Dinís,<br />
constituyen la base <strong>de</strong> la tradición manuscrita <strong>de</strong> nuestra lírica profana. Por su parte, la<br />
lírica religiosa nos fue transmitida por cuatro gran<strong>de</strong>s códices alfonsinos elaborados en<br />
diferentes y progresivas redacciones <strong>de</strong> las Cantigas <strong>de</strong> Santa María entre 1270 y 1282, que,<br />
aparte <strong>de</strong> su textualidad, tienen también un enorme valor por la música y miniaturas que<br />
presentan: los dos escurialenses, el florentino y el toledano que hoy está en la Biblioteca<br />
Nacional en Madrid.<br />
No obstante, las fechas referidas no sirven, en realidad, más que como referencias,<br />
pues parece necesario postular la hipótesis <strong>de</strong> la existencia <strong>de</strong> una lírica pretrovadoresca<br />
(<strong>de</strong> que serían índice las cantigas <strong>de</strong> amigo más tradicionales) y quizás retrasar en algunas<br />
décadas el posible comienzo <strong>de</strong> la escuela, con anterioridad a los textos que llegaron hasta<br />
nosotros a través <strong>de</strong> las gran<strong>de</strong>s compilaciones antológicas tardías que son los cancioneiros.<br />
Por otra parte, es cierto que en sentido restrictivo la escuela poética acaba con el último<br />
trovador y mecenas: el Con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Barcelos. Sin embargo, a pesar <strong>de</strong> que durante la segunda<br />
mitad <strong>de</strong>l siglo XIV, presidida en Portugal por las cortes <strong>de</strong> Don Fernando y Don João I, la<br />
poesía es consi<strong>de</strong>rada como fantasia sem beneficio, en las cortes castellanas las prácticas<br />
poéticas <strong>de</strong>rivadas <strong>de</strong>l trovadorismo se resisten a morir y aún mantendrán una influencia<br />
directa <strong>de</strong> menor entidad a lo largo <strong>de</strong> las seis primeras décadas <strong>de</strong>l cuatrocientos. Así nos<br />
lo muestran los textos epigonales postrovadorescos <strong>de</strong> la conocida como escuela gallego‐<br />
castellana, que incorpora a la tradición trovadoresca las noveda<strong>de</strong>s poéticas que se habían<br />
ido produciendo en Europa ya a partir <strong>de</strong>l 1300. Estos textos poéticos <strong>de</strong> autores como<br />
Macías o namorado o Alfonso Álvarez <strong>de</strong> Villasandino se recogen, entre otros, en el<br />
Cancioneiro <strong>de</strong> Baena (1445), aunque su límite final <strong>de</strong>bería ser retrasado para 1465, fecha<br />
probable <strong>de</strong> un texto diálogado <strong>de</strong> Gómez Manrique y Álvaro González <strong>de</strong> Alcántara que,<br />
por sus rasgos lingüísticos y parte <strong>de</strong> su contenido, pue<strong>de</strong> ser contemplado como el<br />
simbólico testamento final.<br />
Con posterioridad, aún en el Cancioneiro Geral (1516) <strong>de</strong> Garcia <strong>de</strong> Resen<strong>de</strong>, que ya<br />
representa la primera escuela postrovadoresca anunciando la nueva lírica renacentista, la
poesía áulica <strong>de</strong> la llamada escuela castellana‐portuguesa nos dará aún muestra <strong>de</strong> la<br />
pervivencia <strong>de</strong> los mo<strong>de</strong>los formales y temáticos <strong>de</strong>l trovadorismo gallego‐<strong>portugués</strong>.<br />
El siglo y medio <strong>de</strong> lirismo trovadoresco fue <strong>de</strong>jando, por tanto, su impronta en las<br />
escuelas poéticas antes mencionadas y en la tradición poética peninsular. Tanto la poesía<br />
cortesana como la poesía <strong>de</strong> tipo tradicional, en castellano o en <strong>portugués</strong>, <strong>de</strong>l período<br />
renacentista suponen en ciertos aspectos una modulación continuada <strong>de</strong>l trovadorismo<br />
gallego‐<strong>portugués</strong>, por medio <strong>de</strong> la bifurcación <strong>de</strong> la lírica hispánica tardo<strong>medieval</strong> ya<br />
receptiva a las noveda<strong>de</strong>s que provenían <strong>de</strong> Italia.<br />
Por culpa <strong>de</strong> la progresiva consolidación en Galicia <strong>de</strong> una oligarquía foránea y <strong>de</strong> la<br />
paralela pérdida gradual <strong>de</strong> la influencia y <strong>de</strong>l po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> la nobleza gallega, mientras que<br />
nuestra lengua iba poco a poco quedando restringida al ámbito rural y a la oralidad, y la<br />
literatura gallega también se oralizaba y se reducía paulatinamente al silencio en la escrita,<br />
sin po<strong>de</strong>r incorporar el Humanismo y el Renacimiento, en Portugal la lírica gallego‐<br />
portuguesa se prolongaba en la reelaboración <strong>de</strong> su metafísica amorosa y en los modos <strong>de</strong><br />
la arte <strong>de</strong> trovar ao modo antigo, en las redondilhas <strong>de</strong> Gil Vicente, Sá <strong>de</strong> Miranda y<br />
Camões, o continuaba en el <strong>de</strong>slumbrante ‘monólogo <strong>de</strong> amigo’ <strong>de</strong> la Menina e Moça o<br />
Livro das Sauda<strong>de</strong>s que abre la misteriosamente extraordinaria prosa narrativa quinientista<br />
así titulada, <strong>de</strong>l enigmático Bernardim Ribeiro, que, por acróstico gallego, se hace en ella<br />
personaje como “Binmar<strong>de</strong>r” .<br />
Con el final <strong>de</strong> la escuela gallego‐portuguesa, mientras Portugal se orienta para el<br />
sur y la expansión ultramarina, Galicia va entrando progresivamente en un largo período <strong>de</strong><br />
silencio, cada vez más <strong>de</strong>pendiente cultural y políticamente <strong>de</strong> Castilla con la<br />
instrumentalización <strong>de</strong> la lengua como compañera <strong>de</strong>l imperio (en clara expresión ‘político‐<br />
gramatical’ <strong>de</strong> Nebrija) y con la doma y castración <strong>de</strong>l Reino <strong>de</strong> Galicia (como <strong>de</strong>nominó el<br />
Padre Zurita a la “labor” <strong>de</strong> los Reyes Católicos). Período conocido en nuestra tradición<br />
literaria como “Séculos Escuros”, <strong>de</strong>l que solamente la acción <strong>de</strong> los Ilustrados y Románticos<br />
le permitirá salir <strong>de</strong> nuevo a la compleja, mas luminosa clareza, <strong>de</strong> las dos últimas centurias.<br />
Cualquier sencilla referencia caótica <strong>de</strong> los nombres <strong>de</strong> aquellos ‘doctores en trovar’<br />
evoca automáticamente un extraordinario discurso poético y una invulgar construcción<br />
literaria a la que se podrían aplicar largo y tendido las palabras que Roman Jakobson <strong>de</strong>dicó<br />
a las siete cantigas <strong>de</strong> amigo <strong>de</strong>l juglar gallego Martin Codax: “Magníficas criações <strong>de</strong> uma<br />
época excepcional na história da arte verbal europeia.... Jóias verbais do século XIII”.<br />
Un viaje <strong>de</strong> los ‘séculos recuados en nós’ (siglos metidos en nosotros) tiene hoy aún<br />
un gran sentido cuando hablamos <strong>de</strong> la poesía trovadoresca gallego‐portuguesa, porque<br />
una parte sustancial <strong>de</strong> nuestra topografía amorosa se sigue representando y reflejando en<br />
el mapa que, en paralelo con la prosa <strong>de</strong> inspiración cortés, trazaron los poetas <strong>medieval</strong>es,<br />
matizaron los stilnovistas y renovó, asumiéndolo, Petrarca, para interiorizarlo los eternos<br />
petrarquistas que continuamos siendo todos en el fondo.<br />
Por influjo <strong>de</strong>l ‘renacimiento cultural’ europeo <strong>de</strong>l siglo XII y en la estela <strong>de</strong> los<br />
troubadours provenzales a partir <strong>de</strong> la cruzada contra la herejía cátara <strong>de</strong> los albigenses, a<br />
los trobadores <strong>de</strong> la lírica gallego‐portuguesa <strong>medieval</strong>, junto a los trouvères franceses, los<br />
minnesinger alemanes y los trovatori alto‐italianos y sicilianos (y, también, aunque<br />
subsidiariamente, a algunos poetas corteses ingleses), les cabe la honra <strong>de</strong>l gran<br />
re<strong>de</strong>scubrimiento <strong>de</strong>l amor al convertirlo en l´amour réciproque malheureux, usando la feliz<br />
expresión <strong>de</strong> Denis <strong>de</strong> Rougemont.<br />
Siendo <strong>de</strong> este modo, no po<strong>de</strong>mos renunciar a tal legado, por mucho que se<br />
pretendan agigantar las distancias en relación a la recepción actual <strong>de</strong>l discurso <strong>medieval</strong>.
Porque si, como nos enseñó ya Virgilio, omnia vincit Amor, po<strong>de</strong>mos y <strong>de</strong>bemos orientar<br />
nuestra voluntad ‐consi<strong>de</strong>rándola más voluptas <strong>de</strong>l que voluntas‐ a la asimilación <strong>de</strong> esta<br />
magnífica obra cultural <strong>de</strong> la poesía gallego‐portuguesa.<br />
En consecuencia, si bien es verdad que para nosotros la lectura (actual) <strong>de</strong> un poema<br />
<strong>medieval</strong> gallego‐<strong>portugués</strong>, aparte <strong>de</strong> los problemas lingüísticos y las dificulta<strong>de</strong>s<br />
intrínsecas que pueda entrañar, nos pi<strong>de</strong> una reconstrucción <strong>de</strong> su distante código<br />
sociocultural para que podamos captar en toda su complejidad y amplitud ‐en que no sólo<br />
<strong>de</strong>bemos tener presente el nivel simbólico (y, peculiarmente, racional) y su complejo<br />
entramado con el real, mas en que también es necesario que valoremos la especificidad<br />
auditiva <strong>de</strong> los textos‐ al paisaje mental que le da sentido ‐esto es, nos exige una ‘lectura<br />
explicativa y comprensiva’ que dé a la lírica lo que es <strong>de</strong> la lírica‐, no es menos cierto que<br />
una ‘lectura impresiva y expresiva’ también nos permite recoger las reverberaciones y<br />
reminiscencias <strong>de</strong> la lírica <strong>medieval</strong> conducentes a otras realida<strong>de</strong>s y a otros datos <strong>de</strong>l<br />
conocimiento, <strong>de</strong>l tejido cultural y <strong>de</strong> la experiencia <strong>de</strong>l mundo contemporáneo que nos es<br />
propia.<br />
A <strong>de</strong>cir verdad, el conocido principio <strong>de</strong> la doble entidad <strong>de</strong>l poema como<br />
perpetuum mobile sometido a uno incesante proceso <strong>de</strong> crecimiento conserva, aplicado al<br />
discurso trovadoresco, enmarca todo su potencial <strong>de</strong> saber, reflexión y alargamiento <strong>de</strong> la<br />
experiencia, en tanto en cuanto la comprensión retrospectiva y actualizada <strong>de</strong> lo distante<br />
implica también autoconocimiento <strong>de</strong>l prójimo.<br />
Por otra parte, también no <strong>de</strong>bía olvidarme que nosotros, los contemporáneos,<br />
continuamos siendo <strong>de</strong>stinatarios naturales <strong>de</strong> toda esta impresionante construcción<br />
literaria, con la correspondiente responsabilidad que esto lleva consigo. Esta afirmación, en<br />
realidad parte <strong>de</strong> la propia voluntad <strong>de</strong> los hombres <strong>de</strong> cultura <strong>de</strong> aquella época que se<br />
quiere sólo oscura, manifestando en palabras, y, lo que es más importante, por hechos, su<br />
inequívoca intención <strong>de</strong> trascen<strong>de</strong>r el espacio y el tiempo, <strong>de</strong> transmitir la memoria <strong>de</strong> las<br />
palabras por medio <strong>de</strong> la escritura <strong>de</strong> los códices manuscritos.<br />
La apropiación <strong>de</strong> la lírica <strong>medieval</strong> gallego‐portuguesa <strong>de</strong>be, por tanto, también<br />
tomar en consi<strong>de</strong>ración esta responsabilidad para con el pasado cultural. La apropiación<br />
renovadora recomendada por Pound, en relación a la lírica trovadoresca en general, con su<br />
famosa sentencia make it new, tuvo su reflejo en las literaturas brasileña, gallega y<br />
portuguesa <strong>de</strong> la primera mitad <strong>de</strong> este siglo con movimientos neotrovadorescos, por veces<br />
híbridos <strong>de</strong> erudición y creación literaria y, en consecuencia, <strong>de</strong> diversa entidad,<br />
caracterización y logros estéticos. Por mencionar sólo alguno <strong>de</strong> estos autores, Manuel<br />
Ban<strong>de</strong>ira en Brasil, Álvaro Cunqueiro en Galicia y Afonso Lopes Vieira en Portugal, se<br />
empeñaron en transformar la lírica <strong>medieval</strong>, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> perspectivas estéticas plurales, para <strong>de</strong><br />
ella proporcionarnos una representación actualizada y nada superficial.<br />
Esperemos que esta panorámica introductoria y noticia (reivindicativa) <strong>de</strong> la lírica<br />
<strong>medieval</strong> gallego‐portuguesa, así como los textos que siguen, tengan la virtud <strong>de</strong> mover al<br />
diálogo con las cantigas que los manuscritos intencionalmente trajeron hasta nosotros.<br />
Permitiendo <strong>de</strong> este modo el perpetuo crecimiento <strong>de</strong> una literatura trovadoresca realizada<br />
por autores que, cada vez más, sentimos como pensantes (homo sapiens) y fabricantes<br />
(homo faber), como seres entregados al sueño y a la pasión (homo <strong>de</strong>mens), al juego y a la<br />
fiesta (homo lu<strong>de</strong>ns). Porque si para el visionario Padre Vieira, autor <strong>de</strong> la inacabada<br />
História do Futuro, el profeta Isaías era digno <strong>de</strong> ser consi<strong>de</strong>rado como parte <strong>de</strong> la literatura<br />
portuguesa por las numerosas veces que se refirió proféticamente a la heroica expansión<br />
marítima lusa, nuestros poetas <strong>medieval</strong>es son dignos <strong>de</strong> figurar en nuestra sensibilidad
mo<strong>de</strong>rna por las no menos numerosas ocasiones en que se refirieron con autenticidad a los<br />
nuestros ‐y <strong>de</strong> ellos‐ sentimientos, gran<strong>de</strong>zas y limitaciones, hace unos setecientos años.
Selección <strong>de</strong> textos
CANCIONEIROS PROFANOS
FERNÁN PÁEZ DE TAMALANCOS (...1204?‐1242...)<br />
Sabed, señora, que aunque daño me hacéis,<br />
Mientras yo viva, vos siempre seréis,<br />
señora hermosa, la dueña <strong>de</strong> mí.<br />
Aunque daño me hacéis cada día,<br />
Mientras yo viva, seréis hasta así,<br />
señora hermosa, la dueña <strong>de</strong> mí.<br />
Aunque lo que vos queráis <strong>de</strong> mí hagáis,<br />
mientras yo viva, quiero que vos seáis,<br />
señora hermosa, la dueña <strong>de</strong> mí.<br />
Ve<strong>de</strong>s, senhor, pero me mal faze<strong>de</strong>s,<br />
Mentr’ eu viver, ja vós sempre sere<strong>de</strong>s,<br />
senhor fremosa, <strong>de</strong> mí po<strong>de</strong>rosa.<br />
Pero me mal faze<strong>de</strong>s cada dia,<br />
Mentr’ eu viver, sere<strong>de</strong>s toda via,<br />
senhor fremosa, <strong>de</strong> mí po<strong>de</strong>rosa.<br />
Per como quer que vós <strong>de</strong> mí faça<strong>de</strong>s,<br />
mentr' eu viver, vós quer’ eu que seja<strong>de</strong>s,<br />
senhor fremosa, <strong>de</strong> mí po<strong>de</strong>rosa.
«Don Fernán Páez <strong>de</strong> Talamancos hizo este cantar <strong>de</strong> mal<strong>de</strong>cir a un<br />
juglar al que llamaban juglar Saco, y era muy mal hecho, y por ello<br />
le trovó que era más a<strong>de</strong>cuadolo <strong>de</strong> saco que lo <strong>de</strong> juglar»<br />
Juglar Saco, no puedo darle razón<br />
a quien os puso nombre <strong>de</strong> juglar y os concedió don;<br />
más acertado fuese saco y juglar no.<br />
Que Dios me ampare,<br />
vuestro nombre os dijera quien os llamase<br />
Saco y no juglar.<br />
Rodrigo Airas os lo dijo y fue locura,<br />
puesto que vos no citaráis nada <strong>de</strong> nada;<br />
a<strong>de</strong>más tenéis <strong>de</strong> nombre saco, que bien os va.<br />
Que Dios me ampare,<br />
vuestro nombre os dijera quien os llamase<br />
Saco y no juglar.<br />
Quien os llamare Saco, complaciéranos;<br />
y diráoslo fácilmente quien <strong>de</strong> vuestro talle<br />
viere echarse las nalgazas por tras <strong>de</strong> vos.<br />
Que Dios me ampare,<br />
vuestro nombre os dijera quien os llamase<br />
Saco y no juglar.<br />
Quien os llamó juglar con certeza mintió,<br />
que veo yo que citarar no os oyó<br />
nin tampoco vuestras nalgazas vió.<br />
Que Dios me ampare,<br />
vuestro nombre os dijera quien os llamase<br />
Saco y no juglar.<br />
«Don Fernan Paez <strong>de</strong> Talamancos fez este cantar <strong>de</strong> mal dizer a<br />
ũu jograr que chamavan jograr Saco, e era mui mal feito; e por<br />
én trobou‐lhi que máis guisad’ era <strong>de</strong> seer saco ca jograr»<br />
Jograr Saco, non tenh’ eu que fez razon<br />
quen vos pos nome jograr e vos <strong>de</strong>u don;<br />
máis guisado fora sac’ e jograr non.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.<br />
Rodrig’ Airas vo‐lo diss’ e fez mal sén,<br />
pois que vós non citola<strong>de</strong>s nulha ren;<br />
ar have<strong>de</strong> nome sac’, e sera ben.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.<br />
Quen vos Saco chamar, prazera a nós;<br />
e dira‐vo‐lo ben lheu quen vos en cos<br />
vir tira‐los nadigões apos vós.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.<br />
Quen a vós chamou jograr a pran mentiu,<br />
ca vej’ eu que citolar non vos oio<br />
nen os vossos nadigões non os viu.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.
NUNO EANES CÉRZEO (Primeira meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
Mi hermosa señora, una cosa os diré:<br />
vos sois mi muerte, y mi mal, y mi bien,<br />
y a<strong>de</strong>más. ¿Por qué os lo he <strong>de</strong> repetir?<br />
Mi muerte sois, que me hacéis morir.<br />
Vos sois mi muerte y mi mal, señora mía,<br />
y cuanto en el mundo tengo <strong>de</strong> bien y <strong>de</strong> alegría,<br />
y a<strong>de</strong>más. ¿Por qué os lo he <strong>de</strong> repetir?<br />
Mi muerte sois, que me hacéis morir.<br />
Mi muerte y mi cuita sois, razón no hay otra,<br />
y vuestros ojos me hacen bien y mal<br />
y a<strong>de</strong>más. ¿Por qué os lo he <strong>de</strong> repetir?<br />
Mi muerte sois, que me hacéis morir.<br />
Señora, bien me hacen con sólo mirarme,<br />
pero me viene en ellos gran cuita; os diré también<br />
y a<strong>de</strong>más. ¿Por qué os lo he <strong>de</strong> repetir?<br />
Mi muerte sois, que me hacéis morir.<br />
Mia senhor fremosa, direi‐vos ũa ren:<br />
vós so<strong>de</strong>s mia morte, e meu mal, e meu ben,<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.<br />
Vós so<strong>de</strong>s mia mort’ e meu mal, mia senhor,<br />
e quant’ eu no mund’ hei <strong>de</strong> ben e <strong>de</strong> sabor,<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.<br />
Mia mort’ e mia coita so<strong>de</strong>s, non ha i al,<br />
e os vossos olhos mi fazen ben e mal<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.<br />
Senhor, ben me fazen soo <strong>de</strong> me catar,<br />
pero ven‐m’én coita grand’; e vos direi ar,<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.
Ahora me quiero yo ya <strong>de</strong>spedir<br />
<strong>de</strong> la tierra y <strong>de</strong> las gentes que <strong>de</strong> aquí son,<br />
don<strong>de</strong> mi Dios tanta dureza mostró,<br />
esforzando tanto mi corazón,<br />
que llegué a pensar en irme a otro lugar a vivir.<br />
Por lo que a Dios agra<strong>de</strong>zco que me voy.<br />
Pues cuando por voluntad marcho <strong>de</strong> aquí,<br />
sus <strong>de</strong>seos satisfechos no verán<br />
<strong>de</strong> verme llorar, ni irme triste, por más que yo<br />
nunca recibiese; ni me podrán<br />
<strong>de</strong>cir que hago mal en huir<br />
<strong>de</strong> aquí, don<strong>de</strong> Dios tanto pesar me dio.<br />
Aun así <strong>de</strong> estas tierras tendré nostalgia<br />
a pesar <strong>de</strong> ahora partir <strong>de</strong>sencantado,<br />
y siempre volverá mi recuerdo<br />
a cuanto <strong>de</strong> bueno vi en ellas;<br />
pero por otra razón nunca me verá<br />
ningún hombre ir triste ni <strong>de</strong>sconsolado.<br />
Y ya que me voy, digo a Dios la verdad:<br />
si <strong>de</strong> las gentes algún rencor tenía,<br />
o <strong>de</strong> las tierras en que me guarecía,<br />
por esto era todo, y no por otra causa;<br />
pero ahora ya nunca me irá mal<br />
por marchar <strong>de</strong> ellas e irme en buena hora.<br />
Puesto que sé <strong>de</strong> mí<br />
cuanto sufrí<br />
y encubrí<br />
en esta tierra, <strong>de</strong> pesar.<br />
Como perdí<br />
y dilapidé<br />
viviendo aquí,<br />
mis días, puedo quejarme <strong>de</strong> ello.<br />
Y recordaré<br />
y pensaré<br />
Agora me quer’ eu ja espedir<br />
da terra, e das gentes que i son,<br />
u mi Deus tanto <strong>de</strong> pesar mostrou,<br />
e esforçar mui ben meu coraçon,<br />
e ar pensar <strong>de</strong> m’ ir alhur guarir.<br />
E a Deus gra<strong>de</strong>sco porque m’ én vou.<br />
Ca a meu grad’, u m’ eu d’ aqui partir,<br />
con seus <strong>de</strong>sejos non me veeran<br />
chorar, nen ir triste, por ben que eu<br />
nunca presesse; nen me po<strong>de</strong>rán<br />
dizer que eu torto faç’ en fogir<br />
d’ aqui u me Deus tanto pesar <strong>de</strong>u.<br />
Pero das terras haverei soida<strong>de</strong><br />
<strong>de</strong> que m’ or’ hei a partir <strong>de</strong>spagado;<br />
e sempr’ i tornará o meu cuidado<br />
por quanto ben vi eu en elas ja;<br />
ca ja por al nunca me veera<br />
nulh’ home ir triste nen <strong>de</strong>sconortado.<br />
E ben diga<strong>de</strong>s, pois m’ én vou, verda<strong>de</strong><br />
se eu das gentes algun sabor havia,<br />
ou das terras en que eu guarecia.<br />
Por aquest’ era tod’, e non por al;<br />
mais ora ja nunca me sera mal<br />
por me partir <strong>de</strong>las e m’ ir mia via.<br />
Ca sei <strong>de</strong> mí<br />
quanto sofri<br />
e encobri<br />
en esta terra <strong>de</strong> pesar.<br />
Como perdi<br />
e <strong>de</strong>spendi,<br />
vivend’ aqui,<br />
meus dias, posso‐m’ én queixar.<br />
E cuidarei,<br />
e pensarei
cuanto esperé<br />
el bien que nunca pu<strong>de</strong> hallar.<br />
Y me esforzaré<br />
y consejo tomaré<br />
<strong>de</strong> cómo he<br />
<strong>de</strong> vivir ahora.<br />
Pesar,<br />
hallar<br />
enseguida,<br />
otra cosa<br />
quisiera ver si podré.<br />
El buen sentido<br />
<strong>de</strong> alguien<br />
o algo<br />
<strong>de</strong> bien<br />
me asista, si lo hay en mí.<br />
Valer<br />
po<strong>de</strong>r,<br />
saber<br />
<strong>de</strong>cir<br />
valer pueda bien <strong>de</strong>cir, que yo diré.<br />
De tener<br />
po<strong>de</strong>r,<br />
placer<br />
coger<br />
puedo yo, pues esto cobraré.<br />
Así querré<br />
buscar<br />
vivir<br />
otra vida que probaré,<br />
y mi <strong>de</strong>sacuerdo acabará<br />
quant’ aguar<strong>de</strong>i<br />
o ben que nunca pud’ achar.<br />
Esforçar‐m’‐ei,<br />
e pren<strong>de</strong>rei<br />
como guarrei<br />
conselh’ agor’, a meu cuidar.<br />
Pesar<br />
d’ achar,<br />
logar<br />
provar<br />
quer’ eu veer se po<strong>de</strong>rei.<br />
O sén<br />
d’ alguen,<br />
ou ren<br />
<strong>de</strong> ben<br />
me valha, se o en mí hei.<br />
Valer<br />
po<strong>de</strong>r,<br />
saber<br />
dizer<br />
ben me possa, que eu d’ ir hei.<br />
D’ haver<br />
po<strong>de</strong>r,<br />
prazer<br />
pren<strong>de</strong>r<br />
poss’ eu, pois esto cobrarei.<br />
Assi querrei<br />
buscar<br />
viver<br />
outra vida que provarei,<br />
e meu <strong>de</strong>scord’ acabarei.
NUNO FERNÁNDEZ TORNEOL (Segundo terzo do s. XIII)<br />
Des<strong>de</strong> que nací nunca vi el Amor<br />
y oso <strong>de</strong> él siempre hablar,<br />
aunque sé que me quiere matar;<br />
pero rogaré a mi señora<br />
que me muestre aquel matador,<br />
o que me ampare <strong>de</strong> él mejor.<br />
Aunque yo nada le hice<br />
por lo que me haya <strong>de</strong> matar,<br />
quiero a mi señora rogar,<br />
por el gran miedo en que me tiene,<br />
que me muestre aquel matador,<br />
o que me ampare <strong>de</strong> él mejor.<br />
Nunca <strong>de</strong> él me ampararé,<br />
si ella <strong>de</strong> él no me amparare;<br />
por eso quiero a mi señora rogar,<br />
pues gran miedo tengo <strong>de</strong> él,<br />
que me muestre aquel matador,<br />
o que me ampare <strong>de</strong> él mejor.<br />
Y puesto que el Amor tiene sobre mí<br />
para matarme tan gran po<strong>de</strong>r,<br />
y yo no lo puedo ver,<br />
rogarele a mi señora así<br />
que me muestre aquel matador,<br />
o que me ampare <strong>de</strong> él mejor.<br />
Pois naci nunca vi Amor<br />
e ouço <strong>de</strong>l sempre falar,<br />
pero sei que me quer matar;<br />
mais rogarei a mia senhor<br />
que me mostr’ aquel matador,<br />
ou que m’ ampare <strong>de</strong>l melhor.<br />
Pero nunca lh’ eu fige ren<br />
por que m’ el haja <strong>de</strong> matar,<br />
máis quer’ eu mia senhor rogar,<br />
polo gran med’ en que me ten,<br />
que me mostr’ aquel matador,<br />
ou que m’ ampare <strong>de</strong>l melhor.<br />
Nunca me lh’ eu ampararei,<br />
se m’ ela <strong>de</strong>l non amparar;<br />
mais quer’ eu mia senhor rogar,<br />
polo gran medo que <strong>de</strong>l hei,<br />
que mi amostr’ aquel matador,<br />
ou que mi ampare <strong>de</strong>l melhor.<br />
E pois Amor ha sobre min<br />
<strong>de</strong> me matar tan gran po<strong>de</strong>r,<br />
e eu non o posso veer,<br />
rogarei mia senhor assi<br />
que mi amostr’ aquel matador,<br />
ou que mi ampare <strong>de</strong>l melhor.
Levantaos, amigo, que dormís las mañanas frías;<br />
todas las aves <strong>de</strong>l mundo <strong>de</strong> amor <strong>de</strong>cían:<br />
Gozosa estoy yo.<br />
Levantaos, amigo, que dormís las frías mañanas;<br />
todas las aves <strong>de</strong>l mundo <strong>de</strong> amor cantaban:<br />
Gozosa estoy yo.<br />
Todas las aves <strong>de</strong>l mundo <strong>de</strong> amor <strong>de</strong>cían<br />
<strong>de</strong> mi amor y <strong>de</strong>l vuestro que en mente tenían:<br />
Gozosa estoy yo.<br />
Todas las aves <strong>de</strong>l mundo <strong>de</strong> amor cantaban<br />
<strong>de</strong> mi amor y <strong>de</strong>l vuestro pensamiento hacían.<br />
Gozosa estoy yo.<br />
De mi amor y <strong>de</strong>l vuestro sus mentes percibían;<br />
vos les cortasteis las ramas en que posaban.<br />
Gozosa estoy yo.<br />
De mi amor y <strong>de</strong>l vuestro sabían;<br />
Vos les cortasteis las ramas en que posaban<br />
Gozosa estoy yo .<br />
Vos le cortasteis las ramas en que posaban<br />
y le secasteis las fuentes en que bebían.<br />
Gozosa estoy yo.<br />
Vos le cortasteis las ramas en que posaban<br />
y le secasteis las fuentes don<strong>de</strong> se bañaban.<br />
Gozosa estoy yo.<br />
Levad’, amigo, que dormi<strong>de</strong>s as manhanas frias;<br />
toda‐las aves do mundo d’ amor dizian:<br />
Leda mi and’ eu.<br />
Levad’, amigo, que dormi<strong>de</strong>‐las frias manhanas;<br />
toda‐las aves do mundo d’ amor cantavan:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Toda‐las aves do mundo d’ amor dizian,<br />
do meu amor e do vosso en ment’ havian:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Toda‐las aves do mundo d’ amor cantavan,<br />
do meu amor e do vosso i enmentavan:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Do meu amor e do vosso en ment’ havian;<br />
vós lhi tolhestes os ramos en que siian:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Do meu amor e do vosso i enmentavan;<br />
vós lhi tolhestes os ramos en que pousavan:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Vós lhi tolhestes os ramos en que siian<br />
e lhis secastes as fontes en que bevian:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Vós lhi tolhestes os ramos en que pousavan<br />
e lhis secastes as fontes u se banhavan:<br />
Leda m’ and’ eu.
JOÁN SOÁREZ COELHO (...1235‐1279...)<br />
Así veo yo aquí ama llamada<br />
que <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el día en que nací,<br />
nunca <strong>de</strong>saguisada cosa vi,<br />
si por una <strong>de</strong> estas causas no es:<br />
por tener nombre así, <strong>de</strong> buena fe,<br />
o se lo dicen porque es amada,<br />
o por hermosa, o por bien formada.<br />
Si por esto ama <strong>de</strong>ba ser,<br />
eslo ella, po<strong>de</strong>islo creer,<br />
o si lo es por lo mucho que yo la amo,<br />
tanto la quiero y jurar puedo:<br />
que <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> que la vi, nunca la vi tan amada.<br />
Y nunca vi cosa tan <strong>de</strong>saguisada<br />
que un hombre llame ama a tal mujer<br />
siendo pastora, si no se lo llama,<br />
por todo esto que yo sé que tiene:<br />
porque la veo a todos querer bien<br />
o porque <strong>de</strong>l mundo es la más amada.<br />
Y oid lo que os voy a <strong>de</strong>cir,<br />
que, aunque Dios bien hacerme quisiere,<br />
¡sin ella no me pue<strong>de</strong> hacer nada!<br />
Atal vej’ eu aqui ama chamada<br />
que, <strong>de</strong>‐lo dia en que eu naci,<br />
nunca tan <strong>de</strong>sguisada cousa vi,<br />
se por ũa <strong>de</strong>stas duas non é:<br />
por haver nom’ assi, per bõa fe,<br />
ou se lho dizen porque ést’ amada,<br />
ou por fremosa, ou por ben talhada.<br />
Se por aquest’ ama <strong>de</strong>v’ a seer,<br />
é‐o ela, po<strong>de</strong><strong>de</strong>‐lo creer,<br />
ou se o é po‐la eu muit’ amar,<br />
ca ben lhe quer’ e posso ben jurar:<br />
poi‐la eu vi, nunc’ a vi tan amada.<br />
E nunca vi cousa tan <strong>de</strong>sguisada<br />
<strong>de</strong> chamar home ama tal molher<br />
tan pastorinh’, e, se lho non disser,<br />
por tod’ esto que eu sei que lh’ aven:<br />
porque a vej’ a todos querer ben,<br />
ou porque do mund’ é a máis amada.<br />
E oi<strong>de</strong> como vos eu disser,<br />
que, pero me Deus ben fazer quiser,<br />
sen ela non me po<strong>de</strong> fazer nada!
María do Grave, grave es saber<br />
por qué os llaman María do Grave,<br />
que vos no sois grave <strong>de</strong> jo<strong>de</strong>r,<br />
aunque sois <strong>de</strong> jo<strong>de</strong>r muy grave;<br />
y quiero en gran conciencia <strong>de</strong>cir:<br />
sin letrado o trovador ser,<br />
no puedo como hombre compren<strong>de</strong>r este “grave”.<br />
Pero yo sé bien trovar y bien leer<br />
y por eso quiero compren<strong>de</strong>r ese “grave”:<br />
vos no sois grave en pedir haber,<br />
por vuestro coño, y sois grave<br />
a quien mucho os jo<strong>de</strong>, <strong>de</strong> jo<strong>de</strong>r;<br />
y por esto se <strong>de</strong>be enten<strong>de</strong>r<br />
por qué os llaman María do Grave.<br />
Y así como comprendí vuestro “grave”,<br />
me tengo <strong>de</strong>s<strong>de</strong> ahora por más trovador;<br />
y <strong>de</strong> verdad os juro, por Nuestro Señor,<br />
que nunca hallé mujer tan grave<br />
como es María – y ya lo probé –<br />
do Grave; nunca <strong>de</strong>spués mujer hallé<br />
que me fuese <strong>de</strong> jo<strong>de</strong>r tan grave.<br />
(Grave se utiliza en el poema con los diversos significados <strong>de</strong> difícil, malo,<br />
serio, etc.)<br />
Maria do Grave, grav’ é <strong>de</strong> saber<br />
por que vos chaman Maria do Grave,<br />
ca vós non so<strong>de</strong>s grave <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r,<br />
e pero so<strong>de</strong>s <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r mui grave;<br />
e quer’, en gran conhocença, dizer:<br />
sen leterad’ ou trobador seer,<br />
non pod’ homen <strong>de</strong>partir este "grave".<br />
Mais eu sei ben trobar e ben leer<br />
e quer’ assi <strong>de</strong>partir este “grave”:<br />
vós non so<strong>de</strong>s grav’ en pedir haver,<br />
por vosso con’, e vós so<strong>de</strong>s grave,<br />
a quen vos fo<strong>de</strong> muito, <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r;<br />
e por aquesto se <strong>de</strong>v’ enten<strong>de</strong>r<br />
por que vos chaman Maria do Grave.<br />
E pois vos assi <strong>de</strong>parti este “grave”,<br />
tenho‐m’ end’ ora por máis trobador;<br />
e ben vos juro, par Nostro Senhor,<br />
que nunca eu achei molher tan grave<br />
com’ é Maria –e ja o provei–<br />
do Grave; nunca pois molher achei<br />
que a mí fosse <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r tan grave.
RODRIGO EANES DE VASCONCELOS (...1258‐1288...)<br />
Preguntele a una señora como os diré:<br />
«Señora, entrasteis en la or<strong>de</strong>n». Y por ello lloré.<br />
Ella entonces me dijo: «Yo no os negaré<br />
que entré en la or<strong>de</strong>n, que Dios me perdone.<br />
Hízome entrar mi madre, mas, ¿que haré?<br />
Traeré los hábitos, pero no el corazón»<br />
Dije yo: «Señora hermosa, moriré con pesar,<br />
pues entrasteis en la or<strong>de</strong>n y os han <strong>de</strong> guardar».<br />
Ella entonces me dijo: «Quiero por ello mostraros<br />
como seré guardada, sino, mal me venga.<br />
Esto, cuando lloráis, mucho <strong>de</strong>béis consi<strong>de</strong>rar:<br />
traeré los hábitos, mas no el corazón con ellos».<br />
Y dije yo: «Señora mía, tan gran pesar tengo por ello,<br />
porque entrasteis en la or<strong>de</strong>n, que moriré por ello».<br />
Y dijo aún <strong>de</strong>spués: «Cuando me venga bien,<br />
como seré guardada <strong>de</strong>círoslo quiero yo:<br />
si trajere los hábitos, non les <strong>de</strong>is importancia,<br />
que tendré lo contrario en mi corazón».<br />
Preguntei ũa dona en como vos direi:<br />
«Senhor, filhastes or<strong>de</strong>n?». E ja por én chorei.<br />
Ela enton me disse: «Eu non vos negarei<br />
<strong>de</strong> com’ eu filhei or<strong>de</strong>n, assi Deus me perdon;<br />
fez‐mi‐a filhar mia madre, mais, o que lhe farei?<br />
Trager‐lhi eu os panos, mais non o coraçon».<br />
Dix’ eu: «Senhor fremosa, morrerei con pesar,<br />
pois vós filhastes or<strong>de</strong>n e vos han <strong>de</strong> gardar».<br />
Ela enton me disse: «Quero‐vos én mostrar<br />
como serei guardada, se non, venha‐me mal;<br />
esto, por que chora<strong>de</strong>s, ben <strong>de</strong>ve<strong>de</strong>s cuidar:<br />
Tragerei eu os panos, mais no coraçon al».<br />
E dix’ eu: «Senhor minha, tan gran pesar hei én,<br />
porque filhastes or<strong>de</strong>n, que morrerei por én».<br />
E disse inda logo: «Assi me venha ben,<br />
como serei guardada dizer‐vo‐lo quer’ eu:<br />
se eu trouxer os panos, non <strong>de</strong><strong>de</strong>s por én ren,<br />
ca terrei o contrairo eno coraçon meu».
AFONSO MEÉNDEZ DE BESTEIROS (...1290...)<br />
Des<strong>de</strong> hoy quiero yo disponerme a partir<br />
<strong>de</strong> este mundo, y tendré gran razón,<br />
pues <strong>de</strong>jolo la señora mía, y no<br />
puedo yo aquí ni en ningún lugar vivir.<br />
Y por esto quiero yo por su amor<br />
<strong>de</strong>jar el mundo falso, traidor,<br />
<strong>de</strong>samparado, que me quiere mentir.<br />
Y no teniendo pues a quien servir<br />
como yo serví, durante tanto tiempo;<br />
quedando aquí <strong>de</strong>samparado,<br />
sólo yo fuere, don<strong>de</strong> mi señora me hiciese ir.<br />
Y puesto que ya no hay prez ni valor<br />
en el mundo, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> que mi señora marchó,<br />
¡Dios me confunda, si yo aquí he <strong>de</strong> vivir!<br />
Y puesto que estoy aquí sin mi señora venir.<br />
viniendo las otras que en el mundo son,<br />
no podía soportar mi corazón<br />
quedar. Y por no quereros mentir,<br />
me quiero ir <strong>de</strong> aquí; y, puesto que me marcho<br />
<strong>de</strong> este mundo, que es el peor<br />
estoy seguro, querreme <strong>de</strong> él reír<br />
Oimais quer’ eu punhar <strong>de</strong> me partir<br />
daqueste mund’, e farei gran razon,<br />
poi‐lo leixou a mia senhor, e non<br />
pud’ i viver e fui alhur guarir.<br />
E por esto quer’ eu por seu amor<br />
leixa‐lo mundo falso, traedor,<br />
<strong>de</strong>semparado, que me foi falir.<br />
E non houvera pois quen o servir<br />
com’ eu servi, nen tan longa sazon;<br />
e ficará <strong>de</strong>semparad’ enton,<br />
pois m’ end’ eu for, que mia senhor fez ir.<br />
E pois que ja non ha prez nen valor<br />
eno mundo, d’ u se foi mia senhor,<br />
Deus me cofonda, se eu i guarir!<br />
E pois que eu i mia senhor non vir,<br />
e vir as outras que no mundo son,<br />
non me podia dar o coraçon<br />
<strong>de</strong> ficar i. E por vos non mentir,<br />
quero‐m’ end’ ir; e, pois que m’ end’ eu for<br />
daqueste mundo, que ést’ a peor<br />
cousa que sei, querrei‐me <strong>de</strong>l riir!
JOÁN GARCÍA DE GUILHADE (...1239‐1270...)<br />
Estos ojos míos nunca per<strong>de</strong>rán,<br />
señora, gran cuita, mientras vivo siga,<br />
y os diré, hermosa señora mía,<br />
<strong>de</strong> estos ojos míos la cuita que tienen:<br />
lloran y ciegan cuando alguien no ven,<br />
y ora ciegan por alguien que ven.<br />
Previsto tienen <strong>de</strong> nunca per<strong>de</strong>r<br />
mis ojos cuita, y mi corazón;<br />
y estas cuitas, señora, mías son;<br />
pero los ojos míos, por alguien ver,<br />
lloran y ciegan cuando alguien no ven,<br />
y ora ciegan por alguien que ven.<br />
Y ya nunca podré tener bien,<br />
porque el Amor ya no me quiere, ni<br />
quiere Dios,<br />
pero estos cautivos ojos míos<br />
morirán siempre por ver a alguien:<br />
lloran y ciegan cuando alguien no ven,<br />
y ora ciegan por alguien que ven.<br />
Estes meus olhos nunca per<strong>de</strong>rán,<br />
senhor, gran coita, mentr’ eu vivo for,<br />
e direi‐vos, fremosa mia senhor,<br />
<strong>de</strong>stes meus olhos a coita que han:<br />
choran e cegan quand’ alguen non veen,<br />
e ora cegan per alguen que veen.<br />
Guisado teen <strong>de</strong> nunca per<strong>de</strong>r<br />
meus olhos coita, e meu coraçon;<br />
e estas coitas, senhor, minhas son;<br />
mais‐los meus olhos, per alguen veer,<br />
choran e cegan quand’ alguen non veen,<br />
e ora cegan per alguen que veen.<br />
E nunca ja po<strong>de</strong>rei haver ben,<br />
pois que Amor ja non quer, nen quer<br />
Deus,<br />
mais os cativos <strong>de</strong>stes olhos meus<br />
morrerán sempre por veer alguen:<br />
choran e cegan quand’ alguen non veen,<br />
e ora cegan per alguen que veen.
De verdad, amigo mío,<br />
sé muy bien que me tuvisteis<br />
gran amor y estuvisteis<br />
mucho tiempo bien conmigo;<br />
mas escuchad lo que os digo:<br />
ya acabó.<br />
Los gran<strong>de</strong>s amores nuestros,<br />
que yo y vos siempre tuvimos<br />
nunca a la cima llegamos<br />
como Branca Frol y Flores;<br />
mas el tiempo <strong>de</strong> jugadores<br />
ya acabó.<br />
Ya hablé yo con insania<br />
con vos y con gran cordura<br />
y con sentido y locura<br />
cuanto duraba el día;<br />
mas esto, aquí don Jan García,<br />
ya acabó.<br />
Y esa locura toda<br />
ya acabó,<br />
ya se chafó el pan <strong>de</strong> boda,<br />
ya acabó.<br />
Per boa fe, meu amigo,<br />
mui ben sei eu que m’ houvestes<br />
grand’ amor e estevestes<br />
mui gran sazon ben comigo;<br />
mais ve<strong>de</strong>‐lo que vos digo:<br />
ja çafou.<br />
Os gran<strong>de</strong>s nossos amores,<br />
que mí e vós sempr’ houvemos,<br />
nunca lhi cima fezemos<br />
coma Branca Frol e Flores;<br />
mais tempo <strong>de</strong> jogadores<br />
ja çafou.<br />
Ja eu falei en folia<br />
convosc’ e en gran cordura<br />
e en sén e en loucura<br />
quanto durava o dia;<br />
mais est’, ai don Jan Garcia,<br />
ja çafou.<br />
E <strong>de</strong>ssa folia toda<br />
ja çafou,<br />
ja çafad’ é pan <strong>de</strong> voda,<br />
ja çafou.
PAI GÓMEZ CHARINHO (c.1225‐1295)<br />
Cuantos hoy andan en el mar aquí<br />
creen que cuita en el mundo no hay<br />
como la <strong>de</strong>l mar, ningún otro mal tienen.<br />
Mas <strong>de</strong> otra manera me acontece hoy a mí:<br />
cuita <strong>de</strong> amor olvidar me hace<br />
la gran cuita <strong>de</strong>l mar tener<br />
por la mayor cuita <strong>de</strong> cuantas existen<br />
cuita <strong>de</strong> amor a quien Dios quiere dar.<br />
Y es gran cuita la <strong>de</strong> muerte en el mar,<br />
mas no tanto, y por esta razón<br />
cuita <strong>de</strong> amor olvidar me hace<br />
la gran cuita <strong>de</strong>l mar tener<br />
por la mayor cuita, <strong>de</strong> verdad,<br />
<strong>de</strong> cuantas hubo, hay y habrá.<br />
Y estos otros que amor no tienen<br />
dicen que no; mas yo diré cual es<br />
cuita <strong>de</strong> amor olvidar me hace<br />
la gran cuita <strong>de</strong>l mar tener.<br />
por eso mayor cuita es la que hace per<strong>de</strong>r<br />
la cuita <strong>de</strong>l mar, que hace a muchos morir.<br />
Quantos hoj’ andan eno mar aqui<br />
coidan que coita no mundo non ha<br />
senon do mar, nen han outro mal ja.<br />
Mais doutra guisa acontece hoje a mí:<br />
coita d’ amor me faz escaecer<br />
a mui gran coita do mar, e tẽer<br />
pola maior coita <strong>de</strong> quantas son<br />
coita d’ amor a quen a Deus quer dar.<br />
E é gran coita <strong>de</strong> mort’ a do mar,<br />
mas non é tal, e por esta razon<br />
coita d’ amor me faz escaecer<br />
a mui gran coita <strong>de</strong> mar, e tẽer<br />
pola maior coita, per bõa fe,<br />
<strong>de</strong> quantas foron, nen son, nen seran.<br />
E estes outros que amor non han<br />
dizen que non; mas eu direi qual é:<br />
coita d’ amor me faz escaecer<br />
a mui gran coita do mar, e tẽer<br />
por maior coita a que faz per<strong>de</strong>r<br />
coita do mar, que faz muitos morrer.
Una señora que yo quiero mucho<br />
para <strong>de</strong>sgracia mía, por Dios, que no por otra razón,<br />
que siempre me hizo y hace daño<br />
y hará, diré cómo me tiene:<br />
mar ni tierra, ni placer ni pesar,<br />
ni bien ni mal, no me la pue<strong>de</strong>n quitar<br />
<strong>de</strong>l corazón, ¿qué será <strong>de</strong> mí?<br />
Muerto estoy, si <strong>de</strong>cido no morir.<br />
Ella nunca bien me ha <strong>de</strong> hacer,<br />
pero siempre daño, porque es así,<br />
mar ni tierra, ni placer ni pesar,<br />
ni bien ni mal, no me la pue<strong>de</strong>n quitar<br />
<strong>de</strong>l corazón. Ora me va peor<br />
cuando ella no viene, por no mentiros:<br />
mal si la veo y mal si no la veo,<br />
aunque <strong>de</strong> cuitas creo es ésta mayor,<br />
mar ni tierra, ni placer ni pesar,<br />
ni bien ni mal, no me la pue<strong>de</strong>n quitar.<br />
Ũa dona que eu quero gran ben<br />
por mal <strong>de</strong> mí, par Deus, que non por al,<br />
pero que sempre mi fez e faz mal<br />
e fara, direi‐vo‐lo que m’ aven:<br />
mar nen terra, nen prazer nen pesar,<br />
nen ben nen mal, non mi a po<strong>de</strong>n quitar<br />
do coraçon, e que sera <strong>de</strong> min?<br />
Morto sõo, se cedo non morrer.<br />
Ela ja nunca ben mi ha <strong>de</strong> fazer,<br />
mais sempre mal, e pero ést’ assi,<br />
mar nen terra, nen prazer nen pesar,<br />
nen ben nen mal, non ma po<strong>de</strong>n quitar<br />
do coraçon. Ora mi vai peior<br />
ca mi ven <strong>de</strong>la, por vos non mentir:<br />
mal se a vej’ e mal se a non vir,<br />
que <strong>de</strong> coitas máis cuido a maior,<br />
mar nen terra, nen prazer nen pesar,<br />
nen ben nen mal, non ma po<strong>de</strong>n quitar.
Las flores <strong>de</strong> mi amigo<br />
briosas van en el navío.<br />
¡Y vanse las flores<br />
<strong>de</strong> aquí con mis amores!<br />
¡Idas son las flores!<br />
Las flores <strong>de</strong> mi amado<br />
briosas van en el barco.<br />
¡Y vanse las flores<br />
<strong>de</strong> aquí con mis amores!<br />
¡Idas son las flores!<br />
Briosas van en el navío<br />
para llegar al campo <strong>de</strong>l honor.<br />
¡Y vanse las flores<br />
<strong>de</strong> aquí con mis amores!<br />
¡Idas son las flores!<br />
Briosas van en el barco<br />
para llegar a la incursión.<br />
¡Y vanse las flores<br />
<strong>de</strong> aquí con mis amores!<br />
¡Idas son las flores!<br />
Para llegar al campo <strong>de</strong>l honor,<br />
por servirme a mí, cuerpo querido.<br />
¡Y vanse las flores<br />
<strong>de</strong> aquí con mis amores!<br />
¡Idas son las flores!<br />
Para llegar a la incursión,<br />
por servirme a mí, cuerpo loado.<br />
¡Y vanse las flores<br />
<strong>de</strong> aquí con mis amores!<br />
¡Idas son las flores!<br />
As froles do meu amigo<br />
briosas van no navio<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
As frores do meu amado<br />
briosas van eno barco.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Briosas van no navio<br />
pera chegar ao ferido.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Briosas van eno barco<br />
pera chegar ao fossado.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Pera chegar ao ferido,<br />
servir mí, corpo velido.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Pera chegar ao fossado,<br />
servir mí, corpo loado.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!
De cuantas cosas en el mundo son,<br />
no veo claro cual pue<strong>de</strong> asemejar<br />
al rey <strong>de</strong> Castilla y <strong>de</strong> León<br />
sino una que os diré: el mar.<br />
El mar se asemeja mucho a este rey;<br />
y <strong>de</strong> aquí en a<strong>de</strong>lante os diré<br />
en qué cosas, según razón.<br />
El mar da mucho, y creed que no<br />
se pue<strong>de</strong> el mundo sin el gobernar,<br />
y pue<strong>de</strong> tanto, y tiene tal corazón<br />
que nadie <strong>de</strong> él se pue<strong>de</strong> apo<strong>de</strong>rar.<br />
A<strong>de</strong>más es temido, que no sé<br />
<strong>de</strong> quien non lo tema; y os contaré<br />
aún más, y juzgadme por ello.<br />
En el mar cabe cuanto en él quiere caber;<br />
y mantiene a muchos; y otros hay allá<br />
que al contrario quebranta y hace morir<br />
<strong>de</strong>sheredados, y otros hay a los que da<br />
gran<strong>de</strong>s hereda<strong>de</strong>s y muchos otros<br />
bienes.<br />
Y todo esto que os cuento le suce<strong>de</strong><br />
al rey, si lo supiereis enten<strong>de</strong>r.<br />
Y <strong>de</strong> la mansedumbre os quiero hablar<br />
<strong>de</strong>l mar: no se pue<strong>de</strong> contar nunca que<br />
sea<br />
bravo ni sañudo, si en él se obra<br />
como se <strong>de</strong>be; aunque sufrir os haga<br />
en todas las empresas; pero si con<br />
<strong>de</strong>sdén<br />
o por ventura algún loco llega a él,<br />
con gran tormenta lo hará morir.<br />
Estas mañas, según mi pensamiento,<br />
que el mar tiene, tiene el rey, y por ello<br />
se asemejan, quien bien lo entendiere.<br />
De quantas cousas eno mundo son,<br />
non vejo eu ben qual po<strong>de</strong>n semelhar<br />
al‐rei <strong>de</strong> Castela e <strong>de</strong> Leon<br />
senon ũa qual vos direi: o mar.<br />
O mar semelha muit’ aqueste Rei;<br />
e d’ aqui en <strong>de</strong>ante vós direi<br />
en quaes cousas, segundo razon.<br />
O mar dá muit’, e cree<strong>de</strong> que non<br />
se pod’ o mundo sen el governar,<br />
e po<strong>de</strong> muit’, e ha tal coraçon<br />
que o non po<strong>de</strong> ren apo<strong>de</strong>rar.<br />
Des i ar é temudo, que non sei<br />
quen o non tema; e contar‐vos‐ei<br />
ainda máis, e julga<strong>de</strong>‐m’ enton.<br />
Eno mar cabe quant’ i quer caber;<br />
e manten muitos; e outros i ha<br />
que x’ ar quebranta e que faz morrer<br />
enxerdados; e outros ha que dá<br />
gran<strong>de</strong>s herda<strong>de</strong>s e muit’ outro ben.<br />
E tod’ esto que vos conto aven<br />
al‐rei, se o souber<strong>de</strong>s conhocer.<br />
E da mansedume vós quero dizer<br />
do mar: non ha cont’, e nunca sera<br />
bravo nen sanhudo, se lho fazer<br />
outro non fezer; e sofrer‐vos‐á<br />
toda‐las cousas; mais, se en <strong>de</strong>s<strong>de</strong>n<br />
ou per ventura algun louco ten,<br />
con gran tormenta o fara morrer.<br />
Estas manhas, segundo o meu sén,<br />
que o mar ha, ha el‐Rei, e por én<br />
se semelhan, quen o ben enten<strong>de</strong>r.
DON DINÍS (1261‐1325)<br />
Así me trae cuitado<br />
y obstinado el Amor<br />
y tan atormentado<br />
que si Nuestro Señor<br />
a mi señora no ablanda<br />
para que <strong>de</strong> mí se duela, con la muer‐<br />
te sentiré placer y buen sabor.<br />
Porque vivo <strong>de</strong>l mismo modo,<br />
que vive un sufridor<br />
con tanto peligro<br />
que no cabe mayor,<br />
si no me quiere la que en fuer‐<br />
te punto vi, que con la muer‐<br />
te sentiré placer y no pavor.<br />
Y lo hago muy dispuesto,<br />
pues siendo servidor<br />
<strong>de</strong> quien no me hace caso,<br />
queréndole mejor<br />
que a mí no hay más, por ello consue‐<br />
lo no tengo yo ya, la muer‐<br />
te pues solamente <strong>de</strong>seo.<br />
Assi me traz coitado<br />
e aficad’ Amor<br />
e tan atormentado<br />
que, se Nostro Senhor<br />
a mia senhor non met’ en cor<br />
que se <strong>de</strong> min doa, da mor‐<br />
t’ haverei prazer e sabor.<br />
Ca viv’ en tal cuidado,<br />
come quen sofredor<br />
é <strong>de</strong> mal aficado,<br />
que non po<strong>de</strong> maior,<br />
se mi non val a que en for‐<br />
te ponto vi, ca ja <strong>de</strong> mor‐<br />
t’ hei prazer e nen un pavor.<br />
E faço mui guisado,<br />
pois soo servidor<br />
da que mi non dá grado,<br />
querendo‐lh’ eu melhor<br />
ca min nen al, por én conor‐<br />
t’ eu non hei ja, senon da mor‐<br />
t’ en<strong>de</strong> sõo <strong>de</strong>sejador.
¡Ay flores, ay flores <strong>de</strong> ver<strong>de</strong> pino,<br />
<strong>de</strong>cidme si tenéis noticias <strong>de</strong> mi amigo!<br />
Ay Dios, don<strong>de</strong> está?<br />
¡A flores, ay flores <strong>de</strong> ver<strong>de</strong> ramo,<br />
<strong>de</strong>cidme si tenéis noticias <strong>de</strong> mi amado!<br />
Ay Dios, don<strong>de</strong> está?<br />
Si tenéis noticias <strong>de</strong> mi amigo,<br />
aquel que mintió en lo que convino conmigo.<br />
Ay Dios, don<strong>de</strong> está?<br />
Si tenéis noticias <strong>de</strong> mi amado<br />
aquel que mintió en lo que me ha jurado.<br />
Ay Dios, don<strong>de</strong> está?<br />
‐ Vos me preguntáis por vuestro amigo,<br />
y yo os aseguro que está sano y vivo.<br />
Ay Dios, don<strong>de</strong> está?<br />
‐ Vos me preguntáis por vuestro amado,<br />
y yo os aseguro que está vivo y sano.<br />
Ay Dios, don<strong>de</strong> está?<br />
‐ Y yo os aseguro que está sano y vivo<br />
y estará con vos antes <strong>de</strong>l plazo cumplido.<br />
Ay Dios, don<strong>de</strong> está?<br />
‐ Y yo os aseguro que está vivo y sano<br />
y estará con vos antes <strong>de</strong>l plazo acabado.<br />
Ay Dios, don<strong>de</strong> está?<br />
–Ai flores, ai flores do ver<strong>de</strong> pino,<br />
se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amigo!<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Ai flores, ai flores do ver<strong>de</strong> ramo,<br />
se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amado!<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amigo,<br />
aquel que mentiu do que pos con migo.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amado<br />
aquel que mentiu do que mi ha jurado.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
–Vós me pregunta<strong>de</strong>s polo voss’ amigo,<br />
e eu ben vos digo que é san’ e vivo.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Vós me pregunta<strong>de</strong>s polo voss’ amado,<br />
e eu ben vos digo que é viv’ e sano.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
E eu ben vos digo que é san’ e vivo<br />
e seera vosco ant’ o prazo saido.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
E eu ben vos digo que é viv’ e sano<br />
e seera vosc’ ant’ o prazo passado.<br />
Ai Deus, e u é?
Levantose la hermosa,<br />
levantose al alba,<br />
y va a lavar camisas<br />
en el río.<br />
Va a lavarlas al alba.<br />
Levantose lozana,<br />
levantose al alba,<br />
y va a lavar telas finas<br />
en el río.<br />
Va a lavarlas al alba.<br />
Y va a lavar camisas,<br />
levantose al alba;<br />
el viento se las <strong>de</strong>svía<br />
en el río.<br />
Va a lavarlas al alba.<br />
Y va lavar telas finas;<br />
levantose al alba;<br />
el viento se las llevaba<br />
en el río.<br />
Va a lavarlas al alba.<br />
El viento se las <strong>de</strong>svía;<br />
levantose al alba;<br />
el alba tomada por la ira<br />
en el río.<br />
Va a lavarlas al alba.<br />
El viento se las llevaba;<br />
levantose al alba;<br />
el alba tomada por la saña<br />
en el río.<br />
Va a lavarlas al alba.<br />
Levantou‐s’ a velida,<br />
levantou‐s’ alva,<br />
e vai lavar camisas<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
Levantou‐s’ a louçana,<br />
levantou‐s’ alva,<br />
e vai lavar <strong>de</strong>lgadas<br />
eno alto:<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
E vai lavar camisas,<br />
levantou‐s’ alva,<br />
o vento lhas <strong>de</strong>svia<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
E vai lavar <strong>de</strong>lgadas;<br />
levantou‐s’ alva,<br />
o vento lhas levava<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
O vento lhas <strong>de</strong>svia;<br />
levantou‐s’ alva;<br />
meteu‐s’ alva en ira<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
O vento lhas levava;<br />
levantou‐s’ alva;<br />
meteu‐s’ alva en sanha<br />
eno alto:<br />
Vai‐las lavar alva.
Una pastora bien formada<br />
pensaba en su amigo<br />
y estaba, os lo aseguro,<br />
por cuanto yo vi, muy apenada,<br />
y <strong>de</strong>cía: «En a<strong>de</strong>lante ya nada<br />
me he <strong>de</strong> fiar <strong>de</strong> un enamorado,<br />
nunca volveré a estar enamorada,<br />
porque el mío me ha engañado».<br />
Ella traía en la mano<br />
un papagayo muy hermoso,<br />
<strong>de</strong> cantar tan <strong>de</strong>licioso,<br />
que hacía entrar el verano,<br />
le dijo: «¿Amigo lozano,<br />
que haría por amores,<br />
pues me engañastes tan en vano? »<br />
Y cayó entre unas flores.<br />
Una gran parte <strong>de</strong>l día<br />
yació allí, que no hablaba,<br />
y a veces <strong>de</strong>spertaba,<br />
y a veces <strong>de</strong>smayaba,<br />
y <strong>de</strong>cía: «¡Ay santa María,<br />
que será <strong>de</strong> mí ahora? «<br />
Y el papagayo <strong>de</strong>cía:<br />
«Bien por cuanto yo sé, señora».<br />
«Si me quieres dar guarida»,<br />
dijo la pastora, «di verdad,<br />
papagayo, por caridad,<br />
que muerte me es esta vida».<br />
Dijo él: «Señora cumplida<br />
<strong>de</strong> bien, no os quejéis,<br />
pues si queréis ser servida<br />
levantad los ojos y lo veréis».<br />
Ũa pastor ben talhada<br />
cuidava en seu amigo<br />
e estava, ben vos digo,<br />
per quant’ eu vi, mui coitada,<br />
e diss’: «Oimais non é nada<br />
<strong>de</strong> fiar per namorado<br />
nunca molher namorada,<br />
pois que mi o meu ha errado».<br />
Ela tragia na mão<br />
un papagai mui fremoso,<br />
cantando mui saboroso,<br />
ca entrava o verão,<br />
e diss’: «Amigo loução,<br />
que faria por amores,<br />
pois m’ errastes tan en vão?»<br />
E caeu antr’ ũas flores.<br />
Ũa gran peça do dia<br />
jouv’ ali, que non falava,<br />
e a vezes acordava,<br />
e a vezes esmorecia,<br />
e diss’: «Ai santa Maria,<br />
que sera <strong>de</strong> min agora?»<br />
E o papagai dizia:<br />
«Ben, por quant’ eu sei, senhora».<br />
«Se me queres dar guarida»,<br />
diss’ a pastor, «di verda<strong>de</strong>,<br />
papagai, por carida<strong>de</strong>,<br />
ca morte m’ é esta vida».<br />
Diss’ el: «Senhora comprida<br />
<strong>de</strong> ben, e non vos queixe<strong>de</strong>s,<br />
ca o que vos ha servida<br />
erged’ olho e vee‐lo‐e<strong>de</strong>s».
AIRAS NÚNEZ (...1284‐1289...)<br />
Muy satisfecho me siento <strong>de</strong> este verano<br />
por estos ramos y por estas flores,<br />
y por las aves que cantan <strong>de</strong> amores,<br />
pues ando en él alegre y confiado,<br />
como hace todo hombre enamorado:<br />
que siempre anda alegre y muy lozano.<br />
Cuando paso por algunas riberas,<br />
bajo buenos árboles, por buenos prados,<br />
cantándose están los pájaros enamorados<br />
luego yo enamorado vou cantando,<br />
<strong>de</strong>s<strong>de</strong> allí <strong>de</strong> amores voy trovando<br />
y hago cantares <strong>de</strong> mil maneras.<br />
Tengo un gran placer y una gran alegría,<br />
cuando las aves oigo cantar en el estío.<br />
Que muito m’ eu pago <strong>de</strong>ste verão<br />
por estes ramos e por estas flores,<br />
e polas aves que cantan d’ amores,<br />
por que ando i led’ e sen cuidado,<br />
e assi faz tod’ homen namorado:<br />
sempre i anda led’ e mui loução.<br />
Cand’ eu passo per algũas ribeiras,<br />
so bõas arvores, per bõos prados,<br />
se cantan i passaros namorados<br />
log’ eu con amores i vou cantando,<br />
e log’ ali d’ amores vou trobando<br />
e faço cantares en mil maneiras.<br />
Hei eu gran viço e grand’ alegria,<br />
quando mi as aves cantan no estio.
Bailemos nosotras las tres, amigas,<br />
bajo esta avellaneda florida,<br />
y quien fuere hermosa, como nosotras, hermosas,<br />
si amigo amare,<br />
bajo estos avellanos floridos<br />
vendrá bailar.<br />
Bailemos nosotras las tres, ay hermanas,<br />
bajo este ramaje <strong>de</strong> avellanas,<br />
y quien fuere lozana, como nosotras, lozanas<br />
si amigo amare,<br />
bajo este ramaje <strong>de</strong> avellanas<br />
vendrá bailar.<br />
Por Dios, ay amigas, mientras otra cosa no hacemos,<br />
bajo este ramaje florido bailemos,<br />
y quien bien parecida sea, como nosotras somos,<br />
si amigo amare,<br />
bajo este ramaje bajo el que bailemos<br />
vendrá bailar.<br />
Bailemos nós ja todas tres, ai amigas,<br />
so aquestas avelaneiras frolidas,<br />
e quen for velida, como nós, velidas,<br />
se amigo amar,<br />
so aquestas avelaneiras frolidas<br />
verra bailar.<br />
Bailemos nós ja todas tres, ai irmanas,<br />
so aqueste ramo <strong>de</strong>stas avelanas,<br />
e quen for louçana, como nós, louçanas,<br />
se amigo amar,<br />
so aqueste ramo <strong>de</strong>stas avelanas<br />
verra bailar.<br />
Por Deus, ai amigas, mentr’ al non fazemos,<br />
so aqueste ramo frolido bailemos,<br />
e quen ben parecer, como nós parecemos,<br />
se amigo amar,<br />
so aqueste ramo so’l que nós bailemos<br />
verra bailar.
Oí hoy una pastora cantar,<br />
cuando cabalgaba por una ribera,<br />
y la pastora estaba señera,<br />
y me escondí para escuchar<br />
y <strong>de</strong>cía muy bien este cantar:<br />
«Bajo el ramaje ver<strong>de</strong> y florido<br />
bodas le hacen a mi amigo.<br />
¡Lloran mis ojos <strong>de</strong> amor! »<br />
Y la pastora era muy bien parecida<br />
y lloraba y estaba cantando;<br />
y yo muy <strong>de</strong>spacio me fui acercando<br />
por oírla, y sin embargo no hable nada;<br />
y <strong>de</strong>cía muy bien este cantar:<br />
«¡Ay estornino <strong>de</strong>l avellanedo,<br />
cantáis vos y mientras yo peno<br />
que mal <strong>de</strong> amores tengo! »<br />
Y oíala yo entonces suspirar<br />
y quejábase por tener amores<br />
Oi hoj’ eu ũa pastor cantar,<br />
du cavalgava per ũa ribeira,<br />
e a pastor estava senlheira,<br />
e ascondi‐me po‐la ascuitar<br />
e dizia mui ben este cantar:<br />
«So‐lo ramo verd’ e frolido<br />
vodas fazen a meu amigo.<br />
Choran olhos d’ amor!».<br />
E a pastor parecia mui ben,<br />
e chorava e estava cantando;<br />
e eu mui passo fui‐mi achegando<br />
po‐la oir, e sol non falei ren;<br />
e dizia este cantar mui ben:<br />
«Ai estornhinho do avelanedo,<br />
canta<strong>de</strong>s vós, e moir’ eu e peno<br />
e d’ amores hei mal!».<br />
E eu oi‐a sospirar enton<br />
e queixava‐se estando con amores
y hacía guirnalda <strong>de</strong> flores;<br />
y a<strong>de</strong>más muy <strong>de</strong> corazón lloraba<br />
y <strong>de</strong>cía este cantar entonces:<br />
«¡Que cuita tan gran<strong>de</strong> he <strong>de</strong> pa<strong>de</strong>cer,<br />
amar amigo y no po<strong>de</strong>rlo ver!<br />
Lo <strong>de</strong>jaré bajo el avellanal! »<br />
Después <strong>de</strong> que la guirnalda hizo la pastora<br />
se fue cantando, yéndose <strong>de</strong>spacio;<br />
y volvime yo luego a mi camino,<br />
que <strong>de</strong> enojarla no tuve gana;<br />
y <strong>de</strong>cía este cantar la pastora:<br />
«¡Por la ribera <strong>de</strong>l río<br />
cantando iba la virgen<br />
<strong>de</strong> amor.<br />
Quien amores ha,<br />
cómo dormirá<br />
ay bella flor! »<br />
e fazia guirlanda <strong>de</strong> flores;<br />
<strong>de</strong>s i chorava mui <strong>de</strong> coraçon<br />
e dizia este cantar enton:<br />
«Que coita hei tan gran<strong>de</strong> <strong>de</strong> sofrer,<br />
amar amig’ e non ousar veer!<br />
E pousarei so‐lo avelanal!».<br />
Pois que a guirlanda fez a pastor,<br />
foi‐se cantando, indo‐s’ én manselinho;<br />
e tornei‐m’ eu logo a meu caminho,<br />
ca <strong>de</strong> a nojar non houve sabor;<br />
e dizia este cantar ben a pastor:<br />
«Pela ribeira do rio<br />
cantando ia la virgo<br />
d’ amor.<br />
Quen amores ha,<br />
como dormirá,<br />
ai bela frol?».
MARTÍN MOXA (...1270‐1280...)<br />
Quien vio el mundo cual yo lo vi<br />
y vio las gentes que eran entonces,<br />
y vio estas que ahora son,<br />
¿Dios cuando cuida, que pue<strong>de</strong> cuidar?<br />
¡Que ni siquiera yo puedo cuidar <strong>de</strong> mí!<br />
¿Por que no voy a algún lugar a <strong>de</strong>sterrar,<br />
si podría mejor mundo hallar?<br />
Un mundo tenemos falso y sin sazón,<br />
mundo sin Dios y en el que bien no hay,<br />
y un mundo tal no se corregirá,<br />
antes lo veo yo aún empeorar.<br />
Cuando esto percibo, lo veo aún más claro,<br />
¿por qué no voy a algún lugar a <strong>de</strong>sterrar,<br />
si podría mejor mundo hallar?<br />
¿A dón<strong>de</strong> fue la mesura, la gran<strong>de</strong>za don<strong>de</strong> yace?<br />
¿La verdad dón<strong>de</strong> está? ¿Quién tiene un amigo<br />
leal?<br />
¿Qué fue <strong>de</strong>l amor o por qué no se trova?<br />
¡La gente está triste y no quiere cantar!<br />
Cuando esto percibo <strong>de</strong> cuanto malo aquí se hace,<br />
por qué no voy a algún lugar a <strong>de</strong>sterrar,<br />
si podría mejor mundo hallar?<br />
Vivo en un mundo tal, y en él me hace vivir<br />
una dama, por la que gran amor siento,<br />
y mucho tiempo ha que en su po<strong>de</strong>r me tiene<br />
más tiempo <strong>de</strong>l que se suele amar.<br />
Des<strong>de</strong> hoy, <strong>de</strong> mí pue<strong>de</strong> saber quien quiera<br />
por qué no me voy a algún lugar a <strong>de</strong>sterrar,<br />
si podría mejor mundo hallar.<br />
¿Pero, en tal mundo, por qué va a morar<br />
hombre <strong>de</strong> honor, pudiéndose eso alargar?<br />
Quen viu o mundo qual o eu ja vi<br />
e viu as gentes que eran enton,<br />
e viu aquestas que agora son,<br />
Deus, quand’ i cuida, que po<strong>de</strong> cuidar?<br />
Ca me sin’ eu, per min, quando cuid’ i!<br />
Por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar?<br />
Mundo tẽemos fals’ e sen sabor,<br />
mundo sen Deus e en que ben non ha,<br />
e mundo tal que non corregerá,<br />
ante o vejo sempr’ empeorar.<br />
Quand’ est’ eu cat’ e vej’ end’ o melhor,<br />
por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar?<br />
U foi mesur’, ou grãa<strong>de</strong>z’ u jaz?<br />
Verdad’ u é? Quen ha amigo leal?<br />
Que fui d’ amor ou trobar por que fal?<br />
A gent’ é trist’ e sol non quer cantar!<br />
Quand’ est’ eu cat’ e quanto mal s’ i faz,<br />
por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar?<br />
Viv’ eu en tal mund’, e faz m’ i viver<br />
ũa dona, que quero mui gran ben,<br />
e muit’ ha ja que m’ en seu po<strong>de</strong>r ten<br />
ben <strong>de</strong>‐lo temp’ u soian amar.<br />
Oimais, <strong>de</strong> min po<strong>de</strong> quen quer saber<br />
por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar.<br />
Mais, en tal mundo, por que vai morar<br />
home <strong>de</strong> prez, que s’ én pod’ alongar?
ROI FERNÁNDEZ DE SANTIAGO (Segundo terzo do s. XIII)<br />
Cuando veo las olas<br />
y las muy altas riberas,<br />
enseguida me vienen olas<br />
al corazón por la bella:<br />
¡maldito sea el mar,<br />
que me hace tanto mal!<br />
Nunca veo las olas<br />
ni los altos acantilados<br />
que a mí no me vengan olas<br />
al corazón por la hermosa:<br />
maldito sea el mar,<br />
que me hace tanto mal!<br />
Si veo las olas<br />
y veo las costas,<br />
enseguida me vienen olas<br />
al corazón por la bien hecha:<br />
maldito sea el mar,<br />
que me hace tanto mal!<br />
Quand’ eu vejo las ondas<br />
e las muit’ altas ribas,<br />
logo mi veen ondas<br />
al cor pola velida:<br />
maldito seja ‘l mare,<br />
que mi faz tanto male!<br />
Nunca vejo las ondas<br />
nen as altas <strong>de</strong>brocas<br />
que mi non venhan ondas<br />
al cor pola fremosa:<br />
maldito seja ’l mare,<br />
que mi faz tanto male!<br />
Se eu vejo las ondas<br />
e vejo las costeiras,<br />
logo mi veen ondas<br />
al cor pola ben feita:<br />
maldito seja ‘l mare,<br />
que mi faz tanto male!
PERO DA PONTE (...1235‐1275...)<br />
¡Si pudiese <strong>de</strong>samar<br />
a quien siempre me <strong>de</strong>samó<br />
y pudiese algún mal buscar<br />
a quien siempre mal me buscó!<br />
Así me vengaría yo,<br />
si pudiese cuita dar,<br />
a quien siempre cuita me dio.<br />
Pero no puedo yo engañar<br />
a mi corazón que me engañó,<br />
por cuanto me hizo <strong>de</strong>sear<br />
a quien nunca me <strong>de</strong>seó.<br />
Y por eso no duermo yo,<br />
porque no puedo cuita dar,<br />
a quien siempre cuita me dio.<br />
Pero ruego a Dios que <strong>de</strong>sampare<br />
a quien así me <strong>de</strong>samparó,<br />
o que pueda perturbar<br />
a quien siempre me perturbó.<br />
Y luego dormiría yo,<br />
si pudiese cuita dar,<br />
a quien siempre cuita me dio.<br />
O que se atreviese a preguntar<br />
a quien nunca me preguntó,<br />
por qué me hizo en ella pensar,<br />
si ella nunca en mí pensó.<br />
Y por esto lacerado estoy,<br />
porque no puedo cuita dar,<br />
a quien siempre cuita me dio.<br />
Se eu po<strong>de</strong>sse <strong>de</strong>samar<br />
a quen me sempre <strong>de</strong>samou,<br />
e po<strong>de</strong>ss’ algun mal buscar<br />
a quen me sempre mal buscou!<br />
Assi me vingaria eu,<br />
se eu po<strong>de</strong>sse coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.<br />
Mais sol non posso eu enganar<br />
meu coraçon que m’ enganou,<br />
por quanto me fez <strong>de</strong>sejar<br />
a quen me nunca <strong>de</strong>sejou.<br />
E por esto non dormio eu,<br />
porque non poss’ eu coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.<br />
Mais rog’ a Deus que <strong>de</strong>sampar<br />
a quen m’ assi <strong>de</strong>samparou,<br />
vel que po<strong>de</strong>ss’ eu <strong>de</strong>storvar<br />
a quen me sempre <strong>de</strong>storvou.<br />
E logo dormiria eu,<br />
se eu po<strong>de</strong>sse coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.<br />
Vel que ousass’ én preguntar<br />
a quen me nunca preguntou,<br />
por que me fez en si cuidar,<br />
pois ela nunc’ en min cuidou.<br />
E por esto lazeiro eu,<br />
porque non poss’ eu coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.
¿Visteis, madre, el escu<strong>de</strong>ro que me habría <strong>de</strong> llevar consigo?<br />
Le he mentido y está muy enfadado, madre mía, con certeza os lo digo:<br />
Madre, enamorada me <strong>de</strong>jó,<br />
madre, enamorada me ha <strong>de</strong>jado,<br />
madre, enamorada me <strong>de</strong>jó.<br />
Madre, vos que me mandasteis que mintiese a mi amigo,<br />
¿que consejo me daréis ahora, que no lo tengo conmigo?<br />
Madre, enamorada me <strong>de</strong>jó,<br />
madre, enamorada me ha <strong>de</strong>jado,<br />
madre, enamorada me <strong>de</strong>jó.<br />
‐ Hija, yo os aconsejo que, cuando vos le hayáis visto,<br />
le hagáis cuanto fuese menester, para que <strong>de</strong> vos que<strong>de</strong> contento.<br />
Madre, enamorada me <strong>de</strong>jó,<br />
madre, enamorada me ha <strong>de</strong>jado,<br />
madre, enamorada me <strong>de</strong>jó.<br />
Pues no podéis, hija mía, <strong>de</strong>jar <strong>de</strong> agasajarlo,<br />
<strong>de</strong> hoy en a<strong>de</strong>lante os castigo a que le obe<strong>de</strong>zcáis en todo.<br />
Madre, enamorada me <strong>de</strong>jó,<br />
madre, enamorada me ha <strong>de</strong>jado,<br />
madre, enamorada me <strong>de</strong>jó.<br />
–Vistes, madr’, o escu<strong>de</strong>iro que m’ houver’ a levar sigo?<br />
Menti‐lh’ e vai‐mi sanhudo, mia madre, ben vo‐lo digo:<br />
Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.<br />
Madre, vós que me mandastes que mentiss’ a meu amigo,<br />
que conselho mi dare<strong>de</strong>s ora, poi‐lo non hei migo?<br />
Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.<br />
–Filha, dou‐vos por conselho que, tanto que vos el veja,<br />
que toda ren lhi faça<strong>de</strong>s, que vosso pagado seja.<br />
–Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.<br />
–Pois escusar non po<strong>de</strong><strong>de</strong>s, mia filha, seu gasalhado,<br />
<strong>de</strong>s oimais eu vos castigo que lh’ an<strong>de</strong><strong>de</strong>s a mandado.<br />
–Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.
De Don Fernán Díaz Estaturón<br />
oí <strong>de</strong>cir noticias, que son <strong>de</strong> mi agrado:<br />
que es hombre que mucho hace por Dios<br />
y que ahora se quiere hacer ermitaño;<br />
y estará bien hecho, si lo hiciese;<br />
porque nunca a ese hombre se le supo mujer,<br />
<strong>de</strong>s<strong>de</strong> que nació, y eso es <strong>de</strong> buen cristiano.<br />
Este tiene el Paraíso en la mano,<br />
que siempre amó, con sentido cristiano, la paz<br />
y nunca amó mujer ni su solaz,<br />
ni <strong>de</strong>samó hidalgo ni villano;<br />
y más os diré <strong>de</strong> él, si os place:<br />
nunca mujer amó, ni quiso ni quiere,<br />
pero es bien hablado y hermoso.<br />
Y tan buen día él nació<br />
y tan bien supo el pecado engañar,<br />
que nunca por mujer nada quiso dar,<br />
aunque lo quisiese a él por enamorado;<br />
y los que no lo conocemos bien<br />
creemos <strong>de</strong> él que locura tiene,<br />
porque en tener mujer no haya pensado.<br />
Que si hoy fuese oscurecido,<br />
no se sabría guardar mejor<br />
que nunca con mujer se albergó<br />
que no pudo reírse <strong>de</strong> él el pecado,<br />
que nunca dio por mujer cosa alguna;<br />
porque para que veáis: si lo vise alguien,<br />
creerá que muere por ser casado.<br />
Y, si embargo él tal castidad mantiene,<br />
que cando muriere, una cosa os diré:<br />
Beati Oculi será llamado.<br />
De Don Fernan Diaz Estaturão<br />
oi dizer novas, <strong>de</strong> que mi praz:<br />
que é home que muito por Deus faz<br />
e se quer ora meter ermitão;<br />
e fara bon feito, se o fezer;<br />
<strong>de</strong> máis, nunca lh’ home soube molher,<br />
<strong>de</strong>s que naceu, tant’ é <strong>de</strong> bon cristão.<br />
Este ten o Paraiso en mão,<br />
que sempr’ amou, con sén cristão, paz,<br />
nen nunc’ amou molher nen seu solaz,<br />
nen <strong>de</strong>samou fidalgo nen vilão;<br />
e máis vos én direi, se vos prouguer:<br />
nunca molher amou, nen quis nen quer,<br />
pero cata falagueir’ e loução.<br />
E atán bon dia foi ele nado<br />
que tan ben soub’ o pecad’ enganar,<br />
que nunca por molher ren quiso dar,<br />
e pero mete‐s’ el por namorado;<br />
e os que o non conhocemos ben<br />
cuidamos <strong>de</strong>l que folia manten,<br />
mais el d’ haver molher non é pensado.<br />
Que se hoj’ ele foss’ empardẽado,<br />
nen se saberia melhor guardar<br />
<strong>de</strong> nunca ja con molher albergar,<br />
por non se riir <strong>de</strong>le o pecado,<br />
ca nunca <strong>de</strong>u por molher nulha ren;<br />
e pero ve<strong>de</strong>s: se o vir alguen,<br />
terrá que morre por seer casado.<br />
E, pois el tal castida<strong>de</strong> manten,<br />
quand’ el morrer, direi‐vos ũa ren:<br />
Beati Oculi sera chamado.
BERNAL DE BONAVAL (Primeira meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
La dama que amo y tengo por señora<br />
mostrádmela Dios, si ello os place,<br />
sino dadme la muerte.<br />
La que tengo por fuego <strong>de</strong> estos ojos míos<br />
por el que lloran siempre, mostrádmela, Dios,<br />
sino dadme la muerte.<br />
Esa que vos hicisteis mejor parecida<br />
<strong>de</strong> cuantas conozco, ay Dios, haced que la vea,<br />
sino dadme la muerte.<br />
Ay Dios, que me hicisteis más que a mí mismo amarla,<br />
mostrádmela don<strong>de</strong> pueda con ella hablar,<br />
sino dadme la muerte.<br />
A dona que eu am’ e tenho por senhor<br />
amostra<strong>de</strong>‐mi‐a, Deus, se vos én prazer for,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.<br />
A que tenh’ eu por lume <strong>de</strong>stes olhos meus<br />
e por que choran sempr’, amostra<strong>de</strong>‐mi‐a, Deus,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.<br />
Essa que vós fezestes melhor parecer<br />
<strong>de</strong> quantas sei, ai Deus, faze<strong>de</strong>‐mi‐a veer,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.<br />
Ai Deus, que mi a fezestes máis ca min amar,<br />
mostra<strong>de</strong>‐mi‐a u possa con ela falar,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.
FERNANDO ESQUÍO (Fins do s. XIII e inicios do s. XIV)<br />
Señora, por la que tanto afán tuve,<br />
mucho tiempo ha, por Dios, que no os vi<br />
y aunque muy lejos <strong>de</strong> vos viví,<br />
nunca este proverbio antiguo consi<strong>de</strong>ré:<br />
«Cuan lejos <strong>de</strong> los ojos, tan lejos <strong>de</strong>l corazón».<br />
Mi cuita, por Dios, no tiene par<br />
y por vos la llevo siempre y llevaré,<br />
y, aunque muy lejos <strong>de</strong> vos moré,<br />
nunca pu<strong>de</strong> este proverbio antiguo consi<strong>de</strong>rar:<br />
«Cuan lejos <strong>de</strong> los ojos, tan lejos <strong>de</strong>l corazón».<br />
Y tan gran cuita <strong>de</strong> amor tengo conmigo<br />
que no lo sabe Dios, ¡<strong>de</strong>sdichado!<br />
Aunque vivo muy distanciado<br />
<strong>de</strong> vos, no consi<strong>de</strong>ro este proverbio antiguo:<br />
«Cuan lejos <strong>de</strong> los ojos, tan lejos <strong>de</strong>l corazón».<br />
Senhor, por que eu tant’ afan levei,<br />
gran sazon ha, por Deus, que vos non vi<br />
e pero mui longe <strong>de</strong> vós vivi,<br />
nunca aqueste verv’ antig’ achei:<br />
«Quan longe d’ olhos, tan longe <strong>de</strong> coraçon».<br />
A minha coita, por Deus, non ha par<br />
que por vós levo sempr’ e levarei,<br />
e, pero mui longe <strong>de</strong> vós morei,<br />
nunca pu<strong>de</strong> este verv’ antig’ achar:<br />
«Quan longe d’ olhos, tan longe <strong>de</strong> coraçon».<br />
E tan gran coita d’ amor hei migo<br />
que o non sabe Deus, mal pecado!<br />
Pero que vivo muit’ alongado<br />
<strong>de</strong> vós, non acho este verv’ antigo:<br />
«Quan longe d’ olhos, tan longe <strong>de</strong> coraçon».
Vayamos, hermana, vayamos dormir<br />
a las orillas <strong>de</strong>l lago, don<strong>de</strong> andar vi<br />
a las aves mi amigo.<br />
Vayamos, hermana, vayamos a <strong>de</strong>scansar<br />
a las orillas <strong>de</strong>l lago, don<strong>de</strong> vi andar<br />
a las aves mi amigo.<br />
En las orillas <strong>de</strong>l lago, don<strong>de</strong> andar vi,<br />
su arco en la mano a las aves herir,<br />
a las aves, mi amigo.<br />
En las orillas <strong>de</strong>l lago, don<strong>de</strong> vi andar,<br />
su arco en la mano a las aves tirar,<br />
a las aves, mi amigo.<br />
Su arco en la mano a las aves herir,<br />
y a las que cantaban <strong>de</strong>jábalas huir,<br />
a las aves, mi amigo.<br />
Su arco en la mano a las aves tirar,<br />
y a las que cantaban no las quiere matar,<br />
a las aves, mi amigo.<br />
Vaiamos, irmana, vaiamos dormir<br />
nas ribas do lago, u eu andar vi<br />
a las aves meu amigo.<br />
Vaiamos, irmana, vaiamos folgar<br />
nas ribas do lago, u eu vi andar<br />
a las aves meu amigo.<br />
En nas ribas do lago, u eu andar vi,<br />
seu arco na mão as aves ferir,<br />
a las aves, meu amigo.<br />
En nas ribas do lago, u eu vi andar,<br />
seu arco na mano a las aves tirar,<br />
a las aves, meu amigo.<br />
Seu arco na mão as aves ferir,<br />
e las que cantavan leixa‐las guarir,<br />
a las aves, meu amigo.<br />
Seu arco na mano a las aves tirar,<br />
e las que cantavan non nas quer matar,<br />
a las aves, meu amigo.
A un fraile dicen escarallado<br />
y comete grave error quien lo dijere,<br />
puesto que tiene rijo para jo<strong>de</strong>r,<br />
creo que es <strong>de</strong> picha tiesa el tipo;<br />
pues preña a las que con él yacen<br />
y hace hijos e hijas bastantes,<br />
antes le diría yo bien encarallado.<br />
Escarallado yo nunca le diría,<br />
pues trae por <strong>de</strong>lante el carallo firme,<br />
que tantas mujeres <strong>de</strong> leche<br />
tiene, que le parieron tres en un día,<br />
y otras muchas preñadas tiene;<br />
así que tal fraile creo que muy bien<br />
encarallado por esto sería.<br />
Escarallado no pue<strong>de</strong> ser<br />
el que tantas hijas hizo en Mariña,<br />
y que tiene ahora otra pastorcita<br />
preñada, que ahora parir quiere,<br />
y otras muchas mujeres que jo<strong>de</strong>;<br />
así que tal fraile pienso yo que bien pue<strong>de</strong><br />
encarallado por esto ser.<br />
(escarallado.‐ impotente/ encarallado.‐ bien dotado/ carallo.‐ pene)<br />
A ũu fra<strong>de</strong> dizen escaralhado,<br />
e faz pecado quen lho vai dizer,<br />
ca, pois el sab’ arreitar <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r,<br />
cuid’ eu que gai’ é, <strong>de</strong> piss’ arriçado;<br />
e pois emprenha estas con que jaz<br />
e faze filhos e filhas assaz,<br />
ante lhe dig’ eu ben encaralhado.<br />
Escaralhado nunca eu diria,<br />
mais que trage ante caralho arreite,<br />
ao que tantas molheres <strong>de</strong> leite<br />
ten, ca lhe pariron tres en ũu dia,<br />
e outras muitas prenhadas que ten;<br />
e atal fra<strong>de</strong> cuid’ eu que mui ben<br />
encaralhado per esto seria.<br />
Escaralhado non po<strong>de</strong> seer<br />
o que tantas filhas fez en Marinha,<br />
e que ten ora outra pastorinha<br />
prenhe, que ora quer encaecer,<br />
e outras muitas molheres que fo<strong>de</strong>;<br />
e atal fra<strong>de</strong> ben cuid’ eu que po<strong>de</strong><br />
encaralhado per esto seer.
ESTEVAN COELHO (...1308‐c.1336)<br />
Seguía la hermosa su seda torciendo,<br />
su voz suave hermoso diciendo<br />
cantigas <strong>de</strong> amigo.<br />
Seguía la hermosa su seda labrando<br />
su voz suave hermoso cantando<br />
cantigas <strong>de</strong> amigo.<br />
‐ Por el Dios <strong>de</strong> la Cruz, señora, sé que tenéis<br />
amor muy triste, porque tan bien <strong>de</strong>cís<br />
cantigas <strong>de</strong> amigo.<br />
‐ Por el Dios <strong>de</strong> la Cruz, señora, se que andáis<br />
por amor muy triste que tan bien cantáis<br />
cantigas <strong>de</strong> amigo.<br />
Buitre comisteis, que adivináis.<br />
Sedia la fremosa seu sirgo torcendo,<br />
sa voz manselinha fremoso dizendo<br />
cantigas d’ amigo.<br />
Sedia la fremosa seu sirgo lavrando,<br />
sa voz manselinha fremoso cantando<br />
cantigas d’ amigo.<br />
–Par Deus <strong>de</strong> Cruz, dona, sei eu que have<strong>de</strong>s<br />
amor mui coitado, que tan ben dize<strong>de</strong>s<br />
cantigas d’ amigo.<br />
Par Deus <strong>de</strong> Cruz, dona, sei eu que anda<strong>de</strong>s<br />
d’ amor mui coitada que tan ben canta<strong>de</strong>s<br />
cantigas d’ amigo.<br />
–Avuitor comestes, que a<strong>de</strong>vinha<strong>de</strong>s.
PERO VIVIÃEZ (...1275?...)<br />
Puesto que nuestras madres van a san Simón<br />
<strong>de</strong> Val <strong>de</strong> Prados a encen<strong>de</strong>r velas,<br />
nosotras, las niñas, pongámonos a andar<br />
con nuestras madres, que entonces ellas<br />
enciendan velas por nosotras y por ellas,<br />
que nosotras, niñas, bailaremos aquí.<br />
Nuestros amigos todos allá irán<br />
por vernos y nosotras andaremos<br />
bailando <strong>de</strong>lante <strong>de</strong> ellos, hermosas, a cuerpo,<br />
y nuestras madres, puesto que allá van,<br />
enciendan velas por nosotras y por ellas,<br />
que nosotras, niñas, bailaremos aquí.<br />
Nuestros amigos irán por observar<br />
como bailamos, y podrán ver<br />
mozas bien parecidas, en nuestro baile;<br />
y nuestras madres, puesto que allá quieren ir,<br />
enciendan velas por nosotras y por ellas,<br />
que nosotras, niñas, bailaremos aquí.<br />
Pois nossas madres van a San Simon<br />
<strong>de</strong> Val <strong>de</strong> Prados can<strong>de</strong>as queimar,<br />
nós, as meninhas, punhemos d’ andar<br />
con nossas madres, e elas enton<br />
queimen can<strong>de</strong>as por nós e por si,<br />
e nós, meninhas, bailaremos i.<br />
Nossos amigos todos lá iran<br />
por nos veer e andaremos nós<br />
bailand’ ant’ eles, fremosas, en cos,<br />
e nossas madres, pois que ala van,<br />
queimen can<strong>de</strong>as por nós e por si,<br />
e nós, meninhas, bailaremos i.<br />
Nossos amigos iran por cousir<br />
como bailamos, e po<strong>de</strong>n veer<br />
bailar nós, moças <strong>de</strong> bon parecer;<br />
e nossas madres, pois lá queren ir,<br />
queimen can<strong>de</strong>as por nós e por si,<br />
e nós, meninhas, bailaremos i.
PEDRO EANES SOLAZ (Século XIII)<br />
Yo, hermosa, no dormía,<br />
¡lelia doura!,<br />
y mi amigo venía,<br />
¡edoi lelia doura!<br />
No dormía y pensaba,<br />
¡lelia doura!,<br />
y mi amigo llegaba,<br />
¡edoi lelia doura!<br />
Y mi amigo venía,<br />
¡lelia doura!,<br />
y <strong>de</strong> amor tan bien <strong>de</strong>cía,<br />
¡edoi lelia doura!<br />
Y mi amigo llegaba,<br />
¡lelia doura!,<br />
y <strong>de</strong> amor tan bien cantaba,<br />
¡edoi lelia doura!<br />
Mucho <strong>de</strong>seé amigo,<br />
¡lelia doura!,<br />
teneros a vos conmigo,<br />
¡edoi lelia doura!<br />
Eu, velida, non dormia,<br />
lelia doura,<br />
e meu amigo venia,<br />
edoi lelia doura!<br />
Non dormia e cuidava,<br />
lelia doura,<br />
e meu amigo chegava,<br />
edoi lelia doura!<br />
O meu amigo venia,<br />
lelia doura,<br />
e d’ amor tan ben dizia<br />
edoi lelia doura!<br />
O meu amigo chegava,<br />
lelia doura,<br />
e d’ amor tan ben cantava,<br />
edoi lelia doura!<br />
Muito <strong>de</strong>sejei, amigo,<br />
lelia doura,<br />
que vos tevesse comigo,<br />
edoi lelia doura!
Mucho <strong>de</strong>seé amado,<br />
¡lelia doura!,<br />
que estuvieseis vos a mi lado,<br />
¡edoi lelia doura!<br />
Leli, leli, por Dios, leli,<br />
¡lelia doura!,<br />
yo sé bien quien no dice leli,<br />
¡edoi lelia doura!<br />
Yo se bien quien no dice leli,<br />
¡lelia doura!,<br />
el <strong>de</strong>monio es el que no dice leli,<br />
¡edoi lelia doura!<br />
(lelia, doura, edoi y leli son exclamaciones intraducibles)<br />
Muito <strong>de</strong>sejei, amado,<br />
lelia doura,<br />
que vos tevess’ a meu lado,<br />
edoi lelia doura!<br />
Leli leli, par Deus, leli,<br />
lelia doura,<br />
ben sei eu quen non diz leli,<br />
edoi lelia doura!<br />
Ben sei eu quen non diz leli,<br />
lelia doura,<br />
<strong>de</strong>mo x’ é quen non diz leli,<br />
edoi lelia doura!
MEENDINHO (Primeiro terzo do s. XIII?)<br />
Estaba yo en la ermita <strong>de</strong> san Simón<br />
y me cercaron las olas, que gran<strong>de</strong>s son:<br />
Yo esperando a mi amigo, ¿en dón<strong>de</strong> irá?<br />
Estando en la ermita ante el altar,<br />
me cercaron las gran<strong>de</strong>s olas <strong>de</strong>l mar.<br />
Yo esperando a mi amigo, ¿en dón<strong>de</strong> irá?<br />
Y me cercaron las olas, que gran<strong>de</strong>s son:<br />
no tengo barquero, ni remador.<br />
Yo esperando a mi amigo, ¿en dón<strong>de</strong> irá?<br />
Y me cercaron las gran<strong>de</strong>s olas <strong>de</strong>l mar:<br />
no tengo barquero, ni sé remar.<br />
Yo esperando a mi amigo, ¿en dón<strong>de</strong> irá?<br />
No tengo barquero, ni remador:<br />
moriré hermosa en el mar mayor.<br />
Yo esperando a mi amigo, ¿en dón<strong>de</strong> irá?<br />
No tengo barquero, ni sé remar:<br />
moriré hermosa en el alto mar.<br />
Yo esperando a mi amigo, ¿en dón<strong>de</strong> irá?<br />
Sedia‐m’ eu na ermida <strong>de</strong> San Simion<br />
e cercaron‐mi as ondas, que gran<strong>de</strong>s son.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
Estando na ermida ant’ o altar,<br />
cercaron‐mi as ondas gran<strong>de</strong>s do mar.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
E cercaron‐mi as ondas, que gran<strong>de</strong>s son:<br />
non hei i barqueiro, nen remador.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
E cercaron‐mi as ondas do alto mar:<br />
non hei i barqueiro, nen sei remar.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
Non hei i barqueiro, nen remador:<br />
morrerei eu fremosa no mar maior.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
Non hei i barqueiro, nen sei remar:<br />
morrerei eu fremosa no alto mar.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!
JOÁN MEÉNDIZ DE BRITEIROS (...1288‐1334...)<br />
¡Dios, que contenta esta noche me sentí,<br />
amiga, por un sueño que soñé!<br />
Pues soñaba, como os diré,<br />
que mi amigo me <strong>de</strong>cía así:<br />
«Habladme, amiga, ¡ay mi fuego y mi bien! »<br />
No hubo en el mundo tan alegre mujer<br />
en sueños, ni podrá existir,<br />
pues soñé que me viniera a <strong>de</strong>cir<br />
aquel que a mí mejor que a si quiere:<br />
«Habladme, amiga, ¡ay mi fuego y mi bien! »<br />
Cuando <strong>de</strong>sperté, tuve gran pesar,<br />
pues en ese sueño hube gran gozo,<br />
que me rogase por Nuestro Señor<br />
lo que me place más que el mismo amar:<br />
«Habladme, amiga, ¡ay mi fuego y mi bien! »<br />
Y, <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> <strong>de</strong>spertar, fui a Dios rogar<br />
que me hiciese este sueño realidad.<br />
Deus, que leda que m’ esta noite vi,<br />
amiga, en un sonho que sonhei!<br />
Ca sonhava, en como vos direi,<br />
que me dizia meu amig’ assi:<br />
«Falad’, amig’, ai meu lum’ e meu ben!».<br />
Non foi no mundo tan leda molher<br />
en sonho, nen no podia seer,<br />
ca sonhei que me veera dizer<br />
aquel que me milhor que a si quer:<br />
«Fala<strong>de</strong> migo, ai meu lum’ e meu ben!».<br />
Des que m’ espertei, houvi gran pesar,<br />
ca en tal sonho havia gran sabor<br />
con o rogar‐me, por Nostro Senhor,<br />
o que me sabe máis que si amar:<br />
«Fala<strong>de</strong> migo, ai meu lum’ e meu ben!».<br />
E, pois m’ espertei, foi a Deus rogar<br />
que me sacass’ aqueste sonh’ a ben.
Ahora veo yo que no hay verdad<br />
en los sueños, amiga, si Dios me perdona;<br />
y quiero seguidamente mostraros razón,<br />
y veréis como, por caridad:<br />
soñé hace mucho, que vendría mi bien<br />
y mi amigo no vino, no viene.<br />
Porque no hay verdad ninguna<br />
en los sueños, el sol ni es bueno ni malo,<br />
y yo nunca en a<strong>de</strong>lante creeré a otro,<br />
porque, amiga, Dios me valga,<br />
soñé hace mucho, que vendría mi bien<br />
y mi amigo no vino, no viene.<br />
Por mí, amiga entiendo yo que<br />
sueños no pue<strong>de</strong>n verda<strong>de</strong>s ser,<br />
ni tampoco me pue<strong>de</strong>n bien ni mal hacer,<br />
porque, amiga, que Dios bien me dé,<br />
soñé hace mucho, que vendría mi bien<br />
y mi amigo no vino, no viene.<br />
Y, ya que se fue mi amigo y no viene,<br />
mis sueños, amiga, no están mal ni están bien.<br />
Ora vej’ eu que non ha verda<strong>de</strong><br />
en sonh’, amiga, se Deus me perdon;<br />
e quero‐vos logo mostrar razon,<br />
e ve<strong>de</strong>s como, par carida<strong>de</strong>:<br />
sonhei, muit’ ha, que veera meu ben<br />
e meu amig’ e non veo, nen ven.<br />
Ca non ha verda<strong>de</strong> nemigalha<br />
en sonho, nen sol non é ben nen mal,<br />
e eu nunca en<strong>de</strong> creerei al,<br />
porque, amiga, se Deus me valha,<br />
sonhei, muit’ ha que veera meu ben<br />
e meu amig’ e non veo, nen ven.<br />
Per min, amiga, entend’ eu ben que<br />
sonho non po<strong>de</strong> verda<strong>de</strong> seer,<br />
nen que m’ er po<strong>de</strong> ben nen mal fazer,<br />
porque, amiga, se Deus ben mi dé,<br />
sonhei, muit’ ha, que veera meu ben<br />
a meu amig’ e non veo, nen ven.<br />
E, pois se foi meu amig’ e non ven,<br />
meu sonh’, amiga, non é mal nen ben.
PERO GONÇÁLVEZ DE PORTOCARREIRO (Segunda meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
El anillo <strong>de</strong> mi amigo<br />
perdilo bajo el ver<strong>de</strong> pino,<br />
¡y lloro yo, bella!<br />
El anillo <strong>de</strong> mi amado<br />
perdilo bajo el ver<strong>de</strong> ramo,<br />
¡y lloro yo, bella!<br />
Perdilo bajo el ver<strong>de</strong> pino;<br />
por ello lloro yo, doncella,<br />
¡y lloro yo, bella!<br />
perdilo bajo el ver<strong>de</strong> ramo;<br />
por ello lloró yo, dueña <strong>de</strong> algo,<br />
¡y lloro yo, bella!<br />
O anel do meu amigo<br />
perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> pino,<br />
e chor’ eu, bela!<br />
O anel do meu amado<br />
perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> ramo,<br />
e chor’ eu, bela!<br />
Perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> pino;<br />
por én chor’ eu, dona virgo,<br />
e chor’ eu, bela!<br />
Perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> ramo;<br />
por én chor’ eu, dona d’ algo,<br />
e chor’ eu, bela!
JOÁN AIRAS DE SANTIAGO (Segunda meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
Todas las cosas veo <strong>de</strong>sparecer<br />
<strong>de</strong>l mundo <strong>de</strong> cómo solían ser,<br />
y veo a las gentes <strong>de</strong>jar <strong>de</strong> hacer<br />
el bien que solían – ¡tales tiempos nos vienen! ‐,<br />
pero no se podrá el corazón romper<br />
<strong>de</strong> mi amigo al que quiero tan bien.<br />
Aunque el hombre <strong>de</strong>sprenda el corazón<br />
<strong>de</strong> las cosas que ama, por buena fe,<br />
y se vaya el hombre <strong>de</strong> la tierra <strong>de</strong> don<strong>de</strong> es,<br />
y se vaya el hombre a don<strong>de</strong> gran provecho tiene,<br />
no se podrá romper el corazón<br />
<strong>de</strong> mi amigo al que quiero tan bien.<br />
Todas las cosas veo mudar:<br />
múdanse los tiempos y múdase lo otro,<br />
múdase la gente para hacer bien o mal,<br />
múdanse los vientos y todas las otras cosas,<br />
pero no se pue<strong>de</strong> el corazón mudar<br />
<strong>de</strong> mi amigo al que quiero tan bien.<br />
Toda‐las cousas eu vejo partir<br />
do mund’ en como soian seer,<br />
e vej’ as gentes partir <strong>de</strong> fazer<br />
ben que soian –tal tempo nos ven!–,<br />
mais non se pod’ o coraçon partir<br />
do meu amigo <strong>de</strong> mi querer ben.<br />
Pero que home part’ o coraçon<br />
das cousas que ama, per bõa fe,<br />
e parte‐s’ home da terra ond’ é,<br />
e parte‐s’ home d’ u gran<strong>de</strong> prol ten,<br />
non se po<strong>de</strong> parti‐lo coraçon<br />
do meu amigo <strong>de</strong> mi querer ben.<br />
Toda‐las cousas eu vejo mudar:<br />
mudan‐s’ os tempos e muda‐s’ o al,<br />
muda‐s’ a gente en fazer ben ou mal,<br />
mudan‐s’ os ventos e tod’ outra ren,<br />
mais non se pod’ o coraçon mudar<br />
do meu amigo <strong>de</strong> mi querer ben.
‐ Amigo mío, os quiero preguntar.<br />
‐ Preguntad, señora, que ello grato me es.<br />
‐ No <strong>de</strong>béis vos negarme nada.<br />
‐ Nunca a vos, señora, negaré nada.<br />
‐ ¿Por qué tantos cantares hacéis?<br />
‐ Señora, para que nunca me olvidéis.<br />
‐ Preguntaros quiero, <strong>de</strong> buena fe.<br />
‐ Preguntad, que en ello tengo gran placer.<br />
‐ No me neguéis nada, sea así pues.<br />
‐ Nunca nada os negaré, señora mía.<br />
‐ ¿Por qué tantos cantares hacéis?<br />
‐ Señora, para que nunca me olvidéis.<br />
‐ No os moleste que una pregunta hiciere.<br />
‐ No, señora, antes os lo agra<strong>de</strong>ceré.<br />
‐ No me neguéis respuesta a lo que os dijere.<br />
‐ Nunca a vos, señora, cosa alguna negaré.<br />
‐ ¿Por qué tantos cantares hacéis?<br />
‐ Señora, para que nunca me olvidéis.<br />
‐ ¿Y este bien por mí lo hacéis?<br />
‐ Por vos, señora mía, que lo valéis.<br />
–Meu amigo, quero‐vos preguntar.<br />
–Pregunta<strong>de</strong>, senhor, ca m’ é én ben.<br />
–Non vos ha mester <strong>de</strong> mi ren negar.<br />
–Nunca vos eu, senhor, negarei ren.<br />
–Tantos cantares, por que faze<strong>de</strong>s?<br />
–Senhor, ca nunca mi escaece<strong>de</strong>s.<br />
–Preguntar‐vos quero, per bõa fe.<br />
–Pregunta<strong>de</strong>, ca hei én gran sabor.<br />
–Non mi negue<strong>de</strong>s ren, pois assi é.<br />
–Nunca vos ren negarei, mia senhor.<br />
–Tantos cantares, por que faze<strong>de</strong>s?<br />
–Senhor, ca nunca mi escaece<strong>de</strong>s.<br />
–Non vos pes <strong>de</strong> qual pregunta fezer.<br />
–Non, senhor, ante vo‐lo gracirei.<br />
–Non m’ ar negue<strong>de</strong>s o que vos disser.<br />
–Nunca vos eu, senhor, ren negarei.<br />
–Tantos cantares, por que faze<strong>de</strong>s?<br />
–Senhor, ca nunca mi escaece<strong>de</strong>s.<br />
–E este ben por mí o faze<strong>de</strong>s?<br />
–Por vós, mia senhor, que o vale<strong>de</strong>s.
Ay, Justicia, mal hacéis, que no<br />
queréis ahora <strong>de</strong>recho ejecutar<br />
en Mor <strong>de</strong> Cana, aunque fue matar<br />
a Joan Airas, haciéndolo muy sin razón;<br />
pero, si <strong>de</strong>recho queréis hacer,<br />
a ella bajo él <strong>de</strong>béis meter,<br />
como manda el Libro <strong>de</strong> León;<br />
que a ella la quería mucho, y allí<br />
nunca le llamaba sino “señora”,<br />
y, cando aún mejor el la quería,<br />
fue cuando ella lo mató;<br />
por eso, Justicia, por tan entuerto hecho,<br />
metedla bajo él ya <strong>de</strong> vez,<br />
que el <strong>de</strong>recho lo manda así.<br />
Y, cando Joan Airas más creyó<br />
que <strong>de</strong> Mor da Cana hubiese <strong>de</strong> esperar bien,<br />
fue ella a matarlo sin embargo,<br />
en cuanto él en su po<strong>de</strong>r estuvo;<br />
por eso, Justicia, porque así aconteció,<br />
métanla bajo él, y pa<strong>de</strong>cerá<br />
la que muy torcidamente mató.<br />
Y quien a ambos viere yacer, dirá:<br />
«¡Bendito sea aquel que lo juzgó! »<br />
Ai, Justiça, mal faze<strong>de</strong>s, que non<br />
quere<strong>de</strong>s ora <strong>de</strong>reito filhar<br />
<strong>de</strong> Mor da Cana, porque foi matar<br />
Joan Airas, ca fez mui sen razon;<br />
mais, se <strong>de</strong>reito quere<strong>de</strong>s fazer,<br />
ela so el <strong>de</strong>ve<strong>de</strong>s a meter,<br />
ca o manda o Livro <strong>de</strong> Leon;<br />
ca lhi queria gran ben, e <strong>de</strong>s i<br />
nunca lhi chamava senon "senhor",<br />
e, quando lh’ el queria mui milhor,<br />
foi‐o ela logo matar ali;<br />
mais, Justiça, pois tan gran torto fez,<br />
mete<strong>de</strong>‐a ja so ele ũa vez,<br />
ca o manda o <strong>de</strong>reito assi.<br />
E, quando máis Joan Airas cuidou<br />
que houvesse <strong>de</strong> Mor da Cana ben,<br />
foi‐o ela logo matar por én,<br />
tanto que el en seu po<strong>de</strong>r entrou;<br />
mais, Justiça, pois que assi é ja,<br />
metan‐na so el, e pa<strong>de</strong>cerá<br />
a que o a mui gran torto matou.<br />
E quen nos ambos vir jazer, dira:<br />
«Beeito seja aquel que o julgou!».
PERO DE VEER (...1240?...)<br />
Ay, Dios, que duelo tengo <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> mí,<br />
porque se fue mi amigo y quedé<br />
pequeña y <strong>de</strong> él enamorada.<br />
Cuando él se hubo <strong>de</strong> Julhan ido,<br />
quedé, hermosa, por no mentiros,<br />
pequeña y <strong>de</strong> él enamorada.<br />
Allí tuve <strong>de</strong> mi muerte pavor,<br />
quedé muy triste pastoreando,<br />
pequeña y <strong>de</strong> él enamorada.<br />
Ai Deus, que doo que eu <strong>de</strong> mí hei,<br />
porque se foi meu amig’ e fiquei<br />
pequena e <strong>de</strong>l namorada.<br />
Quando s’ el houve <strong>de</strong> Julhan a ir,<br />
fiquei, fremosa, por vos non mentir,<br />
pequena e <strong>de</strong>l namorada.<br />
Ali houv’ eu <strong>de</strong> mia morte pavor,<br />
u eu fiquei mui coitada pastor,<br />
pequena e <strong>de</strong>l namorada.
JOÁN ZORRO (Fins do s. XIII)<br />
El Rey <strong>de</strong> Portugal<br />
barcas mandó labrar,<br />
y allá irán en las barcas conmigo<br />
mi hija y nuestro amigo.<br />
El Rey <strong>portugués</strong><br />
barcas mandó hacer,<br />
y allá irán en las barcas conmigo<br />
mi hija y nuestro amigo.<br />
Barcas mandó labrar<br />
y echarlas en el mar,<br />
y allá irán en las barcas conmigo<br />
mi hija y nuestro amigo.<br />
Barcas mandó hacer<br />
y en el mar meter,<br />
y allá irán en las barcas conmigo<br />
mi hija y nuestro amigo.<br />
El‐Rei <strong>de</strong> Portugale<br />
barcas mandou lavrare,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.<br />
El‐Rei portugueese<br />
barcas mandou fazere,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.<br />
Barcas mandou lavrare<br />
e no mar as <strong>de</strong>itare,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.<br />
Barcas mandou fazere<br />
e no mar as metere,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.
JUIÃO BOLSEIRO (Terceiro cuarto do s. XIII)<br />
Sin mi amigo amaneceré sola<br />
y ni siquiera duermen estos ojos míos;<br />
y cuanto puedo pido la luz a Dios<br />
pero no me la da <strong>de</strong> ninguna manera.<br />
Pero, se estuviese con mi amigo,<br />
la luz ahora estaría conmigo.<br />
Cuando yo con mi amigo dormía,<br />
la noche no duraba nada,<br />
ahora dura la noche y viene y va:<br />
no viene la luz, ni aparece el día.<br />
Pero, se estuviese con mi amigo,<br />
la luz ahora estaría conmigo.<br />
Y según a mí me parece,<br />
estando conmigo mi fuego y mi señor:<br />
viene enseguida la luz, no siendo <strong>de</strong> mi agrado,<br />
y ahora va la noche y viene y crece.<br />
Pero, se estuviese con mi amigo,<br />
la luz ahora estaría conmigo.<br />
Pater nostrus rezo yo más <strong>de</strong> ciento<br />
por Aquel que murió en la verda<strong>de</strong>ra cruz,<br />
que Él me muestre temprano la luz,<br />
pero muéstreme las noches <strong>de</strong> adviento.<br />
Pero, se estuviese con mi amigo,<br />
la luz ahora estaría conmigo.<br />
Sen meu amigo manh’ eu senlheira<br />
e sol non dormen estes olhos meus;<br />
e, quant’ eu posso, peç’ a luz a Deus<br />
e non mi a dá per nulha maneira.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.<br />
Quand’ eu con meu amigo dormia,<br />
a noite non durava nulha ren,<br />
e ora dur’ a noit’ e vai e ven:<br />
non ven a luz, nen parec’ o dia.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.<br />
E, segundo, com’ a mí parece,<br />
comigo man meu lum’ e meu senhor:<br />
ven log’ a luz, <strong>de</strong> que non hei sabor,<br />
e ora vai a noit’ e ven e crece.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.<br />
Pater nostrus rez’ eu máis <strong>de</strong> cento<br />
por Aquel que morreu na vera cruz,<br />
que Ele mi mostre mui cedo a luz,<br />
mais mostra‐mi as noites d’ avento.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.
Estas noches tan largas que Dios hace en grave día<br />
por mí, porque no las duermo, ¿por qué no las hacía<br />
en el tiempo en que mi amigo<br />
solía hablar conmigo?<br />
Porque las hace tan gran<strong>de</strong>s no puedo yo dormir, cuitada,<br />
y, como son excesivas, quisiera yo otra vez<br />
en el tiempo en que mi amigo<br />
solía hablar conmigo.<br />
¿Por qué las hace Dios tan gran<strong>de</strong>s, sin mesura, <strong>de</strong>siguales,<br />
si yo no las puedo dormir? ¿Por qué no las hace tales<br />
en el tiempo en que mi amigo<br />
solía hablar conmigo?<br />
Aquestas noites tan longas que Deus fez en grave dia<br />
por min, por que as non dormio, e por que as non fazia<br />
no tempo que meu amigo<br />
soia falar comigo?<br />
Porque as fez Deus tan gran<strong>de</strong>s non posso eu dormir, coitada,<br />
e, <strong>de</strong> como son sobejas, quisera eu outra vegada<br />
no tempo que meu amigo<br />
soia falar comigo.<br />
Por que as Deus fez tan gran<strong>de</strong>s sen mesura <strong>de</strong>siguaes,<br />
e as eu dormir non posso? Por que as non fez ataes<br />
no tempo que meu amigo<br />
soia falar comigo?
PERO MEOGO (Segunda meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
Levantose el alba, levantose la hermosa,<br />
va a lavar los cabellos a la fontana fría,<br />
contenta <strong>de</strong> los amores, <strong>de</strong> los amores contenta.<br />
Levantose el alba, levantose la lozana,<br />
va a lavar los cabellos a la fría fontana,<br />
contenta <strong>de</strong> los amores, <strong>de</strong> los amores contenta.<br />
Va a lavar los cabellos a la fontana fría,<br />
pasó su amigo, que a ella tanto quería,<br />
contenta <strong>de</strong> los amores, <strong>de</strong> los amores contenta.<br />
Va a lavar los cabellos a la fría fontana,<br />
pasa su amigo, que mucho a ella amaba,<br />
contenta <strong>de</strong> los amores, <strong>de</strong> los amores contenta.<br />
Pasa su amigo, que a ella tanto quería,<br />
el ciervo <strong>de</strong>l monte al agua volvía,<br />
contenta <strong>de</strong> los amores, <strong>de</strong> los amores contenta.<br />
Pasa su amigo, que mucho a ella amaba,<br />
el ciervo <strong>de</strong>l monte volvía al agua,<br />
contenta <strong>de</strong> los amores, <strong>de</strong> los amores contenta.<br />
Levou‐s’ aa alva, levou‐s’ a velida,<br />
vai lavar cabelos na fontana fria,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Levou‐s’ aa alva, levou‐s’ a louçana,<br />
vai lavar cabelos na fria fontana,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Vai lavar cabelos na fontana fria,<br />
passou seu amigo, que lhi ben queria,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Vai lavar cabelos na fria fontana,<br />
passa seu amigo, que a muit’ amava,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Passa seu amigo, que lhi ben queria,<br />
o cervo do monte a augua volvia,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Passa seu amigo, que a muit’ amava,<br />
o cervo do monte volvia a augua,<br />
leda dos amores, dos amores leda.
‐ Decid, hija, hermosa hija mía:<br />
¿por qué tardasteis en la fontana fría?<br />
‐ Amores tengo.<br />
‐ Decid, hija, hija mía lozana:<br />
¿por qué tardasteis en la fría fontana?<br />
‐ Amores tengo.<br />
‐ Tardé, madre mía, en la fontana fría,<br />
pues ciervos <strong>de</strong>l monte al agua volvían.<br />
- Amores tengo.<br />
‐ Tardé. madre mía, en la fría fontana,<br />
pues ciervos <strong>de</strong>l monte volvían al agua.<br />
‐ Amores tengo.<br />
‐ ¡Mentís, hija mía, mentís por el amigo!<br />
Nunca vi ciervo que volviese al río.<br />
‐ Amores tengo.<br />
‐ ¡ Mentís, hija mía, mentís por el amado!<br />
Nunca vi ciervo que volviese <strong>de</strong> lo alto.<br />
‐ Amores tengo.<br />
–Diga<strong>de</strong>s, filha, mia filha velida:<br />
por que tardastes na fontana fria?<br />
–Os amores hei.<br />
Diga<strong>de</strong>s, filha, mia filha louçana:<br />
por que tardastes na fria fontana?<br />
–Os amores hei.<br />
–Tar<strong>de</strong>i, mia madre, na fontana fria,<br />
cervos do monte a augua volvian.<br />
Os amores hei.<br />
Tar<strong>de</strong>i, mia madre, na fria fontana,<br />
cervos do monte volvian a augua.<br />
Os amores hei.<br />
–Mentir, mia filha, mentir por amigo!<br />
Nunca vi cervo que volvess’ o rio.<br />
–Os amores hei.<br />
Mentir, mia filha, mentir por amado!<br />
Nunca vi cervo que volvess’ o alto.<br />
–Os amores hei.
PEDRO AMIGO DE SEVILHA (...1268‐1285...)<br />
‐ Por Dios, amiga, ¿sabéis tal vez<br />
cómo pudiese recado enviar<br />
a mi amigo, que no ha <strong>de</strong> po<strong>de</strong>r<br />
hablar conmigo y muere por ello <strong>de</strong> pesar?<br />
Y, claro os digo, que si él así muere,<br />
no viviré ya <strong>de</strong>s<strong>de</strong> entonces.<br />
Amiga, sé con certeza que no pue<strong>de</strong> haber<br />
manera <strong>de</strong> que mi amigo conmigo pueda hablar,<br />
y tengo yo manera y le hice hacer<br />
por otra dama un muy bonito cantar;<br />
y, por medio <strong>de</strong> lo que trovó aquella dama,<br />
cada vez que quiera, siempre conmigo hablará.<br />
Mi amigo no es trovador,<br />
pero tan gran<strong>de</strong> es el amor que me tiene<br />
que cogerá a otra enten<strong>de</strong>dora<br />
y trovará, lo que yo le enviare;<br />
pero, amiga, ¿por quién sabrá<br />
que se lo mando, o quién se lo dirá?<br />
‐ Yo, amiga, lo haré sabedor<br />
y, también le diré que lo haga cantar<br />
por otra dama como si estuviere<br />
hablando con vos, cuando quisiere;<br />
pero es menester hacerlo bien<br />
con la seguridad <strong>de</strong> que no retroce<strong>de</strong>réis.<br />
‐ Amiga, por los cielos y cuanto me haya<br />
<strong>de</strong> mal, ya nunca más retroce<strong>de</strong>ré.<br />
‐ Os es menester, porque en cuenta os lo tendrán<br />
si retrocedéis, y han <strong>de</strong> guardároslo.<br />
–Par Deus, amiga, po<strong>de</strong><strong>de</strong>s saber<br />
como po<strong>de</strong>sse mandad’ enviar<br />
a meu amigo, que non ha po<strong>de</strong>r<br />
<strong>de</strong> falar mig’ e morr’ én con pesar?<br />
E, ben vos digo, se el morr’ assi,<br />
que non viverei ja máis <strong>de</strong>s ali.<br />
Amiga, sei ben que non pod’ haver<br />
meu amig’ arte <strong>de</strong> migo falar,<br />
e houv’ eu art’ e figi‐lhe fazer<br />
por outra dona un mui bon cantar;<br />
e, pois por aquela dona trobou,<br />
cada que quis, sempre migo falou.<br />
O meu amigo non é trobador,<br />
pero tan grand’ é o ben que m’ el quer<br />
que filhará outra enten<strong>de</strong>dor<br />
e trobará, pois que lho eu disser;<br />
mais, amiga, per quen o sabera<br />
que lho eu mando, ou quen lho dira?<br />
–Eu, amiga, o farei sabedor<br />
que, tanto que el un cantar fezer<br />
por outra dona e pois por seu for,<br />
que falará vosco, quando quiser;<br />
mais ha mester <strong>de</strong> lho fazer el ben<br />
creent’ e vós non o cear<strong>de</strong>s én.<br />
–Amiga, per ceos e quant’ eu hei<br />
<strong>de</strong> mal, máis nunca o ja cearei.<br />
–Mester vos é, cá vo‐lo enten<strong>de</strong>rán<br />
se o cear<strong>de</strong>s, e guardar‐vos‐an
MARTIN PADROZELOS (Segunda meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
Por Dios, que vos no podéis<br />
madre y señora mía,<br />
ir a san Salvador,<br />
pues, si hoy allí van tres<br />
hermosas, yo seré<br />
la una, lo sé bien.<br />
Por hacer oración,<br />
quiero hoy allá ir,<br />
y por no os mentir,<br />
si hoy allí están dos<br />
hermosas, yo seré<br />
la una, lo sé bien.<br />
Allí está mi amigo, ay<br />
madre, y allí lo he <strong>de</strong> ver,<br />
porque ello me causa placer;<br />
si hoy va allí una<br />
hermosa, yo seré<br />
la una, lo sé bien.<br />
Por Deus, que vos non pes,<br />
mia madr’ e mia senhor,<br />
d’ ir a San Salvador,<br />
ca, se hoje i van tres<br />
fremosas, eu serei<br />
a ũa, ben o sei.<br />
Por fazer oraçon,<br />
quer’ hoj’ eu ala ir,<br />
e, por vos non mentir,<br />
se hoj’ i duas son<br />
fremosas, eu serei<br />
a ũa, ben o sei.<br />
I é meu amig’, ai<br />
madr’, e i‐lo‐ei veer,<br />
por lhi fazer prazer;<br />
se hoj’ i ũa vai<br />
fremosa, eu serei<br />
a ũa, ben o sei.
LOURENÇO (Segundo terzo do s. XIII)<br />
Cantando estaban al amor<br />
tres muy hermosas pastoras,<br />
muy tristes <strong>de</strong> sus amores.<br />
Y <strong>de</strong>cía luego una, señora mía:<br />
«Decid, amigas, conmigo<br />
el cantar <strong>de</strong> mi amigo».<br />
Las tres cantaban muy bien,<br />
como mozas enamoradas<br />
y <strong>de</strong> los amores cuitadas.<br />
Y <strong>de</strong>cía aquélla por la que pierdo el sentido:<br />
«Decid, amigas, conmigo<br />
el cantar <strong>de</strong> mi amigo».<br />
¿Que gran placer yo tenía<br />
por oírlas cantar entonces!<br />
Y gozaba mi corazón<br />
cuando mi señora <strong>de</strong>cía:<br />
«Decid, amigas, conmigo<br />
el cantar <strong>de</strong> mi amigo».<br />
Y si más yo las oyese,<br />
más gran placer sentiría<br />
pues satisfacción me daba<br />
que mi señora dijese:<br />
«Decid, amigas, conmigo<br />
el cantar <strong>de</strong> mi amigo».<br />
Tres moças cantavan d’ amor,<br />
mui fremosinhas pastores,<br />
mui coitadas dos amores.<br />
E diss’ end’ ũa, mia senhor:<br />
«Dized’, amigas, comigo<br />
o cantar do meu amigo».<br />
Todas tres cantavan mui ben,<br />
come moças namoradas<br />
e dos amores coitadas.<br />
E diss’ a por que perço o sén:<br />
«Dized’, amigas, comigo<br />
o cantar do meu amigo».<br />
Que gran sabor eu havia<br />
<strong>de</strong> as oir cantar enton!<br />
E prougue‐mi <strong>de</strong> coraçon<br />
quanto mia senhor dizia:<br />
«Dized’, amigas, comigo<br />
o cantar do meu amigo».<br />
E se as eu máis oisse,<br />
a que gran sabor estava<br />
e que muito me pagava<br />
<strong>de</strong> como mia senhor disse:<br />
«Dized’, amigas, con migo<br />
o cantar do meu amigo».
MARTÍN DE GINZO (Segunda meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
La muy bien parecida<br />
mandó el pan<strong>de</strong>ro tañer.<br />
Lozana, <strong>de</strong> amores muero yo.<br />
La <strong>de</strong> la cara bonita<br />
mandó el pan<strong>de</strong>ro sonar<br />
Lozana, <strong>de</strong> amores muero yo.<br />
Mandó tañer el pan<strong>de</strong>ro<br />
y no le daban <strong>de</strong>scanso.<br />
Lozana, <strong>de</strong> amores muero yo.<br />
Mandó el pan<strong>de</strong>ro sonar<br />
y respiro no le daban.<br />
Lozana, <strong>de</strong> amores muero yo.<br />
A do mui bon parecer<br />
mandou lo adufe tanger.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.<br />
A do mui bon semelhar<br />
mandou lo adufe sonar.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.<br />
Mandou lo adufe tanger<br />
e non lhi davan lezer.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.<br />
Mandou lo adufe sonar<br />
e non lhi davan vagar.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.
MARTÍN CODAX (Mediados ou terceiro cuarto do s. XIII)<br />
Olas <strong>de</strong>l mar <strong>de</strong> Vigo,<br />
¿visteis a mi amigo?<br />
¡ Ay, Dios, que venga pronto!<br />
Olas <strong>de</strong>l mar profundo,<br />
¡visteis a mi amado?<br />
¡ Ay, Dios, que venga pronto!<br />
¿Visteis a mi amigo,<br />
aquél por el que yo suspiro?<br />
¡ Ay, Dios, que venga pronto!<br />
¿Visteis a mi amado,<br />
aquél por el que tengo gran cuidado?<br />
¡ Ay, Dios, que venga pronto!<br />
Ondas do mar <strong>de</strong> Vigo,<br />
se vistes meu amigo?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!<br />
Ondas do mar levado,<br />
se vistes meu amado?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!<br />
Se vistes meu amigo,<br />
o por que eu sospiro?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!<br />
Se vistes meu amado<br />
por que hei gran coidado?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!
En lo sagrado, en Vigo,<br />
bailaba cuerpo divino:<br />
¡amor siento!<br />
En Vigo, en lo sagrado,<br />
bailaba cuerpo <strong>de</strong>lgado:<br />
¡amor siento!<br />
Bailaba cuerpo divino,<br />
que nunca tuviera amigo:<br />
¡amor siento!<br />
Bailaba cuerpo <strong>de</strong>lgado,<br />
que nunca hubiera amado:<br />
¡amor siento!<br />
Que nunca tuviera amigo,<br />
excepto en lo sagrado, en Vigo:<br />
¡amor siento!<br />
Que nunca hubiera amado,<br />
excepto en Vigo, en lo sagrado:<br />
¡amor siento!<br />
Eno sagrado, en Vigo,<br />
bailava corpo velido:<br />
amor hei!<br />
En Vigo, no sagrado,<br />
bailava corpo <strong>de</strong>lgado:<br />
amor hei!<br />
Bailava corpo velido,<br />
que nunca houver’ amigo:<br />
amor hei!<br />
Bailava corpo <strong>de</strong>lgado,<br />
que nunca houver’ amado:<br />
amor hei!<br />
Que nunca houver’ amigo,<br />
ergas no sagrad’, en Vigo:<br />
amor hei!<br />
Que nunca houver’ amado,<br />
ergas en Vigo, no sagrado:<br />
amor hei!
MARTÍN SOÁREZ (c.1200‐c. 1260)<br />
«Esta cantiga hizo Martín Soares a un caballero que<br />
era fanfarrón, que <strong>de</strong>cía que venía <strong>de</strong> Ultramar».<br />
Aunque no fui a Ultramar,<br />
mucho sé <strong>de</strong> esa tierra y bien<br />
por Soeiro Eanes, que <strong>de</strong> ella viene,<br />
según a él le oí contar:<br />
dice que Marcelha está allá<br />
<strong>de</strong>l mar, y Acre está cerca,<br />
y Somportes casi allí al lado.<br />
Y <strong>de</strong> las jornadas sé yo bien,<br />
porque le he oído hablar:<br />
dice que pue<strong>de</strong> ir, quien bien andare,<br />
<strong>de</strong> Belfurado a Santarém,<br />
y si otro día madrugare,<br />
ir a Nogueirol comer<br />
y llegar a Jerusalén.<br />
Y dice que conoció un judío<br />
que vio pren<strong>de</strong>r a Nuestro Señor;<br />
y tendréis un gran gozo,<br />
si <strong>de</strong> contároslo me preocupo:<br />
dice que es un judío pastor,<br />
natural <strong>de</strong> Rocamador,<br />
que tiene por nombre don Andreu.<br />
Del sepulcro os diré,<br />
por don<strong>de</strong> anduvo, que se lo oí<br />
a don Soeiro dicho así;<br />
«Esta cantiga fez Martin Soares a un cavaleiro que<br />
era chufador, que <strong>de</strong>zia que viinha d’ Outramar»<br />
Pero non fui a Ultramar,<br />
muito sei eu a terra ben<br />
per Soeir’ Eanes, que én ven,<br />
segundo lh’ eu oi contar:<br />
diz que Marcelha jaz alen<br />
do mar, e Acre jaz aquen,<br />
e Somportes log’ i a par.<br />
E as jornadas sei eu ben,<br />
como lhi eiri oi falar:<br />
diz que pod’ ir, quen ben andar,<br />
<strong>de</strong> Belfurad’ a Santaren,<br />
se noutro dia madurgar,<br />
e ir a Nogueirol jantar<br />
e maer a Jerusalen.<br />
E diz que vio ũu ju<strong>de</strong>u<br />
que vio pren<strong>de</strong>r Nostro Senhor;<br />
e havere<strong>de</strong>s i gran sabor,<br />
se vo‐lo contar, cuido‐m’ eu:<br />
diz que é un ju<strong>de</strong>u pastor,<br />
natural <strong>de</strong> Rocamador,<br />
e que ha nome Don Andreu.<br />
Do sepulcro vos er direi,<br />
per u andou, ca lho oi<br />
a Don Soeiro ben assi;
como él me dijo os diré:<br />
<strong>de</strong> Santarém tres leguas hai<br />
y cuatro o cinco <strong>de</strong> Loulé,<br />
y Belfurado cae cerca <strong>de</strong> allí.<br />
Por don<strong>de</strong> anduvo Nuestro Señor,<br />
dice él allí que fue romero,<br />
y, <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> que el Soldán le dio<br />
el perdón, tuvo gran gozo<br />
<strong>de</strong> volver; grave le fue<br />
andar Coira y Galisteu<br />
con torques <strong>de</strong> Emperador.<br />
como m’ el disse, vos direi:<br />
<strong>de</strong> Santaren tres legoas é<br />
e quatro ou cinco <strong>de</strong> Loule,<br />
e Belfurado jaz log’ i.<br />
Per i andou Nostro Senhor,<br />
d’ ali diz el que foi romeu,<br />
e, <strong>de</strong>pois que lh’ o Soldan <strong>de</strong>u<br />
o perdon, houve gran sabor<br />
<strong>de</strong> se tornar; e foi‐lhi greu<br />
d’ andar Coira e Galisteu<br />
con torquis do Emperador.
«Esta otra cantiga hice a Afonso Eanes do Cotón. Fue <strong>de</strong> mal <strong>de</strong>cir<br />
apuesto, en el que mostraba, diciendo mal <strong>de</strong> si, las mañas que el<br />
otro tenía; y dice así».<br />
Nuestro Señor, qué triste ando yo<br />
con estas mañas que me quisiste dar:<br />
soy un muy pertinaz gran putero<br />
y me gusta mucho a los dados jugar;<br />
aparte <strong>de</strong> eso también me gusta morar<br />
por estas calles viviendo apartado.<br />
Podría a mí el bien, si intercesor fuese,<br />
en buena prez caer y hacerme honrado ser;<br />
pero pagado estoy <strong>de</strong> este jo<strong>de</strong>r <strong>de</strong>sastrado<br />
y <strong>de</strong> estas tabernas y <strong>de</strong> este beber;<br />
y, puesto que ya más no puedo valer,<br />
quiero andar por don<strong>de</strong> pueda ser vicioso.<br />
Y aunque bien entiendo que nada valgo<br />
no tengo intención <strong>de</strong> la bondad catar,<br />
per<strong>de</strong>r esta jodienda no quiero<br />
ni estas putas ni este disputar,<br />
no quiero ir a otras fronteras andar,<br />
perdiendo el vicio y dándome al trabajo.<br />
Antes otras mañas tenía,<br />
<strong>de</strong> las que no puedo ya mucho valerme:<br />
nunca entro en la tahurería<br />
que no encuentre algún pleito nuevamente,<br />
por el que luego cuita he <strong>de</strong> pa<strong>de</strong>cer,<br />
«Esta outra cantiga fez a Afons’ Eanes do Coton. Foi <strong>de</strong><br />
mal dizer aposto, en que mostrava, dizendo mal <strong>de</strong> si,<br />
as manhas que o outr’ havia; e diz assi»<br />
Nostro Senhor, com’ eu ando coitado<br />
con estas manhas que mi quisestes dar:<br />
son mui gran putanheiro aficado<br />
e pago‐me muito dos dados jogar;<br />
<strong>de</strong>s i ar hei mui gran sabor <strong>de</strong> morar<br />
per estas ruas vivend’ apartado.<br />
Po<strong>de</strong>ra‐m’ eu ben, se foss’ avegoso,<br />
caer en bon prez e honrado seer;<br />
mais pago‐m’ eu <strong>de</strong>ste fo<strong>de</strong>r astroso<br />
e <strong>de</strong>stas tavernas e <strong>de</strong>ste bever;<br />
e, pois que eu ja máis non posso valer,<br />
quero‐m’ andar per u seja viçoso.<br />
E pois eu entendo que ren non valho<br />
nen hei por outra bonda<strong>de</strong> a catar,<br />
non quer’ eu per<strong>de</strong>r este fo<strong>de</strong>stalho<br />
nen estas putas nen este entençar,<br />
nen quer’ ir per outras fronteiras andar,<br />
per<strong>de</strong>nd’ o viç’ e dando‐mi trabalho.<br />
Ainda eu outras manhas havia,<br />
per que eu non posso ja muito valer:<br />
nunca vos entro na tafularia<br />
que lh’ i non haja algun preit’ a volver,<br />
porque hei pois en gran coita a seer,
y haya <strong>de</strong> huir y escon<strong>de</strong>rme en la putería.<br />
Y <strong>de</strong>spués, cuando me veo en mi <strong>de</strong>scanso,<br />
me rindo, pero enseguida sigo mi camino.<br />
Y <strong>de</strong>jo que las putas <strong>de</strong> mí bien digan,<br />
<strong>de</strong> mis mañas y <strong>de</strong> mi pasión <strong>de</strong>smedida.<br />
e fugir e guarir na putaria.<br />
E pois, quando me vejo en meu lezer,<br />
me rendo logo, e pois vou mia via.<br />
E leixo i putas <strong>de</strong> mí ben dizer,<br />
e <strong>de</strong> mias manhas e <strong>de</strong> mia folia.
PERO GARCÍA BURGALÉS (Terceiro cuartel do s. XIII)<br />
En a<strong>de</strong>lante no tengo porque temer<br />
nada <strong>de</strong> Dios, que bien sé yo que Él ya<br />
no pue<strong>de</strong> nunca mal hacerme,<br />
mientras viva, aunque gran po<strong>de</strong>r tenga,<br />
pues temprano me tulló cuando bienes<br />
esperaba en el mundo, y por ello es<br />
que sé que no pue<strong>de</strong> mal hacerme.<br />
Porque <strong>de</strong> tan buena señora a tullirme fue<br />
que tal Él ya en el mundo no hará,<br />
ni ya en el mundo igual pue<strong>de</strong> haber;<br />
y quien ésta vio ya no verá<br />
tan dulce y tan hermosa y <strong>de</strong> buen sentido,<br />
porque a esta no le faltaba nada<br />
<strong>de</strong> cuanto bien <strong>de</strong>be una dama tener.<br />
Y puesto que a tan buena señora hizo morir,<br />
bien sé yo que ya no me hará mal;<br />
y puesto que <strong>de</strong> Él no puedo mal recibir,<br />
y en la gran cuita que tengo no me conforta<br />
por ella, puesto que me la hace morir Dios,<br />
¡que Él se vea en po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> los Judíos<br />
como se vio ya otra vez prisionero!<br />
Y todo hombre que mujer bien quisiere,<br />
cuando esto oyere, si amén no dijere,<br />
¡nunca sienta <strong>de</strong> cuanto ama placer!<br />
Ja eu non hei oimais por que temer<br />
nulha ren Deus, ca ben sei eu d’ El ja<br />
ca me non po<strong>de</strong> nunca mal fazer,<br />
mentr’ eu viver, pero gran po<strong>de</strong>r ha,<br />
pois que me cedo tolheu quanto ben<br />
eu atendia no mund’ e, por én,<br />
sei eu ca me non po<strong>de</strong> mal fazer.<br />
Ca tan bõa senhor me foi tolher<br />
qual el ja en no mundo non fara,<br />
nen ja eno mundo par non po<strong>de</strong> haver;<br />
e quen aquesta viu ja non veerá<br />
tan mansa e tan fremosa e <strong>de</strong> bon sén,<br />
ca esta non menguava nulha ren<br />
<strong>de</strong> quanto ben dona <strong>de</strong>vi’ haver.<br />
E pois tan bõa senhor fez morrer,<br />
ja eu ben sei que me non fara mal;<br />
e pois eu d’ El non hei mal a pren<strong>de</strong>r,<br />
e a gran coita que hei me non val<br />
por ela, pois que mi a fez morrer Deus,<br />
El se veja en po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Ju<strong>de</strong>us<br />
como se viu ja outra vez pren<strong>de</strong>r!<br />
E tod’ homen que molher ben quiser,<br />
e m’ esto oir, e amen non disser,<br />
nunca veja <strong>de</strong> quanto ama prazer!
Roi Queimado murió con amor<br />
en sus cantares, por santa María,<br />
por una dama que mucho quería;<br />
y por darse <strong>de</strong> mejor trovador,<br />
porque ella no le quiso bien hacer,<br />
hízose él en sus cantares fallecer;<br />
pero resucitó <strong>de</strong>spués al tercer día.<br />
Esto hizo él por una señora suya<br />
a la que quiere mucho; y aún os diría:<br />
porque cree que hace así maestría<br />
en los cantares que hace, le gusta<br />
morir en ellos, y <strong>de</strong>spués volver a vivir.<br />
Esto hace él, que lo pue<strong>de</strong> conseguir,<br />
pero otro hombre por nada lo haría.<br />
Y es que no tiene <strong>de</strong> su muerte pavor.<br />
sino su muerte más temería;<br />
pero sabe bien, por su sabiduría,<br />
que vivirá, <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> que fuere muerto;<br />
y hace en su cantar que lo coja la muerte:<br />
y <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> eso vive. ¡Veis que po<strong>de</strong>r<br />
Dios le dio – pero quién lo pensaría!<br />
Y si mi Dios a mí me diese po<strong>de</strong>r<br />
como él hoy tiene, <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> morir, vivir,<br />
nunca jamás la muerte yo temería.<br />
Roi Queimado morreu con amor<br />
en seus cantares, par Santa Maria,<br />
por ũa dona que gran ben queria;<br />
e, por se meter por máis trobador,<br />
porque lh’ ela non quiso ben fazer,<br />
feze‐s’ el en seus cantares morrer;<br />
mais resurgiu <strong>de</strong>pois ao tercer dia.<br />
Esto fez el per ũa sa senhor<br />
que quer gran ben; e máis vos én diria:<br />
porque cuida que faz i maestria<br />
enos cantares que fez, ha sabor<br />
<strong>de</strong> morrer i, e <strong>de</strong>s i d’ ar viver.<br />
Esto faz el, que x’ o po<strong>de</strong> fazer,<br />
mais outr’ homen per ren non o faria.<br />
E non ha ja <strong>de</strong> sa morte pavor,<br />
senon sa morte máis‐la temeria;<br />
mais sabe ben, per sa sabedoria,<br />
que viverá, <strong>de</strong>s quando morto for;<br />
e faz‐s’ en seu cantar morte pren<strong>de</strong>r:<br />
<strong>de</strong>s i ar vive. Ve<strong>de</strong>s que po<strong>de</strong>r<br />
que lhi Deus <strong>de</strong>u –mais quen o cuidaria!<br />
E se mi Deus a mí <strong>de</strong>sse po<strong>de</strong>r<br />
qual hoj’ el ha, pois morrer, <strong>de</strong> viver,<br />
jamais morte nunca eu temeria.
AFONSO X (1221‐1284)<br />
Al <strong>de</strong>án <strong>de</strong> Cádiz <strong>de</strong>scubrí yo<br />
que libros le llevaban <strong>de</strong> alquiler;<br />
y al que los traía le pregunté<br />
por ellos, y así me respondió: «Señor,<br />
con estos dos libros que veis vos<br />
y con otros que tiene suyos,<br />
jo<strong>de</strong> él a cuenta <strong>de</strong> ellos cuanto quiere.<br />
Y aún más que esto os diré:<br />
que aunque en la Ley tiene mucho, si quisiere<br />
que leer, por cuanto <strong>de</strong> su hacienda sé,<br />
con los libros que tiene, no hay mujer<br />
a la que no haga que le parezcan grullas<br />
los cuervos, y las águilas gusanos <strong>de</strong> seda,<br />
por fuerza jo<strong>de</strong>rán, si él quisiere.<br />
Porque no hay más, en el arte <strong>de</strong> jo<strong>de</strong>r<br />
<strong>de</strong> lo que, en los libros que él tiene, yace;<br />
y tiene él tal gozo cuando los lee<br />
que ni <strong>de</strong> noche ni <strong>de</strong> día hace caso,<br />
y sabe <strong>de</strong>l arte <strong>de</strong> jo<strong>de</strong>r tan bien<br />
que con los libros suyos <strong>de</strong> artes, que tiene,<br />
jo<strong>de</strong> él a las moras siempre que le place.<br />
Y más os contaré <strong>de</strong> su saber,<br />
que con los libros él tiene hecho:<br />
mandarlos todos ante si traer,<br />
y <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> que jo<strong>de</strong> por ellos bastante,<br />
Ao daian <strong>de</strong> Calez eu achei<br />
livros que lhi levavan d’ aloguer;<br />
e o que os tragia preguntei<br />
por eles, e respon<strong>de</strong>u‐m’ el: «Senher,<br />
con estes livros que vós vee<strong>de</strong>s dous<br />
e con os outros que el ten dos sous,<br />
fod’ el per eles quanto fo<strong>de</strong>r quer.<br />
E ainda vos end’ eu máis direi:<br />
macar na Lei muit’á, se el quixer,<br />
leer, por quanto eu <strong>de</strong> sa fazenda sei,<br />
con os livros que ten, non ha molher<br />
a que non faça que semelhen grous<br />
os corvos, e as aguias babous,<br />
per força <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r, se x’ el quiser.<br />
Ca non ha máis, na arte do fo<strong>de</strong>r,<br />
do que, nos livros que ele ten, jaz;<br />
e el ha tal sabor <strong>de</strong> os leer<br />
que nunca noite nen dia al faz,<br />
e sabe d’ arte do fo<strong>de</strong>r tan ben<br />
que con nos seus livros d’ artes, que el ten,<br />
fod’ el as mouras cada que lhi praz.<br />
E máis vos contarei <strong>de</strong> seu saber,<br />
que con nos livros que ele ten faz:<br />
manda‐os ante si todos trager,<br />
e pois que fo<strong>de</strong> per eles assaz,
si mujer encuentra que el <strong>de</strong>monio tenga<br />
también la jo<strong>de</strong> por arte y por cordura,<br />
que saca <strong>de</strong> ella el <strong>de</strong>monio malvado.<br />
Y, con todo esto, aún hace otras cosas<br />
con los libros que tiene, <strong>de</strong> verdad:<br />
si encuentra mujer que tenga el mal<br />
<strong>de</strong> ese fuego que <strong>de</strong> san Marcial se dice,<br />
también la va a jo<strong>de</strong>r encantándola<br />
que, jodiendo, <strong>de</strong> su mal le hace creer<br />
que es helada – no otra cosa – o nieve».<br />
se molher acha que o <strong>de</strong>mo ten,<br />
assi a fo<strong>de</strong> per arte e per sén,<br />
que saca <strong>de</strong>la o <strong>de</strong>mo malvaz.<br />
E, con tod’ esto, ainda faz al<br />
con os livros que ten, per bõa fe:<br />
se acha molher que haja o mal<br />
<strong>de</strong>ste fogo que <strong>de</strong> San Marçal é,<br />
assi a vai per fo<strong>de</strong>r encantar<br />
que, fo<strong>de</strong>ndo, lhi faz ben semelhar<br />
que é geada –non al– ou nev’ é».
PERO LAROUCO (Último terzo do s. XIII e inicios do s. XIV)<br />
De vos, señora, quiero yo <strong>de</strong>cir verdad,<br />
y no ya sobre el amor que os tengo,<br />
señora, pues es más gran<strong>de</strong> vuestra torpeza<br />
que cuantas otras en el mundo conozco;<br />
tanto en fealdad como en maldad<br />
no os gana hoy sino la hija <strong>de</strong> un rey.<br />
No os amo y por eso no me per<strong>de</strong>ré<br />
cando no vengáis, por vos, <strong>de</strong> soledad.<br />
Y si yo en vuestra casa estuviese,<br />
y os viese a vos y vuestro color,<br />
si yo el mundo en mi po<strong>de</strong>r tuviese,<br />
no os haría señora <strong>de</strong> todos,<br />
ni <strong>de</strong> ninguna cosa don<strong>de</strong> gozo hubiese.<br />
Y <strong>de</strong> una vez sed sabedora:<br />
que nunca hubo <strong>de</strong> emperador hija<br />
que <strong>de</strong> beldad peor estuviese.<br />
Todos os dicen, señora, con envidia,<br />
que los <strong>de</strong>saméis a ellos e a mí no.<br />
Por Dios, os ruego que así no sea<br />
no hagáis cosa tan sin razón:<br />
amad vos lo que más <strong>de</strong>seéis,<br />
y creed con certeza que todos ellos son;<br />
y si yo os quiero <strong>de</strong> corazón,<br />
Dios me lleve a una tierra don<strong>de</strong> no os vea.<br />
De vós, senhor, quer’ eu dizer verda<strong>de</strong>,<br />
e non ja sobr’ o amor que vos hei,<br />
senher, e ben é vossa torpida<strong>de</strong>,<br />
<strong>de</strong> quantas outras eno mundo sei;<br />
assi <strong>de</strong> fea come <strong>de</strong> malda<strong>de</strong><br />
non vos vence hoje nen filha dũu rei.<br />
Non vos amo nen me eu per<strong>de</strong>rei,<br />
u vos non vir, por vós <strong>de</strong> soida<strong>de</strong>.<br />
E se eu vosco na casa sevesse<br />
e visse vós e a vossa color,<br />
se eu o mundo en po<strong>de</strong>r tevesse,<br />
non vos faria <strong>de</strong> todos senhor,<br />
nen doutra cousa on<strong>de</strong> sabor houvesse.<br />
E dũa ren see<strong>de</strong> sabedor:<br />
que nunca foi filha d’ emperador<br />
que <strong>de</strong> belda<strong>de</strong> peor estevesse.<br />
Todos vos dizen, senhor, con enveja,<br />
que <strong>de</strong>sama<strong>de</strong>s eles e mí non.<br />
Por Deus, vos rogo que esto non seja<br />
nen faça<strong>de</strong>s cousa tan sen razon:<br />
ama<strong>de</strong> vós o que vos máis <strong>de</strong>seja,<br />
e ben cree<strong>de</strong> que eles todos son;<br />
e se vos eu quero ben <strong>de</strong> coraçon,<br />
leve‐me Deus a terra u vos non veja.
PERO GOTÉRREZ (Finais do s. XIII e inicios do s. XIV)<br />
Todos dicen que Dios nunca pecó,<br />
pero mortalmente le veo yo pecar,<br />
porque le veo <strong>de</strong>samparar a muchos<br />
<strong>de</strong> sus vasallos, que muy caros compró,<br />
porque los <strong>de</strong>ja morir con gran<strong>de</strong> amor,<br />
<strong>de</strong>samparados <strong>de</strong>l bien <strong>de</strong>l señor;<br />
y como a éstos me <strong>de</strong>samparó a mí.<br />
Y mayor pecado mortal no sé<br />
que el que yo le veo hacer a Dios,<br />
porque <strong>de</strong>sampara los vasallos suyos<br />
en muy gran<strong>de</strong> tristeza <strong>de</strong> amor como yo tengo;<br />
y el señor que socorrer no quiere<br />
a sus vasallos, cuando es menester,<br />
peca mortalmente, siendo tan alto Rey.<br />
Todo señor, a<strong>de</strong>más Rey natural,<br />
<strong>de</strong>be a sus vasallos <strong>de</strong> la muerte librar<br />
y socorrerles, cuando los viere<br />
estar tristes; pero Dios no es tal,<br />
porque los <strong>de</strong>ja con gran amor fallecer,<br />
y, aunque pue<strong>de</strong>, no los quiere socorrer:<br />
y así comete gran pecado mortal…<br />
Todos dizen que Deus nunca pecou,<br />
mais mortalmente o vej’ eu pecar:<br />
ca lhe vej’ eu muitos <strong>de</strong>semparar<br />
seus vassalos, que mui caro comprou,<br />
ca os leixa morrer con grand’ amor,<br />
<strong>de</strong>semparados <strong>de</strong> ben <strong>de</strong> senhor,<br />
e ja com’ estes min <strong>de</strong>semparou.<br />
E maior pecado mortal non sei<br />
ca o que eu vejo fazer a Deus,<br />
ca <strong>de</strong>sampara os vassalos seus<br />
en mui gran coita d’ amor qual eu hei;<br />
e o senhor que acorrer non quer<br />
a seus vassalos, quando lh’ é mester,<br />
peca mortal, pois é tan alto Rei.<br />
Todo senhor, <strong>de</strong>mais Rei natural,<br />
<strong>de</strong>v’ os vassalos <strong>de</strong> mort’ a partir<br />
e acorrer‐lhes, cada que os vir<br />
estar en coita; mais Deus non é tal,<br />
ca os leixa con grand’ amor morrer,<br />
e, pero po<strong>de</strong>, non lhes quer valer:<br />
e assi faz gran pecado mortal...
GONÇALO EANES DO VINHAL (...1243‐1280)<br />
«Esta cantiga hizo don Gonzalo Anes do Vinhal al Infante don<br />
Henrique, porque <strong>de</strong>cían que era enten<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> la reina doña<br />
Joana su madrastra; y esto fue cuando el rey dona Afonso le<br />
<strong>de</strong>sterró».<br />
Sé yo, señoras, que <strong>de</strong>sterrado fue <strong>de</strong> aquí<br />
<strong>de</strong>l reino mi amigo y ya no sé<br />
cómo le va, por eso quiero al Rey ver;<br />
he <strong>de</strong> llorarle mucho y le diré así:<br />
«Por Dios, señor, vos que tan buen Rey sois,<br />
perdonad a mi amigo esta vez».<br />
Porque lo amo tan <strong>de</strong> corazón,<br />
como nunca amó amigo mujer,<br />
iré allí don<strong>de</strong> el Rey estuviere;<br />
con ojos llorosos, le diré entonces:<br />
«Por Dios, señor, vos que tan buen Rey sois,<br />
perdonad a mi amigo esta vez».<br />
Y, puesto que no me vale rogarle a Dios,<br />
y que los santos no me quieren oír,<br />
iré al Rey merced pedir<br />
y le diré, con mis ojos llorosos:<br />
«Por Dios, señor, vos que tan buen Rey sois,<br />
perdonad a mi amigo esta vez».<br />
Y por Dios que os dio honra y bondad,<br />
a don Henrique esta vez perdonad.<br />
«Esta cantiga fez Don Gonçalo Anes do Vinhal ao Infante<br />
Don Hanrique,porque dizian que era enten<strong>de</strong>dor da rainha<br />
Dona Joana, sa madrastra;e esto foi quando o el‐Rei Don<br />
Afonso pos fora da terra»<br />
Sei eu, donas, que <strong>de</strong>itad’ é d’ aqui<br />
do reino ja meu amig’ e non sei<br />
como lhi vai, mais quer’ er ir a el‐Rei;<br />
chorar‐lh’‐ei muito e direi‐lh’ assi:<br />
«Por Deus, senhor, que vos tan bon Rei fez,<br />
perdoad’ a meu amig’ esta vez».<br />
Porque o amo tan <strong>de</strong> coraçon,<br />
como nunc’ amou amigo molher,<br />
irei ali u el‐Rei estever;<br />
chorando dos olhos, direi‐lh’ enton:<br />
«Por Deus, senhor, que vos tan bon Rei fez,<br />
perdoad’ a meu amig’ esta vez».<br />
E, pois que me non val rogar a Deus,<br />
nen os santos non me queren oir,<br />
irei a el‐Rei merce’ er pedir<br />
e direi, chorando dos olhos meus:<br />
«Por Deus, senhor, que vos tan bon Rei fez,<br />
perdoad’ a meu amig’ esta vez».<br />
E por Deus, que vós <strong>de</strong>u honra e bonda<strong>de</strong>,<br />
a Don Hanriqu’ esta vez perdoa<strong>de</strong>.
DON PEDRO DE PORTUGAL, CONDE DE BARCELOS (c.1285‐1534)<br />
«Esta cantiga <strong>de</strong> cima le fue <strong>de</strong>dicada a una dama <strong>de</strong><br />
or<strong>de</strong>n a la que llamaban Moor Martiiz, <strong>de</strong><br />
sobrenombre Camela, y a un hombre que tenía <strong>de</strong><br />
nombre Joan Martiiz, <strong>de</strong> sobrenombre Bodalho, y era<br />
tabalión <strong>de</strong> Braga».<br />
Lo natural <strong>de</strong> los animales<br />
<strong>de</strong> una especie misma<br />
es que tengan crías;<br />
pero aún sabiendo que son jodones,<br />
veo ahora extraño ejemplo,<br />
que nunca creí que viese:<br />
que empreñase y pariese<br />
la camela <strong>de</strong>l bodalho*.<br />
Los que son <strong>de</strong> común naturaleza<br />
se juntan, en ciertas épocas,<br />
y procuran su <strong>de</strong>scen<strong>de</strong>ncia;<br />
pero veo ahora criatura<br />
don<strong>de</strong> no pensé yo verla,<br />
y por ello me maravillo<br />
<strong>de</strong> que bodalho haga hijo,<br />
naturalmente, en la camela.<br />
Los que son, por naturaleza,<br />
cuerpos <strong>de</strong> una semejanza,<br />
júntanse y tienen nacencia,<br />
‐ esto es su <strong>de</strong>rechura ‐;<br />
pero no creí en mi vida<br />
que camela se juntase<br />
con bodalho y empreñase<br />
y a<strong>de</strong>más fuese <strong>de</strong> él parida.<br />
(*Camela.‐ camella; bodalho.‐ puerco).<br />
«Esta cantiga <strong>de</strong> cima foi feita a ũa dona d’ ordin<br />
que chamavan Moor Martiĩz, por sobrenome<br />
Camela, e a ũu home que havia nome Joan Martiz,<br />
por sobrenome Bodalho, e era tabalion <strong>de</strong> Bragaa»<br />
Natura das animalhas<br />
que son dũa semelhança<br />
é <strong>de</strong> fazer én criança;<br />
mais <strong>de</strong>s que son fodimalhas,<br />
vej’ ora estranho talho,<br />
qual nunca cui<strong>de</strong>i que visse:<br />
que emprenhass’ e parisse<br />
a camela do bodalho.<br />
As que son dũa natura<br />
juntan‐s’, a certas sazões,<br />
e fazen sas criações;<br />
mais vejo ja criatura<br />
ond’ eu non cui<strong>de</strong>i vee‐la,<br />
e por én me maravilho<br />
<strong>de</strong> bodalho fazer filho,<br />
per natura, na camela.<br />
As que son, per natureza,<br />
corpos dũa parecença<br />
juntan‐s’ e fazen nacença,<br />
–esto é sa <strong>de</strong>reiteza–;<br />
mais non coi<strong>de</strong>i en mia vida<br />
que camela se juntasse<br />
con bodalh’ e emprenhasse<br />
e <strong>de</strong> máis seer <strong>de</strong>l parida.
FERNÁN VELHO (Segunda meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
María Pérez se manifestó<br />
el otro día, porque muy pecadora<br />
se sintió, y <strong>de</strong>spués a Nuestro Señor<br />
prometió, por el mal en que anduvo,<br />
que tendría un clérigo a su disposición,<br />
por los pecados que le hizo hacer<br />
el Demonio, con el que ella siempre anduvo.<br />
Se manifestó, porque dice que se encontró<br />
muy pecadora, y por ello rezadora<br />
fue seguidamente a Dios, pues consi<strong>de</strong>ró mejor<br />
guardarse <strong>de</strong> él, que se guardó;<br />
y mientras viva, dice que quiere tener<br />
un clérigo con que <strong>de</strong>fen<strong>de</strong>rse<br />
pueda <strong>de</strong>l Demonio, que siempre guardó.<br />
Y porque <strong>de</strong> sus pecados hizo cuenta,<br />
<strong>de</strong> su muerte tuvo gran pavor<br />
y <strong>de</strong> dar limosna tuvo gran gozo;<br />
y <strong>de</strong>spués un clérigo tomó<br />
y le dio la cama en que solía yacer,<br />
y dice que lo tendrá, mientras viviere;<br />
¡y todo este afán por Dios tomó!<br />
Y pues este pleito comenzó<br />
porque entre ambos, hubo gran amor<br />
entre ella y el Demonio mayor,<br />
hasta que Balteira se confesó;<br />
pero, hasta que vio al clérigo caer<br />
entre ambos, hubo <strong>de</strong> per<strong>de</strong>rla<br />
el Demonio, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> que ella confesó.<br />
Maria Perez se maenfestou<br />
noutro dia, ca por mui pecador<br />
se sentiu, e log’ a Nostro Senhor<br />
pormeteu, polo mal en que andou,<br />
que tevess’ un clerig’ a seu po<strong>de</strong>r,<br />
polos pecados que lhi faz fazer<br />
o Demo, con que x’ ela sempr’ andou.<br />
Maenfestou‐se, ca diz que s’ achou<br />
pecador muit’, e por én rogador<br />
foi log’ a Deus, ca teve por melhor<br />
<strong>de</strong> guardar a el ca o que a guardou;<br />
e, mentre viva, diz que quer teer<br />
un clerigo con que se <strong>de</strong>fen<strong>de</strong>r<br />
possa do Demo, que sempre guardou.<br />
E pois que ben seus pecados catou,<br />
<strong>de</strong> sa morte houv’ ela gran pavor<br />
e d’ esmolnar houv’ ela gran sabor;<br />
e log’ enton un clerigo filhou<br />
e <strong>de</strong>u‐lh’ a cama en que sol jazer,<br />
e diz que o terrá, mentre viver;<br />
e est’ afan todo por Deus filhou!<br />
E pois que s’ este preito começou<br />
antr’ eles ambos, houve grand’ amor<br />
antr’ ela sempr’ e o Demo maior,<br />
ata que se Balteira confessou;<br />
mais, pois que vio o clerigo caer<br />
antr’ eles ambos, houvi a per<strong>de</strong>r<br />
o Demo, <strong>de</strong>s que s’ ela confessou.
FERNÁN GARCÍA ESGARAVUNHA (...1230‐1251)<br />
Esta ama <strong>de</strong> quien es Johan Coello,<br />
por las buenas mañas que supo apren<strong>de</strong>r,<br />
allá don<strong>de</strong> fuere, hallará buen consejo:<br />
pues sabe hilar y también tejer<br />
y corta muy bien bragas y camisas;<br />
y nunca visteis mujer <strong>de</strong> su manera<br />
que más limpia vida sepa hacer;<br />
<strong>de</strong> siempre es <strong>de</strong> las mujeres apreciadas<br />
que conocemos en nuestro lugar,<br />
porque lava bien y hace buenos requesones<br />
y sabe bien moler y amasar<br />
y sabe mucho <strong>de</strong> buena lechera.<br />
Esto no lo digo yo por lo bien que la quiero,<br />
sino porque está también a mí cuidándome.<br />
Y su marido, <strong>de</strong> castrar cerdos<br />
no se encuentra otro, <strong>de</strong> Burgos a Carrión,<br />
ni a ella <strong>de</strong> capar gallos<br />
hermosamente, qué Dios me perdone.<br />
Todo esto hace; y saca bien las motas <strong>de</strong>l ojo<br />
y conjura bien por éste y por el estómago<br />
que sabe mucho <strong>de</strong> conjuros.<br />
No encontraréis, en toda Castilla,<br />
gracias a Dios, que ahora yo lo gozo,<br />
mejor bandullo ni mejor morcilla<br />
<strong>de</strong> los que el ama hace con sus manos;<br />
y aún hace bien otra cosa, como dice su marido:<br />
hace buen chorizo y lava con <strong>de</strong>lica<strong>de</strong>za<br />
y acuesta bastante bien la gallina clueca.<br />
Esta ama, cuj’ é Joan Coelho,<br />
per bõas manhas que soub’ apren<strong>de</strong>r,<br />
cada u for, achará bon conselho:<br />
ca sabe ben fiar e ben tecer<br />
e talha mui ben bragas e camisa;<br />
e nunca vistes molher <strong>de</strong> sa guisa<br />
que máis limpia vida sábia fazer;<br />
ant’, é hoje das molheres preçadas<br />
que nós sabemos en nosso logar,<br />
ca lava ben e faz bõas queijadas<br />
e sabe ben moer e amassar<br />
e sabe muito <strong>de</strong> bõa leiteira.<br />
Esto non dig’ eu por ben que lhi queira,<br />
mais porque ést’ assi, a meu cuidar.<br />
E seu marido, <strong>de</strong> crastar verrões<br />
non lh’ achan par, <strong>de</strong> Burgos a Carrion,<br />
nen a ela <strong>de</strong> capar galiões<br />
fremosament’, assi Deus mi perdon.<br />
Tod’ esto faz; e cata ben argueiro<br />
e escanta ben per olh’ e per calheiro<br />
e sabe muito bõa escantaçon.<br />
Non achare<strong>de</strong>s, en toda Castela,<br />
graças a Deus, <strong>de</strong> que mi agora praz,<br />
melhor ventrulho nen melhor morcela<br />
do que a ama con sa mão faz;<br />
e al faz ben, como diz seu marido:<br />
faz bon souriç’ e lava ben transido<br />
e <strong>de</strong>ita ben galinha choca assaz.
GIL PÉREZ CONDE (...1269?‐1286...)<br />
De verdad, Dios, sino fuese por vuestra madre,<br />
que es muy buena santa María,<br />
os hiciera yo un pesar, o diría,<br />
por mi señora, que vos me disteis,<br />
que vieseis vos que mal barajasteis,<br />
que no sé mucho <strong>de</strong> vuestro padre.<br />
¿Por que hicisteis vos que esto sufriese,<br />
que seguro que por ella, esto no pasase?<br />
Muriera yo, si vos como hombre amaseis<br />
a mi señora, que así vos me tullisteis.<br />
Si yo vuestro era, ¿por qué me perdisteis?<br />
¿No queríais que yo nada valiese?<br />
Decidme ahora que bien me hicisteis,<br />
porque yo creo que a vos ni os servía<br />
sino para torcido envanecimiento y soberbia,<br />
que llevéis a mi señora forzada;<br />
nunca yo a vos <strong>de</strong> lo vuestro tomé nada,<br />
<strong>de</strong>s<strong>de</strong> que nací, ni vos me lo disteis.<br />
Me hago cargo <strong>de</strong> lo que vos hacéis:<br />
<strong>de</strong>jar viejas feas, y las hermosas<br />
y mancebas tomarlas por esposas.<br />
Cuantas queréis vos, tantas tomáis,<br />
y a mí nunca ni una me dais:<br />
¡así partís conmigo cuanto tenéis!<br />
Ni las servís vos ni las loáis,<br />
y se van con vos y, luego allá las tenéis,<br />
las vestís muy mal y gobernáis,<br />
y nos las metéis tras las pare<strong>de</strong>s.<br />
A la fe, Deus, senon por vossa madre,<br />
que é a mui bõa Santa Maria,<br />
fezera‐vos eu pesar, u diria,<br />
pola mia senhor, que mi vós filhastes,<br />
que visse<strong>de</strong>s vós que mal baratastes,<br />
ca non sei tan muito <strong>de</strong> vosso padre.<br />
Por que vos eu a vós esto sofresse,<br />
senon por ela, se lhi non pesasse?<br />
Morrera eu, se vos com’ hom’ amasse<br />
a mia senhora, que mi vós tolhestes.<br />
Se eu voss’ era, por que me per<strong>de</strong>stes?<br />
Non queria<strong>de</strong>s que eu máis valesse?<br />
Dize<strong>de</strong>‐mi ora que ben mi fezestes,<br />
por que eu crea en vós nen vos sérvia<br />
senon gran tort’ endoad’ e sobervia,<br />
ca mi tee<strong>de</strong>s mia senhora forçada;<br />
nunca vos eu do vosso filhei nada,<br />
<strong>de</strong>s que fui nado, nen vós non mi o <strong>de</strong>stes.<br />
Faria‐m’ eu o que nos vós faze<strong>de</strong>s:<br />
leixar velhas feas, e as fremosas<br />
e mancebas filha‐las por esposas.<br />
Quantas quere<strong>de</strong>s vós, tantas filha<strong>de</strong>s,<br />
e a mí nunca mi nen ũa da<strong>de</strong>s:<br />
assi parti<strong>de</strong>s migo quant’ have<strong>de</strong>s!<br />
Nen as servi<strong>de</strong>s vós nen as loa<strong>de</strong>s,<br />
e van‐se vosc’ e, poi‐las alo tee<strong>de</strong>s,<br />
vesti<strong>de</strong>‐las mui mal e governa<strong>de</strong>s,<br />
e mete<strong>de</strong>s‐no‐las tra‐las pare<strong>de</strong>s.
ESTEVAN FAIÁN (Terceiro cuarto do s. XIII)<br />
Fernán Díaz, os hacen creer<br />
que casar con esta dama estaría bien<br />
y nosotros creemos que mal os aconsejan<br />
por esto que os voy a <strong>de</strong>cir:<br />
porque la dama es <strong>de</strong> tierra tal,<br />
don Fernando, que, ni por buenas ni por malas,<br />
podréis allí ni un hombre mandar,<br />
cuando cumpláis vuestro gusto<br />
<strong>de</strong> querer con esta dama casaros,<br />
Fernán Díaz. Porque es <strong>de</strong> tal lugar<br />
que no podréis mandar, porque no pue<strong>de</strong><br />
hombre alguno, pues sus gentes son<br />
<strong>de</strong> tal naturaleza, que Dios me perdone,<br />
que no querrán a vos guareceros.<br />
Y sé, don Fernando, por cuanto he aprendido:<br />
que no podréis esta dama tener,<br />
porque sus vasallos, como me atrevo a <strong>de</strong>cir,<br />
no quieren hombre extraño sobre sí;<br />
que dicen que sabéis adular<br />
a los hombres por <strong>de</strong>lante, y sabéis buscar<br />
gran mal por <strong>de</strong>trás a muchos, como oí.<br />
Fernan Diaz, fazen‐vos enten<strong>de</strong>r<br />
que casaria<strong>de</strong>s <strong>de</strong>sta dona ben;<br />
e nós teemos que vos é mal sén<br />
per quant’ esto que vos quero dizer:<br />
porque a dona é <strong>de</strong> terra tal,<br />
Don Fernando, que, per ben nen per mal,<br />
non po<strong>de</strong>re<strong>de</strong>s i un hom’ haver,<br />
ante, fare<strong>de</strong>s i vosso prazer<br />
en querer<strong>de</strong>s con tal dona casar,<br />
Fernan Diaz. Ca é <strong>de</strong> tal logar<br />
que non po<strong>de</strong><strong>de</strong>s, per nen un po<strong>de</strong>r,<br />
haver nulh’ home, ca as gentes son<br />
<strong>de</strong> tal natura, se Deus mi pardon,<br />
que non querran i su vós guarecer.<br />
E sei, Don Fernando, per quant’ aprendi:<br />
non po<strong>de</strong>re<strong>de</strong>s esta dona haver,<br />
ca seus vassalos, com’ ouço dizer,<br />
non queren hom’ estranho sobre si;<br />
ca dizen que sabe<strong>de</strong>s lousinhar<br />
home <strong>de</strong>ant’, e sabe<strong>de</strong>s buscar<br />
gran mal <strong>de</strong>tras a muitos, com’ oi.
AFONSO EANES DO COTÓN (...1246...)<br />
Aba<strong>de</strong>sa, oí <strong>de</strong>cir<br />
que erais muy sabedora<br />
<strong>de</strong> todo bien, así que, por amor<br />
<strong>de</strong> Dios, compa<strong>de</strong>ceos<br />
<strong>de</strong> mí, que este año me caso,<br />
y os puedo jurar que no sé<br />
más que un asno <strong>de</strong> jo<strong>de</strong>r.<br />
Porque me hacen sabedor<br />
<strong>de</strong> que tenéis buen conocimiento<br />
<strong>de</strong> jo<strong>de</strong>r y <strong>de</strong> todo bien;<br />
enseñadme más, señora<br />
<strong>de</strong> la jodienda, porque no sé,<br />
ni padre ni madre tengo<br />
que me enseñasen, y acabé <strong>de</strong> pastor.<br />
Y si enseñado voy<br />
<strong>de</strong> aquí, señora, <strong>de</strong> este menester<br />
<strong>de</strong> jo<strong>de</strong>r y jo<strong>de</strong>r supiere<br />
por vos, que Dios me amparó,<br />
cada vez que vaya jo<strong>de</strong>r, diré<br />
Pater Noster y lo encomendaré<br />
al alma <strong>de</strong> quien me enseñó.<br />
Y por ello podéis ganar,<br />
señora mía, el reino <strong>de</strong> Dios:<br />
por enseñar a sus pobres hijos<br />
en vez <strong>de</strong> tenerlos en ayunas,<br />
y por enseñar a mujer<br />
infeliz, a que os viere,<br />
señora, porque no supiere fornicar.<br />
Aba<strong>de</strong>ssa, oi dizer<br />
que era<strong>de</strong>s mui sabedor<br />
<strong>de</strong> todo ben; e, por amor<br />
<strong>de</strong> Deus, quere<strong>de</strong>‐vos doer<br />
<strong>de</strong> min, que ogano casei,<br />
que ben vos juro que non sei<br />
máis que ũu asno <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r.<br />
Ca me fazen én sabedor<br />
<strong>de</strong> vós que have<strong>de</strong>s bon sén<br />
<strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r e <strong>de</strong> todo ben;<br />
ensina<strong>de</strong>‐me máis, senhor,<br />
como foda, ca o non sei,<br />
nen padre nen madre non hei<br />
que m’ ensin’, e fiquei pastor.<br />
E se eu ensinado vou<br />
<strong>de</strong>s i, senhor, <strong>de</strong>ste mester<br />
<strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r e fo<strong>de</strong>r souber<br />
per vós, que me Deus aparou,<br />
cada que per‐fo<strong>de</strong>r, direi<br />
Pater Noster e enmentarei<br />
a alma <strong>de</strong> quen m’ ensinou.<br />
E per i po<strong>de</strong><strong>de</strong>s gaar,<br />
mia senhor, o reino <strong>de</strong> Deus:<br />
per ensinar os pobres seus<br />
máis ca por outro jajũar,<br />
e per ensinar a molher<br />
coitada, que a vós veer,<br />
senhor, que non souber ambrar.
DIEGO PEZELHO (...1246‐1247...)<br />
Mi señor arzobispo, estoy excomulgado,<br />
por actuar con lealtad: me engañó el pecado,<br />
absolvedme, ay señor,<br />
y juraré, obediente, que seré traidor.<br />
Si traición hiciese, nunca os la diría;<br />
pero, puesto que actué con lealtad, siquiera por Santa María,<br />
absolvedme, ay señor,<br />
y juraré, obediente, que seré traidor.<br />
Por mi mala ventura, tuve un castillo en Sousa<br />
y se lo di a su dueño y creo que hice gran cosa:<br />
absolvedme, ay señor,<br />
y juraré, obediente, que seré traidor.<br />
Por mis negros pecados, tuve un castillo fuerte<br />
y se lo di a su dueño, y tengo miedo <strong>de</strong> la muerte.<br />
Absolvedme, ay señor,<br />
y juraré, obediente, que seré traidor.<br />
Meu senhor arcebispo, and’ eu escomungado,<br />
porque fiz lealda<strong>de</strong>: enganou‐mi o pecado,<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.<br />
Se traiçon fezesse, nunca vo‐la diria;<br />
mais, pois fiz lealda<strong>de</strong>, vel por Santa Maria,<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.<br />
Per mia malaventura, tivi ũu castelo en Sousa<br />
e <strong>de</strong>i‐o a seu don’ e tenho que fiz gran cousa:<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.<br />
Per meus negros pecados, tive ũu castelo forte<br />
e <strong>de</strong>i‐o a seu dono, e hei medo da morte.<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.
CANCIONEIRO RELIXIOSO<br />
(Cantigas <strong>de</strong> Santa María <strong>de</strong> Afonso X)
«Ésta es <strong>de</strong> loor a santa María, porque es hermosa y buena y<br />
tiene gran po<strong>de</strong>r».<br />
Rosa <strong>de</strong> las rosas y Flor <strong>de</strong> las flores,<br />
Dama <strong>de</strong> las damas, Señora <strong>de</strong> las señoras.<br />
Rosa <strong>de</strong> beldad y <strong>de</strong> parecer<br />
y Flor <strong>de</strong> alegría y <strong>de</strong> placer,<br />
Dama que muy piadosa es,<br />
Señora que quita cuitas y dolores.<br />
Rosa <strong>de</strong> las rosas y Flor <strong>de</strong> las flores…<br />
Tal Señora <strong>de</strong>be al hombre mucho amar,<br />
que <strong>de</strong> todo mal lo quiere guardar;<br />
y quiere sus pecados perdonar,<br />
cometidos en el mundo por malas inclinaciones.<br />
Rosa <strong>de</strong> las rosas y Flor <strong>de</strong> las flores…<br />
Debemos amarla mucho y servirla,<br />
pues pugna en guardarnos <strong>de</strong> cometer faltas;<br />
<strong>de</strong> los yerros nos hace arrepentir,<br />
que nosotros hacemos como pecadores.<br />
Rosa <strong>de</strong> las rosas y Flor <strong>de</strong> las flores…<br />
Esta dama que tengo por Señora<br />
y <strong>de</strong> quien quiero se trovador,<br />
si yo por algo puedo conseguir su amor,<br />
doy al <strong>de</strong>monio los otros amores.<br />
Rosa <strong>de</strong> las rosas y Flor <strong>de</strong> las flores…<br />
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria, com’ é fremosa<br />
e bõa e ha gran po<strong>de</strong>r»<br />
Rosa das rosas e Fror das frores,<br />
Dona das donas, Sennor das sennores.<br />
Rosa <strong>de</strong> beldad’ e <strong>de</strong> parecer<br />
e Fror d’ alegria e <strong>de</strong> prazer,<br />
Dona en mui piadosa seer,<br />
Sennor en toller coitas e doores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...<br />
Atal Sennor <strong>de</strong>v’ home muit’ amar,<br />
que <strong>de</strong> todo mal o po<strong>de</strong> guardar;<br />
e po<strong>de</strong>‐ll’ os pecados perdõar,<br />
que faz no mundo per maos sabores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...<br />
Devemo‐la muit’ amar e servir,<br />
ca punna <strong>de</strong> nos guardar <strong>de</strong> falir;<br />
<strong>de</strong>s i dos erros nos faz repentir,<br />
que nós fazemos come pecadores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...<br />
Esta dona que tenno por Sennor<br />
e <strong>de</strong> que quero seer trobador,<br />
se eu per ren poss’ haver seu amor,<br />
dou ao <strong>de</strong>mo os outros amores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...
«Ésta es <strong>de</strong> cuando santa María juzgó el alma <strong>de</strong>l romero<br />
que iba a Santiago, que se mató en el camino por engaño <strong>de</strong>l<br />
diablo, haciendo que volviese al cuerpo e hiciese penitencia».<br />
No es gran cosa que sepa buen juicio dar<br />
la Madre <strong>de</strong>l que el mundo todo ha <strong>de</strong> juzgar.<br />
Muy gran razón es que sabía cierto<br />
que Dios trajo en su cuerpo y con su pecho<br />
amamantó, y <strong>de</strong> él <strong>de</strong>specho<br />
nunca fue tomar;<br />
por ello con buen sentido sospecho<br />
que la quiso satisfacer.<br />
No es gran cosa que sepa buen juicio dar…<br />
Sobre esto, si me oyeseis, diría<br />
<strong>de</strong> un juicio que dio santa María<br />
por uno que cada año iba,<br />
como oí contar,<br />
a san James en romería,<br />
porque se fue a matar.<br />
No es gran cosa que sepa buen juicio dar…<br />
Este romero con buena voluntad<br />
iba a Santiago <strong>de</strong> verdad;<br />
pero <strong>de</strong> esto hizo maldad<br />
que antes <strong>de</strong> a albergue llegar<br />
fue con mujer sin bondad,<br />
sin con ella casado estar.<br />
No es gran cosa que sepa buen juicio dar…<br />
Después <strong>de</strong> que esto hizo, se metió al camino,<br />
«Esta é como Santa Maria juigou a alma do romeu<br />
que ia a Santiago, que se matou na carreira por<br />
engano do diabo, que tornass’ ao corpo e fezesse<br />
pẽe<strong>de</strong>nça»<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar<br />
a Madre do que o mundo tod’ ha <strong>de</strong> joigar.<br />
Mui gran razon é que sábia <strong>de</strong>reito<br />
que Deus troux’ en seu corp’ e <strong>de</strong> seu peito<br />
mamentou, e <strong>de</strong>l <strong>de</strong>speito<br />
nunca foi fillar;<br />
por én <strong>de</strong> sén me sospeito<br />
que a quis avondar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Sobr’ esto, se m’ oisse<strong>de</strong>s, diria<br />
dun joizo que <strong>de</strong>u Santa Maria<br />
por un que cad’ ano ia,<br />
com’ oi contar,<br />
a San Jam’ en romaria,<br />
porque se foi matar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Este romeu con bõa voonta<strong>de</strong><br />
ia a Santiago <strong>de</strong> verda<strong>de</strong>;<br />
pero <strong>de</strong>sto fez malda<strong>de</strong><br />
que ant’ albergar<br />
foi con moller sen bonda<strong>de</strong>,<br />
sen con ela casar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Pois esto fez, meteu‐s’ ao caminno,
y no se manifestó lo mezquino<br />
y el <strong>de</strong>monio muy festivo<br />
se le fue a mostrar<br />
más blanco que un armiño,<br />
para engañarlo enseguida.<br />
No es gran cosa que sepa buen juicio dar…<br />
Semejanza tomó <strong>de</strong> Santiago<br />
y dijo: «Aunque contigo estoy disgustado,<br />
la salvación te traigo<br />
por el yerro que tuviste,<br />
para que no caigas en el lago<br />
<strong>de</strong>l infierno, sin dudar.<br />
No es gran cosa que sepa buen juicio dar…<br />
Mas antes harás esto que te digo,<br />
si a bien tienes ser mi amigo:<br />
corta lo que traes contigo<br />
con lo que te fuiste acostar<br />
con el enemigo,<br />
y luego vete a <strong>de</strong>gollar».<br />
No es gran cosa que sepa buen juicio dar…<br />
El romero, que sin duda creía<br />
que Santiago le mandaba aquello,<br />
cuanto le mandó cortó;<br />
en cuanto lo tuvo cortado,<br />
enseguida se <strong>de</strong>golló,<br />
creyendo estar obrando bien.<br />
No es gran cosa que sepa buen juicio dar…<br />
Sus compañeros, cuando muerto lo hallaron,<br />
para que no les imputasen la muerte,<br />
se fueron; y luego llegaron<br />
para el alma tomar<br />
<strong>de</strong>monios, que la llevaron<br />
muy pronto sin tardar.<br />
No es gran cosa que sepa buen juicio dar…<br />
Y cuando pasaban por <strong>de</strong>lante <strong>de</strong> una capilla<br />
<strong>de</strong> san Pedro, muy elegante y bella,<br />
san James <strong>de</strong> Compostela<br />
<strong>de</strong> ella fue hablar,<br />
diciendo: «Ay, falsa alcabala,<br />
no podéis llevar<br />
No es gran cosa que sepa buen juicio dar…<br />
e non se mãefestou o mesquinno;<br />
e o <strong>de</strong>mo mui festinno<br />
se le foi mostrar<br />
máis branco que un arminno,<br />
po‐lo tost’ enganar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Semellança fillou <strong>de</strong> Santiago<br />
e disse: «Macar m’ eu <strong>de</strong> ti <strong>de</strong>spago,<br />
a salvaçon eu cha trago<br />
do que fust’ errar,<br />
por que non caias no lago<br />
d’ iferno, sen dultar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Mas ante faras esto que te digo,<br />
se sabor has <strong>de</strong> seer meu amigo:<br />
talla o que trages tigo<br />
que te foi <strong>de</strong>itar<br />
en po<strong>de</strong>r do ẽemigo,<br />
e vai‐te <strong>de</strong>golar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
O romeu, que sen dovida cuidava<br />
que Santiag’ aquelo lle mandava,<br />
quanto lle mandou tallava;<br />
poi‐lo foi tallar,<br />
log’ enton se <strong>de</strong>golava,<br />
cuidando ben obrar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Seus companneiros, poi‐lo mort’ acharon,<br />
por non lles apõer que o mataron,<br />
foron‐s’; e logo chegaron<br />
a alma tomar<br />
<strong>de</strong>mões, que a levaron<br />
mui toste sen tardar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
E u passavan ant’ ũa capela<br />
<strong>de</strong> San Pedro, muit’ aposta e bela,<br />
San James <strong>de</strong> Compostela<br />
<strong>de</strong>la foi travar,<br />
dizend’: «Ai, fals’ alcavela,<br />
non po<strong>de</strong><strong>de</strong>s levar<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...
el alma <strong>de</strong> mi romero que tomasteis,<br />
que por causa mía lo engañasteis;<br />
gran traición le hicisteis,<br />
y, si Dios me ampara,<br />
pues falsamente la gastasteis,<br />
no os pue<strong>de</strong> durar».<br />
No es gran cosa que sepa buen juicio dar…<br />
Respondieron los <strong>de</strong>monios lozanos:<br />
«Puesto que esta alma ha hecho actos vanos,<br />
es por lo que estamos convencidos<br />
<strong>de</strong> que no <strong>de</strong>be entrar<br />
<strong>de</strong>lante <strong>de</strong> Dios, pues con sus manos<br />
se fue a <strong>de</strong>gollar».<br />
No es gran cosa que sepa buen juicio dar…<br />
Santiago dijo: «Entonces hagamos:<br />
puesto que nos y vos así razonamos,<br />
a juicio vayamos<br />
<strong>de</strong> la que no hay par,<br />
y lo que juzgare hagamos<br />
luego sin dilación».<br />
No es gran cosa que sepa buen juicio dar…<br />
Luego ante santa María vinieron<br />
y razonaron lo mejor que pudieron.<br />
De ella tal juicio tuvieron:<br />
que fuesen <strong>de</strong>volver<br />
el alma a don<strong>de</strong> la trajeran,<br />
para <strong>de</strong>spués salvarla.<br />
No es gran cosa que sepa buen juicio dar…<br />
Este juicio luego se cumplió<br />
y el romero muerto resurgió,<br />
<strong>de</strong>spués <strong>de</strong> que Dios fue servido;<br />
pero nunca cobrar<br />
pudo <strong>de</strong> lo que fue engañado,<br />
con lo que fuera a pecar.<br />
No es gran cosa que sepa buen juicio dar…<br />
a alma do meu romeu que fillastes,<br />
ca por razon <strong>de</strong> mí o enganastes;<br />
gran traiçon i pensastes,<br />
e, se Deus m’ ampar,<br />
pois falsament’ a gãastes,<br />
non vos po<strong>de</strong> durar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Respon<strong>de</strong>ron os <strong>de</strong>mões louçãos:<br />
«Cuja est’ alma foi fez feitos vãos,<br />
por que somos ben certãos<br />
que non <strong>de</strong>v’ entrar<br />
ante Deus, pois con sas mãos<br />
se foi <strong>de</strong>sperentar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Santiago diss’: «Atanto façamos:<br />
pois nós e vós est’ assi rezõamos,<br />
ao joizo vaamos<br />
da que non ha par,<br />
e o que julgar façamos<br />
logo sen alongar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Log’ ante Santa Maria vẽeron<br />
e rezõaron quanto máis po<strong>de</strong>ron.<br />
Dela tal joiz’ houveron:<br />
que fosse tornar<br />
a alma on<strong>de</strong> a trouxeron,<br />
por se <strong>de</strong>pois salvar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Este joizo logo foi comprido,<br />
e o romeu morto foi resorgido,<br />
<strong>de</strong> que foi pois Deus servido;<br />
mas nunca cobrar<br />
pôd’ o <strong>de</strong> que foi falido,<br />
con que fora pecar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar.
«Ésta es <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> santa María, <strong>de</strong> la<br />
diferencia que hay entre Ave y Eva».<br />
Entre Ave y Eva<br />
gran diferencia hay.<br />
Pues Eva nos quitó<br />
el Paraíso y Dios,<br />
Ave nos lo puso;<br />
por tanto, amigos míos:<br />
Entre Ave y Eva…<br />
Eva nos fue a echar<br />
con el <strong>de</strong>monio en su prisión,<br />
y Ave nos sacó;<br />
y por esta razón:<br />
Entre Ave y Eva…<br />
Eva nos hizo per<strong>de</strong>r<br />
amor <strong>de</strong> Dios y bien,<br />
y luego Ave tener<br />
nos lo hizo; y por ello:<br />
Entre Ave y Eva…<br />
Eva nos cerró<br />
los cielos sin llave,<br />
y María quebró<br />
las puertas por Ave<br />
Entre Ave y Eva…<br />
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria, do<br />
<strong>de</strong>partimento que ha entre Ave e Eva»<br />
Entre Av’ e Eva<br />
gran <strong>de</strong>partiment’ ha.<br />
Ca Eva nos tolleu<br />
o Parais’ e Deus,<br />
Ave nos i meteu;<br />
por end’, amigos meus:<br />
Entre Av’ e Eva...<br />
Eva nos foi <strong>de</strong>itar<br />
do <strong>de</strong>m’ en sa prijon,<br />
e Ave én sacar;<br />
e por esta razon:<br />
Entre Av’ e Eva...<br />
Eva nos fez per<strong>de</strong>r<br />
amor <strong>de</strong> Deus e ben,<br />
e pois Ave haver<br />
no‐lo fez; e por én:<br />
Entre Av’ e Eva...<br />
Eva nos enserrou<br />
os ceos sen chave,<br />
e Maria britou<br />
as portas per Ave.<br />
Entre Av’ e Eva...
«Ésta es <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> santa María, <strong>de</strong> las cinco letras<br />
que tiene su nombre y lo que quieren <strong>de</strong>cir».<br />
En el nombre <strong>de</strong> María<br />
cinco letras, nada más, hay.<br />
M muestra MADRE y MAYOR<br />
y también MANSA y MEJOR<br />
<strong>de</strong> cuanto hizo Nuestro Señor<br />
ni que hacer podría.<br />
En el nombre <strong>de</strong> María…<br />
A <strong>de</strong>muestra ABOGADA,<br />
APUESTA, ADORADA,<br />
y AMIGA y AMADA<br />
<strong>de</strong> muy santa compañía.<br />
En el nombre <strong>de</strong> María…<br />
R muestra RAMA y RAÍZ,<br />
y REINA y Emperatriz,<br />
ROSA <strong>de</strong>l mundo; y feliz<br />
quien la viese mucho estaría.<br />
En el nombre <strong>de</strong> María…<br />
I nos muestra JESUCRISTO,<br />
JUSTO JUEZ, y por esto<br />
fue por ella por nosotros visto,<br />
según dijo Isaías.<br />
En el nombre <strong>de</strong> María…<br />
A nos dice que (H) ABREMOS<br />
y que a todo ACABAREMOS<br />
aquello que nosotros queremos<br />
<strong>de</strong> dios, pues ella nos guía.<br />
En el nombre <strong>de</strong> María…<br />
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria, das cinque leteras<br />
que ha no seu nome e o que queren dizer»<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria<br />
cinque letras, nomais, i ha.<br />
M mostra MADR’ e MAIOR<br />
e mais MANSA e mui MELLOR<br />
<strong>de</strong> quant’ al fez Nostro Sennor<br />
nen que fazer po<strong>de</strong>ria.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
A <strong>de</strong>mostra AVOGADA,<br />
APOSTA e AORADA,<br />
e AMIGA e AMADA<br />
da mui santa compannia.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
R mostra RAM’ e RAIZ,<br />
e REINN’ e Emperadriz,<br />
ROSA do mundo; e fiiz<br />
quen a visse ben seria.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
I nos mostra JESU‐CRISTO,<br />
JUSTO JUIZ, e por isto<br />
foi por ela <strong>de</strong> nós visto,<br />
segun disso Isaia.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
A ar diz que (H)AVEREMOS<br />
e que tod’ ACABAREMOS<br />
aquelo que nós queremos<br />
<strong>de</strong> Deus, pois ela nos guia.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...
«Como santa María hace estar al monje trescientos años<br />
escuchando el canto <strong>de</strong> un pájaro, porque le pedía que le mostrase<br />
cuál era el bien que tenían los que estaban en el paraíso».<br />
Quien a la virgen bien sirviere<br />
al Paraíso fuere.<br />
Y este gran milagro os quiero yo ahora contar,<br />
que hizo santa María por un monje, que rezar<br />
iba siempre para que le mostrase que bien hay en el Paraíso.<br />
Quien a la virgen sirviere…<br />
Y que lo viese en su vida antes <strong>de</strong> que fuese morir.<br />
Y por ello la Gloriosa veréis lo que fue hacer:<br />
lo hizo entrar en una huerta en que muchas veces ya<br />
Quien a la virgen sirviere…<br />
entrara; pero aquel día hizo que una fuente encontrara<br />
muy clara y muy hermosa, y cerca <strong>de</strong> ella se sentase.<br />
Y <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> lavar muy bien las manos, dijo: «Ay, Virgen,<br />
[quién me diera<br />
Quien a la virgen sirviere…<br />
ver el Paraíso, algo que mucho te pedí,<br />
U n poco <strong>de</strong> su holganza antes <strong>de</strong> que salga <strong>de</strong> aquí,<br />
¿Quién <strong>de</strong> los que bien obran sabe que galardón tendrá?<br />
Quien a la virgen sirviere…<br />
Tan pronto que acabada hubo el moje la oración,<br />
oyó un pajarillo cantar con tan agradable sonido,<br />
que se olvidó oyéndolo y mirándolo siempre a él.<br />
Quien a la virgen sirviere…<br />
«Como Santa Maria feze estar o monge trezentos anos ao canto<br />
da passarinna, porque lle pedia que lle mostrasse qual era o ben<br />
que havian os que eran en paraiso»<br />
Quen a Virgen ben servirá<br />
a Paraiso irá.<br />
E daquest’ un gran miragre vos quer’ eu ora contar,<br />
que fezo Santa Maria por un monge, que rogar<br />
ll’ ia sempre que lle mostrasse qual ben en Parais’ ha<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
E que o viss’ en sa vida ante que fosse morrer.<br />
E por end’ a Groriosa ve<strong>de</strong>s que lle foi fazer:<br />
fez‐lo entrar en ũa horta en que muitas vezes ja<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
entrara; mais aquel dia fez que ũa font’ achou<br />
mui crara e mui fremosa, e cab’ ela s’ assentou.<br />
E pois lavou mui ben sas mãos, diss’: «Ai Virgen, que sera<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
se verei do Paraiso, o que ch’ eu muito pidi,<br />
algun pouco <strong>de</strong> seu viço ante que saia d’ aqui,<br />
e que sábia do que ben obra que galardon havera?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Tan toste que acabada houv’ o monj’ a oraçon,<br />
oiu ũa passarinna cantar log’ en tan bon son,<br />
que se escaeceu seendo e catando sempr’ ala.<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Atan gran sabor havia daquel cant’ e daquel lais,
Tanto placer tenía por aquel canto y aquella en<strong>de</strong>cha,<br />
que trescientos años estuvo así, o más,<br />
creyendo que no estuviera sino un poco, como estaba<br />
Quien a la virgen sirviere…<br />
el monje alguna vez en el año, cuando salía al vergel.<br />
Después que se fue el pajarillo, fue él muy grave,<br />
y dijo: «De aquí me quiero marchar, porque ahora quiero ir<br />
[comer<br />
Quien a la virgen sirviere…<br />
al convento». Y se fue entonces y encontró un gran portal<br />
que nunca viera, y dijo: ¡ «Ay, santa María, ayúdame!<br />
No es este mi monasterio, ¿que será <strong>de</strong> mí? »<br />
Quien a la virgen sirviere…<br />
Después entró en la iglesia, y tuvieron gran pavor<br />
los monjes cuando lo vieron, y le preguntó el prior,<br />
diciéndole: «Amigo, ¿vos quién sois y que buscáis acá?<br />
Quien a la virgen sirviere…<br />
Dijo él: «Busco mi abad, que ahora aquí <strong>de</strong>jé<br />
y el prior y los frailes, que <strong>de</strong> mí ahora salieron<br />
cuando fui a aquella huerta: ¿dón<strong>de</strong> están quién me lo dirá?<br />
Quien a la virgen sirviere…<br />
Cuando esto oyó el abad, lo tuvo por loco,<br />
y también el convento; pero <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> que supieron<br />
como fueran los hechos, dijeron: «Quién oyó<br />
Quien a la virgen sirviere…<br />
nunca tan gran maravilla como la que Dios por este hombre<br />
[hizo<br />
por ruego <strong>de</strong> su Madre, ¡Virgen santa <strong>de</strong> gran prez!<br />
Y por esto loémosla; ¿pero quién no la loará<br />
Quien a la virgen sirviere…<br />
por cualquier cosa que sea? Porque, en Dios, gran<br />
[ascen<strong>de</strong>ncia tiene<br />
y cuanto le pedimos nos lo da su Hijo, ciertamente,<br />
por ella, y aquí nos mostró lo que nos dará <strong>de</strong>spués».<br />
Quien a la virgen sirviere…<br />
que gran<strong>de</strong>s trezentos anos estevo assi, ou máis,<br />
cuidando que non estevera senon pouco, com’ está<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
monj’ algũa vez no ano, quando sal ao vergeu.<br />
Des i foi‐s’ a passarinna, <strong>de</strong> que foi a el mui greu,<br />
e diz: «Eu d’ aqui ir‐me quero, ca oimais comer querra<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
o convent’». E foi‐se logo e achou un gran portal<br />
que nunca vira, e disse: «Ai, Santa Maria, val!<br />
Non é est’ o meu mõesteiro, pois <strong>de</strong> mí que se fara?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Des i entrou na eigreja, e houveron gran pavor<br />
os monges quando o viron, e <strong>de</strong>mandou‐ll’ o prior,<br />
dizend’: «Amigo, vós quen so<strong>de</strong>s ou que busca<strong>de</strong>s aca?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Diss’ el: «Busco meu aba<strong>de</strong>, que agor’ aqui leixei,<br />
e o prior e os fra<strong>de</strong>s, <strong>de</strong> que mi agora quitei<br />
quando fui a aquela horta: u seen quen mi o dira?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Quand’ est’ oiu o aba<strong>de</strong>, teve‐o por <strong>de</strong> mal sén,<br />
e outrossi o convento; mais <strong>de</strong>s que souberon ben<br />
<strong>de</strong> como fora este feito, disseron: «Quen oirá<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
nunca tan gran maravilla como Deus por este fez<br />
polo rogo <strong>de</strong> sa Madre, Virgen santa <strong>de</strong> gran prez!<br />
E por aquesto a loemos; mais quen a non loará<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
máis doutra cousa que seja? Ca, par Deus, gran <strong>de</strong>reit’ é,<br />
pois quanto nós lle pedimos nos dá seu Fill’, a la fe,<br />
por ela, e aqui nos mostra o que nos <strong>de</strong>pois dara».<br />
Quen a Virgen ben servirá...
«Ésta es <strong>de</strong> cómo un clérigo hacía una prosa a santa Maríam y no podía<br />
encontrar una rima, y fue a rogarle a santa María que le ayudase, y la<br />
halló enseguida. Y a la Majestad le dijo:”Muchas gracias”.»<br />
Muy gran gozo santa María, Madre <strong>de</strong> Dios siente<br />
<strong>de</strong> ayudar a quien <strong>de</strong> loor prosas o cantares le hiciese.<br />
Un milagro oí, poco tiempo hace, contar<br />
que un arcediano viejo, que gran placer<br />
tenía en prosas <strong>de</strong> su loor hacer y <strong>de</strong>cir<br />
su bondad y su mesura y su prez y su valor.<br />
Muy gran gozo santa María, Madre <strong>de</strong> Dios siente…<br />
Él una prosa hacía que estaba muy bien hecha,<br />
sino fuese una rima que en ella le faltaba;<br />
y hallarla no podía, y creía que <strong>de</strong> ninguna manera<br />
por él la hallaría, ni por otro que saber hubiese.<br />
Muy gran gozo santa María, Madre <strong>de</strong> Dios siente…<br />
Él <strong>de</strong>sesperado por aquella rima hallar<br />
por hombre <strong>de</strong> este mundo, se fue pues a un altar<br />
<strong>de</strong> la Virgen santa María y comenzó a rezar<br />
para que a acabar esta prosa le fuese ayudante.<br />
Muy gran gozo santa María, Madre <strong>de</strong> Dios siente…<br />
Puesto que estaba contento <strong>de</strong> su loor y <strong>de</strong> Dios<br />
y <strong>de</strong> cómo a la Trinidad entendiesen los incrédulos<br />
y él no le podía dar fin, pues sus<br />
rodillas hincó para que ella fuese quien acabase.<br />
Muy gran gozo santa María, Madre <strong>de</strong> Dios siente…<br />
Estando él así en preces, le vino al corazón<br />
la rima que le faltaba, que era <strong>de</strong> tal razón<br />
en latín y que mostraba: Nobile Triclinium.<br />
«Esta é como un clerigo fazia ũa prosa a Santa Maria e non podia<br />
achar ũa rima, e foi rogar a Santa Maria que o ajudasse, e achó‐a<br />
logo. E a Majesta<strong>de</strong> lle disse: “Muitas graças”»<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor<br />
d’ ajudar quen lle cantares ou prosas faz <strong>de</strong> loor.<br />
Daquest’ ora un miragre oi, pouc’ ha, retraer<br />
que a un arcidiago avẽo, que gran prazer<br />
havia en fazer prosas <strong>de</strong> sa loor e dizer<br />
sa bondad’ e sa mesura e seu prez e sa valor.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
El ũa prosa fazia que era feita mui ben,<br />
se non fosse ũa rima soa que minguava én;<br />
e achar non a podia, e cuidava que per ren<br />
per el ja non s’ acharia, nen per outro sabedor.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
El ja por <strong>de</strong>sasperado <strong>de</strong> s’ aquela rim’ achar<br />
per home daqueste mundo, foi‐s’ enton a un altar<br />
da Virgen Santa Maria e começou‐ll’ a rogar<br />
<strong>de</strong> s’ acabar esta prosa que lle foss’ ajudador.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Ca ela era ben feita <strong>de</strong> sa loor e <strong>de</strong> Deus<br />
e <strong>de</strong> com’ a Trĩida<strong>de</strong> enten<strong>de</strong>ssen os encreus;<br />
e el dar non lle podia neun cabo, mas os seus<br />
gẽollos ficou que ela foss’ en<strong>de</strong> acabador.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Estand’ el assi en prezes, vẽo‐lle a coraçon<br />
a rima que lle minguava, que era <strong>de</strong> tal razon<br />
en latin e que mostrava: “Nobile Triclinium”.
Y no había palabra que lo hiciese mejor<br />
Muy gran gozo santa María, Madre <strong>de</strong> Dios siente…<br />
que esta rima que os digo, y que quiere <strong>de</strong>cir así:<br />
“Noble casa <strong>de</strong> morada, tres moradas hay en ti:<br />
Dios Padre y su Hijo y el Espíritu Santo allí<br />
vinieron morar sin duda para traernos amor”.<br />
Muy gran gozo santa María, Madre <strong>de</strong> Dios siente…<br />
Después <strong>de</strong> que la hubo terminado,a santa María loó<br />
que tan bien fuese acabada, y con placer lloró.<br />
Pero al cabo <strong>de</strong> un momento a la imagen se inclinó<br />
y muy <strong>de</strong>spacio dijo: «Muchas gracias, señora mía».<br />
Muy gran gozo santa María, Madre <strong>de</strong> Dios siente…<br />
Este milagro <strong>de</strong> santa María <strong>de</strong>mostrar quiere<br />
lo que aconteció, no hace mucho, en la ciudad <strong>de</strong> París;<br />
y veréis la imagen, por sentiros con ella más feliz<br />
hoy en día colgada está <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> san Vítor.<br />
Muy gran gozo santa María, Madre <strong>de</strong> Dios siente…<br />
E non havia palavra que i fezesse mellor<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
esta rima que vos digo, e que quer dizer assi:<br />
“Nobre casa <strong>de</strong> morada, tres moradas ha en ti:<br />
Deus Padre e o seu Fillo e o Sant’ Espirit’ i<br />
vẽeron morar sen falla por nos fazeren amor”.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Pois houv’ a pros’ acabada, Santa Maria loou<br />
que lla tan ben acabara, e con gran prazer chorou.<br />
Mais a cabo dũa peça a omage s’ enclinou<br />
<strong>de</strong>la e mui passo disse: «Muitas graças, meu sennor».<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Este miragre que Santa Maria <strong>de</strong>mostrar quis<br />
conteceu, non ha gran tempo, na cida<strong>de</strong> <strong>de</strong> Paris;<br />
e vere<strong>de</strong>s a omagen, por seer<strong>de</strong>s én máis fis,<br />
hoje dia enclinada estar <strong>de</strong>ntr’ en San Vitor.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...
«Como un clérigo en la misa consumió una araña que le cayó en el cáliz, y le<br />
andaba entre la piel y la carne viva, e hizo santa María que le saliese por la<br />
uña».<br />
Muy buen milagro hizo la Virgen extraño y hermoso,<br />
para que la verdad entienda el necio obstinado.<br />
Y <strong>de</strong> esta vez un gran milagro os contaré<br />
y maravilloso <strong>de</strong> oír, pues lo oís <strong>de</strong> buen grado,<br />
que mostró la Santa Virgen, <strong>de</strong> la que Dios nos fue dado,<br />
<strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> Ciudad Rodrigo. Y es muy maravilloso<br />
Muy buen milagro hizo la Virgen extraño y hermoso…<br />
más que otros que oísteis, pues supe yo que este<br />
que os contaré ahora le aconteció a un preste<br />
que <strong>de</strong>cía siempre misa <strong>de</strong> la Madre <strong>de</strong>l Rey celeste;<br />
y porque bien la cantaba, era en ello muy entusiasta<br />
Muy buen milagro hizo la Virgen extraño y hermoso…<br />
el pueblo <strong>de</strong> oírla. pero un día, sin fallar,<br />
en la gran fiesta <strong>de</strong> Agosto, <strong>de</strong> esta Señora tan cumplida<br />
estaba cantando misa; y <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> que hubo consumido<br />
la Hostia, también quiso la sangre consumir <strong>de</strong>l glorioso<br />
Muy buen milagro hizo la Virgen extraño y hermoso…<br />
Jesucristo. Y vio en el cáliz yacer una gran araña<br />
<strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> la sangre nadando, y lo tuvo por extraña<br />
cosa; pero muy gran<strong>de</strong> esfuerzo hizo, según costumbre <strong>de</strong> España,<br />
y en consumirlo todo no fue muy lento.<br />
Muy buen milagro hizo la Virgen extraño y hermoso…<br />
Y <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> que esto hubo hecho, no quiso Dios que le obstaculizase<br />
la ponzoña <strong>de</strong> la araña ni el cuerpo le muriese;<br />
y por eso andaba viva, no quiso que lo mordiese,<br />
pero entre la piel y la carne andaba aquel <strong>de</strong>sgraciado insecto.<br />
Muy buen milagro hizo la Virgen extraño y hermoso…<br />
«Como ũu clerigo ena missa consomiu ũa aranna que lle caeu no calez, e<br />
andava‐lle ontr’ o coiro e a carne viva, e fez Santa Maria que lle saisse<br />
pela unna»<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso,<br />
porque a verdad’ entenda o neicio perfioso.<br />
E daquest’ un gran miragre vos sera per mí contado<br />
e d’ oir maravilloso, pois oi<strong>de</strong>‐o <strong>de</strong> grado,<br />
que mostrou a Santa Virgen, <strong>de</strong> que Deus por nós foi nado,<br />
<strong>de</strong>ntro en Cidad‐Rodrigo. E é mui maravilloso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
ontr’ os outros que oistes, e tenn’ eu que atal éste<br />
o que vos contarei ora que avẽo a un preste<br />
que dizia sempre missa da Madre do Rei celeste;<br />
e porque a ben cantava, era én mui <strong>de</strong>sejoso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
o poblo <strong>de</strong> lla oiren. Mas un dia, sen falida,<br />
ena gran festa d’ Agosto, <strong>de</strong>sta Sennor mui comprida<br />
estava cantando missa; e pois houve consomida<br />
a Hosti’, ar quis o sangui consomir do glorioso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
Jesu‐Crist’. E viu no caliz jazer ũa grand’ aranna<br />
<strong>de</strong>ntro no sangui nadando, e teve‐o por estranna<br />
cousa; mais mui grand’ esforço fillou, a foro d’ Hespanna,<br />
e <strong>de</strong> consomir‐lo todo non vos foi mui vagaroso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
E pois aquest’ houve feito, non quis que ll’ empeecesse<br />
Deus o poçon da aranna nen lle no corpo morresse;<br />
e pero andava viva, non ar quis que o mor<strong>de</strong>sse,<br />
mas ontr’ o coir’ e a carn’ ia aquel bestigo astroso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...
Y andaba muy rápido por el cuerpo y no causaba<br />
dolor ni mal, por virtud <strong>de</strong> la Virgen santa María;<br />
y si al sol se paraba, enseguida la araña venía,<br />
y mostrándola a todos <strong>de</strong>cía: «El Rey piadoso<br />
Muy buen milagro hizo la Virgen extraño y hermoso…<br />
quiso que por mis pecados este martirio tuviese;<br />
por ello ruego a la Virgen que si a ella agradase,<br />
que rogase a su Hijo que pronto la muerte me diese<br />
o me quitase esta cuita, que bien po<strong>de</strong>roso es para hacerlo».<br />
Muy buen milagro hizo la Virgen extraño y hermoso…<br />
Esta araña andaba por encima <strong>de</strong>l espinazo<br />
y <strong>de</strong>spués por los costados y directamente al bazo,<br />
<strong>de</strong>spués iba a los pechos y tampoco <strong>de</strong>jaba brazo<br />
por el que no anduviese; y el cuerpo muy velludo<br />
Muy buen milagro hizo la Virgen extraño y hermoso…<br />
tenía esta araña. Y un día, estando<br />
al sol, a la hora nona, le fue el brazo cayendo,<br />
y se puso a rascar y no se dio cuenta sino cuando<br />
le salió por <strong>de</strong>bajo <strong>de</strong> una uña aquel ponzoñoso insecto.<br />
Muy buen milagro hizo la Virgen extraño y hermoso…<br />
Y tan pronto como la araña salió, el clérigo la cogió<br />
e hizo luego polvos y en su bolsa la guardó;<br />
y cuando dijo su misa, la metió en la boca y la tragó,<br />
y dijo que le supiera a manjar muy sabroso.<br />
Muy buen milagro hizo la Virgen extraño y hermoso…<br />
Las gentes que allí estaban, cuando hubieron esto visto,<br />
loaron mucho a la Madre <strong>de</strong>l santo Rey Jesucristo<br />
y <strong>de</strong> allí en a<strong>de</strong>lante fue el clérigo por esto<br />
mucho más confirmado en la fe, y no fue lujurioso.<br />
Muy buen milagro hizo la Virgen extraño y hermoso…<br />
E andava muit’ aginna pelo corp’ e non fazia<br />
door nen mal, por vertu<strong>de</strong> da Virgen Santa Maria;<br />
e se s’ ao sol parava, log’ a aranna viia,<br />
e mostrando‐a a todos dizend’: «O Rei piadoso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
quis que polos meus pecados aqueste marteir’ houvesse;<br />
por én rogo aa Virgen que se a ela prouguesse,<br />
que rogass’ ao seu Fillo que cedo mi a morte <strong>de</strong>sse<br />
ou me tolless’ esta coita, ca ben é én po<strong>de</strong>roso».<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
Esta aranna andando per cima do espinnaço<br />
e <strong>de</strong>pois pelos costados e en <strong>de</strong>reito do baço,<br />
<strong>de</strong>s i ia‐ll’ aos peitos e sol non leixava braço<br />
per que assi non andasse; e o corpo mui veloso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
havia esta aranna. E un dia, el estando<br />
ao sol, ora <strong>de</strong> nõa, foi ll’ o braç’ escaentando,<br />
e el a coçar fillou‐s’ e non catou al senon quando<br />
lle saiu per so a unlla aquel poçon tan lixoso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
E tan toste que saida foi, o crerigo fillou‐a<br />
e fez logo <strong>de</strong>la poos e en sa bolsa guardou‐a;<br />
e quando disse sa missa, consumiu‐a e passou‐a,<br />
e disse que lle soubera a manjar mui saboroso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso<br />
As gentes que i estavan, quand’ houveron esto visto,<br />
loaron muito a Madre do Santo Rei Jesu‐Cristo<br />
e <strong>de</strong>s ali a<strong>de</strong>ante foi o crerigo por isto<br />
mui máis na fe confirmado, e non foi luxurioso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...
«Ésta es <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> santa María<br />
Decid, ay trovadores,<br />
a la Señora <strong>de</strong> las señoras,<br />
¿por qué no la loáis?<br />
Si vos trovar sabéis,<br />
y porque Dios tenéis,<br />
¿por qué no la loáis?<br />
La señora que da la vida<br />
y es tan bien cumplida,<br />
¿por qué no la loáis?<br />
La que nunca os miente<br />
y nuestra cuita siente,<br />
¿por qué no la loáis?<br />
La que es más que buena<br />
y por la que Dios perdona,<br />
¿por qué no la loáis?<br />
La que nos da consuelo<br />
en la vida y en la muerte,<br />
¿por qué no la loáis?<br />
La que hace que lo que muere<br />
viva, y la que nos socorre,<br />
¿por qué no la loáis?<br />
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria»<br />
Dized’, ai trobadores,<br />
a Sennor das sennores,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
Se vós trobar sabe<strong>de</strong>s,<br />
a por que Deus have<strong>de</strong>s,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A Sennor que dá vida<br />
e é <strong>de</strong> ben comprida,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que nunca nos mente<br />
e nossa coita sente,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que é máis que bõa<br />
e por que Deus perdõa,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que nos dá conorte<br />
na vida e na morte,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que faz o que morre<br />
viv’, e que nos acorre,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?
«Ésta es como un caballero que era muy lujurioso, por ruego que hizo a santa<br />
María, hubo <strong>de</strong> cambiar su naturaleza y por tal pleito nunca <strong>de</strong>spués reincidió».<br />
Así como pugna el <strong>de</strong>monio en hacer que erremos,<br />
también la Virgen pugna para que <strong>de</strong> errar nos guar<strong>de</strong>mos.<br />
Pues así como él anda siempre buscando sendas<br />
para hacer mal en el mundo, falsas y muy mentirosas,<br />
así también las busca la Virgen santas y muy verda<strong>de</strong>ras,<br />
para que merced tengamos <strong>de</strong> Dios, <strong>de</strong>l que siempre<br />
[aguardamos.<br />
Así como pugna el <strong>de</strong>monio en hacer que erremos…<br />
Y <strong>de</strong> esta vez un milagro que oí <strong>de</strong>ciros quiero,<br />
que hizo una vez maravilloso y muy difícil<br />
la Virgen muy gloriosa, <strong>de</strong> la que gran merced espero;<br />
y si bien escucháis, <strong>de</strong> buen grado os lo contaremos.<br />
Así como pugna el <strong>de</strong>monio en hacer que erremos…<br />
Esto fue <strong>de</strong> un caballero que <strong>de</strong> corazón amaba<br />
a esta muy Gloriosa y que siempre la loaba<br />
cuanto más loarla podía, y por su amor daba<br />
a pobres y mezquinos, esto <strong>de</strong> cierto sabemos.<br />
Así como pugna el <strong>de</strong>monio en hacer que erremos…<br />
Este caballero era alto y apuesto y hermoso,<br />
manso y <strong>de</strong> buen talante, sin orgullo y humil<strong>de</strong><br />
y mesurado en sus hechos; pero tan lujurioso<br />
era que no podía serlo más, por cuanto apren<strong>de</strong>mos.<br />
Así como pugna el <strong>de</strong>monio en hacer que erremos…<br />
Pero cuando recordaba a la Señora bien cumplida,<br />
«Esta é como un cavaleiro que era mui luxurioso, per rogo que fezo a<br />
Santa Maria, houve cambiada a natura que nunca pois catou por tal<br />
preito»<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos,<br />
outrossi a Virgen punna como nos d’ errar guar<strong>de</strong>mos.<br />
Ca assi com’ ele sempre anda buscando carreiras<br />
pera mal fazer no mundo, falsas e mui mentireiras,<br />
assi ar busca a Virgen santas e mui verda<strong>de</strong>iras,<br />
por que mercee hajamos <strong>de</strong> Deus, que sempr’<br />
[aten<strong>de</strong>mos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos..<br />
E daquest’ un gran miragre que oi dizer‐vos quero,<br />
que fezo ũa vegada maravillos’ e mui fero<br />
a Virgen mui groriosa, <strong>de</strong> que gran merce’ espero;<br />
e se ben nos ascuitar<strong>de</strong>s, <strong>de</strong> grado vo‐lo diremos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Esto foi dun cavaleiro que <strong>de</strong> coraçon amava<br />
a esta mui Groriosa e que sempre a loava<br />
quant’ el máis loar podia, e por seu amor ar dava<br />
a pobres e a mesquinnos, esto <strong>de</strong> certo sabemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Este cavaleiro era grand’ e apost’ e fremoso,<br />
manso e <strong>de</strong> bon talante, sen orgull’ e homildoso<br />
e mesurad’ en seus feitos; pero tan luxurioso<br />
era que máis non podia seer, per quant’ apren<strong>de</strong>mos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Pero quando lle nembrava a Sennor <strong>de</strong> ben comprida,<br />
quedava‐ll’ aquela coita e era <strong>de</strong> bõa vida;
le quedaba aquella cuita y era <strong>de</strong> buena vida;<br />
pero <strong>de</strong>spués la olvidaba, como hombre que se <strong>de</strong>sboca<br />
y que no está en su juicio, y <strong>de</strong> tales conocemos.<br />
Así como pugna el <strong>de</strong>monio en hacer que erremos…<br />
Y éste así haciendo y con el <strong>de</strong>monio luchando,<br />
no estando en un estado, sino cayendo y levantando,<br />
vio en visión a la Reina <strong>de</strong> los cielos, y él llorando<br />
le dijo: «Señora, merced, porque en ti la hallaremos<br />
Así como pugna el <strong>de</strong>monio en hacer que erremos…<br />
cada vez que yerro hagamos. Por ello a tu santidad<br />
ruego que me hagas merced y por tu piedad<br />
no tengas en cuenta como estamos llenos <strong>de</strong> maldad<br />
yo y lo <strong>de</strong>más <strong>de</strong> este mundo por pecados que hacemos».<br />
Así como pugna el <strong>de</strong>monio en hacer que erremos…<br />
Entonces la Virgen muy santa le miró sañuda<br />
y le dijo a él: «La esperanza que tienes en mí está perdida<br />
si <strong>de</strong> lo que tú haces tu corazón no se muda<br />
y no <strong>de</strong>jas aquel yerro que nosotros tanto aborrecemos».<br />
Así como pugna el <strong>de</strong>monio en hacer que erremos…<br />
Entonces dijo el caballero: «Señora mía, yo soy vuestro,<br />
y a vos <strong>de</strong> ninguna manera <strong>de</strong>bo mentir ni puedo:<br />
pero este yerro por naturaleza viene <strong>de</strong>s<strong>de</strong> Adán y sabemos,<br />
que no seremos sanos si por vos no estamos guarecidos.<br />
Así como pugna el <strong>de</strong>monio en hacer que erremos…<br />
Entonces respondió la Virgen muy llena <strong>de</strong> mesura:<br />
«Porque tu bondad conocemos y enten<strong>de</strong>mos tu locura,<br />
yo haré que mi Hijo te cambie la naturaleza<br />
para que no vuelvas a hacer esto, que <strong>de</strong> esto po<strong>de</strong>r tenemos».<br />
Así como pugna el <strong>de</strong>monio en hacer que erremos…<br />
Entonces se fue la Virgen santa; y luego otro día,<br />
por po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> la gloriosa bendita santa María,<br />
el caballero que antes con gran lujuria ardía<br />
se tornó más frío que la nieve, en los milagros lo leemos.<br />
Así como pugna el <strong>de</strong>monio en hacer que erremos…<br />
Y vivió <strong>de</strong>spués su vida como Dios quiso y cuanto,<br />
muy buena, como hombre que siempre en su bien avanza,<br />
para gozo <strong>de</strong> la Gloriosa que al <strong>de</strong>monio quebranta,<br />
y a la que siempre pecadores por ello loores damos.<br />
Así como pugna el <strong>de</strong>monio en hacer que erremos…<br />
mais <strong>de</strong>pois ll’ escaecia, como home que s’ obrida<br />
e que non é en seu siso, e <strong>de</strong> taes connocemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
El aquest’ assi fazendo e con o <strong>de</strong>mo luitando,<br />
non estand’ en un estado, mais caend’ e levantando,<br />
viu en vijon a Reinna dos ceos, e el chorando<br />
lle disse: «Sennor, mercee, ca en ti a acharemos<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
cada que fezermos erro. Por end’ a ta santida<strong>de</strong><br />
rogo que m’ hajas mercee e pola ta piada<strong>de</strong><br />
non cates a como sõo mui comprido <strong>de</strong> malda<strong>de</strong><br />
eu e os máis <strong>de</strong>ste mundo por pecados que fazemos».<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton a Virgen mui santa cató‐o come sannuda<br />
e disse‐ll’: «A esperança que has en mí é perduda<br />
se daquesto que tu fazes teu coraçon non se muda<br />
e non leixas aquel erro que nós muit’ avorrecemos».<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton diss’ o cavaleiro: «Mia Sennor, eu sõo vosso,<br />
e a vós per nulla guisa mentir non <strong>de</strong>vo nen posso;<br />
mais est’ erro per natura ben <strong>de</strong>s Adan é‐xe nosso,<br />
<strong>de</strong> que non seremos sãos, se per vós non guarecemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton respon<strong>de</strong>u a Virgen mui comprida <strong>de</strong> mesura:<br />
«Porque teu ben connocemos e enten<strong>de</strong>s ta loucura,<br />
eu farei que o meu Fillo te cambiará a natura<br />
que ja máis esto non faças, ca <strong>de</strong>sto po<strong>de</strong>r havemos».<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton foi‐s’ a Virgen santa; e logo en outro dia,<br />
por po<strong>de</strong>r da groriosa bẽeita Santa Maria,<br />
o cavaleiro que ante con gran luxuri’ ardia<br />
tornou mais frio ca neve, nos miragres‐lo leemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
E viveu <strong>de</strong>pois sa vida quamanna Deus quis e quanta,<br />
mui bõa, assi com’ home que sempr’ en seu ben avanta,<br />
por prazer da Groriosa que ao <strong>de</strong>mo quebranta,<br />
a que sempre pecadores por en<strong>de</strong> loores <strong>de</strong>mos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...
«Como santa María libra <strong>de</strong> la muerte una bestezuela que llaman<br />
comadreja».<br />
En lo poco y en lo mucho, en todo les hace merced<br />
a sus siervos la Virgen, madre <strong>de</strong>l que todo ve.<br />
De esto diré un milagro gran<strong>de</strong> que hizo la Reina,<br />
Madre <strong>de</strong> Dios Jesucristo, a un rey que mucho tenía<br />
en ella su esperanza, porque le hizo ver enseguida<br />
pesar y placer muy gran<strong>de</strong>s las dos por su merced.<br />
En lo poco y en lo mucho, en todo les hace merced…<br />
Este pesar fue por una bestezuela que mucho amaba<br />
el Rey, que consigo traía y que muy bien criaba,<br />
a la que llaman donezinna los gallegos, y sacaba<br />
con ella aves <strong>de</strong> las cuevas, en las cuales nadie ve.<br />
En lo poco y en lo mucho, en todo les hace merced…<br />
Pero esta y otras muchas cosas buenas hacía<br />
retozando y saltando, don<strong>de</strong> gran placer tenía<br />
aquel Rey; y por esto tan bien le quería<br />
que consi<strong>de</strong>raba que le hiciera Dios al dársela gran merced.<br />
En lo poco y en lo mucho, en todo les hace merced…<br />
Y por ello le hiciera <strong>de</strong> fustán, en que la guardaba,<br />
un arca muy bien hecha, y <strong>de</strong>ntro la encerraba<br />
para que mal no recibiese, que mucho recelaba<br />
<strong>de</strong>l gato, que en la noche mejor que en el día ve.<br />
En lo poco y en lo mucho, en todo les hace merced…<br />
Aún la veo un día, yendo por un camino,<br />
que la quiso sacar <strong>de</strong>l arca; y como ella es ligera,<br />
cayó entre los pies <strong>de</strong> las bestias, y fue <strong>de</strong> tal modo<br />
que el Rey con pánico dijo: «¡Santa María merced!<br />
«Como Santa Maria guardou <strong>de</strong> morte ũa bestiola que chaman<br />
donezinna»<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee<br />
aos seus servos a Virgen, Madre do que todo vee.<br />
Desto direi un miragre gran<strong>de</strong> que fez a Reinna,<br />
Madre <strong>de</strong> Deus Jesu‐Cristo, a ũu rei que muito tiinna<br />
en ela sa asperança, ca lle fez veer aginna<br />
pesar e prazer mui gran<strong>de</strong> dũa ren por sa mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Este pesar foi por ũa bestiola que muit’ amava<br />
el‐Rei, que sigo tragia e a que mui ben criava,<br />
a que chaman donezinna os <strong>galego</strong>s, e tirava<br />
con ela aves das covas, e <strong>de</strong> taes home vee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Pero esta outras cousas muitas e bõas fazia<br />
trebellando e saltando, on<strong>de</strong> gran prazer havia<br />
aquel Rei; e por aquesto atan gran ben lle queria<br />
que tiinna que fezera Deus en dar‐lla gran mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
E por esto lle fezera <strong>de</strong> fust’, en que a guardava,<br />
ũa arca mui ben feita, e <strong>de</strong>ntro a enserrava<br />
por que mal non recebesse, ca muito se receava<br />
do gato, que ena noite mellor ca no dia vee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
On<strong>de</strong> ll’ avẽo ũu dia, indo per ũa carreira,<br />
que a quis tirar da arca; e com’ ela é ligeira,<br />
caeu ontr’ os pés das bestas, e foi en atal maneira<br />
que el‐Rei con coita disse: «Santa Maria, mercee!
En lo poco y en lo mucho, en todo les hace merced…<br />
Guardadme mi donezinna que no la pierda por muerte».<br />
Y cuantos allí estaban tuvieron gran <strong>de</strong>sconsuelo,<br />
porque puso el caballo <strong>de</strong>l Rey el pie tan fuerte<br />
sobre ella, que el Rey dijo: «¡Ay, varones, quién la ve?<br />
En lo poco y en lo mucho, en todo les hace merced…<br />
Dádmela <strong>de</strong> la manera que sea, ya viva, ya muerta,<br />
y he <strong>de</strong> consolarme con ella como quien se <strong>de</strong>sconsuela».<br />
Entonces hizo santa María, la que <strong>de</strong> los cielos es puerta,<br />
que <strong>de</strong> <strong>de</strong>bajo <strong>de</strong>l pie saliese viva por su merced.<br />
En lo poco y en lo mucho, en todo les hace merced…<br />
Entonces cuantos allí estaban y vieron tal maravilla<br />
que hizo la Gloriosa, que es <strong>de</strong> Dios Madre e Hija,<br />
en hacer que el caballo, que con su pie tan mal pisa<br />
no la matase. Y esto hizo aquel que todo ve<br />
En lo poco y en lo mucho, en todo les hace merced…<br />
para placer <strong>de</strong> la Gloriosa, su Madre, a quien encomendada<br />
la hubo el Rey, cuando por el pie <strong>de</strong>l caballo fue pisada.<br />
Por ello sea el bendito y ella sea loada,<br />
y siempre ambos <strong>de</strong> nosotros tengan piedad y merced.<br />
En lo poco y en lo mucho, en todo les hace merced…<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Guarda‐me mia donezinna que a non perça per morte».<br />
E quantos ali estavan houveron gran <strong>de</strong>sconorte,<br />
ca lle pose o cavalo d’el‐Rei o pé atan forte<br />
sobr’ ela, e el‐Rei disse: «Ai, varões, quen a vee?<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Da<strong>de</strong>‐mi‐a qual quer que seja, sequer viva, sequer morta,<br />
e conortar‐m’‐ei con ela come quen se mal conorta».<br />
Enton fez Santa Maria, a que é dos ceos porta,<br />
que <strong>de</strong> so o pé saisse viva pola sa mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Enton quantos ali eran e viron tal maravilla<br />
que fezo a Groriosa, que é <strong>de</strong> Deus Madr’ e Filla,<br />
en fazer que o cavalo, que con seu pé tan mal trilla,<br />
non a matasse. E esto fez aquel que todo vee<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
per prazer da Groriosa, sa Madr’, a que comendada<br />
a houv’ el‐Rei, u do pee do cavalo foi trillada.<br />
Por én seja el bẽeito e ela seja loada,<br />
e sempr’ ambos <strong>de</strong> nós hajan pieda<strong>de</strong> e mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...
«Como santa María llevó el alma <strong>de</strong> un fraile que pintó su nombre<br />
<strong>de</strong> tres colores».<br />
La que por gran hermosura es llamada Flor <strong>de</strong> las flores,<br />
mucho más le place cuando loan su nombre que otras loores.<br />
De esto diré un milagro, según me fue contado,<br />
que oí a un moje bueno y bien or<strong>de</strong>nado<br />
y que las horas <strong>de</strong> esta Virgen <strong>de</strong>cía <strong>de</strong> muy buen grado,<br />
y mayor placer había en esto que en otros placeres.<br />
La que por gran hermosura es llamada Flor <strong>de</strong> las flores…<br />
Este muy buen clérigo era y con satisfacción leía<br />
las Vidas <strong>de</strong> los Santos Padres y también muy bien escribía;<br />
pero don<strong>de</strong> quiere que el hallase el nombre <strong>de</strong> santa María<br />
le hacía un muy hermoso escrito con tres colores.<br />
La que por gran hermosura es llamada Flor <strong>de</strong> las flores…<br />
El primero era oro, color rico y hermoso<br />
semejante a la Virgen que es noble y preciosa;<br />
la otra azul era, color muy maravillosa<br />
que al cielo se parece cuando está en su esplendor.<br />
La que por gran hermosura es llamada Flor <strong>de</strong> las flores…<br />
El tercero lo llaman rosa, porque es color rojo;<br />
por lo que cada uno <strong>de</strong> estos colores muy bien se parece<br />
a la Virgen que es rica, muy santa, y que par a ella<br />
nunca hubo en hermosura, porque es la mejor <strong>de</strong> las mejores.<br />
La que por gran hermosura es llamada Flor <strong>de</strong> las flores…<br />
Don<strong>de</strong> este nombre santo el monje traía consigo<br />
<strong>de</strong> la Virgen santa María, <strong>de</strong> la que era muy amigo,<br />
lo besaba a menudo para vencer al enemigo<br />
el diablo que siempre pugna por hacernos cometer errores.<br />
«Como Santa Maria levou a alma dun fra<strong>de</strong> que pintou o seu nome<br />
<strong>de</strong> tres coores»<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores,<br />
mui máis lle praz quando loan seu nome que doutras loores.<br />
Desto direi un miragre, segundo me foi contado,<br />
que avẽo a un monge bõo e ben ordinnado<br />
e que as horas <strong>de</strong>sta Virgen dizia <strong>de</strong> mui bon grado,<br />
e maior sabor havia <strong>de</strong>sto que doutras sabores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Este mui bon clerigo era e mui <strong>de</strong> grado liia<br />
nas Vidas dos Santos Padres e ar mui ben escrivia;<br />
mais u quer que el achava nome <strong>de</strong> Santa Maria<br />
fazia‐o mui fremoso escrito con tres colores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
A primeira era ouro, coor rica e fremosa<br />
a semellante da Virgen nobre e mui preciosa;<br />
e a outra d’ azur era, coor mui maravillosa<br />
que ao ceo semella quand’ é con sas esplandores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
A terceira chaman rosa, porque é coor vermella;<br />
on<strong>de</strong> cada ũa <strong>de</strong>stas coores mui ben semella<br />
aa Virgen que é rica, mui santa, e que parella<br />
nunca houv’ en fremosura, ar é mellor das mellores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Ond’ aqueste nome santo o monge tragia sigo<br />
da Virgen Santa Maria, <strong>de</strong> que era muit’ amigo,<br />
beijando‐o ameu<strong>de</strong> por vencer o ẽemigo<br />
diabo que sempre punna <strong>de</strong> nos meter en errores.
La que por gran hermosura es llamada Flor <strong>de</strong> las flores…<br />
Ocurrió que una vez yacía muy enfermo<br />
<strong>de</strong> una gran enfermedad, <strong>de</strong> la que era poseedor;<br />
pero aunque así yacía, le venía siempre a la mente<br />
ser <strong>de</strong> la Virgen santa uno <strong>de</strong> sus más loadores.<br />
La que por gran hermosura es llamada Flor <strong>de</strong> las flores…<br />
El abad y los monjes todos lo fueron a ver,<br />
y como lo vieron maltrecho, un fraile con él pusieron<br />
para que tuviese compañía; y <strong>de</strong>spués allí estuvieron<br />
un poco y luego se fueron. pero la Señora <strong>de</strong> las señoras<br />
La que por gran hermosura es llamada Flor <strong>de</strong> las flores…<br />
se le apareció al fraile que lo acompañaba, durmiendo,<br />
y vio que al lecho se aproximaba poco a poco<br />
y le <strong>de</strong>cía: «No temas, que te haré ir subiendo<br />
conmigo ahora al paraíso, don<strong>de</strong> verás a los mayores.<br />
La que por gran hermosura es llamada Flor <strong>de</strong> las flores…<br />
Pues por cuanto tú pintabas mi nombre <strong>de</strong> tres pinturas,<br />
te llevaré arriba al cielo, don<strong>de</strong> verás las aposturas,<br />
y en el Libro <strong>de</strong> la Vida escrito entre las escrituras<br />
estarás entre los que no mueren, ni tienen cuitas ni dolores».<br />
La que por gran hermosura es llamada Flor <strong>de</strong> las flores…<br />
Entonces llevó el alma <strong>de</strong> él consigo la santa Reina.<br />
Y el fraile <strong>de</strong>spertó y fue al lecho enseguida;<br />
y puesto que lo encontró muerto, hizo sonar la campanilla<br />
según estaba establecido por los santos doctores.<br />
La que por gran hermosura es llamada Flor <strong>de</strong> las flores…<br />
A propósito el abad llego allí con el convento,<br />
que eran <strong>de</strong> compañía, bien ochenta o ciento;<br />
y aquel monje les dijo: «Señores, por gusto<br />
os diré todo lo que vi, si me queréis escuchar».<br />
La que por gran hermosura es llamada Flor <strong>de</strong> las flores…<br />
Entonces contó lo que viera, según ya os he dicho;<br />
y el abad <strong>de</strong>prisa lo hizo poner en escrito<br />
para <strong>de</strong>struir las obras <strong>de</strong>l enemigo maldito,<br />
que nos quiere llevar a don<strong>de</strong> siempre tengamos pavores…<br />
La que por gran hermosura es llamada Flor <strong>de</strong> las flores…<br />
Y <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> que supieron el hecho, loaron voluntarios<br />
a la Virgen santa María, la Señora <strong>de</strong> piedad;<br />
y si en alguna cosa erraron por necedad,<br />
pugnaron <strong>de</strong> guardarse <strong>de</strong> no ser pecadores.<br />
La que por gran hermosura es llamada Flor <strong>de</strong> las flores…<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
On<strong>de</strong> foi ũa vegada que jazia mui doente<br />
dũa grand’ enfermida<strong>de</strong>, <strong>de</strong> que era én possente;<br />
e pero assi jazia, viinna‐lle sempre a mente<br />
<strong>de</strong> seer da Virgen santa un dos seus máis loadores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
O aba<strong>de</strong> e os monges todos veer o vẽeron,<br />
e poi‐lo viron maltreito, un fra<strong>de</strong> con el poseron<br />
que lle tevesse companna; e pois ali esteveron<br />
un pouco, foron‐se logo. Mais a Sennor das sennores<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
apareceu ao fra<strong>de</strong> que o guardav’, en dormindo,<br />
e viu que ao leito se chegava passo indo,<br />
e dizia‐lle: «Non temas, ca te farei ir sobindo<br />
mig’ ora a paraiso, u veeras os maiores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Ca por quanto tu pintavas meu nome <strong>de</strong> tres pinturas,<br />
levar‐t’‐ei suso ao ceo, u veras as aposturas,<br />
e eno Livro da Vida escrit’ ontr’ as escrituras<br />
seras ontr’ os que non morren, nen han coitas nen doores».<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Enton levou <strong>de</strong>l a alma sigo a Santa Reinna.<br />
E o fra<strong>de</strong> espertou logo e foi ao leit’ aginna;<br />
e pois que o achou morto, fez sõar a campainna<br />
segund’ estableçud’ era polos seus santos doctores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Mantenente o aba<strong>de</strong> chegou i con o convento,<br />
que eran i <strong>de</strong> companna ben oiteenta ou cento;<br />
e aquel monge lles disse: «Sennores, por cousimento<br />
o que vi vos direi todo, se m’ én for<strong>de</strong>s oidores».<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Enton contou o que vira, segundo vos hei ja dito;<br />
e o aba<strong>de</strong> tan toste o fez meter en escrito<br />
pera <strong>de</strong>struir as obras do ẽemigo maldito,<br />
que nos quer levar a logo u sempr’ hajamos pavores...<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
E pois souberon o feito, loaron <strong>de</strong> voonta<strong>de</strong><br />
a Virgen Santa Maria, a Sennor <strong>de</strong> pieda<strong>de</strong>;<br />
e se en algũa cousa ll’ erraran per necida<strong>de</strong>,<br />
punnaron <strong>de</strong> se gardaren que non fossen pecadores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...
«Esta primera es <strong>de</strong>dicada a Mayo».<br />
Bien vengas, Mayo, y con alegría;<br />
por ello rogaremos a santa María<br />
que a su hijo ruegue todavía<br />
que él nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> torceduras y locuras.<br />
Bien vengas, Mayo, y con alegría.<br />
Bien vengas, Mayo, con toda salud,<br />
porque roguemos a la <strong>de</strong> gran virtud<br />
que a Dios ruegue que siempre nos ayu<strong>de</strong><br />
contra el <strong>de</strong>monio y <strong>de</strong>s<strong>de</strong> allí nos escu<strong>de</strong>.<br />
Bien vengas, Mayo, con toda salud.<br />
Bien vengas, Mayo, y con lealtad,<br />
porque roguemos a la <strong>de</strong> gran bondad<br />
que siempre tenga <strong>de</strong> nosotros piedad<br />
y que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> toda maldad.<br />
Bien vengas, Mayo, y con lealtad.<br />
Bien vengas, Mayo, con muchas riquezas;<br />
y nosotros roguemos que haya noblezas<br />
muy gran<strong>de</strong>s en si, que <strong>de</strong> tristezas<br />
nos guar<strong>de</strong> y <strong>de</strong> cuitas y también <strong>de</strong> vilezas.<br />
Bien vengas, Mayo, y con muchas riquezas.<br />
Bien vengas, Mayo, cubierto <strong>de</strong> frutas;<br />
y nosotros roguemos para que siempre dobles<br />
haya merce<strong>de</strong>s que hacer porque muchas veces<br />
haya que nos <strong>de</strong>fienda <strong>de</strong>l <strong>de</strong>monio y sus luchas<br />
Bien vengas, Mayo, cubierto <strong>de</strong> frutas.<br />
«Esta primeira é das maias»<br />
Ben vennas, Maio, e con alegria;<br />
por én roguemos a Santa Maria<br />
que a seu Fillo rogue toda via<br />
que el nos guar<strong>de</strong> d’ err’ e <strong>de</strong> folia.<br />
Ben vennas, Maio, e con alegria.<br />
Ben vennas, Maio con toda sau<strong>de</strong>,<br />
por que roguemos a <strong>de</strong> gran vertu<strong>de</strong><br />
que a Deus rogue que nos sempr’ aju<strong>de</strong><br />
contra o <strong>de</strong>m’ e <strong>de</strong>s i nos escu<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, con toda sau<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, e con lealda<strong>de</strong>,<br />
por que roguemos a <strong>de</strong> gran bonda<strong>de</strong><br />
que sempre haja <strong>de</strong> nós piada<strong>de</strong><br />
e que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> toda malda<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, e con lealda<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, con muitas requezas;<br />
e nós roguemos a que ha nobrezas<br />
en si mui gran<strong>de</strong>s, que nos <strong>de</strong> tristezas<br />
guard’ e <strong>de</strong> coitas e ar d’ avolezas.<br />
Ben vennas, Maio, con muitas requezas.<br />
Ben vennas, Maio, coberto <strong>de</strong> fruitas;<br />
e nós roguemos a que sempre duitas<br />
ha sas merces <strong>de</strong> fazer én muitas<br />
que nos <strong>de</strong>fenda do <strong>de</strong>m’ e sas luitas.<br />
Ben vennas, Maio, coberto <strong>de</strong> fruitas.
Bien vengas, Mayo, con buenos sabores;<br />
y nosotros roguemos y <strong>de</strong>mos loores<br />
a la que siempre por los pecadores<br />
rogó a Dios, que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> dolores.<br />
Bien vengas, Mayo, con buenos sabores.<br />
Bien vengas, Mayo, con vacas y toros;<br />
y nosotros roguemos que nuestros tesoros<br />
<strong>de</strong> Jesucristo sean, que a los moros<br />
el cielo confunda, si blancos y rubios.<br />
Bien vengas, Mayo, con vacas y toros.<br />
Bien vengas, Mayo, alegre y sin saña;<br />
y nosotros roguemos a quien nos gana<br />
bienes <strong>de</strong> su Hijo, que nos dé tamaña<br />
fuerza, que salgan los moros <strong>de</strong> España.<br />
Bien vengas, Mayo, alegre y sin saña.<br />
Bien vengas, Mayo, con muchos ganados;<br />
y nosotros roguemos que los pecados<br />
nos sean por Dios perdonados,<br />
que <strong>de</strong> su Hijo nos haga privados.<br />
Bien vengas, Mayo, con muchos ganados.<br />
Bien vengas, Mayo, con buen verano;<br />
y nosotros roguemos a la Virgen <strong>de</strong>l llano<br />
que nos <strong>de</strong>fienda <strong>de</strong>l hombre muy villano<br />
y <strong>de</strong>l atrevido y <strong>de</strong>l torpe truhán.<br />
Bien vengas, Mayo, con buen verano.<br />
Bien vengas, Mayo, con pan y con vino;<br />
y nosotros roguemos que a Dios niño<br />
traiga en sus brazos, que nos dé camino<br />
para que festejo hagamos con ella.<br />
Bien vengas, Mayo, con pan y con vino.<br />
Bien vengas, Mayo, manso y no sañudo;<br />
y nosotros roguemos que nuestro escudo<br />
nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong>l loco atrevido<br />
y <strong>de</strong>l hombre airado y <strong>de</strong>sconocido.<br />
Bien vengas, Mayo, manso y no sañudo.<br />
Bien vengas, Mayo, alegre y hermoso<br />
por la Madre <strong>de</strong>l Rey glorioso<br />
roguemos que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong>l enojoso<br />
hombre y <strong>de</strong>l falso y <strong>de</strong>l mentiroso<br />
Ben vennas, Maio, con bõos sabores;<br />
e nós roguemos e <strong>de</strong>mos loores<br />
aa que sempre por nós pecadores<br />
rog’ a Deus, que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> doores.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos sabores.<br />
Ben vennas, Maio, con vacas e touros;<br />
e nós roguemos a que nos tesouros<br />
<strong>de</strong> Jeso‐Cristo é, que aos mouros<br />
cedo cofonda, e brancos e louros.<br />
Ben vennas, Maio, con vacas e touros.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e sen sanna;<br />
e nós roguemos a quen nos gaanna<br />
ben <strong>de</strong> seu Fillo, que nos dé tamanna<br />
força, que saian os mouros d’ Hespanna.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e sen sanna.<br />
Ben vennas, Maio, con muitos gãados;<br />
e nós roguemos a que os pecados<br />
faz que nos sejan <strong>de</strong> Deus perdõados,<br />
que <strong>de</strong> seu Fillo nos faça privados.<br />
Ben vennas, Maio, con muitos gãados.<br />
Ben vennas, Maio, con bõo verão;<br />
e nós roguemos a Virgen <strong>de</strong> chão<br />
que nos <strong>de</strong>fenda d’ home mui vilão<br />
e d’ atrevud’ e <strong>de</strong> torp’ alvardão.<br />
Ben vennas, Maio, con bõo verão.<br />
Ben vennas, Maio, con pan e con vinno;<br />
e nós roguemos a que Deus mininno<br />
troux’ en seus braços, que nos dé caminno<br />
por que sejamos con ela festinno.<br />
Ben vennas, Maio, con pan e con vinno.<br />
Ben vennas, Maio, mans’ e non sannudo;<br />
e nós roguemos a que noss’ escudo<br />
é, que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> louc’ atrevudo<br />
e d’ hom’ ẽaio e <strong>de</strong>sconnoçudo.<br />
Ben vennas, Maio, mans’ e non sannudo.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e fremoso;<br />
por end’ a Madre do Rei grorioso<br />
roguemos que nos guar<strong>de</strong> do nojoso<br />
hom’ e <strong>de</strong> falso e <strong>de</strong> mentiroso.
Bien vengas, Mayo, alegre y hermoso.<br />
Bien vengas, Mayo, con buenos manjares;<br />
y nosotros roguemos en nuestros cantares<br />
a la santa Virgen, ante sus altares,<br />
que nos <strong>de</strong>fienda <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>s pesares.<br />
Bien vengas, Mayo, con buenos manjares.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e fremoso.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos manjares;<br />
e nós roguemos en nossos cantares<br />
a Santa Virgen, ant’ os seus altares,<br />
que nos <strong>de</strong>fenda <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>s pesares.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos manjares.
«Esta primera es <strong>de</strong> como el hizo el cielo y la tierra y el mar y el sol<br />
y la luna y las estrellas y todas las otras cosas que existen, y como<br />
hizo al hombre a su semejanza».<br />
Cómo po<strong>de</strong>mos a Dios agra<strong>de</strong>cer<br />
tanto que por nosotros hubo <strong>de</strong> hacer.<br />
Por nosotros hizo el cielo, tierra y mar,<br />
que sino no había menester;<br />
a quien esto creer no quisiere,<br />
la piedad <strong>de</strong> Dios quiere negar.<br />
Cómo po<strong>de</strong>mos a Dios agra<strong>de</strong>cer…<br />
De cómo el hizo la luz y la creó,<br />
bien parece su hecho, amigos míos;<br />
pero más fue cuando por salvar a los suyos<br />
su fuego en la Virgen encerró.<br />
Cómo po<strong>de</strong>mos a Dios agra<strong>de</strong>cer…<br />
Y como los cielos hizo y extendió,<br />
bien semeja obra <strong>de</strong> gran pensamiento;<br />
pero mayor fue, a quien lo sepa ver<br />
cuando por ser hombre <strong>de</strong> ellos <strong>de</strong>scendió.<br />
Cómo po<strong>de</strong>mos a Dios agra<strong>de</strong>cer…<br />
Y cando la tierra hizo, mostró bien cuanto<br />
po<strong>de</strong>r tenía, pero quien se pare a medir,<br />
a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> la tierra, por redimirnos<br />
anduvo por ella y sufrió gran mal.<br />
Cómo po<strong>de</strong>mos a Dios agra<strong>de</strong>cer…<br />
«Esta primeira é <strong>de</strong> com’ el fez o ceo e a terra e o mar<br />
e o sol e a lũa e as estrelas e toda‐las outras cousas<br />
que son, e como fez o home a sa semellança»<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer<br />
quantos bẽes el por nós foi fazer.<br />
Por nós fez el ceo, terra e mar,<br />
ca pera si non havia mester;<br />
e quen aquesto creer non quiser,<br />
a pieda<strong>de</strong> <strong>de</strong> Deus quer negar.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
De com’ el fez a luz e a criou,<br />
ben semella seu feit’, amigos meus;<br />
pero máis foi u por salva‐los seus<br />
o seu lume na Virgen enserrou.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u os ceos fez e esten<strong>de</strong>u,<br />
ben semella obra <strong>de</strong> mui gran sén;<br />
mas maior foi, a quen o catar ben,<br />
u por seer home <strong>de</strong>les <strong>de</strong>cen<strong>de</strong>u.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u a terra fez, mostrou ben qual<br />
po<strong>de</strong>r havia; mas quen comidir,<br />
por máis terra u por nos remiir<br />
andou en ela e sofreu gran mal.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...
Y cuando la luna y el sol que luce<br />
creó, gran obra y muy noble hizo;<br />
pero más fue cuando más negros que la pez<br />
se volvieron cuando por nosotros murió en la cruz.<br />
Cómo po<strong>de</strong>mos a Dios agra<strong>de</strong>cer…<br />
Y cuando las estrellas hizo, <strong>de</strong> cierto sé<br />
que en hacerlas no puso afán;<br />
pero más fue cuando por ellas guiados<br />
por los Reyes fue adorado por Rey.<br />
Cómo po<strong>de</strong>mos a Dios agra<strong>de</strong>cer…<br />
Y cuando los peces, como aprendí,<br />
creó las aguas, como escrito está,<br />
gran cosa fue; pero bastante mayor<br />
cuando por encima <strong>de</strong> ellas anduvo por nosotros aquí.<br />
Cómo po<strong>de</strong>mos a Dios agra<strong>de</strong>cer…<br />
Y cuando las aves, tuvo por bien crear,<br />
que volasen en el aire hacer quiso,<br />
y mucho fue; pero esto os digo<br />
que más hizo por nosotros cuando por él subió.<br />
Cómo po<strong>de</strong>mos a Dios agra<strong>de</strong>cer…<br />
Y cuando las bestias, como los escritos dicen,<br />
hizo muchas más especies que mil,<br />
mucho fue; pero más en el vil<br />
pesebre entre ellas jugó él muy feliz.<br />
Cómo po<strong>de</strong>mos a Dios agra<strong>de</strong>cer…<br />
Y cuando el hombre apostó muy bello<br />
dándole entendimiento y razón,<br />
mucho fue; pero más aún cuando su pasión<br />
por salvarlo y su muerte muy cruel.<br />
Cómo po<strong>de</strong>mos a Dios agra<strong>de</strong>cer…<br />
E u a lũa e o sol que luz<br />
criou, grand’ obra e mui nobre fez;<br />
pero máis foi u chus negros ca pez<br />
tornaron u por nós pres mort’ en cruz.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u as estrelas fez, <strong>de</strong> certo sei<br />
que en faze‐las non fillou afan;<br />
pero máis foi u per elas a pran<br />
dos Reis foi aorado por Rei.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u os peixes, per com’ aprendi,<br />
criou das aguas, com’ escrito jaz,<br />
gran cousa foi; mas mui maior assaz<br />
u sobr’ elas andou por nós aqui.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u as aves, com’ el por ben viu,<br />
que voassen no aire fazer quis,<br />
muito foi; mas <strong>de</strong>sto vos faço fis<br />
que máis fez por nós u per el subiu.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u bestias, per com’ o escrito diz,<br />
fez <strong>de</strong> naturas muitas máis ca mil,<br />
muito foi; pero máis u eno vil<br />
presev’ ontr’ elas jouv’ o mui fiiz.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u fez home apost’ e mui bel<br />
a que <strong>de</strong>u entendiment’ e razon,<br />
muito foi; pero máis u pres paxon<br />
po‐lo salvar e morte mui cruel.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...
MEDIEVAL GALICIAN‐PORTUGUESE LYRIC (TROBADORISMO)<br />
(Introduction, selection and edition by Carlos Paulo Martínez Pereiro)<br />
An initiative of the <strong>Asociación</strong> <strong>de</strong> Escritores en Lingua Galega with<br />
the sponsorship of the S.A. <strong>de</strong> Xestión do Plan Xacobeo<br />
English versión by María Reimón<strong>de</strong>z and Manuel Armas (selection)
The importance and relevance of the Galician‐Portuguese <strong>medieval</strong> lyric school<br />
(<strong>trobadorismo</strong>) is nowadays justly acknowledged both due to its intrinsic poetic interest as<br />
well as for sociolinguistic and cultural and literary extrinsic reasons. Today, the un<strong>de</strong>niable<br />
role and aesthetic quality of this poetic movement is wi<strong>de</strong>ly recognised.<br />
However, such recognition did not imply the dissemination of the complete and<br />
complex historic reasons that explain the hegemonic role of Galician‐Portuguese as the<br />
language for poetry in the Iberian Peninsula for one‐hundred and fifty years. In the Middle<br />
Ages, the rise of Galician‐Portuguese in the Iberian peninsula is based on two<br />
inter<strong>de</strong>pen<strong>de</strong>nt factors: on the one hand, due to the prestige of the language as a poetic<br />
language; on the other, it is also the result of the great political and economic relevance of<br />
Galicia in the context of the peninsular kingdoms from the high <strong>medieval</strong> period.<br />
This “splendour” and this cultural, political and economic influence of the Iberian<br />
North West meant that during the 13 th and 14 th century ‐after which the <strong>de</strong>ca<strong>de</strong>nce of<br />
Galicia started and slowly increased‐ the main (and maybe only) troubadour school in the<br />
Iberian Peninsula was created, as the different handwritten cancioneiros (chansonnier)<br />
show in both their religious and lay versions. In fact, the fundamental base for the Iberian<br />
adaptation and reception of <strong>medieval</strong> lyric beyond the Pyrenees in this language resi<strong>de</strong>s in<br />
the fact that the monarchs and nobles of the North Western kingdom of Galicia (and León)<br />
were Galician ‐up to Afonso VI (1188‐1230), IX of León‐ and <strong>de</strong>fen<strong>de</strong>d their Galician<br />
“interests” ‐for example like the powerful family of the Counts of Traba‐; or else they had<br />
been brought up in Galicia ‐until Fernando III and Afonso X or the important lineage of the<br />
Castros or the Lara settled in the court of Afonso VIII of Castile‐. This was also supported by<br />
the progressive importance of Santiago <strong>de</strong> Compostela as the centre for power and culture,<br />
far beyond any restricted religious importance.<br />
Historical facts and our current knowledge of the prehistory of our lyricism allows us<br />
to present the hypothesis that the Galician‐Portuguese “version” of Occitan poetry in the<br />
Iberian courts was due to the strong direct or indirect influence of Galicia in the historical<br />
<strong>de</strong>velopments of the 11 th and 12 th centuries. Besi<strong>de</strong>s, this event happened thanks to the<br />
previous existence of some kind of poetry in Galician. This type of poetry must have had an<br />
effect in a period when the Occitan and Galician poetry experiences come together at last<br />
during the reign of Afonso IV and Alfonso VIII of Castile.<br />
On the other hand, as the genres used showed some clearly marked linguistic and<br />
dialect preferences that later became the core of each of the literary mo<strong>de</strong>s in the Hispanic<br />
Middle Ages, Galician‐Portuguese became the exclusive poetry language in which all<br />
“romances” in the Iberian peninsula were written, thus naming such a poetic school. With<br />
the exceptions of Mozarabic poetry in the South of the peninsula and the language of oc for<br />
Catalan troubadours, it was not only Galician and Portuguese poets from the Iberian North<br />
West but also all others from different parts of the peninsula, who also expressed their<br />
poetic coita (pain) of love, who spoke ill of their neighbours with sarcasm and <strong>de</strong>liberate<br />
obscenity or who drafted their loores and miragres (praise and miracles) for Santa Maria.<br />
This homogeneous linguistic expression in Hispanic poetry in the first centuries of<br />
the past millennium was so consistent that even Bonifacio Calvo of Geneva wrote his poetry<br />
in Galician‐Portuguese and thus eschatologically established a dialogue in the same<br />
language as Afonso X and in Occitan, with Provençal Arnaldo (quite likely Arnaut Catalan).<br />
We can also state how before all this, Occitan troubadour Raimbaut <strong>de</strong> Vaqueiras<br />
introduced this North Western language amongst those culturally prestigious in his famous
multilingual <strong>de</strong>scort, or how a “wise” king of Castela and León, creator and supporter of<br />
prose in Castilian language, appeared in front of our eyes as a lay or religious poet in<br />
Galician‐Portuguese.<br />
The sociocultural characterisation of the Centre and North West of the Iberian<br />
peninsula, and the generic trend of specific linguistic modalities, along with the prestige of<br />
Galician‐Portuguese as a language, help us un<strong>de</strong>rstand this complex phenomenon. This is<br />
related to a pre‐court poetic tradition, probably created around the great centre for cultural<br />
reception and dissemination that is Santiago <strong>de</strong> Compostela. Witness to this is the<br />
extraordinary presence and later <strong>de</strong>velopment by Galician minstrels of lyricism in a fake<br />
female voice in the genre of cantiga <strong>de</strong> amigo (with constant and persistent Galician<br />
environmental references). All these aspects help us un<strong>de</strong>rstand this complex phenomenon<br />
that was more often than not misinterpreted, or seen from an anachronistic overlaying of<br />
Spanish nationalist i<strong>de</strong>ology to spaces and times that resist that inappropriate assimilation<br />
prejudice.<br />
Galician‐Portuguese <strong>medieval</strong> lyric inclu<strong>de</strong>s 1680 lay cantigas, attributed to 160<br />
troubadours and minstrels, most of them Galician and Portuguese and some from other<br />
latitu<strong>de</strong>s, as well as 422 religious cantigas ‐of loor and narratives of miragres‐ supported and<br />
written by Afonso X (1221‐1284) in the huge compilation of the Cantigas <strong>de</strong> Santa María,<br />
<strong>de</strong>dicated to Holy Mary. All these poems, beyond their different themes, conception and<br />
meaning, or their style and formal coinci<strong>de</strong>nces and divergences are unified by the<br />
substantial i<strong>de</strong>ntity of the language expression of Galician‐Portuguese poetry. Cantigas that,<br />
in their combination of lyrics and music, are poems written to be sung and basically,<br />
<strong>de</strong>pending on their content, <strong>de</strong>fine different genres.<br />
These troubadours were mainly working on themes that, <strong>de</strong>spite being opposing and<br />
contradictory (same as <strong>medieval</strong> culture as a whole), showed some unity mainly due to the<br />
paradoxical continuity and interrelation amongst different trends. Though the frontiers<br />
were sometimes blurred and diffuse, there emerged different clearly <strong>de</strong>marcated genres:<br />
on the one hand, the obsessive and painful love‐suffering theme, in masculine vision and<br />
hyperbolic expression (cantigas <strong>de</strong> amor) also complemented by those from a preten<strong>de</strong>d<br />
female point of view (cantiga <strong>de</strong> amigo), as well as their religious version with profane<br />
views transposed into prayers to María or loores. Another trend is related to a more<br />
narrative and vehement satirical discourse, with ridicule and sarcasm, obscene and<br />
seditious verses, humour and the superficial, or occasionally, with moralistic lessons. These<br />
are the so‐called cantigas <strong>de</strong> escarnho e <strong>de</strong> maldizer. There are also poetic and long<br />
narratives of clear propaganda in the miragres showing the goodness and mediation<br />
capacity of Holy Mary.<br />
Apart from the above‐mentioned canonical and also more abundant genres, we also<br />
have others with less texts remaining and with a more or less diffused profile. On the one<br />
hand, in lay genres we can highlight the <strong>de</strong>scordos (with their corresponding formal<br />
distortion and the emotional disagreement that they show), the lais (narratives of the<br />
Arthurian cycle), the prantos (of elegiac‐funerary character) or the tenções (satirical and<br />
sometimes romantic discussions between two poets). In religious texts the Cantigas <strong>de</strong><br />
Santa María not only show the cantigas of foreword and afterword but also a cantiga of<br />
pitiçon and of maias, a small group of cantigas <strong>de</strong>voted to Christ that are distant from the<br />
topics related to Holy Mary present in the remaining text.<br />
However, we would also have to consi<strong>de</strong>r, on the one hand, the cantigas <strong>de</strong> seguir<br />
that are not so much of a genre in itself but as a composition technique inherited from
previous traditions and, on the other hand, the eloxio, the cantiga <strong>de</strong> tear, the cantiga <strong>de</strong><br />
malmaridada and event the pastorela (courting dialogue between a cavaleiro and a pastor).<br />
These text types became genres in other troubadour schools of the middle ages in the<br />
West, but have a sporadic presence or are diluted and <strong>de</strong>‐characterised, to a large extent, in<br />
their hybridisation with the cantigas in those three canonical lay genres in Galician‐<br />
Portuguese.<br />
Galician‐Portuguese as a language <strong>de</strong>veloped from Latin is the uniting element to<br />
the different lyric manifestations of Hispanic <strong>medieval</strong> lyricism, and as far as we know at<br />
present, it became a literary koiné with unitary use equivalent to that of Provençal in<br />
Occitan lyricism. However, it is not so rigid or closed in using the potential of the popular<br />
living language. All in all, between unity and diversity, this poetic koiné is located on the first<br />
pole, thus levelling grosso modo the dialectical differences that were present in Galicia and<br />
the North of Portugal up to the Mon<strong>de</strong>go river at that time. It provi<strong>de</strong>s a wealthier and<br />
more varied language register for satirical compositions and the narratives of the miragres,<br />
as they are conveyed, amongst others, by the Cancioneiro da Ajuda, the Cancioneiro da<br />
Biblioteca Nacional and the Cancioneiro da Vaticana as well as the four cancioneiros in the<br />
Cantigas <strong>de</strong> Santa María.<br />
However, the ways in which this single and conventional characterisation has been<br />
ma<strong>de</strong> has to be reviewed today because there is no doubt regarding the permeability and<br />
openness of our poets to the real colloquial and popular language (theirs and of the people<br />
who lived during those times). A consi<strong>de</strong>ration must also be ma<strong>de</strong> regarding the unequal<br />
presence and low reception of the expressive modalities of different genres. As a<br />
consequence, however conventional as we may think the poetry was, it was highly<br />
communicative and easy to i<strong>de</strong>ntify from the state of Galician today.<br />
As an aesthetic communication tool, Galician‐Portuguese, seemed to be immersed in<br />
a strong and homogeneous awareness of style, which was only relatively specialised in the<br />
light of the two universes reflected by them: lyrical‐love (lay and religious) and narrative<br />
(satirical and miracle telling).<br />
The lyrical‐love modality that presi<strong>de</strong>s over the construction of the cantiga <strong>de</strong> amor,<br />
the cantiga <strong>de</strong> amigo and the cantiga <strong>de</strong> loor, is based on the semantic‐structural process of<br />
repetition and variation, on formal and meaning parallels, so that, as a result, and as the<br />
scholastic and aristocratic convention of the time required, there is a limitation in the group<br />
of theme and situational motifs, and the subsequent lexical and formula selection for the<br />
human or the divine. The poetics were reduced on purpose and therefore the cantigas <strong>de</strong><br />
amor go back in an almost inevitable convention, to a hypothetical paradigmatic text,<br />
intensifying and assimilating the psychological analysis of the coita <strong>de</strong> amor and the range<br />
of motifs that go with it in a highly formal rhetoric and logics. The cantigas <strong>de</strong> loor adapt<br />
and diversify the prayers to Holy Mary such as Senhor das senhores, while in the most<br />
emblematic and less contaminated by the courting style cantigas <strong>de</strong> amigo the style and<br />
structural limits are overcome to favour naturalist symbolism and a more traditional and<br />
suggestive expression.<br />
On their hand, the narrative style that presi<strong>de</strong>s over the construction of satirical<br />
texts and miracle stories leave reiterative structures of love poems behind to give<br />
importance to language and discourse expression that is closer to the conversational and<br />
vital, in line with their endo‐contextual themes and the different intentions behind each<br />
text. This means that, without giving up the conditionings learnt in the school, these texts<br />
are characterised in comparison to the so‐called love mo<strong>de</strong>, by their relatively anti‐
conventional and expansive trend, strong expressions based on diverse rhetorical means,<br />
and a variety of registers and lexical wealth. In the cantigas <strong>de</strong> escarnho e <strong>de</strong> maldizer<br />
i<strong>de</strong>alisation is left behind and the themes become cru<strong>de</strong>, obscene, sordid, blasphemous or<br />
sacrilegious, systematically exploring the semantic and expressive possibilities of the<br />
language to a point not easily reached by satire writers. This type of poetry uses, in or<strong>de</strong>r to<br />
reach its high expression, variation and wealth, a perfect combination of rhetorical<br />
resources such as misun<strong>de</strong>rstandings, irony or invention, and procedures linked to affection<br />
and the effectiveness of spontaneous and popular speech. In the miragres of Holy Mary by<br />
Afonso X, a narrative discourse becomes prominent trying to prove and show <strong>de</strong>votional<br />
consequences with interesting language, metric and style<br />
However, although the language tool of this poetic movement is Galician‐Portuguese, part<br />
of its theme, cultural and social geography can be largely consi<strong>de</strong>red as pan‐Hispanic or,<br />
rather, more precisely, as of the centre‐West of the Iberian peninsula, always consi<strong>de</strong>ring<br />
that it is the court and aristocratic realm that basically centred these activities. Suffice it to<br />
highlight that one of the ol<strong>de</strong>st texts of our lyricism, the political composition of around<br />
1200, Ora faz host’ o senhor <strong>de</strong> Navarra [The lord of Navarra is captive], by Joán Soárez <strong>de</strong><br />
Paiva, is thematically located far away from Galicia and Portugal, or maybe we can just<br />
remember that Joán was a, jograr morador en León (a jongleur from León) who marked the<br />
<strong>de</strong>ath of the Galician Portuguese troubadour school with the <strong>de</strong>ath of Rei Lavrador Don<br />
Dinís in 1325, writing a pranto (Os namorados que troban d’ amor; Those in love write<br />
poems of love), which was symbolically located between the last texts of this poetic<br />
movement.<br />
We must not forget that it was around the Portuguese courts of King Afonso III and<br />
Don Dinís and also, to a lesser extent, of those of Castile with Fernando III, Afonso X and<br />
Sancho IV, where most activities of this poetic school <strong>de</strong>veloped, as well as in those Galician<br />
and Portuguese noble settlements of smaller scope. In this court context great troubadours,<br />
jongleurs and minstrels used to work with their poetry with important cultural and<br />
rhetorical skills. They had to live together ‐sometimes in clear conflict‐ with kings, nobles,<br />
the bourgeoisie, impoverished hidalgos of the small nobles (infançóns) or members of the<br />
more popular classes. All of them built an unparalleled literary monument that, leaving<br />
some formal and already outdated elements behind, resulted in a timely rhetoric and<br />
i<strong>de</strong>ology that still remains highly readable for mo<strong>de</strong>rn rea<strong>de</strong>rs and can extraordinarily<br />
communicate in their great ‘translatability’, adaptation and accommodation of the<br />
Provençal court universe to the <strong>medieval</strong> aesthetic, social and cultural Galician‐Portuguese<br />
context.<br />
In this adaptation, different generations of troubadours and minstrels ‐who knew of<br />
ars as skilled poets‐ built their own poetics, which was <strong>de</strong>eply <strong>de</strong>manding, as it was<br />
subjected to rigorous composition laws and precepts and reduced to the initial mo<strong>de</strong>s and<br />
modalities from which they <strong>de</strong>veloped. However, they used more metric, rhythmic, musical,<br />
composition or symbolic language resources with great skills and with high expression,<br />
using the lyric traditions of those before them, and practising, avant la lettre, in their poetry<br />
the paradoxical mo<strong>de</strong>rn principle of less is more.<br />
If we go back to the above‐mentioned limits we can <strong>de</strong>duce from them that the<br />
chronological space of the troubadour school is around a century and a half, the 13 th and<br />
the first half of the 14 th century. These limits are in fact those that are shown either by the<br />
dating of the first texts that our poor and unitary written tradition conveyed to us, or by the<br />
<strong>de</strong>ath of the last patrons and the subsequent disappearance of the last protecting courts of
Galician‐Portuguese lyricism of king Don Dinís and his bastard son Don Pedro, Count of<br />
Barcelos (who both died in 1325 and 1354 respectively), or rather in 1350, which is the date<br />
when the count leaves in his last will the book Liver das Cantigas to Alfonso XI of Castile,<br />
which may have been a compilation of a copy of the Italian scholars of the 15 th century, due<br />
to the precious interest of humanist Angelo Colocci. This text, along with the Cancioneiro da<br />
Ajuda of the end of the 13 th century and minor manuscripts, along with a musical<br />
annotation, that of the Pergamiño Vin<strong>de</strong>l, the cantares <strong>de</strong> amigo by Martin Codax, the<br />
Fragmento Sharrer, and the love songs of Don Dinís, are the base for our lyric lay<br />
handwritten tradition. On the other hand, religious lyricism was transmitted by four great<br />
co<strong>de</strong>x written by Alfonso in different and progressive drafts of the Cantigas <strong>de</strong> Santa María<br />
between 1270 and 1282. These poems, beyond their textual qualities, have enormous value<br />
due to the music and miniatures they inclu<strong>de</strong>: the two escurialenses, the florentino and the<br />
toledano, which is today at the Biblioteca Nacional in Madrid.<br />
However, the dates we have referred to are not in fact anything but references, as it<br />
is necessary to present the hypothesis of the existence of pre‐<strong>medieval</strong> lyricism (of which<br />
the cantigas <strong>de</strong> amigo would be the more traditional ones) and maybe <strong>de</strong>lay some <strong>de</strong>ca<strong>de</strong>s<br />
the beginning of this school, some time before the texts were gathered in great late<br />
compilations, the cancioneiros. On the other hand, it is true that in a restrictive sense, the<br />
poetic school is finished with the last troubadour and patron, the Count of Barcelos.<br />
However, <strong>de</strong>spite the fact that in the second half of the 14 th century, poetry was un<strong>de</strong>r the<br />
court of Don Fernando and Don João I in Portugal and is consi<strong>de</strong>red as fantasia sem proveito<br />
(fantasy without a point). In the Castilian court poetic practices related to this type of<br />
lyricism refuse to die and continue having direct minor influence in the first six <strong>de</strong>ca<strong>de</strong>s of<br />
the 1300. This is shown by post‐troubadour texts of the Galician‐Castilian school, which<br />
incorporate poetic innovations <strong>de</strong>veloped in Europe after 1300 into the troubadour<br />
tradition. These poetic texts of authors such as Macías o namorado or Alfonso Álvarez <strong>de</strong><br />
Villasandino were gathered, amongst others, in the Cancioneiro <strong>de</strong> Baena (1445), though<br />
their last dating should be <strong>de</strong>layed to 1465, the potential date of a text by Gómez Manrique<br />
and Álvaro González <strong>de</strong> Alcántara, written as a dialogue and that in its language traits and<br />
partly because of its content, can be seen as their symbolic final last will.<br />
After that, still in the Cancioneiro Geral (1516) of Garcia <strong>de</strong> Resen<strong>de</strong>, which already<br />
belongs to the first post‐troubadour school and a new Renaissance lyricism, court poetry of<br />
the so‐called Castilian‐Portuguese school will show how the formal and thematic mo<strong>de</strong>ls of<br />
Galician‐Portuguese <strong>medieval</strong> lyricism still survive.<br />
A century and a half of troubadour lyricism therefore left its imprint in the above‐<br />
mentioned poetic schools and in the Iberian Peninsula’s poetic tradition. Both court poetry<br />
as well as traditional poetry of the Renaissance in Castilian or Portuguese, are a clear<br />
modulation of Galician‐Portuguese <strong>medieval</strong> lyricism through the division of late <strong>medieval</strong><br />
Hispanic lyricism according to the innovation coming from Italy.<br />
Due to the progressive consolidation in Galicia of foreign oligarchies and the parallel<br />
loss of influence and power by the Galician nobles, our language was reduced to rural areas<br />
and the spoken language. Literature also became spoken and was reduced to almost total<br />
silence in writing, without having the chance of incorporating Humanism or the<br />
Renaissance. In Portugal, Galician‐Portuguese lyricism reinvented its love metaphysics in the<br />
arte <strong>de</strong> trovar ao modo antigo, in the redondilhas by Gil Vicente, Sá <strong>de</strong> Miranda and<br />
Camões, or continued its bright ‘monólogo <strong>de</strong> amigo’ of Menina e Moça or the Livro das<br />
Sauda<strong>de</strong>s, which mysteriously opened the extraordinary Cinquecento narrative un<strong>de</strong>r the
enigmatic Bernardim Ribeiro, who, as Galician acrostic, becomes a character in it as<br />
‘Binmar<strong>de</strong>r’.<br />
With the end of the Galician‐ Portuguese school, while Portugal looks South for its<br />
expansion overseas, Galicia enters a long period of silence, and becomes more and more<br />
<strong>de</strong>pen<strong>de</strong>nt on Castile from a political and cultural point of view. Castile then un<strong>de</strong>rstood<br />
language as compañera <strong>de</strong>l imperio (partner in empire) (in a very clear ‘political‐<br />
grammatical’ expression by Nebrija) and with the la doma y castración <strong>de</strong>l Reino <strong>de</strong> Galicia<br />
(taming and castration of the Kingdom of Galicia) (as Padre Zurita <strong>de</strong>signated the ‘task’ of<br />
the Catholic Kings). This period is known in our literary tradition as the ‘Dark Centuries’, and<br />
only the actions of the Enlightened and the Romantics allowed us to survive in the light<br />
clarity of the last two centuries.<br />
Any simple chaotic reference to the names of those ‘doutores en trobar’<br />
automatically evokes an extraordinary poetic discourse and an unusual literary construction<br />
that could be <strong>de</strong>scribed with the words used by Roman Jakobson for the seven cantigas <strong>de</strong><br />
amigo by Galician minstrel Martin Codax: “Magníficas criações <strong>de</strong> uma época excepcional<br />
na história da arte verbal europeia.... Jóias verbais do século XIII” (“Won<strong>de</strong>rful creations of<br />
an exceptional historic period of European word art... Literary jewels fo the 13 th century”).<br />
A trip to the ‘séculos recuados en nós’ (centuries before us) makes sense still today when we<br />
speak about Galician‐Portuguese troubadours, as a substantial part of our love topography<br />
is still represented and still reflects the map that, in parallel to court prose, <strong>de</strong>fined<br />
<strong>medieval</strong> poets, and was later qualified by the stilnovistas and renewed, assuming it, by<br />
Petrarch, to be assimilated by all of us who are still Petrarchian for ever.<br />
Un<strong>de</strong>r the influence of the European ‘cultural Renaissance’ of the 12 th century and<br />
following Provençal troubadours in a crusa<strong>de</strong> against the ´heresy of the newcomers”,<br />
<strong>medieval</strong> Galician‐Portuguese troubadours, along with French trouvères, German<br />
Minnesinger or the high Italian and Sizilian trovatori (and also, though only to a lesser<br />
extent, some English court poets) rediscovered love and changed it into l’amour réciproque<br />
malheureux, using this happy expression by Denis <strong>de</strong> Rougemont.<br />
In this way, we cannot give up such legacy, even if some try to show a large distance<br />
in the current reception of the <strong>medieval</strong> discourse. Therefore, if what Virgil taught us is<br />
true, omnia vincit Amor, we can and must gui<strong>de</strong> our will ‐un<strong>de</strong>rstood more as voluptas than<br />
as voluntas‐ according to the assimilation of this magnificent cultural work of Galician‐<br />
Portuguese poetry.<br />
Therefore, although for us at present reading a <strong>medieval</strong> Galician‐Portuguese poem,<br />
beyond language problems and their intrinsic difficulties, <strong>de</strong>mands for a reconstruction of<br />
its distant sociocultural co<strong>de</strong> in or<strong>de</strong>r for us to un<strong>de</strong>rstand its whole complexity and<br />
amplitu<strong>de</strong> ‐this is because we must not only think about the symbolic level (and, curiously<br />
enough, rational level) and their complex relationship to the real, but it is also necessary for<br />
us to value the sound specificity of the texts‐ the mental landscape that gives any sense to it<br />
‐that is, it <strong>de</strong>mands from us some ‘explanatory and comprehensive reading’ that gives<br />
lyricism what belongs to lyricism‐. It is however equally true that an ‘impressive and<br />
expressive reading’ also allows us to gather the reverberation and reminiscence of <strong>medieval</strong><br />
lyricism that lead to other realities and other data of knowledge, of the cultural fabric and<br />
the experience of the contemporary world that is now our own.<br />
In fact, the known principle of double i<strong>de</strong>ntity in a poem as perpetuum mobile<br />
subjected to a never ending process of growth preserves, applying it to the troubadour<br />
discourse, its whole potential of knowledge, reflection and enlargement of experience, as
long as retrospective un<strong>de</strong>rstanding and updated un<strong>de</strong>rstanding of the distant also implies a<br />
self‐knowledge of what is close.<br />
On the other hand, we should not forget that us, contemporary citizens, are still the<br />
natural recipients of this impressive literary construction, with its corresponding<br />
responsibility. This statement in fact <strong>de</strong>rives from the will of those cultured people of that<br />
time that we sometimes see only as dark, expressed in words, and even more important, in<br />
facts. However, their single intention was to transcend space and time, to transmit the<br />
memory of words through writing in handwritten co<strong>de</strong>x.<br />
The appropriation of Galician‐Portuguese lyricism must therefore consi<strong>de</strong>r the<br />
responsibility towards a cultural past. The renewing appropriation recommen<strong>de</strong>d by Pound<br />
in relation to troubadour lyricism in general with his sentence make it new was reflected by<br />
Brazilian, Galician and Portuguese poetry of the first half of this century with<br />
neo<strong>trobadorismo</strong> movements. These movements were sometimes hybrids of erudition and<br />
literary creation of different kind of relevance, features and aesthetic <strong>de</strong>eds. Just to<br />
mention some of these authors, Manuel Ban<strong>de</strong>ira in Brazil, Álvaro Cunqueiro in Galicia and<br />
Afonso Lopes Vieira in Portugal all struggled to renew <strong>medieval</strong> lyricism from plural<br />
aesthetics in or<strong>de</strong>r to provi<strong>de</strong> an updated representation of it, far from superficial<br />
approaches.<br />
Let us hope that this introductory overview and the (vindictive) news of Galician‐<br />
Portuguese <strong>medieval</strong> lyricism, as well as the texts that accompany it, ignite the dialogue<br />
with the cantigas that the manuscripts intentionally left for us. This allows us to continue<br />
enlarging troubadour literature written by authors that we feel are thinking (homo sapiens)<br />
and manufacturing (homo faber) humans, as well as beings <strong>de</strong>voted to dreams and passion<br />
(homo <strong>de</strong>mens) and to play and games (homo lu<strong>de</strong>ns). Because, if for visionary Padre Vieira,<br />
author of the unfinished História do Futuro [History of the Future], prophet Isaiah was to be<br />
consi<strong>de</strong>red the father of Portuguese literature by the numerous times that he prophetically<br />
referred to the maritime Portuguese expansion, our new <strong>medieval</strong> poets <strong>de</strong>serve being part<br />
of our mo<strong>de</strong>rn sensitivity for the many occasions with which they authentically referred to<br />
our ‐and their‐ feelings, greatness and limitations, already seven hundred years ago.
A selection
PROFANE SONGBOOKS
FERNÁN PÁEZ DE TALAMANCOS (. . . 1204?‐1242 . . . )<br />
See, lady, you do me evil,<br />
as long as I live, you will always be,<br />
a beautiful lady, powerful over me.<br />
But you do me evil every day,<br />
as long as I live, you will still be,<br />
a beautiful lady, powerful over me.<br />
But however you make of me,<br />
as long as I live, I want you to be,<br />
a beautiful lady, powerful over me.<br />
Ve<strong>de</strong>s, senhor, pero me mal faze<strong>de</strong>s,<br />
Mentr’ eu viver, ja vós sempre sere<strong>de</strong>s,<br />
senhor fremosa, <strong>de</strong> mí po<strong>de</strong>rosa.<br />
Pero me mal faze<strong>de</strong>s cada dia,<br />
Mentr’ eu viver, sere<strong>de</strong>s toda via,<br />
senhor fremosa, <strong>de</strong> mí po<strong>de</strong>rosa.<br />
Per como quer que vós <strong>de</strong> mí faça<strong>de</strong>s,<br />
mentr' eu viver, vós quer’ eu que seja<strong>de</strong>s,<br />
senhor fremosa, <strong>de</strong> mí po<strong>de</strong>rosa.
“Don Fernan Paez <strong>de</strong> Talamancos wrote this satirical song for a<br />
minstrel they called Sack, who was very badly built; and therefore it<br />
was more appropriate for him to be a sack rather than a minstrel”<br />
Minstrel Sack, I doubt he was right<br />
the one who called you minstrel and gave you talent;<br />
more a<strong>de</strong>quate would it be sack and not minstrel.<br />
May God protect me,<br />
your name will tell you who calls you<br />
Sack and not minstrel.<br />
Rodrigo Arias calls you it and with wrong reason,<br />
as you cannot play the zither at all;<br />
you will have the name of sack and it will be right.<br />
May God protect me,<br />
your name will tell you who calls you<br />
Sack and not minstrel<br />
Whoever calls you Sack will please us;<br />
and will tell you well who will come<br />
to undress your big buttocks after you.<br />
May God protect me,<br />
your name will tell you who calls you<br />
Sack and not minstrel.<br />
Whoever called you minstrel lied plainly,<br />
for I cannot hear you play the zither<br />
nor your big buttocks did I see.<br />
May God protect me,<br />
your name will tell you who calls you<br />
Sack and not minstrel.<br />
«Don Fernan Paez <strong>de</strong> Talamancos fez este cantar <strong>de</strong> mal dizer a ũu<br />
jograr que chamavan jograr Saco, e era mui mal feito; e por én<br />
trobou‐lhi que máis guisad’ era <strong>de</strong> seer saco ca jograr»<br />
Jograr Saco, non tenh’ eu que fez razon<br />
quen vos pos nome jograr e vos <strong>de</strong>u don;<br />
máis guisado fora sac’ e jograr non.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.<br />
Rodrig’ Airas vo‐lo diss’ e fez mal sén,<br />
pois que vós non citola<strong>de</strong>s nulha ren;<br />
ar have<strong>de</strong> nome sac’, e sera ben.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.<br />
Quen vos Saco chamar, prazera a nós;<br />
e dira‐vo‐lo ben lheu quen vos en cos<br />
vir tira‐los nadigões apos vós.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.<br />
Quen a vós chamou jograr a pran mentiu,<br />
ca vej’ eu que citolar non vos oio<br />
nen os vossos nadigões non os viu.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.
NUNO EANES CÉRZEO (First half of the 12th century)<br />
My beautiful lady, I will tell you one thing:<br />
you are my <strong>de</strong>ath, and my good, and my evil,<br />
and more. Why shall I tell you again?<br />
You are my <strong>de</strong>ath, as you make me die.<br />
You are my <strong>de</strong>ath and my evil, my lady,<br />
and everything I have and know in this world,<br />
and more. Why shall I tell you again?<br />
You are my <strong>de</strong>ath, as you make me die.<br />
My <strong>de</strong>ath and my trouble you are, there is nothing else there,<br />
and your eyes do me good and evil<br />
and more. Why shall I tell you again?<br />
You are my <strong>de</strong>ath, as you make me die.<br />
Lady, they do me good just looking at me,<br />
but then a great trouble comes to me; and I will tell you again,<br />
and more. Why shall I tell you again?<br />
You are my <strong>de</strong>ath, as you make me die.<br />
Mia senhor fremosa, direi‐vos ũa ren:<br />
vós so<strong>de</strong>s mia morte, e meu mal, e meu ben,<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.<br />
Vós so<strong>de</strong>s mia mort’ e meu mal, mia senhor,<br />
e quant’ eu no mund’ hei <strong>de</strong> ben e <strong>de</strong> sabor,<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.<br />
Mia mort’ e mia coita so<strong>de</strong>s, non ha i al,<br />
e os vossos olhos mi fazen ben e mal<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.<br />
Senhor, ben me fazen soo <strong>de</strong> me catar,<br />
pero ven‐m’én coita grand’; e vos direi ar,<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.
Now I want to say goodbye<br />
to this land, and the people who are here,<br />
where God so much sorrow showed me,<br />
and strengthen my heart very well,<br />
and think again of going somewhere for shelter.<br />
And I thank God because I am leaving.<br />
Because to my pleasure, when I leave here,<br />
with their wishes they will not see me cry<br />
nor leave sadly, for any good that I<br />
ever obtained; nor will they be able<br />
to tell me that I am wrong in fleeing<br />
from here where God gave me so much sorrow.<br />
But I will feel sick for the lands<br />
from where I will have to leave discontent;<br />
but where always my care will return<br />
for all the good I have already seen in them;<br />
because nobody will ever see me<br />
leaving sadly or hatefully.<br />
And tell the truth certainly, as I am leaving,<br />
if I had any <strong>de</strong>light about the people,<br />
or the lands where I used to shelter.<br />
Because this was all, and not for any other reason;<br />
but now it will never do me any harm<br />
to leave these lands and go my way.<br />
As I know by myself<br />
Agora me quer’ eu ja espedir<br />
da terra, e das gentes que i son,<br />
u mi Deus tanto <strong>de</strong> pesar mostrou,<br />
e esforçar mui ben meu coraçon,<br />
e ar pensar <strong>de</strong> m’ ir alhur guarir.<br />
E a Deus gra<strong>de</strong>sco porque m’ én vou.<br />
Ca a meu grad’, u m’ eu d’ aqui partir,<br />
con seus <strong>de</strong>sejos non me veeran<br />
chorar, nen ir triste, por ben que eu<br />
nunca presesse; nen me po<strong>de</strong>rán<br />
dizer que eu torto faç’ en fogir<br />
d’ aqui u me Deus tanto pesar <strong>de</strong>u.<br />
Pero das terras haverei soida<strong>de</strong><br />
<strong>de</strong> que m’ or’ hei a partir <strong>de</strong>spagado;<br />
e sempr’ i tornará o meu cuidado<br />
por quanto ben vi eu en elas ja;<br />
ca ja por al nunca me veera<br />
nulh’ home ir triste nen <strong>de</strong>sconortado.<br />
E ben diga<strong>de</strong>s, pois m’ én vou, verda<strong>de</strong><br />
se eu das gentes algun sabor havia,<br />
ou das terras en que eu guarecia.<br />
Por aquest’ era tod’, e non por al;<br />
mais ora ja nunca me sera mal<br />
por me partir <strong>de</strong>las e m’ ir mia via.<br />
Ca sei <strong>de</strong> mí
how much I suffered<br />
and kept secret<br />
in this land of sorrow.<br />
How I lost<br />
and wasted,<br />
living here,<br />
my days, I can complain.<br />
And I will pon<strong>de</strong>r,<br />
and think<br />
how much I expected<br />
the good I could never find.<br />
I will try hard,<br />
and will take<br />
how I will have to cure myself<br />
advise now, in my opinion.<br />
Worry<br />
of finding,<br />
a place<br />
to try<br />
I want to see if I will be able.<br />
The un<strong>de</strong>rstanding<br />
of somebody,<br />
or of something<br />
good,<br />
help me, if I have it in me.<br />
To serve<br />
to be able,<br />
to know<br />
to say<br />
whatever it costs me, that I will have to go.<br />
Of having<br />
power,<br />
pleasure<br />
to take<br />
I can, then this I will charge.<br />
So I will want<br />
To look for<br />
living<br />
Another life that I will try,<br />
And my discord I will finish.<br />
quanto sofri<br />
e encobri<br />
en esta terra <strong>de</strong> pesar.<br />
Como perdi<br />
e <strong>de</strong>spendi,<br />
vivend’ aqui,<br />
meus dias, posso‐m’ én queixar.<br />
E cuidarei,<br />
e pensarei<br />
quant’ aguar<strong>de</strong>i<br />
o ben que nunca pud’ achar.<br />
Esforçar‐m’‐ei,<br />
e pren<strong>de</strong>rei<br />
como guarrei<br />
conselh’ agor’, a meu cuidar.<br />
Pesar<br />
d’ achar,<br />
logar<br />
provar<br />
quer’ eu veer se po<strong>de</strong>rei.<br />
O sén<br />
d’ alguen,<br />
ou ren<br />
<strong>de</strong> ben<br />
me valha, se o en mí hei.<br />
Valer<br />
po<strong>de</strong>r,<br />
saber<br />
dizer<br />
ben me possa, que eu d’ ir hei.<br />
D’ haver<br />
po<strong>de</strong>r,<br />
prazer<br />
pren<strong>de</strong>r<br />
poss’ eu, pois esto cobrarei.<br />
Assi querrei<br />
buscar<br />
viver<br />
outra vida que provarei,<br />
e meu <strong>de</strong>scord’ acabarei.
NUNO FERNÁNDEZ TORNEOL (Second third of the 13th century)<br />
After I was born I never saw Love<br />
and I dare to speak about it all the time,<br />
but I know it wants to kill me;<br />
but I will beg my lady<br />
to show me that killer,<br />
or to protect me from it better.<br />
But I have never done anything to it<br />
so that it has to kill me,<br />
but I want to beg my lady,<br />
because of the great fear it makes me feel,<br />
to show me that killer,<br />
or to protect me from it better.<br />
I will never protect myself from it,<br />
if she will not protect me;<br />
but I want to beg my lady,<br />
because of the great fear I have of it,<br />
to show me that killer,<br />
or to protect me from it better.<br />
And as Love has over me<br />
so much power as to kill me,<br />
and I cannot see it,<br />
I will beg my lady this way<br />
to show me that killer,<br />
or to protect me from it better.<br />
Pois naci nunca vi Amor<br />
e ouço <strong>de</strong>l sempre falar,<br />
pero sei que me quer matar;<br />
mais rogarei a mia senhor<br />
que me mostr’ aquel matador,<br />
ou que m’ ampare <strong>de</strong>l melhor.<br />
Pero nunca lh’ eu fige ren<br />
por que m’ el haja <strong>de</strong> matar,<br />
máis quer’ eu mia senhor rogar,<br />
polo gran med’ en que me ten,<br />
que me mostr’ aquel matador,<br />
ou que m’ ampare <strong>de</strong>l melhor.<br />
Nunca me lh’ eu ampararei,<br />
se m’ ela <strong>de</strong>l non amparar;<br />
mais quer’ eu mia senhor rogar,<br />
polo gran medo que <strong>de</strong>l hei,<br />
que mi amostr’ aquel matador,<br />
ou que mi ampare <strong>de</strong>l melhor.<br />
E pois Amor ha sobre min<br />
<strong>de</strong> me matar tan gran po<strong>de</strong>r,<br />
e eu non o posso veer,<br />
rogarei mia senhor assi<br />
que mi amostr’ aquel matador,<br />
ou que mi ampare <strong>de</strong>l melhor.
Get up, my friend, who sleep in the cold mornings;<br />
all the birds in the world about love were saying:<br />
Cheerful I am going around.<br />
Get up, my friend, who sleep in the cold mornings;<br />
all the birds in the world about love were singing:<br />
Cheerful I am going around.<br />
All the birds in the world about love were saying,<br />
they had in their minds your love and my love:<br />
Cheerful I am going around.<br />
All the birds in the world about love were singing,<br />
about your love and my love they were commenting there:<br />
Cheerful I am going around.<br />
They had in mind your love and my love;<br />
you cut the branches where they used to sit:<br />
Cheerful I am going around.<br />
About your love and my love they were commenting there;<br />
you cut the branches where they used to rest:<br />
Cheerful I am going around.<br />
You cut the branches where they used to alight<br />
and dried the wells they used to drink from:<br />
Cheerful I am going around.<br />
You cut the branches where they used to alight<br />
and dried the wells where they used to bathe:<br />
Cheerful I am going around.<br />
Levad’, amigo, que dormi<strong>de</strong>s as manhanas frias;<br />
toda‐las aves do mundo d’ amor dizian:<br />
Leda mi and’ eu.<br />
Levad’, amigo, que dormi<strong>de</strong>‐las frias manhanas;<br />
toda‐las aves do mundo d’ amor cantavan:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Toda‐las aves do mundo d’ amor dizian,<br />
do meu amor e do vosso en ment’ havian:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Toda‐las aves do mundo d’ amor cantavan,<br />
do meu amor e do vosso i enmentavan:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Do meu amor e do vosso en ment’ havian;<br />
vós lhi tolhestes os ramos en que siian:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Do meu amor e do vosso i enmentavan;<br />
vós lhi tolhestes os ramos en que pousavan:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Vós lhi tolhestes os ramos en que siian<br />
e lhis secastes as fontes en que bevian:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Vós lhi tolhestes os ramos en que pousavan<br />
e lhis secastes as fontes u se banhavan:<br />
Leda m’ and’ eu.
JOÁN SOÁREZ COELHO (...1235‐1279...)<br />
Such I see here called mistress<br />
that, from the day I was born,<br />
have I ever seen such an unwise thing,<br />
if it is not for one of these two:<br />
for having such a name, certainly,<br />
or if she is called so because she is loved,<br />
or because she is beautiful, or well built.<br />
If she must be mistress for this,<br />
she is it, you can believe it,<br />
or if she is because I love her much,<br />
because I love her rightly and I can well swear:<br />
after I saw her, I have never seen her so loved.<br />
And I have never seen such an unwise thing<br />
as for a man to call mistress such a woman<br />
so shepher<strong>de</strong>ss, and, not to tell her,<br />
for all this I know they think about her:<br />
because I see her love every one rightly,<br />
or because she is the most loved in the world.<br />
And listen how I am going to tell you,<br />
that, but may God want to do me good,<br />
without her he cannot do anything to me!<br />
Atal vej’ eu aqui ama chamada<br />
que, <strong>de</strong>‐lo dia en que eu naci,<br />
nunca tan <strong>de</strong>sguisada cousa vi,<br />
se por ũa <strong>de</strong>stas duas non é:<br />
por haver nom’ assi, per bõa fe,<br />
ou se lho dizen porque ést’ amada,<br />
ou por fremosa, ou por ben talhada.<br />
Se por aquest’ ama <strong>de</strong>v’ a seer,<br />
é‐o ela, po<strong>de</strong><strong>de</strong>‐lo creer,<br />
ou se o é po‐la eu muit’ amar,<br />
ca ben lhe quer’ e posso ben jurar:<br />
poi‐la eu vi, nunc’ a vi tan amada.<br />
E nunca vi cousa tan <strong>de</strong>sguisada<br />
<strong>de</strong> chamar home ama tal molher<br />
tan pastorinh’, e, se lho non disser,<br />
por tod’ esto que eu sei que lh’ aven:<br />
porque a vej’ a todos querer ben,<br />
ou porque do mund’ é a máis amada.<br />
E oi<strong>de</strong> como vos eu disser,<br />
que, pero me Deus ben fazer quiser,<br />
sen ela non me po<strong>de</strong> fazer nada!
Maria do Grave, serious must it be to know<br />
why they call you Maria do Grave,<br />
because you are not grave to fuck,<br />
but you are very serious to fuck;<br />
and I want, in great knowledge, to say:<br />
without being learned or a minstrel,<br />
no one can judge this “grave”.<br />
But I can well sing and well read<br />
and I want to judge thus this “grave”:<br />
you are not grave for asking to have,<br />
for yours, and you are grave,<br />
to whom fucks you much, to fuck;<br />
and therefore it must be un<strong>de</strong>rstood<br />
why you are called Maria do Grave.<br />
And since thus I judged this your “grave”,<br />
now I consi<strong>de</strong>r myself for that more of a minstrel;<br />
and truly I swear, by Our Lord,<br />
that I have never found such a grave woman<br />
as Maria do Grave is –and I have already proved it‐<br />
because I have never found a woman<br />
that was for me of such a grave fucking.<br />
Maria do Grave, grav’ é <strong>de</strong> saber<br />
por que vos chaman Maria do Grave,<br />
ca vós non so<strong>de</strong>s grave <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r,<br />
e pero so<strong>de</strong>s <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r mui grave;<br />
e quer’, en gran conhocença, dizer:<br />
sen leterad’ ou trobador seer,<br />
non pod’ homen <strong>de</strong>partir este "grave".<br />
Mais eu sei ben trobar e ben leer<br />
e quer’ assi <strong>de</strong>partir este “grave”:<br />
vós non so<strong>de</strong>s grav’ en pedir haver,<br />
por vosso con’, e vós so<strong>de</strong>s grave,<br />
a quen vos fo<strong>de</strong> muito, <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r;<br />
e por aquesto se <strong>de</strong>v’ enten<strong>de</strong>r<br />
por que vos chaman Maria do Grave.<br />
E pois vos assi <strong>de</strong>parti este “grave”,<br />
tenho‐m’ end’ ora por máis trobador;<br />
e ben vos juro, par Nostro Senhor,<br />
que nunca eu achei molher tan grave<br />
com’ é Maria –e ja o provei–<br />
do Grave; nunca pois molher achei<br />
que a mí fosse <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r tan grave.
RODRIGO EANES DE VASCONCELOS (...1258‐1288...)<br />
I asked a lady about what I will tell you:<br />
«Lady, have you tidied?». And already for that I cried.<br />
Then she said to me: «I will not <strong>de</strong>ny<br />
how I have tidied, may God forgive me;<br />
my mother ma<strong>de</strong> me tidy, but, what shall I do?<br />
I will bring her the cloths, but not my heart ».<br />
I said: «Beautiful lady, I will die with sorrow,<br />
because you have tidied and you must be guar<strong>de</strong>d ».<br />
She then said to me: «I want to show you<br />
how I will be guar<strong>de</strong>d, if not, be I damned;<br />
this, you are crying for, you have to think about:<br />
I will bring the cloths, but nothing else in my heart».<br />
And I said: «My lady, I have so great a pain,<br />
because you have tidied, that I will die because of it».<br />
And then she said: «So it please me,<br />
how I will be guar<strong>de</strong>d I want to say to you:<br />
if I brought the cloths, do not give anything for them,<br />
because I will have the opposite in my heart ».<br />
Preguntei ũa dona en como vos direi:<br />
«Senhor, filhastes or<strong>de</strong>n?». E ja por én chorei.<br />
Ela enton me disse: «Eu non vos negarei<br />
<strong>de</strong> com’ eu filhei or<strong>de</strong>n, assi Deus me perdon;<br />
fez‐mi‐a filhar mia madre, mais, o que lhe farei?<br />
Trager‐lhi eu os panos, mais non o coraçon».<br />
Dix’ eu: «Senhor fremosa, morrerei con pesar,<br />
pois vós filhastes or<strong>de</strong>n e vos han <strong>de</strong> gardar».<br />
Ela enton me disse: «Quero‐vos én mostrar<br />
como serei guardada, se non, venha‐me mal;<br />
esto, por que chora<strong>de</strong>s, ben <strong>de</strong>ve<strong>de</strong>s cuidar:<br />
Tragerei eu os panos, mais no coraçon al».<br />
E dix’ eu: «Senhor minha, tan gran pesar hei én,<br />
porque filhastes or<strong>de</strong>n, que morrerei por én».<br />
E disse inda logo: «Assi me venha ben,<br />
como serei guardada dizer‐vo‐lo quer’ eu:<br />
se eu trouxer os panos, non <strong>de</strong><strong>de</strong>s por én ren,<br />
ca terrei o contrairo eno coraçon meu».
AFONSO MEÉNDEZ DE BESTEIROS (...1290...)<br />
From today on I want to insist on leaving<br />
this world, and I will give a great reason,<br />
because my lady left it, and I cannot<br />
here live and I went somewhere else to shelter.<br />
And this is why I want for her love<br />
to leave this false, traitor, bleak,<br />
world, that let me down.<br />
And she wouldn’t then have who would serve her<br />
as I served her, nor for so long;<br />
and she will then be unprotected,<br />
because wherever I went, my lady ma<strong>de</strong> me go.<br />
And because there is no longer either dignity nor courage<br />
in this world, from where my lady left,<br />
may God confuse me if I here live well!<br />
And since I do not see my lady,<br />
and seeing the others that in this world are,<br />
my heart could not bear<br />
to remain here. And not to lie to you,<br />
I want to go from here; and, after I have left<br />
this world, which is the worst thing<br />
that I know, I will wish to laugh at it!<br />
Oimais quer’ eu punhar <strong>de</strong> me partir<br />
daqueste mund’, e farei gran razon,<br />
poi‐lo leixou a mia senhor, e non<br />
pud’ i viver e fui alhur guarir.<br />
E por esto quer’ eu por seu amor<br />
leixa‐lo mundo falso, traedor,<br />
<strong>de</strong>semparado, que me foi falir.<br />
E non houvera pois quen o servir<br />
com’ eu servi, nen tan longa sazon;<br />
e ficará <strong>de</strong>semparad’ enton,<br />
pois m’ end’ eu for, que mia senhor fez ir.<br />
E pois que ja non ha prez nen valor<br />
eno mundo, d’ u se foi mia senhor,<br />
Deus me cofonda, se eu i guarir!<br />
E pois que eu i mia senhor non vir,<br />
e vir as outras que no mundo son,<br />
non me podia dar o coraçon<br />
<strong>de</strong> ficar i. E por vos non mentir,<br />
quero‐m’ end’ ir; e, pois que m’ end’ eu for<br />
daqueste mundo, que ést’ a peor<br />
cousa que sei, querrei‐me <strong>de</strong>l riir!
JOÁN GARCÍA DE GUILHADE (...1239‐1270...)<br />
These my eyes will never lose,<br />
lady, great grief, as long as I live,<br />
and I will tell you, my beautiful lady,<br />
what the grief is these my eyes have:<br />
they shed tears and get blind when they do not see anybody,<br />
and now they get blind because they see somebody.<br />
It’s proper my eyes never loose<br />
their grief, nor my heart;<br />
and these griefs, lady, are mine;<br />
but my eyes, for seeing somebody:<br />
they shed tears and get blind when they do not see anybody,<br />
and now they get blind because they see somebody.<br />
And now I will never be able to have any good,<br />
because neither Love nor God want it,<br />
but these my captive eyes<br />
will always die for seeing somebody:<br />
they shed tears and get blind when they do not see anybody,<br />
and now they get blind because they see somebody.<br />
Estes meus olhos nunca per<strong>de</strong>rán,<br />
senhor, gran coita, mentr’ eu vivo for,<br />
e direi‐vos, fremosa mia senhor,<br />
<strong>de</strong>stes meus olhos a coita que han:<br />
choran e cegan quand’ alguen non veen,<br />
e ora cegan per alguen que veen.<br />
Guisado teen <strong>de</strong> nunca per<strong>de</strong>r<br />
meus olhos coita, e meu coraçon;<br />
e estas coitas, senhor, minhas son;<br />
mais‐los meus olhos, per alguen veer,<br />
choran e cegan quand’ alguen non veen,<br />
e ora cegan per alguen que veen.<br />
E nunca ja po<strong>de</strong>rei haver ben,<br />
pois que Amor ja non quer, nen quer Deus,<br />
mais os cativos <strong>de</strong>stes olhos meus<br />
morrerán sempre por veer alguen:<br />
choran e cegan quand’ alguen non veen,<br />
e ora cegan per alguen que veen.
Certainly, my friend,<br />
I very well know that you felt<br />
a great love for me and you were<br />
for a long time well with me;<br />
but see what I say to you:<br />
it has already fa<strong>de</strong>d.<br />
The very great love<br />
that you and I always felt,<br />
we never got to its summit<br />
like Branca Frol and Flores;<br />
but time for players<br />
it has already fa<strong>de</strong>d.<br />
I have already talked to you<br />
in madness and in great sanity<br />
and in discernment and in madness<br />
as long as the day lasted;<br />
but this, oh Don Jan Garcia,<br />
it has already fa<strong>de</strong>d.<br />
And from all that madness<br />
it has already fa<strong>de</strong>d,<br />
already fa<strong>de</strong>d is wedding bread,<br />
it has already fa<strong>de</strong>d.<br />
Per boa fe, meu amigo,<br />
mui ben sei eu que m’ houvestes<br />
grand’ amor e estevestes<br />
mui gran sazon ben comigo;<br />
mais ve<strong>de</strong>‐lo que vos digo:<br />
ja çafou.<br />
Os gran<strong>de</strong>s nossos amores,<br />
que mí e vós sempr’ houvemos,<br />
nunca lhi cima fezemos<br />
coma Branca Frol e Flores;<br />
mais tempo <strong>de</strong> jogadores<br />
ja çafou.<br />
Ja eu falei en folia<br />
convosc’ e en gran cordura<br />
e en sén e en loucura<br />
quanto durava o dia;<br />
mais est’, ai don Jan Garcia,<br />
ja çafou.<br />
E <strong>de</strong>ssa folia toda<br />
ja çafou,<br />
ja çafad’ é pan <strong>de</strong> voda,<br />
ja çafou.
PAI GÓMEZ CHARINHO (c.1225‐1295)<br />
All those who today go on the sea here<br />
think that there isn’t trouble in the world<br />
but in the sea, nor have they any other evil.<br />
But in another manner it happens to me today:<br />
the trouble of love makes me forget<br />
the great trouble of the sea, and believe<br />
because the greatest trouble there is<br />
the trouble of love to whom God wants to give it.<br />
And it’s a great trouble of <strong>de</strong>ath the one of the sea,<br />
but it isn’t such, and for this reason<br />
the trouble of love makes me forget<br />
the great trouble of the sea, and believe<br />
as the greatest trouble, certainly,<br />
of all that were, or are, or will be.<br />
And these others who don’t feel love<br />
<strong>de</strong>ny it; but I’ll say which it is:<br />
the trouble of love makes me forget<br />
the great trouble of the sea, and believe<br />
as the greatest trouble the one that makes lose<br />
the trouble of the sea, that makes many die.<br />
Quantos hoj’ andan eno mar aqui<br />
coidan que coita no mundo non ha<br />
senon do mar, nen han outro mal ja.<br />
Mais doutra guisa acontece hoje a mí:<br />
coita d’ amor me faz escaecer<br />
a mui gran coita do mar, e tẽer<br />
pola maior coita <strong>de</strong> quantas son<br />
coita d’ amor a quen a Deus quer dar.<br />
E é gran coita <strong>de</strong> mort’ a do mar,<br />
mas non é tal, e por esta razon<br />
coita d’ amor me faz escaecer<br />
a mui gran coita <strong>de</strong> mar, e tẽer<br />
pola maior coita, per bõa fe,<br />
<strong>de</strong> quantas foron, nen son, nen seran.<br />
E estes outros que amor non han<br />
dizen que non; mas eu direi qual é:<br />
coita d’ amor me faz escaecer<br />
a mui gran coita do mar, e tẽer<br />
por maior coita a que faz per<strong>de</strong>r<br />
coita do mar, que faz muitos morrer.
A woman whom I love greatly,<br />
for my evil, by God, not for any other,<br />
but who always did and does and will do<br />
evil to me, I’ll tell you what happened to me:<br />
neither sea nor land, neither pleasure nor sorrow,<br />
neither good nor evil, can’t take her away from me<br />
from my heart, and what will it be of me?<br />
I’m <strong>de</strong>ad, if I wouldn’t die soon.<br />
She will never do good to me,<br />
but always evil, and this is so,<br />
neither sea nor land, neither pleasure nor sorrow,<br />
neither good nor evil, can’t take her away from me<br />
from my heart, now worse things happen to me<br />
that come from her, not to lie to you:<br />
bad if I see her and bad if I don’t,<br />
as of troubles I always expect the greater,<br />
neither sea nor land, neither pleasure nor sorrow,<br />
neither good nor evil, can’t take her away from me.<br />
Ũa dona que eu quero gran ben<br />
por mal <strong>de</strong> mí, par Deus, que non por al,<br />
pero que sempre mi fez e faz mal<br />
e fara, direi‐vo‐lo que m’ aven:<br />
mar nen terra, nen prazer nen pesar,<br />
nen ben nen mal, non mi a po<strong>de</strong>n quitar<br />
do coraçon, e que sera <strong>de</strong> min?<br />
Morto sõo, se cedo non morrer.<br />
Ela ja nunca ben mi ha <strong>de</strong> fazer,<br />
mais sempre mal, e pero ést’ assi,<br />
mar nen terra, nen prazer nen pesar,<br />
nen ben nen mal, non ma po<strong>de</strong>n quitar<br />
do coraçon. Ora mi vai peior<br />
ca mi ven <strong>de</strong>la, por vos non mentir:<br />
mal se a vej’ e mal se a non vir,<br />
que <strong>de</strong> coitas máis cuido a maior,<br />
mar nen terra, nen prazer nen pesar,<br />
nen ben nen mal, non ma po<strong>de</strong>n quitar.
The flowers of my friend<br />
gracefully go on the ship.<br />
And the flowers are going away<br />
from here easily with my love!<br />
Gone are the flowers!<br />
The flowers of my loved one<br />
Gracefully go on the boat.<br />
And the flowers are going away<br />
From here easily with my love!<br />
Gone are the flowers!<br />
Gracefully they go on the ship<br />
To reach the war expedition.<br />
And the flowers are going away<br />
From here easily with my love!<br />
Gone are the flowers!<br />
Gracefully they go on the boat<br />
To reach the war expedition against the Moor.<br />
And the flowers are going away<br />
from here easily with my love!<br />
Gone are the flowers!<br />
To reach the war expedition,<br />
serve me, beautiful body.<br />
And the flowers are going away<br />
from here easily with my love!<br />
Gone are the flowers!<br />
As froles do meu amigo<br />
briosas van no navio<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
As frores do meu amado<br />
briosas van eno barco.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Briosas van no navio<br />
pera chegar ao ferido.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Briosas van eno barco<br />
pera chegar ao fossado.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Pera chegar ao ferido,<br />
servir mí, corpo velido.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!
To reach the war expedition against the Moor<br />
Serve me, praised body.<br />
And the flowers are going away<br />
From here easily with my love!<br />
Gone are the flowers!<br />
Pera chegar ao fossado,<br />
servir mí, corpo loado.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!
Of all the things that in the world are,<br />
I don’t see any that can resemble<br />
the King of Castile and Leon<br />
but one I’ll tell you: the sea.<br />
The sea resembles much this King;<br />
and henceforth I’ll tell you<br />
in what things, according to reason.<br />
The sea gives much, and believe that<br />
without it the world can’t be governed,<br />
and it’s very mighty, and it has such a heart<br />
that nothing can manage it.<br />
Consequently again it’s feared, I don’t know<br />
anyone who doesn’t fear it; and I’ll tell you<br />
even more, and then judge me.<br />
In the sea fits whatever wants there to fit;<br />
and it feeds many; and there are others there<br />
that it <strong>de</strong>stroys and makes die<br />
disinherited and there are others whom it gives<br />
great estates and many other goods.<br />
And all this I’m telling you about<br />
happens to the King, if you knew how to know him.<br />
And I want to tell you about the gentleness<br />
of the sea: there’s no account, and it will never be<br />
either rough or vicious, if other did it<br />
it wouldn’t do it; and it will suffer<br />
everything for you; but, if in disdain<br />
or by chance a madman consi<strong>de</strong>rs it,<br />
it will make him die by a great storm.<br />
These skills, according to my un<strong>de</strong>rstanding,<br />
that the sea has, the King also has, and therefore<br />
they resemble each other, whoever un<strong>de</strong>rstands this well.<br />
De quantas cousas eno mundo son,<br />
non vejo eu ben qual po<strong>de</strong>n semelhar<br />
al‐rei <strong>de</strong> Castela e <strong>de</strong> Leon<br />
senon ũa qual vos direi: o mar.<br />
O mar semelha muit’ aqueste Rei;<br />
e d’ aqui en <strong>de</strong>ante vós direi<br />
en quaes cousas, segundo razon.<br />
O mar dá muit’, e cree<strong>de</strong> que non<br />
se pod’ o mundo sen el governar,<br />
e po<strong>de</strong> muit’, e ha tal coraçon<br />
que o non po<strong>de</strong> ren apo<strong>de</strong>rar.<br />
Des i ar é temudo, que non sei<br />
quen o non tema; e contar‐vos‐ei<br />
ainda máis, e julga<strong>de</strong>‐m’ enton.<br />
Eno mar cabe quant’ i quer caber;<br />
e manten muitos; e outros i ha<br />
que x’ ar quebranta e que faz morrer<br />
enxerdados; e outros ha que dá<br />
gran<strong>de</strong>s herda<strong>de</strong>s e muit’ outro ben.<br />
E tod’ esto que vos conto aven<br />
al‐rei, se o souber<strong>de</strong>s conhocer.<br />
E da mansedume vós quero dizer<br />
do mar: non ha cont’, e nunca sera<br />
bravo nen sanhudo, se lho fazer<br />
outro non fezer; e sofrer‐vos‐á<br />
toda‐las cousas; mais, se en <strong>de</strong>s<strong>de</strong>n<br />
ou per ventura algun louco ten,<br />
con gran tormenta o fara morrer.<br />
Estas manhas, segundo o meu sén,<br />
que o mar ha, ha el‐Rei, e por én<br />
se semelhan, quen o ben enten<strong>de</strong>r.
DON DINÍS (1261‐1325)<br />
Thus brings me Love<br />
troubled and oppressed<br />
and so tormented<br />
that, if Our Lord<br />
doesn’t make her heart<br />
to pity me, I will have<br />
the pleasure and taste of <strong>de</strong>ath.<br />
Because I live so troubled,<br />
as the one who suffers<br />
because he is by evil oppressed,<br />
that it can’t be heavier,<br />
if I’m not helped by the one that<br />
I saw at intense time, as I already have of <strong>de</strong>ath<br />
pleasure and not fear.<br />
And I do very wisely,<br />
because I’m the server<br />
of whom doesn’t like me,<br />
loving her better<br />
than myself or anyone else, therefore I have<br />
now no satisfaction, but of <strong>de</strong>ath<br />
for this I am a wisher.<br />
Assi me traz coitado<br />
e aficad’ Amor<br />
e tan atormentado<br />
que, se Nostro Senhor<br />
a mia senhor non met’ en cor<br />
que se <strong>de</strong> min doa, da mor‐<br />
t’ haverei prazer e sabor.<br />
Ca viv’ en tal cuidado,<br />
come quen sofredor<br />
é <strong>de</strong> mal aficado,<br />
que non po<strong>de</strong> maior,<br />
se mi non val a que en for‐<br />
te ponto vi, ca ja <strong>de</strong> mor‐<br />
t’ hei prazer e nen un pavor.<br />
E faço mui guisado,<br />
pois soo servidor<br />
da que mi non dá grado,<br />
querendo‐lh’ eu melhor<br />
ca min nen al, por én conor‐<br />
t’ eu non hei ja, senon da mor‐<br />
t’ en<strong>de</strong> sõo <strong>de</strong>sejador.
‐ Oh flowers, oh flowers of the green pine,<br />
do you know any news about my friend!<br />
Oh God, and where is he?<br />
Oh flowers, oh flowers of the green branch,<br />
Do you know any news about my loved one!<br />
Oh God, and where is he?<br />
Do you know any news about my friend,<br />
that one who lied about what he promised me.<br />
Oh God, and where is he?<br />
Do you know any news about my loved one<br />
that one who lied about what he swore me.<br />
Oh God, and where is he?<br />
‐You ask me about your friend,<br />
and I tell you certainly that he’s safe and sound.<br />
Oh God, and where is he?<br />
You ask me about your loved one,<br />
and I tell you certainly that he’s alive and sound.<br />
Oh God, and where is he?<br />
And I tell you certainly that he’s safe and sound<br />
and will be with you by leaving before time.<br />
Oh God, and where is he?<br />
And I tell you well that he’s alive and sound<br />
And will be with you by the agreed time.<br />
Oh God, and where is he?<br />
–Ai flores, ai flores do ver<strong>de</strong> pino,<br />
se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amigo!<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Ai flores, ai flores do ver<strong>de</strong> ramo,<br />
se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amado!<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amigo,<br />
aquel que mentiu do que pos con migo.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amado<br />
aquel que mentiu do que mi ha jurado.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
–Vós me pregunta<strong>de</strong>s polo voss’ amigo,<br />
e eu ben vos digo que é san’ e vivo.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Vós me pregunta<strong>de</strong>s polo voss’ amado,<br />
e eu ben vos digo que é viv’ e sano.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
E eu ben vos digo que é san’ e vivo<br />
e seera vosco ant’ o prazo saido.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
E eu ben vos digo que é viv’ e sano<br />
e seera vosc’ ant’ o prazo passado.<br />
Ai Deus, e u é?
The beautiful girl got up,<br />
she got up at dawn,<br />
and she’s going to wash shirts<br />
in the river.<br />
She’s going to wash them at dawn.<br />
The pretty girl got up,<br />
she got up at dawn,<br />
and she’s going to wash fine clothes<br />
in the river.<br />
She’s going to wash them at dawn.<br />
And she’s going to wash shirts,<br />
she got up at dawn,<br />
the wind blows them away<br />
in the river.<br />
She’s going to wash them at dawn.<br />
And she’s going to wash fine clothes;<br />
she got up at dawn,<br />
the wind was blowing them away<br />
in the river.<br />
She’s going to wash them at dawn.<br />
The wind blows them away;<br />
she got up at dawn;<br />
the dawn became furiuous<br />
in the river.<br />
She’s going to wash them at dawn.<br />
The wind was blowing them away;<br />
she got up at dawn;<br />
the dawn became vicious<br />
in the river.<br />
She’s going to wash them at dawn.<br />
Levantou‐s’ a velida,<br />
levantou‐s’ alva,<br />
e vai lavar camisas<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
Levantou‐s’ a louçana,<br />
levantou‐s’ alva,<br />
e vai lavar <strong>de</strong>lgadas<br />
eno alto:<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
E vai lavar camisas,<br />
levantou‐s’ alva,<br />
o vento lhas <strong>de</strong>svia<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
E vai lavar <strong>de</strong>lgadas;<br />
levantou‐s’ alva,<br />
o vento lhas levava<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
O vento lhas <strong>de</strong>svia;<br />
levantou‐s’ alva;<br />
meteu‐s’ alva en ira<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
O vento lhas levava;<br />
levantou‐s’ alva;<br />
meteu‐s’ alva en sanha<br />
eno alto:<br />
Vai‐las lavar alva.
A beautiful shepher<strong>de</strong>ss<br />
was thinking of her friend<br />
and she was, I tell you certainly,<br />
as far as I saw, very troubled,<br />
and she said: «From now on<br />
trust her loved one<br />
a woman in love mustn’t ever,<br />
because mine has failed me ».<br />
She brought in her hand<br />
a very beautiful parrot,<br />
that sang very nicely,<br />
because summer was coming,<br />
and she said: «Beautiful friend,<br />
what would I do for love,<br />
as you failed me so in vain? »<br />
And she fell among some flowers.<br />
A big part of the day,<br />
she lay there, speechless,<br />
and sometimes she recovered,<br />
and sometimes she fainted,<br />
and she said: «Oh Saint Mary,<br />
what will it be of me now? »<br />
And the parrot said:<br />
«Fine, as far as I know, lady ».<br />
«If you want to give me shelter »,<br />
the shepher<strong>de</strong>ss said, «tell the truth,<br />
parrot, for pity’s sake,<br />
because this life is my <strong>de</strong>ath ».<br />
It said: «Be well satisfied lady,<br />
and do not complain,<br />
because the one who has served you<br />
raise your eyes and you’ll see him ».<br />
Ũa pastor ben talhada<br />
cuidava en seu amigo<br />
e estava, ben vos digo,<br />
per quant’ eu vi, mui coitada,<br />
e diss’: «Oimais non é nada<br />
<strong>de</strong> fiar per namorado<br />
nunca molher namorada,<br />
pois que mi o meu ha errado».<br />
Ela tragia na mão<br />
un papagai mui fremoso,<br />
cantando mui saboroso,<br />
ca entrava o verão,<br />
e diss’: «Amigo loução,<br />
que faria por amores,<br />
pois m’ errastes tan en vão?»<br />
E caeu antr’ ũas flores.<br />
Ũa gran peça do dia<br />
jouv’ ali, que non falava,<br />
e a vezes acordava,<br />
e a vezes esmorecia,<br />
e diss’: «Ai santa Maria,<br />
que sera <strong>de</strong> min agora?»<br />
E o papagai dizia:<br />
«Ben, por quant’ eu sei, senhora».<br />
«Se me queres dar guarida»,<br />
diss’ a pastor, «di verda<strong>de</strong>,<br />
papagai, por carida<strong>de</strong>,<br />
ca morte m’ é esta vida».<br />
Diss’ el: «Senhora comprida<br />
<strong>de</strong> ben, e non vos queixe<strong>de</strong>s,<br />
ca o que vos ha servida<br />
erged’ olho e vee‐lo‐e<strong>de</strong>s».
AIRAS NÚNEZ (...1284‐1289...)<br />
How pleased I am with this summer<br />
because of these bunches and these flowers,<br />
and the birds that sing about love,<br />
for I go around glad and troubleless,<br />
and thus does every man in love:<br />
he goes around glad and well dressed.<br />
When I go along some river banks,<br />
un<strong>de</strong>r good trees, through good meadows,<br />
if birds in love sing there,<br />
then I go around singing in love,<br />
and then there I go around singing in love<br />
and I write poems in thousands of manners.<br />
I have great pleasure and joy<br />
when the birds sing for me in summer.<br />
Que muito m’ eu pago <strong>de</strong>ste verão<br />
por estes ramos e por estas flores,<br />
e polas aves que cantan d’ amores,<br />
por que ando i led’ e sen cuidado,<br />
e assi faz tod’ homen namorado:<br />
sempre i anda led’ e mui loução.<br />
Cand’ eu passo per algũas ribeiras,<br />
so bõas arvores, per bõos prados,<br />
se cantan i passaros namorados<br />
log’ eu con amores i vou cantando,<br />
e log’ ali d’ amores vou trobando<br />
e faço cantares en mil maneiras.<br />
Hei eu gran viço e grand’ alegria,<br />
quando mi as aves cantan no estio.
Let’s the three of us dance, oh friends,<br />
un<strong>de</strong>r these hazels in full bloom,<br />
and whoever is beautiful, as we are, beautiful,<br />
if she loves a friend,<br />
un<strong>de</strong>r these hazels in full bloom<br />
she’ll come dancing.<br />
Let’s the three of us dance, oh sisters,<br />
un<strong>de</strong>r the branch of these hazels,<br />
and whoever is pretty, as we are, pretty,<br />
if she loves a friend,<br />
un<strong>de</strong>r the branch of these hazels<br />
she’ll come dancing.<br />
By God, oh friends, while we don’t do anything else,<br />
let’s dance un<strong>de</strong>r this branch in full bloom,<br />
and whoever looks nice, as we look,<br />
if she loves a friend,<br />
un<strong>de</strong>r this branch un<strong>de</strong>r which we are dancing<br />
she’ll come dancing.<br />
Bailemos nós ja todas tres, ai amigas,<br />
so aquestas avelaneiras frolidas,<br />
e quen for velida, como nós, velidas,<br />
se amigo amar,<br />
so aquestas avelaneiras frolidas<br />
verra bailar.<br />
Bailemos nós ja todas tres, ai irmanas,<br />
so aqueste ramo <strong>de</strong>stas avelanas,<br />
e quen for louçana, como nós, louçanas,<br />
se amigo amar,<br />
so aqueste ramo <strong>de</strong>stas avelanas<br />
verra bailar.<br />
Por Deus, ai amigas, mentr’ al non fazemos,<br />
so aqueste ramo frolido bailemos,<br />
e quen ben parecer, como nós parecemos,<br />
se amigo amar,<br />
so aqueste ramo so’l que nós bailemos<br />
verra bailar.
Today I heard a shepher<strong>de</strong>ss sing,<br />
when I was riding along a river bank,<br />
and the shepher<strong>de</strong>ss was alone,<br />
and I hid to listen to her<br />
and she sang very nicely this song:<br />
«Un<strong>de</strong>r the green branch full of flowers<br />
they celebrate a wedding for my friend.<br />
The eyes weep for love! ».<br />
And the shepher<strong>de</strong>ss looked very pretty,<br />
and she cried and was singing;<br />
and very quietly I got closer,<br />
to listen to her, and I didn’t say anything;<br />
and she sang this song very nicely:<br />
«Oh starling of the hazel wood,<br />
you sing, and I die and suffer<br />
and I am lovesick! ».<br />
And I heard her sigh then<br />
and she complained being in love<br />
and she was making a garland of flowers;<br />
and she wept from the <strong>de</strong>pth of her heart<br />
and she sang this song then:<br />
«What a great trouble have I to suffer,<br />
to love a friend and not dare to see him!<br />
And I’ll rest un<strong>de</strong>r this hazel! ».<br />
After the shepher<strong>de</strong>ss had ma<strong>de</strong> the garland,<br />
she went away singing, going quietly;<br />
and I resumed my way,<br />
because I didn’t like to annoy her;<br />
and the shepher<strong>de</strong>ss sang this song nicely:<br />
Oi hoj’ eu ũa pastor cantar,<br />
du cavalgava per ũa ribeira,<br />
e a pastor estava senlheira,<br />
e ascondi‐me po‐la ascuitar<br />
e dizia mui ben este cantar:<br />
«So‐lo ramo verd’ e frolido<br />
vodas fazen a meu amigo.<br />
Choran olhos d’ amor!».<br />
E a pastor parecia mui ben,<br />
e chorava e estava cantando;<br />
e eu mui passo fui‐mi achegando<br />
po‐la oir, e sol non falei ren;<br />
e dizia este cantar mui ben:<br />
«Ai estornhinho do avelanedo,<br />
canta<strong>de</strong>s vós, e moir’ eu e peno<br />
e d’ amores hei mal!».<br />
E eu oi‐a sospirar enton<br />
e queixava‐se estando con amores<br />
e fazia guirlanda <strong>de</strong> flores;<br />
<strong>de</strong>s i chorava mui <strong>de</strong> coraçon<br />
e dizia este cantar enton:<br />
«Que coita hei tan gran<strong>de</strong> <strong>de</strong> sofrer,<br />
amar amig’ e non ousar veer!<br />
E pousarei so‐lo avelanal!».<br />
Pois que a guirlanda fez a pastor,<br />
foi‐se cantando, indo‐s’ én manselinho;<br />
e tornei‐m’ eu logo a meu caminho,<br />
ca <strong>de</strong> a nojar non houve sabor;<br />
e dizia este cantar ben a pastor:
«Along the river bank<br />
singing was walking the virgin<br />
of love.<br />
How will the one<br />
who is in love sleep,<br />
oh beautiful flower? ».<br />
«Pela ribeira do rio<br />
cantando ia la virgo<br />
d’ amor.<br />
Quen amores ha,<br />
como dormirá,<br />
ai bela frol?».
MARTIN MOXA (...1270‐1280...)<br />
Whoever saw the world such as I saw it<br />
and saw the people that were then,<br />
and saw these ones that now are,<br />
God, when he thinks of it, what can he think?<br />
Because I cross myself, for myself, when I think of it!<br />
why don’t I go to exile myself somewhere,<br />
If I could find a better world?<br />
We have a false and unpleasant world,<br />
A world without God where there’s no good,<br />
and such a world that won’t correct itself,<br />
moreover I always see it getting worse.<br />
When I watch and see in this the better one,<br />
why don’t I go to exile myself somewhere,<br />
if I could find a better world?<br />
Where did restraint go?, or where does nobility lie?<br />
Where is truth? Who’s got a loyal friend?<br />
What happened to love or singing because it speaks?<br />
People are sad and don’t want to sing alone!<br />
When I see this and how much wrong is done,<br />
why don’t I go to exile myself somewhere,<br />
if I could find a better world?<br />
I live in such a world, and a woman I love<br />
very much, makes me live in it,<br />
and there’s a long time since she has me un<strong>de</strong>r her power<br />
since the time when they used to love.<br />
From now on, about me can know whoever wants to<br />
why don’t I go to exile myself somewhere,<br />
if I could find a better world?<br />
But, in such a world, why will an honourable<br />
man live, if he can go away?<br />
Quen viu o mundo qual o eu ja vi<br />
e viu as gentes que eran enton,<br />
e viu aquestas que agora son,<br />
Deus, quand’ i cuida, que po<strong>de</strong> cuidar?<br />
Ca me sin’ eu, per min, quando cuid’ i!<br />
Por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar?<br />
Mundo tẽemos fals’ e sen sabor,<br />
mundo sen Deus e en que ben non ha,<br />
e mundo tal que non corregerá,<br />
ante o vejo sempr’ empeorar.<br />
Quand’ est’ eu cat’ e vej’ end’ o melhor,<br />
por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar?<br />
U foi mesur’, ou grãa<strong>de</strong>z’ u jaz?<br />
Verdad’ u é? Quen ha amigo leal?<br />
Que fui d’ amor ou trobar por que fal?<br />
A gent’ é trist’ e sol non quer cantar!<br />
Quand’ est’ eu cat’ e quanto mal s’ i faz,<br />
por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar?<br />
Viv’ eu en tal mund’, e faz m’ i viver<br />
ũa dona, que quero mui gran ben,<br />
e muit’ ha ja que m’ en seu po<strong>de</strong>r ten<br />
ben <strong>de</strong>‐lo temp’ u soian amar.<br />
Oimais, <strong>de</strong> min po<strong>de</strong> quen quer saber<br />
por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar.<br />
Mais, en tal mundo, por que vai morar<br />
home <strong>de</strong> prez, que s’ én pod’ alongar?
ROI FERNÁNDEZ DE SANTIAGO (Second third of the 13 th century)<br />
When I see the waves<br />
and the very high shores,<br />
then waves come to my heart<br />
for the beautiful lady:<br />
cursed be the sea,<br />
that causes me such evil!<br />
I never see the waves<br />
Nor the high casca<strong>de</strong>s<br />
that waves do not come to my heart<br />
for the beautiful lady:<br />
cursed be the sea,<br />
that causes me such evil!<br />
If I see the waves<br />
and see the mountain ranges by the sea,<br />
then waves come to my heart<br />
for the beautiful lady:<br />
cursed be the sea,<br />
that causes me such evil!<br />
Quand’ eu vejo las ondas<br />
e las muit’ altas ribas,<br />
logo mi veen ondas<br />
al cor pola velida:<br />
maldito seja ‘l mare,<br />
que mi faz tanto male!<br />
Nunca vejo las ondas<br />
nen as altas <strong>de</strong>brocas<br />
que mi non venhan ondas<br />
al cor pola fremosa:<br />
maldito seja ’l mare,<br />
que mi faz tanto male!<br />
Se eu vejo las ondas<br />
e vejo las costeiras,<br />
logo mi veen ondas<br />
al cor pola ben feita:<br />
maldito seja ‘l mare,<br />
que mi faz tanto male!
PERO DA PONTE (...1235‐1275...)<br />
If I could stop loving<br />
whom never loved me,<br />
and could look for an evil<br />
for whom always looked for it for me!<br />
Thus I could take revenge,<br />
if I could cause trouble<br />
to whom always caused me trouble.<br />
But yet I cannot cheat<br />
my heart that cheated me,<br />
because it ma<strong>de</strong> me <strong>de</strong>sire<br />
whom never <strong>de</strong>sired me.<br />
And that’s why I don’t sleep,<br />
because I can’t cause trouble,<br />
to whom always caused me trouble.<br />
But I beg God to unprotect<br />
whom thus unprotected me,<br />
or that I could disturb<br />
whom always disturbed me.<br />
And then I would sleep,<br />
if I could cause trouble<br />
to whom always caused me trouble.<br />
Or that I dared to ask<br />
whom never asked me,<br />
because she ma<strong>de</strong> me think about her,<br />
as she never thought about me.<br />
And this is why I suffer,<br />
because I can’t cause trouble<br />
to whom always caused me trouble.<br />
Se eu po<strong>de</strong>sse <strong>de</strong>samar<br />
a quen me sempre <strong>de</strong>samou,<br />
e po<strong>de</strong>ss’ algun mal buscar<br />
a quen me sempre mal buscou!<br />
Assi me vingaria eu,<br />
se eu po<strong>de</strong>sse coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.<br />
Mais sol non posso eu enganar<br />
meu coraçon que m’ enganou,<br />
por quanto me fez <strong>de</strong>sejar<br />
a quen me nunca <strong>de</strong>sejou.<br />
E por esto non dormio eu,<br />
porque non poss’ eu coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.<br />
Mais rog’ a Deus que <strong>de</strong>sampar<br />
a quen m’ assi <strong>de</strong>samparou,<br />
vel que po<strong>de</strong>ss’ eu <strong>de</strong>storvar<br />
a quen me sempre <strong>de</strong>storvou.<br />
E logo dormiria eu,<br />
se eu po<strong>de</strong>sse coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.<br />
Vel que ousass’ én preguntar<br />
a quen me nunca preguntou,<br />
por que me fez en si cuidar,<br />
pois ela nunc’ en min cuidou.<br />
E por esto lazeiro eu,<br />
porque non poss’ eu coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.
‐Have you seen, mother, the shield carrier that would take me<br />
[with him?<br />
I lied to him and goes about me very viciously, my mother, I tell you<br />
[certainly:<br />
Mother, in love he left me,<br />
mother, in love he has left me,<br />
mother, in love he left me.<br />
Mother, you who told me to lie to my friend,<br />
what advise will you give me now, because I don’t have him<br />
[with me?<br />
Mother, in love he left me,<br />
mother, in love he has left me,<br />
mother, in love he left me.<br />
‐Daughter, I advise you to, as soon as he sees you,<br />
do everything to him, so that he be pleased with you.<br />
‐Mother, in love he left me,<br />
mother, in love he has left me,<br />
mother, in love he left me.<br />
‐Then you can’t, my daughter, excuse his company,<br />
from now on I punish you to go on his errands.<br />
‐Mother, in love he left me,<br />
mother, in love he has left me,<br />
mother, in love he left me.<br />
–Vistes, madr’, o escu<strong>de</strong>iro que m’ houver’ a levar sigo?<br />
Menti‐lh’ e vai‐mi sanhudo, mia madre, ben vo‐lo digo:<br />
Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.<br />
Madre, vós que me mandastes que mentiss’ a meu amigo,<br />
que conselho mi dare<strong>de</strong>s ora, poi‐lo non hei migo?<br />
Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.<br />
–Filha, dou‐vos por conselho que, tanto que vos el veja,<br />
que toda ren lhi faça<strong>de</strong>s, que vosso pagado seja.<br />
–Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.<br />
–Pois escusar non po<strong>de</strong><strong>de</strong>s, mia filha, seu gasalhado,<br />
<strong>de</strong>s oimais eu vos castigo que lh’ an<strong>de</strong><strong>de</strong>s a mandado.<br />
–Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.
About Don Fernan Diaz Estaturao<br />
I’ve heard some news, that please me;<br />
that he is a man who does many things for God<br />
and now wants to become a hermit;<br />
and he’ll do well done, if he does it;<br />
moreover, nobody ever knew of a woman of his,<br />
since his birthday, such a good Christian he is.<br />
This one has Paradise in his hand,<br />
As he always loved, with Christian sense, peace,<br />
never loved a woman or her solace,<br />
nor did he not love nobleman or peasant;<br />
and I’ll tell you more, if you would like,<br />
he never loved a woman, neither wanted nor wants,<br />
but behaves flatteringly and well nicely.<br />
And on such a good day was he born<br />
that he so well knew how to cheat sin,<br />
that he never wanted to give anything for a woman,<br />
but he presents himself as in love;<br />
and those of us who don’t know him well<br />
think that he has some insanity,<br />
but we don’t think of him having a woman.<br />
So that if he were walled up today,<br />
he wouldn’t be able to better keep<br />
ever from sheltering with a woman,<br />
so that sin didn’t laugh at him,<br />
as he never gave anything for a woman,<br />
but you see: if someone sees him,<br />
he’ll say he’s dying to be married.<br />
And, such chastity he keeps,<br />
that when he dies, I’ll tell you one thing:<br />
Beati Oculi he will be called.<br />
De Don Fernan Diaz Estaturão<br />
oi dizer novas, <strong>de</strong> que mi praz:<br />
que é home que muito por Deus faz<br />
e se quer ora meter ermitão;<br />
e fara bon feito, se o fezer;<br />
<strong>de</strong> máis, nunca lh’ home soube molher,<br />
<strong>de</strong>s que naceu, tant’ é <strong>de</strong> bon cristão.<br />
Este ten o Paraiso en mão,<br />
que sempr’ amou, con sén cristão, paz,<br />
nen nunc’ amou molher nen seu solaz,<br />
nen <strong>de</strong>samou fidalgo nen vilão;<br />
e máis vos én direi, se vos prouguer:<br />
nunca molher amou, nen quis nen quer,<br />
pero cata falagueir’ e loução.<br />
E atán bon dia foi ele nado<br />
que tan ben soub’ o pecad’ enganar,<br />
que nunca por molher ren quiso dar,<br />
e pero mete‐s’ el por namorado;<br />
e os que o non conhocemos ben<br />
cuidamos <strong>de</strong>l que folia manten,<br />
mais el d’ haver molher non é pensado.<br />
Que se hoj’ ele foss’ empardẽado,<br />
nen se saberia melhor guardar<br />
<strong>de</strong> nunca ja con molher albergar,<br />
por non se riir <strong>de</strong>le o pecado,<br />
ca nunca <strong>de</strong>u por molher nulha ren;<br />
e pero ve<strong>de</strong>s: se o vir alguen,<br />
terrá que morre por seer casado.<br />
E, pois el tal castida<strong>de</strong> manten,<br />
quand’ el morrer, direi‐vos ũa ren:<br />
Beati Oculi sera chamado.
BERNAL DE BONAVAL (First half of the 13 th century)<br />
The woman I have as my lady<br />
show to me, God, if it would please you,<br />
if not so, give me <strong>de</strong>ath.<br />
The one I have as the light of these my eyes<br />
and for whom they always cry, show to me, God,<br />
if not so, give me <strong>de</strong>ath.<br />
That one you ma<strong>de</strong> look the best<br />
of all I know, oh God, make me see her,<br />
if not so, give me <strong>de</strong>ath.<br />
Oh God, who ma<strong>de</strong> me love her more than myself,<br />
show me where I can talk to her,<br />
if not so, give me <strong>de</strong>ath.<br />
A dona que eu am’ e tenho por senhor<br />
amostra<strong>de</strong>‐mi‐a, Deus, se vos én prazer for,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.<br />
A que tenh’ eu por lume <strong>de</strong>stes olhos meus<br />
e por que choran sempr’, amostra<strong>de</strong>‐mi‐a, Deus,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.<br />
Essa que vós fezestes melhor parecer<br />
<strong>de</strong> quantas sei, ai Deus, faze<strong>de</strong>‐mi‐a veer,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.<br />
Ai Deus, que mi a fezestes máis ca min amar,<br />
mostra<strong>de</strong>‐mi‐a u possa con ela falar,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.
14 th )<br />
FERNANDO ESQUÍO (End of the 13 th century and beginning of the<br />
Lady, because I had so great eagerness,<br />
long time ago, by God, I didn’t see you<br />
but very far away from you I lived,<br />
I never found this ancient proverb:<br />
«What the eye doesn’t see, the heart doesn’t grieve».<br />
My trouble, by God, has no peer,<br />
that for you I carry and will always carry,<br />
and, but very far away from you I lived,<br />
I never could this ancient proverb find:<br />
«What the eye doesn’t see, the heart doesn’t grieve ».<br />
And I have such big trouble of love with me<br />
that God doesn’t know it, bad sin!<br />
But as I live so very far away<br />
from you, I don’t find this ancient proverb:<br />
«What the eye doesn’t see, the heart doesn’t grieve ».<br />
Senhor, por que eu tant’ afan levei,<br />
gran sazon ha, por Deus, que vos non vi<br />
e pero mui longe <strong>de</strong> vós vivi,<br />
nunca aqueste verv’ antig’ achei:<br />
«Quan longe d’ olhos, tan longe <strong>de</strong> coraçon».<br />
A minha coita, por Deus, non ha par<br />
que por vós levo sempr’ e levarei,<br />
e, pero mui longe <strong>de</strong> vós morei,<br />
nunca pu<strong>de</strong> este verv’ antig’ achar:<br />
«Quan longe d’ olhos, tan longe <strong>de</strong> coraçon».<br />
E tan gran coita d’ amor hei migo<br />
que o non sabe Deus, mal pecado!<br />
Pero que vivo muit’ alongado<br />
<strong>de</strong> vós, non acho este verv’ antigo:<br />
«Quan longe d’ olhos, tan longe <strong>de</strong> coraçon».
Let’s go, sister, let’s go to sleep<br />
on the lake banks, where I saw flying<br />
the birds, my friend.<br />
Let’s go, sister, let’s go to rest<br />
on the lake banks, where I saw flying<br />
the birds, my friend.<br />
On the lake banks, where I saw him walk,<br />
with his bow in his hands the birds injure,<br />
the birds, my friend.<br />
With his bow in his hands the birds he injures,<br />
with his bow in his hands at the birds he shoots<br />
the birds, my friend.<br />
With his bow in his hands the birds he injures,<br />
and those that were singing he let them shelter,<br />
the birds, my friend.<br />
With his bow in his hand at the birds he shoots,<br />
and those that were singing he doesn’t want to kill,<br />
the birds, my friend.<br />
Vaiamos, irmana, vaiamos dormir<br />
nas ribas do lago, u eu andar vi<br />
a las aves meu amigo.<br />
Vaiamos, irmana, vaiamos folgar<br />
nas ribas do lago, u eu vi andar<br />
a las aves meu amigo.<br />
En nas ribas do lago, u eu andar vi,<br />
seu arco na mão as aves ferir,<br />
a las aves, meu amigo.<br />
En nas ribas do lago, u eu vi andar,<br />
seu arco na mano a las aves tirar,<br />
a las aves, meu amigo.<br />
Seu arco na mão as aves ferir,<br />
e las que cantavan leixa‐las guarir,<br />
a las aves, meu amigo.<br />
Seu arco na mano a las aves tirar,<br />
e las que cantavan non nas quer matar,<br />
a las aves, meu amigo.
They call a priest impotent,<br />
and sins who calls him so,<br />
because, as he knows how to fornicate well,<br />
I think the guy is sexually potent;<br />
and as he gets pregnant those he lies with<br />
and makes sons and daughters aplenty,<br />
I’d better call him sexually potent.<br />
I would never say impotent,<br />
but he brings his male member stiff,<br />
so he has so many women breastfeeding,<br />
that three gave birth in one day,<br />
and many others he’s got pregnant;<br />
and such a priest I think would be<br />
sexually potent for this.<br />
Impotent cannot be<br />
the one who so many daughters ma<strong>de</strong> to Marinha,<br />
and who now has another little shepher<strong>de</strong>ss<br />
pregnant, who is about to give birth,<br />
and many other women he fucks;<br />
and such a priest I certainly think can<br />
sexually potent for this be.<br />
A ũu fra<strong>de</strong> dizen escaralhado,<br />
e faz pecado quen lho vai dizer,<br />
ca, pois el sab’ arreitar <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r,<br />
cuid’ eu que gai’ é, <strong>de</strong> piss’ arriçado;<br />
e pois emprenha estas con que jaz<br />
e faze filhos e filhas assaz,<br />
ante lhe dig’ eu ben encaralhado.<br />
Escaralhado nunca eu diria,<br />
mais que trage ante caralho arreite,<br />
ao que tantas molheres <strong>de</strong> leite<br />
ten, ca lhe pariron tres en ũu dia,<br />
e outras muitas prenhadas que ten;<br />
e atal fra<strong>de</strong> cuid’ eu que mui ben<br />
encaralhado per esto seria.<br />
Escaralhado non po<strong>de</strong> seer<br />
o que tantas filhas fez en Marinha,<br />
e que ten ora outra pastorinha<br />
prenhe, que ora quer encaecer,<br />
e outras muitas molheres que fo<strong>de</strong>;<br />
e atal fra<strong>de</strong> ben cuid’ eu que po<strong>de</strong><br />
encaralhado per esto seer.
ESTEVAN COELHO (...1308‐c.1336)<br />
Sat the beauty her silk twisting,<br />
her beautiful quiet voice singing<br />
songs of friendship.<br />
Sat the beauty her silk weaving,<br />
her beautiful quiet voice singing<br />
songs of friendship.<br />
‐By God on the Cross, lady, I know you have<br />
a very troubled love, because you sing so nicely<br />
songs of friendship.<br />
By God on the Cross, lady, I know you are<br />
By love very troubled, because you sing so well<br />
songs of friendship.<br />
‐Vulture you ate, that you have guessed.<br />
Sedia la fremosa seu sirgo torcendo,<br />
sa voz manselinha fremoso dizendo<br />
cantigas d’ amigo.<br />
Sedia la fremosa seu sirgo lavrando,<br />
sa voz manselinha fremoso cantando<br />
cantigas d’ amigo.<br />
–Par Deus <strong>de</strong> Cruz, dona, sei eu que have<strong>de</strong>s<br />
amor mui coitado, que tan ben dize<strong>de</strong>s<br />
cantigas d’ amigo.<br />
Par Deus <strong>de</strong> Cruz, dona, sei eu que anda<strong>de</strong>s<br />
d’ amor mui coitada que tan ben canta<strong>de</strong>s<br />
cantigas d’ amigo.<br />
–Avuitor comestes, que a<strong>de</strong>vinha<strong>de</strong>s.
PERO VIVIÁEZ (...1275?...)<br />
As our mothers go to San Simon<br />
<strong>de</strong> Val <strong>de</strong> Prados candles to burn,<br />
we, the little girls, set to walk<br />
with our mothers, and let them then<br />
burn candles for us and for themselves,<br />
and we, little girls, will dance there.<br />
All our friends will go there<br />
to see us and we will be<br />
dancing before them, beautiful, in our bodies,<br />
and our mothers, as they go there, may<br />
burn candles for us and for themselves,<br />
and we, little girls, will dance there.<br />
Our friends will go to consi<strong>de</strong>r<br />
how we dance, and they can see<br />
us dancing, good‐looking girls;<br />
and our mothers, as they want to go there, may<br />
burn candles for us and for themselves,<br />
and we, little girls, will dance there.<br />
Pois nossas madres van a San Simon<br />
<strong>de</strong> Val <strong>de</strong> Prados can<strong>de</strong>as queimar,<br />
nós, as meninhas, punhemos d’ andar<br />
con nossas madres, e elas enton<br />
queimen can<strong>de</strong>as por nós e por si,<br />
e nós, meninhas, bailaremos i.<br />
Nossos amigos todos lá iran<br />
por nos veer e andaremos nós<br />
bailand’ ant’ eles, fremosas, en cos,<br />
e nossas madres, pois que ala van,<br />
queimen can<strong>de</strong>as por nós e por si,<br />
e nós, meninhas, bailaremos i.<br />
Nossos amigos iran por cousir<br />
como bailamos, e po<strong>de</strong>n veer<br />
bailar nós, moças <strong>de</strong> bon parecer;<br />
e nossas madres, pois lá queren ir,<br />
queimen can<strong>de</strong>as por nós e por si,<br />
e nós, meninhas, bailaremos i.
PEDRO EANES SOLAZ (13 th century)<br />
I, beautiful, didn’t sleep,<br />
lelia doura,<br />
and my friend was coming,<br />
edoi lelia doura!<br />
I didn’t sleep and was thinking,<br />
lelia doura,<br />
and my friend was arriving,<br />
edoi lelia doura!<br />
My friend was coming,<br />
lelia doura,<br />
and about love so nicely he said<br />
edoi lelia doura!<br />
My friend was arrriving,<br />
lelia doura,<br />
and about love so nicely he was singing,<br />
edoi lelia doura!<br />
Much I wished, friend,<br />
lelia doura,<br />
that I had you with me,<br />
edoi lelia doura!<br />
Much I wished, loved one,<br />
lelia doura,<br />
that I had you by my si<strong>de</strong>,<br />
edoi lelia doura!<br />
Eu, velida, non dormia,<br />
lelia doura,<br />
e meu amigo venia,<br />
edoi lelia doura!<br />
Non dormia e cuidava,<br />
lelia doura,<br />
e meu amigo chegava,<br />
edoi lelia doura!<br />
O meu amigo venia,<br />
lelia doura,<br />
e d’ amor tan ben dizia<br />
edoi lelia doura!<br />
O meu amigo chegava,<br />
lelia doura,<br />
e d’ amor tan ben cantava,<br />
edoi lelia doura!<br />
Muito <strong>de</strong>sejei, amigo,<br />
lelia doura,<br />
que vos tevesse comigo,<br />
edoi lelia doura!<br />
Muito <strong>de</strong>sejei, amado,<br />
lelia doura,<br />
que vos tevess’ a meu lado,<br />
edoi lelia doura!
Leli leli, by God, leli,<br />
lelia doura,<br />
I know well who doesn’t say leli,<br />
edoi lelia doura!<br />
I know well who doesn’t say leli,<br />
lelia doura,<br />
Devil is the one who doesn’t say leli,<br />
edoi lelia doura!<br />
Leli leli, par Deus, leli,<br />
lelia doura,<br />
ben sei eu quen non diz leli,<br />
edoi lelia doura!<br />
Ben sei eu quen non diz leli,<br />
lelia doura,<br />
<strong>de</strong>mo x’ é quen non diz leli,<br />
edoi lelia doura!
MEENDINHO (first half of the 13 th century?<br />
I was at the chapel of San Simion<br />
and the waves surroun<strong>de</strong>d me, how big they are.<br />
Waiting for my friend in anger!<br />
Being at the chapel before the altar,<br />
the big waves of the sea surroun<strong>de</strong>d me.<br />
Waiting for my friend in anger!<br />
And the waves surroun<strong>de</strong>d me, how big they are:<br />
I haven’t got a boatman there, nor a rower.<br />
Waiting for my friend in anger!<br />
And the waves of the high sea surroun<strong>de</strong>d me:<br />
I haven’t got a boatman there, nor can I row.<br />
Waiting for my friend in anger!<br />
I haven’t got a boatman there, nor a rower;<br />
I will die, beautiful, in the high sea.<br />
Waiting for my friend in anger!<br />
I haven’t got a boatman, nor can I row;<br />
I will die beautiful in the high sea.<br />
Waiting for my friend in anger!<br />
Sedia‐m’ eu na ermida <strong>de</strong> San Simion<br />
e cercaron‐mi as ondas, que gran<strong>de</strong>s son.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
Estando na ermida ant’ o altar,<br />
cercaron‐mi as ondas gran<strong>de</strong>s do mar.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
E cercaron‐mi as ondas, que gran<strong>de</strong>s son:<br />
non hei i barqueiro, nen remador.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
E cercaron‐mi as ondas do alto mar:<br />
non hei i barqueiro, nen sei remar.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
Non hei i barqueiro, nen remador:<br />
morrerei eu fremosa no mar maior.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
Non hei i barqueiro, nen sei remar:<br />
morrerei eu fremosa no alto mar.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!
JOÁN MEÉNDIZ DE BRITEIROS (...1288‐1334...)<br />
God, how glad I saw myself tonight,<br />
friend, in a dream I dreamt!<br />
As I dreamt, I will tell you how,<br />
that my friend spoke to me like this:<br />
«Speak, friend, oh my light and my good! ».<br />
There wasn’t on the world such a glad woman<br />
in dreams, nor there could be,<br />
because I dreamt that he had come to say to me<br />
the one that loves me better than himself:<br />
«Speak, friend, oh my light and my good! ».<br />
When I woke up, I had great sorrow,<br />
because such a dream I enjoyed greatly<br />
with his begging me, by Our Lord,<br />
The one that knows how to love me better than himself:<br />
«Speak to me, oh my light and my good! ».<br />
And, after I woke up, I prayed to God<br />
to make this dream come true for me.<br />
Deus, que leda que m’ esta noite vi,<br />
amiga, en un sonho que sonhei!<br />
Ca sonhava, en como vos direi,<br />
que me dizia meu amig’ assi:<br />
«Falad’, amig’, ai meu lum’ e meu ben!».<br />
Non foi no mundo tan leda molher<br />
en sonho, nen no podia seer,<br />
ca sonhei que me veera dizer<br />
aquel que me milhor que a si quer:<br />
«Fala<strong>de</strong> migo, ai meu lum’ e meu ben!».<br />
Des que m’ espertei, houvi gran pesar,<br />
ca en tal sonho havia gran sabor<br />
con o rogar‐me, por Nostro Senhor,<br />
o que me sabe máis que si amar:<br />
«Fala<strong>de</strong> migo, ai meu lum’ e meu ben!».<br />
E, pois m’ espertei, foi a Deus rogar<br />
que me sacass’ aqueste sonh’ a ben.
Now I see that there is no truth<br />
in your dream, friend, if God forgives me;<br />
and I want to show you the reason why,<br />
and see how, by pity’s sake:<br />
I dreamt, long time ago, that I would see my <strong>de</strong>ar<br />
and my friend and I don’t see him, nor does he come.<br />
Because there isn’t a bit of truth<br />
in a dream, and in it there is neither good nor bad,<br />
and I will never believe it,<br />
because, friend, if God helps me,<br />
I dreamt, long time ago, that I would see my <strong>de</strong>ar<br />
and my friend and I don’t see him, nor does he come.<br />
I, myself, friend, un<strong>de</strong>rstand certainly that<br />
a dream cannot be true<br />
nor can it do me good or evil,<br />
because, friend, if God does good to me,<br />
I dreamt, long time ago, that I would see my <strong>de</strong>ar<br />
and my friend and I don’t see him, nor does he come..<br />
And, if he was my friend and doesn’t come,<br />
my dream, friend, isn’t either good or bad.<br />
Ora vej’ eu que non ha verda<strong>de</strong><br />
en sonh’, amiga, se Deus me perdon;<br />
e quero‐vos logo mostrar razon,<br />
e ve<strong>de</strong>s como, par carida<strong>de</strong>:<br />
sonhei, muit’ ha, que veera meu ben<br />
e meu amig’ e non veo, nen ven.<br />
Ca non ha verda<strong>de</strong> nemigalha<br />
en sonho, nen sol non é ben nen mal,<br />
e eu nunca en<strong>de</strong> creerei al,<br />
porque, amiga, se Deus me valha,<br />
sonhei, muit’ ha que veera meu ben<br />
e meu amig’ e non veo, nen ven.<br />
Per min, amiga, entend’ eu ben que<br />
sonho non po<strong>de</strong> verda<strong>de</strong> seer,<br />
nen que m’ er po<strong>de</strong> ben nen mal fazer,<br />
porque, amiga, se Deus ben mi dé,<br />
sonhei, muit’ ha, que veera meu ben<br />
a meu amig’ e non veo, nen ven.<br />
E, pois se foi meu amig’ e non ven,<br />
meu sonh’, amiga, non é mal nen ben.
PERO GONÇALVES DE PORTOCARREIRO (Second half of the 13 th<br />
century)<br />
The ring of my friend<br />
I lost un<strong>de</strong>r the green pine,<br />
and I cry, beautiful me!<br />
The ring of my loved one<br />
I lost un<strong>de</strong>r the green branch,<br />
and I cry, beautiful me!<br />
I lost it un<strong>de</strong>r the green pine;<br />
that’s why I cry, mai<strong>de</strong>n,<br />
and I cry, beautiful me!<br />
I lost it un<strong>de</strong>r the green branch;<br />
that’s why I cry, noble woman,<br />
and I cry, beautiful me!<br />
O anel do meu amigo<br />
perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> pino,<br />
e chor’ eu, bela!<br />
O anel do meu amado<br />
perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> ramo,<br />
e chor’ eu, bela!<br />
Perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> pino;<br />
por én chor’ eu, dona virgo,<br />
e chor’ eu, bela!<br />
Perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> ramo;<br />
por én chor’ eu, dona d’ algo,<br />
e chor’ eu, bela!
JOÁN AIRAS DE SANTIAGO (Second half of the 13 th century)<br />
All things I see to <strong>de</strong>part<br />
from this world such as they used to be,<br />
and I see people stop doing<br />
what good they used to –such time is our lot!‐,<br />
but my heart can’t be <strong>de</strong>parted<br />
from my friend whom I love well.<br />
But what man breaks the heart<br />
of the things he loves, certainly,<br />
and man <strong>de</strong>parts from the land where he is,<br />
and man <strong>de</strong>parts from where he has big profits,<br />
the heart can’t be broken<br />
of my friend whom I love well.<br />
Everything I see changing:<br />
times change and the rest changes,<br />
people change from doing good or evil,<br />
the winds change and everything again,<br />
but the heart can’t be changed<br />
of my friend whom I love well.<br />
Toda‐las cousas eu vejo partir<br />
do mund’ en como soian seer,<br />
e vej’ as gentes partir <strong>de</strong> fazer<br />
ben que soian –tal tempo nos ven!–,<br />
mais non se pod’ o coraçon partir<br />
do meu amigo <strong>de</strong> mi querer ben.<br />
Pero que home part’ o coraçon<br />
das cousas que ama, per bõa fe,<br />
e parte‐s’ home da terra ond’ é,<br />
e parte‐s’ home d’ u gran<strong>de</strong> prol ten,<br />
non se po<strong>de</strong> parti‐lo coraçon<br />
do meu amigo <strong>de</strong> mi querer ben.<br />
Toda‐las cousas eu vejo mudar:<br />
mudan‐s’ os tempos e muda‐s’ o al,<br />
muda‐s’ a gente en fazer ben ou mal,<br />
mudan‐s’ os ventos e tod’ outra ren,<br />
mais non se pod’ o coraçon mudar<br />
do meu amigo <strong>de</strong> mi querer ben.
‐My friend, I want to ask you.<br />
‐Ask me, lady, since it pleases me.<br />
‐You needn’t <strong>de</strong>ny me anything.<br />
‐Never will I, lady, <strong>de</strong>ny you anything.<br />
‐So many songs, why do you write them?<br />
‐Lady, because I never forget you.<br />
‐I want to ask you, certainly.<br />
‐Ask, as that pleases me.<br />
‐Don’t <strong>de</strong>ny me anything, so that is.<br />
‐I will never <strong>de</strong>ny you anything, my lady.<br />
‐So many songs, why do you write them?<br />
‐Lady, because I never forget you.<br />
‐Don’t worry about which question to ask.<br />
‐No, lady, I rather will thank you.<br />
‐Don’t <strong>de</strong>ny either what you say.<br />
‐Never will I, lady, <strong>de</strong>ny you anything.<br />
‐So many songs, why do you write them?<br />
‐Lady, because I never forget you.<br />
‐And this good you do for me?<br />
‐For you, my lady, who are worth it.<br />
–Meu amigo, quero‐vos preguntar.<br />
–Pregunta<strong>de</strong>, senhor, ca m’ é én ben.<br />
–Non vos ha mester <strong>de</strong> mi ren negar.<br />
–Nunca vos eu, senhor, negarei ren.<br />
–Tantos cantares, por que faze<strong>de</strong>s?<br />
–Senhor, ca nunca mi escaece<strong>de</strong>s.<br />
–Preguntar‐vos quero, per bõa fe.<br />
–Pregunta<strong>de</strong>, ca hei én gran sabor.<br />
–Non mi negue<strong>de</strong>s ren, pois assi é.<br />
–Nunca vos ren negarei, mia senhor.<br />
–Tantos cantares, por que faze<strong>de</strong>s?<br />
–Senhor, ca nunca mi escaece<strong>de</strong>s.<br />
–Non vos pes <strong>de</strong> qual pregunta fezer.<br />
–Non, senhor, ante vo‐lo gracirei.<br />
–Non m’ ar negue<strong>de</strong>s o que vos disser.<br />
–Nunca vos eu, senhor, ren negarei.<br />
–Tantos cantares, por que faze<strong>de</strong>s?<br />
–Senhor, ca nunca mi escaece<strong>de</strong>s.<br />
–E este ben por mí o faze<strong>de</strong>s?<br />
–Por vós, mia senhor, que o vale<strong>de</strong>s.
Oh , Justice, you do me wrong,<br />
as now you don’t want to rightly judge<br />
Mor <strong>de</strong> Cana, because she killed<br />
Joan Airas, which was without any reason;<br />
but, if you want to do right,<br />
you must put her un<strong>de</strong>r him,<br />
because the Livro <strong>de</strong> Leon so regulates;<br />
because he loved her greatly, and since then<br />
never called her but “lady”,<br />
and when he loved her best,<br />
she went and killed him there;<br />
but, Justice, as she did such great wrong,<br />
put her un<strong>de</strong>r him just one time,<br />
because the law so regulates.<br />
And, when Joan Airas more thought<br />
he would get some good from Mor <strong>de</strong> Cana,<br />
she went and killed him for that,<br />
so much was he un<strong>de</strong>r her power;<br />
but, Justice, because it already is like that,<br />
put her un<strong>de</strong>r him, and suffer will<br />
the one that committed such great evil.<br />
And whoever see us both lie, will say:<br />
«Blessed be the one that judged! »<br />
Ai, Justiça, mal faze<strong>de</strong>s, que non<br />
quere<strong>de</strong>s ora <strong>de</strong>reito filhar<br />
<strong>de</strong> Mor da Cana, porque foi matar<br />
Joan Airas, ca fez mui sen razon;<br />
mais, se <strong>de</strong>reito quere<strong>de</strong>s fazer,<br />
ela so el <strong>de</strong>ve<strong>de</strong>s a meter,<br />
ca o manda o Livro <strong>de</strong> Leon;<br />
ca lhi queria gran ben, e <strong>de</strong>s i<br />
nunca lhi chamava senon "senhor",<br />
e, quando lh’ el queria mui milhor,<br />
foi‐o ela logo matar ali;<br />
mais, Justiça, pois tan gran torto fez,<br />
mete<strong>de</strong>‐a ja so ele ũa vez,<br />
ca o manda o <strong>de</strong>reito assi.<br />
E, quando máis Joan Airas cuidou<br />
que houvesse <strong>de</strong> Mor da Cana ben,<br />
foi‐o ela logo matar por én,<br />
tanto que el en seu po<strong>de</strong>r entrou;<br />
mais, Justiça, pois que assi é ja,<br />
metan‐na so el, e pa<strong>de</strong>cerá<br />
a que o a mui gran torto matou.<br />
E quen nos ambos vir jazer, dira:<br />
«Beeito seja aquel que o julgou!».
PERO DE VEER (...1240?...)<br />
Oh God, what a pain I have in myself,<br />
because my friend went away and I was left<br />
a little girl and in love with him.<br />
When he had to go to Julhan,<br />
I was left, beautiful me, not to lie to you,<br />
A little girl and in love with him.<br />
There I feared my own <strong>de</strong>ath,<br />
where I was left a very troubled shepher<strong>de</strong>ss,<br />
A little girl and in love with him.<br />
Ai Deus, que doo que eu <strong>de</strong> mí hei,<br />
porque se foi meu amig’ e fiquei<br />
pequena e <strong>de</strong>l namorada.<br />
Quando s’ el houve <strong>de</strong> Julhan a ir,<br />
fiquei, fremosa, por vos non mentir,<br />
pequena e <strong>de</strong>l namorada.<br />
Ali houv’ eu <strong>de</strong> mia morte pavor,<br />
u eu fiquei mui coitada pastor,<br />
pequena e <strong>de</strong>l namorada.
JOÁN ZORRO (End of the 13 th century)<br />
The king of Portugal<br />
boats or<strong>de</strong>red to build,<br />
and there will on the boats with me go<br />
my daughter and our friend.<br />
The Portuguese king<br />
boats or<strong>de</strong>red to make,<br />
and there will on the boats with me go<br />
my daughter and our friend.<br />
Boats he or<strong>de</strong>red to build<br />
and on the sea to launch,<br />
and there will on the boats with me go<br />
my daughter and our friend.<br />
Boats he or<strong>de</strong>red to make<br />
and to put into the sea,<br />
and there will on the boats with me go<br />
my daughter and our friend.<br />
El‐Rei <strong>de</strong> Portugale<br />
barcas mandou lavrare,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.<br />
El‐Rei portugueese<br />
barcas mandou fazere,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.<br />
Barcas mandou lavrare<br />
e no mar as <strong>de</strong>itare,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.<br />
Barcas mandou fazere<br />
e no mar as metere,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.
JULIÃO BOLSEIRO (3 rd fourth of the 13 th century)<br />
Without my friend lonely in the morning<br />
and never these eyes of mine sleep:<br />
and, as much as I can, I beg God for a light<br />
and he doesn’t give it to me in any way.<br />
But, if I were with my friend,<br />
the light would be with me now.<br />
When I used to sleep with my friend,<br />
the night didn’t last any long,<br />
and now the night lasts and comes and goes:<br />
the light doesn’t come, nor the day breaks.<br />
But, if I were with my friend,<br />
the light would be with me now.<br />
And, according to my un<strong>de</strong>rstanding,<br />
let my light and my lord stay with me:<br />
then comes light, whose pleasure I have not,<br />
and now the night goes and comes and grows.<br />
But, if I were with my friend,<br />
the light would be with me now.<br />
Pater nostrus I pray more than a hundred times<br />
for That One who died on the true cross,<br />
may He show me the light very soon,<br />
but show me the nights of advent.<br />
But, if I were with my friend,<br />
the light would be with me now.<br />
Sen meu amigo manh’ eu senlheira<br />
e sol non dormen estes olhos meus;<br />
e, quant’ eu posso, peç’ a luz a Deus<br />
e non mi a dá per nulha maneira.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.<br />
Quand’ eu con meu amigo dormia,<br />
a noite non durava nulha ren,<br />
e ora dur’ a noit’ e vai e ven:<br />
non ven a luz, nen parec’ o dia.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.<br />
E, segundo, com’ a mí parece,<br />
comigo man meu lum’ e meu senhor:<br />
ven log’ a luz, <strong>de</strong> que non hei sabor,<br />
e ora vai a noit’ e ven e crece.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.<br />
Pater nostrus rez’ eu máis <strong>de</strong> cento<br />
por Aquel que morreu na vera cruz,<br />
que Ele mi mostre mui cedo a luz,<br />
mais mostra‐mi as noites d’ avento.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.
These nights so long that God turns into grave day<br />
for me, because I don’t sleep them, and why didn’t he turn them<br />
by the time when my friend<br />
used to talk to me?<br />
Because God makes them so long I can’t sleep, troubled,<br />
and, as they are too many, I’d like one more time<br />
by the time when my friend<br />
used to talk to me.<br />
Why does God make them so long, in measure unchallenged,<br />
and I can’t sleep them? Why doesn’t he make them similar to<br />
by the time when my friend<br />
used to talk to me?<br />
Aquestas noites tan longas que Deus fez en grave dia<br />
por min, por que as non dormio, e por que as non fazia<br />
no tempo que meu amigo<br />
soia falar comigo?<br />
Porque as fez Deus tan gran<strong>de</strong>s non posso eu dormir,<br />
coitada,<br />
e, <strong>de</strong> como son sobejas, quisera eu outra vegada<br />
no tempo que meu amigo<br />
soia falar comigo.<br />
Por que as Deus fez tan gran<strong>de</strong>s sen mesura <strong>de</strong>siguaes,<br />
e as eu dormir non posso? Por que as non fez ataes<br />
no tempo que meu amigo<br />
soia falar comigo?
PERO MEOGO (Second half of the 13 th century)<br />
She got up at dawn, the beauty got up,<br />
she’s going to wash her hair in the cold fountain,<br />
glad for love, for love glad.<br />
She got up at dawn, the pretty girl got up,<br />
she’s going to wash her hair in the cold fountain,<br />
glad for love, for love glad.<br />
She’s going to wash her hair in the cold fountain,<br />
her friend passed by, whom she loved certainly,<br />
glad for love, for love glad.<br />
She’s going to wash her hair in the cold fountain,<br />
her friend passes by, who much loved her,<br />
glad for love, for love glad.<br />
Her friend passes by, whom she loved certainly,<br />
the mountain <strong>de</strong>er to the water returned,<br />
glad for love, for love glad.<br />
Her friend passes by, who much loved her,<br />
the mountain <strong>de</strong>er to the water returned,<br />
glad for love, for love glad.<br />
Levou‐s’ aa alva, levou‐s’ a velida,<br />
vai lavar cabelos na fontana fria,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Levou‐s’ aa alva, levou‐s’ a louçana,<br />
vai lavar cabelos na fria fontana,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Vai lavar cabelos na fontana fria,<br />
passou seu amigo, que lhi ben queria,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Vai lavar cabelos na fria fontana,<br />
passa seu amigo, que a muit’ amava,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Passa seu amigo, que lhi ben queria,<br />
o cervo do monte a augua volvia,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Passa seu amigo, que a muit’ amava,<br />
o cervo do monte volvia a augua,<br />
leda dos amores, dos amores leda.
‐Tell me, daughter, my beautiful daughter:<br />
why did you take so long at the cold fountain?<br />
‐I’m in love.<br />
Tell me daughter, my pretty daughter:<br />
why did you take so long at the cold fountain?<br />
‐I’m in love.<br />
‐I took so long, my mother, at the cold fountain,<br />
because the mountain <strong>de</strong>er returned to the water.<br />
I’m in love.<br />
I took so long, my mother, at the cold fountain,<br />
because the mountain <strong>de</strong>er to the water returned.<br />
I’m in love.<br />
‐Lying, my daughter, lying for a friend!<br />
I never saw a <strong>de</strong>er return to the river.<br />
‐I’m in love.<br />
Lying, my daughter, lying for the loved one!<br />
I never saw a <strong>de</strong>er to the river return .<br />
‐I’m in love.<br />
–Diga<strong>de</strong>s, filha, mia filha velida:<br />
por que tardastes na fontana fria?<br />
–Os amores hei.<br />
Diga<strong>de</strong>s, filha, mia filha louçana:<br />
por que tardastes na fria fontana?<br />
–Os amores hei.<br />
–Tar<strong>de</strong>i, mia madre, na fontana fria,<br />
cervos do monte a augua volvian.<br />
Os amores hei.<br />
Tar<strong>de</strong>i, mia madre, na fria fontana,<br />
cervos do monte volvian a augua.<br />
Os amores hei.<br />
–Mentir, mia filha, mentir por amigo!<br />
Nunca vi cervo que volvess’ o rio.<br />
–Os amores hei.<br />
Mentir, mia filha, mentir por amado!<br />
Nunca vi cervo que volvess’ o alto.<br />
–Os amores hei.
PEDRO AMIGO DE SEVILHA (...1268‐1285...)<br />
‐By God, friend, do you know<br />
how I could send a message<br />
to my friend, who cannot<br />
talk to me and dies for that with worry?<br />
And, I tell you certainly, if he dies like that,<br />
I will not live ever since.<br />
Friend, I certainly know my friend<br />
cannot have shrewdness with me to speak,<br />
and I had cunning and ma<strong>de</strong> him write<br />
for another lady a very good song;<br />
and, as he sang to that lady,<br />
every time he wanted, he always spoke to me.<br />
My friend is not a minstrel,<br />
but so big is the love he feels for me<br />
that he will take another lover<br />
and will sing, because I tell him so;<br />
but, friend, by whom will he know<br />
that I say so, or who will tell him?<br />
‐I, friend, will make him know<br />
that, whenever he writes a song<br />
for another woman and ma<strong>de</strong> by him,<br />
he will talk to you, whenever he pleases;<br />
but it’s necessary to make him<br />
believe it certainly and that you don’t make him jealous.<br />
‐Friend, by heaven and every evil I have,<br />
I will never make him jealous again.<br />
‐It’s necessary for you, as it will be un<strong>de</strong>rstood<br />
if you make him jealous, and you will be avoi<strong>de</strong>d.<br />
–Par Deus, amiga, po<strong>de</strong><strong>de</strong>s saber<br />
como po<strong>de</strong>sse mandad’ enviar<br />
a meu amigo, que non ha po<strong>de</strong>r<br />
<strong>de</strong> falar mig’ e morr’ én con pesar?<br />
E, ben vos digo, se el morr’ assi,<br />
que non viverei ja máis <strong>de</strong>s ali.<br />
Amiga, sei ben que non pod’ haver<br />
meu amig’ arte <strong>de</strong> migo falar,<br />
e houv’ eu art’ e figi‐lhe fazer<br />
por outra dona un mui bon cantar;<br />
e, pois por aquela dona trobou,<br />
cada que quis, sempre migo falou.<br />
O meu amigo non é trobador,<br />
pero tan grand’ é o ben que m’ el quer<br />
que filhará outra enten<strong>de</strong>dor<br />
e trobará, pois que lho eu disser;<br />
mais, amiga, per quen o sabera<br />
que lho eu mando, ou quen lho dira?<br />
–Eu, amiga, o farei sabedor<br />
que, tanto que el un cantar fezer<br />
por outra dona e pois por seu for,<br />
que falará vosco, quando quiser;<br />
mais ha mester <strong>de</strong> lho fazer el ben<br />
creent’ e vós non o cear<strong>de</strong>s én.<br />
–Amiga, per ceos e quant’ eu hei<br />
<strong>de</strong> mal, máis nunca o ja cearei.<br />
–Mester vos é, cá vo‐lo enten<strong>de</strong>rán<br />
se o cear<strong>de</strong>s, e guardar‐vos‐an
MARTIN PADROZELOS (Second half of the 13 th century)<br />
By God, do not be sorrowful,<br />
my mother and my lady,<br />
about going to San Salvador,<br />
because, if today there go three<br />
beauties, I will be<br />
one, I know for certain.<br />
To say a prayer,<br />
I want today to go there,<br />
and, not to lie to you,<br />
if today there are two<br />
beauties, I will be<br />
one, I know for certain.<br />
And my friend is there, oh<br />
mother, and I’m going to see him there,<br />
to please him;<br />
if today there goes one<br />
beauty, I will be<br />
the one, I know for certain.<br />
Por Deus, que vos non pes,<br />
mia madr’ e mia senhor,<br />
d’ ir a San Salvador,<br />
ca, se hoje i van tres<br />
fremosas, eu serei<br />
a ũa, ben o sei.<br />
Por fazer oraçon,<br />
quer’ hoj’ eu ala ir,<br />
e, por vos non mentir,<br />
se hoj’ i duas son<br />
fremosas, eu serei<br />
a ũa, ben o sei.<br />
I é meu amig’, ai<br />
madr’, e i‐lo‐ei veer,<br />
por lhi fazer prazer;<br />
se hoj’ i ũa vai<br />
fremosa, eu serei<br />
a ũa, ben o sei.
LOURENÇO (Second third of the 13 th century)<br />
Three mai<strong>de</strong>ns were singing of love,<br />
very beautiful little shepher<strong>de</strong>sses,<br />
very troubled by love.<br />
And then one said, my lady:<br />
«Sing, friends, with me<br />
the song of my friend ».<br />
The three of them sang very nicely,<br />
as mai<strong>de</strong>ns in love<br />
and by love troubled.<br />
And said the one for whom I lose my senses:<br />
«Sing, friends, with me<br />
the song of my friend ».<br />
What great pleasure I had<br />
listening to them singing then!<br />
And it pleased me <strong>de</strong>ep in my heart<br />
when my lady said:<br />
«Sing, friends, with me<br />
the song of my friend ».<br />
And when I listened to them for longer,<br />
I was much pleased<br />
and it pleased me much<br />
as my lady said:<br />
«Sing, friends, with me<br />
the song of my friend ».<br />
Tres moças cantavan d’ amor,<br />
mui fremosinhas pastores,<br />
mui coitadas dos amores.<br />
E diss’ end’ ũa, mia senhor:<br />
«Dized’, amigas, comigo<br />
o cantar do meu amigo».<br />
Todas tres cantavan mui ben,<br />
come moças namoradas<br />
e dos amores coitadas.<br />
E diss’ a por que perço o sén:<br />
«Dized’, amigas, comigo<br />
o cantar do meu amigo».<br />
Que gran sabor eu havia<br />
<strong>de</strong> as oir cantar enton!<br />
E prougue‐mi <strong>de</strong> coraçon<br />
quanto mia senhor dizia:<br />
«Dized’, amigas, comigo<br />
o cantar do meu amigo».<br />
E se as eu máis oisse,<br />
a que gran sabor estava<br />
e que muito me pagava<br />
<strong>de</strong> como mia senhor disse:<br />
«Dized’, amigas, con migo<br />
o cantar do meu amigo».
MARTÍN DE GINZO (Second half of the 13 th century)<br />
The very beautiful one<br />
or<strong>de</strong>red to play the tambourine.<br />
Beautiful one, of love I die.<br />
The very good‐looking one<br />
or<strong>de</strong>red to sound the tambourine.<br />
Beautiful one, of love I die.<br />
She or<strong>de</strong>red to play the tambourine<br />
and they didn’t let it rest.<br />
Beautiful one, of love I die.<br />
She or<strong>de</strong>red to sound the tambourine<br />
and they didn’t let it rest.<br />
Beautiful one, of love I die.<br />
A do mui bon parecer<br />
mandou lo adufe tanger.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.<br />
A do mui bon semelhar<br />
mandou lo adufe sonar.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.<br />
Mandou lo adufe tanger<br />
e non lhi davan lezer.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.<br />
Mandou lo adufe sonar<br />
e non lhi davan vagar.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.
MARTÍN CODAX (Second or third fouth of the 13 th century)<br />
Waves of the sea of Vigo,<br />
have you seen my friend?<br />
And, oh god, will he come soon!<br />
Waves of the tricky sea ,<br />
have you seen my loved one?<br />
And, oh God, will he come soon!<br />
Have you seen my friend,<br />
the one for whom I sigh?<br />
And, oh God, will he come soon!<br />
Have you seen my loved one<br />
the one for whom I take so much trouble?<br />
And, oh God, will he come soon!<br />
Ondas do mar <strong>de</strong> Vigo,<br />
se vistes meu amigo?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!<br />
Ondas do mar levado,<br />
se vistes meu amado?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!<br />
Se vistes meu amigo,<br />
o por que eu sospiro?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!<br />
Se vistes meu amado<br />
por que hei gran coidado?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!
In the sacred graveyard in Vigo,<br />
a beautiful body danced:<br />
I feel love!<br />
In Vigo, in the sacred graveyard,<br />
a thin body danced:<br />
I feel love!<br />
A beautiful body danced,<br />
that never had a friend:<br />
I feel love!<br />
A thin body danced,<br />
that never had a loved one:<br />
I feel love!<br />
Who had never had a friend,<br />
except in the sacred graveyard, in Vigo:<br />
I feel love!<br />
Who had never loved,<br />
except in Vigo, in the sacred graveyard:<br />
I feel love!<br />
Eno sagrado, en Vigo,<br />
bailava corpo velido:<br />
amor hei!<br />
En Vigo, no sagrado,<br />
bailava corpo <strong>de</strong>lgado:<br />
amor hei!<br />
Bailava corpo velido,<br />
que nunca houver’ amigo:<br />
amor hei!<br />
Bailava corpo <strong>de</strong>lgado,<br />
que nunca houver’ amado:<br />
amor hei!<br />
Que nunca houver’ amigo,<br />
ergas no sagrad’, en Vigo:<br />
amor hei!<br />
Que nunca houver’ amado,<br />
ergas en Vigo, no sagrado:<br />
amor hei!
MARTÍN SOÁREZ (c.1200‐c.1260)<br />
«Martín Soares wrote this song for a knight that was a<br />
mocker, who said that he came from Overseas »<br />
Although I didn’t go Overseas,<br />
very well I know the land<br />
by Soeiro Eanes, who comes from there,<br />
according to what I heard him tell;<br />
he says thar Marcelha lies<br />
overseas, and Acre lies here,<br />
and Somportes is there too.<br />
And the journeys I know certainly,<br />
as I heard him say well yesterday:<br />
he says anyone who walks well can go,<br />
from Belfurado to Santarem,<br />
if he gets up early,<br />
and go to Nogueirol for lunch<br />
and sleep in Jerusalen.<br />
And says that he saw a Jew<br />
who saw how they arrested Our Lord;<br />
and you will have great pleasure in it,<br />
I’m going to tell you, I think:<br />
he says he is a Jewish shepherd,<br />
born in Rocamador,<br />
and his name is Don Andreu.<br />
About the tomb I will also tell you,<br />
the places he went to, as I heard it<br />
from Don Soeiro much like this;<br />
as he told me, I will tell you:<br />
«Esta cantiga fez Martin Soares a un cavaleiro que<br />
era chufador, que <strong>de</strong>zia que viinha d’ Outramar»<br />
Pero non fui a Ultramar,<br />
muito sei eu a terra ben<br />
per Soeir’ Eanes, que én ven,<br />
segundo lh’ eu oi contar:<br />
diz que Marcelha jaz alen<br />
do mar, e Acre jaz aquen,<br />
e Somportes log’ i a par.<br />
E as jornadas sei eu ben,<br />
como lhi eiri oi falar:<br />
diz que pod’ ir, quen ben andar,<br />
<strong>de</strong> Belfurad’ a Santaren,<br />
se noutro dia madurgar,<br />
e ir a Nogueirol jantar<br />
e maer a Jerusalen.<br />
E diz que vio ũu ju<strong>de</strong>u<br />
que vio pren<strong>de</strong>r Nostro Senhor;<br />
e havere<strong>de</strong>s i gran sabor,<br />
se vo‐lo contar, cuido‐m’ eu:<br />
diz que é un ju<strong>de</strong>u pastor,<br />
natural <strong>de</strong> Rocamador,<br />
e que ha nome Don Andreu.<br />
Do sepulcro vos er direi,<br />
per u andou, ca lho oi<br />
a Don Soeiro ben assi;<br />
como m’ el disse, vos direi:
it is three leagues from Santarem<br />
and for or five from Loule,<br />
and Belfurado then lies there.<br />
The places Our Lord walked about,<br />
he says he walked to as a pilgrim,<br />
and, after the Sultan gave him<br />
his pardon, he felt great pleasure<br />
in returning; and it was difficult for him<br />
to walk Coira and Galisteu<br />
with Turks of the Emperor.<br />
<strong>de</strong> Santaren tres legoas é<br />
e quatro ou cinco <strong>de</strong> Loule,<br />
e Belfurado jaz log’ i.<br />
Per i andou Nostro Senhor,<br />
d’ ali diz el que foi romeu,<br />
e, <strong>de</strong>pois que lh’ o Soldan <strong>de</strong>u<br />
o perdon, houve gran sabor<br />
<strong>de</strong> se tornar; e foi‐lhi greu<br />
d’ andar Coira e Galisteu<br />
con torquis do Emperador.
«This other song he wrote for Afonso Eanes do Coton. It was<br />
scornful on purpose, where he showed, speaking badly about<br />
himself, the wiles that the other had; and it goes like this »<br />
Our Lord, I’m very troubled<br />
with these wiles you wanted to give me:<br />
I am a very <strong>de</strong>ep‐rooted brothel goer<br />
and very proud of playing dice;<br />
on the other hand I have great pleasure<br />
living away from these ways.<br />
I could certainly, if I had possessions,<br />
be well consi<strong>de</strong>red and honest;<br />
but I’m proud of this unhappy fucking<br />
and these taverns and this drinking,<br />
and, as I cannot be of any worth,<br />
I want to be where I am happy.<br />
And as I un<strong>de</strong>rstand I’m good for nothing<br />
and haven’t got anything good to look for,<br />
I don’t want to lose this vice of fucking<br />
nor these whores nor these poetic disputes,<br />
and neither do I want to go near other frontiers,<br />
losing my vice and giving me work.<br />
I even had other wiles,<br />
for which now I cannot be of much worth:<br />
I never go into any game<br />
from which I can’t get benefit on return,<br />
because I take great trouble in being,<br />
«Esta outra cantiga fez a Afons’ Eanes do Coton. Foi <strong>de</strong><br />
mal dizer aposto, en que mostrava, dizendo mal <strong>de</strong> si,<br />
as manhas que o outr’ havia; e diz assi»<br />
Nostro Senhor, com’ eu ando coitado<br />
con estas manhas que mi quisestes dar:<br />
son mui gran putanheiro aficado<br />
e pago‐me muito dos dados jogar;<br />
<strong>de</strong>s i ar hei mui gran sabor <strong>de</strong> morar<br />
per estas ruas vivend’ apartado.<br />
Po<strong>de</strong>ra‐m’ eu ben, se foss’ avegoso,<br />
caer en bon prez e honrado seer;<br />
mais pago‐m’ eu <strong>de</strong>ste fo<strong>de</strong>r astroso<br />
e <strong>de</strong>stas tavernas e <strong>de</strong>ste bever;<br />
e, pois que eu ja máis non posso valer,<br />
quero‐m’ andar per u seja viçoso.<br />
E pois eu entendo que ren non valho<br />
nen hei por outra bonda<strong>de</strong> a catar,<br />
non quer’ eu per<strong>de</strong>r este fo<strong>de</strong>stalho<br />
nen estas putas nen este entençar,<br />
nen quer’ ir per outras fronteiras andar,<br />
per<strong>de</strong>nd’ o viç’ e dando‐mi trabalho.<br />
Ainda eu outras manhas havia,<br />
per que eu non posso ja muito valer:<br />
nunca vos entro na tafularia<br />
que lh’ i non haja algun preit’ a volver,<br />
porque hei pois en gran coita a seer,
and fleeing and sheltering in this whoring.<br />
And so, when I see myself in my leisure,<br />
I yield then, and go my way.<br />
And I leave whores there speaking well about me,<br />
and about my wiles and my madness.<br />
e fugir e guarir na putaria.<br />
E pois, quando me vejo en meu lezer,<br />
me rendo logo, e pois vou mia via.<br />
E leixo i putas <strong>de</strong> mí ben dizer,<br />
e <strong>de</strong> mias manhas e <strong>de</strong> mia folia.
PERO GARCÍA BURGALÉS (Third fourth of the 13 th century)<br />
From now on I will have to fear<br />
nothing from God, because I know for certain that He<br />
now can do me no evil,<br />
as long as I live, but he has great power,<br />
because he soon <strong>de</strong>prived me of everything good<br />
I cared for in this world and, that’s why,<br />
I know he can do me no evil.<br />
Because he <strong>de</strong>prived me of such a good lady,<br />
that he will not make a similar one in this world,<br />
nor there can be a peer in this world;<br />
and whoever saw this one will not see another<br />
so gentle and so beautiful and of good sense,<br />
because this one did not lack anything<br />
from everything good a lady has to have.<br />
And because he ma<strong>de</strong> such a good lady die,<br />
I now know for certain that he will not do me evil;<br />
and so I have nothing bad to receive from Him,<br />
and the great trouble I have for her<br />
does not help me, as God ma<strong>de</strong> her die,<br />
may He bee seen in the hands of Jews<br />
as he was already once seen caught!<br />
And any man who certainly loves a woman ,<br />
and hears this from me, and doesn’t say amen,<br />
may never get any pleasure from whom he loves!<br />
Ja eu non hei oimais por que temer<br />
nulha ren Deus, ca ben sei eu d’ El ja<br />
ca me non po<strong>de</strong> nunca mal fazer,<br />
mentr’ eu viver, pero gran po<strong>de</strong>r ha,<br />
pois que me cedo tolheu quanto ben<br />
eu atendia no mund’ e, por én,<br />
sei eu ca me non po<strong>de</strong> mal fazer.<br />
Ca tan bõa senhor me foi tolher<br />
qual el ja en no mundo non fara,<br />
nen ja eno mundo par non po<strong>de</strong> haver;<br />
e quen aquesta viu ja non veerá<br />
tan mansa e tan fremosa e <strong>de</strong> bon sén,<br />
ca esta non menguava nulha ren<br />
<strong>de</strong> quanto ben dona <strong>de</strong>vi’ haver.<br />
E pois tan bõa senhor fez morrer,<br />
ja eu ben sei que me non fara mal;<br />
e pois eu d’ El non hei mal a pren<strong>de</strong>r,<br />
e a gran coita que hei me non val<br />
por ela, pois que mi a fez morrer Deus,<br />
El se veja en po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Ju<strong>de</strong>us<br />
como se viu ja outra vez pren<strong>de</strong>r!<br />
E tod’ homen que molher ben quiser,<br />
e m’ esto oir, e amen non disser,<br />
nunca veja <strong>de</strong> quanto ama prazer!
Roi Queimado died with love<br />
in his songs, by Saint Mary,<br />
for a lady he certainly loved much;<br />
and, by becoming a minstrel,<br />
as she didn’t want to do good to him,<br />
he makes himself die in his songs;<br />
but then resurrected after the third day.<br />
This he did for his lady<br />
that he loves much; and I would tell you something else about it:<br />
because he thinks he is skilful<br />
in the songs he writes, he has the pleasure<br />
to die in them, and then to live again.<br />
This he does, that can do it,<br />
but any other man wouldn’t do for anything.<br />
And he does not fear his <strong>de</strong>ath any longer,<br />
otherwise he would fear his <strong>de</strong>ath more;<br />
but he knows for certain, by his wisdom,<br />
that he will live, after he is <strong>de</strong>ad;<br />
and he takes <strong>de</strong>ath in his song:<br />
as he lives after it. You see what power<br />
God gave him –but who would think about it!<br />
And if God gave me this power<br />
such as he has today, after dying, to live,<br />
I would never ever fear <strong>de</strong>ath.<br />
Roi Queimado morreu con amor<br />
en seus cantares, par Santa Maria,<br />
por ũa dona que gran ben queria;<br />
e, por se meter por máis trobador,<br />
porque lh’ ela non quiso ben fazer,<br />
feze‐s’ el en seus cantares morrer;<br />
mais resurgiu <strong>de</strong>pois ao tercer dia.<br />
Esto fez el per ũa sa senhor<br />
que quer gran ben; e máis vos én diria:<br />
porque cuida que faz i maestria<br />
enos cantares que fez, ha sabor<br />
<strong>de</strong> morrer i, e <strong>de</strong>s i d’ ar viver.<br />
Esto faz el, que x’ o po<strong>de</strong> fazer,<br />
mais outr’ homen per ren non o faria.<br />
E non ha ja <strong>de</strong> sa morte pavor,<br />
senon sa morte máis‐la temeria;<br />
mais sabe ben, per sa sabedoria,<br />
que viverá, <strong>de</strong>s quando morto for;<br />
e faz‐s’ en seu cantar morte pren<strong>de</strong>r:<br />
<strong>de</strong>s i ar vive. Ve<strong>de</strong>s que po<strong>de</strong>r<br />
que lhi Deus <strong>de</strong>u –mais quen o cuidaria!<br />
E se mi Deus a mí <strong>de</strong>sse po<strong>de</strong>r<br />
qual hoj’ el ha, pois morrer, <strong>de</strong> viver,<br />
jamais morte nunca eu temeria.
AFONSO X (1221‐1284)<br />
I found the <strong>de</strong>an of Calez<br />
some books they brought him on rental;<br />
and to the one that brought them I asked<br />
about, and he answered me: «Sir,<br />
with these two books you see<br />
and another two he has,<br />
he fucks by them as much as he wants to fuck.<br />
And I will even tell you something else:<br />
although he has many women in his bed,<br />
as far as I know about his estate,<br />
with the books he has, there’s no woman<br />
whom he doesn’t make see cranes<br />
instead of crows, and silkworms instead of eagles,<br />
by power of his fucking, if he wants.<br />
Because there isn’t anything else, in the art of fucking,<br />
than that, that in the books he has, is written;<br />
and he gets such pleasure by reading them<br />
that he never does anything else night or day,<br />
and he knows about the art of fucking so much<br />
that with his books of wiles, that he has,<br />
he fucks the Moor women whenever he pleases.<br />
And I will tell you more about his knowledge,<br />
that with the books he has he does;<br />
he or<strong>de</strong>rs all of them to be brought before him,<br />
and as he fucks by them aplenty,<br />
if he finds a woman possessed by the <strong>de</strong>vil,<br />
he fucks her so by skill and by will,<br />
that he takes the wicked <strong>de</strong>vil out of her.<br />
Ao daian <strong>de</strong> Calez eu achei<br />
livros que lhi levavan d’ aloguer;<br />
e o que os tragia preguntei<br />
por eles, e respon<strong>de</strong>u‐m’ el: «Senher,<br />
con estes livros que vós vee<strong>de</strong>s dous<br />
e con os outros que el ten dos sous,<br />
fod’ el per eles quanto fo<strong>de</strong>r quer.<br />
E ainda vos end’ eu máis direi:<br />
macar na Lei muit’á, se el quixer,<br />
leer, por quanto eu <strong>de</strong> sa fazenda sei,<br />
con os livros que ten, non ha molher<br />
a que non faça que semelhen grous<br />
os corvos, e as aguias babous,<br />
per força <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r, se x’ el quiser.<br />
Ca non ha máis, na arte do fo<strong>de</strong>r,<br />
do que, nos livros que ele ten, jaz;<br />
e el ha tal sabor <strong>de</strong> os leer<br />
que nunca noite nen dia al faz,<br />
e sabe d’ arte do fo<strong>de</strong>r tan ben<br />
que con nos seus livros d’ artes, que el ten,<br />
fod’ el as mouras cada que lhi praz.<br />
E máis vos contarei <strong>de</strong> seu saber,<br />
que con nos livros que ele ten faz:<br />
manda‐os ante si todos trager,<br />
e pois que fo<strong>de</strong> per eles assaz,<br />
se molher acha que o <strong>de</strong>mo ten,<br />
assi a fo<strong>de</strong> per arte e per sén,<br />
que saca <strong>de</strong>la o <strong>de</strong>mo malvaz.
And, with all this, he does something else<br />
with the books he has, certainly:<br />
if he finds a woman who has the evil<br />
which is the fire of San Marçal,<br />
he is going to charm her so by fucking<br />
that, by fucking, he’ll make her think<br />
that she is frozen –and not anything else‐ or snowed ».<br />
E, con tod’ esto, ainda faz al<br />
con os livros que ten, per bõa fe:<br />
se acha molher que haja o mal<br />
<strong>de</strong>ste fogo que <strong>de</strong> San Marçal é,<br />
assi a vai per fo<strong>de</strong>r encantar<br />
que, fo<strong>de</strong>ndo, lhi faz ben semelhar<br />
que é geada –non al– ou nev’ é».
PERO LAROUCO (Last third of the 13 th century and beginning of the 14 th )<br />
About you, lady, I want to tell the truth,<br />
And not about the love I feel for you,<br />
lady, and certain is your stupidity,<br />
among many others in the world I know;<br />
neither in ugliness nor in wickedness<br />
are you vanquished today by the daughter of a king.<br />
I don’t love you and won’t get lost,<br />
where you won’t come, for you of loneliness.<br />
And if I served you in the house<br />
and I saw you and your colour,<br />
if I could have the world in my power<br />
I wouldn’t make you the lady of everything,<br />
nor of anything else I felt any pleasure about.<br />
And I know one thing:<br />
there was never the daughter of an emperor<br />
who was in a worst position for beauty.<br />
Everyone says to you, lady, with envy,<br />
that you don’t love them but not me.<br />
By God, I beg you that this may not be<br />
nor you do anything so senseless:<br />
do love the one that most wishes you<br />
and have for certain that they all are;<br />
and if I love you certainly from my heart,<br />
may God take me to a land where I don’t see you.<br />
De vós, senhor, quer’ eu dizer verda<strong>de</strong>,<br />
e non ja sobr’ o amor que vos hei,<br />
senher, e ben é vossa torpida<strong>de</strong>,<br />
<strong>de</strong> quantas outras eno mundo sei;<br />
assi <strong>de</strong> fea come <strong>de</strong> malda<strong>de</strong><br />
non vos vence hoje nen filha dũu rei.<br />
Non vos amo nen me eu per<strong>de</strong>rei,<br />
u vos non vir, por vós <strong>de</strong> soida<strong>de</strong>.<br />
E se eu vosco na casa sevesse<br />
e visse vós e a vossa color,<br />
se eu o mundo en po<strong>de</strong>r tevesse,<br />
non vos faria <strong>de</strong> todos senhor,<br />
nen doutra cousa on<strong>de</strong> sabor houvesse.<br />
E dũa ren see<strong>de</strong> sabedor:<br />
que nunca foi filha d’ emperador<br />
que <strong>de</strong> belda<strong>de</strong> peor estevesse.<br />
Todos vos dizen, senhor, con enveja,<br />
que <strong>de</strong>sama<strong>de</strong>s eles e mí non.<br />
Por Deus, vos rogo que esto non seja<br />
nen faça<strong>de</strong>s cousa tan sen razon:<br />
ama<strong>de</strong> vós o que vos máis <strong>de</strong>seja,<br />
e ben cree<strong>de</strong> que eles todos son;<br />
e se vos eu quero ben <strong>de</strong> coraçon,<br />
leve‐me Deus a terra u vos non veja.
PERO GOTÉRREZ (End of the 13 th century and beginning of the 14 th )<br />
Everyone says God never sinned,<br />
but I see him sin <strong>de</strong>athly:<br />
because I see him not protect many<br />
of his vassals, whom he bought very <strong>de</strong>arly,<br />
because he lets them die with great love,<br />
unprotected from the good of a lord,<br />
and like these he already has unprotected me.<br />
And I don’t know of a bigger mortal sin<br />
than that I see God committing,<br />
who unprotects his vassals<br />
in great trouble of love such as I have;<br />
and the lord who doesn’t want to help<br />
his vassals, when he needs it,<br />
sins mortally, as he is so high a King.<br />
Every lord, besi<strong>de</strong>s the natural King,<br />
must keep his vassals from <strong>de</strong>ath<br />
and help them, any single time he sees them<br />
in trouble; but God is not such,<br />
because he lets them die with great love,<br />
and, although he can, doesn’t want to help them:<br />
and so he commits a huge mortal sin...<br />
Todos dizen que Deus nunca pecou,<br />
mais mortalmente o vej’ eu pecar:<br />
ca lhe vej’ eu muitos <strong>de</strong>semparar<br />
seus vassalos, que mui caro comprou,<br />
ca os leixa morrer con grand’ amor,<br />
<strong>de</strong>semparados <strong>de</strong> ben <strong>de</strong> senhor,<br />
e ja com’ estes min <strong>de</strong>semparou.<br />
E maior pecado mortal non sei<br />
ca o que eu vejo fazer a Deus,<br />
ca <strong>de</strong>sampara os vassalos seus<br />
en mui gran coita d’ amor qual eu hei;<br />
e o senhor que acorrer non quer<br />
a seus vassalos, quando lh’ é mester,<br />
peca mortal, pois é tan alto Rei.<br />
Todo senhor, <strong>de</strong>mais Rei natural,<br />
<strong>de</strong>v’ os vassalos <strong>de</strong> mort’ a partir<br />
e acorrer‐lhes, cada que os vir<br />
estar en coita; mais Deus non é tal,<br />
ca os leixa con grand’ amor morrer,<br />
e, pero po<strong>de</strong>, non lhes quer valer:<br />
e assi faz gran pecado mortal...
GONÇALO EANES DO VINHAL (...1243‐1280)<br />
«This song was written by Don Gonçalo Anes do Vinhal for Don<br />
Henrique because it was said that he was the lover of the<br />
queen Dona Joana, his stepmother; and this was when the King<br />
Don Afonso banished him »<br />
I know, ladies, that already exiled from here<br />
the kingdom my friend is and I don’t know<br />
how he’s doing, but I want to go to the King;<br />
I will cry much and will tell him so:<br />
«By God, lord, you who make such a good King,<br />
forgive my friend this time ».<br />
Because I love him so <strong>de</strong>eply,<br />
as never a woman loved a friend,<br />
I will go there where the King be;<br />
my eyes weeping, I will then say:<br />
«By God, lord, you who make such a good King,<br />
forgive my friend this time ».<br />
And, as begging God is no good,<br />
nor the saints want to listen to me,<br />
I’ll go to the King to ask for mercy<br />
and I’ll say, my eyes weeping:<br />
«By God, lord, you who make such a good King,<br />
forgive my friend this time ».<br />
And by God, who gave you honour and goodness,<br />
forgive Don Henrique this time.<br />
«Esta cantiga fez Don Gonçalo Anes do Vinhal ao Infante<br />
Don Hanrique, porque dizian que era enten<strong>de</strong>dor da rainha<br />
Dona Joana, sa [madrastra; e esto foi quando o el‐Rei Don<br />
Afonso pos fora da terra»<br />
Sei eu, donas, que <strong>de</strong>itad’ é d’ aqui<br />
do reino ja meu amig’ e non sei<br />
como lhi vai, mais quer’ er ir a el‐Rei;<br />
chorar‐lh’‐ei muito e direi‐lh’ assi:<br />
«Por Deus, senhor, que vos tan bon Rei fez,<br />
perdoad’ a meu amig’ esta vez».<br />
Porque o amo tan <strong>de</strong> coraçon,<br />
como nunc’ amou amigo molher,<br />
irei ali u el‐Rei estever;<br />
chorando dos olhos, direi‐lh’ enton:<br />
«Por Deus, senhor, que vos tan bon Rei fez,<br />
perdoad’ a meu amig’ esta vez».<br />
E, pois que me non val rogar a Deus,<br />
nen os santos non me queren oir,<br />
irei a el‐Rei merce’ er pedir<br />
e direi, chorando dos olhos meus:<br />
«Por Deus, senhor, que vos tan bon Rei fez,<br />
perdoad’ a meu amig’ esta vez».<br />
E por Deus, que vós <strong>de</strong>u honra e bonda<strong>de</strong>,<br />
a Don Hanriqu’ esta vez perdoa<strong>de</strong>.
DON PEDRO DE PORTUGAL, COUNT OF BARCELOS (c.1285‐1354)<br />
«This song was written for a lady of a cavalry or<strong>de</strong>r called Moor<br />
Martiiz, Camela* as a nickname and a man who had Joan Martiz as<br />
a name, and Bodalho* as a nickname and was notary public of<br />
Braga »<br />
The nature of irrational animals<br />
that have the same appearance<br />
is then to make children;<br />
but as they are sexually able,<br />
I now see a strange or<strong>de</strong>r,<br />
such I never thought I would see:<br />
that a camel from a pig<br />
got pregnant and gave birth.<br />
The ones that are of the same nature<br />
get together, at certain times,<br />
and make their children;<br />
but I already see a child<br />
where I never thought I would see it,<br />
and therefore I won<strong>de</strong>r<br />
about a pig making a child,<br />
by nature, from a camel.<br />
Those that are, by nature,<br />
bodies of the same appearance<br />
get together and make children,<br />
‐this is their right way‐;<br />
but I never thought in my life<br />
that a camela got together<br />
«Esta cantiga <strong>de</strong> cima foi feita a ũa dona d’ ordin<br />
que chamavan Moor Martiĩz, por sobrenome<br />
Camela, e a ũu home que havia nome Joan Martiz,<br />
por sobrenome Bodalho, e era tabalion <strong>de</strong> Bragaa»<br />
Natura das animalhas<br />
que son dũa semelhança<br />
é <strong>de</strong> fazer én criança;<br />
mais <strong>de</strong>s que son fodimalhas,<br />
vej’ ora estranho talho,<br />
qual nunca cui<strong>de</strong>i que visse:<br />
que emprenhass’ e parisse<br />
a camela do bodalho.<br />
As que son dũa natura<br />
juntan‐s’, a certas sazões,<br />
e fazen sas criações;<br />
mais vejo ja criatura<br />
ond’ eu non cui<strong>de</strong>i vee‐la,<br />
e por én me maravilho<br />
<strong>de</strong> bodalho fazer filho,<br />
per natura, na camela.<br />
As que son, per natureza,<br />
corpos dũa parecença<br />
juntan‐s’ e fazen nacença,<br />
–esto é sa <strong>de</strong>reiteza–;<br />
mais non coi<strong>de</strong>i en mia vida<br />
que camela se juntasse
with a pig and got pregnant<br />
and even more gave birth.<br />
N.B.: *Camela = she‐camel<br />
*Bodalho = pig<br />
con bodalh’ e emprenhasse<br />
e <strong>de</strong> máis seer <strong>de</strong>l parida.
FERNÁN VELHO (Second half of the 13 th century)<br />
Maria Perez <strong>de</strong>clared<br />
the other day, that a big sinner<br />
she felt herself, and then to Our Lord<br />
she promised, by the evil she got involved in,<br />
to have a priest at her or<strong>de</strong>r,<br />
because of the sins she was ma<strong>de</strong> to do<br />
by the Devil, with whom she always went around.<br />
She <strong>de</strong>clared, as she says she found herself<br />
very sinful, and hence as a beggar<br />
she went then to God, as she thought him better<br />
to keep than he kept her;<br />
and, as long as she lives, she says she wants to have<br />
a priest with whom to be able to <strong>de</strong>fend<br />
herself from the Devil, whom she always avoi<strong>de</strong>d.<br />
And as she certainly saw her sins ,<br />
she felt great fear of her own <strong>de</strong>ath<br />
and she felt great pleasure in giving alms;<br />
and then she took a priest<br />
and gave him the bed where she usually lies,<br />
and says she will have him, as long as she lives;<br />
and all this eagerness she accepted for God!<br />
And as this issue started<br />
between them both, there was great love<br />
between her and the bigger Devil,<br />
until she confessed to be Balteira;<br />
but, as she saw the priest get<br />
between them, she lost<br />
the Devil, after confessing.<br />
Maria Perez se maenfestou<br />
noutro dia, ca por mui pecador<br />
se sentiu, e log’ a Nostro Senhor<br />
pormeteu, polo mal en que andou,<br />
que tevess’ un clerig’ a seu po<strong>de</strong>r,<br />
polos pecados que lhi faz fazer<br />
o Demo, con que x’ ela sempr’ andou.<br />
Maenfestou‐se, ca diz que s’ achou<br />
pecador muit’, e por én rogador<br />
foi log’ a Deus, ca teve por melhor<br />
<strong>de</strong> guardar a el ca o que a guardou;<br />
e, mentre viva, diz que quer teer<br />
un clerigo con que se <strong>de</strong>fen<strong>de</strong>r<br />
possa do Demo, que sempre guardou.<br />
E pois que ben seus pecados catou,<br />
<strong>de</strong> sa morte houv’ ela gran pavor<br />
e d’ esmolnar houv’ ela gran sabor;<br />
e log’ enton un clerigo filhou<br />
e <strong>de</strong>u‐lh’ a cama en que sol jazer,<br />
e diz que o terrá, mentre viver;<br />
e est’ afan todo por Deus filhou!<br />
E pois que s’ este preito começou<br />
antr’ eles ambos, houve grand’ amor<br />
antr’ ela sempr’ e o Demo maior,<br />
ata que se Balteira confessou;<br />
mais, pois que vio o clerigo caer<br />
antr’ eles ambos, houvi a per<strong>de</strong>r<br />
o Demo, <strong>de</strong>s que s’ ela confessou.
FERNÁN GARCÍA ESGARAVUNHA (...1230‐1251)<br />
This owner whose server was Joan Coelho,<br />
by good wiles she was able to learn,<br />
everywhere she went, will find good advice:<br />
because she can spin and weave nicely<br />
and makes very good short breeches and shirts;<br />
and you have never seen a woman of her condition<br />
who knew how to lead a cleaner life;<br />
Even more, she’s one of the appreciated women<br />
that we know in our place,<br />
because she washes well and bakes good cheese cakes<br />
and she knows how to grind and knead very well<br />
and she is a very good milkwoman.<br />
I don’t say this for much I love her,<br />
but because it is so, according to my un<strong>de</strong>rstanding.<br />
And her husband, castrating pigs<br />
has no equal, from Burgos to Carrion,<br />
nor has she castrating cocks<br />
beautifully, may God forgive me.<br />
All this she does, and she certainly watches omens<br />
and casts evil by the eye and woo<strong>de</strong>n pipe<br />
and knows many good enchantments.<br />
You will not find, in the whole Castile,<br />
thanks God, who is now pleased with me,<br />
either better stuffed belly or better blood sausage<br />
than those the owner makes with her hands;<br />
and she does other things well, as her husband says:<br />
she makes good sausage and washes tripes well<br />
and certainly tends enough broody hens.<br />
Esta ama, cuj’ é Joan Coelho,<br />
per bõas manhas que soub’ apren<strong>de</strong>r,<br />
cada u for, achará bon conselho:<br />
ca sabe ben fiar e ben tecer<br />
e talha mui ben bragas e camisa;<br />
e nunca vistes molher <strong>de</strong> sa guisa<br />
que máis limpia vida sábia fazer;<br />
ant’, é hoje das molheres preçadas<br />
que nós sabemos en nosso logar,<br />
ca lava ben e faz bõas queijadas<br />
e sabe ben moer e amassar<br />
e sabe muito <strong>de</strong> bõa leiteira.<br />
Esto non dig’ eu por ben que lhi queira,<br />
mais porque ést’ assi, a meu cuidar.<br />
E seu marido, <strong>de</strong> crastar verrões<br />
non lh’ achan par, <strong>de</strong> Burgos a Carrion,<br />
nen a ela <strong>de</strong> capar galiões<br />
fremosament’, assi Deus mi perdon.<br />
Tod’ esto faz; e cata ben argueiro<br />
e escanta ben per olh’ e per calheiro<br />
e sabe muito bõa escantaçon.<br />
Non achare<strong>de</strong>s, en toda Castela,<br />
graças a Deus, <strong>de</strong> que mi agora praz,<br />
melhor ventrulho nen melhor morcela<br />
do que a ama con sa mão faz;<br />
e al faz ben, como diz seu marido:<br />
faz bon souriç’ e lava ben transido<br />
e <strong>de</strong>ita ben galinha choca assaz.
GIL PÉREZ CONDE (...1269?‐1286...)<br />
In good faith, God, if not by your mother,<br />
who is the very good Saint Mary,<br />
would I give you sorrow, where I would say,<br />
for my lady, that you stole me,<br />
that you saw how you badly tra<strong>de</strong>d,<br />
because I don’t know so much about your father.<br />
Why should I suffer this from you,<br />
if not for her, if it didn’t bur<strong>de</strong>n her?<br />
I would die, if she loved you as a man,<br />
my lady, whom you took away from me.<br />
If I was yours, why did you lose me?<br />
Didn’t you want me to be worthier?<br />
Tell me now what good you did to me,<br />
because I believed you and served you,<br />
but great wrong unjustified and haughtiness,<br />
because you have taken my lady by force;<br />
I never took anything from yours,<br />
since I was born, nor did you give it to me.<br />
I would do myself what you do to us,<br />
leave ugly old women, and the beautiful<br />
and young ones take as wives.<br />
As many as you want, you take,<br />
and you never give me even one:<br />
thus you share with me all you have!<br />
You neither serve them nor praise them,<br />
and they go with you and, as you have them there,<br />
you dress and govern them very badly,<br />
and you keep them behind walls.<br />
A la fe, Deus, senon por vossa madre,<br />
que é a mui bõa Santa Maria,<br />
fezera‐vos eu pesar, u diria,<br />
pola mia senhor, que mi vós filhastes,<br />
que visse<strong>de</strong>s vós que mal baratastes,<br />
ca non sei tan muito <strong>de</strong> vosso padre.<br />
Por que vos eu a vós esto sofresse,<br />
senon por ela, se lhi non pesasse?<br />
Morrera eu, se vos com’ hom’ amasse<br />
a mia senhora, que mi vós tolhestes.<br />
Se eu voss’ era, por que me per<strong>de</strong>stes?<br />
Non queria<strong>de</strong>s que eu máis valesse?<br />
Dize<strong>de</strong>‐mi ora que ben mi fezestes,<br />
por que eu crea en vós nen vos sérvia<br />
senon gran tort’ endoad’ e sobervia,<br />
ca mi tee<strong>de</strong>s mia senhora forçada;<br />
nunca vos eu do vosso filhei nada,<br />
<strong>de</strong>s que fui nado, nen vós non mi o <strong>de</strong>stes.<br />
Faria‐m’ eu o que nos vós faze<strong>de</strong>s:<br />
leixar velhas feas, e as fremosas<br />
e mancebas filha‐las por esposas.<br />
Quantas quere<strong>de</strong>s vós, tantas filha<strong>de</strong>s,<br />
e a mí nunca mi nen ũa da<strong>de</strong>s:<br />
assi parti<strong>de</strong>s migo quant’ have<strong>de</strong>s!<br />
Nen as servi<strong>de</strong>s vós nen as loa<strong>de</strong>s,<br />
e van‐se vosc’ e, poi‐las alo tee<strong>de</strong>s,<br />
vesti<strong>de</strong>‐las mui mal e governa<strong>de</strong>s,<br />
e mete<strong>de</strong>s‐no‐las tra‐las pare<strong>de</strong>s.
ESTEVAN FAIÁN (Third fourth of the 13 th century)<br />
Fernan Diaz, they make you un<strong>de</strong>rstand<br />
that you certainly would marry this woman ;<br />
and we think this unreasonable for you<br />
for this I want to tell you:<br />
because the lady is from such a land,<br />
Don Fernando, that, either for good or for evil,<br />
you won’t be able to have a person there,<br />
more over, you will do as it pleases you<br />
willing to marry such a woman,<br />
Fernan Diaz. Because she is from such a place<br />
that you can’t, by any power,<br />
have any person, because people have<br />
such a nature, if God forgives me,<br />
that they will not want to shelter you there.<br />
And I know, Don Fernando, for all I learnt:<br />
you won’t be able to have this woman,<br />
because her vassals, as I hear say,<br />
don’t want a strange man upon them;<br />
because they say that you know how to flatter<br />
before a man, and how to cause<br />
great evil behind others, as I heard.<br />
Fernan Diaz, fazen‐vos enten<strong>de</strong>r<br />
que casaria<strong>de</strong>s <strong>de</strong>sta dona ben;<br />
e nós teemos que vos é mal sén<br />
per quant’ esto que vos quero dizer:<br />
porque a dona é <strong>de</strong> terra tal,<br />
Don Fernando, que, per ben nen per mal,<br />
non po<strong>de</strong>re<strong>de</strong>s i un hom’ haver,<br />
ante, fare<strong>de</strong>s i vosso prazer<br />
en querer<strong>de</strong>s con tal dona casar,<br />
Fernan Diaz. Ca é <strong>de</strong> tal logar<br />
que non po<strong>de</strong><strong>de</strong>s, per nen un po<strong>de</strong>r,<br />
haver nulh’ home, ca as gentes son<br />
<strong>de</strong> tal natura, se Deus mi pardon,<br />
que non querran i su vós guarecer.<br />
E sei, Don Fernando, per quant’ aprendi:<br />
non po<strong>de</strong>re<strong>de</strong>s esta dona haver,<br />
ca seus vassalos, com’ ouço dizer,<br />
non queren hom’ estranho sobre si;<br />
ca dizen que sabe<strong>de</strong>s lousinhar<br />
home <strong>de</strong>ant’, e sabe<strong>de</strong>s buscar<br />
gran mal <strong>de</strong>tras a muitos, com’ oi.
AFONSO EANES DO COTÓN (...1246...)<br />
Abbess, I heard say<br />
that you knew very well<br />
about all good; and, for<br />
God’s sake, want you pity<br />
me, that got married this year,<br />
that I certainly swear to you that I don’t know<br />
but to fuck an ass.<br />
As they make me know for this<br />
that you have good knowledge<br />
about fucking and all good;<br />
teach me more, lady,<br />
how to fuck, because I don’t know,<br />
I have neither father nor mother<br />
to teach me, and I stayed a shepherd.<br />
And if I get learnt<br />
from now on, lady, about this occupation<br />
of fucking and I knew how to fuck<br />
by you, whom God provi<strong>de</strong>d me with,<br />
every time by means of fucking, I will say<br />
Pater Noster and will mention<br />
the soul of whom taught me.<br />
And by this you can win,<br />
my lady, the kingdom of God:<br />
by teaching his poor<br />
more than by any other penance,<br />
and by teaching a woman<br />
troubled, who sees you,<br />
lady, who doesn’t know how to fuck.<br />
Aba<strong>de</strong>ssa, oi dizer<br />
que era<strong>de</strong>s mui sabedor<br />
<strong>de</strong> todo ben; e, por amor<br />
<strong>de</strong> Deus, quere<strong>de</strong>‐vos doer<br />
<strong>de</strong> min, que ogano casei,<br />
que ben vos juro que non sei<br />
máis que ũu asno <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r.<br />
Ca me fazen én sabedor<br />
<strong>de</strong> vós que have<strong>de</strong>s bon sén<br />
<strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r e <strong>de</strong> todo ben;<br />
ensina<strong>de</strong>‐me máis, senhor,<br />
como foda, ca o non sei,<br />
nen padre nen madre non hei<br />
que m’ ensin’, e fiquei pastor.<br />
E se eu ensinado vou<br />
<strong>de</strong>s i, senhor, <strong>de</strong>ste mester<br />
<strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r e fo<strong>de</strong>r souber<br />
per vós, que me Deus aparou,<br />
cada que per‐fo<strong>de</strong>r, direi<br />
Pater Noster e enmentarei<br />
a alma <strong>de</strong> quen m’ ensinou.<br />
E per i po<strong>de</strong><strong>de</strong>s gaar,<br />
mia senhor, o reino <strong>de</strong> Deus:<br />
per ensinar os pobres seus<br />
máis ca por outro jajũar,<br />
e per ensinar a molher<br />
coitada, que a vós veer,<br />
senhor, que non souber ambrar.
DIEGO PEZELHO (...1246‐1247...)<br />
My lord archbishop, I am excommunicated,<br />
because I was loyal: sin cheated me,<br />
release me, oh lord,<br />
and I will swear, as or<strong>de</strong>red, that I am a traitor.<br />
If I committed treason, I would never tell you,<br />
but, as I was loyal, at least by Saint Mary,<br />
release me, oh lord,<br />
and I will swear, as or<strong>de</strong>red, that I am a traitor.<br />
To my misadventure, I had a castle in Sousa<br />
and gave it to its owner and I think I did a great action:<br />
release me, oh lord,<br />
and I will swear, as or<strong>de</strong>red, that I am a traitor.<br />
For my black sins, I had a strong castle<br />
and gave it to its owner, and I fear <strong>de</strong>ath,<br />
release me, oh lord,<br />
and I will swear, as or<strong>de</strong>red, that I am a traitor.<br />
Meu senhor arcebispo, and’ eu escomungado,<br />
porque fiz lealda<strong>de</strong>: enganou‐mi o pecado,<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.<br />
Se traiçon fezesse, nunca vo‐la diria;<br />
mais, pois fiz lealda<strong>de</strong>, vel por Santa Maria,<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.<br />
Per mia malaventura, tivi ũu castelo en Sousa<br />
e <strong>de</strong>i‐o a seu don’ e tenho que fiz gran cousa:<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.<br />
Per meus negros pecados, tive ũu castelo forte<br />
e <strong>de</strong>i‐o a seu dono, e hei medo da morte.<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.
RELIGIOUS SONGBOOK<br />
(Songs of Saint Mary by Afonso X)
«This one is in praise of Saint Mary, as she is beautiful and<br />
good and has great power »<br />
Rose of roses, Flower of flowers ,<br />
Woman of women, Lady of ladies.<br />
Rose of beauty and of appearance<br />
and Flower of joy and pleasure,<br />
Woman who is very pious,<br />
Lady who takes away troubles and pains.<br />
Rose of roses and Flower of flowers...<br />
Such a Lady must people much love,<br />
as she can keep them from all evil;<br />
and she can their sins forgive,<br />
that are committed in the world by bad wills.<br />
Rose of roses and Flower of flowers...<br />
We must love her much and serve,<br />
as she fights to keep us from sinning;<br />
since she makes us repent our mistakes,<br />
that we commit as sinners.<br />
Rose of roses and Flower of flowers...<br />
This woman I have for my Lady<br />
and whose minstrel I want to be,<br />
and If I in some way can have her love,<br />
I give the <strong>de</strong>vil the other lovers.<br />
Rose of roses and Flower of flowers...<br />
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria, com’ é fremosa<br />
e bõa e ha gran po<strong>de</strong>r»<br />
Rosa das rosas e Fror das frores,<br />
Dona das donas, Sennor das sennores.<br />
Rosa <strong>de</strong> beldad’ e <strong>de</strong> parecer<br />
e Fror d’ alegria e <strong>de</strong> prazer,<br />
Dona en mui piadosa seer,<br />
Sennor en toller coitas e doores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...<br />
Atal Sennor <strong>de</strong>v’ home muit’ amar,<br />
que <strong>de</strong> todo mal o po<strong>de</strong> guardar;<br />
e po<strong>de</strong>‐ll’ os pecados perdõar,<br />
que faz no mundo per maos sabores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...<br />
Devemo‐la muit’ amar e servir,<br />
ca punna <strong>de</strong> nos guardar <strong>de</strong> falir;<br />
<strong>de</strong>s i dos erros nos faz repentir,<br />
que nós fazemos come pecadores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...<br />
Esta dona que tenno por Sennor<br />
e <strong>de</strong> que quero seer trobador,<br />
se eu per ren poss’ haver seu amor,<br />
dou ao <strong>de</strong>mo os outros amores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...
«This one is about how Saint Mary sentenced the soul of a<br />
pilgrim that was going to Santiago, who got killed on the road by<br />
a trick of the <strong>de</strong>vil, to return to the body and do penance »<br />
It isn’t much if good judgement can be given<br />
to the Mother of whom has to judge the whole world.<br />
It is very true that she knew<br />
she brought God in her body and from her breast<br />
fed him, and anger from him<br />
she never received;<br />
for this I suspect un<strong>de</strong>rstanding<br />
will suffice everyone.<br />
It isn’t much if good judgement can be given...<br />
About this, if you heard me, I would tell<br />
a sentence Saint Mary gave,<br />
to one that every year went,<br />
as I was told,<br />
to Saint James on pilgrimage,<br />
because he got killed.<br />
It isn’t much if good judgement can be given...<br />
This pilgrim with good will<br />
was really going to Santiago;<br />
but he did wrong of this<br />
because before sheltering<br />
he went with a woman without any good,<br />
without marrying her.<br />
«Esta é como Santa Maria juigou a alma do romeu<br />
que ia a Santiago, que se matou na carreira por<br />
engano do diabo, que tornass’ ao corpo e fezesse<br />
pẽe<strong>de</strong>nça»<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar<br />
a Madre do que o mundo tod’ ha <strong>de</strong> joigar.<br />
Mui gran razon é que sábia <strong>de</strong>reito<br />
que Deus troux’ en seu corp’ e <strong>de</strong> seu peito<br />
mamentou, e <strong>de</strong>l <strong>de</strong>speito<br />
nunca foi fillar;<br />
por én <strong>de</strong> sén me sospeito<br />
que a quis avondar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Sobr’ esto, se m’ oisse<strong>de</strong>s, diria<br />
dun joizo que <strong>de</strong>u Santa Maria<br />
por un que cad’ ano ia,<br />
com’ oi contar,<br />
a San Jam’ en romaria,<br />
porque se foi matar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Este romeu con bõa voonta<strong>de</strong><br />
ia a Santiago <strong>de</strong> verda<strong>de</strong>;<br />
pero <strong>de</strong>sto fez malda<strong>de</strong><br />
que ant’ albergar<br />
foi con moller sen bonda<strong>de</strong>,<br />
sen con ela casar.
It isn’t much if good judgement can be given.<br />
So this he did, he got on his way,<br />
and didn’t show himself mean;<br />
and the <strong>de</strong>vil very quickly<br />
appeared before him<br />
whiter than an ermine,<br />
to cheat him fast.<br />
It isn’t much if good judgement can be given...<br />
The <strong>de</strong>vil took the appearance of Santiago<br />
and said: «Although I don’t like you,<br />
I bring you salvation<br />
from what you did wrong,<br />
so that you don’t fall into the lake<br />
of hell, without any doubt.<br />
It isn’t much if good judgement can be given...<br />
But previously you will do this I tell you,<br />
if you want to be my friend:<br />
cut with what you bring with you<br />
that ma<strong>de</strong> you lie<br />
in the power of the enemy,<br />
and is going to slit your throat ».<br />
It isn’t much if good judgement can be given...<br />
The pilgrim, who undoubtedly thought<br />
that Santiago or<strong>de</strong>red him that,<br />
all he was or<strong>de</strong>red he cut;<br />
after he cut it,<br />
then he cut his throat,<br />
thinking he was doing good.<br />
It isn’t much if good judgement can be given...<br />
His companions, after they found him <strong>de</strong>ad,<br />
not to be slan<strong>de</strong>red with his killing,<br />
went away; and then arrived<br />
to take his soul<br />
<strong>de</strong>mons, that took it away<br />
very quickly with no <strong>de</strong>lay.<br />
It isn’t much if good can be given...<br />
And when they went past a chapel<br />
of Saint Peter, very handsome and beautiful,<br />
Saint James of Compostela<br />
about it critized,<br />
saying: «Oh, false caste,<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Pois esto fez, meteu‐s’ ao caminno,<br />
e non se mãefestou o mesquinno;<br />
e o <strong>de</strong>mo mui festinno<br />
se le foi mostrar<br />
máis branco que un arminno,<br />
po‐lo tost’ enganar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Semellança fillou <strong>de</strong> Santiago<br />
e disse: «Macar m’ eu <strong>de</strong> ti <strong>de</strong>spago,<br />
a salvaçon eu cha trago<br />
do que fust’ errar,<br />
por que non caias no lago<br />
d’ iferno, sen dultar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Mas ante faras esto que te digo,<br />
se sabor has <strong>de</strong> seer meu amigo:<br />
talla o que trages tigo<br />
que te foi <strong>de</strong>itar<br />
en po<strong>de</strong>r do ẽemigo,<br />
e vai‐te <strong>de</strong>golar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
O romeu, que sen dovida cuidava<br />
que Santiag’ aquelo lle mandava,<br />
quanto lle mandou tallava;<br />
poi‐lo foi tallar,<br />
log’ enton se <strong>de</strong>golava,<br />
cuidando ben obrar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Seus companneiros, poi‐lo mort’ acharon,<br />
por non lles apõer que o mataron,<br />
foron‐s’; e logo chegaron<br />
a alma tomar<br />
<strong>de</strong>mões, que a levaron<br />
mui toste sen tardar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
E u passavan ant’ ũa capela<br />
<strong>de</strong> San Pedro, muit’ aposta e bela,<br />
San James <strong>de</strong> Compostela<br />
<strong>de</strong>la foi travar,<br />
dizend’: «Ai, fals’ alcavela,
you cannot take<br />
It isn’t much if good judgement can be given...<br />
the soul of my pilgrim that you took,<br />
as you cheated him because of me;<br />
a great treason there you thought,<br />
and, if God protects me,<br />
as you won it wrongly,<br />
it cannot last you ».<br />
It isn’t much if good judgement can be given...<br />
The young <strong>de</strong>mons answered:<br />
«The owner of this soul did vain <strong>de</strong>eds,<br />
because we are very sure<br />
he must not enter<br />
before God, as with his hands<br />
he killed himself ».<br />
It isn’t much if good judgement can be given...<br />
Santiago says: «In so much we do:<br />
as you and we about this so reason,<br />
let’s go to trial<br />
of the one who has no peer,<br />
and let’s judge then<br />
with no <strong>de</strong>lay ».<br />
It isn’t much if good judgement can be given...<br />
Then before Saint Mary they came<br />
And reasoned as much as they could.<br />
And they came to this sentence:<br />
That the sould had to be taken back<br />
to where they had brought it from,<br />
So that it could be saved afterwards.<br />
It isn’t much if good judgement can be given...<br />
This sentence was then carried out,<br />
and the <strong>de</strong>ad pilgrim resurrected,<br />
and so God was served;<br />
never ever again to be able<br />
to recover what was diminished,<br />
from whom had sinned.<br />
It isn’t much if good judgement can be given...<br />
non po<strong>de</strong><strong>de</strong>s levar<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
a alma do meu romeu que fillastes,<br />
ca por razon <strong>de</strong> mí o enganastes;<br />
gran traiçon i pensastes,<br />
e, se Deus m’ ampar,<br />
pois falsament’ a gãastes,<br />
non vos po<strong>de</strong> durar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Respon<strong>de</strong>ron os <strong>de</strong>mões louçãos:<br />
«Cuja est’ alma foi fez feitos vãos,<br />
por que somos ben certãos<br />
que non <strong>de</strong>v’ entrar<br />
ante Deus, pois con sas mãos<br />
se foi <strong>de</strong>sperentar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Santiago diss’: «Atanto façamos:<br />
pois nós e vós est’ assi rezõamos,<br />
ao joizo vaamos<br />
da que non ha par,<br />
e o que julgar façamos<br />
logo sen alongar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Log’ ante Santa Maria vẽeron<br />
e rezõaron quanto máis po<strong>de</strong>ron.<br />
Dela tal joiz’ houveron:<br />
que fosse tornar<br />
a alma on<strong>de</strong> a trouxeron,<br />
por se <strong>de</strong>pois salvar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Este joizo logo foi comprido,<br />
e o romeu morto foi resorgido,<br />
<strong>de</strong> que foi pois Deus servido;<br />
mas nunca cobrar<br />
pôd’ o <strong>de</strong> que foi falido,<br />
con que fora pecar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar.
«This one is in praise of Saint Mary, about the separation<br />
there is between Abe and Eve »<br />
Between Abe and Eve<br />
There is great separation.<br />
As Eve took us away<br />
from Paradise and God,<br />
Abe led us there;<br />
hence, my friends:<br />
Between Abe and Eve...<br />
Eve took us to lie<br />
in the prison of the <strong>de</strong>vil,<br />
and Abe took us out of there;<br />
and for this reason:<br />
Between Abe and Eve...<br />
Eve ma<strong>de</strong> us lose<br />
love of God and good,<br />
and Abe makes us<br />
have it; and therefore:<br />
Between Abe and Eve...<br />
Eve enclosed us<br />
in heaven without a key,<br />
and Mary broke<br />
the doors for Abe.<br />
Between Abe and Eve...<br />
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria, do<br />
<strong>de</strong>partimento que ha entre Ave e Eva»<br />
Entre Av’ e Eva<br />
gran <strong>de</strong>partiment’ ha.<br />
Ca Eva nos tolleu<br />
o Parais’ e Deus,<br />
Ave nos i meteu;<br />
por end’, amigos meus:<br />
Entre Av’ e Eva...<br />
Eva nos foi <strong>de</strong>itar<br />
do <strong>de</strong>m’ en sa prijon,<br />
e Ave én sacar;<br />
e por esta razon:<br />
Entre Av’ e Eva...<br />
Eva nos fez per<strong>de</strong>r<br />
amor <strong>de</strong> Deus e ben,<br />
e pois Ave haver<br />
no‐lo fez; e por én:<br />
Entre Av’ e Eva...<br />
Eva nos enserrou<br />
os ceos sen chave,<br />
e Maria britou<br />
as portas per Ave.<br />
Entre Av’ e Eva...
«This one is in praise of Saint Maria, about the five letters<br />
there are in her name and what they mean »<br />
In the name of Maria<br />
five letters, no more, there are.<br />
M stands for MOTHER and MAJOR<br />
and also MEEK and MUCH better<br />
than everything else Our Lord ma<strong>de</strong><br />
or that he could make.<br />
In the name of Maria...<br />
A stands for ADVOCATE,<br />
ATTRACTIVE and ADORED,<br />
and AMICABLE and LOVED<br />
by a very holy company.<br />
In the name of Maria...<br />
R stands for WREATH and ROOT<br />
and ROYAL and Empress,<br />
ROSE of the world; and she ma<strong>de</strong><br />
those who saw her be well.<br />
In the name of Maria...<br />
I stands for JESUS‐CHRIST,<br />
JUST JUDGE, and for this<br />
through her we saw him,<br />
as Isaiah said.<br />
In the name of Maria...<br />
A means that we will (H)AVE<br />
And ACCOMPLISH<br />
Everything we want<br />
from God, because she gui<strong>de</strong>s us.<br />
In the name of Maria...<br />
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria, das cinque leteras<br />
que ha no seu nome e o que queren dizer»<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria<br />
cinque letras, nomais, i ha.<br />
M mostra MADR’ e MAIOR<br />
e mais MANSA e mui MELLOR<br />
<strong>de</strong> quant’ al fez Nostro Sennor<br />
nen que fazer po<strong>de</strong>ria.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
A <strong>de</strong>mostra AVOGADA,<br />
APOSTA e AORADA,<br />
e AMIGA e AMADA<br />
da mui santa compannia.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
R mostra RAM’ e RAIZ,<br />
e REINN’ e Emperadriz,<br />
ROSA do mundo; e fiiz<br />
quen a visse ben seria.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
I nos mostra JESU‐CRISTO,<br />
JUSTO JUIZ, e por isto<br />
foi por ela <strong>de</strong> nós visto,<br />
segun disso Isaia.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
A ar diz que (H)AVEREMOS<br />
e que tod’ ACABAREMOS<br />
aquelo que nós queremos<br />
<strong>de</strong> Deus, pois ela nos guia.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...
«How Saint Mary make a monk spend three hundred years listening to the<br />
singing of a tiny bird because he asked her to show him what the good was<br />
that those who were in paradise had »<br />
Whoever the Virgin well will serve<br />
to Paradise will go.<br />
And about this great miracle I want to tell you now,<br />
that Saint Mary ma<strong>de</strong> for a monk, who was always<br />
begging her to show him what good there was in Paradise<br />
Whoever the Virgin well will serve...<br />
And that he saw it in his life before he died.<br />
And for that see what the Glorious one did:<br />
she ma<strong>de</strong> him enter an orchard where already many times<br />
Whoever the Virgin well will serve...<br />
he had entered, but on that day he happened to find a well<br />
very clear and very beautiful, and by it he settled.<br />
And when he had washed his hands very carefully, said:<br />
[«Oh Virgin, what will<br />
Whoever the Virgin well will serve...<br />
I see of Paradise, what I begged you so much,<br />
a little bit of its joy before I go out from here,<br />
and what saying of the one who does good will get a reward? ».<br />
Who the virgin well will serve...<br />
As soon as the monk had finished his prayer,<br />
he heard a tiny bird sing so fine a tune,<br />
that he forgot being and thinking there.<br />
Whoever the Virgin well will serve...<br />
«Como Santa Maria feze estar o monge trezentos anos ao canto da<br />
passarinna, porque lle pedia que lle mostrasse qual era o ben que<br />
havian os que eran en paraiso»<br />
Quen a Virgen ben servirá<br />
a Paraiso irá.<br />
E daquest’ un gran miragre vos quer’ eu ora contar,<br />
que fezo Santa Maria por un monge, que rogar<br />
ll’ ia sempre que lle mostrasse qual ben en Parais’ ha<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
E que o viss’ en sa vida ante que fosse morrer.<br />
E por end’ a Groriosa ve<strong>de</strong>s que lle foi fazer:<br />
fez‐lo entrar en ũa horta en que muitas vezes ja<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
entrara; mais aquel dia fez que ũa font’ achou<br />
mui crara e mui fremosa, e cab’ ela s’ assentou.<br />
E pois lavou mui ben sas mãos, diss’: «Ai Virgen, que sera<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
se verei do Paraiso, o que ch’ eu muito pidi,<br />
algun pouco <strong>de</strong> seu viço ante que saia d’ aqui,<br />
e que sábia do que ben obra que galardon havera?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Tan toste que acabada houv’ o monj’ a oraçon,<br />
oiu ũa passarinna cantar log’ en tan bon son,<br />
que se escaeceu seendo e catando sempr’ ala.<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Atan gran sabor havia daquel cant’ e daquel lais,
Such great pleasure he had from that singing and song,<br />
that he spent three hundred long years, or more, like that,<br />
thinking that he hadn’t been but a short time, as is<br />
Whoever the Virgin well will serve...<br />
a monk some time in the year, when he goes out to the orchard.<br />
Since the tiny bird went away, for which he was very sad,<br />
and said: «I want to go away from here, as from now on the convent<br />
Whoever the Virgin well will serve...<br />
Will want to eat ». And then he went and found a great gate<br />
he had never seen, and said: «Oh, Saint Mary, help me!<br />
Isn’t this my monastery, what will they do about me? ».<br />
Whoever the Virgin well will serve...<br />
Then he entered the church, and great fear<br />
the monks felt when they saw him, and the prior asked him,<br />
saying: «Friend, who are you or what are you looking for here? ».<br />
Whoever the Virgin well will serve...<br />
He said: «I’m looking for my abbot, whom I left here now,<br />
and the prior and the brethren, from whom I got away<br />
when I went to that orchard: where are those who will tell me? ».<br />
Whoever the Virgin well will serve...<br />
When the abbot heard this, he took him for insane,<br />
as the congregation did; but when they certainly knew<br />
how this event had happened, they said: «Who will ever hear<br />
Whoever the Virgin well will serve...<br />
such great won<strong>de</strong>r as God performed for this one<br />
by the supplication of his Mother, saint Virgin of great dignity!<br />
And for this we praise her; but whoever will not praise her<br />
Whoever the Virgin well will serve...<br />
above anything else that exists? As, by God, it is very fair,<br />
for everything we ask her her Son gives to us, for certain,<br />
through her, and here she shows us what he will afterwards give us ».<br />
Who the Virgin well will serve...<br />
que gran<strong>de</strong>s trezentos anos estevo assi, ou máis,<br />
cuidando que non estevera senon pouco, com’ está<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
monj’ algũa vez no ano, quando sal ao vergeu.<br />
Des i foi‐s’ a passarinna, <strong>de</strong> que foi a el mui greu,<br />
e diz: «Eu d’ aqui ir‐me quero, ca oimais comer querra<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
o convent’». E foi‐se logo e achou un gran portal<br />
que nunca vira, e disse: «Ai, Santa Maria, val!<br />
Non é est’ o meu mõesteiro, pois <strong>de</strong> mí que se fara?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Des i entrou na eigreja, e houveron gran pavor<br />
os monges quando o viron, e <strong>de</strong>mandou‐ll’ o prior,<br />
dizend’: «Amigo, vós quen so<strong>de</strong>s ou que busca<strong>de</strong>s aca?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Diss’ el: «Busco meu aba<strong>de</strong>, que agor’ aqui leixei,<br />
e o prior e os fra<strong>de</strong>s, <strong>de</strong> que mi agora quitei<br />
quando fui a aquela horta: u seen quen mi o dira?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Quand’ est’ oiu o aba<strong>de</strong>, teve‐o por <strong>de</strong> mal sén,<br />
e outrossi o convento; mais <strong>de</strong>s que souberon ben<br />
<strong>de</strong> como fora este feito, disseron: «Quen oirá<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
nunca tan gran maravilla como Deus por este fez<br />
polo rogo <strong>de</strong> sa Madre, Virgen santa <strong>de</strong> gran prez!<br />
E por aquesto a loemos; mais quen a non loará<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
máis doutra cousa que seja? Ca, par Deus, gran <strong>de</strong>reit’ é,<br />
pois quanto nós lle pedimos nos dá seu Fill’, a la fe,<br />
por ela, e aqui nos mostra o que nos <strong>de</strong>pois dara».<br />
Quen a Virgen ben servirá...
«This one is about a priest who was making a song for Saint Mary and couldn’t<br />
find a rhyme, and went to beg Saint Mary to help him, and then he found it.<br />
And he said to the Majesty: “Thank you very much”»<br />
Much pleasure has Saint Mary, Mother of God,<br />
in helping those who songs or poems write in her praise.<br />
At this time I heard a miracle, little time ago, retell<br />
That it had happened to an arch<strong>de</strong>an , who felt great pleasure<br />
writing poems in her praise and saying<br />
about her goodness and her restraint and her value and her dignity.<br />
Much pleasure has Saint Mary, Mother of God...<br />
He wrote poems that were very nicely written,<br />
if it were not for a single rhyme that he missed;<br />
and he couldn’t find it, and he tought that no how<br />
he would find it, nor any other scholar would.<br />
Much pleasure has Saint Mary, Mother of God...<br />
And already hopeless about that rhyme being found<br />
by anybody in this world, he then went to an altar<br />
of the Virgin Saint Mary and began begging<br />
her to help him finish this poem.<br />
Much pleasure has Saint Mary, Mother of God...<br />
As this poem was very well written in her praise and that of God<br />
and how the Trinity be un<strong>de</strong>rstood by non‐believers;<br />
and as he couldn’t give it any end, he got on his<br />
knees so that she finished it.<br />
Much pleasure has Saint Mary, Mother of God...<br />
When he was thus praying, to his heart came<br />
the rhyme he missed, which was in Latin<br />
«Esta é como un clerigo fazia ũa prosa a Santa Maria e non podia<br />
achar ũa rima, e foi rogar a Santa Maria que o ajudasse, e achó‐a<br />
logo. E a Majesta<strong>de</strong> lle disse: “Muitas graças”»<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor<br />
d’ ajudar quen lle cantares ou prosas faz <strong>de</strong> loor.<br />
Daquest’ ora un miragre oi, pouc’ ha, retraer<br />
que a un arcidiago avẽo, que gran prazer<br />
havia en fazer prosas <strong>de</strong> sa loor e dizer<br />
sa bondad’ e sa mesura e seu prez e sa valor.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
El ũa prosa fazia que era feita mui ben,<br />
se non fosse ũa rima soa que minguava én;<br />
e achar non a podia, e cuidava que per ren<br />
per el ja non s’ acharia, nen per outro sabedor.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
El ja por <strong>de</strong>sasperado <strong>de</strong> s’ aquela rim’ achar<br />
per home daqueste mundo, foi‐s’ enton a un altar<br />
da Virgen Santa Maria e começou‐ll’ a rogar<br />
<strong>de</strong> s’ acabar esta prosa que lle foss’ ajudador.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Ca ela era ben feita <strong>de</strong> sa loor e <strong>de</strong> Deus<br />
e <strong>de</strong> com’ a Trĩida<strong>de</strong> enten<strong>de</strong>ssen os encreus;<br />
e el dar non lle podia neun cabo, mas os seus<br />
gẽollos ficou que ela foss’ en<strong>de</strong> acabador.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Estand’ el assi en prezes, vẽo‐lle a coraçon<br />
a rima que lle minguava, que era <strong>de</strong> tal razon
and which said: “Nobile Triclinium”.<br />
And there was no word that fitted better<br />
Much pleasure has Saint Mary, Mother of God...<br />
this rhyme I’m telling you about, and which goes like this:<br />
“Noble house of lodging, three lodgers there are in you:<br />
Father God and his Son and the Holy Spirit here<br />
they came to live without <strong>de</strong>lay to give us love”.<br />
Much pleasure has Saint Mary, Mother of God...<br />
After he had finished the poem, he praised Saint Mary<br />
who had finished it for him so well, and with great pleasure he wept.<br />
But after a while he knelt in homage<br />
before her and very slowly said: «Thank you very much, my lady ».<br />
Much pleasure has Saint Mary, Mother of God...<br />
This miracle that Saint Mary wanted to show<br />
happened, not long ago, in the city of Paris;<br />
and you will see the homage, to be more certain,<br />
at present knelt in San Vitor.<br />
Much pleasure has Sant Mary, Mother of God...<br />
en latin e que mostrava: “Nobile Triclinium”.<br />
E non havia palavra que i fezesse mellor<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
esta rima que vos digo, e que quer dizer assi:<br />
“Nobre casa <strong>de</strong> morada, tres moradas ha en ti:<br />
Deus Padre e o seu Fillo e o Sant’ Espirit’ i<br />
vẽeron morar sen falla por nos fazeren amor”.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Pois houv’ a pros’ acabada, Santa Maria loou<br />
que lla tan ben acabara, e con gran prazer chorou.<br />
Mais a cabo dũa peça a omage s’ enclinou<br />
<strong>de</strong>la e mui passo disse: «Muitas graças, meu sennor».<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Este miragre que Santa Maria <strong>de</strong>mostrar quis<br />
conteceu, non ha gran tempo, na cida<strong>de</strong> <strong>de</strong> Paris;<br />
e vere<strong>de</strong>s a omagen, por seer<strong>de</strong>s én máis fis,<br />
hoje dia enclinada estar <strong>de</strong>ntr’ en San Vitor.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...
«How a priest in mass swallowed a spi<strong>de</strong>r that fell into the chalice,and moved<br />
between his skin and the raw flesh, and Saint Mary ma<strong>de</strong> it go out through a<br />
nail »<br />
A very good miracle the Virgin performed strange and beautiful,<br />
so that the truth be un<strong>de</strong>rstood by the stubborn fool.<br />
And about this great miracle I will tell you<br />
and it’s won<strong>de</strong>rful to listen to, so listen to it willfully,<br />
that the Saint Virgin showed, that God was born for us,<br />
in the interior of Cidad‐Rodrigo. And it is very won<strong>de</strong>rful<br />
A very good miracle the Virgin performed strange and beautiful...<br />
among others you’ve heard about, and I think that such as this<br />
I’m going to tell you now that there was a priest<br />
who always celebrated mass for the Mother of the heavenly King;<br />
and because he sang it well, it was very <strong>de</strong>sired<br />
A very good miracle the Virgin performed strange and beautiful...<br />
by the people to listen to it. But one day, unlucky,<br />
in the great feast of August, for this very perfect Lady<br />
he was singing mass; and after he had taken<br />
the Host, he also wanted to take the blood of the glorious<br />
A very good miracle the Virgin performed strange and beautiful...<br />
Jesus‐Christ. And he saw in the chalice a big spi<strong>de</strong>r<br />
swimming in the blood, and thought it was a strange<br />
thing; but he took great effort, on the charter of Spain,<br />
and in drinking it all he didn’t take long.<br />
A very good miracle the Virgin performed strange and beautiful...<br />
And after he had done this, God didn’t want the venom of the spi<strong>de</strong>r<br />
to disturb him or to die in his body;<br />
but it moved alive, he neither wanted it to bite him,<br />
but between the skin and the flesh moved that horrible beast.<br />
A very good miracle the Virgin performed strange and beautiful...<br />
«Como ũu clerigo ena missa consomiu ũa aranna que lle caeu no calez, e<br />
andava‐lle ontr’ o coiro e a carne viva, e fez Santa Maria que lle saisse<br />
pela unna»<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso,<br />
porque a verdad’ entenda o neicio perfioso.<br />
E daquest’ un gran miragre vos sera per mí contado<br />
e d’ oir maravilloso, pois oi<strong>de</strong>‐o <strong>de</strong> grado,<br />
que mostrou a Santa Virgen, <strong>de</strong> que Deus por nós foi nado,<br />
<strong>de</strong>ntro en Cidad‐Rodrigo. E é mui maravilloso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
ontr’ os outros que oistes, e tenn’ eu que atal éste<br />
o que vos contarei ora que avẽo a un preste<br />
que dizia sempre missa da Madre do Rei celeste;<br />
e porque a ben cantava, era én mui <strong>de</strong>sejoso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
o poblo <strong>de</strong> lla oiren. Mas un dia, sen falida,<br />
ena gran festa d’ Agosto, <strong>de</strong>sta Sennor mui comprida<br />
estava cantando missa; e pois houve consomida<br />
a Hosti’, ar quis o sangui consomir do glorioso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
Jesu‐Crist’. E viu no caliz jazer ũa grand’ aranna<br />
<strong>de</strong>ntro no sangui nadando, e teve‐o por estranna<br />
cousa; mais mui grand’ esforço fillou, a foro d’ Hespanna,<br />
e <strong>de</strong> consomir‐lo todo non vos foi mui vagaroso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
E pois aquest’ houve feito, non quis que ll’ empeecesse<br />
Deus o poçon da aranna nen lle no corpo morresse;<br />
e pero andava viva, non ar quis que o mor<strong>de</strong>sse,<br />
mas ontr’ o coir’ e a carn’ ia aquel bestigo astroso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...
And it moved very quickly insi<strong>de</strong> the body and it didn’t do<br />
either harm or evil, by virtue of the Virgin Saint Mary;<br />
and if he stayed in the sun, he then the spi<strong>de</strong>r would see,<br />
and show to everyone saying: «The pious King<br />
A very good miracle the Virgin performed strange and beautiful...<br />
wanted that for my sins I suffered this torment;<br />
that’s why I beg the Virgin if she pleased,<br />
to beg her Son to give me an early <strong>de</strong>ath<br />
or to take away from me this trouble, because he is very powerful ».<br />
A very good miracle the Virgin performed strange and beautiful.<br />
This spi<strong>de</strong>r walked over his backbone<br />
and after that along his si<strong>de</strong>s and straight to his spleen,<br />
from there it went to his breast and he didn’t let it his arm<br />
so that it didn’t walk there; and a very hairy body<br />
A very good miracle the Virgin performed strange and beautiful...<br />
this spi<strong>de</strong>r had. And one day, when he was<br />
in the sun, at the ninth hour, his arm started heating up,<br />
and he began scratching and didn’t see any other thing when<br />
un<strong>de</strong>r his nail went out that dirty venom.<br />
A very good miracle the Virgin performed strange and beautiful...<br />
And as soon as it went out, the priest caught it<br />
and ma<strong>de</strong> it pow<strong>de</strong>r and put it into his bag;<br />
and when he celebrated mass, he consumed it and passed it around;<br />
and said it tasted of a very rich <strong>de</strong>licacy.<br />
A very good miracle the Virgin performed strange and beautiful...<br />
The people who were there, when they had seen this,<br />
very much praised the Mother of the Holy King Jesus‐Christ<br />
and since then the priest was for this<br />
much more firmly confirmed in his faith, and was not lecherous.<br />
A very good miracle the Virgin performed strange and beautiful...<br />
E andava muit’ aginna pelo corp’ e non fazia<br />
door nen mal, por vertu<strong>de</strong> da Virgen Santa Maria;<br />
e se s’ ao sol parava, log’ a aranna viia,<br />
e mostrando‐a a todos dizend’: «O Rei piadoso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
quis que polos meus pecados aqueste marteir’ houvesse;<br />
por én rogo aa Virgen que se a ela prouguesse,<br />
que rogass’ ao seu Fillo que cedo mi a morte <strong>de</strong>sse<br />
ou me tolless’ esta coita, ca ben é én po<strong>de</strong>roso».<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
Esta aranna andando per cima do espinnaço<br />
e <strong>de</strong>pois pelos costados e en <strong>de</strong>reito do baço,<br />
<strong>de</strong>s i ia‐ll’ aos peitos e sol non leixava braço<br />
per que assi non andasse; e o corpo mui veloso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
havia esta aranna. E un dia, el estando<br />
ao sol, ora <strong>de</strong> nõa, foi ll’ o braç’ escaentando,<br />
e el a coçar fillou‐s’ e non catou al senon quando<br />
lle saiu per so a unlla aquel poçon tan lixoso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
E tan toste que saida foi, o crerigo fillou‐a<br />
e fez logo <strong>de</strong>la poos e en sa bolsa guardou‐a;<br />
e quando disse sa missa, consumiu‐a e passou‐a,<br />
e disse que lle soubera a manjar mui saboroso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso<br />
As gentes que i estavan, quand’ houveron esto visto,<br />
loaron muito a Madre do Santo Rei Jesu‐Cristo<br />
e <strong>de</strong>s ali a<strong>de</strong>ante foi o crerigo por isto<br />
mui máis na fe confirmado, e non foi luxurioso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...
«This one is in praise of Saint Mary »<br />
Say, oh minstrels,<br />
the Lady of ladies,<br />
why don’t you praise her?<br />
If you can sing,<br />
the one you have by God,<br />
why don’t you praise her?<br />
The Lady who gives you life,<br />
who is full of goodness,<br />
why don’t you praise her?<br />
The one who never lies to us<br />
and our troubles feels,<br />
why don’t you praise her?<br />
The one who is more than good<br />
and through God forgives,<br />
why don’t you praise her?<br />
The one who gives us comfort<br />
in life and <strong>de</strong>ath,<br />
why don’t you praise her?<br />
The one who makes the <strong>de</strong>ad one<br />
live, and who helps us,<br />
Why don’t you praise her?<br />
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria»<br />
Dized’, ai trobadores,<br />
a Sennor das sennores,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
Se vós trobar sabe<strong>de</strong>s,<br />
a por que Deus have<strong>de</strong>s,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A Sennor que dá vida<br />
e é <strong>de</strong> ben comprida,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que nunca nos mente<br />
e nossa coita sente,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que é máis que bõa<br />
e por que Deus perdõa,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que nos dá conorte<br />
na vida e na morte,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que faz o que morre<br />
viv’, e que nos acorre,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?
«This one is about a knight who was very lecherous, by the begging he did to<br />
Saint Mary, who had his nature changed, who never looked for this dispute »<br />
In the same way the <strong>de</strong>vil strives to make us err,<br />
so the Virgin strives to keep us from erring.<br />
Because in the same way he is always looking for ways<br />
to do evil in the world, false and liar,<br />
so the Virgin also looks for holy and very true ones,<br />
so that we get mercy from God, whom we always await.<br />
In the same way the <strong>de</strong>vil strives to make us err...<br />
And I want to tell you about this great miracle I heard about,<br />
that one won<strong>de</strong>rful and very rough time performed<br />
the very glorious Virgin, from whom great favour I expect;<br />
and if you will listen attentively, I be very willfully will tell you.<br />
In the same way the <strong>de</strong>vil strives to make us err...<br />
This was a knight who from the <strong>de</strong>pth of his heart loved<br />
this very Glorious and whom he always praised<br />
as much as he could, and who for her love also gave<br />
to the poor and to the mean, this we know for certain.<br />
In the same way the <strong>de</strong>vil strives to make us err..<br />
This knight was big and lovely and handsome,<br />
meek and of good disposition, proudless and humble<br />
and restraint in his <strong>de</strong>eds; but he was so lecherous<br />
that he couldn’t be more, as far as we know.<br />
In the same way the <strong>de</strong>vil strives to make us err...<br />
«Esta é como un cavaleiro que era mui luxurioso, per rogo que fezo a<br />
Santa Maria, houve cambiada a natura que nunca pois catou por tal<br />
preito»<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos,<br />
outrossi a Virgen punna como nos d’ errar guar<strong>de</strong>mos.<br />
Ca assi com’ ele sempre anda buscando carreiras<br />
pera mal fazer no mundo, falsas e mui mentireiras,<br />
assi ar busca a Virgen santas e mui verda<strong>de</strong>iras,<br />
por que mercee hajamos <strong>de</strong> Deus, que sempr’<br />
[aten<strong>de</strong>mos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos..<br />
E daquest’ un gran miragre que oi dizer‐vos quero,<br />
que fezo ũa vegada maravillos’ e mui fero<br />
a Virgen mui groriosa, <strong>de</strong> que gran merce’ espero;<br />
e se ben nos ascuitar<strong>de</strong>s, <strong>de</strong> grado vo‐lo diremos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Esto foi dun cavaleiro que <strong>de</strong> coraçon amava<br />
a esta mui Groriosa e que sempre a loava<br />
quant’ el máis loar podia, e por seu amor ar dava<br />
a pobres e a mesquinnos, esto <strong>de</strong> certo sabemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Este cavaleiro era grand’ e apost’ e fremoso,<br />
manso e <strong>de</strong> bon talante, sen orgull’ e homildoso<br />
e mesurad’ en seus feitos; pero tan luxurioso<br />
era que máis non podia seer, per quant’ apren<strong>de</strong>mos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...
But when he remembered the Lady full of goodness,<br />
the trouble remained and it was about good life;<br />
but then he would forget, as anyone who loses his consciousness<br />
and his good sense, and about them we know.<br />
In the same way the <strong>de</strong>vil strives to make us err...<br />
This one acting thus and with the <strong>de</strong>vil fighting,<br />
not standing up, but falling down and standing up,<br />
saw in a vision the Queen of heaven, and weeping<br />
he said to her: «Lady, mercy, because we’ll find it in you<br />
In the same way the <strong>de</strong>vil strives to make us err...<br />
each time we err. That’s why to your sanctity<br />
I beg you to mercy me and for your piety<br />
don’t you see how very full of evil<br />
I and most people on this world are for the sins we commit.<br />
In the same way the <strong>de</strong>vil strives to make us err...<br />
Then the very holy Virgin looked at him angered<br />
and said to him: «The hope you have in me is lost<br />
if from this you do your heart doesn’t move<br />
and you don’t leave that error that we much <strong>de</strong>spise ».<br />
In the same way the <strong>de</strong>vil strives to make us err...<br />
Then the knight said: «My Lady, I am yours,<br />
and to you in any way must or can I lie;<br />
but this error by nature since Adam is certainly ours,<br />
that we won’t be sound, if we don’t shelter by you.<br />
In the same way the <strong>de</strong>vil strives to make us err...<br />
Then the Virgin answered very full of restraint:<br />
«Because we know you well and you un<strong>de</strong>rstand your insanity,<br />
I will make my Son change your nature<br />
so that never again you do this, as we have the power to do this»<br />
In the wame way the <strong>de</strong>vil strives to make us err...<br />
Then the holy Virgin went away; and then other day,<br />
by the power of the glorious and blessed Saint Mary,<br />
the knight who previously with lechery burnt,<br />
turned out col<strong>de</strong>r than snow, we read in the miracles.<br />
In the same way the <strong>de</strong>vil strives to make us err...<br />
And there after he lived a life as long as God wanted,<br />
very good, as the man who always advances in his own good,<br />
for the pleasure of the Glorious one who always the <strong>de</strong>vil breaks,<br />
and whom, we sinners, for this, we praise.<br />
In the same way the <strong>de</strong>vil strives to make us err...<br />
Pero quando lle nembrava a Sennor <strong>de</strong> ben comprida,<br />
quedava‐ll’ aquela coita e era <strong>de</strong> bõa vida;<br />
mais <strong>de</strong>pois ll’ escaecia, como home que s’ obrida<br />
e que non é en seu siso, e <strong>de</strong> taes connocemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
El aquest’ assi fazendo e con o <strong>de</strong>mo luitando,<br />
non estand’ en un estado, mais caend’ e levantando,<br />
viu en vijon a Reinna dos ceos, e el chorando<br />
lle disse: «Sennor, mercee, ca en ti a acharemos<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
cada que fezermos erro. Por end’ a ta santida<strong>de</strong><br />
rogo que m’ hajas mercee e pola ta piada<strong>de</strong><br />
non cates a como sõo mui comprido <strong>de</strong> malda<strong>de</strong><br />
eu e os máis <strong>de</strong>ste mundo por pecados que fazemos».<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton a Virgen mui santa cató‐o come sannuda<br />
e disse‐ll’: «A esperança que has en mí é perduda<br />
se daquesto que tu fazes teu coraçon non se muda<br />
e non leixas aquel erro que nós muit’ avorrecemos».<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton diss’ o cavaleiro: «Mia Sennor, eu sõo vosso,<br />
e a vós per nulla guisa mentir non <strong>de</strong>vo nen posso;<br />
mais est’ erro per natura ben <strong>de</strong>s Adan é‐xe nosso,<br />
<strong>de</strong> que non seremos sãos, se per vós non guarecemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton respon<strong>de</strong>u a Virgen mui comprida <strong>de</strong> mesura:<br />
«Porque teu ben connocemos e enten<strong>de</strong>s ta loucura,<br />
eu farei que o meu Fillo te cambiará a natura<br />
que ja máis esto non faças, ca <strong>de</strong>sto po<strong>de</strong>r havemos».<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton foi‐s’ a Virgen santa; e logo en outro dia,<br />
por po<strong>de</strong>r da groriosa bẽeita Santa Maria,<br />
o cavaleiro que ante con gran luxuri’ ardia<br />
tornou mais frio ca neve, nos miragres‐lo leemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
E viveu <strong>de</strong>pois sa vida quamanna Deus quis e quanta,<br />
mui bõa, assi com’ home que sempr’ en seu ben avanta,<br />
por prazer da Groriosa que ao <strong>de</strong>mo quebranta,<br />
a que sempre pecadores por en<strong>de</strong> loores <strong>de</strong>mos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...
«How Saint Mary kept from <strong>de</strong>ath a little beast they call weasel »<br />
In little and in much, in everything mercies<br />
her servants the Virgin, Mother who sees everything.<br />
I will tell you about a great miracle performed by the Queen,<br />
Mother of God Jesus‐Christ, to a king who had much<br />
hope in her, as she ma<strong>de</strong> him quickly see<br />
very great sorrow and pleasure of a thing by her favour.<br />
In little and in much, in everything she has mercy on them...<br />
This sorrow was because of little beast much loved<br />
by the King, who always took it with him and raised it very well,<br />
the one Galicians call donicela*, and with it<br />
he took birds from caves, and from similar places.<br />
In little and in much, in everything she has mercy on them...<br />
But this one performed many other good things<br />
playing with sex and jumping, from which great pleasure got<br />
that king; and this is why he loved it so much<br />
that he thought God had done a great favour to him by giving him it.<br />
In little and in much, in everything she has mercy on them...<br />
And because of this he had ma<strong>de</strong> it from a boat, where he kept it,<br />
a very well ma<strong>de</strong> ark, and he shut it up there<br />
so that it would not receive any harm, as he much suspected<br />
the cat, which at night sees better than in the day.<br />
In little and in much, in everything she has mercy on them...<br />
Where one day happened, going along a road,<br />
that he wanted to release it from its trunk; and as it is light,<br />
it fell among the feet of the horses, and in such a bad manner<br />
that the King troubled said: «Saint Mary, mercy!<br />
«Como Santa Maria guardou <strong>de</strong> morte ũa bestiola que chaman<br />
donezinna»<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee<br />
aos seus servos a Virgen, Madre do que todo vee.<br />
Desto direi un miragre gran<strong>de</strong> que fez a Reinna,<br />
Madre <strong>de</strong> Deus Jesu‐Cristo, a ũu rei que muito tiinna<br />
en ela sa asperança, ca lle fez veer aginna<br />
pesar e prazer mui gran<strong>de</strong> dũa ren por sa mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Este pesar foi por ũa bestiola que muit’ amava<br />
el‐Rei, que sigo tragia e a que mui ben criava,<br />
a que chaman donezinna os <strong>galego</strong>s, e tirava<br />
con ela aves das covas, e <strong>de</strong> taes home vee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Pero esta outras cousas muitas e bõas fazia<br />
trebellando e saltando, on<strong>de</strong> gran prazer havia<br />
aquel Rei; e por aquesto atan gran ben lle queria<br />
que tiinna que fezera Deus en dar‐lla gran mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
E por esto lle fezera <strong>de</strong> fust’, en que a guardava,<br />
ũa arca mui ben feita, e <strong>de</strong>ntro a enserrava<br />
por que mal non recebesse, ca muito se receava<br />
do gato, que ena noite mellor ca no dia vee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
On<strong>de</strong> ll’ avẽo ũu dia, indo per ũa carreira,<br />
que a quis tirar da arca; e com’ ela é ligeira,<br />
caeu ontr’ os pés das bestas, e foi en atal maneira<br />
que el‐Rei con coita disse: «Santa Maria, mercee!
In little and in much, in everything she has mercy on them...<br />
Keep my weasel for me so that I don’t lose it by <strong>de</strong>ath ».<br />
And all who were there had great discontent,<br />
as the horse of the King put its leg so strongly<br />
upon it, and the King said: «Oh, men, who sees it?<br />
In little and in much, in everything she has mercy on them...<br />
Give it to me however it is, either alive or <strong>de</strong>ad,<br />
and I will be satisfied with it as anyone who is not content ».<br />
Then Saint Mary, the one who is the door of heavens, ma<strong>de</strong> it<br />
come out alive from un<strong>de</strong>r the leg by her favour.<br />
In little and in much, in everything she has mercy on them...<br />
And then all who were there and saw such won<strong>de</strong>r<br />
that performed the Glorious one, who is Mother of God and Daughter,<br />
by making the horse, that with its leg so badly treads,<br />
not kill it. And this did the one who sees everything<br />
In little and in much, in everything she has mercy on them...<br />
to please the Glorious one, his Mother, to whom<br />
the King commen<strong>de</strong>d himself , where it was trod<strong>de</strong>n by the leg of the<br />
[horse.<br />
For this may he be blessed and she praised<br />
and may they both always pity us and have mercy.<br />
In little and in much, in everything she has mercy on them...<br />
N.B.:<br />
*donicela = weasel<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Guarda‐me mia donezinna que a non perça per morte».<br />
E quantos ali estavan houveron gran <strong>de</strong>sconorte,<br />
ca lle pose o cavalo d’el‐Rei o pé atan forte<br />
sobr’ ela, e el‐Rei disse: «Ai, varões, quen a vee?<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Da<strong>de</strong>‐mi‐a qual quer que seja, sequer viva, sequer morta,<br />
e conortar‐m’‐ei con ela come quen se mal conorta».<br />
Enton fez Santa Maria, a que é dos ceos porta,<br />
que <strong>de</strong> so o pé saisse viva pola sa mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Enton quantos ali eran e viron tal maravilla<br />
que fezo a Groriosa, que é <strong>de</strong> Deus Madr’ e Filla,<br />
en fazer que o cavalo, que con seu pé tan mal trilla,<br />
non a matasse. E esto fez aquel que todo vee<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
per prazer da Groriosa, sa Madr’, a que comendada<br />
a houv’ el‐Rei, u do pee do cavalo foi trillada.<br />
Por én seja el bẽeito e ela seja loada,<br />
e sempr’ ambos <strong>de</strong> nós hajan pieda<strong>de</strong> e mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...
«How Saint Mary took the soul of a priest who had painted her<br />
name in three colours »<br />
The one that by her great beauty is called Flower of flowers,<br />
much more is she pleased when they praise her name than by any<br />
[other praises.<br />
I will tell you about a miracle, such as it was told to me,<br />
that happened a very good and or<strong>de</strong>rly monk<br />
and who said the hours of this Virgin very willfully,<br />
and in this he had greater pleasure than in any other pleasures.<br />
The one that by her great beauty is called Flower of flowers...<br />
This was a very good priest and with pleasure read<br />
the Lives of the Holy Fathers and he also wrote nicely;<br />
but wherever he found the name of Saint Mary<br />
he ma<strong>de</strong> it very beautiful by writing it in three colours.<br />
The one that by her great beauty is called Flower of flowers...<br />
The first one was gold, rich and beautiful colour<br />
similar to the noble and very gorgeous Virgin;<br />
the other one was blue, a very won<strong>de</strong>rful colour<br />
that resembles the sky when it is in its splendour.<br />
The one that by her great beauty is called Flower of flowers...<br />
The third one they call rose, because it is a pink colour;<br />
where each of these colours very well resembles<br />
the Virgin who is rich, very holy, and that a peer<br />
never she had in beauty, also she’s the best of the best.<br />
The one that by her great beauty is called Flower of flowers...<br />
This holy name the monk brought with him<br />
of the Virgin Saint Mary of whom he was very <strong>de</strong>votee,<br />
«Como Santa Maria levou a alma dun fra<strong>de</strong> que pintou o seu nome<br />
<strong>de</strong> tres coores»<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores,<br />
mui máis lle praz quando loan seu nome que doutras loores.<br />
Desto direi un miragre, segundo me foi contado,<br />
que avẽo a un monge bõo e ben ordinnado<br />
e que as horas <strong>de</strong>sta Virgen dizia <strong>de</strong> mui bon grado,<br />
e maior sabor havia <strong>de</strong>sto que doutras sabores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Este mui bon clerigo era e mui <strong>de</strong> grado liia<br />
nas Vidas dos Santos Padres e ar mui ben escrivia;<br />
mais u quer que el achava nome <strong>de</strong> Santa Maria<br />
fazia‐o mui fremoso escrito con tres colores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
A primeira era ouro, coor rica e fremosa<br />
a semellante da Virgen nobre e mui preciosa;<br />
e a outra d’ azur era, coor mui maravillosa<br />
que ao ceo semella quand’ é con sas esplandores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
A terceira chaman rosa, porque é coor vermella;<br />
on<strong>de</strong> cada ũa <strong>de</strong>stas coores mui ben semella<br />
aa Virgen que é rica, mui santa, e que parella<br />
nunca houv’ en fremosura, ar é mellor das mellores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Ond’ aqueste nome santo o monge tragia sigo<br />
da Virgen Santa Maria, <strong>de</strong> que era muit’ amigo,
kissing it often to vanquish the enemy<br />
<strong>de</strong>vil who always strives to make us err.<br />
The one that by her great beauty is called Flower of flowers...<br />
When there was a time he was very ill<br />
of a great illness, which he had;<br />
and as he was lying, it always came to his mind<br />
being of the holy Virgin one of her best praisers.<br />
The one that by her great beauty is called Flower of flowers...<br />
The abbot and all the monks came to see him,<br />
and as they saw him in bad condition, they put a priest<br />
with him to accompany him; and after they were there<br />
for a while, they went away. But the Lady of ladies<br />
The one that by her great beauty is called Flower of flowers...<br />
appeared before the priest who kept him, while sleeping,<br />
and saw that he approached the bed walking slowly,<br />
and said to him: «Don’t be afraid, because I’ll make you go up<br />
now with me to paradise, where you will see the ancestors.<br />
The one that by her great beauty is called Flower of flowers...<br />
Because when you painted my name with three colours,<br />
I will take you over to heaven, where you will see the graces,<br />
and in the Book of Life written among the writings<br />
you will among those who don’t die, nor have troubles or pains ».<br />
The one that by her great beauty is called Flower of flowers...<br />
Then his soul took with her the Holy Queen.<br />
And the priest woke up then and went to the bed quickly;<br />
and as he found him <strong>de</strong>ad, ma<strong>de</strong> the bell toll<br />
such as it was regulated by the holy doctors.<br />
The one that by her great beauty is called Flower of flowers...<br />
Immediately the abbot arrived there with the convent,<br />
who were in the company over eighty or a hundred;<br />
and that monk said to them: «Gentlemen, by pon<strong>de</strong>ring<br />
what I saw I will tell you all about, if you listened to me ».<br />
The one that by her great beauty is called Flower of flowers...<br />
Then he told what he had seen, as I have already told you;<br />
and the abbot quickly or<strong>de</strong>red it to be put in written<br />
to <strong>de</strong>stroy the works of the cursed enemy,<br />
who wants to take us where we will always have fears...<br />
The one that by her great beauty is called Flower of flowers...<br />
And after they knew the fact, they willfully praised<br />
the Virgin Saint Mary, the Lady of pity;<br />
and if in anything they erred by foolishness,<br />
they strove to keep themselves from being sinners.<br />
The one that by her great beauty is called Flower of flowers...<br />
beijando‐o ameu<strong>de</strong> por vencer o ẽemigo<br />
diabo que sempre punna <strong>de</strong> nos meter en errores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
On<strong>de</strong> foi ũa vegada que jazia mui doente<br />
dũa grand’ enfermida<strong>de</strong>, <strong>de</strong> que era én possente;<br />
e pero assi jazia, viinna‐lle sempre a mente<br />
<strong>de</strong> seer da Virgen santa un dos seus máis loadores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
O aba<strong>de</strong> e os monges todos veer o vẽeron,<br />
e poi‐lo viron maltreito, un fra<strong>de</strong> con el poseron<br />
que lle tevesse companna; e pois ali esteveron<br />
un pouco, foron‐se logo. Mais a Sennor das sennores<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
apareceu ao fra<strong>de</strong> que o guardav’, en dormindo,<br />
e viu que ao leito se chegava passo indo,<br />
e dizia‐lle: «Non temas, ca te farei ir sobindo<br />
mig’ ora a paraiso, u veeras os maiores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Ca por quanto tu pintavas meu nome <strong>de</strong> tres pinturas,<br />
levar‐t’‐ei suso ao ceo, u veras as aposturas,<br />
e eno Livro da Vida escrit’ ontr’ as escrituras<br />
seras ontr’ os que non morren, nen han coitas nen doores».<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Enton levou <strong>de</strong>l a alma sigo a Santa Reinna.<br />
E o fra<strong>de</strong> espertou logo e foi ao leit’ aginna;<br />
e pois que o achou morto, fez sõar a campainna<br />
segund’ estableçud’ era polos seus santos doctores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Mantenente o aba<strong>de</strong> chegou i con o convento,<br />
que eran i <strong>de</strong> companna ben oiteenta ou cento;<br />
e aquel monge lles disse: «Sennores, por cousimento<br />
o que vi vos direi todo, se m’ én for<strong>de</strong>s oidores».<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Enton contou o que vira, segundo vos hei ja dito;<br />
e o aba<strong>de</strong> tan toste o fez meter en escrito<br />
pera <strong>de</strong>struir as obras do ẽemigo maldito,<br />
que nos quer levar a logo u sempr’ hajamos pavores...<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
E pois souberon o feito, loaron <strong>de</strong> voonta<strong>de</strong><br />
a Virgen Santa Maria, a Sennor <strong>de</strong> pieda<strong>de</strong>;<br />
e se en algũa cousa ll’ erraran per necida<strong>de</strong>,<br />
punnaron <strong>de</strong> se gardaren que non fossen pecadores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...
«This first one is about the girls dressed up for the festivities of May»<br />
Well sees them, May, and with joy;<br />
so let’s pray Saint Mary<br />
to beg her Son still<br />
to keep us from error and insanity.<br />
Well sees them, May, and with joy.<br />
Well sees them, May, full of health,<br />
so that we pray the one of great virtue<br />
to beg God to always help us<br />
against the <strong>de</strong>vil and from him to protect us.<br />
Well sees them, May, full of health.<br />
Well sees them, May, and with loyalty,<br />
so that we pray the one with great goodness<br />
to always have mercy of us<br />
and to protect us from all evil.<br />
Well sees them, May, and with loyalty.<br />
Well sees them, May, with many riches;<br />
and let’s pray the one who has nobilities<br />
in her very great, to keep us from sadness<br />
and from troubles and also from vileness.<br />
Well sees them, May, with many riches.<br />
«Esta primeira é das maias»<br />
Ben vennas, Maio, e con alegria;<br />
por én roguemos a Santa Maria<br />
que a seu Fillo rogue toda via<br />
que el nos guar<strong>de</strong> d’ err’ e <strong>de</strong> folia.<br />
Ben vennas, Maio, e con alegria.<br />
Ben vennas, Maio con toda sau<strong>de</strong>,<br />
por que roguemos a <strong>de</strong> gran vertu<strong>de</strong><br />
que a Deus rogue que nos sempr’ aju<strong>de</strong><br />
contra o <strong>de</strong>m’ e <strong>de</strong>s i nos escu<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, con toda sau<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, e con lealda<strong>de</strong>,<br />
por que roguemos a <strong>de</strong> gran bonda<strong>de</strong><br />
que sempre haja <strong>de</strong> nós piada<strong>de</strong><br />
e que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> toda malda<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, e con lealda<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, con muitas requezas;<br />
e nós roguemos a que ha nobrezas<br />
en si mui gran<strong>de</strong>s, que nos <strong>de</strong> tristezas<br />
guard’ e <strong>de</strong> coitas e ar d’ avolezas.<br />
Ben vennas, Maio, con muitas requezas.
Well sees them, May, covered in fruit;<br />
and let’s beg the one who always has doubts<br />
her favours to perform many of these<br />
to <strong>de</strong>fend us from the <strong>de</strong>vil and his fights.<br />
Well sees them, May, covered in fruit.<br />
Well sees them, May, with good tastes;<br />
and let’s pray and praise<br />
the one who always for us sinners<br />
begs God to keep us from pains.<br />
Well sees them, May, with good tastes.<br />
Well sees them, May, with cows and bulls;<br />
and let’s beg the one who is in the treasures<br />
of Jesus‐Christ to soon<br />
the moors confuse, and the white and the fair.<br />
Well sees them, May, with cows and bulls.<br />
Well sees them, May, glad and without anger;<br />
and let’s beg the one who receives us<br />
well to her Son, to give us such strength<br />
as to send the moors out of Spain.<br />
Well sees them, May, glad and without anger.<br />
Well sees them, May, with plenty of cattle;<br />
and let’s beg the one who our sins<br />
makes God forgive,<br />
to make us of her Son <strong>de</strong>ar.<br />
Well sees them, May, with plenty of cattle.<br />
Well sees them, May, with good summer;<br />
and let’s beg the Virgin of the ground<br />
to <strong>de</strong>fend us from a very villainous man<br />
of daring and foolishness dressed up.<br />
Well sees them, May, with good summer.<br />
Well sees them, May, with bread and wine;<br />
and let’s beg the one who the child God<br />
bore in her arms, to show us a way<br />
so that we be with her soon.<br />
Well sees them, May, with bread and wine.<br />
Well sees them, May, meek and not vicious;<br />
and let’s beg the one who is our shield<br />
to keep us from a daring madman<br />
and from a strange and unknown man.<br />
Well sees them, May, meek and not vicious.<br />
Ben vennas, Maio, coberto <strong>de</strong> fruitas;<br />
e nós roguemos a que sempre duitas<br />
ha sas merces <strong>de</strong> fazer én muitas<br />
que nos <strong>de</strong>fenda do <strong>de</strong>m’ e sas luitas.<br />
Ben vennas, Maio, coberto <strong>de</strong> fruitas.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos sabores;<br />
e nós roguemos e <strong>de</strong>mos loores<br />
aa que sempre por nós pecadores<br />
rog’ a Deus, que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> doores.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos sabores.<br />
Ben vennas, Maio, con vacas e touros;<br />
e nós roguemos a que nos tesouros<br />
<strong>de</strong> Jeso‐Cristo é, que aos mouros<br />
cedo cofonda, e brancos e louros.<br />
Ben vennas, Maio, con vacas e touros.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e sen sanna;<br />
e nós roguemos a quen nos gaanna<br />
ben <strong>de</strong> seu Fillo, que nos dé tamanna<br />
força, que saian os mouros d’ Hespanna.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e sen sanna.<br />
Ben vennas, Maio, con muitos gãados;<br />
e nós roguemos a que os pecados<br />
faz que nos sejan <strong>de</strong> Deus perdõados,<br />
que <strong>de</strong> seu Fillo nos faça privados.<br />
Ben vennas, Maio, con muitos gãados.<br />
Ben vennas, Maio, con bõo verão;<br />
e nós roguemos a Virgen <strong>de</strong> chão<br />
que nos <strong>de</strong>fenda d’ home mui vilão<br />
e d’ atrevud’ e <strong>de</strong> torp’ alvardão.<br />
Ben vennas, Maio, con bõo verão.<br />
Ben vennas, Maio, con pan e con vinno;<br />
e nós roguemos a que Deus mininno<br />
troux’ en seus braços, que nos dé caminno<br />
por que sejamos con ela festinno.<br />
Ben vennas, Maio, con pan e con vinno.<br />
Ben vennas, Maio, mans’ e non sannudo;<br />
e nós roguemos a que noss’ escudo<br />
é, que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> louc’ atrevudo<br />
e d’ hom’ ẽaio e <strong>de</strong>sconnoçudo.<br />
Ben vennas, Maio, mans’ e non sannudo.
Well sees them, May, glad and beautiful;<br />
For this the Mother of the glorious King<br />
let’s beg to keep us from the dirty<br />
false liar.<br />
Well sees them, May, glad and beautiful.<br />
Well sees them, May, with good <strong>de</strong>licacies;<br />
let’s beg with our songs<br />
the Holy Virgin, before her altars,<br />
to <strong>de</strong>fend us from great sorrows.<br />
Well sees them, May, with good <strong>de</strong>licacies.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e fremoso;<br />
por end’ a Madre do Rei grorioso<br />
roguemos que nos guar<strong>de</strong> do nojoso<br />
hom’ e <strong>de</strong> falso e <strong>de</strong> mentiroso.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e fremoso.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos manjares;<br />
e nós roguemos en nossos cantares<br />
a Santa Virgen, ant’ os seus altares,<br />
que nos <strong>de</strong>fenda <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>s pesares.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos manjares.
«This first one is about how he ma<strong>de</strong> the sky and the earth and the seas<br />
and the sun and the moon and the stars and all the other things that<br />
are, and how he ma<strong>de</strong> man in his resemblance »<br />
How can we thank God<br />
for all the good he ma<strong>de</strong> for us.<br />
For us he ma<strong>de</strong> the sky, the earth and the seas,<br />
which he did not need;<br />
and whoever doesn’t want to believe this,<br />
wants God’s pity to <strong>de</strong>ny.<br />
How can we thank God...<br />
How he ma<strong>de</strong> the light and created it,<br />
it certainly seems his <strong>de</strong>ed, my friends;<br />
but it was more when to save his people<br />
his fire in the Virgin he enclosed.<br />
How can we thank God...<br />
And he ma<strong>de</strong> the sky and stretched it;<br />
it certainly seems a <strong>de</strong>ed of great wisdom;<br />
but it was greater, for whom un<strong>de</strong>rstands it well,<br />
when to be a man he <strong>de</strong>scen<strong>de</strong>d from them.<br />
How can we thank God...<br />
And when he ma<strong>de</strong> the earth, he certainly showed<br />
how much power he had; but whoever jests,<br />
he will have more to re<strong>de</strong>em us for<br />
he walked on it and suffered great evil.<br />
How can we thank God...<br />
«Esta primeira é <strong>de</strong> com’ el fez o ceo e a terra e o mar<br />
e o sol e a lũa e as estrelas e toda‐las outras cousas<br />
que son, e como fez o home a sa semellança»<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer<br />
quantos bẽes el por nós foi fazer.<br />
Por nós fez el ceo, terra e mar,<br />
ca pera si non havia mester;<br />
e quen aquesto creer non quiser,<br />
a pieda<strong>de</strong> <strong>de</strong> Deus quer negar.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
De com’ el fez a luz e a criou,<br />
ben semella seu feit’, amigos meus;<br />
pero máis foi u por salva‐los seus<br />
o seu lume na Virgen enserrou.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u os ceos fez e esten<strong>de</strong>u,<br />
ben semella obra <strong>de</strong> mui gran sén;<br />
mas maior foi, a quen o catar ben,<br />
u por seer home <strong>de</strong>les <strong>de</strong>cen<strong>de</strong>u.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u a terra fez, mostrou ben qual<br />
po<strong>de</strong>r havia; mas quen comidir,<br />
por máis terra u por nos remiir<br />
andou en ela e sofreu gran mal.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...
And the moon and the sun that shines<br />
he created, he performed a great and very noble <strong>de</strong>ed;<br />
but it was greater when the sky blacker than pitch<br />
turned when he for us on the cross died.<br />
How can we thank God...<br />
And when he ma<strong>de</strong> the stars, I know by certain<br />
that in making them he was not strained;<br />
but it was greater when through them certainly<br />
by the Three Wise Men he was adored as King.<br />
How can we thank God...<br />
And fish, such as I learnt,<br />
he created from water, as it is written,<br />
it was a great <strong>de</strong>ed; but it was even greater<br />
when he walked on the water for us here.<br />
How can we thank God...<br />
And when the birds, as he saw well,<br />
he wanted to make fly in the air,<br />
it was much; but about this I finish<br />
as he did more for us when he ascen<strong>de</strong>d.<br />
How can we thank God...<br />
And when the beasts, according to what the writing says,<br />
he ma<strong>de</strong> in more than a thousand natures,<br />
it was much; but it was more when in the poor<br />
crib among them he ma<strong>de</strong> himself lie.<br />
How can we thank God...<br />
And when he ma<strong>de</strong> man fine and very handsome<br />
to whom he gave un<strong>de</strong>rstanding and reasoning,<br />
it was much, but it was greater when he accepted the<br />
[passion<br />
to save him and suffered a very cruel <strong>de</strong>ath.<br />
How can we thank God...<br />
E u a lũa e o sol que luz<br />
criou, grand’ obra e mui nobre fez;<br />
pero máis foi u chus negros ca pez<br />
tornaron u por nós pres mort’ en cruz.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u as estrelas fez, <strong>de</strong> certo sei<br />
que en faze‐las non fillou afan;<br />
pero máis foi u per elas a pran<br />
dos Reis foi aorado por Rei.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u os peixes, per com’ aprendi,<br />
criou das aguas, com’ escrito jaz,<br />
gran cousa foi; mas mui maior assaz<br />
u sobr’ elas andou por nós aqui.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u as aves, com’ el por ben viu,<br />
que voassen no aire fazer quis,<br />
muito foi; mas <strong>de</strong>sto vos faço fis<br />
que máis fez por nós u per el subiu.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u bestias, per com’ o escrito diz,<br />
fez <strong>de</strong> naturas muitas máis ca mil,<br />
muito foi; pero máis u eno vil<br />
presev’ ontr’ elas jouv’ o mui fiiz.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u fez home apost’ e mui bel<br />
a que <strong>de</strong>u entendiment’ e razon,<br />
muito foi; pero máis u pres paxon<br />
po‐lo salvar e morte mui cruel.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...
LE TROUBADORISME MÉDIÉVAL GALICIEN‐PORTUGAIS<br />
(Introduction, sélection et édition <strong>de</strong> Carlos Paulo Martínez Pereiro)<br />
Une initiative <strong>de</strong> l'Association d'Écrivains en Langue Galicienne<br />
avec le parrainage <strong>de</strong> la S. A. <strong>de</strong> Xestión do Plan Xacobeo<br />
Version française <strong>de</strong> Raúl G. Pato
L'importance et l'influence <strong>de</strong> l'école médiévale <strong>de</strong>s troubadours Galiciens‐<br />
Portugais, <strong>de</strong> son intérêt poétique intrinsèque et par <strong>de</strong>s raisons extrinsèques <strong>de</strong><br />
caractères social, linguistique, littéraire et culturel, commencent aujourd'hui à être<br />
évaluées avec justice, par la reconnaissance du rôle éminent et la qualité esthétique<br />
indéniable <strong>de</strong> ce mouvement poétique.<br />
Cependant, cette reconnaissance n'implique pas la divulgation <strong>de</strong> l'argument<br />
complexe et historique complet qui explique son rôle hégémonique comme langue et<br />
comme modalité poétique péninsulaire tout au long <strong>de</strong> cent cinquante ans. Dans le<br />
Moyen Âge, l'éclosion <strong>de</strong> son expansion péninsulaire se fond dans <strong>de</strong>ux facteurs<br />
difficilement séparables: d'un côté, il est seulement compréhensible s'il dérive du<br />
prestige <strong>de</strong> la langue Galicienne‐Portugaise comme langue poétique; <strong>de</strong> l'autre, si il est<br />
aussi le résultat <strong>de</strong> l'importance politique et économique <strong>de</strong> la Galice dans le contexte<br />
<strong>de</strong>s royaumes péninsulaires <strong>de</strong>puis la pério<strong>de</strong> du Haut Moyen Âge.<br />
Cette 'splen<strong>de</strong>ur' et cette influence culturelle, politique et économique <strong>de</strong>s terres<br />
hispaniques du Nord occi<strong>de</strong>ntal ont supposé que, dans le XIIIe siècle et dans le XIVe —<br />
à partir duquel la déca<strong>de</strong>nce <strong>de</strong> la Galice commence et, lentement, augmentera—<br />
encore en langue Galicienne‐Portugaise s'est constituée la principale (et presque<br />
unique) école péninsulaire <strong>de</strong> troubadours que, dans ses aspects profane et religieux,<br />
nous ont transmis différents recueils manuscrits <strong>de</strong> chansons. En réalité, la base<br />
fondamentale <strong>de</strong> que la réception et l'adaptation lyrique du trovadorismo <strong>de</strong> l'au‐<strong>de</strong>là<br />
<strong>de</strong>s Pyrénées se soit produite dans la langue du nord occi<strong>de</strong>ntal péninsulaire, rési<strong>de</strong><br />
dans le fait <strong>de</strong> que les monarques et la noblesse du royaume du nord occi<strong>de</strong>ntal <strong>de</strong> la<br />
Galice (et <strong>de</strong> Leon) étaient —jusqu'à Afonso VI (1188‐1230), IX dr Leon— et<br />
défendaient leurs 'intérêts' galiciens —comme la famille puissante <strong>de</strong>s comtes <strong>de</strong><br />
Traba—, ou qu'ils se soient développés dans ce territoire —jusqu'à Ferdinand III et<br />
Afonso X ou les lignées importantes <strong>de</strong> Castro et <strong>de</strong> Lara, dans la cour d'Afonso VIII <strong>de</strong><br />
Castille—, avec l'importance progressive <strong>de</strong> Saint‐Jacques‐<strong>de</strong>‐Compostelle comme<br />
centre <strong>de</strong> pouvoir et <strong>de</strong> culture, mis à part le strict domaine religieux.<br />
Les faits historiques et les connaissances actuelles sur la préhistoire <strong>de</strong> notre<br />
lyrisme permettent <strong>de</strong> faire une hypothèse sur le fait que la "version" Galicien‐<br />
Portugaise <strong>de</strong> la poésie lyrique occitane dans les cours péninsulaires se soit dû à la<br />
forte influence, directe et indirecte, <strong>de</strong> la Galice dans les évènements historiques<br />
hispaniques <strong>de</strong>s XIe et XIIe siècles, et que, <strong>de</strong> plus, il a fallu réaliser sur une culture<br />
préalable d'un type <strong>de</strong> poésie lyrique en langue galicienne. Cette réception a dû voir<br />
ses effets à l'époque à laquelle les expériences poétiques occitanes et galiciennes<br />
confluent certainement sous les règnes d'Afonso IV et d'Alfonso VIII <strong>de</strong> Castille.<br />
D'un autre côté, parce que les genres cultivés ont montré <strong>de</strong>s préférences<br />
linguistiques‐dialectales différenciées qui se sont converties en principes directeurs <strong>de</strong><br />
chacune <strong>de</strong>s modalités littéraires, à l'époque médiévale hispanique, la langue<br />
Galicienne‐Portugaise s'est érigée en langue lyrique exclusive parmi toutes les langues<br />
romances <strong>de</strong> la péninsule, et a donc qualifié cette école poétique. Avec les exceptions<br />
du Mozarabe dans la partie méridionale et <strong>de</strong> la langue d'oc pour les troubadours<br />
catalans, en langue Galicienne‐Portugaise écrivaient non seulement les poètes<br />
galiciens et les Portugais originaires du Nord‐ouest péninsulaire, mais aussi certains<br />
autres d'origines ibériques, qui ont exprimé poétiquement la peine d'aimer, qui ont
critiqué leurs contemporains avec un sarcasme et une obscénité délibérée ou qui ont<br />
érigé <strong>de</strong>s louanges et miracles pour Sainte Marie.<br />
Cette homogénéité d'expression linguistique dans la poésie lyrique hispanique<br />
<strong>de</strong>s premiers siècles du millénaire passé était d'une telle consistance que nous<br />
trouvons aussi, en écrivant en langue Galicienne‐Portugaise, le génois Bonifacio Calvo<br />
et en dialoguant escatologiquement, dans la même langue, à Alphonse X et, en langue<br />
occitane, au provençal Arnaldo (avec toute probabilité Arnaut Catalan) et que nous<br />
constatons comme, auparavant, le troubadour occitan Raimbaut <strong>de</strong> Vaqueiras<br />
introduit la langue poétique du nord‐occi<strong>de</strong>nt entre les plus prestigieuses<br />
culturellement dans son fameux <strong>de</strong>scort plurilingue, ou que le roi 'savant' <strong>de</strong> la Castille<br />
et <strong>de</strong> Leon, créateur et promoteur <strong>de</strong> la prose castillane, apparaît <strong>de</strong>vant nos yeux<br />
comme poète, profane ou religieux, et cela exclusivement en langue Galicienne‐<br />
Portugaise.<br />
La caractérisation socioculturelle du centre et du nord‐ouest ibérique et la<br />
tendance générique <strong>de</strong> modalités linguistiques spécifiques, unies au prestige <strong>de</strong> la<br />
langue Galicienne‐Portugaise comme langue avec une tradition poétique avant<br />
l'apparition <strong>de</strong> l'expression <strong>de</strong> l'amour courtois —probablement créée autour du<br />
grandiose centre <strong>de</strong> diffusion et <strong>de</strong> réception culturelle <strong>de</strong> Saint‐Jacques‐<strong>de</strong>‐<br />
Compostelle et dont la présence le développement postérieur par <strong>de</strong>s jongleurs<br />
galicien du lyrisme dans le genre <strong>de</strong> la chanson d'ami (avec une référence tenace et<br />
constante <strong>de</strong> l'environnement galicien)—, dans son ensemble, serait un échantillon. Ce<br />
fait ai<strong>de</strong> à comprendre en partie ce phénomène complexe qui, à plusieurs reprises a<br />
été victime <strong>de</strong> l'incompréhension, fondée sur une surexposition anachronique<br />
rétrospective <strong>de</strong> l'idéologie nationaliste espagnole à <strong>de</strong>s espaces et à <strong>de</strong>s époques qui<br />
résistent aux préjugés inadéquats qui uniformisent et qui ont un caractère totaliseur.<br />
La poésie <strong>de</strong>s troubadours en langue Galicienne‐Portugaise est constitué par<br />
l'ensemble d'environ 1680 chansons profanes, qui sont attribués à environ 160<br />
troubadours et jongleurs, la plupart Galiciens et Portugais et certains originaires<br />
d'autres latitu<strong>de</strong>s, ainsi qu'environ 422 chansons religieuses —<strong>de</strong> louange et <strong>de</strong><br />
<strong>de</strong>scription <strong>de</strong> miracles— promues et conçues par Afonso X (1221‐1284) dans le<br />
monumental recueil marial <strong>de</strong>s Cantigas <strong>de</strong> Santa María [Chansons <strong>de</strong> Sinte‐Marie].<br />
Toutes ces compositions, en plus <strong>de</strong> ses différentes doctrines, <strong>de</strong> sa conception et <strong>de</strong><br />
son sens, ou <strong>de</strong> ses coïnci<strong>de</strong>nces et divergences stylistiques et formelles, apparaissent<br />
unifiées par l'i<strong>de</strong>ntité substantielle <strong>de</strong> l'expression linguistique <strong>de</strong>s troubadours<br />
Galicien‐Portugaises qui les constituent. Les Chansons, dans leur combinaison <strong>de</strong> mots<br />
et <strong>de</strong> musique, qui sont poésies composées pour être chantées et qui, principalement<br />
selon ses contenus, constituent <strong>de</strong>s genres différenciés.<br />
Cette poésie <strong>de</strong> troubadours est regroupée, principalement, sur <strong>de</strong>s axes qui,<br />
bien qu'ils soient opposés et contradictoires (comme l'ensemble <strong>de</strong> la propre culture<br />
médiévale), n'en constituent pas moins une unité, dans laquelle se mantient une<br />
continuité paradoxale et une relation entre les divers aspects qui, avec limites parfois<br />
diffus et disparus, constituent leurs discours génériques: d'une part, autour <strong>de</strong><br />
l'amour‐souffrance maladif et obsédant, dans une vision masculine et une expression<br />
hyperbolique (chanson d'amour) et en élaborant une perspective féminine travestie<br />
(chanson d'ami), ainsi que par la version religieuse et la transposition au divin <strong>de</strong>s<br />
manières profanes dans les louanges mariaux; par ailleurs, en se dispersant dans le<br />
discours le plus narratif <strong>de</strong> la satire véhémente, burlesque et sarcastique, obscène et
séditieuse, humoristique et peu importante, ou, acci<strong>de</strong>ntellement, moralisante, <strong>de</strong>s<br />
cantigas d'escarnho et <strong>de</strong> maldizer et dans les narrations dilatées et poétiques, et<br />
vitalement publicitaires, <strong>de</strong>s miracles qui montrent les bontés et les capacités<br />
médiatrices <strong>de</strong> la Vierge Marie.<br />
En plus <strong>de</strong>s genres antérieurs canoniques et quantitativement plus grands, il y a<br />
aussi d'autres moins nombreux plus petits et, parfois, avec <strong>de</strong>s profils plus ou moins<br />
diffus. D'un côté, dans la textualité profane, nous pouvons rapporter les <strong>de</strong>scordos<br />
(avec correspondance entre la distorsion formelle et le désaccord émotif qu'ils<br />
expriment), les lais (narratifs et <strong>de</strong> sujet arturique), les prantos (<strong>de</strong> caráter élégiaque‐<br />
funéraire) ou les tenções (débats paritaires entre <strong>de</strong>ux poètes <strong>de</strong> contenu satirique et<br />
acci<strong>de</strong>ntellement amoureux), tandis que, dans la textualité religieuse <strong>de</strong>s Chansons <strong>de</strong><br />
Sainte‐Marie, nous avons, en plus <strong>de</strong>s chansons du prologue et <strong>de</strong> l'épilogue, une<br />
chanson <strong>de</strong> pitiçon et <strong>de</strong>s maias, un petit groupe <strong>de</strong> compositions sur Jésus‐Christ qui<br />
s'éloignent du sujet sur la Vierge qui unifie toutes celles qui restent.<br />
Cependant, encore il faudrait considérer, d'un côté, les cantigas <strong>de</strong> "seguir" que<br />
plus qu'un genre, supposent une technique <strong>de</strong> composition parasitaire <strong>de</strong>s textes<br />
préalables et, d'un autre côté, l'eloxio, la chanson <strong>de</strong> tear, la chanson <strong>de</strong> la mal mariée<br />
et, même, la pastorela (un dialogue courtois entre un chevalier et un berger) qui, en<br />
constituant <strong>de</strong>s genres spécifiques dans d'autres écoles <strong>de</strong> troubadours <strong>de</strong> l'occi<strong>de</strong>nt<br />
médiéval, ont une présence très sporadique ou sont dilués et per<strong>de</strong>nt <strong>de</strong>s<br />
caractéristiques, dans une plus gran<strong>de</strong> ou plus petite partie, dans leur hybridation et<br />
dans leur confluence avec les chansons <strong>de</strong>s trois genres puissants canoniques profanes<br />
en langue Galicienne‐Portugaise.<br />
La langue Galicienne‐Portugaise, comme véhicule expressif, en roman, qui donne<br />
unité à différentes manifestations du lyrisme <strong>de</strong>s troubadours hispaniques, se<br />
présente à nous dans l'actuel état <strong>de</strong> nos connaissances, comme une langue koiné<br />
littéraire relative avec une valeur d'utilisation unitaire équivalent à celle du provenzal<br />
dans la poésie lyrique occitane, mais avec une rigidité et avec une obscurité moindre<br />
dans la mise à profit <strong>de</strong>s potentialités <strong>de</strong> la langue populaire vivante. Malgré tout,<br />
entre les pôles <strong>de</strong> l'unité et <strong>de</strong> la diversité, ce langue koiné poétique se situe d'une<br />
manière préférentielle dans le premier d'eux, en nivelant grosso modo les différences<br />
dialectales qui existaient ensemble dans les territoires <strong>de</strong> l'actuelle Galice et du nord<br />
du Portugal, jusqu'au fleuve Mon<strong>de</strong>go, et avec l'apport d'un registre linguistique plus<br />
riche et varié dans les compositions satiriques et dans les narrations <strong>de</strong>s miracles,<br />
comme nous ont été transmis, entre autres, le Cancioneiro da Ajuda, ou les<br />
apographes italiens du XV siécle du Cancioneiro da Biblioteca Nacional et du<br />
Cancioneiro da Vaticana et les quatre cancioneiros <strong>de</strong>s Cantigas <strong>de</strong> Santa María.<br />
De toute façon cette caractérisation unitaire et conventionnelle doit être,<br />
actuellement, nuancée, parce qu'il n'y a pas <strong>de</strong> doute sur la perméabilité continuelle et<br />
sur l'ouverture <strong>de</strong> nos poètes à la langue réelle, parlée et populaire (la leur et celle <strong>de</strong><br />
leurs contemporains), ainsi que, logiquement, <strong>de</strong> la présence inégale et <strong>de</strong> la moindre<br />
réception dans les modalités expressives <strong>de</strong> différents genres. Par conséquent, bien<br />
que nous pouvons la considérer conventionnelle, elle a un grand <strong>de</strong>gré <strong>de</strong><br />
communication et une i<strong>de</strong>ntification facile rétroactive sur l'état actuel <strong>de</strong> notre langue.
Comme instrument esthétique <strong>de</strong> communication, celle langue Galicienne‐<br />
Portugaise apparaît imprégnée d'une forte conscience homogène <strong>de</strong> style, double,<br />
mais seulement relativement spécialisée, en relation avec la forte polarisation autour<br />
aussi du double univers qu'elle représente: lyrique‐amoureux (profane et religieux) et<br />
narratif (satirique et <strong>de</strong> miracles).<br />
La catégorie lyrique‐amoureuse qui fégit la composition <strong>de</strong> la chanson d'amour,<br />
<strong>de</strong> la chanson d'ami et <strong>de</strong> la chanson <strong>de</strong> louange, est fondée sur le procédé<br />
sémantique‐structurel <strong>de</strong> la répétition et <strong>de</strong> la variation, du parallélisme formel et<br />
significatif, <strong>de</strong> telle manière que, aussi comme un résultat et une exigence d'une<br />
conception scolastique et aristocratique <strong>de</strong> la création poétique, elle s'enferme dans<br />
un groupe thématique limité <strong>de</strong> sujets et <strong>de</strong> situations, et dans la sélection résultante<br />
du lexique et <strong>de</strong>s formules avec une façon humaine ou divine. Avec ces critères d'une<br />
poétique réduite avec préméditation, les chansons d'amour renvoient, par une<br />
convention presque inévitable, à un texte hypothétique paradigmatique, en<br />
intensifiant et en intériorisant l'analyse psychologique <strong>de</strong> la peine d'amour et l'éventail<br />
<strong>de</strong> sujets qui l'accompagnent en une expression fortement réglée, rhétorique et<br />
"paralogique", qui dans les chansons <strong>de</strong> louange s'adapte et se diversifie dans le chant<br />
d'éloge <strong>de</strong> la Vierge comme Senhor das senhores, tandis que dans ces chansons d'ami<br />
plus emblématiques du genre et moins contaminées par l'esprit courtois, les limites<br />
stylistiques et structurales sont dépassées grâce à un symbolisme <strong>de</strong> caractère<br />
naturaliste et à une expression plus traditionnelle et séduisante.<br />
D'autre part, le genre narratif qui régit l'élaboration <strong>de</strong>s textes satiriques et <strong>de</strong>s<br />
miracles suppose reléguer dans un second plan les schémas réitératifs du genre<br />
amoureux et la suprématie d'une expressivité et d'une caractérisation linguistique‐<br />
discursive plus conversationnelle et vitale, en acord avec son ouverture thématique<br />
endocontextuelle et avec les diveres motivations qu'engendre les uns et les autres<br />
textes. C'est à dire, sans renoncer aux critères assimilés dans l'école, il est caractérisé,<br />
en ce qui concerne ce que nous avons dénommé comme genre amoureux, par sa<br />
tendance relativement anticonventionnelle et expansive, une forte expressivité fondée<br />
sur quelques manières rhétoriques diverses, sur la variété <strong>de</strong> registres et sur une<br />
gran<strong>de</strong> richesse lexicale. Dans les cantigas d'escarnho et <strong>de</strong> maldizer on fuit tout<br />
idéalisme et abstraction et on parvient à la crudité, à l'obscénité, à la sordidité, au<br />
blasphème ou au sacrilège, en exploitant systématiquement les possibilités<br />
sémantiques et expressives du langage jusqu'à un point rarement atteint par aucun<br />
poète satirique. Cette poésie emploie, pour atteindre sa gran<strong>de</strong> expressivité, variété et<br />
richesse, une combinaison parfaite <strong>de</strong> recours rhétoriques comme l'équivoque, l'ironie<br />
ou l'invective et <strong>de</strong>s procédés avec origine dans l'affectivité et le caractère effectif <strong>de</strong><br />
la parole la plus spontanée et populaire. Dans les miracles <strong>de</strong> Marie d'Alfonso X le<br />
discours narratif règne avec un ton démonstratif et avec <strong>de</strong>s conséquences <strong>de</strong><br />
dévotion, avec une richesse énorme au niveua <strong>de</strong> la linguistique, <strong>de</strong> la métrique et <strong>de</strong><br />
la stylistique et une présence, et non <strong>de</strong>s moindres, <strong>de</strong> divers domaines sociaux et<br />
contextuels.<br />
Or, si l'instrument linguistique du mouvement poétique qui nous étudions est la<br />
langue Galicienne‐Portugaise, une partie <strong>de</strong> sa géographie thématique, culturelle et<br />
sociale peut être considéré, dans un ample sens, comme panhispanique, ou, peut‐être<br />
d'une manière plus précise, comme centre occi<strong>de</strong>ntal péninsulaire, en n'oubliant pas<br />
que c'est le domaine courtois et aristocratique au sein duquel, principalement et
prioritairement, son activité s'est concentrée. Il suffit <strong>de</strong> remarquer qu'un <strong>de</strong>s textes<br />
les plus antiques <strong>de</strong> notre lyrisme, la composition politique composée autour <strong>de</strong> 1200,<br />
Ora faz host’ o senhor <strong>de</strong> Navarra, <strong>de</strong> Joán Soárez <strong>de</strong> Paiva, se situe thématiquement<br />
loin <strong>de</strong> la Galice et du Portugal, ou il suffit <strong>de</strong> rappeller que Joán, jograr morador en<br />
León, est celui qui commence à dresser l'acte <strong>de</strong> décès <strong>de</strong> l'école <strong>de</strong>s troubadours<br />
galiciens‐portugais avec la mort du Rei Lavrador Don Dinís en 1325, en composant un<br />
pranto (Os namorados que troban d’ amor) qui est considéré <strong>de</strong> façon symbolique<br />
comme un <strong>de</strong>s <strong>de</strong>rniers textes <strong>de</strong> ce mouvement poétique.<br />
Nous ne <strong>de</strong>vons pas oublier que c'est surtout autour <strong>de</strong>s cours portugaises<br />
d'Afonso III et <strong>de</strong> Don Dinís, mais aussi —et même dans une plus gran<strong>de</strong> partie— <strong>de</strong>s<br />
castillanes <strong>de</strong> Fernando III, d'Alfonso X et <strong>de</strong> Sancho IV, que la plupart <strong>de</strong> l'activité <strong>de</strong><br />
cette école poétique évolue, en plus <strong>de</strong> quelques cercles ou troupes <strong>de</strong> la noblesse et<br />
<strong>de</strong> l'oligarchie et <strong>de</strong>s ecclésiastiques galiciens et portugais mais <strong>de</strong> moindre<br />
importance. Dans ce contexte courtois, avec une formation culturelle et rhétorique<br />
accentuée, écrivaient <strong>de</strong> grands troubadours, segreles et jongleurs; dans le processus<br />
créateur —non sans conflits— vivaient ensemble <strong>de</strong>s rois, <strong>de</strong>s grands nobles, <strong>de</strong>s<br />
bourgeois, <strong>de</strong>s ecclésiastiques, <strong>de</strong>s hidalgos ruinés <strong>de</strong> la petite noblesse (infançóns) ou<br />
<strong>de</strong>s membres issus <strong>de</strong>s classes plus populaires. Tous ont construit un monument<br />
littéraire sans égal qui, en laissant quelques éléments formalisés et obsolètes, résultat<br />
d'une rhétorique et d'une idéologie démodée, il nourrit encore pour le lecteur<br />
mo<strong>de</strong>rne quelques indices d'intelligibilité et un pouvoir communicatif extraordinaires,<br />
dans sa profon<strong>de</strong> 'traduction', adaptation et accommo<strong>de</strong>ment <strong>de</strong> l'univers courtois<br />
provençal au contexte esthétique, social et culturel Galicien‐Portugais médiéval.<br />
Dans cette adaptation, différentes générations <strong>de</strong> troubadours et <strong>de</strong> jongleurs —<br />
connaisseurs <strong>de</strong> l'ars et comme rhéteurs bien formés— ont édifié une propre poétique<br />
énormément exigeante, dans la mesure où elle est soumise aux lois et aux préceptes<br />
<strong>de</strong> composition rigoureux, et réduite au sujet <strong>de</strong>s genres et <strong>de</strong>s modalités dont ils sont<br />
partis, mais en utilisant les ressources linguistiques métriques, rythmiques, musicales,<br />
<strong>de</strong> composition ou symboliques avec une gran<strong>de</strong> habileté technique et avec une<br />
rentabilité non moins expressive, en se servant <strong>de</strong>s traditions lyriques qui les avaient<br />
précédés et en pratiquant, avant la lettre, dans leur poésie le principe mo<strong>de</strong>rne du<br />
paradoxe suivant: less is more (du moins qui est le plus).<br />
En reprenant les limites marqués précé<strong>de</strong>mment, <strong>de</strong> ces textes on déduit déjà<br />
que l'espace chronologique <strong>de</strong> l'école <strong>de</strong>s troubadours occupe environ une époque<br />
d'un siècle et <strong>de</strong>mi, le XIIIe siècle et la première moitié du XIVe S. En réalité, ces limites<br />
sont ceux qui nous indiquent, ou bien la datation <strong>de</strong>s premiers textes que notre pauvre<br />
tradition unitaire manuscrite nous a transmis, ou bien la mort <strong>de</strong>s <strong>de</strong>rniers mécènes et<br />
la disparition résultante <strong>de</strong>s <strong>de</strong>rnières cours protectrices <strong>de</strong> la poésie lyrique en langue<br />
Galicienne‐Portugaise du roi Don Dinís et <strong>de</strong> son fils bâtard Don Pierre, Comte <strong>de</strong><br />
Barcelos (décédés respectivement en 1325 et 1354), ou plutôt en 1350, date à laquelle<br />
le comte lègue selon son testament, à Alphonse XI <strong>de</strong> la Castille un Livro das Cantigas,<br />
probablement, qui a été la compilation d'après laquelle ont dû être copiés les<br />
apographes du XV siécle italiens, dûs à l'intérêt qui n'a pas <strong>de</strong> prix <strong>de</strong> l'humaniste<br />
Angelo Colocci qui avec le Cancioneiro da Ajuda <strong>de</strong> fin du XIIIe siècle et avec les<br />
moindres manuscrits, mais avec notes musicales, du Pergamiño Vin<strong>de</strong>l, avec chants<br />
d'ami <strong>de</strong> Martin Codax, et du Fragment Sharrer, avec les chansons d'amour <strong>de</strong> Don<br />
Dinís constituent la base <strong>de</strong> la tradition manuscrite <strong>de</strong> notre poésie lyrique profane.
D'autre part la poésie lyrique religieuse nous a été transmise par quatre grands co<strong>de</strong>x<br />
alphonsins élaborés dans différentes rédactions progressives <strong>de</strong>s Cantigas <strong>de</strong> Santa<br />
María entre 1270 et 1282 qui, en plus <strong>de</strong> sa textualité, ont aussi une énorme valeur<br />
pour la musique et les miniatures qu'ils présentent: <strong>de</strong>ux <strong>de</strong> l'Escorial, le Florentin et<br />
celui <strong>de</strong> Toledo, qui est aujourd'hui à la Bibliothèque Nationale à Madrid.<br />
Cependant, les dates rapportées ne servent pas, en réalité, plus que comme <strong>de</strong>s<br />
références, puisqu'il semble nécessaire <strong>de</strong> postuler l'hypothèse <strong>de</strong> l'existence d'une<br />
poésie lyrique pré‐troubadouresque (dont les chansons d'ami les plus traditionnelles<br />
seraient un indice) et peut‐être retar<strong>de</strong>r <strong>de</strong> quelques décennies le commencement<br />
possible <strong>de</strong> l'école, avant les textes qui sont arrivés à nous à travers <strong>de</strong>s gran<strong>de</strong>s<br />
compilations anthologiques tardives qui sont les cancioneiros. Par ailleurs, il est sûr<br />
que dans un sens restrictif l'école poétique finit avec le <strong>de</strong>rnier troubadour et mécène:<br />
le Comte <strong>de</strong> Barcelos. Cependant, bien que pendant la <strong>de</strong>uxième moitié du XIVe siècle,<br />
présidée au Portugal par les cours <strong>de</strong> Don Fernando et <strong>de</strong> Don João I, la poésie est<br />
considérée comme fantasia sem beneficio, dans les cours castillanes les pratiques<br />
poétiques dérivées <strong>de</strong>s troubadours se refusent à mourir et encore elles auront une<br />
influence directe mais <strong>de</strong> moindre importance au long <strong>de</strong>s six premières décennies du<br />
XIV siécle. Nous le montrent ainsi les textes épigones post‐troubadouresques <strong>de</strong> celle<br />
qu'on connaît comme l'école galicienne‐castillane, qui incorpore à la tradition<br />
troubadouresque les nouveautés poétiques qui s'étaient produites en Europe déjà à<br />
partir <strong>de</strong> 1300. Ces textes poétiques d'auteurs comme Macías o Namorado ou Alfonso<br />
Álvarez <strong>de</strong> Villasandino se recueillent, entre d'autres, dans le Cancioneiro <strong>de</strong> Baena<br />
(1445), bien que sa limite finale <strong>de</strong>vrait être retardée jusqu'à 1465, date probable d'un<br />
texte dialogué <strong>de</strong> Gómez Manrique et Álvaro González d'Alcantara que, par ses<br />
caractéristiques linguistiques et <strong>de</strong> par son contenu, peut être considéré comme le<br />
testament symbolique final.<br />
Par la suite, même dans le Cancioneiro Geral (1516) <strong>de</strong> Garcia <strong>de</strong> Resen<strong>de</strong>, qui<br />
représente déjà la première école post‐troubadouresque en annonçant la nouvelle<br />
poésie lyrique <strong>de</strong> la Renaissance, la poésie aulique <strong>de</strong> l'école appelée castillane‐<br />
portugaise nous donnera encore un échantillon <strong>de</strong> la survie <strong>de</strong>s modèles formels et<br />
thématiques du troubadourisme Galicien‐Portugais.<br />
Le siècle et <strong>de</strong>mi <strong>de</strong> lyrisme <strong>de</strong>s troubadours a laissé, donc, son empreinte dans<br />
les écoles poétiques mentionnées et dans la tradition poétique péninsulaire. La poésie<br />
courtoise et la poésie <strong>de</strong> type traditionnel, en langue castillane ou Portugaise, <strong>de</strong> la<br />
pério<strong>de</strong> <strong>de</strong> la Renaissance supposent, dans certains aspects, une modulation continue<br />
du troubadourisme Galicien‐Portugais, au moyen <strong>de</strong> la bifurcation <strong>de</strong> la poésie lyrique<br />
hispanique du Bas Moyen‐Âge, déjà réceptif aux nouveautés qui provenaient d'Italie.<br />
À cause <strong>de</strong> la consolidation progressive en Galice d'une oligarchie étrangère et <strong>de</strong><br />
la perte parallèle progressive <strong>de</strong> l'influence du pouvoir <strong>de</strong> la noblesse galicienne,<br />
pendant que notre langue peu à peu était limitée au domaine rural et à l'usage oral, et<br />
pendant que la littérature galicienne <strong>de</strong>venait aussi orale et était réduite peu à peu au<br />
silence <strong>de</strong>s écrits, sans pouvoir incorporer l'Humanisme et la Renaissance, au Portugal<br />
la poésie lyrique en langue Galicienne‐Portugaise se prolongeait avec la réélaboration<br />
<strong>de</strong> sa métaphysique amoureuse et dans les manières <strong>de</strong> l'arte <strong>de</strong> trovar ao modo<br />
antigo, dans les redondilhas <strong>de</strong> Gil Vicente, Sá <strong>de</strong> Miranda et Camões, ou continuait<br />
dans l'éblouissant 'monologue d'ami ' <strong>de</strong> la Menina et Moça ou Livro das Sauda<strong>de</strong>s qui<br />
ouvre mystérieusement une prose extraordinaire narrative du XV siécle ainsi intitulée,
<strong>de</strong> l'énigmatique Bernardim Ribeiro qui, par un acrostiche galicien, <strong>de</strong>vient dans celle‐<br />
ci le personnage "Binmar<strong>de</strong>r".<br />
Avec la fin <strong>de</strong> l'école Galicienne‐Portugaise, tandis que le Portugal s'oriente vers<br />
le sud et vers l'expansion d'outre‐mer, la Galice entre progressivement dans une<br />
longue pério<strong>de</strong> <strong>de</strong> silence, <strong>de</strong> plus en plus dépendante culturellement et<br />
politiquement <strong>de</strong> la Castille avec l'utilisation <strong>de</strong> la langue comme la compagne <strong>de</strong>l<br />
imperio (dans une claire expression 'politique et grammaticale' <strong>de</strong> Nebrija) et avec la<br />
doma y castración du Royaume <strong>de</strong> la Galice (comme le Père Zurita a appelé le "travail"<br />
<strong>de</strong>s Rois Catholiques). La pério<strong>de</strong> connue dans notre tradition littéraire comme<br />
"Séculos Escuros", dont seulement l'action <strong>de</strong>s "éclairés du 18" et <strong>de</strong>s Romantiques<br />
ensuite lui permettra <strong>de</strong> sortir <strong>de</strong> nouveau à la complexe, mais lumineuse, clarté <strong>de</strong>s<br />
<strong>de</strong>ux siècles <strong>de</strong>rniers.<br />
N'importe quelle référence simple et chaotique <strong>de</strong>s noms <strong>de</strong> ces 'docteurs dans<br />
l'élaboration <strong>de</strong> chansons' évoque automatiquement un discours extraordinaire et<br />
poétique, et une construction non plus vulgaire et littéraire à laquelle on pourrait<br />
appliquer les mots que Roman Jakobson a dédiés aux sept chansons d'ami du jongleur<br />
galicien Martin Codax: "Magníficas criações <strong>de</strong> uma época excepcional na história da<br />
arte verbal europeia.... Jóias verbais do século XIII ".<br />
Un voyage <strong>de</strong> "séculos recuados en nós" (<strong>de</strong>s siècles mis dans nous) a aujourd'hui<br />
encore une gran<strong>de</strong> signification lorsque nous parlons <strong>de</strong> la poésie <strong>de</strong>s troubadours en<br />
langue Galicienne‐Portugaise, parce qu'une partie substantielle <strong>de</strong> notre topographie<br />
amoureuse continue <strong>de</strong> se représenter et <strong>de</strong> se réfléchir dans la carte que, en parallèle<br />
avec la prose d'inspiration courtoise, les poètes médiévaux ont tracée, et ont nuancé<br />
les stilnovistas et a rénové, en l'assumant, Petrarca, pour le intérioriser les<br />
petrarquistes éternels que tous nous continuons d'être au fond.<br />
Par influence <strong>de</strong> la 'renaissance culturelle ' européenne du XIIe siècle et dans le<br />
sillon <strong>de</strong>s troubadours provençaux à partir <strong>de</strong> la croisa<strong>de</strong> contre l'hérésie cathare <strong>de</strong>s<br />
albigeois, les troubadours <strong>de</strong> la poésie lyrique en langue Galicienne‐Portugaise<br />
médiévale, ainsi que <strong>de</strong>s trouvères français, les minnesinger allemands et les trovatori<br />
dun nord italien et siciliens (et, aussi, bien que dans une proportion moindre, quelques<br />
poètes courtois anglais), ont l'honneur <strong>de</strong> la gran<strong>de</strong> redécouverte <strong>de</strong> l'amour après<br />
l'avoir changé dans l'amour réciproque malheureux, en utilisant l'expression hereuse<br />
<strong>de</strong> Denis <strong>de</strong> Rougemont. De la même façon, nous ne pouvons pas renoncer à tel<br />
héritage, bien que on essaie <strong>de</strong> grossir démesurément les distances en rapport à<br />
l'actuelle perception du discours médiéval. Parce que si, comme Virgilio nous a déjà<br />
montré omnia vincit Amor, nous pouvons et nous <strong>de</strong>vons orienter notre volonté —en<br />
la considérant plus voluptas que voluntas— à l'assimilation <strong>de</strong> cette magnifique oeuvre<br />
culturelle <strong>de</strong> la poésie en langue Galicienne‐Portugaise.<br />
En conséquence, s'il est bien vrai que pour nous l'(actuelle) lecture d'un poème<br />
médiéval en langue Galicienne‐Portugaise, en plus <strong>de</strong>s problèmes linguistiques et <strong>de</strong>s<br />
difficultés intrinsèques qu'il peut contenir, nous <strong>de</strong>man<strong>de</strong> une reconstruction <strong>de</strong> son<br />
co<strong>de</strong> social et culturel distant pour que nous puissions capter dans toute sa complexité<br />
et amplitu<strong>de</strong> —puisque nous ne <strong>de</strong>vons pas seulement avoir le niveau symbolique<br />
présent (et, particulièrement, rationnel) et son interaction complexe avec le réel, mais<br />
dans qui est aussi nécessaire que nous évaluions la spécificité auditive <strong>de</strong>s textes— au<br />
paysage mental qui lui donne le sens —c'est à dire, nous exige une ' lecture explicative<br />
et compréhensive ' qui donne à la poésie lyrique ce qui appartient à la poésie lyrique—
, il n'est pas moins certain qu'une 'lecture impresive et expressive' nous permet <strong>de</strong><br />
reprendre aussi les réverbérations et les réminiscences <strong>de</strong> la poésie lyrique médiévale<br />
qui nous transportent vers d'autres réalités et vers d'autres données <strong>de</strong> la<br />
connaissance, du tissu culturel et <strong>de</strong> l'expérience du mon<strong>de</strong> contemporain que nous<br />
avons.<br />
Pour dire vrai, le principe connu <strong>de</strong> la double entité du poème comme<br />
perpetuum mobile soumis à un processus incessant <strong>de</strong> croissance, conserve, appliqué<br />
au discours <strong>de</strong>s troubadours, et encadre tout son potentiel <strong>de</strong> savoir, <strong>de</strong> réflexion et<br />
d'allongement <strong>de</strong> l'expérience, dans la mesure où la compréhension rétrospective et<br />
actualisée <strong>de</strong> la distance implique aussi une autoconnaissance du prochain.<br />
Par ailleurs, aussi je ne me <strong>de</strong>vais pas m'oublier que nous, les contemporains,<br />
continuons d'être les <strong>de</strong>stinataires naturels <strong>de</strong> toute cette construction<br />
impressionnante littéraire, avec la responsabilité correspondante que cela entraine<br />
avec elle. Cette affirmation, en réalité, part <strong>de</strong> la propre volonté <strong>de</strong>s hommes <strong>de</strong><br />
culture <strong>de</strong> cette époque qui se veut seulement obscure, en manifestant dans <strong>de</strong>s mots,<br />
et ce qui est le plus important, dans <strong>de</strong>s faits, son intention indubitable <strong>de</strong> transcen<strong>de</strong>r<br />
l'espace et le temps, <strong>de</strong> transmettre la mémoire <strong>de</strong>s mots au moyen <strong>de</strong> l'écriture <strong>de</strong>s<br />
co<strong>de</strong>x manuscrits.<br />
L'appropriation <strong>de</strong> la poésie lyrique médiévale Galicienne‐Portugaise doit, donc,<br />
prêter attention à cette responsabilité envers le passé culturel. L'appropriation<br />
rénovatrice recommandée par Pound, en rapport à la poésie lyrique <strong>de</strong>s troubadours<br />
en général, avec sa sentence fameuse make it new, a eu son reflet dans les littératures<br />
brésiliennes, dans la Galicienne et dans la Portugaise <strong>de</strong> la première moitié <strong>de</strong> ce siècle<br />
avec <strong>de</strong>s mouvements néotroubadouresques, parfois comme <strong>de</strong>s hybri<strong>de</strong>s d'érudition<br />
et <strong>de</strong> création littéraire et, par conséquent, <strong>de</strong> diverse valeur, caractérisation et<br />
réussites esthétiques. Pour seulement mentioner quelques <strong>de</strong> ces auteurs, Manuel<br />
Ban<strong>de</strong>ira, au Brésil, Álvaro Cunqueiro, en Galice et Afonso Lopes Vieira au Portugal, se<br />
sont appliqués à transformer la poésie lyrique médiévale, à partir <strong>de</strong>s perspectives<br />
esthétiques plurielles, pour nous fournir une représentation actualisée et tout à fait<br />
superficielle <strong>de</strong> celle‐ci.<br />
Attendons nous que cette panoramique introductive et cette nouvelle<br />
(revendicative) <strong>de</strong> la poésie lyrique médiévale en langue Galicienne‐Portugaise, ainsi<br />
que les textes qui suivent, aient la vertu <strong>de</strong> proumouvoir le dialogue avec les chansons<br />
que les manuscrits ont porté intentionnellement jusqu'à nous. En permettant <strong>de</strong> cette<br />
façon la croissance perpétuelle d'une littérature troubadouresque réalisée par <strong>de</strong>s<br />
auteurs que, <strong>de</strong> plus en plus, nous percevons comme pensants (homo sapiens) et<br />
fabricants (homo faber), comme êtres fascinés par le rêve et par la passion (homo<br />
<strong>de</strong>mens), par le jeu et par la fête (homo lu<strong>de</strong>ns). Parce que si pour le visionnaire Padre<br />
Vieira, l'auteur <strong>de</strong> l'inachevé Historia do Futuro [Histoire <strong>de</strong> l'avenir], le prophète Isaías<br />
était digne d'être considéré comme partie <strong>de</strong> la littérature portugaise à cause <strong>de</strong>s<br />
nombreuses fois où il a évoqué <strong>de</strong> façon prophétique l'expansion héroïque maritime<br />
du Portugal, nos poètes médiévaux sont dignes <strong>de</strong> faire partie <strong>de</strong> notre sensibilité<br />
mo<strong>de</strong>rne par les non moins nombreuses occasions dans lesquelles ils ont fait allusion<br />
avec authenticité à nos sentiments —et d'eux aussi—, à nos gran<strong>de</strong>urs et à nos<br />
limitations, <strong>de</strong>puis sept cents ans.
ANTHOLOGIE
CANCIONEIROS PROFANOS
FERNÁN PÁEZ DE TAMALANCOS (...1204?‐1242...)<br />
Sachez, madame, que bien que vous me faites du mal,<br />
Tant que je vivrai, vous serez toujours,<br />
ma belle dame, la maîtresse <strong>de</strong> moi.<br />
bien que vous me faites mal chaque jour,<br />
Tant que je vivrai, vous serez même ainsi,<br />
ma belle dame, la maîtresse <strong>de</strong> moi.<br />
Bien que vous faites avec moi ce que vous voulez,<br />
Tant que je vivrai, je veux que vous soyez,<br />
ma belle dame, la maîtresse <strong>de</strong> moi.<br />
Ve<strong>de</strong>s, senhor, pero me mal faze<strong>de</strong>s,<br />
Mentr’ eu viver, ja vós sempre sere<strong>de</strong>s,<br />
senhor fremosa, <strong>de</strong> mí po<strong>de</strong>rosa.<br />
Pero me mal faze<strong>de</strong>s cada dia,<br />
Mentr’ eu viver, sere<strong>de</strong>s toda via,<br />
senhor fremosa, <strong>de</strong> mí po<strong>de</strong>rosa.<br />
Per como quer que vós <strong>de</strong> mí faça<strong>de</strong>s,<br />
mentr' eu viver, vós quer’ eu que seja<strong>de</strong>s,<br />
senhor fremosa, <strong>de</strong> mí po<strong>de</strong>rosa.
“Don Fernán Páez <strong>de</strong> Talamancos a fait cette chanson satirique pour<br />
un jongleur que on a appelé jongleur Saco, et il était très laid, et<br />
pour cela il a fait <strong>de</strong>s vers pour démontrer qu'il était mieux pour lui<br />
<strong>de</strong> s'appeler Saco que Jongleur. " ("Saco" en langue galicienne<br />
signifie "sac")<br />
Jongleur Saco, je ne peux pas lui donner la raison<br />
à qui vous a mis un nom <strong>de</strong> jongleur et vous a accordé le "don";<br />
plus choissi c'était "sac" et non "jongleur".<br />
Que Dieu me protège,<br />
votre nom vous le dît celui qui vous appelait<br />
Sac et non jongleur.<br />
Rodrigo Airas vous l'a dit et ça a été une folie,<br />
puisque vous ne citeriez rien <strong>de</strong> rien;<br />
<strong>de</strong> plus vous avez le nom "sac", qui vous va si bien.<br />
Que Dieu me protège,<br />
votre nom vous le dît celui qui vous appelait<br />
Sac et non jongleur.<br />
Celui qui vous appelle Sac, il nous a fait plaisir;<br />
et le dira facilement à vous celui qui sur votre taille<br />
mette ses grosses fesses après <strong>de</strong>rrière vous.<br />
Que Dieu me protège,<br />
votre nom vous le dît celui qui vous appelait<br />
Sac et non jongleur.<br />
Celui qui vous a appelé jongleur avec certitu<strong>de</strong> il a menti<br />
puisque je n'ai senti jamais vos chansons avec la cithare<br />
ni il n’a jamais vu votres grosses fesses.<br />
Que Dieu me protège,<br />
votre nom vous le dît celui qui vous appelait<br />
Sac et non jongleur.<br />
«Don Fernan Paez <strong>de</strong> Talamancos fez este cantar <strong>de</strong> mal dizer a<br />
ũu jograr que chamavan jograr Saco, e era mui mal feito; e por<br />
én trobou‐lhi que máis guisad’ era <strong>de</strong> seer saco ca jograr»<br />
Jograr Saco, non tenh’ eu que fez razon<br />
quen vos pos nome jograr e vos <strong>de</strong>u don;<br />
máis guisado fora sac’ e jograr non.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.<br />
Rodrig’ Airas vo‐lo diss’ e fez mal sén,<br />
pois que vós non citola<strong>de</strong>s nulha ren;<br />
ar have<strong>de</strong> nome sac’, e sera ben.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.<br />
Quen vos Saco chamar, prazera a nós;<br />
e dira‐vo‐lo ben lheu quen vos en cos<br />
vir tira‐los nadigões apos vós.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.<br />
Quen a vós chamou jograr a pran mentiu,<br />
ca vej’ eu que citolar non vos oio<br />
nen os vossos nadigões non os viu.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.
NUNO EANES CERZEO (XIII, premier moitié)<br />
Ma belle dame, je vous dirai une chose:<br />
vous êtes ma mort, et mon mal, et mon bien,<br />
et <strong>de</strong> plus. Pourquoi je <strong>de</strong>vrai le répéter?<br />
Ma mort vous êtes, puisque vous me faites mourir.<br />
Vous êtes ma mort, et mon mal, ma dame,<br />
et combien j'ai du bien et <strong>de</strong> joie dans le mon<strong>de</strong>,<br />
et <strong>de</strong> plus. Pourquoi je <strong>de</strong>vrai le répéter?<br />
Ma mort vous êtes, puisque vous me faites mourir.<br />
Ma mort et ma peine vous êtes, il n'y a pas d'autre raison,<br />
et vos yeux me font bien et mal<br />
et <strong>de</strong> plus. Pourquoi je <strong>de</strong>vrai le répéter?<br />
Ma mort vous êtes, puisque vous me faites mourir.<br />
Dame, ils me font du bien quand seulement ils me regar<strong>de</strong>nt,<br />
mais une gran<strong>de</strong> peine m'arrive avec eux; je vous dirai aussi et<br />
et <strong>de</strong> plus. Pourquoi je <strong>de</strong>vrai le répéter?<br />
Ma mort vous êtes, puisque vous me faites mourir.<br />
Mia senhor fremosa, direi‐vos ũa ren:<br />
vós so<strong>de</strong>s mia morte, e meu mal, e meu ben,<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.<br />
Vós so<strong>de</strong>s mia mort’ e meu mal, mia senhor,<br />
e quant’ eu no mund’ hei <strong>de</strong> ben e <strong>de</strong> sabor,<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.<br />
Mia mort’ e mia coita so<strong>de</strong>s, non ha i al,<br />
e os vossos olhos mi fazen ben e mal<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.<br />
Senhor, ben me fazen soo <strong>de</strong> me catar,<br />
pero ven‐m’én coita grand’; e vos direi ar,<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.
Maintenant je veux déjà dire adieu<br />
à la terre et aux gens qui sont d'ici,<br />
où mon Dieu a montré tant <strong>de</strong> dureté,<br />
en encourageant tant mon coeur,<br />
que j'ai pensé partir pour autre lieu pour vivre.<br />
Et <strong>de</strong> cela je remercie Dieu parce que je pars.<br />
Puisque quand par sa volonté je part d'ici,<br />
ses désirs satisfaits ils ne verront pas<br />
<strong>de</strong> me voir pleurer, ni partir triste, autant que je<br />
ne recevais jamais; ni ils pourront<br />
dire que je fais mal <strong>de</strong> m’enfuir<br />
d'ici, où Dieu tant <strong>de</strong> chagrin m'a donné.<br />
Et encore <strong>de</strong> ces terres j'aurai <strong>de</strong> la nostalgie<br />
bien que maintenant je parte désenchanté,<br />
et toujours reviendra mon souvenir<br />
à combien <strong>de</strong> bon j'ai vu dans celles‐ci;<br />
mais par autre raison aucun homme<br />
ne me verra jamais partir triste ni affligé.<br />
Et puisque je pars, je dis à Dieu la vérité:<br />
si <strong>de</strong>s gens j'avait quleque rancune,<br />
ou <strong>de</strong>s terres où je me protégeais,<br />
par cela était tout, et non par autre cause;<br />
mais maintenat je n’aurais <strong>de</strong> malheur<br />
parce que je pars au bon moment.<br />
Agora me quer’ eu ja espedir<br />
da terra, e das gentes que i son,<br />
u mi Deus tanto <strong>de</strong> pesar mostrou,<br />
e esforçar mui ben meu coraçon,<br />
e ar pensar <strong>de</strong> m’ ir alhur guarir.<br />
E a Deus gra<strong>de</strong>sco porque m’ én vou.<br />
Ca a meu grad’, u m’ eu d’ aqui partir,<br />
con seus <strong>de</strong>sejos non me veeran<br />
chorar, nen ir triste, por ben que eu<br />
nunca presesse; nen me po<strong>de</strong>rán<br />
dizer que eu torto faç’ en fogir<br />
d’ aqui u me Deus tanto pesar <strong>de</strong>u.<br />
Pero das terras haverei soida<strong>de</strong><br />
<strong>de</strong> que m’ or’ hei a partir <strong>de</strong>spagado;<br />
e sempr’ i tornará o meu cuidado<br />
por quanto ben vi eu en elas ja;<br />
ca ja por al nunca me veera<br />
nulh’ home ir triste nen <strong>de</strong>sconortado.<br />
E ben diga<strong>de</strong>s, pois m’ én vou, verda<strong>de</strong><br />
se eu das gentes algun sabor havia,<br />
ou das terras en que eu guarecia.<br />
Por aquest’ era tod’, e non por al;<br />
mais ora ja nunca me sera mal<br />
por me partir <strong>de</strong>las e m’ ir mia via.
Puisque je connais bien <strong>de</strong> moi<br />
combien j'ai souffert<br />
et j'ai caché<br />
dans cette terre, <strong>de</strong> chagrin.<br />
Comme j'ai perdu<br />
et j'ai dilapidé<br />
en vivant ici,<br />
mes jours, je peux me plaindre <strong>de</strong> cela.<br />
Et je rappellerai<br />
et jepenserai<br />
combien j'ai attendu<br />
le bien que je n'ai jamais pu trouver.<br />
Et je m'efforcerai<br />
et je prendrai le conseil<br />
<strong>de</strong> comment je <strong>de</strong>vrai<br />
vivre désormais.<br />
Chagrin,<br />
trouver<br />
tout <strong>de</strong> suite,<br />
une autre chose<br />
je voudrait voir si je pourrai.<br />
Le bon sens<br />
<strong>de</strong> quelqu'un<br />
ou quelque chose<br />
<strong>de</strong> bien<br />
m'assiste, s'il y en a dans moi.<br />
Valoir<br />
pouvoir,<br />
savoir<br />
dire<br />
valoir je peux dire bien, que je dirai.<br />
D'avoir<br />
pouvoir,<br />
plaisir<br />
prendre<br />
je peux, puisque je reprendrai cela.<br />
Ainsi je voudrai<br />
chercher<br />
vivre<br />
une autre vie que j'essaierai,<br />
et mon désaccord finira.<br />
Ca sei <strong>de</strong> mí<br />
quanto sofri<br />
e encobri<br />
en esta terra <strong>de</strong> pesar.<br />
Como perdi<br />
e <strong>de</strong>spendi,<br />
vivend’ aqui,<br />
meus dias, posso‐m’ én queixar.<br />
E cuidarei,<br />
e pensarei<br />
quant’ aguar<strong>de</strong>i<br />
o ben que nunca pud’ achar.<br />
Esforçar‐m’‐ei,<br />
e pren<strong>de</strong>rei<br />
como guarrei<br />
conselh’ agor’, a meu cuidar.<br />
Pesar<br />
d’ achar,<br />
logar<br />
provar<br />
quer’ eu veer se po<strong>de</strong>rei.<br />
O sén<br />
d’ alguen,<br />
ou ren<br />
<strong>de</strong> ben<br />
me valha, se o en mí hei.<br />
Valer<br />
po<strong>de</strong>r,<br />
saber<br />
dizer<br />
ben me possa, que eu d’ ir hei.<br />
D’ haver<br />
po<strong>de</strong>r,<br />
prazer<br />
pren<strong>de</strong>r<br />
poss’ eu, pois esto cobrarei.<br />
Assi querrei<br />
buscar<br />
viver<br />
outra vida que provarei,<br />
e meu <strong>de</strong>scord’ acabarei.
NUNO FERNANDEZ TORNEOL (Deuxième tiers du XIII S.)<br />
Depuis que je suis né je n'ai jamais vu l'Amour<br />
et j'ose <strong>de</strong> lui toujours parler,<br />
bien que je sais qu'il veut me tuer;<br />
mais je supplierai ma dame<br />
qu'elle me montre ce tueur,<br />
ou qu'elle m'abrite mieux <strong>de</strong> lui.<br />
Bien que je ne lui ai fait rien<br />
par qu’il doive me tuer,<br />
je veux à ma dame prier,<br />
parce que j'ai une gran<strong>de</strong> peur, laquelle<br />
qu'elle me montre ce tueur,<br />
ou qu'elle m'abrite mieux <strong>de</strong> lui.<br />
Je ne m'abriterai jamais <strong>de</strong> lui,<br />
si elle, <strong>de</strong> lui, ne me protègera pas;<br />
par ce je veux ma dame prier,<br />
car j'ai une gran<strong>de</strong> peur <strong>de</strong> lui<br />
qu'elle me montre ce tueur,<br />
ou qu'elle m'abrite mieux <strong>de</strong> lui.<br />
Et puisque l'Amour a sur moi<br />
pour me tuer un si grand pouvoir,<br />
et je ne peux pas le voir,<br />
je le prie à ma dame ainsi<br />
qu'elle me montre ce tueur,<br />
ou qu'elle m'abrite mieux <strong>de</strong> lui.<br />
Pois naci nunca vi Amor<br />
e ouço <strong>de</strong>l sempre falar,<br />
pero sei que me quer matar;<br />
mais rogarei a mia senhor<br />
que me mostr’ aquel matador,<br />
ou que m’ ampare <strong>de</strong>l melhor.<br />
Pero nunca lh’ eu fige ren<br />
por que m’ el haja <strong>de</strong> matar,<br />
máis quer’ eu mia senhor rogar,<br />
polo gran med’ en que me ten,<br />
que me mostr’ aquel matador,<br />
ou que m’ ampare <strong>de</strong>l melhor.<br />
Nunca me lh’ eu ampararei,<br />
se m’ ela <strong>de</strong>l non amparar;<br />
mais quer’ eu mia senhor rogar,<br />
polo gran medo que <strong>de</strong>l hei,<br />
que mi amostr’ aquel matador,<br />
ou que mi ampare <strong>de</strong>l melhor.<br />
E pois Amor ha sobre min<br />
<strong>de</strong> me matar tan gran po<strong>de</strong>r,<br />
e eu non o posso veer,<br />
rogarei mia senhor assi<br />
que mi amostr’ aquel matador,<br />
ou que mi ampare <strong>de</strong>l melhor.
Levez‐vous, mon ami, qui dormez les matins froids;<br />
tous les oiseaux du mon<strong>de</strong> disaient d'amour:<br />
Je suis joyeuse.<br />
Levez‐vous, mon ami, qui endormez les matins froids;<br />
tous les oiseaux du mon<strong>de</strong> chantaient d'amour:<br />
Je suis joyeuse.<br />
Tous les oiseaux du mon<strong>de</strong> d'amour disaient<br />
<strong>de</strong> mon amour et du votre que dans leur esprit ils avaient:<br />
Je suis joyeuse.<br />
Tous les oiseaux du mon<strong>de</strong> d'amour chantaient<br />
<strong>de</strong> mon amour et du votre pensée ils en faisaient.<br />
Je suis joyeuse.<br />
De mon amour et du votre leurs esprits percevaient;<br />
vous lui avez coupé les branches où ils se posaient.<br />
Je suis joyeuse.<br />
vous lui avez coupé les branches où ils se posaient et vous lui<br />
avez séché les fontaines où ils buvaient.<br />
Je suis joyeuse.<br />
Vous lui avez coupé les branches où ils se posaient<br />
et vous lui avez séché les fontaines où ils buvaient.<br />
Je suis joyeuse.<br />
Vous lui avez coupé les branches où ils se posaient<br />
et vous lui avez séché les fontaines où ils se baignaient.<br />
Je suis joyeuse.<br />
Levad’, amigo, que dormi<strong>de</strong>s as manhanas frias;<br />
toda‐las aves do mundo d’ amor dizian:<br />
Leda mi and’ eu.<br />
Levad’, amigo, que dormi<strong>de</strong>‐las frias manhanas;<br />
toda‐las aves do mundo d’ amor cantavan:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Toda‐las aves do mundo d’ amor dizian,<br />
do meu amor e do vosso en ment’ havian:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Toda‐las aves do mundo d’ amor cantavan,<br />
do meu amor e do vosso i enmentavan:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Do meu amor e do vosso en ment’ havian;<br />
vós lhi tolhestes os ramos en que siian:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Do meu amor e do vosso i enmentavan;<br />
vós lhi tolhestes os ramos en que pousavan:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Vós lhi tolhestes os ramos en que siian<br />
e lhis secastes as fontes en que bevian:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Vós lhi tolhestes os ramos en que pousavan<br />
e lhis secastes as fontes u se banhavan:<br />
Leda m’ and’ eu.
JOAN SOAREZ COELHO (...1235‐1279...)<br />
Ainsi je regar<strong>de</strong> ici appelée une maîtresse<br />
que <strong>de</strong>puis le jour où je suis né,<br />
une sotise je n'ai jamais vu,<br />
si ce n'est pas pour une <strong>de</strong> ces causes:<br />
pour s'appeler ainsi, <strong>de</strong> bonne foi,<br />
ou on le lui dit parce qu'elle est aimée,<br />
ou pour as beauté, ou pour son physique.<br />
Si pour cela elle doit être maîtresse,<br />
Elle l’est, vous pouvez le croire,<br />
ou si c'est parce que je l'aime tant,<br />
tant je l'aime et jurer je peux:<br />
puisqu'après que je l'ai vue, je ne l'ai jamais vue si aimée.<br />
Une telle sotise je n'ai jamais vu,<br />
qu'un homme appelle maîtresse telle femme<br />
en étant bergère, et si on ne l'appelle pas,<br />
par tout cela que je sais qu'elle a:<br />
parce que je vois qu'elle aime tous bien<br />
ou parce elle est la plus aimée par tout le mon<strong>de</strong>.<br />
Et écoutez ce que je vais vous dire,<br />
que, bien que Dieu voudra me faire du bien:<br />
sans elle, il ne peut rien me donner!<br />
Atal vej’ eu aqui ama chamada<br />
que, <strong>de</strong>‐lo dia en que eu naci,<br />
nunca tan <strong>de</strong>sguisada cousa vi,<br />
se por ũa <strong>de</strong>stas duas non é:<br />
por haver nom’ assi, per bõa fe,<br />
ou se lho dizen porque ést’ amada,<br />
ou por fremosa, ou por ben talhada.<br />
Se por aquest’ ama <strong>de</strong>v’ a seer,<br />
é‐o ela, po<strong>de</strong><strong>de</strong>‐lo creer,<br />
ou se o é po‐la eu muit’ amar,<br />
ca ben lhe quer’ e posso ben jurar:<br />
poi‐la eu vi, nunc’ a vi tan amada.<br />
E nunca vi cousa tan <strong>de</strong>sguisada<br />
<strong>de</strong> chamar home ama tal molher<br />
tan pastorinh’, e, se lho non disser,<br />
por tod’ esto que eu sei que lh’ aven:<br />
porque a vej’ a todos querer ben,<br />
ou porque do mund’ é a máis amada.<br />
E oi<strong>de</strong> como vos eu disser,<br />
que, pero me Deus ben fazer quiser,<br />
sen ela non me po<strong>de</strong> fazer nada!
Maria do Grave, grave est <strong>de</strong> savoir<br />
pourquoi vous êtes appelée Maria do Grave,<br />
que vous n'êtes pas grave pour une relation,<br />
bien que vous soyez très grave pour consumer cette relation;<br />
et voilà que je veux bien dire en conscience:<br />
sans être ni avocat ni troubadour,<br />
je ne peux pas, en tant qu’homme, comprendre ce "grave".<br />
Mais je sais bien cahnter et bien lire<br />
et par ce je veux comprendre ce "grave":<br />
vous n'êtes pas grave pour <strong>de</strong>man<strong>de</strong>r avoir,<br />
avec votre con, et vous êtes grave<br />
pour qui beaucoup vous baise, pour baiser;<br />
et par ce il faut connaître<br />
pourquoi vous êtes appelée Maria do Grave.<br />
Depuis que que j'ai compris votre "grave",<br />
je me considère maintenant plus un troubadour;<br />
et c'est vrai que je jure, par Notre Seigneur,<br />
qui je n'ai jamais trouvé une femme si grave<br />
comme Marie est —et déjà je l'ai essayée—<br />
do Grave; je n'ai jamais trouvé une femme<br />
qui fût si grave pour baiser.<br />
("Grave" est utilisé dans le poème avec les divers signifiés <strong>de</strong><br />
"difficile", "mauvais", "sérieux", etc..)]<br />
Maria do Grave, grav’ é <strong>de</strong> saber<br />
por que vos chaman Maria do Grave,<br />
ca vós non so<strong>de</strong>s grave <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r,<br />
e pero so<strong>de</strong>s <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r mui grave;<br />
e quer’, en gran conhocença, dizer:<br />
sen leterad’ ou trobador seer,<br />
non pod’ homen <strong>de</strong>partir este "grave".<br />
Mais eu sei ben trobar e ben leer<br />
e quer’ assi <strong>de</strong>partir este “grave”:<br />
vós non so<strong>de</strong>s grav’ en pedir haver,<br />
por vosso con’, e vós so<strong>de</strong>s grave,<br />
a quen vos fo<strong>de</strong> muito, <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r;<br />
e por aquesto se <strong>de</strong>v’ enten<strong>de</strong>r<br />
por que vos chaman Maria do Grave.<br />
E pois vos assi <strong>de</strong>parti este “grave”,<br />
tenho‐m’ end’ ora por máis trobador;<br />
e ben vos juro, par Nostro Senhor,<br />
que nunca eu achei molher tan grave<br />
com’ é Maria –e ja o provei–<br />
do Grave; nunca pois molher achei<br />
que a mí fosse <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r tan grave.
RODRIGO EANES DE VASCONCELOS (...1258‐1288...)<br />
J'ai <strong>de</strong>mandé une dame comme je vous dirai:<br />
«Dame, vous êtes entrés dans le célibat " et pour cela j'ai pleuré.<br />
Elle alors m'a dit: "Je ne vous nierai pas<br />
que je suis entré dans le célibat, que Dieu me pardonne.<br />
Ma mère m'a obligée à entrer, mais: qu'est‐ce que je peux faire?<br />
Je porterai les habits, mais non le coeur»<br />
J'ai dit: «ma belle Dame, je mourrai avec chagrin,<br />
donc vous êtes entrés dans le célibat et vous serez gardée».<br />
Elle alors m'a dit: «Je veux pour cela vous montrer<br />
comme je serai gardé, sinon, ça tombera mal.<br />
C’est cela, quand vous pleurerez, vous <strong>de</strong>vez beaucoup considérer:<br />
je porterai les habits, mais non le coeur avec eux»<br />
Et j'ai dit: «ma Dame, un si grand chagrin j'ai pour cela,<br />
parce que vous êtes entrés dans le célibat, que je mourrai pour cela».<br />
Et elle a dit encore: « Quand ça tombera bien,<br />
comme je serai gardée, je vous le dirai:<br />
si je porte les habits, vous n’y accor<strong>de</strong>z aucune importance,<br />
car j'aurai le contraire dans mon coeur».<br />
Preguntei ũa dona en como vos direi:<br />
«Senhor, filhastes or<strong>de</strong>n?». E ja por én chorei.<br />
Ela enton me disse: «Eu non vos negarei<br />
<strong>de</strong> com’ eu filhei or<strong>de</strong>n, assi Deus me perdon;<br />
fez‐mi‐a filhar mia madre, mais, o que lhe farei?<br />
Trager‐lhi eu os panos, mais non o coraçon».<br />
Dix’ eu: «Senhor fremosa, morrerei con pesar,<br />
pois vós filhastes or<strong>de</strong>n e vos han <strong>de</strong> gardar».<br />
Ela enton me disse: «Quero‐vos én mostrar<br />
como serei guardada, se non, venha‐me mal;<br />
esto, por que chora<strong>de</strong>s, ben <strong>de</strong>ve<strong>de</strong>s cuidar:<br />
Tragerei eu os panos, mais no coraçon al».<br />
E dix’ eu: «Senhor minha, tan gran pesar hei én,<br />
porque filhastes or<strong>de</strong>n, que morrerei por én».<br />
E disse inda logo: «Assi me venha ben,<br />
como serei guardada dizer‐vo‐lo quer’ eu:<br />
se eu trouxer os panos, non <strong>de</strong><strong>de</strong>s por én ren,<br />
ca terrei o contrairo eno coraçon meu».
AFONSO MEENDEZ DE BESTEIROS (...1290...)<br />
Depuis aujourd'hui je veux me disposer à partir<br />
<strong>de</strong> ce mon<strong>de</strong>, et j'aurai une gran<strong>de</strong> raison,<br />
puisque ma dame l'a laissé, et je<br />
ne peux pas vivre ici dans aucun lieu.<br />
Et par ce je veux pour son amour laisser<br />
le mon<strong>de</strong> faux, traître,<br />
abandonné qui veut me mentir.<br />
Et en n'ayant donc personne à servir<br />
comme j'ai servi, pendant tant <strong>de</strong> temps;<br />
en restant ici abandonné,<br />
seulement je partirai là où ma dame me ferait aller.<br />
Et puisqu'il n'y a pas déjà ni gloire et ni valeur<br />
dans le mon<strong>de</strong>, <strong>de</strong>puis que ma dame est partie,<br />
que Dieu me le dise, si je dois vivre ici!<br />
Et puisque je suis ici sans que ma dame ne revienne.<br />
en venant les autres qui sont dans le mon<strong>de</strong>,<br />
mon coeur ne pouvait pas supporter<br />
rester. Et puisque je ne veux pas vous mentir,<br />
je veux partir d'ici; et, puisque je pars<br />
<strong>de</strong> ce mon<strong>de</strong>, qui est le pire,<br />
j’en suis sûr, je voudrais rire <strong>de</strong> lui!<br />
Oimais quer’ eu punhar <strong>de</strong> me partir<br />
daqueste mund’, e farei gran razon,<br />
poi‐lo leixou a mia senhor, e non<br />
pud’ i viver e fui alhur guarir.<br />
E por esto quer’ eu por seu amor<br />
leixa‐lo mundo falso, traedor,<br />
<strong>de</strong>semparado, que me foi falir.<br />
E non houvera pois quen o servir<br />
com’ eu servi, nen tan longa sazon;<br />
e ficará <strong>de</strong>semparad’ enton,<br />
pois m’ end’ eu for, que mia senhor fez ir.<br />
E pois que ja non ha prez nen valor<br />
eno mundo, d’ u se foi mia senhor,<br />
Deus me cofonda, se eu i guarir!<br />
E pois que eu i mia senhor non vir,<br />
e vir as outras que no mundo son,<br />
non me podia dar o coraçon<br />
<strong>de</strong> ficar i. E por vos non mentir,<br />
quero‐m’ end’ ir; e, pois que m’ end’ eu for<br />
daqueste mundo, que ést’ a peor<br />
cousa que sei, querrei‐me <strong>de</strong>l riir!
JOAN GARCIA DE GUILHADE (...1239‐1270...)<br />
Mes yeux ne perdront jamais,<br />
dame, une gran<strong>de</strong> peine, tant que resterai en vie,<br />
et je vous dirai, belle ma dame,<br />
<strong>de</strong> ces mes yeux la peine qu'ils ont:<br />
ils pleurent et <strong>de</strong>viennent aveugles quand ils ne regar<strong>de</strong>nt personne,<br />
et maintenant ils <strong>de</strong>viennent aveugles par qu’ils regar<strong>de</strong>nt quelqu’un.<br />
Mes yeux ont prévu <strong>de</strong> ne jamais<br />
perdre la peine, et mon coeur;<br />
et ces peines, dame, sont miennes;<br />
mais, pour regar<strong>de</strong>r quelqu'un, mes yeux<br />
ils pleurent et <strong>de</strong>viennent aveugles quand ils ne regar<strong>de</strong>nt personne,<br />
et maintenant ils <strong>de</strong>viennent aveugles par qu’ils regar<strong>de</strong>nt quelqu’un.<br />
Et déjà je ne pourrai jamais avoir bien,<br />
parce que l'Amour ne m'aime déjà plus, ni Dieu le veut,<br />
mais mes yeux captifs<br />
mourront toujours pour regar<strong>de</strong>r quelqu'un:<br />
ils pleurent et <strong>de</strong>viennent aveugles quand ils ne regar<strong>de</strong>nt personne,<br />
et maintenant ils <strong>de</strong>viennent aveugles par qu’ils regar<strong>de</strong>nt quelqu’un.<br />
Estes meus olhos nunca per<strong>de</strong>rán,<br />
senhor, gran coita, mentr’ eu vivo for,<br />
e direi‐vos, fremosa mia senhor,<br />
<strong>de</strong>stes meus olhos a coita que han:<br />
choran e cegan quand’ alguen non veen,<br />
e ora cegan per alguen que veen.<br />
Guisado teen <strong>de</strong> nunca per<strong>de</strong>r<br />
meus olhos coita, e meu coraçon;<br />
e estas coitas, senhor, minhas son;<br />
mais‐los meus olhos, per alguen veer,<br />
choran e cegan quand’ alguen non veen,<br />
e ora cegan per alguen que veen.<br />
E nunca ja po<strong>de</strong>rei haver ben,<br />
pois que Amor ja non quer, nen quer Deus,<br />
mais os cativos <strong>de</strong>stes olhos meus<br />
morrerán sempre por veer alguen:<br />
choran e cegan quand’ alguen non veen,<br />
e ora cegan per alguen que veen.
C'est vrai, mon ami,<br />
je sais très bien que vous<br />
m'avez aimé et avez été bien<br />
beaucoup <strong>de</strong> temps avec moi;<br />
mais écoutez ce que je vous dis:<br />
c'est fini.<br />
Les notres amours grands<br />
que moi et vous avons toujours eu,<br />
jamais nous arrivons au sommet<br />
comme Branca Frol et Flores;<br />
mais le temps <strong>de</strong>s joueurs,<br />
c'est fini.<br />
J'ai déjà parlé avec insanité<br />
avec vous et avec une gran<strong>de</strong> sagesse<br />
et avec sens et avec folie<br />
pendant le jour durait;<br />
mais cela, ici don Jan García,<br />
c'est fini.<br />
Et toute cette folie<br />
a déjà fini<br />
le pain <strong>de</strong>s noces est déjà pourri,<br />
c’est fini.<br />
Per boa fe, meu amigo,<br />
mui ben sei eu que m’ houvestes<br />
grand’ amor e estevestes<br />
mui gran sazon ben comigo;<br />
mais ve<strong>de</strong>‐lo que vos digo:<br />
ja çafou.<br />
Os gran<strong>de</strong>s nossos amores,<br />
que mí e vós sempr’ houvemos,<br />
nunca lhi cima fezemos<br />
coma Branca Frol e Flores;<br />
mais tempo <strong>de</strong> jogadores<br />
ja çafou.<br />
Ja eu falei en folia<br />
convosc’ e en gran cordura<br />
e en sén e en loucura<br />
quanto durava o dia;<br />
mais est’, ai don Jan Garcia,<br />
ja çafou.<br />
E <strong>de</strong>ssa folia toda<br />
ja çafou,<br />
ja çafad’ é pan <strong>de</strong> voda,<br />
ja çafou.
PAI GÓMEZ CHARINHO (c.1225‐1295)<br />
Touts ceux qui marchent sur la mer ici<br />
croient qu'il n'y a pas <strong>de</strong> peine dans le mon<strong>de</strong><br />
comme celle <strong>de</strong> la mer, aucun mal ils m’ont.<br />
Mais aujourd’hui cela m’arrive <strong>de</strong> façon différente:<br />
une peine d'amour fait que j'oublie<br />
<strong>de</strong> considérer la gran<strong>de</strong> peine <strong>de</strong> la mer<br />
par la plus gran<strong>de</strong> peine <strong>de</strong> toutes celles qui existent<br />
peine d’amour à qui Dieu veut donner.<br />
Et c'est une gran<strong>de</strong> peine que celle <strong>de</strong> la mort dans la mer,<br />
Mais elles n'en sont pas vraiment, et pour cette raison<br />
une peine d'amour fait que j'oublie<br />
<strong>de</strong> considérer la gran<strong>de</strong> peine <strong>de</strong> la mer<br />
comme la plus gran<strong>de</strong> peine, c'est vrai,<br />
<strong>de</strong> toutes celles qu’il y a eu, il y a, et il y aura.<br />
Et tous ces autres qui n'ont pas peine d'amour<br />
disent que non; mais je dirai ce qu'est<br />
une peine d'amour fait que j'oublie<br />
<strong>de</strong> considérer la gran<strong>de</strong> peine <strong>de</strong> la mer<br />
pour cela plus gran<strong>de</strong> peine est celle qui fait perdre<br />
la peine <strong>de</strong> la mer, qui fait mourir beaucoup <strong>de</strong> gens.<br />
Quantos hoj’ andan eno mar aqui<br />
coidan que coita no mundo non ha<br />
senon do mar, nen han outro mal ja.<br />
Mais doutra guisa acontece hoje a mí:<br />
coita d’ amor me faz escaecer<br />
a mui gran coita do mar, e tẽer<br />
pola maior coita <strong>de</strong> quantas son<br />
coita d’ amor a quen a Deus quer dar.<br />
E é gran coita <strong>de</strong> mort’ a do mar,<br />
mas non é tal, e por esta razon<br />
coita d’ amor me faz escaecer<br />
a mui gran coita <strong>de</strong> mar, e tẽer<br />
pola maior coita, per bõa fe,<br />
<strong>de</strong> quantas foron, nen son, nen seran.<br />
E estes outros que amor non han<br />
dizen que non; mas eu direi qual é:<br />
coita d’ amor me faz escaecer<br />
a mui gran coita do mar, e tẽer<br />
por maior coita a que faz per<strong>de</strong>r<br />
coita do mar, que faz muitos morrer.
Une dame que j'aime beaucoup<br />
pour mon malheur, par Dieu, et non pour une autre raison,<br />
qui m'a toujours fait et me fait encore mal<br />
et fera, je dirai comme je suis, par sa faute:<br />
ni mer ni terre, ni plaisir ni chagrin,<br />
ni bien ni malheur, ne peuvent me la retirer<br />
du coeur: qu'est‐ce qu’il adviendra <strong>de</strong> moi ?<br />
Je suis mort, si je déci<strong>de</strong> <strong>de</strong> ne pas mourir.<br />
Elle ne me fera jamais du bien,<br />
mais toujours du mal, parce qu'elle est ainsi,<br />
ni mer ni terre, ni plaisir ni chagrin,<br />
ni bien ni malheur, ne peuvent me la retirer<br />
du coeur. Maintenant je suis enore plus mal<br />
quand elle ne vient pas, et je ne vous mens pas:<br />
j'ai du mal si je la regar<strong>de</strong> et si je ne la vois pas,<br />
bien que <strong>de</strong>s peines je croie que celle‐ci soit la plus gran<strong>de</strong>,<br />
ni mer ni terre, ni plaisir ni chagrin,<br />
ni bien ni malheur, ne peuvent me la retirer<br />
Ũa dona que eu quero gran ben<br />
por mal <strong>de</strong> mí, par Deus, que non por al,<br />
pero que sempre mi fez e faz mal<br />
e fara, direi‐vo‐lo que m’ aven:<br />
mar nen terra, nen prazer nen pesar,<br />
nen ben nen mal, non mi a po<strong>de</strong>n quitar<br />
do coraçon, e que sera <strong>de</strong> min?<br />
Morto sõo, se cedo non morrer.<br />
Ela ja nunca ben mi ha <strong>de</strong> fazer,<br />
mais sempre mal, e pero ést’ assi,<br />
mar nen terra, nen prazer nen pesar,<br />
nen ben nen mal, non ma po<strong>de</strong>n quitar<br />
do coraçon. Ora mi vai peior<br />
ca mi ven <strong>de</strong>la, por vos non mentir:<br />
mal se a vej’ e mal se a non vir,<br />
que <strong>de</strong> coitas máis cuido a maior,<br />
mar nen terra, nen prazer nen pesar,<br />
nen ben nen mal, non ma po<strong>de</strong>n quitar.
Les fleurs énergiques<br />
<strong>de</strong> mon ami vont dans le navire.<br />
Et les fleurs partent<br />
d'ici avec mes amours!<br />
Les fleurs sont parties!<br />
Les fleurs <strong>de</strong> mon aimé<br />
énergiques vont dans le bateau.<br />
Et les fleurs partent<br />
d'ici avec mes amours!<br />
Les fleurs sont parties!<br />
Énergiques elles vont dans le navire<br />
pour arriver au champ <strong>de</strong> l'honneur.<br />
Et les fleurs partent<br />
d'ici avec mes amours!<br />
Les fleurs sont parties!<br />
Énergiques elles vont dans le bateau<br />
pour arriver à l'incursion.<br />
Et les fleurs partent<br />
d'ici avec mes amours!<br />
Les fleurs sont parties!<br />
Pour arriver au champ <strong>de</strong> l'honneur,<br />
pour qu'elles me servent, mon corps aimé.<br />
Et les fleurs partent<br />
d'ici avec mes amours!<br />
Les fleurs sont parties!<br />
Pour arriver à l'incursion,<br />
pour qu'elles me servent, mon corps loué.<br />
Et les fleurs partent<br />
d'ici avec mes amours!<br />
Les fleurs sont parties!<br />
As froles do meu amigo<br />
briosas van no navio<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
As frores do meu amado<br />
briosas van eno barco.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Briosas van no navio<br />
pera chegar ao ferido.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Briosas van eno barco<br />
pera chegar ao fossado.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Pera chegar ao ferido,<br />
servir mí, corpo velido.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Pera chegar ao fossado,<br />
servir mí, corpo loado.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!
De cettes choses qu'il y a dans le mon<strong>de</strong>,<br />
je ne vois pas ce qui peut se ressembler<br />
au roi <strong>de</strong> la Castille et <strong>de</strong> Léon<br />
sinon une que je vous dirai: la mer.<br />
La mer se ressemble beaucoup à ce roi;<br />
et désormais je vous dirai<br />
dans quelles choses, selon la raison.<br />
La mer donne beaucoup, et croyez qu'on ne peut pas<br />
gouverner le mon<strong>de</strong> sans elle,<br />
elle est si puissante et a un tel coeur<br />
que personne ne peut s'emparer d’elle.<br />
De plus on la craint, que je ne connais<br />
personne que ne la craint; et je vous raconterai<br />
encore plus, et jugez‐moi pour cela.<br />
Dans la mer tient tout ce qui veut y tenir;<br />
et elle nourrit beaucoup <strong>de</strong> gens; et il y en a d’autres<br />
qu'au contraire elle casse et fait mourir<br />
déshérités, et il en y a d’autres à qui elle donne<br />
<strong>de</strong> gran<strong>de</strong>s propriétés et beaucoup d'autres biens.<br />
Et tout ce, que je vous raconte, arrive<br />
au roi, si vous savez le comprendre.<br />
Et <strong>de</strong> la douceur je veux vous parler<br />
<strong>de</strong> la mer: on ne peut jamais assurer<br />
qu'elle est brave et furieuse, si on œuvre avec elle<br />
comme se doit; bien qu’elle vous fasse souffrir<br />
dans toutes les entreprises; mais si avec dédain<br />
ou par chance un fou arrive à elle,<br />
avec un grand tourment elle le fera mourir.<br />
Cettes habiletés, selon ma pensée,<br />
que la mer a, le roi a les mêmes, et <strong>de</strong> ce fait<br />
elles sont semblables,et tous comprendront ceci.<br />
De quantas cousas eno mundo son,<br />
non vejo eu ben qual po<strong>de</strong>n semelhar<br />
al‐rei <strong>de</strong> Castela e <strong>de</strong> Leon<br />
senon ũa qual vos direi: o mar.<br />
O mar semelha muit’ aqueste Rei;<br />
e d’ aqui en <strong>de</strong>ante vós direi<br />
en quaes cousas, segundo razon.<br />
O mar dá muit’, e cree<strong>de</strong> que non<br />
se pod’ o mundo sen el governar,<br />
e po<strong>de</strong> muit’, e ha tal coraçon<br />
que o non po<strong>de</strong> ren apo<strong>de</strong>rar.<br />
Des i ar é temudo, que non sei<br />
quen o non tema; e contar‐vos‐ei<br />
ainda máis, e julga<strong>de</strong>‐m’ enton.<br />
Eno mar cabe quant’ i quer caber;<br />
e manten muitos; e outros i ha<br />
que x’ ar quebranta e que faz morrer<br />
enxerdados; e outros ha que dá<br />
gran<strong>de</strong>s herda<strong>de</strong>s e muit’ outro ben.<br />
E tod’ esto que vos conto aven<br />
al‐rei, se o souber<strong>de</strong>s conhocer.<br />
E da mansedume vós quero dizer<br />
do mar: non ha cont’, e nunca sera<br />
bravo nen sanhudo, se lho fazer<br />
outro non fezer; e sofrer‐vos‐á<br />
toda‐las cousas; mais, se en <strong>de</strong>s<strong>de</strong>n<br />
ou per ventura algun louco ten,<br />
con gran tormenta o fara morrer.<br />
Estas manhas, segundo o meu sén,<br />
que o mar ha, ha el‐Rei, e por én<br />
se semelhan, quen o ben enten<strong>de</strong>r.
DON DINIS (1261‐1325)<br />
Je suis inquiet<br />
et obstiné à cause <strong>de</strong> l'Amour<br />
et si tourmenté<br />
que si Notre Seigneur<br />
n'attendrit pas ma dame<br />
pour qu'elle ait pitié <strong>de</strong> moi, avec le mort<br />
je sentirai plaisir et bon goût.<br />
Parce que je vis <strong>de</strong> la même façon<br />
que celui qui souffre<br />
avec tant <strong>de</strong> danger<br />
qu'il n'y rien <strong>de</strong> pire,<br />
si elle ne m'aime pas, celle que j'ai vue<br />
avec force, qu'avec le mort<br />
je sentirai plaisir et non peur.<br />
Et je le fais très disposé,<br />
puisque je suis serviteur<br />
<strong>de</strong> qui que ne me prête pas attention,<br />
et il n'y a pas personne<br />
que ne l’aime plus, et au cause <strong>de</strong> cela<br />
je n'ai aucune consolation, la mort<br />
je désire seulement.<br />
Assi me traz coitado<br />
e aficad’ Amor<br />
e tan atormentado<br />
que, se Nostro Senhor<br />
a mia senhor non met’ en cor<br />
que se <strong>de</strong> min doa, da mor‐<br />
t’ haverei prazer e sabor.<br />
Ca viv’ en tal cuidado,<br />
come quen sofredor<br />
é <strong>de</strong> mal aficado,<br />
que non po<strong>de</strong> maior,<br />
se mi non val a que en for‐<br />
te ponto vi, ca ja <strong>de</strong> mor‐<br />
t’ hei prazer e nen un pavor.<br />
E faço mui guisado,<br />
pois soo servidor<br />
da que mi non dá grado,<br />
querendo‐lh’ eu melhor<br />
ca min nen al, por én conor‐<br />
t’ eu non hei ja, senon da mor‐<br />
t’ en<strong>de</strong> sõo <strong>de</strong>sejador.
–Aïe fleurs, aïe fleurs <strong>de</strong> pin vert,<br />
dites‐moi si vous avez <strong>de</strong>s nouvelles <strong>de</strong> mon ami!<br />
Aïe, Dieu, où est‐il?<br />
Aïe fleurs, aïe fleurs <strong>de</strong> branche verte,<br />
dites‐moi si vous avez <strong>de</strong>s nouvelles <strong>de</strong> mon aimé!<br />
Aïe, Dieu, où est‐il?<br />
Si vous avez <strong>de</strong>s nouvelles <strong>de</strong> mon ami,<br />
celui qui a menti dans ce qu'il a convenu avec moi.<br />
Aïe, Dieu, où est‐il?<br />
Si vous avez <strong>de</strong>s nouvelles <strong>de</strong> mon aimé<br />
celui qui a menti dans ce qu’il m’a juré.<br />
Aïe, Dieu, où est‐il?<br />
—Vous me <strong>de</strong>man<strong>de</strong>z <strong>de</strong>s nouvelles <strong>de</strong> votre ami,<br />
et je vous assure qu'il est sain et vivant.<br />
Aïe, Dieu, où est‐il?<br />
—Vous me <strong>de</strong>man<strong>de</strong>z <strong>de</strong>s nouvelles <strong>de</strong> votre aimé,<br />
et je vous assure qu'il est vivant et sain.<br />
Aïe, Dieu, où est‐il?<br />
—Et je vous assure qu'il est sain et vivant<br />
et il sera avec vous avant que le délai expire.<br />
Aïe, Dieu, où est‐il?<br />
—Et je vous assure qu'il est vivant et guéri<br />
et il sera avec vous avant que le délai expire.<br />
Aïe, Dieu, où est‐il?<br />
–Ai flores, ai flores do ver<strong>de</strong> pino,<br />
se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amigo!<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Ai flores, ai flores do ver<strong>de</strong> ramo,<br />
se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amado!<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amigo,<br />
aquel que mentiu do que pos con migo.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amado<br />
aquel que mentiu do que mi ha jurado.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
–Vós me pregunta<strong>de</strong>s polo voss’ amigo,<br />
e eu ben vos digo que é san’ e vivo.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
–Vós me pregunta<strong>de</strong>s polo voss’ amado,<br />
e eu ben vos digo que é viv’ e sano.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
–E eu ben vos digo que é san’ e vivo<br />
e seera vosco ant’ o prazo saido.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
–E eu ben vos digo que é viv’ e sano<br />
e seera vosc’ ant’ o prazo passado.<br />
Ai Deus, e u é?
Elle s'est levée, la belle,<br />
elle s'est levée à l'aube,<br />
et elle va laver <strong>de</strong>s chemises<br />
dans le fleuve.<br />
Elle va les laver à l'aube.<br />
Elle s'est levée vigoureusse,<br />
elle s'est levée à l'aube,<br />
et elle va laver <strong>de</strong>s tissus fins<br />
dans le fleuve.<br />
Elle va les laver à l'aube.<br />
Et voilà qu'elle va laver <strong>de</strong>s chemises,<br />
elle s'est levée à l'aube,<br />
le vent les détourne<br />
dans le fleuve.<br />
Elle va les laver à l'aube.<br />
Et elle va laver <strong>de</strong>s tissus fins;<br />
elle s'est levée à l'aube,<br />
le vent les emprotait<br />
dans le fleuve.<br />
Elle va les laver à l'aube.<br />
Le vent les détourne;<br />
elle s'est levée à l'aube,<br />
l'aube prise par la colère<br />
dans le fleuve.<br />
Elle va les laver à l'aube.<br />
Le vent les emportait;<br />
elle s'est levée à l'aube,<br />
l'aube prise par la fureur<br />
dans le fleuve.<br />
Elle va les laver à l'aube.<br />
Levantou‐s’ a velida,<br />
levantou‐s’ alva,<br />
e vai lavar camisas<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
Levantou‐s’ a louçana,<br />
levantou‐s’ alva,<br />
e vai lavar <strong>de</strong>lgadas<br />
eno alto:<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
E vai lavar camisas,<br />
levantou‐s’ alva,<br />
o vento lhas <strong>de</strong>svia<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
E vai lavar <strong>de</strong>lgadas;<br />
levantou‐s’ alva,<br />
o vento lhas levava<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
O vento lhas <strong>de</strong>svia;<br />
levantou‐s’ alva;<br />
meteu‐s’ alva en ira<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
O vento lhas levava;<br />
levantou‐s’ alva;<br />
meteu‐s’ alva en sanha<br />
eno alto:<br />
Vai‐las lavar alva.
Une bergère bien formée<br />
pensait à son ami<br />
et était, je vous l'assure,<br />
que je l'ai vu, très em epine,<br />
et elle disait : «Désormais je n'aurai pas<br />
<strong>de</strong> confiance avec un amoureux,<br />
je ne tomberau pas jamais plus amoureuse,<br />
parce que mon amour m'a trompé».<br />
Elle apportait à la main<br />
un très beau perroquet,<br />
avec une chanson si délicieuse<br />
qui faisait entrer l'été<br />
lui a dit: «ami vigoureux,<br />
qu'est ce que je ferais pour l'amour,<br />
puisque vous m'avez trompé en vain?»<br />
Et il est tombé entre quelques fleurs.<br />
Une gran<strong>de</strong> partie du jour<br />
Elle gisait là, et ne parlait pas,<br />
et parfois elle s'évanouissait,<br />
et parfois s'évanouit,<br />
et disait : «Aïe Sainte Marie,<br />
qu'est ce que’il adviendra <strong>de</strong> moi maintenant?»<br />
Et le perroquet disait:<br />
"Vous serez bien, dame, je le sais».<br />
«Si tu veux me donner un refuge»,<br />
a dit la bergère, «dis la vérité,<br />
perroquet, par charité,<br />
que la cette vie est une mort pour moi».<br />
Il a dit: «Dame parfaite <strong>de</strong> bien,<br />
ne vous plaignez pas,<br />
puisque si vous voulez être servie,<br />
levez les yeux et vous le verrez».<br />
Ũa pastor ben talhada<br />
cuidava en seu amigo<br />
e estava, ben vos digo,<br />
per quant’ eu vi, mui coitada,<br />
e diss’: «Oimais non é nada<br />
<strong>de</strong> fiar per namorado<br />
nunca molher namorada,<br />
pois que mi o meu ha errado».<br />
Ela tragia na mão<br />
un papagai mui fremoso,<br />
cantando mui saboroso,<br />
ca entrava o verão,<br />
e diss’: «Amigo loução,<br />
que faria por amores,<br />
pois m’ errastes tan en vão?»<br />
E caeu antr’ ũas flores.<br />
Ũa gran peça do dia<br />
jouv’ ali, que non falava,<br />
e a vezes acordava,<br />
e a vezes esmorecia,<br />
e diss’: «Ai santa Maria,<br />
que sera <strong>de</strong> min agora?»<br />
E o papagai dizia:<br />
«Ben, por quant’ eu sei, senhora».<br />
«Se me queres dar guarida»,<br />
diss’ a pastor, «di verda<strong>de</strong>,<br />
papagai, por carida<strong>de</strong>,<br />
ca morte m’ é esta vida».<br />
Diss’ el: «Senhora comprida<br />
<strong>de</strong> ben, e non vos queixe<strong>de</strong>s,<br />
ca o que vos ha servida<br />
erged’ olho e vee‐lo‐e<strong>de</strong>s».
AIRAS NUNEZ (...1284‐1289...)<br />
Je me sens Très satisfait <strong>de</strong> cet été<br />
pour ces bouquets et pour ces fleurs,<br />
et pour les oiseaux qui chantent <strong>de</strong>s amours,<br />
puisque je vis dans lui joyeux et confiant,<br />
comme tout homme amoureux fait:<br />
qui marche toujours joyeux et très vigoureux.<br />
Quand je passe surquelques rives,<br />
sous <strong>de</strong> bons arbres, à travers <strong>de</strong> bons prés,<br />
les oiseaux amoureux chantent<br />
et tout <strong>de</strong> suite je marche en chantant amoureux,<br />
<strong>de</strong> là <strong>de</strong>s amours je marche en chantant<br />
et je fais <strong>de</strong>s chansons <strong>de</strong> mille façons.<br />
J'ai un grand plaisir et une gran<strong>de</strong> joie,<br />
quand j'entends les oiseaux chanter dans l'été.<br />
Que muito m’ eu pago <strong>de</strong>ste verão<br />
por estes ramos e por estas flores,<br />
e polas aves que cantan d’ amores,<br />
por que ando i led’ e sen cuidado,<br />
e assi faz tod’ homen namorado:<br />
sempre i anda led’ e mui loução.<br />
Cand’ eu passo per algũas ribeiras,<br />
so bõas arvores, per bõos prados,<br />
se cantan i passaros namorados<br />
log’ eu con amores i vou cantando,<br />
e log’ ali d’ amores vou trobando<br />
e faço cantares en mil maneiras.<br />
Hei eu gran viço e grand’ alegria,<br />
quando mi as aves cantan no estio.
Dansons nous, les trois, mes amies,<br />
sous cet noiseraie fleurie,<br />
et celle qui sera belle, comme nous, belles,<br />
si elle aimait un ami,<br />
sous ces noiseraies fleuries<br />
elle viendrait danser.<br />
Dansons les trois, aïe soeurs,<br />
sous ce branchage <strong>de</strong> noisettes,<br />
et celle qui sera vigoureusse, comme nous, vigoureuses<br />
si elle aimait un ami,<br />
sous ce branchage <strong>de</strong> noisettes<br />
elle viendrait danser.<br />
Par Dieu, aïe mes amies, tandis que nous ne faisons pas une autre chose,<br />
dansons sous ce branchage fleuri,<br />
et celle qui est belle, comme nous sommes,<br />
si elle aimait un ami,<br />
sous ce branchage où nous dansons<br />
elle viendrati danser.<br />
Bailemos nós ja todas tres, ai amigas,<br />
so aquestas avelaneiras frolidas,<br />
e quen for velida, como nós, velidas,<br />
se amigo amar,<br />
so aquestas avelaneiras frolidas<br />
verra bailar.<br />
Bailemos nós ja todas tres, ai irmanas,<br />
so aqueste ramo <strong>de</strong>stas avelanas,<br />
e quen for louçana, como nós, louçanas,<br />
se amigo amar,<br />
so aqueste ramo <strong>de</strong>stas avelanas<br />
verra bailar.<br />
Por Deus, ai amigas, mentr’ al non fazemos,<br />
so aqueste ramo frolido bailemos,<br />
e quen ben parecer, como nós parecemos,<br />
se amigo amar,<br />
so aqueste ramo so’l que nós bailemos<br />
verra bailar.
J'ai écouté aujourd'hui une bergère chanter,<br />
quand je chevauchais par une rive,<br />
et la bergère était seule,<br />
et je me suis caché pour écouter<br />
et disait très bien cette chanson:<br />
«Sous le branchage vert et fleuri<br />
<strong>de</strong>s noces sont faites pour mon ami.<br />
Mes yeux pleurent d'amour!»<br />
Et la bergère était très belle<br />
et pleurait et chantait;<br />
et je me suis approché très lentement<br />
pour l'écouter, et cependant je n'ai pas parlé;<br />
et cette chanson disait très bien:<br />
«Aïe, étourneau du noiseraie,<br />
vous chantez tu et tandis je suis en peine<br />
puisque j'ai mal d’amours!».<br />
Et je l'écoutais soupirer<br />
et elle se plaignait pour avoir <strong>de</strong>s amours<br />
et elle faisait une guirlan<strong>de</strong> <strong>de</strong> fleurs;<br />
et <strong>de</strong> plus, <strong>de</strong> très <strong>de</strong> bon coeur elle pleurait<br />
et alors cette chanson disait:<br />
«Que j'ai à souffrir une si gran<strong>de</strong> peine,<br />
d'aimer un ami et<strong>de</strong> ne pas pouvoir le voir!<br />
Je le laisserai sous la noiseraie!»<br />
Après que la bergère a fait la guirlan<strong>de</strong><br />
elle s'en est allé en chantant, en partant lentement;<br />
et je suis retourné <strong>de</strong> suite à mon chemin,<br />
parce que, je n'ai pas voulu l'irriter;<br />
Oi hoj’ eu ũa pastor cantar,<br />
du cavalgava per ũa ribeira,<br />
e a pastor estava senlheira,<br />
e ascondi‐me po‐la ascuitar<br />
e dizia mui ben este cantar:<br />
«So‐lo ramo verd’ e frolido<br />
vodas fazen a meu amigo.<br />
Choran olhos d’ amor!».<br />
E a pastor parecia mui ben,<br />
e chorava e estava cantando;<br />
e eu mui passo fui‐mi achegando<br />
po‐la oir, e sol non falei ren;<br />
e dizia este cantar mui ben:<br />
«Ai estornhinho do avelanedo,<br />
canta<strong>de</strong>s vós, e moir’ eu e peno<br />
e d’ amores hei mal!».<br />
E eu oi‐a sospirar enton<br />
e queixava‐se estando con amores<br />
e fazia guirlanda <strong>de</strong> flores;<br />
<strong>de</strong>s i chorava mui <strong>de</strong> coraçon<br />
e dizia este cantar enton:<br />
«Que coita hei tan gran<strong>de</strong> <strong>de</strong> sofrer,<br />
amar amig’ e non ousar veer!<br />
E pousarei so‐lo avelanal!».<br />
Pois que a guirlanda fez a pastor,<br />
foi‐se cantando, indo‐s’ én manselinho;<br />
e tornei‐m’ eu logo a meu caminho,<br />
ca <strong>de</strong> a nojar non houve sabor;
et la bergère disait cette chanson:<br />
«Sur la rive du fleuve<br />
en chantant d'amour<br />
la vierge allait.<br />
Celui qui a <strong>de</strong>s amours,<br />
comme il dormira<br />
aïe, belle fleur!».<br />
e dizia este cantar ben a pastor:<br />
«Pela ribeira do rio<br />
cantando ia la virgo<br />
d’ amor.<br />
Quen amores ha,<br />
como dormirá,<br />
ai bela frol?».
MARTIN MOXA (...1270‐1280...)<br />
Celui qui a vu le mon<strong>de</strong> comme je l'ai vu<br />
et qui a vu les gens qui étaient dans autre époque,<br />
et qui a vu ceux qu'il y a maintenant:<br />
Dieu quand il prend soin <strong>de</strong> qui peut‐il prendre soin?<br />
Que même moi, je ne peux pas prendre soin <strong>de</strong> moi!<br />
Pourquoi ne vais‐je pas dans un lieu exilé,<br />
si je pourrais trouver un meilleur mon<strong>de</strong> pourrait?<br />
Nous avons un mon<strong>de</strong> faux et sans raison,<br />
un mon<strong>de</strong> sans Dieu et où n'existe pas le bien,<br />
et un mon<strong>de</strong> tel ne se corrigera pas,<br />
au contraire je le vois empirer.<br />
Quand je vois cela, je le vois mieux encore:<br />
Pourquoi ne vais‐je pas dans un lieu exilé,<br />
si je pourrais trouver un meilleur mon<strong>de</strong> pourrait?<br />
Où est partie la mesure, la gran<strong>de</strong>ur où se trouvet‐elle?<br />
La vérité où est‐elle? Qui est‐ce qui a un ami fidèle?<br />
Ou est l'amour ou pourquoi on ne chante pas <strong>de</strong>s vers?<br />
Les gens sont tristes et ne veulent pas chanter!<br />
Quand je perçois combien <strong>de</strong> mal ici il y a,<br />
Pourquoi ne vais‐je pas dans un lieu exilé,<br />
si je pourrais trouver un meilleur mon<strong>de</strong> pourrait?<br />
Je vis dans un mon<strong>de</strong> tel, et dans lui une dame<br />
me fait vivre, pour laquelle je sens un grand amour,<br />
et elle m'a en son pouvoir il y a beaucoup <strong>de</strong> temps,<br />
plus <strong>de</strong> temps qu’il est oportune d’aimer.<br />
Depuis aujourd'hui, tout le mon<strong>de</strong> peut savoir <strong>de</strong> moi<br />
Pourquoi ne vais‐je pas dans un lieu exilé,<br />
si je pourrais trouver un meilleur mon<strong>de</strong> pourrait?<br />
Mais, dans un tel mon<strong>de</strong>, pourquoi va‐t‐il habiter<br />
un homme d'honneur, Si cela peut encore durer?<br />
Quen viu o mundo qual o eu ja vi<br />
e viu as gentes que eran enton,<br />
e viu aquestas que agora son,<br />
Deus, quand’ i cuida, que po<strong>de</strong> cuidar?<br />
Ca me sin’ eu, per min, quando cuid’ i!<br />
Por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar?<br />
Mundo tẽemos fals’ e sen sabor,<br />
mundo sen Deus e en que ben non ha,<br />
e mundo tal que non corregerá,<br />
ante o vejo sempr’ empeorar.<br />
Quand’ est’ eu cat’ e vej’ end’ o melhor,<br />
por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar?<br />
U foi mesur’, ou grãa<strong>de</strong>z’ u jaz?<br />
Verdad’ u é? Quen ha amigo leal?<br />
Que fui d’ amor ou trobar por que fal?<br />
A gent’ é trist’ e sol non quer cantar!<br />
Quand’ est’ eu cat’ e quanto mal s’ i faz,<br />
por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar?<br />
Viv’ eu en tal mund’, e faz m’ i viver<br />
ũa dona, que quero mui gran ben,<br />
e muit’ ha ja que m’ en seu po<strong>de</strong>r ten<br />
ben <strong>de</strong>‐lo temp’ u soian amar.<br />
Oimais, <strong>de</strong> min po<strong>de</strong> quen quer saber<br />
por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar.<br />
Mais, en tal mundo, por que vai morar<br />
home <strong>de</strong> prez, que s’ én pod’ alongar?
ROI FERNÁNDEZ DE SANTIAGO (Segundo terzo do s. XIII)<br />
Quand je regar<strong>de</strong> les vagues<br />
et les très hautes rives,<br />
tout <strong>de</strong> suite <strong>de</strong>s vagues arrivent<br />
à mon coeur pour la belle:<br />
sacré mer,<br />
puisque elle me fait tant <strong>de</strong> mal!<br />
Je ne vois jamais les vagues<br />
ni les hauteurs escarpées<br />
pourvu que les vagues ne m’arrivent pas<br />
à mon coeur pour la belle:<br />
sacré mer,<br />
puisque elle me fait tant <strong>de</strong> mal!<br />
Si je vois les vagues<br />
et je vois les côtes,<br />
tout <strong>de</strong> suite <strong>de</strong>s vagues arrivent<br />
à mon coeur pour la bien faite:<br />
sacré mer,<br />
puisque elle me fait tant <strong>de</strong> mal!<br />
Quand’ eu vejo las ondas<br />
e las muit’ altas ribas,<br />
logo mi veen ondas<br />
al cor pola velida:<br />
maldito seja ‘l mare,<br />
que mi faz tanto male!<br />
Nunca vejo las ondas<br />
nen as altas <strong>de</strong>brocas<br />
que mi non venhan ondas<br />
al cor pola fremosa:<br />
maldito seja ’l mare,<br />
que mi faz tanto male!<br />
Se eu vejo las ondas<br />
e vejo las costeiras,<br />
logo mi veen ondas<br />
al cor pola ben feita:<br />
maldito seja ‘l mare,<br />
que mi faz tanto male!
PERO DA PONTE (...1235‐1275...)<br />
Si je pouvais ne pas aimer<br />
qui toujours ne m'a pas aimé<br />
et si je pouvait chercher un mal<br />
pour qui m'a toujours cherché du mal!<br />
Ainsi je me vengerais ainsi,<br />
si je pouvait donner <strong>de</strong> la peine,<br />
à qui toujours m'a donné <strong>de</strong> la peine.<br />
Mais mois je ne peux pas tromper<br />
mon coeur qui m'a trompé,<br />
puisqu'il m'a fait tant désirer<br />
celle qui ne m'a désiré jamais.<br />
Et pour cela je ne dors pas,<br />
parce que je ne pouvait pas donner <strong>de</strong> la peine,<br />
à qui toujours m'a donné <strong>de</strong> la peine.<br />
Mais je prie à Dieu qu'il abandonne<br />
A qui m'a abandonné,<br />
ou qu'il puisse perturber,<br />
celle qui m'a toujours perturbé.<br />
Et tout <strong>de</strong> suite je dormirais,<br />
si je pouvait donner <strong>de</strong> la peine,<br />
à qui toujours m'a donné <strong>de</strong> la peine.<br />
Ou qu'elle osait <strong>de</strong>man<strong>de</strong>r<br />
à qui n'a jamais <strong>de</strong>mandé à moi,<br />
parce qu'elle m'a fait pensé à elle,<br />
si elle n'a jamais pensé à moi.<br />
Et pour cela je suis lacéré,<br />
parce que je ne pouvait pas donner <strong>de</strong> la peine,<br />
à qui toujours m'a donné <strong>de</strong> la peine.<br />
Se eu po<strong>de</strong>sse <strong>de</strong>samar<br />
a quen me sempre <strong>de</strong>samou,<br />
e po<strong>de</strong>ss’ algun mal buscar<br />
a quen me sempre mal buscou!<br />
Assi me vingaria eu,<br />
se eu po<strong>de</strong>sse coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.<br />
Mais sol non posso eu enganar<br />
meu coraçon que m’ enganou,<br />
por quanto me fez <strong>de</strong>sejar<br />
a quen me nunca <strong>de</strong>sejou.<br />
E por esto non dormio eu,<br />
porque non poss’ eu coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.<br />
Mais rog’ a Deus que <strong>de</strong>sampar<br />
a quen m’ assi <strong>de</strong>samparou,<br />
vel que po<strong>de</strong>ss’ eu <strong>de</strong>storvar<br />
a quen me sempre <strong>de</strong>storvou.<br />
E logo dormiria eu,<br />
se eu po<strong>de</strong>sse coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.<br />
Vel que ousass’ én preguntar<br />
a quen me nunca preguntou,<br />
por que me fez en si cuidar,<br />
pois ela nunc’ en min cuidou.<br />
E por esto lazeiro eu,<br />
porque non poss’ eu coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.
–Avez vu vous, ma mère, l'écuyer qui a promis <strong>de</strong> m'emmener avec lui?<br />
Je lui ai menti et il est très faché, ma mère, avec certitu<strong>de</strong> je vous le dis:<br />
Ma mère, amoureuse il m'a laissé,<br />
ma mère, amoureuse il m'a laissé,<br />
ma mère, amoureuse il m'a laissé.<br />
Ma mère, vous m'avez ordonné que je mente à mon ami:<br />
quel conseil me donnerez‐vous maintenant, que je ne l'ai pas avec moi?<br />
Ma mère, amoureuse il m'a laissé,<br />
ma mère, amoureuse il m'a laissé,<br />
ma mère, amoureuse il m'a laissé.<br />
–Fille, je vous conseille que, quand vous l'aurez vu,<br />
vous le fassiez tout ce qui était nécessaire, pour que <strong>de</strong> toi il reste content.<br />
–Ma mère, amoureuse il m'a laissé,<br />
ma mère, amoureuse il m'a laissé,<br />
ma mère, amoureuse il m'a laissé.<br />
–Parce que vous ne pouvez pas, ma fille, cesser <strong>de</strong> bien l’accueillir,<br />
dorénavant je vous punis et que vous lui obéissez en tout.<br />
–Ma mère, amoureuse il m'a laissé,<br />
ma mère, amoureuse il m'a laissé,<br />
ma mère, amoureuse il m'a laissé.<br />
–Vistes, madr’, o escu<strong>de</strong>iro que m’ houver’ a levar sigo?<br />
Menti‐lh’ e vai‐mi sanhudo, mia madre, ben vo‐lo digo:<br />
Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.<br />
Madre, vós que me mandastes que mentiss’ a meu amigo,<br />
que conselho mi dare<strong>de</strong>s ora, poi‐lo non hei migo?<br />
Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.<br />
–Filha, dou‐vos por conselho que, tanto que vos el veja,<br />
que toda ren lhi faça<strong>de</strong>s, que vosso pagado seja.<br />
–Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.<br />
–Pois escusar non po<strong>de</strong><strong>de</strong>s, mia filha, seu gasalhado,<br />
<strong>de</strong>s oimais eu vos castigo que lh’ an<strong>de</strong><strong>de</strong>s a mandado.<br />
–Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.
De Don Fernán Díaz Estaturón j'ai entendu<br />
dire <strong>de</strong>s nouvelles, qui me plaisent:<br />
que c’est est un homme qui beaucoup fait par Dieu<br />
et qu'il veut <strong>de</strong>venir maintenant ermite;<br />
et ce sera bien fait, s'il le faisait;<br />
parce que jamais on lui a connu <strong>de</strong> femme,<br />
<strong>de</strong>puis qu'il est né, et c'est <strong>de</strong> bon chrétien.<br />
Celui‐là a le Paradis dans la main,<br />
qui a toujours aimé, avec un sens chrétien, la paix<br />
et il n'a jamais aimé une femme ni son plaisir,<br />
et il n'a haï ni noble ni un vilain;<br />
et je vous dirai <strong>de</strong> lui plus, s'il vous plaît:<br />
et il n'a jamais aimé une femme, et il n'a pas voulu ni ne veut,<br />
mais il parle bien et il est beau.<br />
Et il est né un si bon jour<br />
et il a su si bien tromper le péché,<br />
que pour une femme il n'a jamais voulu rien donner,<br />
bien qu'elle le voulût à lui comme amoureux;<br />
et ceux qui ne le connaissent pas bien<br />
nous croyons qu'il a <strong>de</strong> la folie,<br />
parce que, il n'a pas pensé avoir une femme.<br />
Que si aujourd'hui j'étais assombri,<br />
on ne saurait pas se gar<strong>de</strong>r mieux<br />
puisqu'il n'a jamais cohabité avec unefemme<br />
puisque le péché n'a pas pu rire <strong>de</strong> lui,<br />
puisque il n'a jamais donné aucune chose pour une femme;<br />
parce que pour exemple: si quelqu'un le regardait,<br />
il croirait qu'il meurt d’envie d’être marié.<br />
De Don Fernan Diaz Estaturão<br />
oi dizer novas, <strong>de</strong> que mi praz:<br />
que é home que muito por Deus faz<br />
e se quer ora meter ermitão;<br />
e fara bon feito, se o fezer;<br />
<strong>de</strong> máis, nunca lh’ home soube molher,<br />
<strong>de</strong>s que naceu, tant’ é <strong>de</strong> bon cristão.<br />
Este ten o Paraiso en mão,<br />
que sempr’ amou, con sén cristão, paz,<br />
nen nunc’ amou molher nen seu solaz,<br />
nen <strong>de</strong>samou fidalgo nen vilão;<br />
e máis vos én direi, se vos prouguer:<br />
nunca molher amou, nen quis nen quer,<br />
pero cata falagueir’ e loução.<br />
E atán bon dia foi ele nado<br />
que tan ben soub’ o pecad’ enganar,<br />
que nunca por molher ren quiso dar,<br />
e pero mete‐s’ el por namorado;<br />
e os que o non conhocemos ben<br />
cuidamos <strong>de</strong>l que folia manten,<br />
mais el d’ haver molher non é pensado.<br />
Que se hoj’ ele foss’ empardẽado,<br />
nen se saberia melhor guardar<br />
<strong>de</strong> nunca ja con molher albergar,<br />
por non se riir <strong>de</strong>le o pecado,<br />
ca nunca <strong>de</strong>u por molher nulha ren;<br />
e pero ve<strong>de</strong>s: se o vir alguen,<br />
terrá que morre por seer casado.
Et, cependant il mainteint une telle chasteté<br />
que quand il mourra je vous dirai une chose:<br />
Beati Oculi il sera appelé.<br />
E, pois el tal castida<strong>de</strong> manten,<br />
quand’ el morrer, direi‐vos ũa ren:<br />
Beati Oculi sera chamado.
BERNAL DE BONAVAL (Primeira meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
La dame que j’aime et qui est mon amour<br />
montrez‐la‐moi Dieu, s'il vous plaît,<br />
sinon donnez‐moi la mort.<br />
Celle que j'ai pour feu <strong>de</strong> mes yeux<br />
par lequel ils pleurent toujours, montrez‐la‐moi, Dieu,<br />
sinon donnez‐moi la mort.<br />
Celle que vous avez fait la plus belle<br />
<strong>de</strong> toutes celles que je connais, aïe Dieu, faites que je la voie,<br />
sinon donnez‐moi la mort.<br />
Aïe Dieu, qui vous avez fait que je l'aime plus que moi même,<br />
montrez‐la‐moi où je peut parler avec elle<br />
sinon donnez‐moi la mort.<br />
A dona que eu am’ e tenho por senhor<br />
amostra<strong>de</strong>‐mi‐a, Deus, se vos én prazer for,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.<br />
A que tenh’ eu por lume <strong>de</strong>stes olhos meus<br />
e por que choran sempr’, amostra<strong>de</strong>‐mi‐a, Deus,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.<br />
Essa que vós fezestes melhor parecer<br />
<strong>de</strong> quantas sei, ai Deus, faze<strong>de</strong>‐mi‐a veer,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.<br />
Ai Deus, que mi a fezestes máis ca min amar,<br />
mostra<strong>de</strong>‐mi‐a u possa con ela falar,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.
FERNANDO ESQUIO (Entre le XIII S. e le XIV S.)<br />
Dame, par laquelle j'ai eu un labeur si grand,<br />
il y a beaucoup <strong>de</strong> temps, par Dieu, que je ne vous ai pas vue<br />
et bien que très loin <strong>de</strong> vous j'ai vécu,<br />
ce proverbe antique je n'ai jamais considéré:<br />
«Aussi loin <strong>de</strong>s yeux, que loin du coeur».<br />
Par Dieu, ma peine est hors pair<br />
et par vous je la porte toujours et je la porterai,<br />
et, bien que très loin <strong>de</strong> vous j'ai habité,<br />
je n'ai jamais pu considérer ce proverbe antique:<br />
«Aussi loin <strong>de</strong>s yeux, que loin du coeur».<br />
Et j'ai avec moi une si gran<strong>de</strong> peine d'amour<br />
que Dieu ne le sait pas: malheureux!<br />
Bien que je vive très éloigné <strong>de</strong> vous,<br />
je ne considère pas ce proverbe antique :<br />
«Aussi loin <strong>de</strong>s yeux, que loin du coeur».<br />
Senhor, por que eu tant’ afan levei,<br />
gran sazon ha, por Deus, que vos non vi<br />
e pero mui longe <strong>de</strong> vós vivi,<br />
nunca aqueste verv’ antig’ achei:<br />
«Quan longe d’ olhos, tan longe <strong>de</strong> coraçon».<br />
A minha coita, por Deus, non ha par<br />
que por vós levo sempr’ e levarei,<br />
e, pero mui longe <strong>de</strong> vós morei,<br />
nunca pu<strong>de</strong> este verv’ antig’ achar:<br />
«Quan longe d’ olhos, tan longe <strong>de</strong> coraçon».<br />
E tan gran coita d’ amor hei migo<br />
que o non sabe Deus, mal pecado!<br />
Pero que vivo muit’ alongado<br />
<strong>de</strong> vós, non acho este verv’ antigo:<br />
«Quan longe d’ olhos, tan longe <strong>de</strong> coraçon».
Allons, ma soeur, allons dormir<br />
sur les bords du lac, où j'ai vu marcher<br />
les oiseaux à mon ami.<br />
Allons, ma soeur, allons nous reposer<br />
sur les bords du lac, où j'ai vu marcher<br />
les oiseaux à mon ami.<br />
Sur les bords du lac, où j'ai vu,<br />
son arc à la main blesser les oiseaux,<br />
les oiseaux à mon ami.<br />
Sur les bords du lac, où j'ai vu,<br />
son arc à la main lancer les oiseaux,<br />
les oiseaux à mon ami.<br />
Son arc à la main blesser aux oiseaux,<br />
et veux qui chantaient il les laissait fuir,<br />
les oiseaux à mon ami.<br />
Son arc à la main tirer aux oiseaux,<br />
et ceux qui chantaient il ne veut pas les tuer,<br />
les oiseaux à mon ami.<br />
Vaiamos, irmana, vaiamos dormir<br />
nas ribas do lago, u eu andar vi<br />
a las aves meu amigo.<br />
Vaiamos, irmana, vaiamos folgar<br />
nas ribas do lago, u eu vi andar<br />
a las aves meu amigo.<br />
En nas ribas do lago, u eu andar vi,<br />
seu arco na mão as aves ferir,<br />
a las aves, meu amigo.<br />
En nas ribas do lago, u eu vi andar,<br />
seu arco na mano a las aves tirar,<br />
a las aves, meu amigo.<br />
Seu arco na mão as aves ferir,<br />
e las que cantavan leixa‐las guarir,<br />
a las aves, meu amigo.<br />
Seu arco na mano a las aves tirar,<br />
e las que cantavan non nas quer matar,<br />
a las aves, meu amigo.
Un moine est appelé "escarallado"<br />
celui qui le dira commet une grave erreur,<br />
puisqu'il a <strong>de</strong> la vigueur pour baiser,<br />
je crois que le mec a une bite rai<strong>de</strong>;<br />
puisqu'il fécon<strong>de</strong> toutes celles qui couchent avec lui<br />
et il fait beaucoup <strong>de</strong> fils et <strong>de</strong> filles,<br />
plutôt je l'appelerai bien "bein membré".<br />
Je ne l'appelerai jamais "démembré",<br />
puisque il porte par <strong>de</strong>vant une bite ferme<br />
que beaucoup <strong>de</strong> femmes <strong>de</strong> lait<br />
il remplit, parce que trois ont accouché en un jour<br />
et il a fécon<strong>de</strong> plusieurs autres;<br />
donc je crois que par ce tel moine serait<br />
très bien "membré" pour cela.<br />
Démembré il ne peut pas être<br />
celui qui a fait dans Mariña tant <strong>de</strong> filles,<br />
et celui qui a fecondé maintenant un autre petite bergère,<br />
qui maintenant elle veut accoucher,<br />
et beaucoup d'autres femmes qu’il baise;<br />
donc je pense que tel moine peut bien<br />
être "membré" pour cette chose.<br />
(escarallado: impuissant / encarallado: ‐qui a le pénis grand/ carallo: ‐ un pénis)<br />
A ũu fra<strong>de</strong> dizen escaralhado,<br />
e faz pecado quen lho vai dizer,<br />
ca, pois el sab’ arreitar <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r,<br />
cuid’ eu que gai’ é, <strong>de</strong> piss’ arriçado;<br />
e pois emprenha estas con que jaz<br />
e faze filhos e filhas assaz,<br />
ante lhe dig’ eu ben encaralhado.<br />
Escaralhado nunca eu diria,<br />
mais que trage ante caralho arreite,<br />
ao que tantas molheres <strong>de</strong> leite<br />
ten, ca lhe pariron tres en ũu dia,<br />
e outras muitas prenhadas que ten;<br />
e atal fra<strong>de</strong> cuid’ eu que mui ben<br />
encaralhado per esto seria.<br />
Escaralhado non po<strong>de</strong> seer<br />
o que tantas filhas fez en Marinha,<br />
e que ten ora outra pastorinha<br />
prenhe, que ora quer encaecer,<br />
e outras muitas molheres que fo<strong>de</strong>;<br />
e atal fra<strong>de</strong> ben cuid’ eu que po<strong>de</strong><br />
encaralhado per esto seer.
ESTEVAN COELHO (...1308‐c.1336)<br />
La belle continuait à filer sa soie,<br />
sa voix douce disant <strong>de</strong> belles<br />
chansons d'ami.<br />
La belle continuait à travailler sa soie,<br />
sa voix douce en chantant <strong>de</strong> belles<br />
chansons d'ami.<br />
—Par le Dieu <strong>de</strong> la Croix, dame, je sais que vous avez<br />
une très triste amour, parce que vous dites si bien<br />
<strong>de</strong>s chansons d'ami.<br />
—Par le Dieu <strong>de</strong> la Croix, dame, je connais que vous allez<br />
par une très triste amour parce que vous chantez si bien<br />
<strong>de</strong>s chansons d'ami.<br />
Un vautour vous avez mangé, qu’est‐ce que vous <strong>de</strong>vinez.<br />
Sedia la fremosa seu sirgo torcendo,<br />
sa voz manselinha fremoso dizendo<br />
cantigas d’ amigo.<br />
Sedia la fremosa seu sirgo lavrando,<br />
sa voz manselinha fremoso cantando<br />
cantigas d’ amigo.<br />
–Par Deus <strong>de</strong> Cruz, dona, sei eu que have<strong>de</strong>s<br />
amor mui coitado, que tan ben dize<strong>de</strong>s<br />
cantigas d’ amigo.<br />
Par Deus <strong>de</strong> Cruz, dona, sei eu que anda<strong>de</strong>s<br />
d’ amor mui coitada que tan ben canta<strong>de</strong>s<br />
cantigas d’ amigo.<br />
–Avuitor comestes, que a<strong>de</strong>vinha<strong>de</strong>s.
PERO VIVIÃEZ (...1275?...)<br />
Puisque nos mères vont à Saint Simón<br />
<strong>de</strong> Val <strong>de</strong> Prados pour allumer <strong>de</strong>s bougies,<br />
allez mettons‐nous en marche, petites filles,<br />
avec nos mères, et qu'alors elles<br />
allument <strong>de</strong>s bougies pour nous et pour elles<br />
que nous, petites filles, danserons ici.<br />
Tous nos amis iront là<br />
pour nous regar<strong>de</strong>r et nous danserons<br />
<strong>de</strong>vant eux, belles, corps à corps,<br />
et nos mères, puisque là elles vont,<br />
allument <strong>de</strong>s bougies pour nous et pour elles<br />
que nous, petites filles, danserons ici.<br />
Nos amis iront pour observer<br />
comme nous dansons, et ils pourront voir,<br />
<strong>de</strong> jeunes filles très belles, dans notre danse;<br />
et nos mères, puisque là elles veulent aller,<br />
allument <strong>de</strong>s bougies pour nous et pour elles<br />
que nous, petites filles, danserons ici.<br />
Pois nossas madres van a San Simon<br />
<strong>de</strong> Val <strong>de</strong> Prados can<strong>de</strong>as queimar,<br />
nós, as meninhas, punhemos d’ andar<br />
con nossas madres, e elas enton<br />
queimen can<strong>de</strong>as por nós e por si,<br />
e nós, meninhas, bailaremos i.<br />
Nossos amigos todos lá iran<br />
por nos veer e andaremos nós<br />
bailand’ ant’ eles, fremosas, en cos,<br />
e nossas madres, pois que ala van,<br />
queimen can<strong>de</strong>as por nós e por si,<br />
e nós, meninhas, bailaremos i.<br />
Nossos amigos iran por cousir<br />
como bailamos, e po<strong>de</strong>n veer<br />
bailar nós, moças <strong>de</strong> bon parecer;<br />
e nossas madres, pois lá queren ir,<br />
queimen can<strong>de</strong>as por nós e por si,<br />
e nós, meninhas, bailaremos i.
PEDRO EANES SOLAZ (XIII e Siècle)<br />
Moi, belle, ne dormais pas,<br />
lelia doura!,<br />
et mon ami venait,<br />
edoi lelia doura!<br />
Je ne dormais pas et je pensais,<br />
lelia doura!,<br />
et mon ami arrivait,<br />
edoi lelia doura!<br />
Et mon ami venait,<br />
lelia doura!,<br />
et d'amour si bien je disais,<br />
edoi lelia doura!<br />
Et mon ami arrivait,<br />
lelia doura!,<br />
et d'amour si bien je chantais,<br />
edoi lelia doura!<br />
J'ai désiré beaucoup mon ami,<br />
lelia doura!,<br />
t’avoir avec moi,<br />
edoi lelia doura!<br />
Beaucoup j'ai désiré mon amant,<br />
lelia doura!,<br />
que vous soyez à mon côté,<br />
edoi lelia doura!<br />
Eu, velida, non dormia,<br />
lelia doura,<br />
e meu amigo venia,<br />
edoi lelia doura!<br />
Non dormia e cuidava,<br />
lelia doura,<br />
e meu amigo chegava,<br />
edoi lelia doura!<br />
O meu amigo venia,<br />
lelia doura,<br />
e d’ amor tan ben dizia<br />
edoi lelia doura!<br />
O meu amigo chegava,<br />
lelia doura,<br />
e d’ amor tan ben cantava,<br />
edoi lelia doura!<br />
Muito <strong>de</strong>sejei, amigo,<br />
lelia doura,<br />
que vos tevesse comigo,<br />
edoi lelia doura!<br />
Muito <strong>de</strong>sejei, amado,<br />
lelia doura,<br />
que vos tevess’ a meu lado,<br />
edoi lelia doura!
Leli, leli, par Dieu, leli,<br />
lelia doura!,<br />
je connais bien qui ne dit pas leli,<br />
edoi lelia doura!<br />
Je connais bien qui ne dit pas leli,<br />
lelia doura!,<br />
le démon est celui qui ne dit pas leli:<br />
edoi lelia doura!<br />
(lelia, doura, edoi et leli ce sont <strong>de</strong>s exclamations<br />
intraduisibles)<br />
Leli leli, par Deus, leli,<br />
lelia doura,<br />
ben sei eu quen non diz leli,<br />
edoi lelia doura!<br />
Ben sei eu quen non diz leli,<br />
lelia doura,<br />
<strong>de</strong>mo x’ é quen non diz leli,<br />
edoi lelia doura!
MEENDINHO (Premier tiers du XIII e Siècle)<br />
J'étais dans l'ermitage <strong>de</strong> Saint Simón et,<br />
elles m'ont encerclée, les vagues, comme elles sont gran<strong>de</strong>s:<br />
Moi, attendant mon ami: où ira‐t‐il?<br />
En étant dans l'ermitage <strong>de</strong>vant l'autel,<br />
les gran<strong>de</strong>s vagues <strong>de</strong> la mer m'ont encerclée.<br />
Moi, attendant mon ami: où ira‐t‐il?<br />
Et elles m'ont encerclée, les vagues, comme elles son gran<strong>de</strong>s:<br />
je n'ai pas <strong>de</strong> batelier, ni rameur.<br />
Moi, attendant mon ami: où ira‐t‐il?<br />
Et les gran<strong>de</strong>s vagues <strong>de</strong> la mer m'ont encerclée:<br />
je n'ai pas <strong>de</strong> batelier, ni je sais ramer.<br />
Moi, attendant mon ami: où ira‐t‐il?<br />
Je n'ai pas <strong>de</strong> batelier, ni <strong>de</strong> rameur:<br />
je mourrai belle dans la plus gran<strong>de</strong> mer.<br />
Moi, attendant mon ami: où ira‐t‐il?<br />
Je n'ai pas <strong>de</strong> batelier, ni je sais remer:<br />
je mourrai belle dans la haute mer.<br />
Moi, attendant mon ami: où ira‐t‐il?<br />
Sedia‐m’ eu na ermida <strong>de</strong> San Simion<br />
e cercaron‐mi as ondas, que gran<strong>de</strong>s son.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
Estando na ermida ant’ o altar,<br />
cercaron‐mi as ondas gran<strong>de</strong>s do mar.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
E cercaron‐mi as ondas, que gran<strong>de</strong>s son:<br />
non hei i barqueiro, nen remador.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
E cercaron‐mi as ondas do alto mar:<br />
non hei i barqueiro, nen sei remar.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
Non hei i barqueiro, nen remador:<br />
morrerei eu fremosa no mar maior.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
Non hei i barqueiro, nen sei remar:<br />
morrerei eu fremosa no alto mar.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!
JOAN MEENDIZ DE BRITEIROS (...1288‐1334...)<br />
Dieu, comme je me suis sentie contente cette nuit,<br />
amie, pour un rêve que j'ai rêvé!<br />
Car je rêvait, comment je vous dirai,<br />
que mon ami me disait ainsi:<br />
«Parlez‐moi, mon amie: aïe mon feu et mon bien!».<br />
Il n'y a pas eu dans le mon<strong>de</strong> une femme si joyeuse<br />
dans <strong>de</strong>s rêves, ni elle pourra exister,<br />
puisque j'ai rêvé qu'il arrivait à dire<br />
celui qui m’aime mieux que lui‐même:<br />
«Parlez‐moi, mon amie: aïe mon feu et mon bien!».<br />
Quand je me suis éveillée, j'ai eu un grand chagrin,<br />
puisque dans ce rêve j'ai eu une gran<strong>de</strong> joie<br />
qu’il me priait par Notre Seigneur<br />
ce qui me plaît plus que le fait d’aimer:<br />
"Parlez‐moi, mon amie: aïe mon feu et mon bien!».<br />
Et, après que je fus éveillée, je suis allée prier à Dieu<br />
qu'il me fasse réalité ce rêve.<br />
Deus, que leda que m’ esta noite vi,<br />
amiga, en un sonho que sonhei!<br />
Ca sonhava, en como vos direi,<br />
que me dizia meu amig’ assi:<br />
«Falad’, amig’, ai meu lum’ e meu ben!».<br />
Non foi no mundo tan leda molher<br />
en sonho, nen no podia seer,<br />
ca sonhei que me veera dizer<br />
aquel que me milhor que a si quer:<br />
«Fala<strong>de</strong> migo, ai meu lum’ e meu ben!».<br />
Des que m’ espertei, houvi gran pesar,<br />
ca en tal sonho havia gran sabor<br />
con o rogar‐me, por Nostro Senhor,<br />
o que me sabe máis que si amar:<br />
«Fala<strong>de</strong> migo, ai meu lum’ e meu ben!».<br />
E, pois m’ espertei, foi a Deus rogar<br />
que me sacass’ aqueste sonh’ a ben.
Maintenant je regar<strong>de</strong> qu'il n'y a pas <strong>de</strong> vérité<br />
dans les rêves, amie, si Dieu me pardonne;<br />
et je veux vous montrer ensuite la raison,<br />
et vous verrez comme, par charité:<br />
j'ai rêvé il y a longtemps, que mon bien viendrait<br />
et mon ami n'est pas venu, il ne vient pas.<br />
Parce qu'il n'y a aucune vérité<br />
dans les rêves, le soleil n'est bon ni mal,<br />
et désormais je ne croirai jamais un autre,<br />
parce que, mon amie, Dios me vaut,<br />
j'ai rêvé il y a longtemps, que mon bien viendrait<br />
et mon ami n'est pas venu, il ne vient pas.<br />
Moi, mon amie j'entends que<br />
<strong>de</strong>s rêves ne peuvent pas être <strong>de</strong>s vérités,<br />
ils ne peuvent pas me faire mal ni bien,<br />
parce que, mon amie, que Dieu bien me donne,<br />
j'ai rêvé il y a longtemps, que mon bien viendrait<br />
et mon ami n'est pas venu, il ne vient pas.<br />
Et, puisque mon ami est parti et qu’il ne vient pas,<br />
mes rêves, mon amie, ils ne sont ni mauvais ni sont bien<br />
Ora vej’ eu que non ha verda<strong>de</strong><br />
en sonh’, amiga, se Deus me perdon;<br />
e quero‐vos logo mostrar razon,<br />
e ve<strong>de</strong>s como, par carida<strong>de</strong>:<br />
sonhei, muit’ ha, que veera meu ben<br />
e meu amig’ e non veo, nen ven.<br />
Ca non ha verda<strong>de</strong> nemigalha<br />
en sonho, nen sol non é ben nen mal,<br />
e eu nunca en<strong>de</strong> creerei al,<br />
porque, amiga, se Deus me valha,<br />
sonhei, muit’ ha que veera meu ben<br />
e meu amig’ e non veo, nen ven.<br />
Per min, amiga, entend’ eu ben que<br />
sonho non po<strong>de</strong> verda<strong>de</strong> seer,<br />
nen que m’ er po<strong>de</strong> ben nen mal fazer,<br />
porque, amiga, se Deus ben mi dé,<br />
sonhei, muit’ ha, que veera meu ben<br />
a meu amig’ e non veo, nen ven.<br />
E, pois se foi meu amig’ e non ven,<br />
meu sonh’, amiga, non é mal nen ben.
PERO GONÇALVEZ DE PORTOCARREIRO (Deuxième moitié du XIII e Siècle)<br />
J'ai perdu l'anneau <strong>de</strong> mon ami<br />
Je l’ai perdue sous le pin vert:<br />
et je pleure,ma belle!<br />
J'ai perdu l'anneau <strong>de</strong> mon aimé<br />
sous la branche verte:<br />
et je pleure,ma belle!<br />
Je l'ai perdu sous le pin vert;<br />
pour cela je pleure, <strong>de</strong>moiselle:<br />
et je pleure,ma belle!<br />
Je l'ai perdu sous la branche verte;<br />
pour cela je pleure, maîtresse <strong>de</strong> quelque chose:<br />
et je pleure,ma belle!<br />
O anel do meu amigo<br />
perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> pino,<br />
e chor’ eu, bela!<br />
O anel do meu amado<br />
perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> ramo,<br />
e chor’ eu, bela!<br />
Perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> pino;<br />
por én chor’ eu, dona virgo,<br />
e chor’ eu, bela!<br />
Perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> ramo;<br />
por én chor’ eu, dona d’ algo,<br />
e chor’ eu, bela!
AIRAS DE SANTIAGO (Deuxième moitié du XIII e Siècle)<br />
Je vois disparaître toutes les choses<br />
du mon<strong>de</strong> <strong>de</strong> comme elles avaient l'habitu<strong>de</strong> d'être,<br />
et je vois les gens cesser <strong>de</strong> faire<br />
le bien qu'ils avaient l'habitu<strong>de</strong> —tels temps nous arrivent!—,<br />
mais ne pourra pas se casser le coeur<br />
<strong>de</strong> mon ami celui que j'aime tant.<br />
Bien que l'homme détache le coeur<br />
<strong>de</strong>s choses qu’il aime, par bonne foi,<br />
et l'homme part <strong>de</strong> la terre d'où ilest,<br />
et l'homme part où il trouve un grand profit,<br />
on ne pourra pas se casser le coeur<br />
<strong>de</strong> mon ami celui que j'aime tant.<br />
Toutes les choses je vois changer:<br />
les temps changent et l'autre change,<br />
changent les gens pour faire le bien ou le mal,<br />
changent les vents et toutes les autres choses,<br />
mais ne peut pas changer le coeur<br />
<strong>de</strong> mon ami celui que j'aime tant.<br />
Toda‐las cousas eu vejo partir<br />
do mund’ en como soian seer,<br />
e vej’ as gentes partir <strong>de</strong> fazer<br />
ben que soian –tal tempo nos ven!–,<br />
mais non se pod’ o coraçon partir<br />
do meu amigo <strong>de</strong> mi querer ben.<br />
Pero que home part’ o coraçon<br />
das cousas que ama, per bõa fe,<br />
e parte‐s’ home da terra ond’ é,<br />
e parte‐s’ home d’ u gran<strong>de</strong> prol ten,<br />
non se po<strong>de</strong> parti‐lo coraçon<br />
do meu amigo <strong>de</strong> mi querer ben.<br />
Toda‐las cousas eu vejo mudar:<br />
mudan‐s’ os tempos e muda‐s’ o al,<br />
muda‐s’ a gente en fazer ben ou mal,<br />
mudan‐s’ os ventos e tod’ outra ren,<br />
mais non se pod’ o coraçon mudar<br />
do meu amigo <strong>de</strong> mi querer ben.
—Mon Ami, je veux vous <strong>de</strong>man<strong>de</strong>r.<br />
—Deman<strong>de</strong>z, dame que cela me plait.<br />
—Vous ne <strong>de</strong>vez rien me nier.<br />
—Jamais, dame, je ne vous nierai rien.<br />
—Pourquoi faites‐vous beaucoup <strong>de</strong> chansons?<br />
—Dame, pour que vous ne m'oubliiez jamais.<br />
—Je veux vous <strong>de</strong>man<strong>de</strong>r, <strong>de</strong> bonne foi.<br />
—Deman<strong>de</strong>z, que cela me donne grand plaisir.<br />
—Vous ne me niez rien, qu’il en soit ainsi.<br />
—Je ne vous nierai rien, ma dame.<br />
—Pourquoi faites‐vous beaucoup <strong>de</strong> chansons?<br />
—Dame, pour que vous ne m'oubliiez jamais.<br />
—Si je pose une question, vous ne <strong>de</strong>vez pas vous sentir dérangé.<br />
—Non, dame, plutôt je vous en remercierai.<br />
—Ne me niez pas <strong>de</strong> réponse à ce que je vous dirai.<br />
—Jamais, dame, je ne vous nierai aucune chose.<br />
—Pourquoi faites‐vous beaucoup <strong>de</strong> chansons?<br />
—Dame, pour que vous ne m'oubliiez jamais.<br />
—Et ce bien le faites‐vous pour moi?<br />
—Pour vous, ma dame, car vous le valez bien.]<br />
–Meu amigo, quero‐vos preguntar.<br />
–Pregunta<strong>de</strong>, senhor, ca m’ é én ben.<br />
–Non vos ha mester <strong>de</strong> mi ren negar.<br />
–Nunca vos eu, senhor, negarei ren.<br />
–Tantos cantares, por que faze<strong>de</strong>s?<br />
–Senhor, ca nunca mi escaece<strong>de</strong>s.<br />
–Preguntar‐vos quero, per bõa fe.<br />
–Pregunta<strong>de</strong>, ca hei én gran sabor.<br />
–Non mi negue<strong>de</strong>s ren, pois assi é.<br />
–Nunca vos ren negarei, mia senhor.<br />
–Tantos cantares, por que faze<strong>de</strong>s?<br />
–Senhor, ca nunca mi escaece<strong>de</strong>s.<br />
–Non vos pes <strong>de</strong> qual pregunta fezer.<br />
–Non, senhor, ante vo‐lo gracirei.<br />
–Non m’ ar negue<strong>de</strong>s o que vos disser.<br />
–Nunca vos eu, senhor, ren negarei.<br />
–Tantos cantares, por que faze<strong>de</strong>s?<br />
–Senhor, ca nunca mi escaece<strong>de</strong>s.<br />
–E este ben por mí o faze<strong>de</strong>s?<br />
–Por vós, mia senhor, que o vale<strong>de</strong>s.
Aïe, Justice, un malheur vous faites,<br />
que maintenant vous ne voulez pas justement<br />
exécuter Mor <strong>de</strong> Cana, bien qu'elle est allée tuer<br />
Joan Airas, en le faisant sans raison;<br />
mais, si vous voulez faire justice,<br />
vous <strong>de</strong>vez la mettre sous lui,<br />
comme le Livre <strong>de</strong> Leon ordonne;<br />
parce qu'il l'aimait beaucoup,<br />
et il ne l'appelait jamais autrement que "dame",<br />
et, quand encore mieux il l’aimait,<br />
c'est le moment où elle l'a tué;<br />
pour cela, Justice, <strong>de</strong>vant un tel préjudice,<br />
mettez‐la sous lui déjà d'un seul coup,<br />
que le droit l'ordonne ainsi.<br />
Et, quand Joan Airas a cru le plus<br />
que <strong>de</strong> Mor <strong>de</strong> Cana avait à attendre un bien,<br />
c'est le moment qu'elle est allée le tuer cependant,<br />
aussitôt qu'il a été dans son pouvoir;<br />
pour cela, Justice, parce que c’est ainsi arrivé,<br />
mettez‐la sous lui, et elle souffrira<br />
celle qui très lâchement a tuée.<br />
Et celui qui regar<strong>de</strong> les <strong>de</strong>ux allongés, dira:<br />
«Hereux soit ce qui l'a jugé!».<br />
Ai, Justiça, mal faze<strong>de</strong>s, que non<br />
quere<strong>de</strong>s ora <strong>de</strong>reito filhar<br />
<strong>de</strong> Mor da Cana, porque foi matar<br />
Joan Airas, ca fez mui sen razon;<br />
mais, se <strong>de</strong>reito quere<strong>de</strong>s fazer,<br />
ela so el <strong>de</strong>ve<strong>de</strong>s a meter,<br />
ca o manda o Livro <strong>de</strong> Leon;<br />
ca lhi queria gran ben, e <strong>de</strong>s i<br />
nunca lhi chamava senon "senhor",<br />
e, quando lh’ el queria mui milhor,<br />
foi‐o ela logo matar ali;<br />
mais, Justiça, pois tan gran torto fez,<br />
mete<strong>de</strong>‐a ja so ele ũa vez,<br />
ca o manda o <strong>de</strong>reito assi.<br />
E, quando máis Joan Airas cuidou<br />
que houvesse <strong>de</strong> Mor da Cana ben,<br />
foi‐o ela logo matar por én,<br />
tanto que el en seu po<strong>de</strong>r entrou;<br />
mais, Justiça, pois que assi é ja,<br />
metan‐na so el, e pa<strong>de</strong>cerá<br />
a que o a mui gran torto matou.<br />
E quen nos ambos vir jazer, dira:<br />
«Beeito seja aquel que o julgou!».
PERO DE VEER (...1240?...)<br />
Aïe, Dieu, j'ai une gran<strong>de</strong> tristesse à l'intérieur <strong>de</strong> moi,<br />
parce que mon ami est parti et je suis resté<br />
petite et <strong>de</strong> lui amoreuse.<br />
Quand il a parti <strong>de</strong> Julhan,<br />
je suis resté, belle, par non mentir,<br />
petite et <strong>de</strong> lui amoreuse.<br />
Là j'ai eu peur <strong>de</strong> ma mort,<br />
je suis resté très triste en gardant mon troupeau,<br />
petite et <strong>de</strong> lui amoreuse.<br />
Ai Deus, que doo que eu <strong>de</strong> mí hei,<br />
porque se foi meu amig’ e fiquei<br />
pequena e <strong>de</strong>l namorada.<br />
Quando s’ el houve <strong>de</strong> Julhan a ir,<br />
fiquei, fremosa, por vos non mentir,<br />
pequena e <strong>de</strong>l namorada.<br />
Ali houv’ eu <strong>de</strong> mia morte pavor,<br />
u eu fiquei mui coitada pastor,<br />
pequena e <strong>de</strong>l namorada.
JOAN ZORRO (Fin XIII e Siècle)<br />
Le Roi du Portugal<br />
<strong>de</strong>s barques a ordonné <strong>de</strong> construire,<br />
et là ma fille et notre ami<br />
iront dans les barques avec moi.<br />
Le Roi portugais<br />
<strong>de</strong>s barques a ordonné <strong>de</strong> faire,<br />
et là ma fille et notre ami iront<br />
dans les barques avec moi.<br />
Des barques il a ordonné <strong>de</strong> travailler<br />
et <strong>de</strong> les jeter dans la mer,<br />
et là ma fille et notre ami iront<br />
dans les barques avec moi.<br />
Des barques il a ordonné <strong>de</strong> faire<br />
et dans la mer <strong>de</strong> mettre,<br />
et là ma fille et notre ami iront<br />
dans les barques avec moi.<br />
El‐Rei <strong>de</strong> Portugale<br />
barcas mandou lavrare,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.<br />
El‐Rei portugueese<br />
barcas mandou fazere,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.<br />
Barcas mandou lavrare<br />
e no mar as <strong>de</strong>itare,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.<br />
Barcas mandou fazere<br />
e no mar as metere,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.
JUIÃO BOLSEIRO (Troisième quart du XIII S.)<br />
Sans mon ami je me réveillerai seule au lever du jour<br />
et même mes yeux ne dorment pas;<br />
et combien je peux, je <strong>de</strong>man<strong>de</strong> la lumière à Dieu<br />
mais il ne me la donne pas en aucune façon.<br />
Mais, si j'étais avec mon ami,<br />
la lumière serait maintenant avec moi.<br />
Quand je dormais avec mon ami dormais,<br />
la nuit ne durait rien,<br />
maintenant la nuit dure et vient et va:<br />
la lumière ne vient pas, ni le jour apparaît.<br />
Mais, si j'étais avec mon ami,<br />
la lumière serait maintenant avec moi.<br />
Et selon ce que je pense,<br />
en étant avec moi mon feu et mon seigneur:<br />
la lumière vient tout <strong>de</strong> suite, et ce ne me plait pas,<br />
et maintenant va la nuit et vient et croît.<br />
Mais, si j'étais avec mon ami,<br />
la lumière serait maintenant avec moi.<br />
Je dis Pater nostrus plus <strong>de</strong> cent fois<br />
Pour celui qui est mort sur la vraie croix,<br />
qu'Il me montre tôt la lumière,<br />
mais montrez‐moi vous les nuits <strong>de</strong> l’avent.<br />
Mais, si j'étais avec mon ami,<br />
la lumière serait maintenant avec moi.<br />
Sen meu amigo manh’ eu senlheira<br />
e sol non dormen estes olhos meus;<br />
e, quant’ eu posso, peç’ a luz a Deus<br />
e non mi a dá per nulha maneira.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.<br />
Quand’ eu con meu amigo dormia,<br />
a noite non durava nulha ren,<br />
e ora dur’ a noit’ e vai e ven:<br />
non ven a luz, nen parec’ o dia.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.<br />
E, segundo, com’ a mí parece,<br />
comigo man meu lum’ e meu senhor:<br />
ven log’ a luz, <strong>de</strong> que non hei sabor,<br />
e ora vai a noit’ e ven e crece.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.<br />
Pater nostrus rez’ eu máis <strong>de</strong> cento<br />
por Aquel que morreu na vera cruz,<br />
que Ele mi mostre mui cedo a luz,<br />
mais mostra‐mi as noites d’ avento.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.
Ces nuits si longues que Dieu fait en un jour triste<br />
pour moi, parce que je ne les dors pas: pourquoi ne les faisait‐il pas<br />
dans le temps où mon ami<br />
avait l'habitu<strong>de</strong> <strong>de</strong> parler avec moi?<br />
Parce qu'il les fait si gran<strong>de</strong>s que je ne peux pas dormir, affligée,<br />
et, comme elles sont excessives, je voudrais <strong>de</strong> nouveau<br />
dans le temps où mon ami<br />
avait l'habitu<strong>de</strong> <strong>de</strong> parler avec moi?<br />
Pourquoi Dieu les fait‐il si gran<strong>de</strong>s, sans mesure, inégales,<br />
si je ne peux pas les endormir? Pourquoi ne les fait‐il comme<br />
dans le temps où mon ami<br />
avait l'habitu<strong>de</strong> <strong>de</strong> parler avec moi?]<br />
Aquestas noites tan longas que Deus fez en grave dia<br />
por min, por que as non dormio, e por que as non fazia<br />
no tempo que meu amigo<br />
soia falar comigo?<br />
Porque as fez Deus tan gran<strong>de</strong>s non posso eu dormir, coitada,<br />
e, <strong>de</strong> como son sobejas, quisera eu outra vegada<br />
no tempo que meu amigo<br />
soia falar comigo.<br />
Por que as Deus fez tan gran<strong>de</strong>s sen mesura <strong>de</strong>siguaes,<br />
e as eu dormir non posso? Por que as non fez ataes<br />
no tempo que meu amigo<br />
soia falar comigo?
PERO MEOGO (Deuxième moitié du XIII S.)<br />
L'aube s'est levée, elle s'est lévée la belle,<br />
elle va laver ses cheveux à la fontaine froi<strong>de</strong>,<br />
contente <strong>de</strong>s amours, contente <strong>de</strong>s amours.<br />
L'aube s'est levée, elle s'est lévée la vigoureuse,,<br />
elle va laver ses cheveux à la fontaine froi<strong>de</strong>,<br />
contente <strong>de</strong>s amours, contente <strong>de</strong>s amours.<br />
Elle va laver ses cheveux à la fontaine froi<strong>de</strong>,<br />
son ami a passé, qui tant l'aimait,<br />
contente <strong>de</strong>s amours, contente <strong>de</strong>s amours.<br />
Elle va laver ses cheveux à la fontaine froi<strong>de</strong>,<br />
son ami passe, qui beaucoup l'aimait,<br />
contente <strong>de</strong>s amours, contente <strong>de</strong>s amours.<br />
Son ami passe, qui tant l'aimait,<br />
le cerf revenait <strong>de</strong> la montagne à l'eau,<br />
contente <strong>de</strong>s amours, contente <strong>de</strong>s amours.<br />
Son ami passe, qui beaucoup l'aimait,<br />
le cerf revenait <strong>de</strong> la montagne à l'eau,<br />
contente <strong>de</strong>s amours, contente <strong>de</strong>s amours.<br />
Levou‐s’ aa alva, levou‐s’ a velida,<br />
vai lavar cabelos na fontana fria,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Levou‐s’ aa alva, levou‐s’ a louçana,<br />
vai lavar cabelos na fria fontana,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Vai lavar cabelos na fontana fria,<br />
passou seu amigo, que lhi ben queria,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Vai lavar cabelos na fria fontana,<br />
passa seu amigo, que a muit’ amava,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Passa seu amigo, que lhi ben queria,<br />
o cervo do monte a augua volvia,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Passa seu amigo, que a muit’ amava,<br />
o cervo do monte volvia a augua,<br />
leda dos amores, dos amores leda.
—Dites, ma fille, ma fille belle:<br />
pourquoi avez‐vous tardé dans la fontaine froi<strong>de</strong>?<br />
—J'ai <strong>de</strong>s amours.<br />
—Dites, ma fille, ma fille vigoureuse:<br />
pourquoi avez‐vous tardé dans la source froi<strong>de</strong>?<br />
—J'ai <strong>de</strong>s amours.<br />
—J'ai tardé, ma mère, dans la source froi<strong>de</strong>,<br />
parce que <strong>de</strong>s cerfs revenaient <strong>de</strong> la montagne à l'eau.<br />
J'ai <strong>de</strong>s amours.<br />
—J'ai tardé. ma mère, dans la source froi<strong>de</strong>,<br />
parce que <strong>de</strong>s cerfs revenaient <strong>de</strong> la montagne à l'eau.<br />
J'ai <strong>de</strong>s amours.<br />
‐Vous mentez, ma fille, vous mentez pour l'ami!<br />
Je n'ai jamais vu un cerf qui revenait vers la riviére.<br />
—J'ai <strong>de</strong>s amours.<br />
—Vous mentez, ma fille, vous mentez pour l'aimé!<br />
Je n'ai jamais vu un cerf qui revenait d'en haut.<br />
—J'ai <strong>de</strong>s amours.<br />
–Diga<strong>de</strong>s, filha, mia filha velida:<br />
por que tardastes na fontana fria?<br />
–Os amores hei.<br />
Diga<strong>de</strong>s, filha, mia filha louçana:<br />
por que tardastes na fria fontana?<br />
–Os amores hei.<br />
–Tar<strong>de</strong>i, mia madre, na fontana fria,<br />
cervos do monte a augua volvian.<br />
Os amores hei.<br />
Tar<strong>de</strong>i, mia madre, na fria fontana,<br />
cervos do monte volvian a augua.<br />
Os amores hei.<br />
–Mentir, mia filha, mentir por amigo!<br />
Nunca vi cervo que volvess’ o rio.<br />
–Os amores hei.<br />
Mentir, mia filha, mentir por amado!<br />
Nunca vi cervo que volvess’ o alto.<br />
–Os amores hei.
PEDRO AMIGO DE SEVILHA (...1268‐1285...)<br />
—Par Dieu, mon amie: savez‐vous, peut‐être,<br />
comme pourrais‐je envoyer un message<br />
à mon ami, qui n'a pas le pouvoir<br />
<strong>de</strong> parler avec moi et à cause <strong>de</strong> cela il meurt <strong>de</strong> le chagrin?<br />
Et, bien je vous dis, que s'il meurt <strong>de</strong> cette façon,<br />
je ne vivrai plus désormais.<br />
Mon amie, je sais avec certitu<strong>de</strong> qu'il n'y a<br />
aucune façon pour laquelle mon ami puisse parler avec moi,<br />
et j'ai la façon et j'ai commandé<br />
une autre dame <strong>de</strong> lui faire une très jolie chanson;<br />
et, avec cette chanson que cette dame a fait,<br />
chaque fois que je veux, il parlera toujours avec moi.<br />
Mon ami n'est pas troubadour,<br />
mais si grand est l'amour qu'il a pour moi<br />
qu'il prendra un autre connaisseuse<br />
et elle fera une chanson, que je lui enverrai;<br />
mais, mon amie: comme saura‐t‐il<br />
que c'est moi qui la lui envoie, ou qui est‐ce qui le lui dira?<br />
—Moi, mon amie, je ferai qu'il le sache<br />
et, je lui dirai aussi qu'il le fasse chanter<br />
pour d'une autre dame comme s'il parlerait<br />
avec toi, quand il voudra;<br />
mais il est nécessaire <strong>de</strong> le faire bien<br />
avec l'assurance <strong>de</strong> que vous ne reculerez pas.<br />
–Par Deus, amiga, po<strong>de</strong><strong>de</strong>s saber<br />
como po<strong>de</strong>sse mandad’ enviar<br />
a meu amigo, que non ha po<strong>de</strong>r<br />
<strong>de</strong> falar mig’ e morr’ én con pesar?<br />
E, ben vos digo, se el morr’ assi,<br />
que non viverei ja máis <strong>de</strong>s ali.<br />
Amiga, sei ben que non pod’ haver<br />
meu amig’ arte <strong>de</strong> migo falar,<br />
e houv’ eu art’ e figi‐lhe fazer<br />
por outra dona un mui bon cantar;<br />
e, pois por aquela dona trobou,<br />
cada que quis, sempre migo falou.<br />
O meu amigo non é trobador,<br />
pero tan grand’ é o ben que m’ el quer<br />
que filhará outra enten<strong>de</strong>dor<br />
e trobará, pois que lho eu disser;<br />
mais, amiga, per quen o sabera<br />
que lho eu mando, ou quen lho dira?<br />
–Eu, amiga, o farei sabedor<br />
que, tanto que el un cantar fezer<br />
por outra dona e pois por seu for,<br />
que falará vosco, quando quiser;<br />
mais ha mester <strong>de</strong> lho fazer el ben<br />
creent’ e vós non o cear<strong>de</strong>s én.
—Mon amie, par les cieux et par n'importe quel mal je puisse avoir,<br />
je ne reculerai jamais plus.<br />
—Il est nécessaire, parce qu'ils en tiendront compte<br />
si vous reculez, et ils vous le gar<strong>de</strong>rons en mémoire.<br />
–Amiga, per ceos e quant’ eu hei<br />
<strong>de</strong> mal, máis nunca o ja cearei.<br />
–Mester vos é, cá vo‐lo enten<strong>de</strong>rán<br />
se o cear<strong>de</strong>s, e guardar‐vos‐an
MARTIN PADROZELOS (Deuxième moitié du XIII e Siècle)<br />
Par Dieu, que vous ne pouvez pas<br />
ma mère et ma dame<br />
aller à San Salvador<br />
donc, si aujourd'hui là trois belles vont,<br />
j'en serais une,<br />
je le sais bien.<br />
Pour faire une prière,<br />
je veux aujourd'hui aller là‐bas,<br />
et pour ne pas mentir,<br />
si aujourd'hui <strong>de</strong>ux belles là sont,<br />
j'en serais une,<br />
je le sais bien.<br />
Là mon ami est, aïe<br />
ma mère, et là je dois voir,<br />
parce que cela me cause du plaisir;<br />
si aujourd'hui une belle va là‐bas,<br />
j'en serais une,<br />
je le sais bien.<br />
Por Deus, que vos non pes,<br />
mia madr’ e mia senhor,<br />
d’ ir a San Salvador,<br />
ca, se hoje i van tres<br />
fremosas, eu serei<br />
a ũa, ben o sei.<br />
Por fazer oraçon,<br />
quer’ hoj’ eu ala ir,<br />
e, por vos non mentir,<br />
se hoj’ i duas son<br />
fremosas, eu serei<br />
a ũa, ben o sei.<br />
I é meu amig’, ai<br />
madr’, e i‐lo‐ei veer,<br />
por lhi fazer prazer;<br />
se hoj’ i ũa vai<br />
fremosa, eu serei<br />
a ũa, ben o sei.
LOURENÇO (Deuxième tiers du XIII S.)<br />
Trois très belles bergères<br />
chantaient à l'amour,<br />
très tristes <strong>de</strong> leurs amours.<br />
Et une, ma dame, disait:<br />
«Dites, mes amies, avec moi<br />
la chanson <strong>de</strong> mon ami».<br />
Les trois chantaient très bien,<br />
comme <strong>de</strong> jeunes filles amoureuses<br />
et par les amours affligées.<br />
Et celle pour laquelle je perds le sens disait:<br />
«Dites, mes amies, avec moi<br />
la chanson <strong>de</strong> mon ami».<br />
Quel grand plaisir j'avais<br />
à les écouter chanter alors!<br />
Et mon coeur jouissait<br />
quand ma dame disait :<br />
«Dites, mes amies, avec moi<br />
la chanson <strong>de</strong> mon ami».<br />
Et si plus je les écoutais,<br />
un plus grand plaisir je sentirai<br />
puisque cela me donnait <strong>de</strong> la satisfaction:<br />
que ma dame disait:<br />
«Dites, mes amies, avec moi<br />
la chanson <strong>de</strong> mon ami».<br />
Tres moças cantavan d’ amor,<br />
mui fremosinhas pastores,<br />
mui coitadas dos amores.<br />
E diss’ end’ ũa, mia senhor:<br />
«Dized’, amigas, comigo<br />
o cantar do meu amigo».<br />
Todas tres cantavan mui ben,<br />
come moças namoradas<br />
e dos amores coitadas.<br />
E diss’ a por que perço o sén:<br />
«Dized’, amigas, comigo<br />
o cantar do meu amigo».<br />
Que gran sabor eu havia<br />
<strong>de</strong> as oir cantar enton!<br />
E prougue‐mi <strong>de</strong> coraçon<br />
quanto mia senhor dizia:<br />
«Dized’, amigas, comigo<br />
o cantar do meu amigo».<br />
E se as eu máis oisse,<br />
a que gran sabor estava<br />
e que muito me pagava<br />
<strong>de</strong> como mia senhor disse:<br />
«Dized’, amigas, con migo<br />
o cantar do meu amigo».
MARTIN DE GINZO (Deuxième moitié du XIII S.)<br />
Celle qui était d'une gran<strong>de</strong> beauté<br />
a ordonné jouer du tambour.<br />
Vigoureuse, je meurs d'amours.<br />
Celle qui avait un joli visage<br />
a ordonné jouer du tambour.<br />
Vigoureuse, je meurs d'amours.<br />
Elle a ordonné jouer du tambour<br />
et on ne lui donnait point <strong>de</strong> repos.<br />
Vigoureuse, je meurs d'amours.<br />
Elle a ordonné jouer du tambour<br />
et on ne laissait point <strong>de</strong> répit<br />
Vigoureuse, je meurs d'amours.<br />
A do mui bon parecer<br />
mandou lo adufe tanger.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.<br />
A do mui bon semelhar<br />
mandou lo adufe sonar.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.<br />
Mandou lo adufe tanger<br />
e non lhi davan lezer.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.<br />
Mandou lo adufe sonar<br />
e non lhi davan vagar.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.
MARTIN CODAX (Moitié ou troisième quart du XIII e Siècle)<br />
Vagues <strong>de</strong> la mer <strong>de</strong> Vigo:<br />
avez‐vous vu mon ami?<br />
Aï, Dieu, pourvu qu'il vienne vite!<br />
Vagues <strong>de</strong> la mer profon<strong>de</strong>:<br />
avez‐vous vu mon aimé?<br />
Aï, Dieu, pourvu qu'il vienne vite!<br />
Avez‐vous vu mon ami,<br />
celui pour lequel je soupire?<br />
Aï, Dieu, pourvu qu'il vienne vite!<br />
Avez‐vous vu mon aimé<br />
celui pour lequel j'ai un grand soin?<br />
Aï, Dieu, pourvu qu'il vienne vite!<br />
Ondas do mar <strong>de</strong> Vigo,<br />
se vistes meu amigo?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!<br />
Ondas do mar levado,<br />
se vistes meu amado?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!<br />
Se vistes meu amigo,<br />
o por que eu sospiro?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!<br />
Se vistes meu amado<br />
por que hei gran coidado?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!
Dans le sacré, à Vigo,<br />
elle dansait avec son corps divin:<br />
je sens l'amour!<br />
À Vigo, dans le sacré,<br />
elle dansait avec son corps mince:<br />
je sens l'amour!<br />
Elle dansait avec son corps divin<br />
puisque qu'elle n'avait jamais eu d'ami:<br />
je sens l'amour!<br />
Elle dansait avec son corps mince,<br />
puisqu'elle n'avait jamais eu d'aimé:<br />
je sens l'amour!<br />
Puisqu'elle n'avait jamais eu d'ami,<br />
excepté dans le sacré, à Vigo:<br />
je sens l'amour!<br />
Qui n'aurait jamais aimé,<br />
excepté à Vigo, dans le sacré:<br />
je sens l'amour!<br />
Eno sagrado, en Vigo,<br />
bailava corpo velido:<br />
amor hei!<br />
En Vigo, no sagrado,<br />
bailava corpo <strong>de</strong>lgado:<br />
amor hei!<br />
Bailava corpo velido,<br />
que nunca houver’ amigo:<br />
amor hei!<br />
Bailava corpo <strong>de</strong>lgado,<br />
que nunca houver’ amado:<br />
amor hei!<br />
Que nunca houver’ amigo,<br />
ergas no sagrad’, en Vigo:<br />
amor hei!<br />
Que nunca houver’ amado,<br />
ergas en Vigo, no sagrado:<br />
amor hei!
MARTIN SOAREZ (c.1200‐c. 1260)<br />
«Cette chanson a fait Martin Soares pour un chevalier qui<br />
était un fanfaron qui disait qu'il venait <strong>de</strong> l'Outre‐mer».<br />
Bien que je ne suis pas allé à l'Outre‐mer,<br />
je connais beaucoup <strong>de</strong> cette terre<br />
et selon j'ai écouté le raconter<br />
à Soeiro Eanes, qui vient <strong>de</strong> là‐bas:<br />
il dit que Marcelha est plus loin<br />
<strong>de</strong> la mer, et Acre est près d'ici,<br />
et Somportes presque là à côté.<br />
Et je connais bien <strong>de</strong>s journées,<br />
parce que je l'ai écouté parler:<br />
il dit qu'il peut y aller, celui qui marche bien,<br />
<strong>de</strong> Belfurado à Santarém,<br />
et s'il se lèvera tôt un autre jour,<br />
il pouvait aller manger à Nogueirol<br />
et arriver à Jérusalem.<br />
Et il dit qu'il a connu un juif,<br />
qui a vu arrêter Notre Seigneur;<br />
et vous aurez une gran<strong>de</strong> joie,<br />
si je me préoccupe <strong>de</strong> vous le raconter:<br />
il dit qu'il est un berger juif,<br />
né à Rocamador,<br />
qui s'appelle don Andreu.<br />
«Esta cantiga fez Martin Soares a un cavaleiro que<br />
era chufador, que <strong>de</strong>zia que viinha d’ Outramar»<br />
Pero non fui a Ultramar,<br />
muito sei eu a terra ben<br />
per Soeir’ Eanes, que én ven,<br />
segundo lh’ eu oi contar:<br />
diz que Marcelha jaz alen<br />
do mar, e Acre jaz aquen,<br />
e Somportes log’ i a par.<br />
E as jornadas sei eu ben,<br />
como lhi eiri oi falar:<br />
diz que pod’ ir, quen ben andar,<br />
<strong>de</strong> Belfurad’ a Santaren,<br />
se noutro dia madurgar,<br />
e ir a Nogueirol jantar<br />
e maer a Jerusalen.<br />
E diz que vio ũu ju<strong>de</strong>u<br />
que vio pren<strong>de</strong>r Nostro Senhor;<br />
e havere<strong>de</strong>s i gran sabor,<br />
se vo‐lo contar, cuido‐m’ eu:<br />
diz que é un ju<strong>de</strong>u pastor,<br />
natural <strong>de</strong> Rocamador,<br />
e que ha nome Don Andreu.
Je vous dirai du sépulcre,<br />
où il est allé, que j'ai écouté<br />
comme don Soeiro le racontait ainsi;<br />
comme il m'a dit que je vous raconterai:<br />
<strong>de</strong> Santarém il y a trois lieues<br />
et quatre ou cinq <strong>de</strong> Loulé,<br />
et Belfurado situé près <strong>de</strong> là.<br />
Où Notre Seigneur a marché,<br />
il dit qui a été pèlerin,<br />
et, après que le Soldán lui a donné<br />
le pardon, il a eu une gran<strong>de</strong> joie<br />
<strong>de</strong> revenir; c'était pénible<br />
parcourir Coira et Galisteu<br />
avec torques comme <strong>de</strong> l'Empereur.<br />
Do sepulcro vos er direi,<br />
per u andou, ca lho oi<br />
a Don Soeiro ben assi;<br />
como m’ el disse, vos direi:<br />
<strong>de</strong> Santaren tres legoas é<br />
e quatro ou cinco <strong>de</strong> Loule,<br />
e Belfurado jaz log’ i.<br />
Per i andou Nostro Senhor,<br />
d’ ali diz el que foi romeu,<br />
e, <strong>de</strong>pois que lh’ o Soldan <strong>de</strong>u<br />
o perdon, houve gran sabor<br />
<strong>de</strong> se tornar; e foi‐lhi greu<br />
d’ andar Coira e Galisteu<br />
con torquis do Emperador.
«Cette autre chanson j'ai fait pour Afonso Eanes do Cotón. Elle a été une<br />
chanson satirique, où on montrait, en disant mal <strong>de</strong> si, les ruses que l'autre<br />
avait; et elle dit ainsi ».<br />
Notre Seigneur, comme je suis triste<br />
avec ces ruses que tu m'as voulu donner:<br />
je suis un grand homme à putes, obstiné,<br />
et il me plait beaucoup <strong>de</strong> jouer aux dés;<br />
en plus <strong>de</strong> cela, il me plaît d'habiter<br />
aussi dans ces rues et vivre à l'écart.<br />
Le bien pourrait pour moi, s'il y avait un médiateur,<br />
tomber pour ma bonne chance et faire <strong>de</strong> moi un homme honnête;<br />
mais je suis payé par cette débauche désastreuse<br />
et <strong>de</strong> ces tavernes et <strong>de</strong> ce boire;<br />
et, puisque je ne peux pas plus valoir déjà,<br />
je veux aller où je peux être vicieux.<br />
Et bien que bien je sais que je ne vaux rien<br />
je n'ai pas d'intention <strong>de</strong> goûter à la bonté,<br />
je ne veux pas perdre cette débauche<br />
ni ces putes ni ce disputer,<br />
ne veux pas aller à d'autres frontières,<br />
puisque je perdrais les vices et je <strong>de</strong>vrai travailler.<br />
Avant je avait d'autres habiletés,<br />
dont je ne peux plus me servir déjà beaucoup:<br />
chaque fois que j'entre dans le brelan<br />
je trouve quelque bagarre à nouveau,<br />
et pour cela je <strong>de</strong>vrai souffrir tout <strong>de</strong> suite une peine,<br />
et je <strong>de</strong>vrai fuir et me cacher dans le bor<strong>de</strong>l.<br />
Et après, quand je suis dans mon repos,<br />
je me rends, mais tout <strong>de</strong> suite je reprend mon chemin.<br />
«Esta outra cantiga fez a Afons’ Eanes do Coton. Foi <strong>de</strong><br />
mal dizer aposto,en que mostrava, dizendo mal <strong>de</strong> si,<br />
as manhas que o outr’ havia; e diz assi»<br />
Nostro Senhor, com’ eu ando coitado<br />
con estas manhas que mi quisestes dar:<br />
son mui gran putanheiro aficado<br />
e pago‐me muito dos dados jogar;<br />
<strong>de</strong>s i ar hei mui gran sabor <strong>de</strong> morar<br />
per estas ruas vivend’ apartado.<br />
Po<strong>de</strong>ra‐m’ eu ben, se foss’ avegoso,<br />
caer en bon prez e honrado seer;<br />
mais pago‐m’ eu <strong>de</strong>ste fo<strong>de</strong>r astroso<br />
e <strong>de</strong>stas tavernas e <strong>de</strong>ste bever;<br />
e, pois que eu ja máis non posso valer,<br />
quero‐m’ andar per u seja viçoso.<br />
E pois eu entendo que ren non valho<br />
nen hei por outra bonda<strong>de</strong> a catar,<br />
non quer’ eu per<strong>de</strong>r este fo<strong>de</strong>stalho<br />
nen estas putas nen este entençar,<br />
nen quer’ ir per outras fronteiras andar,<br />
per<strong>de</strong>nd’ o viç’ e dando‐mi trabalho.<br />
Ainda eu outras manhas havia,<br />
per que eu non posso ja muito valer:<br />
nunca vos entro na tafularia<br />
que lh’ i non haja algun preit’ a volver,<br />
porque hei pois en gran coita a seer,<br />
e fugir e guarir na putaria.<br />
E pois, quando me vejo en meu lezer,<br />
me rendo logo, e pois vou mia via.
Et je permets que les putes <strong>de</strong> moi parlent bien,<br />
<strong>de</strong> mes ruses et <strong>de</strong> ma passion démesurée.<br />
E leixo i putas <strong>de</strong> mí ben dizer,<br />
e <strong>de</strong> mias manhas e <strong>de</strong> mia folia.
PERO GARCIA BURGALES (Troisième quart du XIII e Siècle)<br />
Désormais je n'aurais rien<br />
à craindre <strong>de</strong> Dieu, car je sais bien qu'Il<br />
ne peut jamais me faire <strong>de</strong> mal<br />
pendant que je vis, bien qu'il ait un grand pouvoir,<br />
donc tôt Il m'a blessé quand j'attendais<br />
<strong>de</strong>s biens dans le mon<strong>de</strong>, et pour cela<br />
je sais qu'il ne peut me faire <strong>de</strong> mal.<br />
Parce qu'Il m'a arraché d'une si bonne dame<br />
et déjà Il ne pourra pas faire une autre comme celle‐là,<br />
ni déjà dans le mon<strong>de</strong> il n'y aurar une autre comme celle‐là;<br />
et qui a déjà vu celle‐ci, ne verra pas<br />
une si douce et si belle et <strong>de</strong> si <strong>de</strong> bon sens,<br />
parce que celle‐là ne manquait <strong>de</strong> rien<br />
<strong>de</strong> combien <strong>de</strong> bien il doit avoir une dame.<br />
Et puisqu'Il a fait mourir une si bonne dame,<br />
bien je connais qu'Il ne me fera pas <strong>de</strong> mal;<br />
et puisque je ne peux pas recevoir <strong>de</strong> mal <strong>de</strong> Lui,<br />
et Il ne me calme pas la gran<strong>de</strong> peine que j'ai<br />
pour elle, puisque Dieu la fait mourir,<br />
qu'Il se regar<strong>de</strong> dans le pouvoir <strong>de</strong>s Juifs<br />
comme Il s'est regardé prisonnier déjà encore une fois!<br />
Et tout homme qui aimera une femme,<br />
quand il écoute cel, s'il ne dira pas amen,<br />
que ne sent jamais plaisir <strong>de</strong> ce qu'il aime!<br />
Ja eu non hei oimais por que temer<br />
nulha ren Deus, ca ben sei eu d’ El ja<br />
ca me non po<strong>de</strong> nunca mal fazer,<br />
mentr’ eu viver, pero gran po<strong>de</strong>r ha,<br />
pois que me cedo tolheu quanto ben<br />
eu atendia no mund’ e, por én,<br />
sei eu ca me non po<strong>de</strong> mal fazer.<br />
Ca tan bõa senhor me foi tolher<br />
qual el ja en no mundo non fara,<br />
nen ja eno mundo par non po<strong>de</strong> haver;<br />
e quen aquesta viu ja non veerá<br />
tan mansa e tan fremosa e <strong>de</strong> bon sén,<br />
ca esta non menguava nulha ren<br />
<strong>de</strong> quanto ben dona <strong>de</strong>vi’ haver.<br />
E pois tan bõa senhor fez morrer,<br />
ja eu ben sei que me non fara mal;<br />
e pois eu d’ El non hei mal a pren<strong>de</strong>r,<br />
e a gran coita que hei me non val<br />
por ela, pois que mi a fez morrer Deus,<br />
El se veja en po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Ju<strong>de</strong>us<br />
como se viu ja outra vez pren<strong>de</strong>r!<br />
E tod’ homen que molher ben quiser,<br />
e m’ esto oir, e amen non disser,<br />
nunca veja <strong>de</strong> quanto ama prazer!
Roi Queimado est mort avec l'amour<br />
dans ses chansons, par sainte Marie,<br />
par une dame qu’il amait beaucoup;<br />
et pour se faire le meilleur troubadour,<br />
parce qu'elle n'a pas voulu lui faire du bien,<br />
il s’a tué dans ses chansons;<br />
mais ila ressuscité après le troisième jour.<br />
Il a fait cela pour une <strong>de</strong> ses dames<br />
qu'il aime beaucoup; et encore je vous dirais:<br />
parce qu'il croit qu'il fait une maestria<br />
dans les chansons qu'il fait, il lui plaît<br />
<strong>de</strong> mourir dans ceux‐ci, et après recommencer à vivre.<br />
Il fait cette chose, puisque il peut l'obtenir,<br />
mais un autre homme le ferait pour rien.<br />
Et il n'a pas peur <strong>de</strong> sa mort,<br />
mais il aurait plus peur <strong>de</strong> sa mort;<br />
mais il sait bien, par sa sagesse,<br />
qu'il vivra, après qu'il sera mort;<br />
et il fait dans son chanson que la mort le prend:<br />
et après cela il vit. vous voyez quel pouvoir<br />
Dieu lui a donné ‐mais qui le penserait!<br />
Et si mon Dieu me donnait le pouvoir <strong>de</strong><br />
comme il a aujourd'hui, après d’être mort, vivre,<br />
je n'aurais jamais plus peur pour ma mort.<br />
Roi Queimado morreu con amor<br />
en seus cantares, par Santa Maria,<br />
por ũa dona que gran ben queria;<br />
e, por se meter por máis trobador,<br />
porque lh’ ela non quiso ben fazer,<br />
feze‐s’ el en seus cantares morrer;<br />
mais resurgiu <strong>de</strong>pois ao tercer dia.<br />
Esto fez el per ũa sa senhor<br />
que quer gran ben; e máis vos én diria:<br />
porque cuida que faz i maestria<br />
enos cantares que fez, ha sabor<br />
<strong>de</strong> morrer i, e <strong>de</strong>s i d’ ar viver.<br />
Esto faz el, que x’ o po<strong>de</strong> fazer,<br />
mais outr’ homen per ren non o faria.<br />
E non ha ja <strong>de</strong> sa morte pavor,<br />
senon sa morte máis‐la temeria;<br />
mais sabe ben, per sa sabedoria,<br />
que viverá, <strong>de</strong>s quando morto for;<br />
e faz‐s’ en seu cantar morte pren<strong>de</strong>r:<br />
<strong>de</strong>s i ar vive. Ve<strong>de</strong>s que po<strong>de</strong>r<br />
que lhi Deus <strong>de</strong>u –mais quen o cuidaria!<br />
E se mi Deus a mí <strong>de</strong>sse po<strong>de</strong>r<br />
qual hoj’ el ha, pois morrer, <strong>de</strong> viver,<br />
jamais morte nunca eu temeria.
AFONSO X (1221‐1284)<br />
J’ai découvert le doyen <strong>de</strong> Cadix,<br />
qu'on lui emportaient <strong>de</strong>s livres <strong>de</strong> location;<br />
et à celui qui les apportait je lui ai <strong>de</strong>mandé<br />
au sujet d’eux, et il m'a répondu: «Monsieur,<br />
avec ces <strong>de</strong>ux livres que vous regar<strong>de</strong>z<br />
et avec les autres qu'il a,<br />
il baise grâce à eux combien il veut.<br />
Et encore plus je vous dirai ceci:<br />
que bien que dans la Loi il ait beaucoup, s'il voulait<br />
lire, <strong>de</strong> ce que je connais <strong>de</strong> sa fortune,<br />
avec les livres qu'il a, il n'y a pas <strong>de</strong> femme<br />
à qui il ne fait pas que <strong>de</strong>s grues lui semblent<br />
<strong>de</strong>s corbeaux, et les aigles, <strong>de</strong>s vers <strong>de</strong> soie,<br />
et forcément elles baiseront, s'il voulait.<br />
Parce qu'il n'y a plus, dans l'art <strong>de</strong> baiser,<br />
<strong>de</strong> ce que se trouve dans les livres qu'il a;<br />
et il a une joie si gran<strong>de</strong> quand il les lit<br />
qu'il ne prête attention ni au jour ni à la nuit,<br />
et il sait sur l'art <strong>de</strong> baiser si bien<br />
qu'avec ses livres d'arts qu'il a,<br />
il baise les maures chaque fois qu'il lui plaît.<br />
Et je vous raconterai plus <strong>de</strong> son savoir,<br />
comme il a fait 'avec les livres:<br />
ordonner tous <strong>de</strong>vant lui les apporter,<br />
et après qu'il baise assez avec ceux‐ci,<br />
Ao daian <strong>de</strong> Calez eu achei<br />
livros que lhi levavan d’ aloguer;<br />
e o que os tragia preguntei<br />
por eles, e respon<strong>de</strong>u‐m’ el: «Senher,<br />
con estes livros que vós vee<strong>de</strong>s dous<br />
e con os outros que el ten dos sous,<br />
fod’ el per eles quanto fo<strong>de</strong>r quer.<br />
E ainda vos end’ eu máis direi:<br />
macar na Lei muit’á, se el quixer,<br />
leer, por quanto eu <strong>de</strong> sa fazenda sei,<br />
con os livros que ten, non ha molher<br />
a que non faça que semelhen grous<br />
os corvos, e as aguias babous,<br />
per força <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r, se x’ el quiser.<br />
Ca non ha máis, na arte do fo<strong>de</strong>r,<br />
do que, nos livros que ele ten, jaz;<br />
e el ha tal sabor <strong>de</strong> os leer<br />
que nunca noite nen dia al faz,<br />
e sabe d’ arte do fo<strong>de</strong>r tan ben<br />
que con nos seus livros d’ artes, que el ten,<br />
fod’ el as mouras cada que lhi praz.<br />
E máis vos contarei <strong>de</strong> seu saber,<br />
que con nos livros que ele ten faz:<br />
manda‐os ante si todos trager,<br />
e pois que fo<strong>de</strong> per eles assaz,
si une femme trouve qu'elle a un démon,<br />
aussi il la baise autant avec art et avec sagesse,<br />
qu'il tire le démon méchant d'elle.<br />
Et, avec tout cela, il fait encore d'autres choses<br />
avec les livres qu'il a, c'est vrai:<br />
si il trouve une femme qui a le malheur<br />
<strong>de</strong> ce feu qu'on appelle <strong>de</strong> sain Martial,<br />
il elle va aussi la baiser près lui avoir jeté un sort,<br />
et, en baisant, il fait qu'elle croit que son mal<br />
qu'elle est gelée —ne pas autre— ou neige».<br />
se molher acha que o <strong>de</strong>mo ten,<br />
assi a fo<strong>de</strong> per arte e per sén,<br />
que saca <strong>de</strong>la o <strong>de</strong>mo malvaz.<br />
E, con tod’ esto, ainda faz al<br />
con os livros que ten, per bõa fe:<br />
se acha molher que haja o mal<br />
<strong>de</strong>ste fogo que <strong>de</strong> San Marçal é,<br />
assi a vai per fo<strong>de</strong>r encantar<br />
que, fo<strong>de</strong>ndo, lhi faz ben semelhar<br />
que é geada –non al– ou nev’ é».
PERO LAROUCO (Entre le <strong>de</strong>rnier tiers du XIII S. et le <strong>de</strong>bur du XIV S.)<br />
Sur vous, dame, je veux dire la vérité,<br />
et ne pas parler déjà sur l'amour que je vous porte,<br />
dame, puisque votre maladresse est plus gran<strong>de</strong><br />
que combien d'autres je connais dans le mon<strong>de</strong>;<br />
seulement la fille d'un roi vous surpasse<br />
aujourd'hui en lai<strong>de</strong>ur et en méchanceté.<br />
Je ne vous aime pas et pour cela je ne mourrai pas pour vous,<br />
si vous n'arrivez pas, avec la solitu<strong>de</strong>.<br />
Et si j'étais chez vous,<br />
et je vous regardais et aussi votre couleur,<br />
si j'avais le mon<strong>de</strong> en mon pouvoir,<br />
je ne vous ferais pas dame <strong>de</strong> tous,<br />
ni d'aucune chose où il y aurait une joie.<br />
Et d'un seul coup soyez informée:<br />
il n'y a jamais eu une fille d'un empereur<br />
qui ait été pire que vous en beauté.<br />
Tous vous appelent, dame, avec envie,<br />
que ne les aimez pàs et à moi non.<br />
Par Dieu, je vous prie que ce ne soit pas ainsi<br />
et que ne faites pas une chose si sans raison:<br />
aimez vous ce que vous désirez plus,<br />
et croyez avec certitu<strong>de</strong> que ces sont tous;<br />
et si je vous aime <strong>de</strong> bon coeur,<br />
Dieu me porte dans une terre où je ne puisse pas vous voir.<br />
De vós, senhor, quer’ eu dizer verda<strong>de</strong>,<br />
e non ja sobr’ o amor que vos hei,<br />
senher, e ben é vossa torpida<strong>de</strong>,<br />
<strong>de</strong> quantas outras eno mundo sei;<br />
assi <strong>de</strong> fea come <strong>de</strong> malda<strong>de</strong><br />
non vos vence hoje nen filha dũu rei.<br />
Non vos amo nen me eu per<strong>de</strong>rei,<br />
u vos non vir, por vós <strong>de</strong> soida<strong>de</strong>.<br />
E se eu vosco na casa sevesse<br />
e visse vós e a vossa color,<br />
se eu o mundo en po<strong>de</strong>r tevesse,<br />
non vos faria <strong>de</strong> todos senhor,<br />
nen doutra cousa on<strong>de</strong> sabor houvesse.<br />
E dũa ren see<strong>de</strong> sabedor:<br />
que nunca foi filha d’ emperador<br />
que <strong>de</strong> belda<strong>de</strong> peor estevesse.<br />
Todos vos dizen, senhor, con enveja,<br />
que <strong>de</strong>sama<strong>de</strong>s eles e mí non.<br />
Por Deus, vos rogo que esto non seja<br />
nen faça<strong>de</strong>s cousa tan sen razon:<br />
ama<strong>de</strong> vós o que vos máis <strong>de</strong>seja,<br />
e ben cree<strong>de</strong> que eles todos son;<br />
e se vos eu quero ben <strong>de</strong> coraçon,<br />
leve‐me Deus a terra u vos non veja.
PERO GOTERREZ (Fins du XIII S. et <strong>de</strong>but du XIV S.)<br />
Tous disent que Dieu n'a jamais péché,<br />
mais je le vois pécher mortellement,<br />
parce que je le vois abandonner plusieurs<br />
<strong>de</strong> ses vassaux, qui il a acheté très chers,<br />
parce qu'il les laisse mourir avec grand amour,<br />
abandonnés du bien du Seigneur;<br />
et comme à ceux‐ci, il m'a abandonné.<br />
Et je ne connais pas un plus grand péché mortel<br />
que ce que je vois faire à Dieu,<br />
parce qu'il abandonne ses vassaux<br />
dans une très gran<strong>de</strong> tristesse d'amour comme celle que j'ai;<br />
et le monsieur qui ne veut pas secourir<br />
ses vassaux, quand il faut,<br />
pèche mortellement, bien qu'il soit un si grand Roi.<br />
Tout monsieur, <strong>de</strong> plus un Roi naturel,<br />
doit sauver ses vassaux <strong>de</strong> la mort<br />
et les secourir, quand il les voit<br />
être tristes; mais Dieu n'est pas ainsi,<br />
parce qu'il les laisse avec grand amour décé<strong>de</strong>r,<br />
et, bien qu'il puisse, il ne veut pas les secourir:<br />
et ainsi il commet un grand péché mortel …<br />
Todos dizen que Deus nunca pecou,<br />
mais mortalmente o vej’ eu pecar:<br />
ca lhe vej’ eu muitos <strong>de</strong>semparar<br />
seus vassalos, que mui caro comprou,<br />
ca os leixa morrer con grand’ amor,<br />
<strong>de</strong>semparados <strong>de</strong> ben <strong>de</strong> senhor,<br />
e ja com’ estes min <strong>de</strong>semparou.<br />
E maior pecado mortal non sei<br />
ca o que eu vejo fazer a Deus,<br />
ca <strong>de</strong>sampara os vassalos seus<br />
en mui gran coita d’ amor qual eu hei;<br />
e o senhor que acorrer non quer<br />
a seus vassalos, quando lh’ é mester,<br />
peca mortal, pois é tan alto Rei.<br />
Todo senhor, <strong>de</strong>mais Rei natural,<br />
<strong>de</strong>v’ os vassalos <strong>de</strong> mort’ a partir<br />
e acorrer‐lhes, cada que os vir<br />
estar en coita; mais Deus non é tal,<br />
ca os leixa con grand’ amor morrer,<br />
e, pero po<strong>de</strong>, non lhes quer valer:<br />
e assi faz gran pecado mortal...
GONÇALO EANES DO VINHAL (...1243‐1280)<br />
«Cette chanson a fait don Gonzalo Anes do Vinhal pour l'Enfant don<br />
Henrique, parce qu'on disait qu'il amait, la reine madame Joana, sa<br />
belle‐mère; et pour cela le roi don d'Afonso l'a exilé».<br />
Je sais, dames que mon ami a été exilé d'ici<br />
du royaume et je ne sais pas déjà<br />
comme il est, et pour cela je veux visiter le Roi;<br />
je pleurerai beaucoup et je lui dirai ainsi:<br />
«Par Dieu, monsieur, vous qui vous êtes un si bon Roi,<br />
pardonnez mon ami cette fois».<br />
Parce que je l'aime <strong>de</strong> si <strong>de</strong> bon coeur,<br />
comme une femme n'a jamais aimé un ami,<br />
j'irai là où le Roi sera;<br />
avec <strong>de</strong>s yeux en pleurs, je lui dirai alors:<br />
«Par Dieu, monsieur, vous qui vous êtes un si bon Roi,<br />
pardonnez mon ami cette fois».<br />
Et, puisqu'il est inutile le prier à Dieu,<br />
et puisque les saints ne veulent pas m'écouter,<br />
j'irai <strong>de</strong>man<strong>de</strong>r une grâce au Roi<br />
et lui dirai, avec mes yeux en pleurs:<br />
«Par Dieu, monsieur, vous qui vous êtes un si bon Roi,<br />
pardonnez mon ami cette fois».<br />
Et puisque Dieu vous a donné du honneur et <strong>de</strong> la bonté<br />
pardonnez don Henrique cette fois.<br />
«Esta cantiga fez Don Gonçalo Anes do Vinhal ao Infante<br />
Don Hanrique,porque dizian que era enten<strong>de</strong>dor da rainha<br />
Dona Joana, sa madrastra; e esto foi quando o el‐Rei Don<br />
Afonso pos fora da terra»<br />
Sei eu, donas, que <strong>de</strong>itad’ é d’ aqui<br />
do reino ja meu amig’ e non sei<br />
como lhi vai, mais quer’ er ir a el‐Rei;<br />
chorar‐lh’‐ei muito e direi‐lh’ assi:<br />
«Por Deus, senhor, que vos tan bon Rei fez,<br />
perdoad’ a meu amig’ esta vez».<br />
Porque o amo tan <strong>de</strong> coraçon,<br />
como nunc’ amou amigo molher,<br />
irei ali u el‐Rei estever;<br />
chorando dos olhos, direi‐lh’ enton:<br />
«Por Deus, senhor, que vos tan bon Rei fez,<br />
perdoad’ a meu amig’ esta vez».<br />
E, pois que me non val rogar a Deus,<br />
nen os santos non me queren oir,<br />
irei a el‐Rei merce’ er pedir<br />
e direi, chorando dos olhos meus:<br />
«Por Deus, senhor, que vos tan bon Rei fez,<br />
perdoad’ a meu amig’ esta vez».<br />
E por Deus, que vós <strong>de</strong>u honra e bonda<strong>de</strong>,<br />
a Don Hanriqu’ esta vez perdoa<strong>de</strong>.
DON PEDRO DE PORTUGAL, CONDE DE BARCELOS (c.1285‐1534)<br />
«Cette chanson a été dédiée à une dame <strong>de</strong> l'ordre qui s'est appelée<br />
Moor Martiiz, avec le sobriquet Camela, et à un homme qui s'est<br />
appelé Joan Martiiz, avec le sobriquet Bodalho, et il était tabellion<br />
<strong>de</strong> Braga».<br />
C'est naturel que <strong>de</strong>s animaux<br />
d'une même espèce<br />
aient <strong>de</strong>s petits;<br />
mais encore en sachant qu'ils ont l'habitu<strong>de</strong> <strong>de</strong> baiser,<br />
je rega<strong>de</strong> maintenant l'exemple étranger,<br />
que je n'ai jamais cru que je voyais:<br />
que la Chamelle a fécondé et a enfanté<br />
du Bodalho*.<br />
Ceux qui sont d'une nature commune<br />
se joignent, à certaines époques,<br />
et ils assurent leur <strong>de</strong>scendance;<br />
mais je regar<strong>de</strong> maintenant une créature<br />
que je n'ai pas pensé regar<strong>de</strong>r,<br />
et je m'étonne <strong>de</strong> ce fait,<br />
<strong>de</strong> que Bodalho fasse un enfant,<br />
naturellement, à la Chamelle.<br />
Ceux qui sont, par nature,<br />
«Esta cantiga <strong>de</strong> cima foi feita a ũa dona d’ ordin<br />
que chamavan Moor Martiĩz, por sobrenome<br />
Camela, e a ũu home que havia nome Joan<br />
Martiz,por sobrenome Bodalho, e era tabalion <strong>de</strong><br />
Bragaa»<br />
Natura das animalhas<br />
que son dũa semelhança<br />
é <strong>de</strong> fazer én criança;<br />
mais <strong>de</strong>s que son fodimalhas,<br />
vej’ ora estranho talho,<br />
qual nunca cui<strong>de</strong>i que visse:<br />
que emprenhass’ e parisse<br />
a camela do bodalho.<br />
As que son dũa natura<br />
juntan‐s’, a certas sazões,<br />
e fazen sas criações;<br />
mais vejo ja criatura<br />
ond’ eu non cui<strong>de</strong>i vee‐la,<br />
e por én me maravilho<br />
<strong>de</strong> bodalho fazer filho,<br />
per natura, na camela.<br />
As que son, per natureza,
corps semblabes,<br />
se joignent et ils ont une naissance,<br />
—c'est correcte—;<br />
mais je n'ai pas cru dans ma vie<br />
que la Chamelle se joignît<br />
avec Bodalho, et qu'elle fut fécondée,<br />
et <strong>de</strong> plus qu'elle accoucha d'un enfant <strong>de</strong> lui.<br />
(*Camela: Chamelle; Bodalho: cochon)<br />
corpos dũa parecença<br />
juntan‐s’ e fazen nacença,<br />
–esto é sa <strong>de</strong>reiteza–;<br />
mais non coi<strong>de</strong>i en mia vida<br />
que camela se juntasse<br />
con bodalh’ e emprenhasse<br />
e <strong>de</strong> máis seer <strong>de</strong>l parida.
FERNAN VELHO (Deuxième moitié du XIII S.)<br />
Maria Pérez s'est manifestée<br />
l' autre jour, parce qu'elle s'est sentie<br />
une très pécheresse, et après elle a promis<br />
Notre Seigneur, par le mal dans lequel elle a été,<br />
qu'elle aurait un ecclésiastique à sa disposition<br />
pour les péchés que lui a fait faire<br />
le démon, avec lequel elle a toujours été.<br />
Elle s'est manifestée, parce qu'elle dit qu'elle s'est trouvée<br />
très pécheresse, et pour cela elle a commencé<br />
à prier, et tout <strong>de</strong> suite ell'est allée à Dieu, et puisqu'elle<br />
a considéré mieux <strong>de</strong> se gar<strong>de</strong>r <strong>de</strong> lui, donc elle s'est gardée;<br />
et tandis qu'elle vive, elle dit qu'elle veut avoir<br />
un ecclésiastique avec lequel elle peut<br />
se défendre du Démon, qui a toujours gardé.<br />
Et parce que <strong>de</strong> ses péchés il a fait les comptes,<br />
elle a eu une gran<strong>de</strong> peur <strong>de</strong> sa mort<br />
et elle a eu une gran<strong>de</strong> joie <strong>de</strong> donner <strong>de</strong> l'aumône;<br />
et après elle a pris un ecclésiastique<br />
et lui a donné le lit dans lequel elle avait l'habitu<strong>de</strong> <strong>de</strong> se coucher,<br />
et elle dit qu'il l'aura, tandis qu'elle vivra;<br />
et elle a pris tout ce labeur pour Dieu!<br />
Et pouis elle a commencé ce procès<br />
parce qu'entre les <strong>de</strong>ux il y a eu une grand amour,<br />
entre elle et le plus grand Démon,<br />
jusqu'à ce que Balteira s'est confessée;<br />
mais, jusqu'à ce qu'elle a regardé tomber l'ecclésiastique<br />
entre les <strong>de</strong>ux, le Démon l'a perdu,<br />
<strong>de</strong>puis qu'elle a confessé.<br />
Maria Perez se maenfestou<br />
noutro dia, ca por mui pecador<br />
se sentiu, e log’ a Nostro Senhor<br />
pormeteu, polo mal en que andou,<br />
que tevess’ un clerig’ a seu po<strong>de</strong>r,<br />
polos pecados que lhi faz fazer<br />
o Demo, con que x’ ela sempr’ andou.<br />
Maenfestou‐se, ca diz que s’ achou<br />
pecador muit’, e por én rogador<br />
foi log’ a Deus, ca teve por melhor<br />
<strong>de</strong> guardar a el ca o que a guardou;<br />
e, mentre viva, diz que quer teer<br />
un clerigo con que se <strong>de</strong>fen<strong>de</strong>r<br />
possa do Demo, que sempre guardou.<br />
E pois que ben seus pecados catou,<br />
<strong>de</strong> sa morte houv’ ela gran pavor<br />
e d’ esmolnar houv’ ela gran sabor;<br />
e log’ enton un clerigo filhou<br />
e <strong>de</strong>u‐lh’ a cama en que sol jazer,<br />
e diz que o terrá, mentre viver;<br />
e est’ afan todo por Deus filhou!<br />
E pois que s’ este preito começou<br />
antr’ eles ambos, houve grand’ amor<br />
antr’ ela sempr’ e o Demo maior,<br />
ata que se Balteira confessou;<br />
mais, pois que vio o clerigo caer<br />
antr’ eles ambos, houvi a per<strong>de</strong>r<br />
o Demo, <strong>de</strong>s que s’ ela confessou.
FERNAN GARCIA ESGARAVUNHA (...1230‐1251)<br />
Cette maîtresse <strong>de</strong> celui qui est Johan Coello,<br />
par les bonnes habiletés qu'elle a su apprendre,<br />
là‐bas où elle sera, trouvera un bon conseil:<br />
puisqu'elle sait filer et aussi tisser<br />
et elle coupe très bien <strong>de</strong>s culottes et <strong>de</strong>s chemises;<br />
et vous n'avez jamais vu une femme avec une même habilité<br />
et qui sache faire une vie plus propre;<br />
<strong>de</strong>puis toujours elle est <strong>de</strong>s femmes appréciées<br />
que nous connaissons dans notre région,<br />
parce qu'elle lave bien et fait <strong>de</strong> bons fromages blancs<br />
et sait bien moler et pétrir<br />
et sait beaucoup comme bonne laitière.<br />
Je ne dis pas cela parce que je l'aime bien,<br />
mais parce qu'elle s'occupe <strong>de</strong> moi.<br />
Et son mari castre <strong>de</strong>s porcs,<br />
et n'on trouve pas d'autre comme lui, <strong>de</strong> Burgos à Carrión,<br />
et elle châtre <strong>de</strong>s coqs<br />
avec beauté, que Dieu me pardonne.<br />
Elle fait tout cela; et elle tire bien <strong>de</strong>s poussières <strong>de</strong> l'oeil<br />
et elle conjure bien par celui‐ci et par l'estomac<br />
puisqu'elle connait bien <strong>de</strong>s exhortations.<br />
Vous ne trouverez pas, en toute la Castille,<br />
grâce à Dieu, que maintenant je jouis <strong>de</strong> cela,<br />
une meilleure charcuterie et une meilleur boudin<br />
que la maîtresse fait avec ses mains;<br />
et encore elle fait bien une autre chose, comme son mari dit:<br />
elle fait un bon saucisson et lave délicatement<br />
et elle couche très bien la poule couveuse.<br />
Esta ama, cuj’ é Joan Coelho,<br />
per bõas manhas que soub’ apren<strong>de</strong>r,<br />
cada u for, achará bon conselho:<br />
ca sabe ben fiar e ben tecer<br />
e talha mui ben bragas e camisa;<br />
e nunca vistes molher <strong>de</strong> sa guisa<br />
que máis limpia vida sábia fazer;<br />
ant’, é hoje das molheres preçadas<br />
que nós sabemos en nosso logar,<br />
ca lava ben e faz bõas queijadas<br />
e sabe ben moer e amassar<br />
e sabe muito <strong>de</strong> bõa leiteira.<br />
Esto non dig’ eu por ben que lhi queira,<br />
mais porque ést’ assi, a meu cuidar.<br />
E seu marido, <strong>de</strong> crastar verrões<br />
non lh’ achan par, <strong>de</strong> Burgos a Carrion,<br />
nen a ela <strong>de</strong> capar galiões<br />
fremosament’, assi Deus mi perdon.<br />
Tod’ esto faz; e cata ben argueiro<br />
e escanta ben per olh’ e per calheiro<br />
e sabe muito bõa escantaçon.<br />
Non achare<strong>de</strong>s, en toda Castela,<br />
graças a Deus, <strong>de</strong> que mi agora praz,<br />
melhor ventrulho nen melhor morcela<br />
do que a ama con sa mão faz;<br />
e al faz ben, como diz seu marido:<br />
faz bon souriç’ e lava ben transido<br />
e <strong>de</strong>ita ben galinha choca assaz.
GIL PEREZ CONDE (...1269?‐1286...)<br />
Bien sûr, Dieu, si vous n'aviez pas l'ai<strong>de</strong> <strong>de</strong> votre mère,<br />
qui est la très bonne sainte Marie,<br />
je vous faisais un chagrin, ou je dirais,<br />
par la dame que vous m'avez donné,<br />
que vous regardiez que vous avez fait mal les choses<br />
puisque je ne connais pas votre père.<br />
Pourquoi avez‐vous fait que je subisse cela,<br />
sûr que si c'etait pour elle, cela ne serait pas arrivé?<br />
Je mourrais, si vous comme homme aimiez<br />
ma dame, puisque vous m'avez mutilé.<br />
Si j'étais vôtre: pourquoi m'avez‐vous perdu?<br />
Ne vouliez‐vous pas que je ne valusse rien?<br />
Dites‐moi maintenant quel bien vous m'avez fait,<br />
parce que je crois que cela ne vous servait pas<br />
mais pour une vanité tordue et l'orgueil<br />
que vous portez à ma dame forcée;<br />
je n'ai jamais pris ce qui était votre,<br />
<strong>de</strong>puis que je suis né, ni vous me l'avez donné pas.<br />
Je me rends compte <strong>de</strong> ce que tu vous faites:<br />
laisser <strong>de</strong>s vieilles lai<strong>de</strong>s, et prendre <strong>de</strong>s belles<br />
et <strong>de</strong>s maîtresses comme épouses.<br />
Toutes celles que vous voulez, toutes vous lesprenez,<br />
et vous ne m'en donnez jamais une:<br />
ainsi vous partagez avec moi ces que vous avez!<br />
Ni vous les servez vous, ni les lounagez,<br />
et elles partent avec vous et, tout <strong>de</strong> suite vous les avez là,<br />
vous les habillez très mal et vous gouvernez<br />
et vous les cachez <strong>de</strong>rrière les murs.<br />
A la fe, Deus, senon por vossa madre,<br />
que é a mui bõa Santa Maria,<br />
fezera‐vos eu pesar, u diria,<br />
pola mia senhor, que mi vós filhastes,<br />
que visse<strong>de</strong>s vós que mal baratastes,<br />
ca non sei tan muito <strong>de</strong> vosso padre.<br />
Por que vos eu a vós esto sofresse,<br />
senon por ela, se lhi non pesasse?<br />
Morrera eu, se vos com’ hom’ amasse<br />
a mia senhora, que mi vós tolhestes.<br />
Se eu voss’ era, por que me per<strong>de</strong>stes?<br />
Non queria<strong>de</strong>s que eu máis valesse?<br />
Dize<strong>de</strong>‐mi ora que ben mi fezestes,<br />
por que eu crea en vós nen vos sérvia<br />
senon gran tort’ endoad’ e sobervia,<br />
ca mi tee<strong>de</strong>s mia senhora forçada;<br />
nunca vos eu do vosso filhei nada,<br />
<strong>de</strong>s que fui nado, nen vós non mi o <strong>de</strong>stes.<br />
Faria‐m’ eu o que nos vós faze<strong>de</strong>s:<br />
leixar velhas feas, e as fremosas<br />
e mancebas filha‐las por esposas.<br />
Quantas quere<strong>de</strong>s vós, tantas filha<strong>de</strong>s,<br />
e a mí nunca mi nen ũa da<strong>de</strong>s:<br />
assi parti<strong>de</strong>s migo quant’ have<strong>de</strong>s!<br />
Nen as servi<strong>de</strong>s vós nen as loa<strong>de</strong>s,<br />
e van‐se vosc’ e, poi‐las alo tee<strong>de</strong>s,<br />
vesti<strong>de</strong>‐las mui mal e governa<strong>de</strong>s,<br />
e mete<strong>de</strong>s‐no‐las tra‐las pare<strong>de</strong>s.
ESTEVAN FAIAN (Troisième quart du XIII S.)<br />
Fernán Díaz, ils vous font croire<br />
que se marier avec cette dame serait bien<br />
et nous croyons qu'ils vous conseillent mal<br />
c'est pour cela que je vais vous dire:<br />
parce que la dame est native d'une terre telle,<br />
don Fernando, que, bon gré mal gré,<br />
vous pourrez comman<strong>de</strong>r un homme là‐bas,<br />
quand vous accomplirez votre souhait<br />
<strong>de</strong> vouloir se marier avec cette dame,<br />
Fernán Díaz. Parce qu'elle est native d'un lieu<br />
dont vous ne pourrez pas diriger,<br />
parce que personne ne peut, puisque ses gens ont<br />
telle nature, que Dieu me pardonne,<br />
qu'ils ne voudront pas vous protéger.<br />
Et je connais cela, don Fernando, puisque que j'ai l'appris:<br />
que vous ne pourrez pas avoir cette dame,<br />
parce que ses vassaux, comme j'ose dire,<br />
n'aiment pas un homme étranger à eux;<br />
vu qu'on dit que vous savez flatter<br />
les hommes <strong>de</strong>vant, et vous savez chercher<br />
un grand malheur à plusieurs par <strong>de</strong>rrière, comme j'ai entendu dire.<br />
Fernan Diaz, fazen‐vos enten<strong>de</strong>r<br />
que casaria<strong>de</strong>s <strong>de</strong>sta dona ben;<br />
e nós teemos que vos é mal sén<br />
per quant’ esto que vos quero dizer:<br />
porque a dona é <strong>de</strong> terra tal,<br />
Don Fernando, que, per ben nen per mal,<br />
non po<strong>de</strong>re<strong>de</strong>s i un hom’ haver,<br />
ante, fare<strong>de</strong>s i vosso prazer<br />
en querer<strong>de</strong>s con tal dona casar,<br />
Fernan Diaz. Ca é <strong>de</strong> tal logar<br />
que non po<strong>de</strong><strong>de</strong>s, per nen un po<strong>de</strong>r,<br />
haver nulh’ home, ca as gentes son<br />
<strong>de</strong> tal natura, se Deus mi pardon,<br />
que non querran i su vós guarecer.<br />
E sei, Don Fernando, per quant’ aprendi:<br />
non po<strong>de</strong>re<strong>de</strong>s esta dona haver,<br />
ca seus vassalos, com’ ouço dizer,<br />
non queren hom’ estranho sobre si;<br />
ca dizen que sabe<strong>de</strong>s lousinhar<br />
home <strong>de</strong>ant’, e sabe<strong>de</strong>s buscar<br />
gran mal <strong>de</strong>tras a muitos, com’ oi.
AFONSO EANES DO COTON (...1246...)<br />
Abbesse, j'ai écouté dire<br />
que vous savez beaucoup<br />
<strong>de</strong> tout bien, donc, pour l'amour<br />
<strong>de</strong> Dieu, prenez pitié<br />
<strong>de</strong> moi, car cette année je me marie,<br />
et je peux jurer que je ne sais pas<br />
plus qu'un âne baiser.<br />
Parce je connais bien<br />
que vous savez beaucoup sur<br />
l'acte <strong>de</strong> baiser et <strong>de</strong> tout bien;<br />
montrez‐moi plus, dame,<br />
sur la relation charnelle, parce que je ne sais pas,<br />
ni j'ai un père ni une mère<br />
qui m'ont éduqué, et je travaille comme berger.<br />
Et si éduqué pars<br />
d'ici, dame, <strong>de</strong> ce besoin<br />
<strong>de</strong> l'acte <strong>de</strong> baiser et si je savais baiser<br />
parce que vous m'enseignez, puisque Dieu m'a protégé,<br />
chaque fois que je baiserai, je dirai<br />
Pater Noster et je me rappellerai<br />
<strong>de</strong> l'âme <strong>de</strong> qui m'a éduqué.<br />
Et pour cela vous pouvez gagner,<br />
ma dame, le royaume <strong>de</strong> Dieu:<br />
pour apprendre à ses pauvres enfants<br />
au lieu <strong>de</strong> les avoir à jeun,<br />
et pour apprendre à quelque femme<br />
malheureuse qu'elle vienne vous voir<br />
parce qu'elle ne savait pas forniquer.<br />
Aba<strong>de</strong>ssa, oi dizer<br />
que era<strong>de</strong>s mui sabedor<br />
<strong>de</strong> todo ben; e, por amor<br />
<strong>de</strong> Deus, quere<strong>de</strong>‐vos doer<br />
<strong>de</strong> min, que ogano casei,<br />
que ben vos juro que non sei<br />
máis que ũu asno <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r.<br />
Ca me fazen én sabedor<br />
<strong>de</strong> vós que have<strong>de</strong>s bon sén<br />
<strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r e <strong>de</strong> todo ben;<br />
ensina<strong>de</strong>‐me máis, senhor,<br />
como foda, ca o non sei,<br />
nen padre nen madre non hei<br />
que m’ ensin’, e fiquei pastor.<br />
E se eu ensinado vou<br />
<strong>de</strong>s i, senhor, <strong>de</strong>ste mester<br />
<strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r e fo<strong>de</strong>r souber<br />
per vós, que me Deus aparou,<br />
cada que per‐fo<strong>de</strong>r, direi<br />
Pater Noster e enmentarei<br />
a alma <strong>de</strong> quen m’ ensinou.<br />
E per i po<strong>de</strong><strong>de</strong>s gaar,<br />
mia senhor, o reino <strong>de</strong> Deus:<br />
per ensinar os pobres seus<br />
máis ca por outro jajũar,<br />
e per ensinar a molher<br />
coitada, que a vós veer,<br />
senhor, que non souber ambrar.
DIEGO PEZELHO (...1246‐1247...)<br />
Monseigneur l'archevêque, je suis excommunié,<br />
pour agir avec loyauté: le péché m'a trompé,<br />
absolvez‐moi, aïe monsieur,<br />
et je jurerai, obéissant, que je serai traître.<br />
Si j'avais fait une trahison, je ne vous le dirais jamais;<br />
mais, puisque j'ai agi avec loyauté, même par sainte Marie,<br />
absolvez‐moi, aïe monsieur,<br />
et je jurerai, obéissant, que je serai traître.<br />
À cause <strong>de</strong> mon mauvais sort, j'ai eu un château à Sousa<br />
et je l'ai donné à son maître et je crois que j'ai fait une gran<strong>de</strong> chose:<br />
absolvez‐moi, aïe monsieur,<br />
et je jurerai, obéissant, que je serai traître.<br />
À cause <strong>de</strong> mes péchés noirs, j'ai eu un château fort<br />
et je l'ai donné à son maître, et j'ai peur <strong>de</strong> la mort.<br />
absolvez‐moi, aïe monsieur,<br />
et je jurerai, obéissant, que je serai traître.<br />
Meu senhor arcebispo, and’ eu escomungado,<br />
porque fiz lealda<strong>de</strong>: enganou‐mi o pecado,<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.<br />
Se traiçon fezesse, nunca vo‐la diria;<br />
mais, pois fiz lealda<strong>de</strong>, vel por Santa Maria,<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.<br />
Per mia malaventura, tivi ũu castelo en Sousa<br />
e <strong>de</strong>i‐o a seu don’ e tenho que fiz gran cousa:<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.<br />
Per meus negros pecados, tive ũu castelo forte<br />
e <strong>de</strong>i‐o a seu dono, e hei medo da morte.<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.
RECUEIL DE CHANSONS RELIGIEUSES<br />
(Chansons <strong>de</strong> Sainte Marie <strong>de</strong> Afonso X)
«C'est une louange à Sainte Marie, parce qu'elle est belle et bonne et a<br />
un grand pouvoir».<br />
Rose <strong>de</strong>s roses et Fleur <strong>de</strong>s fleurs,<br />
Dame <strong>de</strong>s dames, Maîtresse <strong>de</strong>s Maîtresses.<br />
Rose <strong>de</strong> beauté et <strong>de</strong> paraître<br />
et Fleur <strong>de</strong> joie et <strong>de</strong> plaisir,<br />
Dame qui est très pieuse,<br />
Dame qui enlève <strong>de</strong>s peines et <strong>de</strong>s douleurs.<br />
Rose <strong>de</strong>s roses et Fleur <strong>de</strong>s fleurs…<br />
L'homme doit aimer telle Dame,<br />
qui veut le gar<strong>de</strong>r <strong>de</strong> tout malheur;<br />
et veut pardonner ses péchés,<br />
commis dans le mon<strong>de</strong> à cause <strong>de</strong>s inclinations mauvaises.<br />
Rose <strong>de</strong>s roses et Fleur <strong>de</strong>s fleurs…<br />
Nous <strong>de</strong>vons l'aimer beaucoup et la servir,<br />
puisqu'elle lutte pour nous préserver <strong>de</strong> commettre <strong>de</strong>s fautes;<br />
elle nous fait nous repentir <strong>de</strong>s nos erreurs,<br />
que nous faisons comme pécheurs.<br />
Rose <strong>de</strong>s roses et Fleur <strong>de</strong>s fleurs…<br />
Cette dame que j'ai comme Maîtresse<br />
et laquelle je veux chanter comme troubadour,<br />
si je peux obtenir son amour au moyen quelque chose,<br />
je donne les autres amours au démon.<br />
Rose <strong>de</strong>s roses et Fleur <strong>de</strong>s fleurs…<br />
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria, com’ é fremosa<br />
e bõa e ha gran po<strong>de</strong>r»<br />
Rosa das rosas e Fror das frores,<br />
Dona das donas, Sennor das sennores.<br />
Rosa <strong>de</strong> beldad’ e <strong>de</strong> parecer<br />
e Fror d’ alegria e <strong>de</strong> prazer,<br />
Dona en mui piadosa seer,<br />
Sennor en toller coitas e doores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...<br />
Atal Sennor <strong>de</strong>v’ home muit’ amar,<br />
que <strong>de</strong> todo mal o po<strong>de</strong> guardar;<br />
e po<strong>de</strong>‐ll’ os pecados perdõar,<br />
que faz no mundo per maos sabores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...<br />
Devemo‐la muit’ amar e servir,<br />
ca punna <strong>de</strong> nos guardar <strong>de</strong> falir;<br />
<strong>de</strong>s i dos erros nos faz repentir,<br />
que nós fazemos come pecadores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...<br />
Esta dona que tenno por Sennor<br />
e <strong>de</strong> que quero seer trobador,<br />
se eu per ren poss’ haver seu amor,<br />
dou ao <strong>de</strong>mo os outros amores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...
«Cette chanson raconte quand Sainte Marie a jugé l'âme d'un pèlerin<br />
qui allait à Santiago, et qui s'est tué dans le chemin à cause d'une<br />
tromperie du diable, et elle fait qu'il retournat dans son corps et faise<br />
pénitence».<br />
Ce n'est pas une gran<strong>de</strong> chose, que la Mère, <strong>de</strong> celui qui doit<br />
juger tout le mon<strong>de</strong>, sache donner un bon jugement.<br />
Une très gran<strong>de</strong> raison est qu'il est sûr<br />
qu'elle a porté Dieu dans son corps et avec son sein<br />
elle l'a allaité, et elle n'a jamais eu<br />
plein <strong>de</strong> dépit avec lui;<br />
par ce avec <strong>de</strong> bon sens je soupçonne<br />
qu'il a voulu la satisfaire.<br />
Ce n'est pas une gran<strong>de</strong> chose,...<br />
Sur cela, si vous m'écoutez, je parlerais<br />
sur un jugement que sainte Marie a donné<br />
pour un homme qui chaque année allait,<br />
comme j'ai écouté raconter,<br />
à Saint Jacques en pèlerinage,<br />
parce qu'il est allé à sa mort.<br />
Ce n'est pas une gran<strong>de</strong> chose,...<br />
Ce pèlerin avec bonne volonté<br />
allait à Santiago vraiment;<br />
mais il a fait <strong>de</strong> cela une méchanceté<br />
puisque avant d'arriver à un logement<br />
il est allée avec une femme sans bonté,<br />
sans être marié avec elle.<br />
Ce n'est pas une gran<strong>de</strong> chose,...<br />
«Esta é como Santa Maria juigou a alma do romeu<br />
que ia a Santiago, que se matouna carreira por<br />
engano do diabo, que tornass’ ao corpo e fezesse<br />
pẽe<strong>de</strong>nça»<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar<br />
a Madre do que o mundo tod’ ha <strong>de</strong> joigar.<br />
Mui gran razon é que sábia <strong>de</strong>reito<br />
que Deus troux’ en seu corp’ e <strong>de</strong> seu peito<br />
mamentou, e <strong>de</strong>l <strong>de</strong>speito<br />
nunca foi fillar;<br />
por én <strong>de</strong> sén me sospeito<br />
que a quis avondar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Sobr’ esto, se m’ oisse<strong>de</strong>s, diria<br />
dun joizo que <strong>de</strong>u Santa Maria<br />
por un que cad’ ano ia,<br />
com’ oi contar,<br />
a San Jam’ en romaria,<br />
porque se foi matar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Este romeu con bõa voonta<strong>de</strong><br />
ia a Santiago <strong>de</strong> verda<strong>de</strong>;<br />
pero <strong>de</strong>sto fez malda<strong>de</strong><br />
que ant’ albergar<br />
foi con moller sen bonda<strong>de</strong>,<br />
sen con ela casar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...
Après qu'il a fait cela, il a s'est remis en chemin,<br />
et le mesquin ne s'est pas manifesté<br />
et le démon très en fête<br />
est parti pour le montrer,<br />
plus blanc qu'une hermine,<br />
pour le tromper tout <strong>de</strong> suite.<br />
Ce n'est pas une gran<strong>de</strong> chose,...<br />
Il a pris l'apparence <strong>de</strong> Santiago<br />
et il a dit: "Bien qu'avec toi je sois fâché,<br />
je t'apporte le salut<br />
pour la faute que tu as eu,<br />
pour que tu ne tombes pas dans le lac<br />
<strong>de</strong> l'enfer, sans douter.<br />
Ce n'est pas une gran<strong>de</strong> chose,...<br />
Mais avant, tu feras ce que je te dis,<br />
si tu veux être mon ami:<br />
coupe ce que tu portes avec toi<br />
avec lequel tu es allé coucher<br />
avec l'ennemi,<br />
et tout <strong>de</strong> suite va t'égorger ".<br />
Ce n'est pas une gran<strong>de</strong> chose,...<br />
Le pèlerin, qui croyait sans doute<br />
que Santiago lui ordonnait cela,<br />
il a coupé ce que le démon lui a ordonné;<br />
aussitôt qu'il l'a coupé,<br />
tout <strong>de</strong> suite il s'est égorgé,<br />
en croyant agir bien.<br />
Ce n'est pas une gran<strong>de</strong> chose,...<br />
Ses compagnons, quand ils l'ont trouvé mort,<br />
pour que personne ne croit qu'ils l'avaient tué,<br />
sont partis; et tout <strong>de</strong> suite<br />
les démons sont arrivés<br />
pour prendre l'âme, et l'ont emportée<br />
très vite sans tar<strong>de</strong>r.<br />
Ce n'est pas une gran<strong>de</strong> chose,...<br />
Et quand ils passaient <strong>de</strong>vant d'une chapelle<br />
<strong>de</strong> Saint Pierre, très élégante et belle,<br />
Saint Jacques <strong>de</strong> Compostela<br />
<strong>de</strong> l'interieur d'elle a commencé à parler,<br />
et il disait: «Aï, faux impôt,<br />
vous ne pouvez pas mener<br />
Pois esto fez, meteu‐s’ ao caminno,<br />
e non se mãefestou o mesquinno;<br />
e o <strong>de</strong>mo mui festinno<br />
se le foi mostrar<br />
máis branco que un arminno,<br />
po‐lo tost’ enganar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Semellança fillou <strong>de</strong> Santiago<br />
e disse: «Macar m’ eu <strong>de</strong> ti <strong>de</strong>spago,<br />
a salvaçon eu cha trago<br />
do que fust’ errar,<br />
por que non caias no lago<br />
d’ iferno, sen dultar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Mas ante faras esto que te digo,<br />
se sabor has <strong>de</strong> seer meu amigo:<br />
talla o que trages tigo<br />
que te foi <strong>de</strong>itar<br />
en po<strong>de</strong>r do ẽemigo,<br />
e vai‐te <strong>de</strong>golar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
O romeu, que sen dovida cuidava<br />
que Santiag’ aquelo lle mandava,<br />
quanto lle mandou tallava;<br />
poi‐lo foi tallar,<br />
log’ enton se <strong>de</strong>golava,<br />
cuidando ben obrar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Seus companneiros, poi‐lo mort’ acharon,<br />
por non lles apõer que o mataron,<br />
foron‐s’; e logo chegaron<br />
a alma tomar<br />
<strong>de</strong>mões, que a levaron<br />
mui toste sen tardar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
E u passavan ant’ ũa capela<br />
<strong>de</strong> San Pedro, muit’ aposta e bela,<br />
San James <strong>de</strong> Compostela<br />
<strong>de</strong>la foi travar,<br />
dizend’: «Ai, fals’ alcavela,<br />
non po<strong>de</strong><strong>de</strong>s levar
Ce n'est pas une gran<strong>de</strong> chose,...<br />
l'âme <strong>de</strong> mon pèlerin que vous avez prise<br />
puisque pour ma cause vous l'avez trompé;<br />
vous lui avez fait une gran<strong>de</strong> trahison,<br />
et, si Dieu me protège,<br />
donc vous l'avez faussement joué,<br />
elle ne peut pas durer pour vous".<br />
Ce n'est pas une gran<strong>de</strong> chose,...<br />
Les démons luxuriants ont répondu:<br />
«Puisque cette âme a fait <strong>de</strong>s actes vains,<br />
c'est pour cela que nous sommes convaincus<br />
qu'elle ne doit pas entrer<br />
<strong>de</strong>vant Dieu, puisque avec ses mains<br />
il s'est égorgé".<br />
Ce n'est pas une gran<strong>de</strong> chose,...<br />
Santiago a dit: «Alors faisons:<br />
puisque nous et vous raisonnons ainsi,<br />
faisons une procès<br />
dont il n'y a pas un comme celui‐ci,<br />
et ce que je jugerai, nous le ferons<br />
en suite sans retard».<br />
Ce n'est pas une gran<strong>de</strong> chose,...<br />
Tout <strong>de</strong> suite <strong>de</strong>vant Sainte Marie ils sont venus<br />
et ont argumenté comme mieux ils ont pu.<br />
D'elle ils ont eu tel jugement:<br />
qui remetten l'âme à le lieu<br />
d'où ils l'avaient apporté,<br />
pour la sauver après.<br />
Ce n'est pas une gran<strong>de</strong> chose,...<br />
Ce jugement s'est accompli<br />
tout <strong>de</strong> suite et le pèlerin mort a resurgi,<br />
après que Dieu ait été servi;<br />
mais il n'a pu jamais encaisser<br />
ce pour qui a été trompé,<br />
et pour cela qu'il allait pécher.<br />
Ce n'est pas une gran<strong>de</strong> chose,...<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
a alma do meu romeu que fillastes,<br />
ca por razon <strong>de</strong> mí o enganastes;<br />
gran traiçon i pensastes,<br />
e, se Deus m’ ampar,<br />
pois falsament’ a gãastes,<br />
non vos po<strong>de</strong> durar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Respon<strong>de</strong>ron os <strong>de</strong>mões louçãos:<br />
«Cuja est’ alma foi fez feitos vãos,<br />
por que somos ben certãos<br />
que non <strong>de</strong>v’ entrar<br />
ante Deus, pois con sas mãos<br />
se foi <strong>de</strong>sperentar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Santiago diss’: «Atanto façamos:<br />
pois nós e vós est’ assi rezõamos,<br />
ao joizo vaamos<br />
da que non ha par,<br />
e o que julgar façamos<br />
logo sen alongar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Log’ ante Santa Maria vẽeron<br />
e rezõaron quanto máis po<strong>de</strong>ron.<br />
Dela tal joiz’ houveron:<br />
que fosse tornar<br />
a alma on<strong>de</strong> a trouxeron,<br />
por se <strong>de</strong>pois salvar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Este joizo logo foi comprido,<br />
e o romeu morto foi resorgido,<br />
<strong>de</strong> que foi pois Deus servido;<br />
mas nunca cobrar<br />
pôd’ o <strong>de</strong> que foi falido,<br />
con que fora pecar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar.
«Cette chanson est pour la louange <strong>de</strong> Sainte Marie, et<br />
<strong>de</strong> la différence en ce qu'il y a entre Ave* et Ève».<br />
Entre Ave et Ève<br />
il y a une gran<strong>de</strong> différence.<br />
Puisque Ève nous a retiré<br />
le Paradis et Dieu,<br />
Ave nous l'a mis;<br />
c'est pourquoi, mes amis:<br />
Entre Ave et Ève…<br />
Ève nous a jeté<br />
avec le démon dans sa prison,<br />
et Ave nous en a tirés;<br />
et pour cette raison:<br />
Entre Ave et Ève…<br />
Ève nous a fait perdre<br />
l'amour <strong>de</strong> Dieu et le bien,<br />
et tout <strong>de</strong> suite Ave<br />
nous l'a fait avoir; et pour cela:<br />
Entre Ave et Ève…<br />
Ève nous a fermé<br />
les cieux sans clef,<br />
et Marie a cassé<br />
les portes avec Ave<br />
Entre Ave et Ève…]<br />
* “Ave María” correspond en français à “Je vous salue,<br />
Marie”<br />
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria, do<br />
<strong>de</strong>partimento que ha entre Ave e Eva»<br />
Entre Av’ e Eva<br />
gran <strong>de</strong>partiment’ ha.<br />
Ca Eva nos tolleu<br />
o Parais’ e Deus,<br />
Ave nos i meteu;<br />
por end’, amigos meus:<br />
Entre Av’ e Eva...<br />
Eva nos foi <strong>de</strong>itar<br />
do <strong>de</strong>m’ en sa prijon,<br />
e Ave én sacar;<br />
e por esta razon:<br />
Entre Av’ e Eva...<br />
Eva nos fez per<strong>de</strong>r<br />
amor <strong>de</strong> Deus e ben,<br />
e pois Ave haver<br />
no‐lo fez; e por én:<br />
Entre Av’ e Eva...<br />
Eva nos enserrou<br />
os ceos sen chave,<br />
e Maria britou<br />
as portas per Ave.<br />
Entre Av’ e Eva...
“Cette chanson est pour la louange <strong>de</strong> Sainte Marie, qui s’appele<br />
avec un nom avec cinq lettres*, et je dirai ce qu'elles veulent dire".<br />
Dans le nom <strong>de</strong> Marie<br />
il y a seulement cinq lettres.<br />
M montre MÈRE montre et PLUS GRAND<br />
et aussi DOUCE et MEILLEUR<br />
<strong>de</strong> ce que Notre Seigneur a fait<br />
et <strong>de</strong> ce qu’il pourrait faire.<br />
Dans le nom <strong>de</strong> Marie…<br />
A montre AVOCATE,<br />
ÉLÉGANTE, ADORÉE,<br />
et AMIE et AIMÉE<br />
d'une compagnie très sainte.<br />
Dans le nom <strong>de</strong> Marie…<br />
R montre BRANCHE et RACINE,<br />
et REINE et Impératrice,<br />
ROSE du mon<strong>de</strong>; et celui qui la voit beaucoup<br />
serait très hereux.<br />
Dans le nom <strong>de</strong> Marie…<br />
I nous montre JÉSUS‐CHRIST,<br />
JUSTE JUGE, et pour cela<br />
il est regardé par nous grâce à Marie,<br />
comme Isaïe a dit.<br />
Dans le nom <strong>de</strong> Marie…<br />
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria, das cinque leteras<br />
que ha no seu nome e o que queren dizer»<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria<br />
cinque letras, nomais, i ha.<br />
M mostra MADR’ e MAIOR<br />
e mais MANSA e mui MELLOR<br />
<strong>de</strong> quant’ al fez Nostro Sennor<br />
nen que fazer po<strong>de</strong>ria.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
A <strong>de</strong>mostra AVOGADA,<br />
APOSTA e AORADA,<br />
e AMIGA e AMADA<br />
da mui santa compannia.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
R mostra RAM’ e RAIZ,<br />
e REINN’ e Emperadriz,<br />
ROSA do mundo; e fiiz<br />
quen a visse ben seria.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
I nos mostra JESU‐CRISTO,<br />
JUSTO JUIZ, e por isto<br />
foi por ela <strong>de</strong> nós visto,<br />
segun disso Isaia.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...
A nous dit que nos AURONS<br />
et que nous AURONS tout ce<br />
que nous voulons <strong>de</strong> dieu,<br />
puisqu'elle nous gui<strong>de</strong>.<br />
Dans le nom <strong>de</strong> Marie…<br />
*Évi<strong>de</strong>mment, tous les mots en majuscule que définissent Marie, en<br />
langue galicienne médiévale, commencent par les mêmes lettres que<br />
a le nom <strong>de</strong> Maria.<br />
A ar diz que (H)AVEREMOS<br />
e que tod’ ACABAREMOS<br />
aquelo que nós queremos<br />
<strong>de</strong> Deus, pois ela nos guia.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...
"Comme Sainte Marie fait qu’un moine écoute pendant trois cents ans le chant<br />
d'un oiseau, parce qu'il lui a <strong>de</strong>mandé <strong>de</strong> lui montrer quelle est le bien<br />
qu'avaient ceux qui étaient dans le paradis".<br />
Celui qui servira bien la vierge<br />
ira au Paradis.<br />
Et je veux vous raconter maintenant ce grand miracle<br />
que Sainte Marie a fait pour un moine, qui prier<br />
allait toujours pour qu'elle lui montrât quel bien existe au Paradis.<br />
Celui qui servira bien la vierge…<br />
Et qu’il puisse le voir en vie, avant <strong>de</strong> mourir.<br />
Et pour cela vous verrez ce que la Glorieuse a fait:<br />
elle l'a fait entrer dans un grand jardin dans lequel plusieurs fois déjà<br />
Celui qui servira bien la vierge…<br />
il avait entré; mais ce jour elle a fait qu'il trouvat une fontaine<br />
très claire et très belle, et que près d'elle il alla s’asseoir.<br />
Et après avoir lavé très bien ses mains, il a dit: "'Aïe, Vierge, qui pouvait<br />
Celui qui servira bien la vierge…<br />
voir le Paradis, une chose que je t'ai beaucoup <strong>de</strong>mandé,<br />
un peu <strong>de</strong> son repos avant que je sorte d'ic:<br />
Qui, <strong>de</strong> ceux qui agissent bien, savent la récompense qu’ils auront?<br />
Celui qui servira bien la vierge…<br />
Dès que le moine a fini la prière,<br />
il a écouté un petit oiseau chanter avec un son si agréable<br />
qu'il a oublié lui‐même, en l'écoutant et en le regardant toujours.<br />
Celui qui servira bien la vierge…<br />
Un tel plaisir procurait avec ce chant et avec ce quatrain,<br />
«Como Santa Maria feze estar o monge trezentos anos ao<br />
canto da passarinna,porque lle pedia que lle mostrasse qual<br />
era o ben que havian os que eran en paraiso»<br />
Quen a Virgen ben servirá<br />
a Paraiso irá.<br />
E daquest’ un gran miragre vos quer’ eu ora contar,<br />
que fezo Santa Maria por un monge, que rogar<br />
ll’ ia sempre que lle mostrasse qual ben en Parais’ ha<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
E que o viss’ en sa vida ante que fosse morrer.<br />
E por end’ a Groriosa ve<strong>de</strong>s que lle foi fazer:<br />
fez‐lo entrar en ũa horta en que muitas vezes ja<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
entrara; mais aquel dia fez que ũa font’ achou<br />
mui crara e mui fremosa, e cab’ ela s’ assentou.<br />
E pois lavou mui ben sas mãos, diss’: «Ai Virgen, que sera<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
se verei do Paraiso, o que ch’ eu muito pidi,<br />
algun pouco <strong>de</strong> seu viço ante que saia d’ aqui,<br />
e que sábia do que ben obra que galardon havera?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Tan toste que acabada houv’ o monj’ a oraçon,<br />
oiu ũa passarinna cantar log’ en tan bon son,<br />
que se escaeceu seendo e catando sempr’ ala.<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Atan gran sabor havia daquel cant’ e daquel lais,
Qu’il a été ainsi trois cents ans, ou plus,<br />
bien qu'il croyait qu'il n'était pas mais un peu, comme il était,<br />
Celui qui servira bien la vierge…<br />
le moine quelque fois dans l'année, quand il sortait au verger.<br />
Après que le petit oiseaux soit parti, il a été très triste,<br />
et il a dit: "d'ici je veux partir, parce que maintenant je veux aller manger<br />
Celui qui servira bien la vierge…<br />
au couvent ". Et il est parti tout <strong>de</strong> suite et il a trouvé une gran<strong>de</strong> entrée<br />
qu'il n'avait jamais vue, et il a dit: Aïe, Sainte Marie, ai<strong>de</strong>z moi!<br />
Ce n'est pas mon monastère, où irai‐je?<br />
Celui qui servira bien la vierge…<br />
Ensuite il est entré dans l'église, et les moines ont eu<br />
une gran<strong>de</strong> peur quand ils l'ont vu, et le prieur lui a <strong>de</strong>mandé,<br />
en lui disant: "Ami: qui êtes‐vous et que cherchez‐vous ici?<br />
Celui qui servira bien la vierge…<br />
Il a dit : "Je cherche mon abbé que maintenant j'ai laissé ici<br />
et le prieur et les moines, qui maintenant sont sortis<br />
quand je suis allé à ce verger: où sont‐ils, qui est‐ce qui me le dira?<br />
Celui qui servira bien la vierge…<br />
Quand l'abbé a écouté cela, il a cru que le moine était fou,<br />
et aussi le couvent; mais après qu'ils ont su<br />
comme les faits avaient été, ils ont dit: "Qui a écoute jamais<br />
Celui qui servira bien la vierge…<br />
une si gran<strong>de</strong> merveille comme laquelle Dieu a fait pour homme<br />
par la prière <strong>de</strong> sa Mère: Sainte Vierge <strong>de</strong> gran<strong>de</strong> gloire!<br />
Et par cela nous la louangeons; mais qui ne la louangeras<br />
Celui qui servira bien la vierge…<br />
par n'importe quelle chose qui soit? Parce que, sur Dieu, elle a une<br />
gran<strong>de</strong> ascendance et tout ce que nous <strong>de</strong>mandons, son Fils nous le<br />
donne, c’est vrai, par elle, et ici Il nous a montré ce qu’il nous donnera après ».<br />
Celui qui servira bien la vierge…<br />
que gran<strong>de</strong>s trezentos anos estevo assi, ou máis,<br />
cuidando que non estevera senon pouco, com’ está<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
monj’ algũa vez no ano, quando sal ao vergeu.<br />
Des i foi‐s’ a passarinna, <strong>de</strong> que foi a el mui greu,<br />
e diz: «Eu d’ aqui ir‐me quero, ca oimais comer querra<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
o convent’». E foi‐se logo e achou un gran portal<br />
que nunca vira, e disse: «Ai, Santa Maria, val!<br />
Non é est’ o meu mõesteiro, pois <strong>de</strong> mí que se fara?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Des i entrou na eigreja, e houveron gran pavor<br />
os monges quando o viron, e <strong>de</strong>mandou‐ll’ o prior,<br />
dizend’: «Amigo, vós quen so<strong>de</strong>s ou que busca<strong>de</strong>s aca?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Diss’ el: «Busco meu aba<strong>de</strong>, que agor’ aqui leixei,<br />
e o prior e os fra<strong>de</strong>s, <strong>de</strong> que mi agora quitei<br />
quando fui a aquela horta: u seen quen mi o dira?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Quand’ est’ oiu o aba<strong>de</strong>, teve‐o por <strong>de</strong> mal sén,<br />
e outrossi o convento; mais <strong>de</strong>s que souberon ben<br />
<strong>de</strong> como fora este feito, disseron: «Quen oirá<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
nunca tan gran maravilla como Deus por este fez<br />
polo rogo <strong>de</strong> sa Madre, Virgen santa <strong>de</strong> gran prez!<br />
E por aquesto a loemos; mais quen a non loará<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
máis doutra cousa que seja? Ca, par Deus, gran <strong>de</strong>reit’ é,<br />
pois quanto nós lle pedimos nos dá seu Fill’, a la fe,<br />
por ela, e aqui nos mostra o que nos <strong>de</strong>pois dara».<br />
Quen a Virgen ben servirá...
«Celle‐ci raconte comme un prête faisait une prose à Sainte Marie et ne pouvait pas<br />
trouver une rime, et il est allé prier à Sainte Marie qu'elle l'aidât, et l'a trouvée tout<br />
<strong>de</strong> suite. Et il a dit à la Majesté: ‘Merci beaucoup’ ».<br />
Sainte Marie, Mère <strong>de</strong> Dieu, sent une très gran<strong>de</strong> joie pour ai<strong>de</strong>r<br />
à qui faisait <strong>de</strong>s proses ou chansons pour la louer.<br />
Un miracle j'ai écoute raconter, peu <strong>de</strong> temps avant:<br />
un vieil archidiacre, qui avait un grand plaisir<br />
<strong>de</strong> faire et dire sa bonté et sa mesure et sa gloire et sa valeur<br />
dans <strong>de</strong>s proses en son honneur.<br />
Sainte Marie, Mère <strong>de</strong> Dieu, sent une très gran<strong>de</strong> joie pour ai<strong>de</strong>r…<br />
Il faisait une prose qui était très bien faite,<br />
mais ce n’était une rime qui dans elle manquait;<br />
et il ne pouvait pas la trouver, , et il croyait que pas du tout<br />
par lui il la trouverait, ni par d’autre qui avait du savoir.<br />
Sainte Marie, Mère <strong>de</strong> Dieu, sent une très gran<strong>de</strong> joie pour ai<strong>de</strong>r…<br />
Lui, désespéré parce que’il n’y avait personnne dans ce mon<strong>de</strong><br />
qui pouvait trouver cette rime, il est parti vers un autel<br />
<strong>de</strong> la Sainte Vierge Marie et il a commencé à prier<br />
pour qu’elle l’ai<strong>de</strong> à finir cette prose.<br />
Sainte Marie, Mère <strong>de</strong> Dieu, sent une très gran<strong>de</strong> joie pour ai<strong>de</strong>r…<br />
Puisqu'il était content <strong>de</strong> sa louange et <strong>de</strong> Dieu<br />
et <strong>de</strong> comme les incrédules entendaient la Trinité<br />
et il ne pouvait pas lui donner une fin, alors<br />
il s’est mis à genoux pour que ce fût elle qui la finisse.<br />
Sainte Marie, Mère <strong>de</strong> Dieu, sent une très gran<strong>de</strong> joie pour ai<strong>de</strong>r…<br />
Et lui, étant dans une telle extase,<br />
est venue à son coeur, qui elle avait un tel fon<strong>de</strong>ment<br />
«Esta é como un clerigo fazia ũa prosa a Santa Maria e non podia<br />
achar ũa rima, e foi rogar a Santa Maria que o ajudasse, e achó‐a<br />
logo. E a Majesta<strong>de</strong> lle disse: “Muitas graças”»<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor<br />
d’ ajudar quen lle cantares ou prosas faz <strong>de</strong> loor.<br />
Daquest’ ora un miragre oi, pouc’ ha, retraer<br />
que a un arcidiago avẽo, que gran prazer<br />
havia en fazer prosas <strong>de</strong> sa loor e dizer<br />
sa bondad’ e sa mesura e seu prez e sa valor.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
El ũa prosa fazia que era feita mui ben,<br />
se non fosse ũa rima soa que minguava én;<br />
e achar non a podia, e cuidava que per ren<br />
per el ja non s’ acharia, nen per outro sabedor.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
El ja por <strong>de</strong>sasperado <strong>de</strong> s’ aquela rim’ achar<br />
per home daqueste mundo, foi‐s’ enton a un altar<br />
da Virgen Santa Maria e começou‐ll’ a rogar<br />
<strong>de</strong> s’ acabar esta prosa que lle foss’ ajudador.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Ca ela era ben feita <strong>de</strong> sa loor e <strong>de</strong> Deus<br />
e <strong>de</strong> com’ a Trĩida<strong>de</strong> enten<strong>de</strong>ssen os encreus;<br />
e el dar non lle podia neun cabo, mas os seus<br />
gẽollos ficou que ela foss’ en<strong>de</strong> acabador.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Estand’ el assi en prezes, vẽo‐lle a coraçon<br />
a rima que lle minguava, que era <strong>de</strong> tal razon
et en langue latine, et elle montrait : Nobile Triclinium.<br />
qu'il n'y avait pas <strong>de</strong> mot qui la faisait mieux<br />
Sainte Marie, Mère <strong>de</strong> Dieu, sent une très gran<strong>de</strong> joie pour ai<strong>de</strong>r…<br />
que cette rime que je vous dis, et qui veut dire ainsi :<br />
"Noble maison <strong>de</strong> séjour, trois maisons il y a dans toi:<br />
Dieu le Père, et son Fils et le Saint Eprit là‐bas<br />
sont allés pour habiter sans aucun doute pour nous donner <strong>de</strong> l’amour ».<br />
Sainte Marie, Mère <strong>de</strong> Dieu, sent une très gran<strong>de</strong> joie pour ai<strong>de</strong>r…<br />
Après qu'il l'eut fini, il a loué Sainte Marie<br />
parce que la rime était si bien finie, et il a pleuré avec plaisir.<br />
Et au bout d’un instant il s'est incliné vers l'image<br />
et très lentement il a dit : "Merci beaucoup, ma dame".<br />
Sainte Marie, Mère <strong>de</strong> Dieu, sent une très gran<strong>de</strong> joie pour ai<strong>de</strong>r…<br />
Ce miracle <strong>de</strong> Sainte Marie veut démontrer<br />
ce qui est arrivé, il n'y a pas longtemps, dans la ville <strong>de</strong> Paris;<br />
et vous pouvez voir l'image, pour vous sentir avec elle plus heureux,<br />
donc aujourd’hui elle est suspendue à l'intérieur <strong>de</strong>l’église <strong>de</strong> Saint Victor.<br />
Sainte Marie, Mère <strong>de</strong> Dieu, sent une très gran<strong>de</strong> joie pour ai<strong>de</strong>r…<br />
en latin e que mostrava: “Nobile Triclinium”.<br />
E non havia palavra que i fezesse mellor<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
esta rima que vos digo, e que quer dizer assi:<br />
“Nobre casa <strong>de</strong> morada, tres moradas ha en ti:<br />
Deus Padre e o seu Fillo e o Sant’ Espirit’ i<br />
vẽeron morar sen falla por nos fazeren amor”.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Pois houv’ a pros’ acabada, Santa Maria loou<br />
que lla tan ben acabara, e con gran prazer chorou.<br />
Mais a cabo dũa peça a omage s’ enclinou<br />
<strong>de</strong>la e mui passo disse: «Muitas graças, meu sennor».<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Este miragre que Santa Maria <strong>de</strong>mostrar quis<br />
conteceu, non ha gran tempo, na cida<strong>de</strong> <strong>de</strong> Paris;<br />
e vere<strong>de</strong>s a omagen, por seer<strong>de</strong>s én máis fis,<br />
hoje dia enclinada estar <strong>de</strong>ntr’ en San Vitor.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...
“Comme un prête pendant la messe a mangé une araignée qui est tombée dans le<br />
calice, et elle le parcourait entre la peau et la chair, et Sainte Marie a fait qu'elle lui<br />
sortait par l'ongle".<br />
Un très bon miracle a fait la Vierge, étrange et beau,<br />
pour que le sot obstiné comprenne la vérité.<br />
Et cette fois je vous raconterai un grand miracle<br />
et merveilleux à l'entendre, puisque vous l'enten<strong>de</strong>z <strong>de</strong> bon gré,<br />
ce que la Sainte Vierge, dont Dieu est né pour nous, a montré,<br />
dans la ville <strong>de</strong> Ciduad Rodrigo. Et c'est très merveilleux<br />
Un très bon miracle a fait la Vierge, étrange et beau,…<br />
plus que les autres que vous avez écouté, puisque j'ai su que ce<br />
que je vous raconterai maintenant est arrivé à un prête<br />
qui disait toujours la messe <strong>de</strong> la Mère du Roi céleste;<br />
et parce qu’il la chantait bien, et le peuple<br />
Un très bon miracle a fait la Vierge, étrange et beau,…<br />
était enthousiaste <strong>de</strong> l'entendre. Mais un jour, sans manquer,<br />
dans la gran<strong>de</strong> fête du mois d’août, il etait en train <strong>de</strong> chanter<br />
une messe pour cette Dame si belle; et dès qu’il a mangé<br />
l’Hostie, il a voulu boire le sang du Glorieux<br />
Un très bon miracle a fait la Vierge, étrange et beau,…<br />
Jésus‐Christ. Et il a vu dans le calice une gran<strong>de</strong> araignée<br />
en nageant sur le sang, et il a consi<strong>de</strong>ré ce fait comme une chose<br />
étrangère; mais il a fait un très grand effort, selon la coutume <strong>de</strong> l'Espagne,<br />
et il n’a pas été très lent à consommer le tout .<br />
Un très bon miracle a fait la Vierge, étrange et beau,…<br />
Et après qu'il eut fait cela, Dieu n'a pas voulu que le poison <strong>de</strong> l’araignée<br />
mît un obstacle ni que le corps dépérisse;<br />
«Como ũu clerigo ena missa consomiu ũa aranna que lle caeu no calez,<br />
eandava‐lle ontr’ o coiroe a carne viva, e fez Santa Maria que lle saisse<br />
pela unna»<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso,<br />
porque a verdad’ entenda o neicio perfioso.<br />
E daquest’ un gran miragre vos sera per mí contado<br />
e d’ oir maravilloso, pois oi<strong>de</strong>‐o <strong>de</strong> grado,<br />
que mostrou a Santa Virgen, <strong>de</strong> que Deus por nós foi nado,<br />
<strong>de</strong>ntro en Cidad‐Rodrigo. E é mui maravilloso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
ontr’ os outros que oistes, e tenn’ eu que atal éste<br />
o que vos contarei ora que avẽo a un preste<br />
que dizia sempre missa da Madre do Rei celeste;<br />
e porque a ben cantava, era én mui <strong>de</strong>sejoso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
o poblo <strong>de</strong> lla oiren. Mas un dia, sen falida,<br />
ena gran festa d’ Agosto, <strong>de</strong>sta Sennor mui comprida<br />
estava cantando missa; e pois houve consomida<br />
a Hosti’, ar quis o sangui consomir do glorioso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
Jesu‐Crist’. E viu no caliz jazer ũa grand’ aranna<br />
<strong>de</strong>ntro no sangui nadando, e teve‐o por estranna<br />
cousa; mais mui grand’ esforço fillou, a foro d’ Hespanna,<br />
e <strong>de</strong> consomir‐lo todo non vos foi mui vagaroso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
E pois aquest’ houve feito, non quis que ll’ empeecesse<br />
Deus o poçon da aranna nen lle no corpo morresse;
et pour cela elle était vivante, et il n'a pas voulu qu'elle le mordît,<br />
mais entre la peau et la chair cet insecte malheureux se promenait.<br />
Un très bon miracle a fait la Vierge, étrange et beau,…<br />
Et elle marchait très vite dans le corps et ne causait pas<br />
<strong>de</strong> douleur ni <strong>de</strong> mal, par la grâce <strong>de</strong> la Sainte Vierge Marie;<br />
et s’il s'arrêtait sous le soleil, tout <strong>de</strong> suite l'araignée venait,<br />
et il disait à tous en la montrant: "Le Roi pieux<br />
Un très bon miracle a fait la Vierge, étrange et beau,…<br />
a voulu que j’eûs ce martyre à cause <strong>de</strong> mes péchés;<br />
pour cela je prie la Vierge que, si cela lui plaisait,<br />
qu’elle supplie son Fils qu’il me donne vite la mort<br />
ou Il me retirât cette peine, puisque Il est bien puissant pour le faire ".<br />
Un très bon miracle a fait la Vierge, étrange et beau,…<br />
Cette araignée marchait au‐<strong>de</strong>ssus <strong>de</strong> l'épine dorsale<br />
et après par les côtés et directement à la rate,<br />
ensuite elle allait à la poitrine et il n’y avait pas <strong>de</strong> bras<br />
où elle ne marchait pas; et le corps très velu<br />
Un très bon miracle a fait la Vierge, étrange et beau,…<br />
cette araignée avait. Et un jour, en étant<br />
au soleil, à la neuvième heure, son bras peu à peu tomba,<br />
et il s’est mis à se gratter et il ne s'est pas rendu compte sauf quand<br />
cet insecte venimeux lui est sorti <strong>de</strong>‐<strong>de</strong>ssous d'un ongle.<br />
Un très bon miracle a fait la Vierge, étrange et beau,…<br />
Et aussitôt que l'araignée est sortie, le prêtre l'a prise<br />
et a fait tout <strong>de</strong> suite <strong>de</strong>s poudres et il les a gardées dans son sac;<br />
et quand il a dit sa messe, il l'a mise à la bouche et l'a avalée,<br />
et a dit que ce fut pour lui comme un mets très délicieux.<br />
Un très bon miracle a fait la Vierge, étrange et beau,…<br />
Les gens qui étaient là, quand ils ont vu cela,<br />
ont loué beaucoup la Mère du Saint Roi Jésus‐Christ<br />
et par la suite le prête a été par ce fait<br />
beaucoup plus confirmé dans sa foi, et il n'a pas sombré dans la luxure.<br />
Un très bon miracle a fait la Vierge, étrange et beau…<br />
e pero andava viva, non ar quis que o mor<strong>de</strong>sse,<br />
mas ontr’ o coir’ e a carn’ ia aquel bestigo astroso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
E andava muit’ aginna pelo corp’ e non fazia<br />
door nen mal, por vertu<strong>de</strong> da Virgen Santa Maria;<br />
e se s’ ao sol parava, log’ a aranna viia,<br />
e mostrando‐a a todos dizend’: «O Rei piadoso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
quis que polos meus pecados aqueste marteir’ houvesse;<br />
por én rogo aa Virgen que se a ela prouguesse,<br />
que rogass’ ao seu Fillo que cedo mi a morte <strong>de</strong>sse<br />
ou me tolless’ esta coita, ca ben é én po<strong>de</strong>roso».<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
Esta aranna andando per cima do espinnaço<br />
e <strong>de</strong>pois pelos costados e en <strong>de</strong>reito do baço,<br />
<strong>de</strong>s i ia‐ll’ aos peitos e sol non leixava braço<br />
per que assi non andasse; e o corpo mui veloso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
havia esta aranna. E un dia, el estando<br />
ao sol, ora <strong>de</strong> nõa, foi ll’ o braç’ escaentando,<br />
e el a coçar fillou‐s’ e non catou al senon quando<br />
lle saiu per so a unlla aquel poçon tan lixoso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
E tan toste que saida foi, o crerigo fillou‐a<br />
e fez logo <strong>de</strong>la poos e en sa bolsa guardou‐a;<br />
e quando disse sa missa, consumiu‐a e passou‐a,<br />
e disse que lle soubera a manjar mui saboroso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso<br />
As gentes que i estavan, quand’ houveron esto visto,<br />
loaron muito a Madre do Santo Rei Jesu‐Cristo<br />
e <strong>de</strong>s ali a<strong>de</strong>ante foi o crerigo por isto<br />
mui máis na fe confirmado, e non foi luxurioso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...
«Celle est pour louer sainte Marie»<br />
Dites, aïe troubadours,<br />
à la Dame <strong>de</strong>s Dames:<br />
pourquoi ne la louez‐vous pas?<br />
Si vous savez chanter,<br />
et parce que vous avez Dieu,<br />
pourquoi ne la louez‐vous pas?<br />
La dame qui donne la vie<br />
et est d'une telle beauté,<br />
pourquoi ne la louez‐vous pas?<br />
Celle qui vous ne ment jamais<br />
et notre peine ressent,<br />
pourquoi ne la louez‐vous pas?<br />
Celle qui est plus que bonne<br />
et par laquelle Dieu pardonne,<br />
pourquoi ne la louez‐vous pas?<br />
Celle qui nous donne <strong>de</strong> la consolation<br />
dans la vie et dans la mort,<br />
pourquoi ne la louez‐vous pas?<br />
Celle qui fait que ce qui meurt<br />
vit, et celle qui nous porte secours,<br />
pourquoi ne la louez‐vous pas?<br />
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria»<br />
Dized’, ai trobadores,<br />
a Sennor das sennores,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
Se vós trobar sabe<strong>de</strong>s,<br />
a por que Deus have<strong>de</strong>s,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A Sennor que dá vida<br />
e é <strong>de</strong> ben comprida,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que nunca nos mente<br />
e nossa coita sente,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que é máis que bõa<br />
e por que Deus perdõa,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que nos dá conorte<br />
na vida e na morte,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que faz o que morre<br />
viv’, e que nos acorre,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?
“Celle‐ci raconte comme un chevalier qui était très luxurieux, par la prière qu’il a<br />
fait à Sainte Marie, il a changé sa nature et dans ce procès il n'est jamais tombé".<br />
De même que le démon lutte pour nos induire en erreur,<br />
la Vierge lutte aussi pour que nous nous préserver <strong>de</strong> l'erreur.<br />
Car <strong>de</strong> même qu’il cherche toujours <strong>de</strong>s chemins<br />
pour faire le mal dans le mon<strong>de</strong>, fausses et très menteuses,<br />
la Vierge les cherche aussi saintes et très vraies,<br />
pour que nous ayons la grâce <strong>de</strong> Dieu, dont nous attendons toujours.<br />
De même que le démon lutte pour nos induire en erreur,...<br />
Et je veux vous parler d’un miracle que j’ai écouté je veux vous dire,<br />
que la très glorieuse Vierge a fait une fois,<br />
merveilleux et très difficile, dont une gran<strong>de</strong> grâce j’attends;<br />
et si vous écoutez bien, nous vous le raconterons <strong>de</strong> bon gré.<br />
De même que le démon lutte pour nos induire en erreur,...<br />
Un chevalier qui aimait <strong>de</strong> coeur<br />
àla Très Glorieuse et toujours il la louait<br />
tout ce qu'il pouvait, et par son amour il donnait l'aumône<br />
aux pauvres et aux mesquins, et nous sauvons ce avec certitu<strong>de</strong>.<br />
De même que le démon lutte pour nos induire en erreur,...<br />
Ce chevalier était grand et élégant et beau,<br />
doux et <strong>de</strong> bonne humeur, sans orgueil et humble<br />
et mesuré dans ses faits; mais il était<br />
si enclin à la luxure qu'il il ne pouvait plus l'être d'avantage, d'après ce<br />
que nous savons.<br />
De même que le démon lutte pour nos induire en erreur,...<br />
Mais quand il se rappelait <strong>de</strong> la Dame bien belle,<br />
cette peine lui restait et elle était <strong>de</strong> bonne vie;<br />
«Esta é como un cavaleiro que era mui luxurioso, per rogo que fezo a<br />
Santa Maria, houve cambiada a natura que nunca pois catou por tal<br />
preito»<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos,<br />
outrossi a Virgen punna como nos d’ errar guar<strong>de</strong>mos.<br />
Ca assi com’ ele sempre anda buscando carreiras<br />
pera mal fazer no mundo, falsas e mui mentireiras,<br />
assi ar busca a Virgen santas e mui verda<strong>de</strong>iras,<br />
por que mercee hajamos <strong>de</strong> Deus, que sempr’ aten<strong>de</strong>mos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos..<br />
E daquest’ un gran miragre que oi dizer‐vos quero,<br />
que fezo ũa vegada maravillos’ e mui fero<br />
a Virgen mui groriosa, <strong>de</strong> que gran merce’ espero;<br />
e se ben nos ascuitar<strong>de</strong>s, <strong>de</strong> grado vo‐lo diremos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Esto foi dun cavaleiro que <strong>de</strong> coraçon amava<br />
a esta mui Groriosa e que sempre a loava<br />
quant’ el máis loar podia, e por seu amor ar dava<br />
a pobres e a mesquinnos, esto <strong>de</strong> certo sabemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Este cavaleiro era grand’ e apost’ e fremoso,<br />
manso e <strong>de</strong> bon talante, sen orgull’ e homildoso<br />
e mesurad’ en seus feitos; pero tan luxurioso<br />
era que máis non podia seer, per quant’ apren<strong>de</strong>mos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Pero quando lle nembrava a Sennor <strong>de</strong> ben comprida,<br />
quedava‐ll’ aquela coita e era <strong>de</strong> bõa vida;<br />
mais <strong>de</strong>pois ll’ escaecia, como home que s’ obrida
mais après il l'oubliait, comme homme qui s'emballe<br />
et qui n'a pas toute sa tête, puisque nous en connaissons quelques‐uns<br />
comme lui.<br />
De même que le démon lutte pour nos induire en erreur,...<br />
Et lui, agissant <strong>de</strong> cette façon en luttant avec le démon,<br />
en n'étant pas dans la même situation, mais en tombant et en se levant,<br />
il a vu la Reine <strong>de</strong>s cieux dans une vision, et en pleurant<br />
il lui a dit: " Dame, grâce, parce que dans toi nous la trouverons<br />
De même que le démon lutte pour nos induire en erreur,...<br />
chaque fois que nous nous trompons. Pour cela à ta sainteté<br />
je prie que tu me fasse une grâce et par ta pitié<br />
que tu ne tiennes pas en compte comme nous sommes pleins <strong>de</strong> la<br />
méchanceté,<br />
moi même et d'autres <strong>de</strong> ce mon<strong>de</strong> qui commettons <strong>de</strong>s péchés".<br />
De même que le démon lutte pour nos induire en erreur,...<br />
Alors la Vierge très sainte l'a regardé furieuse<br />
et elle lui a dit: "l'espérance que tu as dans moi est perdue<br />
si ton coeur ne change pas ce que tu fais<br />
et ne laisse pas ce péché que nous tant détestons ".<br />
De même que le démon lutte pour nos induire en erreur,...<br />
Alors le chevalier a dit : "ma Dame, je suis à vous,<br />
et je ne dois pas du tout vous mentir, ni je le veux:<br />
mais ce péché par nature vient <strong>de</strong>puis Adán et nous savons,<br />
que nous ne serons pas sains si nous ne sommes pas protégés par vous.<br />
De même que le démon lutte pour nos induire en erreur,...<br />
Alors la Vierge très pleine <strong>de</strong> mesure a répondu:<br />
«Parce que nous connaissons ta bonté et entendons ta folie,<br />
je ferai que mon Fils te change la nature<br />
pour que tu ne recommences pas à faire cela, car nous avons le pouvoir<br />
<strong>de</strong> faire cela» .<br />
De même que le démon lutte pour nos induire en erreur,...<br />
Alors la sainte Vierge est partie; et pour la suite un autre jour,<br />
par pouvoir <strong>de</strong> la sainte et glorieuse Marie bénie,<br />
le chevalier qui avant d'une gran<strong>de</strong> luxure brûlait<br />
est <strong>de</strong>venu plus froid que la neige, dans les miracles nous le lisons.<br />
De même que le démon lutte pour nos induire en erreur,...<br />
Et il a vécu après sa vie comme et le temps que Dieu a voulu,<br />
très bonne, comme l'homme qui progresse toujours dans le bien,<br />
pour la joie <strong>de</strong> la Glorieuse qui brise le démon,<br />
et à qui toujours, nous les pécheurs, donnons <strong>de</strong>s louanges pour cela.<br />
De même que le démon lutte pour nos induire en erreur,...<br />
e que non é en seu siso, e <strong>de</strong> taes connocemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
El aquest’ assi fazendo e con o <strong>de</strong>mo luitando,<br />
non estand’ en un estado, mais caend’ e levantando,<br />
viu en vijon a Reinna dos ceos, e el chorando<br />
lle disse: «Sennor, mercee, ca en ti a acharemos<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
cada que fezermos erro. Por end’ a ta santida<strong>de</strong><br />
rogo que m’ hajas mercee e pola ta piada<strong>de</strong><br />
non cates a como sõo mui comprido <strong>de</strong> malda<strong>de</strong><br />
eu e os máis <strong>de</strong>ste mundo por pecados que fazemos».<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton a Virgen mui santa cató‐o come sannuda<br />
e disse‐ll’: «A esperança que has en mí é perduda<br />
se daquesto que tu fazes teu coraçon non se muda<br />
e non leixas aquel erro que nós muit’ avorrecemos».<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton diss’ o cavaleiro: «Mia Sennor, eu sõo vosso,<br />
e a vós per nulla guisa mentir non <strong>de</strong>vo nen posso;<br />
mais est’ erro per natura ben <strong>de</strong>s Adan é‐xe nosso,<br />
<strong>de</strong> que non seremos sãos, se per vós non guarecemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton respon<strong>de</strong>u a Virgen mui comprida <strong>de</strong> mesura:<br />
«Porque teu ben connocemos e enten<strong>de</strong>s ta loucura,<br />
eu farei que o meu Fillo te cambiará a natura<br />
que ja máis esto non faças, ca <strong>de</strong>sto po<strong>de</strong>r havemos».<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton foi‐s’ a Virgen santa; e logo en outro dia,<br />
por po<strong>de</strong>r da groriosa bẽeita Santa Maria,<br />
o cavaleiro que ante con gran luxuri’ ardia<br />
tornou mais frio ca neve, nos miragres‐lo leemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
E viveu <strong>de</strong>pois sa vida quamanna Deus quis e quanta,<br />
mui bõa, assi com’ home que sempr’ en seu ben avanta,<br />
por prazer da Groriosa que ao <strong>de</strong>mo quebranta,<br />
a que sempre pecadores por en<strong>de</strong> loores <strong>de</strong>mos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...
"Comme sainte Marie libère <strong>de</strong> la mort un animal qu'on appelle belette".<br />
Dans le peu et dans le beaucoup, dans tout, la Vierge<br />
fait grâce à ses serfs, mère <strong>de</strong> celui qui voit tout.<br />
De ce fait je raconterai un grand miracle qu'a fait la Reine,<br />
Mère <strong>de</strong> Dieu Jésus‐Christ, à un roi qui avait beaucoup <strong>de</strong> son espérance<br />
en elle, parce qu'elle lui a fait voir tout <strong>de</strong> suite<br />
tristesse et plaisir très grands les <strong>de</strong>ux par sa grâce.<br />
Dans le peu et dans le beaucoup, dans tout, la Vierge...<br />
Ce chagrin fût causé par un animal que le Roi aimait beaucoup,<br />
qu'il avait avec lui et qu'il élevait très bien<br />
ce que les Galiciens appellent donezinna, et il tirait<br />
avec elle <strong>de</strong>s oiseaux <strong>de</strong>s grottes, dans lesquelles personne ne voit.<br />
Dans le peu et dans le beaucoup, dans tout, la Vierge...<br />
Mais cela et beaucoup d'autres bonnes choses elle faisait<br />
en batifolant et en sautant, ce dont le Roi avait un grand plaisir;<br />
et <strong>de</strong> ce fait il l'aimait tant<br />
qu'il considérait que Dieu lui avait accordé une gran<strong>de</strong> grâce en la lui donnant.<br />
Dans le peu et dans le beaucoup, dans tout, la Vierge...<br />
Et par ce il le faisait avec futaine, dans laquelle il la gardait,<br />
un coffre très bien fait, et à l'intérieur il l'enfermait<br />
pour que elle ne souffrit aucun mal , puisque il se méfiait beaucoup<br />
du chat qui voit dans la nuit mieux que dans le jour.<br />
Dans le peu et dans le beaucoup, dans tout, la Vierge...<br />
Je la vois encore un jour, en allant sur un chemin,<br />
où il a voulu la tirer du coffre; et comme elle est légère,<br />
elle est tombé entre les pattes <strong>de</strong>s bêtes, et alors<br />
le Roi pris <strong>de</strong> panique a dit: "Sainte‐Marie grâce!<br />
«Como Santa Maria guardou <strong>de</strong> morte ũa bestiola que chaman<br />
donezinna»<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee<br />
aos seus servos a Virgen, Madre do que todo vee.<br />
Desto direi un miragre gran<strong>de</strong> que fez a Reinna,<br />
Madre <strong>de</strong> Deus Jesu‐Cristo, a ũu rei que muito tiinna<br />
en ela sa asperança, ca lle fez veer aginna<br />
pesar e prazer mui gran<strong>de</strong> dũa ren por sa mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Este pesar foi por ũa bestiola que muit’ amava<br />
el‐Rei, que sigo tragia e a que mui ben criava,<br />
a que chaman donezinna os <strong>galego</strong>s, e tirava<br />
con ela aves das covas, e <strong>de</strong> taes home vee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Pero esta outras cousas muitas e bõas fazia<br />
trebellando e saltando, on<strong>de</strong> gran prazer havia<br />
aquel Rei; e por aquesto atan gran ben lle queria<br />
que tiinna que fezera Deus en dar‐lla gran mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
E por esto lle fezera <strong>de</strong> fust’, en que a guardava,<br />
ũa arca mui ben feita, e <strong>de</strong>ntro a enserrava<br />
por que mal non recebesse, ca muito se receava<br />
do gato, que ena noite mellor ca no dia vee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
On<strong>de</strong> ll’ avẽo ũu dia, indo per ũa carreira,<br />
que a quis tirar da arca; e com’ ela é ligeira,<br />
caeu ontr’ os pés das bestas, e foi en atal maneira<br />
que el‐Rei con coita disse: «Santa Maria, mercee!
Dans le peu et dans le beaucoup, dans tout, la Vierge...<br />
Gar<strong>de</strong>z‐moi ma donezinna que je ne la per<strong>de</strong> pas par la mort ".<br />
Et touts ceux qui étaient là, ont eu un grand chagrin,<br />
parce que le cheval du Roi a mis sa patte si fort<br />
sur elle que le Roi a dit: "aïe, les hommes, qui est‐ce qui la voit?<br />
Dans le peu et dans le beaucoup, dans tout, la Vierge...<br />
Donnez‐la‐moi <strong>de</strong> n'importe quelle façon, vivante, ou morte,<br />
et j'ai me consolerai avec elle comme qui peut en être affligé".<br />
Alors sainte Marie, qui <strong>de</strong>s cieux est la porte, a fait,<br />
que d'au‐<strong>de</strong>ssous <strong>de</strong> la patte elle sortit vivante par sa grâce.<br />
Dans le peu et dans le beaucoup, dans tout, la Vierge...<br />
Alors touts ceux qui étaient là et ont vu une si gran<strong>de</strong> merveille<br />
que la Glorieuse a faite, qui est <strong>de</strong> Dieu la Mère et la Fille,<br />
quand elle fait que le cheval, qui avec son pied a marché si mal,<br />
ne la tue pas. Et celui qui voit tout a fait cela<br />
Dans le peu et dans le beaucoup, dans tout, la Vierge...<br />
pour le plaisir <strong>de</strong> la Glorieuse, sa Mère, à qui le Roi<br />
l'a <strong>de</strong>mandé, quand elle a été piétinée par la patte du cheval.<br />
Pour cela qu'il soit béni et qu'elle soit louée<br />
et toujours les <strong>de</strong>ux aient pitié <strong>de</strong> nous et nous concè<strong>de</strong>nt leur grâce.<br />
Dans le peu et dans le beaucoup, dans tout, la Vierge...<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Guarda‐me mia donezinna que a non perça per morte».<br />
E quantos ali estavan houveron gran <strong>de</strong>sconorte,<br />
ca lle pose o cavalo d’el‐Rei o pé atan forte<br />
sobr’ ela, e el‐Rei disse: «Ai, varões, quen a vee?<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Da<strong>de</strong>‐mi‐a qual quer que seja, sequer viva, sequer morta,<br />
e conortar‐m’‐ei con ela come quen se mal conorta».<br />
Enton fez Santa Maria, a que é dos ceos porta,<br />
que <strong>de</strong> so o pé saisse viva pola sa mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Enton quantos ali eran e viron tal maravilla<br />
que fezo a Groriosa, que é <strong>de</strong> Deus Madr’ e Filla,<br />
en fazer que o cavalo, que con seu pé tan mal trilla,<br />
non a matasse. E esto fez aquel que todo vee<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
per prazer da Groriosa, sa Madr’, a que comendada<br />
a houv’ el‐Rei, u do pee do cavalo foi trillada.<br />
Por én seja el bẽeito e ela seja loada,<br />
e sempr’ ambos <strong>de</strong> nós hajan pieda<strong>de</strong> e mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...
«Comme sainte Marie a porté l'âme d'un moine qui a peint son nom <strong>de</strong><br />
trois couleurs".<br />
Celle qui pour une gran<strong>de</strong> beauté est appelée Fleur <strong>de</strong>s fleurs,<br />
il lui plaît beaucoup plus quand son nom est loué, que d'autres louanges.<br />
Je raconterai un miracle à ce sujet, comme on me l'a raconté,<br />
puisque j'ai l'écouté à un moine bon et bien ordonné<br />
et qui disait les heures <strong>de</strong> la Vierge avec grand plaisir,<br />
et il y avait un plus grand plaisir en cela que dans d'autres plaisirs.<br />
Celle qui pour une gran<strong>de</strong> beauté est appelée Fleur <strong>de</strong>s fleurs, ...<br />
Ce prête était très bon et avec satisfaction il lisait<br />
les Vies <strong>de</strong>s Saintes Pères et écrivait aussi très bien;<br />
mais, à l'endroit où il trouvait le nom <strong>de</strong> sainte Marie,<br />
il lui rédigeait avec trois couleurs un très bel écrit.<br />
Celle qui pour une gran<strong>de</strong> beauté est appelée Fleur <strong>de</strong>s fleurs, ...<br />
La première était en or, couleur riche et belle<br />
semblable à la Vierge qui est noble et belle;<br />
l'autre était bleue, couleur très merveilleuse,<br />
celle qui au ciel ressemble quand il est dans sa splen<strong>de</strong>ur.<br />
Celle qui pour une gran<strong>de</strong> beauté est appelée Fleur <strong>de</strong>s fleurs, ...<br />
Le troisième on l'appelle rose, parce que c'est une couleur rouge;<br />
c'est pourquoi que chacune <strong>de</strong> ces couleurs ressemble très bien<br />
à la Vierge qui est riche, très sainte, et à qui n'a jamais connu<br />
d'une égale en beauté, parce qu'elle est la meilleure <strong>de</strong>s meilleures.<br />
Celle qui pour une gran<strong>de</strong> beauté est appelée Fleur <strong>de</strong>s fleurs, ...<br />
Où le moine apportait ce saint nom avec lui<br />
<strong>de</strong> la Vierge Marie, dont il était très ami,<br />
il l'embrassait souvent pour vaincre l'ennemi,<br />
le diable qui toujours s'efforce pour nous faire commettre <strong>de</strong>s erreurs.<br />
Celle qui par une gran<strong>de</strong> beauté est appelée Fleur <strong>de</strong>s fleurs,...<br />
«Como Santa Maria levou a alma dun fra<strong>de</strong> que pintou o seu<br />
nome <strong>de</strong> tres coores»<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores,<br />
mui máis lle praz quando loan seu nome que doutras loores.<br />
Desto direi un miragre, segundo me foi contado,<br />
que avẽo a un monge bõo e ben ordinnado<br />
e que as horas <strong>de</strong>sta Virgen dizia <strong>de</strong> mui bon grado,<br />
e maior sabor havia <strong>de</strong>sto que doutras sabores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Este mui bon clerigo era e mui <strong>de</strong> grado liia<br />
nas Vidas dos Santos Padres e ar mui ben escrivia;<br />
mais u quer que el achava nome <strong>de</strong> Santa Maria<br />
fazia‐o mui fremoso escrito con tres colores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
A primeira era ouro, coor rica e fremosa<br />
a semellante da Virgen nobre e mui preciosa;<br />
e a outra d’ azur era, coor mui maravillosa<br />
que ao ceo semella quand’ é con sas esplandores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
A terceira chaman rosa, porque é coor vermella;<br />
on<strong>de</strong> cada ũa <strong>de</strong>stas coores mui ben semella<br />
aa Virgen que é rica, mui santa, e que parella<br />
nunca houv’ en fremosura, ar é mellor das mellores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Ond’ aqueste nome santo o monge tragia sigo<br />
da Virgen Santa Maria, <strong>de</strong> que era muit’ amigo,<br />
beijando‐o ameu<strong>de</strong> por vencer o ẽemigo<br />
diabo que sempre punna <strong>de</strong> nos meter en errores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...
Il est arrivé une fois qu'il se trouvait très mala<strong>de</strong><br />
avec une gran<strong>de</strong> maladie, dont il était atteint;<br />
mais bien qu'ainsi il se trouvât, lui venait à l'esprit<br />
d'être toujours l'un <strong>de</strong>s plus admirateurs <strong>de</strong> la sainte Vierge.<br />
Celle qui pour une gran<strong>de</strong> beauté est appelée Fleur <strong>de</strong>s fleurs, ...<br />
L'abbé et les moines sont allés le voir,<br />
et comme ils l'ont vu mal en point, ils ont mis un moine avec lui<br />
pour qu'il lui tînt compagnie; et après ils sont restés<br />
un peu <strong>de</strong> temps et ensuite ils sont partis. mais la Dame <strong>de</strong>s dames<br />
Celle qui pour une gran<strong>de</strong> beauté est appelée Fleur <strong>de</strong>s fleurs, ...<br />
est apparue au moine qui l'accompagnait, en dormant,<br />
et il a vu qu'elle s'approchait du lit peu à peu<br />
et elle lui disait: "ne crains pas, que je te ferai monter<br />
avec moi maintenant au paradis, où tu verras les anciens.<br />
Celle qui pour une gran<strong>de</strong> beauté est appelée Fleur <strong>de</strong>s fleurs, ...<br />
Donc, pouisque tu peignais mon nom avec trois peintures,<br />
je te porterai en haut au ciel, où tu verras les grâces,<br />
et dans le Livre <strong>de</strong> la Vie écrit entre les écritures<br />
tu seras entre ceux qui ne meurent pas ni ont <strong>de</strong> peines ni <strong>de</strong> douleurs ".<br />
Celle qui pour une gran<strong>de</strong> beauté est appelée Fleur <strong>de</strong>s fleurs, ...<br />
Alors elle a porté leur âme avec lui, la sainte Reine.<br />
Et le moine s'est réveillé et est allé au lit tout <strong>de</strong> suite;<br />
et puisqu'il l'a trouvé mort, il a fait sonner la clochette<br />
selon qu'il était établi par les saints docteurs.<br />
Celle qui pour une gran<strong>de</strong> beauté est appelée Fleur <strong>de</strong>s fleurs, ...<br />
Alors l'abbé est arrivé avec le couvent,<br />
qui étaient <strong>de</strong> compagnie au moins quatre‐vingts ou cent;<br />
et ce moine lui a dit: "Messieurs, avec plaisir<br />
je vous dirai tout ce que j'ai vu, si vous voulez m'écouter".<br />
Celle qui pour une gran<strong>de</strong> beauté est appelée Fleur <strong>de</strong>s fleurs, ...<br />
Alors il a raconté ce qu'il avait vu, comme déjà je vous ai dit;<br />
et l'abbé l'a fait mettre par écrit vite<br />
pour détruire les oeuvres <strong>de</strong> l'ennemi maudit,<br />
qui veut nous porter où nous avons toujours <strong>de</strong>s peurs…<br />
Celle qui pour une gran<strong>de</strong> beauté est appelée Fleur <strong>de</strong>s fleurs, ...<br />
Et après qu'ils ont su le fait, ils ont loué pleins <strong>de</strong> volonté<br />
la sainte Vierge Marie, la Dame <strong>de</strong> pitié;<br />
et si dans une chose ils ont péché par sottise,<br />
ils ont lutté pour se préserver d'être pécheurs.<br />
Celle qui pour une gran<strong>de</strong> beauté est appelée Fleur <strong>de</strong>s fleurs, ...<br />
On<strong>de</strong> foi ũa vegada que jazia mui doente<br />
dũa grand’ enfermida<strong>de</strong>, <strong>de</strong> que era én possente;<br />
e pero assi jazia, viinna‐lle sempre a mente<br />
<strong>de</strong> seer da Virgen santa un dos seus máis loadores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
O aba<strong>de</strong> e os monges todos veer o vẽeron,<br />
e poi‐lo viron maltreito, un fra<strong>de</strong> con el poseron<br />
que lle tevesse companna; e pois ali esteveron<br />
un pouco, foron‐se logo. Mais a Sennor das sennores<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
apareceu ao fra<strong>de</strong> que o guardav’, en dormindo,<br />
e viu que ao leito se chegava passo indo,<br />
e dizia‐lle: «Non temas, ca te farei ir sobindo<br />
mig’ ora a paraiso, u veeras os maiores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Ca por quanto tu pintavas meu nome <strong>de</strong> tres pinturas,<br />
levar‐t’‐ei suso ao ceo, u veras as aposturas,<br />
e eno Livro da Vida escrit’ ontr’ as escrituras<br />
seras ontr’ os que non morren, nen han coitas nen doores».<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Enton levou <strong>de</strong>l a alma sigo a Santa Reinna.<br />
E o fra<strong>de</strong> espertou logo e foi ao leit’ aginna;<br />
e pois que o achou morto, fez sõar a campainna<br />
segund’ estableçud’ era polos seus santos doctores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Mantenente o aba<strong>de</strong> chegou i con o convento,<br />
que eran i <strong>de</strong> companna ben oiteenta ou cento;<br />
e aquel monge lles disse: «Sennores, por cousimento<br />
o que vi vos direi todo, se m’ én for<strong>de</strong>s oidores».<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Enton contou o que vira, segundo vos hei ja dito;<br />
e o aba<strong>de</strong> tan toste o fez meter en escrito<br />
pera <strong>de</strong>struir as obras do ẽemigo maldito,<br />
que nos quer levar a logo u sempr’ hajamos pavores...<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
E pois souberon o feito, loaron <strong>de</strong> voonta<strong>de</strong><br />
a Virgen Santa Maria, a Sennor <strong>de</strong> pieda<strong>de</strong>;<br />
e se en algũa cousa ll’ erraran per necida<strong>de</strong>,<br />
punnaron <strong>de</strong> se gardaren que non fossen pecadores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...
«Cette Première est dédié au Mai».<br />
Bienvenu sois‐tu, Mai, et avec joie;<br />
pour cela nous prierons à Sainte Marie<br />
qu'elle prie encore son fils<br />
pour qu'il nous gar<strong>de</strong> <strong>de</strong>s errements et <strong>de</strong>s folies.<br />
Bienvenu sois‐tu, le Mai, et avec joie.<br />
Bienvenu sois‐tu, Mai, avec toute santé,<br />
parce que nous priions à celle <strong>de</strong> gran<strong>de</strong> vertu<br />
pour qu'elle prie Dieu qu'il nous ai<strong>de</strong> toujours<br />
contre le démon et <strong>de</strong> là qu'il nous protège.<br />
Bienvenu sois‐tu, le Mai, et toute santé.<br />
Beinvenu sois‐tu, Mai, et avec loyauté,<br />
parce que nous priions à celle <strong>de</strong> gran<strong>de</strong> bonté<br />
pour qu'elle ait toujours <strong>de</strong> nous <strong>de</strong> la pitié<br />
et qu'elle nous préserver <strong>de</strong> toute méchanceté.<br />
Bienvenu sois‐tu, le Mai, et avec loyauté.<br />
Bienvenu sois‐tu, Mai, avec beaucoup <strong>de</strong> richesses;<br />
et nous prions qu'il y ait une très gran<strong>de</strong> noblesse,<br />
que <strong>de</strong>s tristesses il nous préserve<br />
et <strong>de</strong>s peines et aussi <strong>de</strong>s bassesses.<br />
Bienvenu sois‐tu, le Mai, et avec beaucoup <strong>de</strong> richesses.<br />
Bienvenu sois‐tu Mai, couvert <strong>de</strong> fruits;<br />
et nous prierons pour que soient redoublées<br />
«Esta primeira é das maias»<br />
Ben vennas, Maio, e con alegria;<br />
por én roguemos a Santa Maria<br />
que a seu Fillo rogue toda via<br />
que el nos guar<strong>de</strong> d’ err’ e <strong>de</strong> folia.<br />
Ben vennas, Maio, e con alegria.<br />
Ben vennas, Maio con toda sau<strong>de</strong>,<br />
por que roguemos a <strong>de</strong> gran vertu<strong>de</strong><br />
que a Deus rogue que nos sempr’ aju<strong>de</strong><br />
contra o <strong>de</strong>m’ e <strong>de</strong>s i nos escu<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, con toda sau<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, e con lealda<strong>de</strong>,<br />
por que roguemos a <strong>de</strong> gran bonda<strong>de</strong><br />
que sempre haja <strong>de</strong> nós piada<strong>de</strong><br />
e que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> toda malda<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, e con lealda<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, con muitas requezas;<br />
e nós roguemos a que ha nobrezas<br />
en si mui gran<strong>de</strong>s, que nos <strong>de</strong> tristezas<br />
guard’ e <strong>de</strong> coitas e ar d’ avolezas.<br />
Ben vennas, Maio, con muitas requezas.<br />
Ben vennas, Maio, coberto <strong>de</strong> fruitas;
les grâces à réaliser, pour que plusieurs<br />
fois encore elles nous protègent du démon et <strong>de</strong> ses<br />
luttes<br />
Bienvenu sois‐tu, Mai, couvert <strong>de</strong> fruits.<br />
Bienvenu sois‐tu, Mai, avec <strong>de</strong> bonnes saveurs;<br />
et nous prierons et luangerons<br />
celle qui toujours pour les pécheurs<br />
a prié Dieu, qu'il nous préserve <strong>de</strong>s douleurs.<br />
Beinvenu sois‐tu, Mai, avec <strong>de</strong> bonnes saveurs.<br />
Bienvenu sois‐tu, Mai, avec <strong>de</strong>s vaches et <strong>de</strong>s taureaux;<br />
et nous prions que nos trésors<br />
soient <strong>de</strong> Jésus‐Christ, que le ciel confon<strong>de</strong><br />
les maures, si blancs et blonds.<br />
Beinvenu sois‐tu, Mai, avec <strong>de</strong>s vaches et <strong>de</strong>s taureaux.<br />
Bienvenu sois‐tu, Mai, joyeux et sans fureur;<br />
et nous prions celui qui nous gagne<br />
les biens <strong>de</strong> son Fils, qui nous donne<br />
une gran<strong>de</strong> force, pour que les maures sortent d'Espagne.<br />
Bienvenu sois‐tu, Mai, joyeux et sans fureur.<br />
Bienvenu sois‐tu, Mai, avec beaucoup <strong>de</strong> bétail;<br />
et nous prions pour que les péchés<br />
nous soient par Dieu pardonnés,<br />
qu'il nous fassent les protégés <strong>de</strong> son Fils.<br />
Bienvenu sois‐tu, Mai, avec beaucoup <strong>de</strong> bétail.<br />
Bienvenu sois‐tu, Mai, avec un bon été;<br />
et nous prions la Vierge <strong>de</strong> la plaine<br />
que nous défen<strong>de</strong> <strong>de</strong> l'homme très scélérat<br />
et <strong>de</strong> l'audacieux et du truand maladroit.<br />
Bienvenu sois‐tu, Mai, avec un bon été.<br />
Bienvenu sois‐tu, Mai, avec du pain et avec du vin;<br />
et nous prions que Dieu l'enfant<br />
porte dans ses bras que nous donne un chemin<br />
pour que nous fassions une bonne fête avec elle.<br />
Bienvenu sois‐tu, Mai, avec du pain et avec du vin.<br />
Bienvenu sois‐tu, Mai, doux et non furieux;<br />
et nous prions que notre bouclier<br />
nous gar<strong>de</strong> du fou audacieux<br />
et <strong>de</strong> l'homme furieux et inconnu.<br />
Bienvenu sois‐tu, Mai, doux et non furieux.<br />
e nós roguemos a que sempre duitas<br />
ha sas merces <strong>de</strong> fazer én muitas<br />
que nos <strong>de</strong>fenda do <strong>de</strong>m’ e sas luitas.<br />
Ben vennas, Maio, coberto <strong>de</strong> fruitas.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos sabores;<br />
e nós roguemos e <strong>de</strong>mos loores<br />
aa que sempre por nós pecadores<br />
rog’ a Deus, que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> doores.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos sabores.<br />
Ben vennas, Maio, con vacas e touros;<br />
e nós roguemos a que nos tesouros<br />
<strong>de</strong> Jeso‐Cristo é, que aos mouros<br />
cedo cofonda, e brancos e louros.<br />
Ben vennas, Maio, con vacas e touros.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e sen sanna;<br />
e nós roguemos a quen nos gaanna<br />
ben <strong>de</strong> seu Fillo, que nos dé tamanna<br />
força, que saian os mouros d’ Hespanna.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e sen sanna.<br />
Ben vennas, Maio, con muitos gãados;<br />
e nós roguemos a que os pecados<br />
faz que nos sejan <strong>de</strong> Deus perdõados,<br />
que <strong>de</strong> seu Fillo nos faça privados.<br />
Ben vennas, Maio, con muitos gãados.<br />
Ben vennas, Maio, con bõo verão;<br />
e nós roguemos a Virgen <strong>de</strong> chão<br />
que nos <strong>de</strong>fenda d’ home mui vilão<br />
e d’ atrevud’ e <strong>de</strong> torp’ alvardão.<br />
Ben vennas, Maio, con bõo verão.<br />
Ben vennas, Maio, con pan e con vinno;<br />
e nós roguemos a que Deus mininno<br />
troux’ en seus braços, que nos dé caminno<br />
por que sejamos con ela festinno.<br />
Ben vennas, Maio, con pan e con vinno.<br />
Ben vennas, Maio, mans’ e non sannudo;<br />
e nós roguemos a que noss’ escudo<br />
é, que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> louc’ atrevudo<br />
e d’ hom’ ẽaio e <strong>de</strong>sconnoçudo.<br />
Ben vennas, Maio, mans’ e non sannudo.
Bienvenu sois‐tu, Mai, joyeux et beau<br />
par la Mère du Roi glorieux<br />
et nous prions qu'il nous préserve<br />
<strong>de</strong> l'homme coléreux et du faux et du menteur<br />
Bienvenu sois‐tu, Mai, joyeux et beau.<br />
Bienvenu sois‐tu, Mai, avec <strong>de</strong> bons mets;<br />
et nous prierons dans les notres chants<br />
la sainte Vierge, <strong>de</strong>vant ses autels<br />
qu'elle nous préserve <strong>de</strong>s grands chagrins.<br />
Bienvenu sois‐tu, Mai, avec <strong>de</strong> bons mets.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e fremoso;<br />
por end’ a Madre do Rei grorioso<br />
roguemos que nos guar<strong>de</strong> do nojoso<br />
hom’ e <strong>de</strong> falso e <strong>de</strong> mentiroso.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e fremoso.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos manjares;<br />
e nós roguemos en nossos cantares<br />
a Santa Virgen, ant’ os seus altares,<br />
que nos <strong>de</strong>fenda <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>s pesares.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos manjares.
“Celle tremière est <strong>de</strong> comme il a fait le ciel et la terre et la mer et le soleil et la lune<br />
et les étoiles et toutes les autres choses qui existent, et comme il a fait l'homme<br />
sembable à lui".<br />
Comme pouvons‐nous au Dieu remercier<br />
te tout ce qu'il a eu à faire pour nous?<br />
Pour nous il a fait le ciel, la terre et la mer,<br />
bien qu'il n'en avait pas besoin;<br />
celui qui ne veux pas croire cela,<br />
veut nier la bonté <strong>de</strong> Dieu.<br />
Comme pouvons‐nous au Dieu remercier...<br />
De comment il a fait la lumière et l'a créée,<br />
c'est bien son oeuvre, mes amis;<br />
mais il a été plus quand encore, pour sauver les siens,<br />
son feu il l'a enfermé dans la Vierge.<br />
Comme pouvons‐nous au Dieu remercier...<br />
Et comme les cieux il a fait et a étendu,<br />
cela paraît une oeuvre <strong>de</strong> gran<strong>de</strong> pensée;<br />
mais il est été plus grand encore, pour celui qui sait le voir,<br />
quand il est <strong>de</strong>scendu pour être un homme parmi eux.<br />
Comme pouvons‐nous au Dieu remercier...<br />
Et quand il a fait la terre, il a montré tout<br />
le pouvoir qu'il avait, mais pour qui veut le mesurer,<br />
pour nous racheter,<br />
il a marché sur terre et a subi un grand malheur.<br />
Comme pouvons‐nous au Dieu remercier...<br />
«Esta primeira é <strong>de</strong> com’ el fez o ceo e a terra e o<br />
mar e o sol e a lũa e as estrelas e toda‐las outras<br />
cousas que son, e como fez o home asa semellança»<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer<br />
quantos bẽes el por nós foi fazer.<br />
Por nós fez el ceo, terra e mar,<br />
ca pera si non havia mester;<br />
e quen aquesto creer non quiser,<br />
a pieda<strong>de</strong> <strong>de</strong> Deus quer negar.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
De com’ el fez a luz e a criou,<br />
ben semella seu feit’, amigos meus;<br />
pero máis foi u por salva‐los seus<br />
o seu lume na Virgen enserrou.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u os ceos fez e esten<strong>de</strong>u,<br />
ben semella obra <strong>de</strong> mui gran sén;<br />
mas maior foi, a quen o catar ben,<br />
u por seer home <strong>de</strong>les <strong>de</strong>cen<strong>de</strong>u.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u a terra fez, mostrou ben qual<br />
po<strong>de</strong>r havia; mas quen comidir,<br />
por máis terra u por nos remiir<br />
andou en ela e sofreu gran mal.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...
Et quand la lune et le soleil qui éclaire<br />
il a créé, une gran<strong>de</strong> oeuvre et très noble il a fait;<br />
mais il a été plus encore quand plus noir que la poix<br />
les ciels se sont tranmsformés quand il est mort pour nous sur la croix.<br />
Comme pouvons‐nous au Dieu remercier...<br />
Et quand il a fait les étoiles, bien sûr je sais que,<br />
en les faisant, il n'a fait grand effort;<br />
mais il a été plus encore quand par elles guidés,<br />
par les Rois il a été adoré comme Roi.<br />
Comme pouvons‐nous au Dieu remercier...<br />
Et quand les poissons, comme j'ai appris,<br />
il a créé les eaux, comme il est écrit,<br />
ce fut une gran<strong>de</strong> chose; mais bien plus encore<br />
quand il a marché sur ces eaux pour nous qui sommes ici.<br />
Comme pouvons‐nous au Dieu remercier...<br />
Et quand les oiseaux, il a bien voulu créer,<br />
il a voulu qu'ils volent dans l'air,<br />
et ce fut beaucoup; mais je vous dis ceci<br />
qu'il a plus fait pour nous quand il a monté dans l'air.<br />
Comme pouvons‐nous au Dieu remercier...<br />
Et quand les bêtes, comme les écrits disent,<br />
il en a fait beaucoup plus d'espèces que mille,<br />
ce fut beaucoup; mais plus encore dans l'humble créche<br />
entre ces animaux il a joué très heureux.<br />
Comme pouvons‐nous au Dieu remercier...<br />
Et quand l'homme il a crée très beau<br />
en lui donnant <strong>de</strong> l'enten<strong>de</strong>ment et <strong>de</strong> la raison,<br />
ce fut beaucoup; mais encore plus lors <strong>de</strong> sa passion<br />
pour le sauver et lors <strong>de</strong> sa très cruelle mort.<br />
Comme pouvons‐nous au Dieu remercier...<br />
E u a lũa e o sol que luz<br />
criou, grand’ obra e mui nobre fez;<br />
pero máis foi u chus negros ca pez<br />
tornaron u por nós pres mort’ en cruz.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u as estrelas fez, <strong>de</strong> certo sei<br />
que en faze‐las non fillou afan;<br />
pero máis foi u per elas a pran<br />
dos Reis foi aorado por Rei.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u os peixes, per com’ aprendi,<br />
criou das aguas, com’ escrito jaz,<br />
gran cousa foi; mas mui maior assaz<br />
u sobr’ elas andou por nós aqui.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u as aves, com’ el por ben viu,<br />
que voassen no aire fazer quis,<br />
muito foi; mas <strong>de</strong>sto vos faço fis<br />
que máis fez por nós u per el subiu.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u bestias, per com’ o escrito diz,<br />
fez <strong>de</strong> naturas muitas máis ca mil,<br />
muito foi; pero máis u eno vil<br />
presev’ ontr’ elas jouv’ o mui fiiz.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u fez home apost’ e mui bel<br />
a que <strong>de</strong>u entendiment’ e razon,<br />
muito foi; pero máis u pres paxon<br />
po‐lo salvar e morte mui cruel.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...
IL TROVADORISMO MEDIEVALE GALIZIANO‐PORTOGHESE<br />
(Introduzione, selezione ed edizione a carico di Carlos Paulo Martínez<br />
Pereiro)<br />
Un’iniziativa <strong>de</strong>lla <strong>Asociación</strong> <strong>de</strong> Escritores en Lingua Galega con la<br />
sponsorizzazione <strong>de</strong>lla S. A. <strong>de</strong> Xestión do Plan Xacobeo<br />
Traduzione in italiano di Eva Moreda
L'importanza e la pertinenza <strong>de</strong>lla scuola trovatoresca <strong>medieval</strong>e galiziano‐<br />
portoghesa, per il suo intrinseco interesse e per motivi estrinseci di carattere<br />
sociolinguistico e letterario‐culturale, iniziano oggi ad essere valutate con giustizia,<br />
riconoscendo il ruolo importante e l’innegabile valore estetico <strong>de</strong>l movimento poetico così<br />
chiamato.<br />
Tuttavia, tale riconoscimento non ha portato alla divulgazione <strong>de</strong>l completo e<br />
complesso argomento storico che spiega il suo ruolo egemonico come lingua e forma<br />
poetica peninsolare per centocinquanta anni. Nel Medioevo, la nascita <strong>de</strong>lla sua espansione<br />
penisolare è basata su due fattori inseparabili: in primo luogo, è comprensibile solo se si<br />
tiene conto <strong>de</strong>l prestigio <strong>de</strong>l galiziano‐portoghese come lingua poetica; d'altro canto, se è<br />
anche una conseguenza <strong>de</strong>ll’importanza politica ed economica <strong>de</strong>lla Galizia nel contesto <strong>de</strong>i<br />
regni peninsolari <strong>de</strong>l periodo alto<strong>medieval</strong>e.<br />
Questo 'splendore' e questa influenza culturale, politica ed economica <strong>de</strong>l territorio<br />
a nord‐ovest <strong>de</strong>lla Spagna fecero sì che nel Duecento e il Trecento ‐dopo il quale comincia il<br />
<strong>de</strong>cadimento <strong>de</strong>lla Galizia che poi lentamente sarà ancora più spiccato‐ sul galiziano‐<br />
portoghese si costruisse la principale (e quasi unica) scuola trovatoresca penisolare che, nei<br />
suoi aspetti religiosi e profani, ci è stata tramandata da diversi Cancioneiros manoscritti. In<br />
realtà, la base fondamentale <strong>de</strong>l fatto che la ricezione e adattamento <strong>de</strong>lla lirica <strong>de</strong>l<br />
trovatorismo ultrapirenaico si sia prodotta nella lingua nord‐occi<strong>de</strong>ntale peninsolare, sta nel<br />
fatto che i monarchi e la nobiltà <strong>de</strong>l regno <strong>de</strong>l nord‐ovest <strong>de</strong>lla Galizia (e Leon) fossero ‐fino<br />
ad Afonso VI ( 1188‐1230), IX di Leon‐ e difen<strong>de</strong>ssero i propri 'interessi' galiziani ‐come la<br />
potente famiglia <strong>de</strong>i Conti di Traba‐ o fossero cresciuti in questo territorio ‐fino a Fernando<br />
III e Afonso X, o le grandi linee di Castro e Lara radicate nella corte di Afonso VIII di<br />
Castiglia‐, accanto alla progressiva importanza di Santiago <strong>de</strong> Compostela come centro di<br />
potere e di cultura, oltre che la stretta sfera religiosa.<br />
La fattualità storica e le attuali conoscenze sulla preistoria <strong>de</strong>l nostro lirismo<br />
consentono di ipotizzare che la "versione" galiziano‐portoghesa <strong>de</strong>lla lirica occitana nelle<br />
corti penisolari sia dovuta alla forte influenza, direttamente e indirettamente, <strong>de</strong>lla Galizia<br />
sull’evoluzione storica ispanica nei secoli XI e XII, e che, inoltre, probabilmente sia stata<br />
fondata su una prece<strong>de</strong>nte coltura di qualche sorta di poesia lirica in lingua galiziana.<br />
Questa ricezione probabilmente ebbe effetto nel momento in cui le esperienze poeticche<br />
occitana e galiziana finalmente convergono nei regni di Afonso IV e Alfonso VIII di Castiglia.<br />
Inoltre, poiché i genere coltivati mostrarono <strong>de</strong>lle preferenze linguistiche‐dialettali<br />
differenziati che diventarono integranti di ognuna <strong>de</strong>lle modalità letterarie, nel Medio Evo<br />
ispanico, il galiziano‐portoghese diventò lingua lirica esclusiva fra tutte le lingue romaniche<br />
<strong>de</strong>lla Peninsola. Con le eccezioni <strong>de</strong>l mozarabe nella parte meridionale e la lingua d’oc per i<br />
trovatori catalani, in galiziano‐portoghese trovavano non solo i poeti galiziani e portoghesi<br />
<strong>de</strong>l Nord‐Ovest <strong>de</strong>lla Peninsola, ma anche altri di origine iberica che esprimerono<br />
poeticamente la tristezza di amare, che parlarono male <strong>de</strong>i suoi contemporanei, con<br />
sarcasmo e <strong>de</strong>liberata oscenità, o che alzarono loores e miragres a Santa Maria.<br />
Questa omogeneità di espressione linguistica nella lirica ispanica <strong>de</strong>i primi secoli <strong>de</strong>l<br />
millennio passato era così solida che vediamo anche il trovatore genovese Bonifacio Calvo<br />
trovando in lingua galiziana‐portoghese e facendo <strong>de</strong>i dialoghi estaologici, vediamo anche<br />
Alfonso X trovare nella stessa lingua e, in lingua occitana, il provenzale Arnaldo (molto<br />
probabilmente Arnaut Catalan); vediamo anche come, in prece<strong>de</strong>nza, il trovatore occitano
Raimbaut <strong>de</strong> Vaqueiras introduce la lingua poetica <strong>de</strong>l nord‐ovest fra le lingue di prestigio<br />
culturale <strong>de</strong>l suo celebre <strong>de</strong>scort plurilingue, o che il re ‘saggio’ di Castiglia Leon, creatore e<br />
promotore <strong>de</strong>lla prosa in lingua castigliana, appare davanti ai nostri occhi come poeta,<br />
profano o religioso, esclusivamente in galiziano‐portoghese.<br />
La caratterizzazione socioculturale <strong>de</strong>l centro e nord‐ovest <strong>de</strong>lla Peninsola e la<br />
ten<strong>de</strong>nza generale di varietà linguistiche specifiche, accoppiate con il prestigio <strong>de</strong>l galiziano‐<br />
portoghese come lingua già con una tradizione poetica pre‐cortese ‐probabilmente creata<br />
attorno al gran<strong>de</strong> centro di diffusione e ricezione culturale di Santiago <strong>de</strong> Compostela e di<br />
cui sarebbe testimone la straordinaria presenza e l'ulteriore sviluppo, nelle mani <strong>de</strong>i<br />
menestrelli galiziani, <strong>de</strong>l lirismo femminile nel genero <strong>de</strong>lla cantiga <strong>de</strong> amigo (con un<br />
costante e persistente riferimento all’ambiente galiziano)‐ nel suo complesso aiuta a capire<br />
in parte questo complesso fenomeno che, in molti casi, fu vittima di equivoci, sulla base di<br />
un’anacronistica superposizione retrospettiva <strong>de</strong>lla i<strong>de</strong>ologia nazionalista spagnola su <strong>de</strong>lle<br />
zone e <strong>de</strong>i tempi che non accettano gli ina<strong>de</strong>guati pregiudizi assimilatori di carattere<br />
totalizzatore.<br />
La poesia trovatoresca galiziano‐portoghese è costituita da un insieme di circa 1680<br />
cantigas profane, che sono attribuite a circa 160 trovatori e menestrelli, la maggior parte di<br />
loro galiziani e portoghesi, e alcuni provenienti da altre latitudini, come pure circa 422<br />
cantigas religiose ‐di loor e racconti di miragres ‐ progettate e sponsorizzate da Alfonso X<br />
(1221‐1284) nella monumentale raccolta mariana <strong>de</strong>lle Cantigas <strong>de</strong> Santa María. Tutte<br />
queste composizioni, oltre ai loro diversi temi, concezione e significato, o le loro similitudini<br />
e le differenze di stile e di forma, sono unificate dalla sostanziale i<strong>de</strong>ntità <strong>de</strong>ll’espressione<br />
linguistica <strong>de</strong>l trovatorismo galiziano‐portoghese che le conforma. Cantigas che, nella loro<br />
combinazione di musica e testo, sono poesie per essere cantate e che, sostanzialmente in<br />
base al loro contenuto, costituiscono distinti generi.<br />
Questo trovadorismo è ragruppato principalmente su principi che, pur essendo<br />
contrari e contraddittori (come tutta la cultura <strong>medieval</strong>e), formano una unità, che<br />
mantiene una continuità paradossale e un’interrelazione tra i vari elementi che, con confini<br />
talvolta diffusi e mancanti, conformano i suoi discorsi generici: da un lato, intorno all'amore<br />
ossessivo amore‐soffrimento, in visione e iperbolica espressione maschili (cantiga <strong>de</strong> amor)<br />
e in una perspettiva complementare travestitamente femminile (cantigas <strong>de</strong> amico) come<br />
pure la versione religiosa, e la trasposizione al divino <strong>de</strong>i modi profani nei loores mariani;<br />
dall’altro canto la poesia si dispersa nel discorso più narrativo <strong>de</strong>lla satira veemente,<br />
burlesca e sarcastica, oscena e sediziosa, umoristica e illogica, o di tanto in tanto,<br />
moralizzante nelle cantigas <strong>de</strong> escarnio e maldizer e le ampie e poetizzate narrative,<br />
vitalmente pubblicitarie, <strong>de</strong>i miragres che dimostrano le bontà e capacità di mediazione<br />
<strong>de</strong>lla Vergine Maria.<br />
Oltre a questi generi canonica e quantitativamente maggiori, esistono anche altri<br />
minori e talvolta di profili più o meno diffusi. Da un lato, nella testualità profana, possiamo<br />
individuare i <strong>de</strong>scordos (con corrispon<strong>de</strong>nza formale tra la distorsione e il disaccordo<br />
emozionale che esprimono), i lais (narrativi e di tematica arturica), i prantos (di carattere<br />
elegiaco‐funarario) o le tenções (dibattiti tra i due poeti d’intenzione satirica e di tanto in<br />
tanto amorosa), mentre nella testualità religiosa <strong>de</strong>lle Cantigas <strong>de</strong> Santa Maria, abbiamo,<br />
oltre a cantigas prologali e epilogali, una cantiga di pitiçon e <strong>de</strong>lle maias, un piccolo gruppo<br />
di composizioni cristologiche che si discostano dal tema mariano che unifica tutti gli altri.<br />
Tuttavia, si dovrebbe ancora tener conto, in primo luogo, <strong>de</strong>lle cantigas <strong>de</strong> seguir,<br />
che piuttosto che un genero sono una tecnica di composizione parassitaria di generi
prece<strong>de</strong>nti e, dall'altro lato, l’eloxio, la cantiga <strong>de</strong> tear, la cantiga <strong>de</strong> malmaridad e persino la<br />
pastorela (dialogo cortese tra un cavaleiro e una pastor) che costituiscono generi specifici in<br />
altre scuole trovatore <strong>medieval</strong>e occi<strong>de</strong>ntale ma qui hanno una presenza molto sporadica<br />
oppure si diluiscono e scaratterizano, in maggiore o minor misura, nella loro ibridazione e<br />
confluenza con le cantigas <strong>de</strong>i tre potenti generi canonici profani galiziano‐portoghesi.<br />
Il galiziano‐portoghese, come veicolo romanico di espressione che dà unità alle varie<br />
manifestazioni <strong>de</strong>l lirismo trovatoresco spagnolo, ci si presenta nello stato attuale <strong>de</strong>lle<br />
nostre conoscenze come una relativa koiné letteraria con un valore di uso pari a quello <strong>de</strong>l<br />
provenzale nella lirica occitana, ma di una rigidità e chiusura inferiori nel sfruttare il<br />
potenziale <strong>de</strong>l linguaggio popolare vivo. Tuttavia, tra i poli di unità e diversità, questa koiné<br />
poetica si trova in modo preferenziale nel primo di loro, metteno allo stesso livello le<br />
differenze dialettali che vivevano nei territori <strong>de</strong>ll’attuale Galizia e il nord <strong>de</strong>l Portogallo fino<br />
al fiume Mon<strong>de</strong>go e con un registro linguistico più ricco e vario nelle composizioni satiriche<br />
e i racconti <strong>de</strong>i miragres, così come ci sono state trasferite dal Cancioneiro da Ajuda, gli<br />
apografi cinquecentisti italiani <strong>de</strong>l Cancioneiro <strong>de</strong> la Biblioteca Nacional e il Cancioneiro <strong>de</strong><br />
la Vaticana e i quattro cancioneiros <strong>de</strong>lle Cantigas <strong>de</strong> Santa María.<br />
Tuttavia, questa caratterizzazione unitaria e convenzionale, oggi <strong>de</strong>ve essere<br />
problematizzata, perché non vi è alcun dubbio <strong>de</strong>lla continua apertura e permeabilità <strong>de</strong>i<br />
nostri poeti alla lingua reale, colloquiale e popolare (la sua e quella <strong>de</strong>i suoi contemporanei),<br />
così come logicamente alla presenza irregolare e la più ridotta ricezione nelle modalità<br />
espressive <strong>de</strong>i diversi generi. Pertanto, nonostante la suanatura convenzionale, ha un<br />
elevato grado di comunicabilità e di una facile i<strong>de</strong>ntificazione retroattiza dal punto di vista<br />
<strong>de</strong>ll'attuale stato <strong>de</strong>lla nostra lingua.<br />
Come strumento estetico di comunicazione, il galiziano‐portoghese appare intriso di<br />
una forte e coerente consapevolezza di stile, doppia, ma solo relativamente specializzata in<br />
relazione alla forte polarizzazione in torno all’universo anche doppio che riflettono: lirico‐<br />
amoroso (profano e religioso) e narrativo (satirico e miracolistico).<br />
Il modo lirico‐amoroso che presie<strong>de</strong> la costruzione <strong>de</strong>lla cantiga <strong>de</strong> amor, la cantiga<br />
<strong>de</strong> amigo e la cantiga <strong>de</strong> loor, è basato sulla procedura semantico‐strutturale <strong>de</strong>lla<br />
ripetizione e la variazione, il parallelismo formale e significativo, in modo che, anche come<br />
risultato e richiesta di una concezione scolastica e aristocratica <strong>de</strong>lla creazione poetica, si<br />
richiu<strong>de</strong> in un gruppo limitato di motivi tematico‐situazilnali e la conseguente selezione<br />
lessico‐formulistica in stile umano o divino. Con questo condizionamenti assunti da una<br />
poetica volutamente ridotta, le cantigas <strong>de</strong> amor rispecchiano, per una convenzione quasi<br />
inevitabile, un ipotetico testo paradigmatico, intensificando ed interiorizzando così l’analisi<br />
psicologica <strong>de</strong>lla coita <strong>de</strong> amor ed il circolo di motivi che l’accompagnano in un’espressione<br />
molto formalizzata, retorica e “paralogica” che nelle cantigas <strong>de</strong> loor si adatta e diversifica<br />
nel canto di lo<strong>de</strong> <strong>de</strong>lla Vergine come Senhor das senhores, mentre in quelle cantigas <strong>de</strong><br />
amigo più rappresentative <strong>de</strong>l genere e meno contaminate dallo spirito cortese, i limiti<br />
stilistici e strutturali sono oltrepassati con un simbolismo di tipo naturalista ed una<br />
espressione più tradizionale e suggestiva.<br />
Da parte sua, il modo narrativo che presie<strong>de</strong> la costruzione <strong>de</strong>i testi satirici e<br />
miracolistici presume la secondarizzazione <strong>de</strong>gli schemi iterativi <strong>de</strong>l modo amoroso e il<br />
primato d’una espressività e caratterizzazione discorsivo‐linguistica conversazionale e vitale<br />
a<strong>de</strong>guata alla sua apertura tematica endocontestuale e le diverse intenzionalità che<br />
generano i due tipi di testi. Cioè, senza rinunciare ai condizionamenti autoassunti a scuola, è<br />
caratterizzata, in relazione a ciò che abbiamo chiamato modo amoroso, per la sua ten<strong>de</strong>nza
elativamente anticonvenzionale ed espansiva, una forte espressività retorica basata su <strong>de</strong>i<br />
modi retorici diversi, sulla varietà di registri e su di una gran<strong>de</strong> ricchezza lessica. Nelle<br />
cantigas di escarnho e <strong>de</strong> maldizer si scappa ogni i<strong>de</strong>alismo ed astrazione e si arriva alla<br />
cru<strong>de</strong>zza, l'oscenità, la bestemmia o il sacrilegio, sfruttando sistematicamente le possibilità<br />
semantiche ed espressive <strong>de</strong>l linguaggio fino ad un punto appena raggiunto da nessun<br />
satirico. Questa poesia impiega, per raggiungere la sua gran<strong>de</strong> espressività, una perfetta<br />
combinazione di risorse retoriche, quali l'ambiguità, l'ironia e l’invettive, e di procedure che<br />
hanno la loro origine nell’affettività ed effettività <strong>de</strong>l discorso più spontaneo e popolare. Nei<br />
miragres mariani alfonsini, nel discorso narrativo è prevalente un tono dimostrativo di<br />
conseguenze <strong>de</strong>vozionali, con una gran<strong>de</strong> ricchezza linguistica, métrica e stilistica, e non una<br />
minore presenza di diversi settori socio‐ambientali.<br />
Tuttavia, anche se lo strumento linguistico <strong>de</strong>l movimento poetico che ci interessa è<br />
il galiziano‐portoghese, una parte <strong>de</strong>lla sua geografia tematica, culturale e sociale può<br />
essere consi<strong>de</strong>rata, in senso lato, panispanica, o forse in modo più preciso come centro‐<br />
occi<strong>de</strong>ntale peninsolare, avendo sempre presente che è l’ambito cortigiano ed aristocratico<br />
in cui ha luogo principalmente la sua attività. Basti signalare che uno <strong>de</strong>i testi più antichi<br />
<strong>de</strong>lla nostra lirica, la composizione politica scritta circa il 1200, Ora faz host’ o senhor <strong>de</strong><br />
Navarra, di Joán Soárez <strong>de</strong> Paiva, non si occupa tematicamente <strong>de</strong>lla Galizia né il Portogallo,<br />
o che è Joán, jograr morador en León chi comincia a dare testimone <strong>de</strong>lla morte <strong>de</strong>lla scuola<br />
trovatoresca galiziano‐portoghese dopo la morte <strong>de</strong>l Rei Lavrador Don Dinís in 1325,<br />
componendo un pranto (Os namorados que troban d’ amor) che, in modo simbolico, fa<br />
parte <strong>de</strong>gli ultimi testi di questo movimento poetico.<br />
Non dobbiamo dimenticare che è intorno alle corti portoghesi di Afonso III e Don<br />
Dinís, ma anche soprattutto nelle corti castigliane di Fernando III, Alfonso X e Sancho IV che<br />
si rivolge fondamentalmente la maggior parte <strong>de</strong>ll’attività di questa scuola poetica, oltre<br />
che da eventuali nuclei nobili ed ecclesiastici galiziani e portoghesi di entità menore. In<br />
questo contesto cortigiano poetizzavano, con una spiccata formazione cultural e retorica,<br />
grandi trovatori, segreli e menestrelli; partecipavano al processo creative ‐non esento di<br />
conflitti‐ re, alta nobiltà, borghesi, chierici, signorotti rovinati <strong>de</strong>lla piccola nobiltà<br />
(infançóns) o membri <strong>de</strong>lle classi popolari. Tutti essi costituirono un monumento letterario<br />
singolare che, a parte qualche elementi formalizzati e oltrepassati, risultato da una retorica<br />
e una i<strong>de</strong>ologia chiuse, conserva ancora per il lettore mo<strong>de</strong>rno una tassa d’inteligibilità ed<br />
una straordinaria forza comunicativa, nella sua profonda 'traduzione' ed a<strong>de</strong>guamento<br />
<strong>de</strong>ll’universo cortese provenzale al contesto estetico, sociale e culturale galiziano‐<br />
portoghese <strong>medieval</strong>e.<br />
In questa adattazione, le diverse generazioni di trovatori e menestrelli ‐che, da abili<br />
retori, conoscevano l’ars‐ costruirono una poetica propria molto esigente in quanto era<br />
sottoposta a leggi e precetti compositivi rigorosi e più ridotta in relazione ai modi e modalità<br />
di cui partirono, ma utilizzando le risorse metriche, rimatiche, musicali, compositive o<br />
simboliche con una gran<strong>de</strong> abilità tecnica e redditività espressiva, profitando <strong>de</strong>lle<br />
tradizione liriche che li avevano preceduti e praticando, avant la lettre, nella loro poesia il<br />
paradossale principio mo<strong>de</strong>rno <strong>de</strong>l less is more.<br />
Tornando ai limiti di cui sopra, permettono già <strong>de</strong>durre che lo spazio cronologico<br />
<strong>de</strong>lla scuola trovatoresca spazia circa un secolo e mezzo, il Duecento e la prima metà <strong>de</strong>l<br />
Trecento. Questi limiti, in realtà, sono quelli indicati sia la datazione <strong>de</strong>i primi testi che la<br />
nostra povera e unitaria tradizione manoscritta ci tramandò, sia la morte <strong>de</strong>gli ultimi<br />
mecenati e la successiva disapparizione <strong>de</strong>lle ultime corte protettrici <strong>de</strong>lla lirica galiziano‐
porgoehse <strong>de</strong>l re Don Dinís e il suo figlio bastardo Don Pedro, Comte di Barcelos (morti in<br />
1325 e 1354), o preferibilmente in 1350, l’anno in cui il comte lasciò nel suo testamento a<br />
Alfonso XI di Castiglia un Livro <strong>de</strong> las Cantigas che fu probabilmente la raccolta di cui furono<br />
coppiati gli apografi italiani <strong>de</strong>l Cinquecento di cui sopra, grazie al prezioso interesse<br />
<strong>de</strong>ll’umanista Angelo Colocci, che, accanto al Cancioneiro da Ajuda <strong>de</strong>lla fine <strong>de</strong>l Duecento e<br />
i manoscritti minori, ma con notazione musicale, <strong>de</strong>l Pergamiño Vin<strong>de</strong>l, con i cantares <strong>de</strong><br />
amigo di Martin Codax, e <strong>de</strong>l Fragmento Sharrer, con canzoni d’amore di Don Dinís, sono la<br />
base <strong>de</strong> la tradizione manoscritta <strong>de</strong>lla nostra lirica profana. Dall’altra parte, la lirica<br />
religiosa ci fu tramandata da quattro grandi codici alfonsini scritti in fasi progressive <strong>de</strong>lla<br />
redazione <strong>de</strong>lle Cantigas <strong>de</strong> Santa María fra 1270 e 1282 e che, oltre la loro testualità,<br />
hanno anche un gran<strong>de</strong> valore per la musica e le miniature che presentano: i due di El<br />
Escorial, quello fiorentino e quello di Toledo che si trova oggie alla Biblioteca Nacional di<br />
Madrid.<br />
Tuttavia, le date di cui sopra non sono, in realtà, che <strong>de</strong>i riferimenti, perché sembra<br />
necessario postulare l'ipotesi <strong>de</strong>ll'esistenza di una lirica pretrovadoresca (di cui sarebbero<br />
testimone le cantigas <strong>de</strong> amigo più tradizionali) e forse rimandare qualche <strong>de</strong>cennio<br />
indietro il possibile inizio <strong>de</strong>lla scuola, prima <strong>de</strong>i testi che ci sono stati tramandati attraverso<br />
le grandi raccolte antologiche tardive che sono i cancioneiros. È anche vero che sensu stricto<br />
la scuola poetica si conclu<strong>de</strong> con l'ultimo trovatore e patrono, il Comte di Barcelos. Tuttavia,<br />
nonostante il fatto che durante la seconda metà <strong>de</strong>l Trecento, dominata dale corti<br />
portoghesi di Don Fernando e Don João I, la poesia sia vista come fantasia sem beneficio,<br />
nelle corti castigliane le pratiche poetiche <strong>de</strong>rivate dal trovatorismo si resistono a morire e<br />
avranno ancora un’influenza diretta minore nel corso <strong>de</strong>i primi sei <strong>de</strong>cenni <strong>de</strong>l<br />
Quattrocento. Ne sono testimone i testi epigonali postrovatoreschi <strong>de</strong>lla cosid<strong>de</strong>tta scuola<br />
galiziana‐castigliana, che introduce nella tradizione trovatoresca le novità poetiche prodotte<br />
nell’Europa dal 1300. Questi testi poetici di autori quali Macías o Namorado o Alfonso<br />
Álvarez <strong>de</strong> Villasandino sono raccolti nel Cancioneiro <strong>de</strong> Baena (1445), ma il limite finale<br />
dovrebbe essere spostato fino a 1465, data probabile di un testo dialogato di Gómez<br />
Manrique e Álvaro González <strong>de</strong> Alcántara che, per i suoi tratti linguistici e parte <strong>de</strong>l suo<br />
contenuto, può essere consi<strong>de</strong>rato come il simbolico testamento finale.<br />
Più tardi, ancora nel Cancioneiro Geral (1516) di García <strong>de</strong> Resen<strong>de</strong>, che rappresenta<br />
già la prima scuola postrovadoresca che annuncia già la nuova lirica <strong>de</strong>l Rinascimento, la<br />
poesia aulica <strong>de</strong>lla cosid<strong>de</strong>tta scuola castigliana‐portoghese continua a dimostrare<br />
l'esistenza <strong>de</strong>lla pervivenza di mo<strong>de</strong>lli formali e tematiche <strong>de</strong>l trovatorismo galiziano‐<br />
portoghese.<br />
Il secolo e mezzo di lirismo trovatoresco lasciò quindi la sua impronta nelle scuole<br />
poetiche di cui sopra e nella tradizione poetica peninsolare. Sia la poesia cortigiana che la<br />
poesia di tipo tradizionale, in castigliano o portoghese, <strong>de</strong>l Rinascimento, rappresentano<br />
sotto certi aspetti una modulazione continuata <strong>de</strong>l trovatorismo galiziano‐portoghese,<br />
attraverso il raccordo <strong>de</strong>lla lirica ispanica tardo<strong>medieval</strong>e già ricettiva ai nuovi sviluppi<br />
proce<strong>de</strong>nti d'Italia.<br />
A causa <strong>de</strong>l progressivo consolidamento di una oligarchia estera in Galizia e la<br />
parallela perdita graduale d’influenza e potere <strong>de</strong>lla nobiltà galiziana, mentre la nostra<br />
lingua si ve<strong>de</strong>va progressivamente limitata alle zone rurali e l'oralità, e anche la letteratura<br />
galiziana si faceva orale e si riduceva al silenzio scritto, incapace d’integrare l'Umanesimo e<br />
il Rinascimento nel Portogallo la lirica galiziano‐portoghese si prolungava nella<br />
riprogettazione <strong>de</strong>lla sua metafisica amorosa e nei modi <strong>de</strong>lla arte <strong>de</strong> trovar ao modo
antigo, nelle redondillas <strong>de</strong> Gil Vicente, Sá <strong>de</strong> Miranda e Camões, oppure continuava<br />
nell’abbagliante 'monólogo <strong>de</strong> amigo' <strong>de</strong>lla Menina e Moça o Livro das Sauda<strong>de</strong>s che apre la<br />
misteriosamente straordinaria prosa narrative <strong>de</strong>l Cinquecento così intitolata<br />
<strong>de</strong>ll’enigmatico Bernardim Ribeiro, che appare anche lui come personaggio sotto il nome<br />
“Binmar<strong>de</strong>r”.<br />
Con la fine <strong>de</strong>lla scuola galiziano‐portoghese, mentre il Portogallo si orienta verso il<br />
sud e l’espansione d’oltremare, la Galizia entra progresivamente in un lungo periodo di<br />
silenzio e sempre più dipen<strong>de</strong>nte politica e culturalmente da Castiglia con<br />
l’istrumentalizzazione <strong>de</strong>lla lingua come compagna <strong>de</strong>ll’impero (nella chiara espressione<br />
‘politico‐grammaticale’ di Nebrija) con la addomesticazione e castrazione <strong>de</strong>l Regno di<br />
Galizia (come il Padre Zurita chiamò il "lavoro" <strong>de</strong>i Re Cattolici). Periodo conosciuto nella<br />
nostra tradizione letteraria come "Secoli Scuri", di cui solo l'azione <strong>de</strong>gli Illustrati e<br />
Romantici gli permetterà di uscire verso la complessa e più luminosa chiarezza <strong>de</strong>gli ultimo<br />
due secoli.<br />
Ogni semplice riferimento caotico <strong>de</strong>i nomi di quei ‘dottori nel trovare’ evoca<br />
automaticamente uno straordinario discorso poetico ed una inusata costruzione letteraria a<br />
cui si potrebbero applicare senza dubbio le parole che Roman Jakobson <strong>de</strong>dicò alle sette<br />
cantigas <strong>de</strong> amigo <strong>de</strong>l menestrello galiziano Martin Códax: “Magníficas criações <strong>de</strong> uma<br />
época excepcional na história da arte verbal europeia.... Jóias verbais do século XIII”.<br />
Un viaggio <strong>de</strong>i secoli ‘ritrocessi in noi’ (secoli all’interno di noi) ha ancora oggi un<br />
importante senso quando si parla <strong>de</strong>lla poesia trovatoresca galiziano‐portoghese, in quanto<br />
una parte sostanziale <strong>de</strong>lla nostra topografia amorosa si rappresenta e reflessa ancora sulla<br />
mappa che, in parallelo con la prosa d’ispirazione cortese, tracciarono i poeti <strong>medieval</strong>i,<br />
raffinarono i stilnovistas e rinnovò Petrarca, per poi interiorizzarlo noi, che in fondo siamo<br />
ancora eterni petrarchisti.<br />
Per influenza <strong>de</strong>l 'rinascimento culturale' europeo <strong>de</strong>l dodicesimo secolo e seguendo<br />
i troubadours provenzali dopo la crociata contro l'eresia catara <strong>de</strong>gli albigesi, i trobadores<br />
<strong>de</strong>lla lirica galiziano‐portoghese <strong>medieval</strong>, accanto ai trouvères francesi, i minnesinger, i<br />
trovatori alto‐italiani e siciliani (e anche, secondariamente, alcuni poeti cortesi inglesi), sono<br />
protagonist <strong>de</strong>lla riscopeta <strong>de</strong>ll’amore che essi convertono en l’amour réciproque<br />
malheureux, secondo la felice espressione di Denis <strong>de</strong> Rougemont. Non possiamo<br />
quindi rinunciare a questa eredità, anche se molte voci vogliano aumentare le distanze per<br />
rapporto alla ricezione attuale <strong>de</strong>l discorso <strong>medieval</strong>e. Infatti, se, come ci ha insegnato già<br />
Virgilio, omnia vincit Amor, possiamo e dobbiamo guidare la nostra volontà, se si consi<strong>de</strong>ra<br />
voluptas piuttosto che voluntas, verso l’assimilazione di questa magnifica opera cultural<br />
<strong>de</strong>lla poesia galiziano‐portoghese.<br />
Di conseguenza, anche se per noi la lettura (attuale) di un poema <strong>medieval</strong>e<br />
galiziano‐portoghese, oltre ai problemi linguistici e le difficoltà che può comportare, ci<br />
richie<strong>de</strong> una ricostruzione <strong>de</strong>l suo lontano codice socioculturale in modo che possiamo<br />
catturare tutte le sue complessità e ampiezza ‐in cui dobbiamo avere presente non solo il<br />
livello simbolico (e, particolarmente, razionale) e il suo complesso rapporto con il reale, ma<br />
in cui è anche necessario valutare la specificità auditiva <strong>de</strong>i testi‐ il paesaggio mentale che<br />
gli dà senso ‐cioè, ci richie<strong>de</strong> una ‘lettura esplicativa e comprenssiva’ che dia alla lirica il suo<br />
giusto ruolo‐, è anche vero che una ‘lettura impressiva e espressiva’ ci permette anche di<br />
raccogliere i riverberi e echi <strong>de</strong>lla poesia <strong>medieval</strong>e che ci portano ad altre realtà e altri dati<br />
di conoscenza, <strong>de</strong> il tessuto culturale e <strong>de</strong>ll’esperienza <strong>de</strong>l mondo contemporaneo, che è la<br />
nostra.
In realtà, il ben noto principio <strong>de</strong>l doppio corpo <strong>de</strong>l poema come un perpetuum<br />
mobile sottoposto a un incessante processo di crescita conserva, applicato al discorso<br />
trovatoresco, tutto il suo potenziale di conoscenza, riflessione ed estensione di questa<br />
esperienza, poiché la comprensione retrospettiva e aggiornata <strong>de</strong>l distante comporta anche<br />
la conoscenza <strong>de</strong>l prossimo.<br />
Inoltre, non si <strong>de</strong>ve dimenticare che noi, i contemporanei, continuamo ad essere i<br />
<strong>de</strong>stinatari naturali di tutta questa imponente costruzione letterari, con le corrispon<strong>de</strong>nti<br />
responsabilità che questo comporta. Questa affermazione, in realtà parte <strong>de</strong>lla volontà<br />
stessa <strong>de</strong>gli uomini di cultura di quel momento che si è immaginato solo scuro, esprime<br />
nelle parole e, soprattutto nei fatti, la sua chiara volontà di trascen<strong>de</strong>re lo spazio e il tempo,<br />
di trasmettere il ricordo <strong>de</strong>lle parole attraverso la scrittura <strong>de</strong>i codici manoscritti.<br />
L’appropriazione <strong>de</strong>lla lirica <strong>medieval</strong>e galiziana‐portoghese quindi anche tener<br />
presente questa responsabilità nel confronto <strong>de</strong>l passato culturale. L’appropriazione<br />
rinnovatrice raccomandata da Pound, in relazione alla lirica trovatoresca in generale, con la<br />
sua famosa frase make it new, ebbe il suo riflesso nelle letterature brasiliana, galiziana e<br />
portoghese <strong>de</strong>lla prima metà di questo secolo con movimenti neotrovatoreschi a volte ibridi<br />
d’erudizione e creazione letteraria e, di conseguenza, di diversa entità, caratterizzazione e<br />
risultati estetici. Per citare solo alcuni di questi autori, Manuel Ban<strong>de</strong>ira in Brasile, Álvaro<br />
Cunqueiro in Galizia e in Portogallo Afonso Lopes Vieira, s’impegnarono a trasformare la<br />
lirica <strong>medieval</strong>e, da prospettive estetiche plurali per fornire una rappresentazione di essa<br />
aggiornata e non superficiale.<br />
Speriamo che questa panoramica introduttiva e motizia (rivindicativa) <strong>de</strong>lla lirica<br />
<strong>medieval</strong>e galiziano‐portoghese, così come i testi che seguono, abbia la capacità di<br />
stimolare il dialogo con le cantigas che i manoscritti intenzionalmente ci hanno tramandate.<br />
Consentendo in tal modo la perpetua crescita di una letteratura trovatoresca fatta da autori<br />
che di più in più vediamo come pensanti (homo sapiens) e artesani (homo faber), come<br />
esseri dati al sogno e la passion (homo <strong>de</strong>mens), al gioco e la festa (homo lu<strong>de</strong>ns). Perché se<br />
il visionario Padre Vieira, autore <strong>de</strong>ll’incompiuta História do Futuro, pensava che il profeta<br />
Isaia era <strong>de</strong>gno di essere consi<strong>de</strong>rato come parte <strong>de</strong>lla letteratura portoghese per le<br />
numerose volte in cui parlò profeticamente <strong>de</strong>ll’eroica espansione marittima portoghese, i<br />
nostri poeti <strong>medieval</strong>i meritano di fare parte <strong>de</strong>lla nostra sensibilità mo<strong>de</strong>rna per<br />
l’apprezzabile numero di occasioni in cui fecero riferimento con autenticità ai nostri ‐e loro‐<br />
sentimenti, gran<strong>de</strong>zze e limiti quasi settecento anni fa.
ANTOLOGIA
CANCIONEIROS PROFANI
FERNÁN PÁEZ DE TAMALANCOS (...1204?‐1242...)<br />
Sapete, signora, che anche se mi fate <strong>de</strong>l male<br />
mentre io sarò vivo voi sarete sempre,<br />
bella signora, la mia donna.<br />
Anche se ogni giorno mi fate <strong>de</strong>l male<br />
mentre io sarò vivo sarete sempre così,<br />
bella signora, la mia donna.<br />
Anche se fate con me quello che volete,<br />
Mentre io sarò vivo voglio che voi siate,<br />
bella signora, la mia donna.<br />
Ve<strong>de</strong>s, senhor, pero me mal faze<strong>de</strong>s,<br />
Mentr’ eu viver, ja vós sempre sere<strong>de</strong>s,<br />
senhor fremosa, <strong>de</strong> mí po<strong>de</strong>rosa.<br />
Pero me mal faze<strong>de</strong>s cada dia,<br />
Mentr’ eu viver, sere<strong>de</strong>s toda via,<br />
senhor fremosa, <strong>de</strong> mí po<strong>de</strong>rosa.<br />
Per como quer que vós <strong>de</strong> mí faça<strong>de</strong>s,<br />
mentr' eu viver, vós quer’ eu que seja<strong>de</strong>s,<br />
senhor fremosa, <strong>de</strong> mí po<strong>de</strong>rosa.
«Don Fernán Páez <strong>de</strong> Talamancos fece questa canzone di maledire<br />
per un menestrello <strong>de</strong>tto menestrello Saco, ed era fato molto male e<br />
perciò trovò che era più adattochiamarlo saco [sacco] che<br />
menestrello.”<br />
Menestrello Sacco, non posso dare ragione<br />
a chi vi die<strong>de</strong> nome di menestrello e vi die<strong>de</strong> il dono;<br />
più adatto sarebbe “saco” che menestrello.<br />
Dio mi salvi,<br />
il vostro nome vi dicesse chi vi chiamasse<br />
Saco e no menestrello.<br />
Rodrigo Airas ve lo disse e fupazzia<br />
poiché voi non sapete suonare;<br />
inoltre avete nome di sacco, che vi va bene.<br />
Dio mi salvi,<br />
il vostro nome vi dicesse chi vi chiamasse<br />
Saco e no menestrello.<br />
Ci piacono quelli che vi chiamano Saco<br />
e sarà facile di dire per chi ve<strong>de</strong>sse<br />
le natiche enormi sporgere sotto la vostra vita.<br />
Dio mi salvi,<br />
il vostro nome vi dicesse chi vi chiamasse<br />
Saco e no menestrello.<br />
Chi vi chiamò menestrello mentiva<br />
Perché non vi ascoltò suonare<br />
Neanche vi<strong>de</strong> le vostre natiche enormi.<br />
Dio mi gardi,<br />
il vostro nome vi dicesse chi vi chiamasse<br />
Saco e no menestrello.<br />
«Don Fernan Paez <strong>de</strong> Talamancos fez este cantar <strong>de</strong> mal dizer a<br />
ũu jograr que chamavan jograr Saco, e era mui mal feito; e por<br />
én trobou‐lhi que máis guisad’ era <strong>de</strong> seer saco ca jograr»<br />
Jograr Saco, non tenh’ eu que fez razon<br />
quen vos pos nome jograr e vos <strong>de</strong>u don;<br />
máis guisado fora sac’ e jograr non.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.<br />
Rodrig’ Airas vo‐lo diss’ e fez mal sén,<br />
pois que vós non citola<strong>de</strong>s nulha ren;<br />
ar have<strong>de</strong> nome sac’, e sera ben.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.<br />
Quen vos Saco chamar, prazera a nós;<br />
e dira‐vo‐lo ben lheu quen vos en cos<br />
vir tira‐los nadigões apos vós.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.<br />
Quen a vós chamou jograr a pran mentiu,<br />
ca vej’ eu que citolar non vos oio<br />
nen os vossos nadigões non os viu.<br />
Assi Deus m’ ampar,<br />
vosso nome vos dira quen vos chamar<br />
Sac’ e non jograr.
NUNO EANES CÉRZEO (Primeira meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
Bella signora, vi dirò una cosa:<br />
voi siete la mia morte, e il mio male, e il mio bene,<br />
e poi, perché <strong>de</strong>vo ripetervelo?<br />
Siete la mia morte, mi fate morire.<br />
Voi siete la mia morte e il mio male, mia signora,<br />
e quanto nel mondo ho di bene e di gioia,<br />
e poi, perché <strong>de</strong>vo ripetervelo?<br />
Siete la mia morte, mi fate morire.<br />
Siete la mia morte e la mia pena, non vi è altra ragione<br />
e i vostri occhi mi fanno <strong>de</strong>l bene e <strong>de</strong>l male<br />
e poi, perché <strong>de</strong>vo ripetervelo?<br />
Siete la mia morte, mi fate morire.<br />
Signora, mi fanno <strong>de</strong>l bene con solo guardarmi,<br />
ma mi causano anche gran<strong>de</strong> tristezza; vi dirò anche<br />
e poi, perché <strong>de</strong>vo ripetervelo?<br />
Siete la mia morte, mi fate morire.<br />
Mia senhor fremosa, direi‐vos ũa ren:<br />
vós so<strong>de</strong>s mia morte, e meu mal, e meu ben,<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.<br />
Vós so<strong>de</strong>s mia mort’ e meu mal, mia senhor,<br />
e quant’ eu no mund’ hei <strong>de</strong> ben e <strong>de</strong> sabor,<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.<br />
Mia mort’ e mia coita so<strong>de</strong>s, non ha i al,<br />
e os vossos olhos mi fazen ben e mal<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.<br />
Senhor, ben me fazen soo <strong>de</strong> me catar,<br />
pero ven‐m’én coita grand’; e vos direi ar,<br />
e máis. Por que vo‐lo hei eu ja máis a dizer?<br />
Mia morte so<strong>de</strong>s, que me faze<strong>de</strong>s morrer.
A<strong>de</strong>sso voglio già dire addio<br />
alla terra e le genti che sono di cui,<br />
dove il mio Dio così gran<strong>de</strong> durezza mostrò,<br />
sforzando tanto il mio cuore<br />
che pensai a trasferirmi in un altro posto.<br />
Perciò a Dio sono grato di andarmene.<br />
Poiché quando per mia volontà parto di qui<br />
i suoi <strong>de</strong>si<strong>de</strong>ri soddisfatti non vedranno<br />
di ve<strong>de</strong>rmi piangere, né andarmene triste, anche se io<br />
non ho mai ricevuto; né mi potranno dire<br />
che sono sbagliato di andarmene<br />
di qui, dove Dio così grandi tristezze mi die<strong>de</strong>.<br />
Tuttavia avrò nostalgia di queste terre,<br />
anche se a<strong>de</strong>sso me ne vado <strong>de</strong>luso,<br />
e sempre tornerà a me la memoria<br />
<strong>de</strong>lle cose buone che vidi in esse;<br />
ma per altra ragione non mi vedrà mai<br />
nessun uomo andare triste o sconsolato.<br />
E poiché me ne vado dico a Dio la verità:<br />
se avevo qualche rancore <strong>de</strong>lle genti<br />
o <strong>de</strong>lle terre in cui mi rifugiavo,<br />
tutto era per ciò, non per altra causa,<br />
ma a<strong>de</strong>sso non mi andrà male mai<br />
poiché lascio queste terre e me ne vado.<br />
Agora me quer’ eu ja espedir<br />
da terra, e das gentes que i son,<br />
u mi Deus tanto <strong>de</strong> pesar mostrou,<br />
e esforçar mui ben meu coraçon,<br />
e ar pensar <strong>de</strong> m’ ir alhur guarir.<br />
E a Deus gra<strong>de</strong>sco porque m’ én vou.<br />
Ca a meu grad’, u m’ eu d’ aqui partir,<br />
con seus <strong>de</strong>sejos non me veeran<br />
chorar, nen ir triste, por ben que eu<br />
nunca presesse; nen me po<strong>de</strong>rán<br />
dizer que eu torto faç’ en fogir<br />
d’ aqui u me Deus tanto pesar <strong>de</strong>u.<br />
Pero das terras haverei soida<strong>de</strong><br />
<strong>de</strong> que m’ or’ hei a partir <strong>de</strong>spagado;<br />
e sempr’ i tornará o meu cuidado<br />
por quanto ben vi eu en elas ja;<br />
ca ja por al nunca me veera<br />
nulh’ home ir triste nen <strong>de</strong>sconortado.<br />
E ben diga<strong>de</strong>s, pois m’ én vou, verda<strong>de</strong><br />
se eu das gentes algun sabor havia,<br />
ou das terras en que eu guarecia.<br />
Por aquest’ era tod’, e non por al;<br />
mais ora ja nunca me sera mal<br />
por me partir <strong>de</strong>las e m’ ir mia via.
Poiché so<br />
Quanto ho sofferto<br />
e nascosto<br />
in questa terra, di tristezza.<br />
Come ho perduto<br />
e ho sprecato<br />
quando vivevo qui<br />
i miei giorni, di questo posso lamentarmi.<br />
E ricor<strong>de</strong>rò<br />
e penserò<br />
quanto ho sperato<br />
il bene che non poté trovare mai.<br />
E mi sforzerò<br />
e riceverò consiglio<br />
di come <strong>de</strong>vo<br />
vivere a<strong>de</strong>sso.<br />
Dolore,<br />
trovare<br />
subito,<br />
un’altra cosa<br />
vorrei cercare.<br />
Il buon senso<br />
di qualcuno<br />
o qualcosa<br />
di bene<br />
mi aiuti, se c’è in me.<br />
Valere<br />
potere,<br />
sapere<br />
dire<br />
valere possa bene dire, che io dirò.<br />
Di avere<br />
potere,<br />
piacere<br />
pren<strong>de</strong>re<br />
posso io, poiché questo riceverò.<br />
Così vorrò<br />
cercare<br />
vivere<br />
un’altra vita che proverò,<br />
e finirà il mio disaccordo.<br />
Ca sei <strong>de</strong> mí<br />
quanto sofri<br />
e encobri<br />
en esta terra <strong>de</strong> pesar.<br />
Como perdi<br />
e <strong>de</strong>spendi,<br />
vivend’ aqui,<br />
meus dias, posso‐m’ én queixar.<br />
E cuidarei,<br />
e pensarei<br />
quant’ aguar<strong>de</strong>i<br />
o ben que nunca pud’ achar.<br />
Esforçar‐m’‐ei,<br />
e pren<strong>de</strong>rei<br />
como guarrei<br />
conselh’ agor’, a meu cuidar.<br />
Pesar<br />
d’ achar,<br />
logar<br />
provar<br />
quer’ eu veer se po<strong>de</strong>rei.<br />
O sén<br />
d’ alguen,<br />
ou ren<br />
<strong>de</strong> ben<br />
me valha, se o en mí hei.<br />
Valer<br />
po<strong>de</strong>r,<br />
saber<br />
dizer<br />
ben me possa, que eu d’ ir hei.<br />
D’ haver<br />
po<strong>de</strong>r,<br />
prazer<br />
pren<strong>de</strong>r<br />
poss’ eu, pois esto cobrarei.<br />
Assi querrei<br />
buscar<br />
viver<br />
outra vida que provarei,<br />
e meu <strong>de</strong>scord’ acabarei.
NUNO FERNÁNDEZ TORNEOL (Segundo terzo do s. XIII)<br />
Da quando sono nato non ho mai visto l’Amore<br />
ed oso di lui sempre parlare,<br />
anche se so che mi vuole ammazzare<br />
ma chie<strong>de</strong>rò alla mia signora<br />
che m’insegni quell’assassino<br />
o che mi guardi meglio di lui.<br />
Anche se non gli ho fatto niente<br />
per cui mi <strong>de</strong>va ammazzare<br />
voglio alla mia signora chie<strong>de</strong>re<br />
per la gran<strong>de</strong> paura in cui mi tiene,<br />
che m’insegni quell’assassino<br />
o che mi guardi meglio di lui.<br />
Non mi proteggerò mai da lui<br />
se lei da lui non mi protegge;<br />
perciò voglio alla mia signora chie<strong>de</strong>re,<br />
poiché di lui ho gran<strong>de</strong> paure,<br />
che m’insegni quell’assassino<br />
o che mi guardi meglio di lui.<br />
E poiché l’Amore ha su di me<br />
per ammazzarmi un così gran<strong>de</strong> potere,<br />
ed io non lo posso ve<strong>de</strong>re<br />
chie<strong>de</strong>rò così alla mia signora<br />
che m’insegni quell’assassino<br />
o che mi guardi meglio di lui.<br />
Pois naci nunca vi Amor<br />
e ouço <strong>de</strong>l sempre falar,<br />
pero sei que me quer matar;<br />
mais rogarei a mia senhor<br />
que me mostr’ aquel matador,<br />
ou que m’ ampare <strong>de</strong>l melhor.<br />
Pero nunca lh’ eu fige ren<br />
por que m’ el haja <strong>de</strong> matar,<br />
máis quer’ eu mia senhor rogar,<br />
polo gran med’ en que me ten,<br />
que me mostr’ aquel matador,<br />
ou que m’ ampare <strong>de</strong>l melhor.<br />
Nunca me lh’ eu ampararei,<br />
se m’ ela <strong>de</strong>l non amparar;<br />
mais quer’ eu mia senhor rogar,<br />
polo gran medo que <strong>de</strong>l hei,<br />
que mi amostr’ aquel matador,<br />
ou que mi ampare <strong>de</strong>l melhor.<br />
E pois Amor ha sobre min<br />
<strong>de</strong> me matar tan gran po<strong>de</strong>r,<br />
e eu non o posso veer,<br />
rogarei mia senhor assi<br />
que mi amostr’ aquel matador,<br />
ou que mi ampare <strong>de</strong>l melhor.
Alzatevi, amico, che dormite i freddi mattini;<br />
tutti gli uccelli <strong>de</strong>l mondo d’amore dicevano:<br />
Gioiosa sono io.<br />
Alzatevi, amico, che dormite i mattini freddi;<br />
tutti gli uccelli <strong>de</strong>l mondo d’amore cantavano:<br />
Gioiosa sono io.<br />
Tutti gli uccelli <strong>de</strong>l mondo d’amore dicevano<br />
<strong>de</strong>l mio amore e <strong>de</strong>l vostro che nel pensiero avevano:<br />
Gioiosa sono io.<br />
Tutti gli uccelli <strong>de</strong>l mondo cantavano<br />
<strong>de</strong>l mio amore e <strong>de</strong>l vostro pensiero facevano.<br />
Gioiosa sono io.<br />
Del mio amore e <strong>de</strong>l vostro le loro menti sapevano;<br />
voi gli tagliaste i rami in cui se<strong>de</strong>vano.<br />
Gioiosa sono io.<br />
Del mio amore e <strong>de</strong>l vostro pensiero facevano,<br />
voi gli tagliaste i rami in cui se<strong>de</strong>vano.<br />
Gioiosa sono io.<br />
Voi gli tagliaste i rami in cui se<strong>de</strong>vano<br />
e gli asciugaste le fontane in cui bevevano.<br />
Gioiosa sono io.<br />
Voi gli tagliaste i rami in cui se<strong>de</strong>vano<br />
e gli asciugaste le fontane dove nuotavano.<br />
Gioiosa sono io.<br />
Levad’, amigo, que dormi<strong>de</strong>s as manhanas frias;<br />
toda‐las aves do mundo d’ amor dizian:<br />
Leda mi and’ eu.<br />
Levad’, amigo, que dormi<strong>de</strong>‐las frias manhanas;<br />
toda‐las aves do mundo d’ amor cantavan:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Toda‐las aves do mundo d’ amor dizian,<br />
do meu amor e do vosso en ment’ havian:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Toda‐las aves do mundo d’ amor cantavan,<br />
do meu amor e do vosso i enmentavan:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Do meu amor e do vosso en ment’ havian;<br />
vós lhi tolhestes os ramos en que siian:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Do meu amor e do vosso i enmentavan;<br />
vós lhi tolhestes os ramos en que pousavan:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Vós lhi tolhestes os ramos en que siian<br />
e lhis secastes as fontes en que bevian:<br />
Leda m’ and’ eu.<br />
Vós lhi tolhestes os ramos en que pousavan<br />
e lhis secastes as fontes u se banhavan:<br />
Leda m’ and’ eu.
JOÁN SOÁREZ COELHO (...1235‐1279...)<br />
Così vedo io qui la donna chiamata<br />
che, dal giorno in cui sono nato,<br />
mai vi<strong>de</strong> cosa disfatta,<br />
se non è per una di queste cause:<br />
per avere nome così, in buona fe<strong>de</strong>,<br />
o glielo dicono perché è amata,<br />
o perché è bella o bene fatta.<br />
Se perciò donna <strong>de</strong>ve essere<br />
lei è, potete cre<strong>de</strong>rlo,<br />
o se lo è per tanto come io l’amo,<br />
tanto la voglio e giurare posso:<br />
che dopo che la vidi, mai l’ho vista così amata.<br />
E nunca ho visto una cosa così cattiva,<br />
che un uomo chiami padrona a una dona così,<br />
una pastorella, e se non glielo dice,<br />
è per una di queste due cose:<br />
perché ella vuole bene tutti<br />
o perché è la più amata <strong>de</strong>l mondo.<br />
E udite quello che vi dico,<br />
che, anche se Dio volesse farmi <strong>de</strong>l bene,<br />
senza lei niente mi può fare!<br />
Atal vej’ eu aqui ama chamada<br />
que, <strong>de</strong>‐lo dia en que eu naci,<br />
nunca tan <strong>de</strong>sguisada cousa vi,<br />
se por ũa <strong>de</strong>stas duas non é:<br />
por haver nom’ assi, per bõa fe,<br />
ou se lho dizen porque ést’ amada,<br />
ou por fremosa, ou por ben talhada.<br />
Se por aquest’ ama <strong>de</strong>v’ a seer,<br />
é‐o ela, po<strong>de</strong><strong>de</strong>‐lo creer,<br />
ou se o é po‐la eu muit’ amar,<br />
ca ben lhe quer’ e posso ben jurar:<br />
poi‐la eu vi, nunc’ a vi tan amada.<br />
E nunca vi cousa tan <strong>de</strong>sguisada<br />
<strong>de</strong> chamar home ama tal molher<br />
tan pastorinh’, e, se lho non disser,<br />
por tod’ esto que eu sei que lh’ aven:<br />
porque a vej’ a todos querer ben,<br />
ou porque do mund’ é a máis amada.<br />
E oi<strong>de</strong> como vos eu disser,<br />
que, pero me Deus ben fazer quiser,<br />
sen ela non me po<strong>de</strong> fazer nada!
María do Grave, grave è sapere<br />
perché vi chiamano María do Grave,<br />
che voi non siete grave da fuotere,<br />
anche se siete da fuotere molto grave;<br />
e voglio in coscienza dire:<br />
non essendo letterato o trovatore,<br />
non posso, da uomo, capire questo “grave”.<br />
Ma io bene so trovare e leggere<br />
e perciò voglio capire questo “grave”:<br />
voi non siete grave in chie<strong>de</strong>re,<br />
nella vostra fica, e siete grave<br />
a chi molto vi fuote, di fuotere;<br />
e perciò si <strong>de</strong>ve capire<br />
perché vi chiamano María do Grave.<br />
E così come ho capito il vostro “grave”<br />
da a<strong>de</strong>sso sono migliore trovatore;<br />
e in verità vi giuro, per Nostro Signore,<br />
che mai ho trovato donna così grave<br />
come María –e già l’ho provato‐<br />
do Grave; dopo non ho mai trovato una donna<br />
che fosse così grave da fuotere.<br />
(“Grave” si usa in questo poema coi diversi significati di difficile, malo, serio,<br />
ecc.)<br />
Maria do Grave, grav’ é <strong>de</strong> saber<br />
por que vos chaman Maria do Grave,<br />
ca vós non so<strong>de</strong>s grave <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r,<br />
e pero so<strong>de</strong>s <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r mui grave;<br />
e quer’, en gran conhocença, dizer:<br />
sen leterad’ ou trobador seer,<br />
non pod’ homen <strong>de</strong>partir este "grave".<br />
Mais eu sei ben trobar e ben leer<br />
e quer’ assi <strong>de</strong>partir este “grave”:<br />
vós non so<strong>de</strong>s grav’ en pedir haver,<br />
por vosso con’, e vós so<strong>de</strong>s grave,<br />
a quen vos fo<strong>de</strong> muito, <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r;<br />
e por aquesto se <strong>de</strong>v’ enten<strong>de</strong>r<br />
por que vos chaman Maria do Grave.<br />
E pois vos assi <strong>de</strong>parti este “grave”,<br />
tenho‐m’ end’ ora por máis trobador;<br />
e ben vos juro, par Nostro Senhor,<br />
que nunca eu achei molher tan grave<br />
com’ é Maria –e ja o provei–<br />
do Grave; nunca pois molher achei<br />
que a mí fosse <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r tan grave.
RODRIGO EANES DE VASCONCELOS (...1258‐1288...)<br />
A una signora gli chiese come vi dirò:<br />
«Signora, siete entrata nell’ordine» e perciò ho pianto.<br />
E poi ella disse: «Io non vi negherò<br />
che sono entrata nell’ordine, Dio mi scusi.<br />
Mi fece entrare mia madre, ma cosa farò?<br />
Porterò gli abiti, ma no il cuore»<br />
Io disse: «Bella signora, morirò con tristezza,<br />
poiché siete entrata nell’ordine e vi custodiranno».<br />
Ella disse poi: «Perciò voglio mostrarvi<br />
come sarò custodita, altrimenti, male per me.<br />
Quanto piangerete dovete pensare a questo:<br />
porterò gli abiti, ma no il cuore con essi».<br />
E disse io: «Signora mia, così gran<strong>de</strong> tristezza ho per questo,<br />
perché siete entrata nell’ordine, che morirò per questo».<br />
E poi disse: «Quando potrò,<br />
voglio dirvi come sarò custodita:<br />
se porto gli abiti, non lo pren<strong>de</strong>te sul serio,<br />
che nel cuore avrò la cosa contraria».<br />
Preguntei ũa dona en como vos direi:<br />
«Senhor, filhastes or<strong>de</strong>n?». E ja por én chorei.<br />
Ela enton me disse: «Eu non vos negarei<br />
<strong>de</strong> com’ eu filhei or<strong>de</strong>n, assi Deus me perdon;<br />
fez‐mi‐a filhar mia madre, mais, o que lhe farei?<br />
Trager‐lhi eu os panos, mais non o coraçon».<br />
Dix’ eu: «Senhor fremosa, morrerei con pesar,<br />
pois vós filhastes or<strong>de</strong>n e vos han <strong>de</strong> gardar».<br />
Ela enton me disse: «Quero‐vos én mostrar<br />
como serei guardada, se non, venha‐me mal;<br />
esto, por que chora<strong>de</strong>s, ben <strong>de</strong>ve<strong>de</strong>s cuidar:<br />
Tragerei eu os panos, mais no coraçon al».<br />
E dix’ eu: «Senhor minha, tan gran pesar hei én,<br />
porque filhastes or<strong>de</strong>n, que morrerei por én».<br />
E disse inda logo: «Assi me venha ben,<br />
como serei guardada dizer‐vo‐lo quer’ eu:<br />
se eu trouxer os panos, non <strong>de</strong><strong>de</strong>s por én ren,<br />
ca terrei o contrairo eno coraçon meu».
AFONSO MEÉNDEZ DE BESTEIROS (...1290...)<br />
Da oggi voglio prepararmi per partire<br />
di questo mondo e avrò gran<strong>de</strong> ragione,<br />
perché la signora mia lo lasciò, e non<br />
posso io qui né in nessun luogo vivere.<br />
E perciò voglio io per il suo amore<br />
lasciare il mondo ipocrita, traditore,<br />
disprotetto, che mi vuole mentire.<br />
E non avendo quindi chi servire<br />
come servì per tanto tempo;<br />
restando qui disprotetto,<br />
andrò solo lì dove voglia la mia signora.<br />
E poiché non vi è lo<strong>de</strong> né valore<br />
nel mondo dopo che partii la mia signora,<br />
Dio mi confonda se <strong>de</strong>vo vivere qui!<br />
E poiché sono qui senza che venga la mia signora.<br />
Venendo le altre che ci sono<br />
il mio cuore non poteva<br />
restare. E non voglio mentirvi,<br />
voglio partire da qui; e, poiché me ne vado<br />
di questo mondo, che è il peggiore,<br />
ne sono sicuro, ne vorrò ri<strong>de</strong>re<br />
Oimais quer’ eu punhar <strong>de</strong> me partir<br />
daqueste mund’, e farei gran razon,<br />
poi‐lo leixou a mia senhor, e non<br />
pud’ i viver e fui alhur guarir.<br />
E por esto quer’ eu por seu amor<br />
leixa‐lo mundo falso, traedor,<br />
<strong>de</strong>semparado, que me foi falir.<br />
E non houvera pois quen o servir<br />
com’ eu servi, nen tan longa sazon;<br />
e ficará <strong>de</strong>semparad’ enton,<br />
pois m’ end’ eu for, que mia senhor fez ir.<br />
E pois que ja non ha prez nen valor<br />
eno mundo, d’ u se foi mia senhor,<br />
Deus me cofonda, se eu i guarir!<br />
E pois que eu i mia senhor non vir,<br />
e vir as outras que no mundo son,<br />
non me podia dar o coraçon<br />
<strong>de</strong> ficar i. E por vos non mentir,<br />
quero‐m’ end’ ir; e, pois que m’ end’ eu for<br />
daqueste mundo, que ést’ a peor<br />
cousa que sei, querrei‐me <strong>de</strong>l riir!
JOÁN GARCÍA DE GUILHADE (...1239‐1270...)<br />
Questi occhi miei non per<strong>de</strong>ranno mai,<br />
signora, gran<strong>de</strong> tristezza mentre sarò vivo,<br />
e vi dirò, bella signora mia<br />
di questi occhi miei la tristezza che hanno:<br />
piangono e accecano quando non vedono qualcuna<br />
e poi accecano per qualcuna che vedono.<br />
Non per<strong>de</strong>ranno mai<br />
i miei occhi la loro tristezza, e il mio cuore;<br />
e queste tristezze, signora, sono mie;<br />
ma gli occhi, per ve<strong>de</strong>re qualcuna,<br />
piangono e accecano quando non vedono qualcuna<br />
e poi accecano per qualcuna che vedono.<br />
E così non potrò mai avere bene,<br />
perché l’Amore non mi vuole più, né Dio,<br />
ma questi occhi miei prigionieri<br />
moriranno sempre per ve<strong>de</strong>re qualcuna:<br />
piangono e accecano quando non vedono qualcuna<br />
e poi accecano per qualcuna che vedono.<br />
Estes meus olhos nunca per<strong>de</strong>rán,<br />
senhor, gran coita, mentr’ eu vivo for,<br />
e direi‐vos, fremosa mia senhor,<br />
<strong>de</strong>stes meus olhos a coita que han:<br />
choran e cegan quand’ alguen non veen,<br />
e ora cegan per alguen que veen.<br />
Guisado teen <strong>de</strong> nunca per<strong>de</strong>r<br />
meus olhos coita, e meu coraçon;<br />
e estas coitas, senhor, minhas son;<br />
mais‐los meus olhos, per alguen veer,<br />
choran e cegan quand’ alguen non veen,<br />
e ora cegan per alguen que veen.<br />
E nunca ja po<strong>de</strong>rei haver ben,<br />
pois que Amor ja non quer, nen quer Deus,<br />
mais os cativos <strong>de</strong>stes olhos meus<br />
morrerán sempre por veer alguen:<br />
choran e cegan quand’ alguen non veen,<br />
e ora cegan per alguen que veen.
In verità, mio amico,<br />
so molto bene che mi aveste<br />
gran<strong>de</strong> amore e vi trovaste<br />
molto tempo bene con me;<br />
ma ascoltate quello che vi dico:<br />
è finito.<br />
I grandi amori nostri<br />
che voi e io avemmo sempre<br />
non arrivarono mai alla cima<br />
come Branca Frol e Flores;<br />
ma il tempo di giocatori<br />
è finito.<br />
Io ho già parlato con insania<br />
con voi e con gran<strong>de</strong> saggezza<br />
e con senso e pazzia<br />
quanto il giorno durava;<br />
ma questo, qui Don Jan García,<br />
è finito.<br />
E tutta quella pazzia<br />
è già finita,<br />
già è guasto il pane <strong>de</strong>lle nozze,<br />
è finito<br />
Per boa fe, meu amigo,<br />
mui ben sei eu que m’ houvestes<br />
grand’ amor e estevestes<br />
mui gran sazon ben comigo;<br />
mais ve<strong>de</strong>‐lo que vos digo:<br />
ja çafou.<br />
Os gran<strong>de</strong>s nossos amores,<br />
que mí e vós sempr’ houvemos,<br />
nunca lhi cima fezemos<br />
coma Branca Frol e Flores;<br />
mais tempo <strong>de</strong> jogadores<br />
ja çafou.<br />
Ja eu falei en folia<br />
convosc’ e en gran cordura<br />
e en sén e en loucura<br />
quanto durava o dia;<br />
mais est’, ai don Jan Garcia,<br />
ja çafou.<br />
E <strong>de</strong>ssa folia toda<br />
ja çafou,<br />
ja çafad’ é pan <strong>de</strong> voda,<br />
ja çafou.
PAI GÓMEZ CHARINHO (c.1225‐1295)<br />
Quanti oggi sono al mare qui<br />
Credono che non ci sia nel mondo tristezza<br />
come quella <strong>de</strong>l mare, non hanno un altro male.<br />
Ma qualcosa di diverso mi succe<strong>de</strong> oggi a a me:<br />
tristezza d’amore dimenticare mi fa<br />
che ho la gran<strong>de</strong> tristezza <strong>de</strong>l mare<br />
per la maggiore tristezza di quante esistono<br />
tristezza d’amore a chi Dio vuole dare<br />
Ed è gran<strong>de</strong> tristezza la morte al mare,<br />
ma non così tanto, e perciò<br />
tristezza d’amore dimenticare mi fa<br />
che ho la gran<strong>de</strong> tristezza <strong>de</strong>l mare<br />
per la più gran<strong>de</strong> tristezza, in verità,<br />
di quante ci sono, ci sono state e ci saranno.<br />
Ed quelli altri che non hanno amore<br />
Dicono di no; ma io dirò qual’è<br />
tristezza d’amore dimenticare mi fa<br />
che ho la gran<strong>de</strong> tristezza <strong>de</strong>l mare.<br />
Perciò più gran<strong>de</strong> tristezza è quella che fa per<strong>de</strong>re<br />
la tristezza <strong>de</strong>l mare, che fa morire molti.<br />
Quantos hoj’ andan eno mar aqui<br />
coidan que coita no mundo non ha<br />
senon do mar, nen han outro mal ja.<br />
Mais doutra guisa acontece hoje a mí:<br />
coita d’ amor me faz escaecer<br />
a mui gran coita do mar, e tẽer<br />
pola maior coita <strong>de</strong> quantas son<br />
coita d’ amor a quen a Deus quer dar.<br />
E é gran coita <strong>de</strong> mort’ a do mar,<br />
mas non é tal, e por esta razon<br />
coita d’ amor me faz escaecer<br />
a mui gran coita <strong>de</strong> mar, e tẽer<br />
pola maior coita, per bõa fe,<br />
<strong>de</strong> quantas foron, nen son, nen seran.<br />
E estes outros que amor non han<br />
dizen que non; mas eu direi qual é:<br />
coita d’ amor me faz escaecer<br />
a mui gran coita do mar, e tẽer<br />
por maior coita a que faz per<strong>de</strong>r<br />
coita do mar, que faz muitos morrer.
Una donna che mi piace molto<br />
per mia disgrazia, o Dio, non per qualsiasi altro motivo,<br />
sempre mi ha fatto e mi fa male<br />
e mi farà, dirò come mi ha:<br />
mare né terra né piacere né dolore<br />
né buono né male, non potranno togliermela<br />
<strong>de</strong>l cuore, che mi succe<strong>de</strong>rà?<br />
Morto sono, se <strong>de</strong>cido non morire.<br />
Lei non mi farà mai bene,<br />
sempre male, perché è così,<br />
mare né terra né piacere né dolore<br />
né buono né male, non potranno togliermela.<br />
<strong>de</strong>l cuore. A<strong>de</strong>sso sono peggio<br />
quando lei non viene, per non mentirvi:<br />
male se la vedo, male se non la vedo,<br />
ma credo che questa è peggiore,<br />
mare né terra né piacere né dolore<br />
né buono né male, non potranno togliermela .<br />
Ũa dona que eu quero gran ben<br />
por mal <strong>de</strong> mí, par Deus, que non por al,<br />
pero que sempre mi fez e faz mal<br />
e fara, direi‐vo‐lo que m’ aven:<br />
mar nen terra, nen prazer nen pesar,<br />
nen ben nen mal, non mi a po<strong>de</strong>n quitar<br />
do coraçon, e que sera <strong>de</strong> min?<br />
Morto sõo, se cedo non morrer.<br />
Ela ja nunca ben mi ha <strong>de</strong> fazer,<br />
mais sempre mal, e pero ést’ assi,<br />
mar nen terra, nen prazer nen pesar,<br />
nen ben nen mal, non ma po<strong>de</strong>n quitar<br />
do coraçon. Ora mi vai peior<br />
ca mi ven <strong>de</strong>la, por vos non mentir:<br />
mal se a vej’ e mal se a non vir,<br />
que <strong>de</strong> coitas máis cuido a maior,<br />
mar nen terra, nen prazer nen pesar,<br />
nen ben nen mal, non ma po<strong>de</strong>n quitar.
I fiori <strong>de</strong>l mio amico<br />
briosi vanno nella nave.<br />
E partono i fiori<br />
di qui con i miei amori!<br />
Partiti sono i fiori!<br />
I fiori <strong>de</strong>l mio amato<br />
briosi vanno nella nave.<br />
E partono i fiori<br />
di qui con i miei amori!<br />
Partiti sono i fiori!<br />
Briosi vanno nella nave<br />
per arrivare al campo <strong>de</strong>ll’onore.<br />
E partono i fiori<br />
di qui con i miei amori!<br />
Partiti sono i fiori!<br />
Briosi vanno nella nave<br />
per arrivare all’incursione.<br />
E partono i fiori<br />
di qui con i miei amori!<br />
Partiti sono i fiori!<br />
Per arrivare al campo <strong>de</strong>ll’onore<br />
per servire me, caro corpo.<br />
E partono i fiori<br />
di qui con i miei amori!<br />
Partiti sono i fiori!<br />
Per arrivare all’incursione<br />
per servire me, corpo lodato.<br />
E partono i fiori<br />
di qui con i miei amori!<br />
Partiti sono i fiori!<br />
As froles do meu amigo<br />
briosas van no navio<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
As frores do meu amado<br />
briosas van eno barco.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Briosas van no navio<br />
pera chegar ao ferido.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Briosas van eno barco<br />
pera chegar ao fossado.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Pera chegar ao ferido,<br />
servir mí, corpo velido.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!<br />
Pera chegar ao fossado,<br />
servir mí, corpo loado.<br />
E van‐se as frores<br />
d’ aqui ben con meus amores!<br />
Idas son as frores!
Di tutte le cose che ci sono nel mondo<br />
io non so quale possa essere simile<br />
al re di Castiglia e Leone<br />
ma una che vi dirò: il mare.<br />
Il mare è molto simile a questo re;<br />
e in poi vi dirò<br />
in che cose, secondo la mia ragione.<br />
Il mare dà molto, e cre<strong>de</strong>te che<br />
senza di lui non si può governare il mondo,<br />
ed è tan potente ed ha un cuore tale<br />
che niente lo può cogliere.<br />
Inoltre è temuto, perché non conosco<br />
chi non lo tema; e vi racconterò<br />
ancora di più, e giudicatemi per questo.<br />
Nel mare c’è quanto lui vuole che ci sia;<br />
e mantiene molti; e vi sono altri<br />
che, per contra, attacca e fa morire<br />
disamparati, ed a altri dà<br />
grandi eredità e molti altri beni.<br />
E tutto questo che vi racconto succe<strong>de</strong><br />
al re, se lo volete capire.<br />
E <strong>de</strong>lla docilità non vi voglio parlare<br />
<strong>de</strong>l mare: non si può dire mai che sia<br />
feroce né selvaggio se in lui si opera<br />
come si <strong>de</strong>ve; anche se vi fa soffrire<br />
in tutte le imprese; ma se con dis<strong>de</strong>gno<br />
o per caso arriva a lui qualche pazzo,<br />
con gran<strong>de</strong> tormenta lo farà morire.<br />
Queste astuzie, secondo il mio pensiero<br />
che ha il mare, le ha anche il re, e perciò<br />
si assomigliano, chi bene lo capisca.<br />
De quantas cousas eno mundo son,<br />
non vejo eu ben qual po<strong>de</strong>n semelhar<br />
al‐rei <strong>de</strong> Castela e <strong>de</strong> Leon<br />
senon ũa qual vos direi: o mar.<br />
O mar semelha muit’ aqueste Rei;<br />
e d’ aqui en <strong>de</strong>ante vós direi<br />
en quaes cousas, segundo razon.<br />
O mar dá muit’, e cree<strong>de</strong> que non<br />
se pod’ o mundo sen el governar,<br />
e po<strong>de</strong> muit’, e ha tal coraçon<br />
que o non po<strong>de</strong> ren apo<strong>de</strong>rar.<br />
Des i ar é temudo, que non sei<br />
quen o non tema; e contar‐vos‐ei<br />
ainda máis, e julga<strong>de</strong>‐m’ enton.<br />
Eno mar cabe quant’ i quer caber;<br />
e manten muitos; e outros i ha<br />
que x’ ar quebranta e que faz morrer<br />
enxerdados; e outros ha que dá<br />
gran<strong>de</strong>s herda<strong>de</strong>s e muit’ outro ben.<br />
E tod’ esto que vos conto aven<br />
al‐rei, se o souber<strong>de</strong>s conhocer.<br />
E da mansedume vós quero dizer<br />
do mar: non ha cont’, e nunca sera<br />
bravo nen sanhudo, se lho fazer<br />
outro non fezer; e sofrer‐vos‐á<br />
toda‐las cousas; mais, se en <strong>de</strong>s<strong>de</strong>n<br />
ou per ventura algun louco ten,<br />
con gran tormenta o fara morrer.<br />
Estas manhas, segundo o meu sén,<br />
que o mar ha, ha el‐Rei, e por én<br />
se semelhan, quen o ben enten<strong>de</strong>r.
DON DINÍS (1261‐1325)<br />
Così sono addolorato<br />
e ostinato per causa <strong>de</strong>ll’amore<br />
e così tormentato<br />
che se Nostro Signore<br />
non rammollisce la mia signora<br />
perché di me senta dolore, con la mor‐<br />
te proverò piacere e buon sapore.<br />
Perché vivo allo stesso modo<br />
che vive un sofferente<br />
con così gran<strong>de</strong> pericolo<br />
che non è possibile un più gran<strong>de</strong><br />
se non mi ama quella che in for‐<br />
te ponto vidi, che con la mor‐<br />
te proverò piacere e non paura.<br />
E lo faccio volentieri,<br />
poiché essendo servitore<br />
di chi non mi fa attenzione,<br />
amandola più<br />
che a me stesso, per ciò conso‐<br />
lo non ho più la mor‐<br />
te soltanto <strong>de</strong>si<strong>de</strong>ro.<br />
Assi me traz coitado<br />
e aficad’ Amor<br />
e tan atormentado<br />
que, se Nostro Senhor<br />
a mia senhor non met’ en cor<br />
que se <strong>de</strong> min doa, da mor‐<br />
t’ haverei prazer e sabor.<br />
Ca viv’ en tal cuidado,<br />
come quen sofredor<br />
é <strong>de</strong> mal aficado,<br />
que non po<strong>de</strong> maior,<br />
se mi non val a que en for‐<br />
te ponto vi, ca ja <strong>de</strong> mor‐<br />
t’ hei prazer e nen un pavor.<br />
E faço mui guisado,<br />
pois soo servidor<br />
da que mi non dá grado,<br />
querendo‐lh’ eu melhor<br />
ca min nen al, por én conor‐<br />
t’ eu non hei ja, senon da mor‐<br />
t’ en<strong>de</strong> sõo <strong>de</strong>sejador.
Ohimé, ohimé, fiori <strong>de</strong>l ver<strong>de</strong> pino,<br />
ditemi se avete notizie <strong>de</strong>l mio amico!<br />
O Dio, dov’è?<br />
Ohimé, ohimé fiori <strong>de</strong>l ver<strong>de</strong> ramo,<br />
ditemi se avete notizie <strong>de</strong>l mio amato!<br />
O Dio, dov’è?<br />
Se avete notizie <strong>de</strong>l mio amico,<br />
quello che mentii sul nostro accordo.<br />
O Dio, dov’è?<br />
Se avete notizie <strong>de</strong>l mio amato,<br />
quello che mentii su quello che aveva giurato.<br />
O Dio, dov’è?<br />
‐ Voi mi chie<strong>de</strong>te dal vostro amico,<br />
ed io vi assicuro che è sano e vivo.<br />
O Dio, dov’è?<br />
‐ Voi mi chie<strong>de</strong>te dal vostro amato,<br />
ed io vi assicuro che è vivo e sano.<br />
O Dio, dov’è?<br />
‐ Ed io vi assicuro che è sano e vivo<br />
e sarà con voi prima che si compia il termine.<br />
O Dio, dov’è?<br />
‐ Ed io vi assicuro che è vivo e sano<br />
e sarà con voi prima che finisca il termine.<br />
O Dio, dov’è?<br />
–Ai flores, ai flores do ver<strong>de</strong> pino,<br />
se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amigo!<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Ai flores, ai flores do ver<strong>de</strong> ramo,<br />
se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amado!<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amigo,<br />
aquel que mentiu do que pos con migo.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Se sabe<strong>de</strong>s novas do meu amado<br />
aquel que mentiu do que mi ha jurado.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
–Vós me pregunta<strong>de</strong>s polo voss’ amigo,<br />
e eu ben vos digo que é san’ e vivo.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
Vós me pregunta<strong>de</strong>s polo voss’ amado,<br />
e eu ben vos digo que é viv’ e sano.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
E eu ben vos digo que é san’ e vivo<br />
e seera vosco ant’ o prazo saido.<br />
Ai Deus, e u é?<br />
E eu ben vos digo que é viv’ e sano<br />
e seera vosc’ ant’ o prazo passado.<br />
Ai Deus, e u é?
Si alzò la bella,<br />
si alzò all’alba,<br />
e va lavare le camice<br />
al fiume.<br />
Va lavarle all’alba.<br />
Si alzò fresca,<br />
si alzò all’alba,<br />
e va lavare fine tele<br />
al fiume.<br />
Va lavarle all’alba.<br />
E va lavare le camice;<br />
si alzò all’alba;<br />
il vento gliele distoglie<br />
al fiume.<br />
Va lavarle all’alba.<br />
E va lavare fine tele;<br />
si alzò all’alba;<br />
il vento gliele portava<br />
al fiume.<br />
Va lavarle all’alba.<br />
Il vento gliele distoglie;<br />
si alzò all’alba;<br />
l’alba colta dall’ira<br />
al fiume.<br />
Va lavarle all’alba.<br />
Il vento gliele portava;<br />
si alzò all’alba;<br />
l’alba colta dalla furia<br />
al fiume.<br />
Va lavarle all’alba..<br />
Levantou‐s’ a velida,<br />
levantou‐s’ alva,<br />
e vai lavar camisas<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
Levantou‐s’ a louçana,<br />
levantou‐s’ alva,<br />
e vai lavar <strong>de</strong>lgadas<br />
eno alto:<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
E vai lavar camisas,<br />
levantou‐s’ alva,<br />
o vento lhas <strong>de</strong>svia<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
E vai lavar <strong>de</strong>lgadas;<br />
levantou‐s’ alva,<br />
o vento lhas levava<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
O vento lhas <strong>de</strong>svia;<br />
levantou‐s’ alva;<br />
meteu‐s’ alva en ira<br />
eno alto.<br />
Vai‐las lavar alva.<br />
O vento lhas levava;<br />
levantou‐s’ alva;<br />
meteu‐s’ alva en sanha<br />
eno alto:<br />
Vai‐las lavar alva.
Una pastora molto bene fatta<br />
pensava al suo amico<br />
ed era, ve lo assicuro,<br />
per quanto io vidi, molto addolorata,<br />
e diceva: «In poi mai<br />
mi fi<strong>de</strong>rò di un innamorato,<br />
mai sarò innamorata,<br />
perché il mio mi ha ingannata».<br />
Ella portava nella mano<br />
un pappagallo molto bello<br />
di voce così <strong>de</strong>liziosa<br />
che faceva cominciare l'estate,<br />
gli disse: «Bello amico,<br />
cosa farei per amori,<br />
poiché così invano mi ingannasti? »<br />
E cad<strong>de</strong> fra i fiori.<br />
Una gran<strong>de</strong> parte <strong>de</strong>l giorno<br />
giacche lì, e non parlava<br />
e talvolta si risvegliava,<br />
e talvolta sveniva,<br />
e diceva: «A Santa Maria,<br />
cosa mi succe<strong>de</strong>rà a<strong>de</strong>sso? »<br />
E il pappagallo diceva:<br />
«Bene per quanto io so, signora».<br />
«Se vuoi darmi rifugio»,<br />
disse la pastora, «dimmi la verità,<br />
pappagallo, per carità,<br />
poiché morte per me é la vita».<br />
Disse egli: «Signora bella<br />
di bene, non rimpiangete,<br />
poiché se volete essere ben servita<br />
alzate gli occhi e lo vedrete».<br />
Ũa pastor ben talhada<br />
cuidava en seu amigo<br />
e estava, ben vos digo,<br />
per quant’ eu vi, mui coitada,<br />
e diss’: «Oimais non é nada<br />
<strong>de</strong> fiar per namorado<br />
nunca molher namorada,<br />
pois que mi o meu ha errado».<br />
Ela tragia na mão<br />
un papagai mui fremoso,<br />
cantando mui saboroso,<br />
ca entrava o verão,<br />
e diss’: «Amigo loução,<br />
que faria por amores,<br />
pois m’ errastes tan en vão?»<br />
E caeu antr’ ũas flores.<br />
Ũa gran peça do dia<br />
jouv’ ali, que non falava,<br />
e a vezes acordava,<br />
e a vezes esmorecia,<br />
e diss’: «Ai santa Maria,<br />
que sera <strong>de</strong> min agora?»<br />
E o papagai dizia:<br />
«Ben, por quant’ eu sei, senhora».<br />
«Se me queres dar guarida»,<br />
diss’ a pastor, «di verda<strong>de</strong>,<br />
papagai, por carida<strong>de</strong>,<br />
ca morte m’ é esta vida».<br />
Diss’ el: «Senhora comprida<br />
<strong>de</strong> ben, e non vos queixe<strong>de</strong>s,<br />
ca o que vos ha servida<br />
erged’ olho e vee‐lo‐e<strong>de</strong>s».
AIRAS NÚNEZ (...1284‐1289...)<br />
Molto soddisfatto mi sento <strong>de</strong> quest'estate<br />
per questi rami e questi fiori<br />
e per gli uccelli che cantano gli amori,<br />
poiché cammino allegro e tranquillo<br />
come fa ogni uomo innamorato:<br />
che sempre va allegro e molto contento.<br />
Quando passo per alcune rive,<br />
sotto buoni alberi, per buoni campi,<br />
si cantano gli uccelli innamorati,<br />
poi io innamorato vado cantando,<br />
da lì di amori ho trovando<br />
e faccio canti in mille modi.<br />
Ho gran<strong>de</strong> piacere e gran<strong>de</strong> gioia<br />
quando ascolto gli uccelli cantare nell'estate.<br />
Que muito m’ eu pago <strong>de</strong>ste verão<br />
por estes ramos e por estas flores,<br />
e polas aves que cantan d’ amores,<br />
por que ando i led’ e sen cuidado,<br />
e assi faz tod’ homen namorado:<br />
sempre i anda led’ e mui loução.<br />
Cand’ eu passo per algũas ribeiras,<br />
so bõas arvores, per bõos prados,<br />
se cantan i passaros namorados<br />
log’ eu con amores i vou cantando,<br />
e log’ ali d’ amores vou trobando<br />
e faço cantares en mil maneiras.<br />
Hei eu gran viço e grand’ alegria,<br />
quando mi as aves cantan no estio.
Balliamo tutte e tre, amiche<br />
sotto questo nocciolo fiorito<br />
e chi fosse bella, come noi, belle,<br />
se amico amasse,<br />
sotto questi noccioli fioriti<br />
verrà ballare.<br />
Balliamo tutte e tre, sorelle,<br />
sotto questo ramo di nocciole,<br />
e chi fosse giovane, come noi, giovani<br />
se amico amasse,<br />
sotto questo ramo di nocciole<br />
verrà ballare.<br />
Per Dio, amiche, mentre non facciamo altro,<br />
balliamo su questo ramo fiorito,<br />
e chi fosse bella come siamo noi,<br />
se amico amasse,<br />
sotto questo ramo sotto cui balliamo<br />
verrà ballare.<br />
Bailemos nós ja todas tres, ai amigas,<br />
so aquestas avelaneiras frolidas,<br />
e quen for velida, como nós, velidas,<br />
se amigo amar,<br />
so aquestas avelaneiras frolidas<br />
verra bailar.<br />
Bailemos nós ja todas tres, ai irmanas,<br />
so aqueste ramo <strong>de</strong>stas avelanas,<br />
e quen for louçana, como nós, louçanas,<br />
se amigo amar,<br />
so aqueste ramo <strong>de</strong>stas avelanas<br />
verra bailar.<br />
Por Deus, ai amigas, mentr’ al non fazemos,<br />
so aqueste ramo frolido bailemos,<br />
e quen ben parecer, como nós parecemos,<br />
se amigo amar,<br />
so aqueste ramo so’l que nós bailemos<br />
verra bailar.
Udì una pastora cantare<br />
mentre cavalcavo per una riva,<br />
e la pastora era bella,<br />
e mi nascosi per ascoltare<br />
e così diceva quel canto:<br />
«Sotto i rami verdi e fioriti<br />
nozze fanno al mio amico.<br />
Piangono d'amore i miei occhi! »<br />
E la pastora era molto bella<br />
e piangeva e cantava;<br />
ed io pian piano gli andai vicino<br />
per ascoltarla, ma non dissi niente;<br />
e così diceva quel canto:<br />
«O storno <strong>de</strong>l nocciolo,<br />
voi cantate ed io sono triste,<br />
com'è gran<strong>de</strong> il mio male d'amore! »<br />
Ed io l'ascoltavo sospirare<br />
e rimpiangeva <strong>de</strong>i suoi amori<br />
e faceva una ghirlanda di fiori;<br />
e con molto dolore piangeva<br />
e diceva questo canto:<br />
«Com'è gran<strong>de</strong> il mio dolore:<br />
amare amico e non poter ve<strong>de</strong>rlo!<br />
Lo lascierò sotto il nocciolo! »<br />
Dopo che la pastora finii la ghirlanda<br />
Oi hoj’ eu ũa pastor cantar,<br />
du cavalgava per ũa ribeira,<br />
e a pastor estava senlheira,<br />
e ascondi‐me po‐la ascuitar<br />
e dizia mui ben este cantar:<br />
«So‐lo ramo verd’ e frolido<br />
vodas fazen a meu amigo.<br />
Choran olhos d’ amor!».<br />
E a pastor parecia mui ben,<br />
e chorava e estava cantando;<br />
e eu mui passo fui‐mi achegando<br />
po‐la oir, e sol non falei ren;<br />
e dizia este cantar mui ben:<br />
«Ai estornhinho do avelanedo,<br />
canta<strong>de</strong>s vós, e moir’ eu e peno<br />
e d’ amores hei mal!».<br />
E eu oi‐a sospirar enton<br />
e queixava‐se estando con amores<br />
e fazia guirlanda <strong>de</strong> flores;<br />
<strong>de</strong>s i chorava mui <strong>de</strong> coraçon<br />
e dizia este cantar enton:<br />
«Que coita hei tan gran<strong>de</strong> <strong>de</strong> sofrer,<br />
amar amig’ e non ousar veer!<br />
E pousarei so‐lo avelanal!».<br />
Pois que a guirlanda fez a pastor,
si allontanò cantando, pian piano;<br />
ed io tornai al mio cammino,<br />
poiché non volevo disturbarla;<br />
e questo canto diceva la pastora:<br />
«Per la riva <strong>de</strong>l fiume<br />
cantava la fanciulla<br />
d'amore.<br />
Chi amori ha,<br />
come dormirà<br />
o bel fiore! »<br />
foi‐se cantando, indo‐s’ én manselinho;<br />
e tornei‐m’ eu logo a meu caminho,<br />
ca <strong>de</strong> a nojar non houve sabor;<br />
e dizia este cantar ben a pastor:<br />
«Pela ribeira do rio<br />
cantando ia la virgo<br />
d’ amor.<br />
Quen amores ha,<br />
como dormirá,<br />
ai bela frol?».
MARTÍN MOXA (...1270‐1280...)<br />
Chi vi<strong>de</strong> il mondo come io lo vidi<br />
e vi<strong>de</strong> le genti che vi erano allora<br />
e ve<strong>de</strong> quelle che vi sono a<strong>de</strong>sso,<br />
Dio quando cura, egli che può curare?<br />
Neanche io posso curare di me!<br />
Perché non mi esilio in qualche luogo,<br />
se potrei trovare un mondo migliore?<br />
Abbiamo un mondo falso e senza ragione,<br />
mondo senza Dio in cui non c'è bene,<br />
e un mondo così non si correggerà,<br />
piuttosto diventerà ancora peggio.<br />
Quando vedo questo, lo vedo ancora più chiaro,<br />
perché non mi esilio in qualche luogo,<br />
se potrei trovare un mondo migliore?<br />
Dov'è la misura, dov'è la gran<strong>de</strong>zza?<br />
La verità dov'è? Chi ha un amico leale?<br />
Dov'è l'amore, perché non gli si trova?<br />
La gente è triste e non vuole cantare!<br />
Quando percepisco questo <strong>de</strong>l male che qui si fa,<br />
perché non mi esilio in qualche luogo,<br />
se potrei trovare un mondo migliore?<br />
Abito in un mondo tale, e lì mi fa abitare<br />
una dama per cui provo gran<strong>de</strong> amore,<br />
e è da molto tempo che mi ha nel suo potere,<br />
più tempo di cui di solito si ama.<br />
Da oggi, può sapere di me chi voglia<br />
perché non mi esilio in qualche luogo,<br />
se potrei trovare un mondo migliore?<br />
Ma in un mondo tale, perché vivrebbe<br />
un uomo di onore, se questo può allungarsi?<br />
Quen viu o mundo qual o eu ja vi<br />
e viu as gentes que eran enton,<br />
e viu aquestas que agora son,<br />
Deus, quand’ i cuida, que po<strong>de</strong> cuidar?<br />
Ca me sin’ eu, per min, quando cuid’ i!<br />
Por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar?<br />
Mundo tẽemos fals’ e sen sabor,<br />
mundo sen Deus e en que ben non ha,<br />
e mundo tal que non corregerá,<br />
ante o vejo sempr’ empeorar.<br />
Quand’ est’ eu cat’ e vej’ end’ o melhor,<br />
por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar?<br />
U foi mesur’, ou grãa<strong>de</strong>z’ u jaz?<br />
Verdad’ u é? Quen ha amigo leal?<br />
Que fui d’ amor ou trobar por que fal?<br />
A gent’ é trist’ e sol non quer cantar!<br />
Quand’ est’ eu cat’ e quanto mal s’ i faz,<br />
por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar?<br />
Viv’ eu en tal mund’, e faz m’ i viver<br />
ũa dona, que quero mui gran ben,<br />
e muit’ ha ja que m’ en seu po<strong>de</strong>r ten<br />
ben <strong>de</strong>‐lo temp’ u soian amar.<br />
Oimais, <strong>de</strong> min po<strong>de</strong> quen quer saber<br />
por que me non vou algur esterrar,<br />
se po<strong>de</strong>ria melhor mund’ achar.<br />
Mais, en tal mundo, por que vai morar<br />
home <strong>de</strong> prez, que s’ én pod’ alongar?
ROI FERNÁNDEZ DE SANTIAGO (Segundo terzo do s. XIII)<br />
Quando vedo le on<strong>de</strong><br />
e le alte rive,<br />
presto mi vengono on<strong>de</strong><br />
al cuore per la bella:<br />
male<strong>de</strong>tto sia l'amore,<br />
che mi fa così tanto male!<br />
Non vedo mai le on<strong>de</strong><br />
né gli alti promontori,<br />
non vengano on<strong>de</strong> a me<br />
al cuore per la bella:<br />
male<strong>de</strong>tto sia l'amore,<br />
che mi fa così tanto male!<br />
Se vedo le on<strong>de</strong><br />
e vedo le coste,<br />
presto mi vengono on<strong>de</strong><br />
al cuore per la bella:<br />
male<strong>de</strong>tto sia l'amore,<br />
che mi fa così tanto male!<br />
Quand’ eu vejo las ondas<br />
e las muit’ altas ribas,<br />
logo mi veen ondas<br />
al cor pola velida:<br />
maldito seja ‘l mare,<br />
que mi faz tanto male!<br />
Nunca vejo las ondas<br />
nen as altas <strong>de</strong>brocas<br />
que mi non venhan ondas<br />
al cor pola fremosa:<br />
maldito seja ’l mare,<br />
que mi faz tanto male!<br />
Se eu vejo las ondas<br />
e vejo las costeiras,<br />
logo mi veen ondas<br />
al cor pola ben feita:<br />
maldito seja ‘l mare,<br />
que mi faz tanto male!
PERO DA PONTE (...1235‐1275...)<br />
Se io potessi disamare<br />
a chi sempre mi disamò<br />
e potessi cercare <strong>de</strong>l male<br />
a chi sempre male mi cercò!<br />
Così mi vendicherei io,<br />
se potessi dare dolore,<br />
a chi sempre dolore mi die<strong>de</strong>.<br />
Ma io non posso ingannare<br />
al mio cuore che m’ingannò,<br />
per quanto mi fece <strong>de</strong>si<strong>de</strong>rare<br />
a chi mai mi <strong>de</strong>si<strong>de</strong>rò<br />
e perciò non dormo io,<br />
se potessi dare dolore,<br />
a chi sempre dolore mi die<strong>de</strong>.<br />
Ma chiedo a Dio che abbandoni<br />
a chi così mi abbandonò<br />
o che possa perturbare<br />
a chi sempre mi perturbò.<br />
E poi dormirei io,<br />
se potessi dare dolore,<br />
a chi sempre dolore mi die<strong>de</strong>.<br />
O che osasse chie<strong>de</strong>re<br />
a chi mai mi chiese<br />
perché mi fece a lei pensare,<br />
se essa a me mai pensò<br />
e perciò sono ferito,<br />
se potessi dare dolore,<br />
a chi sempre dolore mi die<strong>de</strong>.<br />
Se eu po<strong>de</strong>sse <strong>de</strong>samar<br />
a quen me sempre <strong>de</strong>samou,<br />
e po<strong>de</strong>ss’ algun mal buscar<br />
a quen me sempre mal buscou!<br />
Assi me vingaria eu,<br />
se eu po<strong>de</strong>sse coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.<br />
Mais sol non posso eu enganar<br />
meu coraçon que m’ enganou,<br />
por quanto me fez <strong>de</strong>sejar<br />
a quen me nunca <strong>de</strong>sejou.<br />
E por esto non dormio eu,<br />
porque non poss’ eu coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.<br />
Mais rog’ a Deus que <strong>de</strong>sampar<br />
a quen m’ assi <strong>de</strong>samparou,<br />
vel que po<strong>de</strong>ss’ eu <strong>de</strong>storvar<br />
a quen me sempre <strong>de</strong>storvou.<br />
E logo dormiria eu,<br />
se eu po<strong>de</strong>sse coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.<br />
Vel que ousass’ én preguntar<br />
a quen me nunca preguntou,<br />
por que me fez en si cuidar,<br />
pois ela nunc’ en min cuidou.<br />
E por esto lazeiro eu,<br />
porque non poss’ eu coita dar,<br />
a quen me sempre coita <strong>de</strong>u.
‐Avete visto, madre, lo scudiero che doveva portarmi con sé?<br />
Gli ho mentito ed è molto arrabbiato, madre, con certeza ve lo dico:<br />
Madre, innamorata mi lasciò,<br />
madre, innamorata mi ha lasciata,<br />
madre, innamorata mi lasciò.<br />
Madre, voi che mi ordinaste che mentissi al mio amico,<br />
che consiglio mi darete a<strong>de</strong>sso, che non è da me?<br />
Madre, innamorata mi lasciò,<br />
madre, innamorata mi ha lasciata,<br />
madre, innamorata mi lasciò.<br />
‐Figlia, io vi consiglio che, quando l’avrete visto,<br />
facciate quando ci sia bisogno perché sia soddisfatto con voi.<br />
Madre, innamorata mi lasciò,<br />
madre, innamorata mi ha lasciata,<br />
madre, innamorata mi lasciò.<br />
‐Poiché non potete, figlia mia, smettere di coccolarlo,<br />
da oggi in poi vi ordino di ubbidirlo in tutto.<br />
Madre, innamorata mi lasciò,<br />
madre, innamorata mi ha lasciata,<br />
madre, innamorata mi lasciò.<br />
–Vistes, madr’, o escu<strong>de</strong>iro que m’ houver’ a levar sigo?<br />
Menti‐lh’ e vai‐mi sanhudo, mia madre, ben vo‐lo digo:<br />
Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.<br />
Madre, vós que me mandastes que mentiss’ a meu amigo,<br />
que conselho mi dare<strong>de</strong>s ora, poi‐lo non hei migo?<br />
Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.<br />
–Filha, dou‐vos por conselho que, tanto que vos el veja,<br />
que toda ren lhi faça<strong>de</strong>s, que vosso pagado seja.<br />
–Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.<br />
–Pois escusar non po<strong>de</strong><strong>de</strong>s, mia filha, seu gasalhado,<br />
<strong>de</strong>s oimais eu vos castigo que lh’ an<strong>de</strong><strong>de</strong>s a mandado.<br />
–Madre, namorada me leixou,<br />
madre, namorada mi ha leixada,<br />
madre, namorada me leixou.
Di Don Fernán Díaz Estaturón<br />
ascoltai <strong>de</strong>lle cose che mi piacono:<br />
che è uomo che fa molto per Dio<br />
e che a<strong>de</strong>sso vuole farse eremita;<br />
e sarebbe bene se lo facesse;<br />
perché non si sa che questo uomo abbia avuto donna<br />
da quando nacque, e questo è di buon cristiano.<br />
Questo ha il Paradiso in mano<br />
che sempre amò, con senso cristiano, la pace<br />
e mai amò donna né piacere,<br />
ne odiò signore né villano;<br />
e ancora vi dirò di più, se volete:<br />
mai amò donna, né volse né vuole,<br />
ma parla bene ed è bello.<br />
E nacque in così bello giorno<br />
e così bene sa il peccato ingannare<br />
che mai per donna niente volse dare,<br />
anche se lei lo volesse come innamorato;<br />
e quelli che non lo conosciamo bene<br />
crediamo di lui che sia pazzo<br />
poiché mai ha pensato ad avere donna.<br />
E se oggi se facesse buoi<br />
lui non potrebbe essere meglio custodito<br />
poiché mai con donna dormii,<br />
mai poté il peccato ri<strong>de</strong>re da lui,<br />
mai die<strong>de</strong> per una donna nessuna cosa;<br />
De Don Fernan Diaz Estaturão<br />
oi dizer novas, <strong>de</strong> que mi praz:<br />
que é home que muito por Deus faz<br />
e se quer ora meter ermitão;<br />
e fara bon feito, se o fezer;<br />
<strong>de</strong> máis, nunca lh’ home soube molher,<br />
<strong>de</strong>s que naceu, tant’ é <strong>de</strong> bon cristão.<br />
Este ten o Paraiso en mão,<br />
que sempr’ amou, con sén cristão, paz,<br />
nen nunc’ amou molher nen seu solaz,<br />
nen <strong>de</strong>samou fidalgo nen vilão;<br />
e máis vos én direi, se vos prouguer:<br />
nunca molher amou, nen quis nen quer,<br />
pero cata falagueir’ e loução.<br />
E atán bon dia foi ele nado<br />
que tan ben soub’ o pecad’ enganar,<br />
que nunca por molher ren quiso dar,<br />
e pero mete‐s’ el por namorado;<br />
e os que o non conhocemos ben<br />
cuidamos <strong>de</strong>l que folia manten,<br />
mais el d’ haver molher non é pensado.<br />
Que se hoj’ ele foss’ empardẽado,<br />
nen se saberia melhor guardar<br />
<strong>de</strong> nunca ja con molher albergar,<br />
por non se riir <strong>de</strong>le o pecado,<br />
ca nunca <strong>de</strong>u por molher nulha ren;
ve<strong>de</strong>te poi: se qualcuno lo ve<strong>de</strong>sse<br />
cre<strong>de</strong>rà che muore per sposarsi.<br />
Tuttavia egli mantiene una castità tale<br />
che quando morrà vi dirò una cosa:<br />
Beati Oculi sarà chiamato.<br />
e pero ve<strong>de</strong>s: se o vir alguen,<br />
terrá que morre por seer casado.<br />
E, pois el tal castida<strong>de</strong> manten,<br />
quand’ el morrer, direi‐vos ũa ren:<br />
Beati Oculi sera chamado.
BERNAL DE BONAVAL (Primeira meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
La dama che amo e ho per signora<br />
mostratemela Dio, se vi piace,<br />
altrimenti datemi la morte.<br />
Quella che ho per fuoco di questi occhi miei<br />
per cui piangono sempre, mostratemela Dio,<br />
altrimenti datemi la morte.<br />
Quella che voi faceste più bella<br />
di quante conosco, o Dio, lasciatemi ve<strong>de</strong>rla,<br />
altrimenti datemi la morte.<br />
O Dio che faceste che l'ami più che me stesso,<br />
mostratemela ove possa parlare con lei,<br />
altrimenti datemi la morte.<br />
A dona que eu am’ e tenho por senhor<br />
amostra<strong>de</strong>‐mi‐a, Deus, se vos én prazer for,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.<br />
A que tenh’ eu por lume <strong>de</strong>stes olhos meus<br />
e por que choran sempr’, amostra<strong>de</strong>‐mi‐a, Deus,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.<br />
Essa que vós fezestes melhor parecer<br />
<strong>de</strong> quantas sei, ai Deus, faze<strong>de</strong>‐mi‐a veer,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.<br />
Ai Deus, que mi a fezestes máis ca min amar,<br />
mostra<strong>de</strong>‐mi‐a u possa con ela falar,<br />
senon da<strong>de</strong>‐mi a morte.
FERNANDO ESQUÍO (Fins do s. XIII e inicios do s. XIV)<br />
Signora, per cui per tanto tempo ebbe <strong>de</strong>sio,<br />
è da molto tempo, per Dio, che non vi vedo<br />
e, anche se sono stato molto lontano da voi,<br />
mai ho creduto questo proverbio antico:<br />
«Lontano dagli occhi, lontano dal cuore».<br />
Il mio dolore, per Dio, non ha uguale<br />
e per voi lo porto sempre e lo porterò,<br />
e, nonostante sia stato molto lontano da voi,<br />
non ho potuto mai cre<strong>de</strong>r questo proverbio antico:<br />
«Lontano dagli occhi, lontano dal cuore».<br />
E ho con me un dolore d’amore così gran<strong>de</strong><br />
che non lo sa Dio, disgraziato!<br />
Anche se abito lontano<br />
da voi, non credo questo proverbio antico:<br />
«Lontano dagli occhi, lontano dal cuore».<br />
Senhor, por que eu tant’ afan levei,<br />
gran sazon ha, por Deus, que vos non vi<br />
e pero mui longe <strong>de</strong> vós vivi,<br />
nunca aqueste verv’ antig’ achei:<br />
«Quan longe d’ olhos, tan longe <strong>de</strong> coraçon».<br />
A minha coita, por Deus, non ha par<br />
que por vós levo sempr’ e levarei,<br />
e, pero mui longe <strong>de</strong> vós morei,<br />
nunca pu<strong>de</strong> este verv’ antig’ achar:<br />
«Quan longe d’ olhos, tan longe <strong>de</strong> coraçon».<br />
E tan gran coita d’ amor hei migo<br />
que o non sabe Deus, mal pecado!<br />
Pero que vivo muit’ alongado<br />
<strong>de</strong> vós, non acho este verv’ antigo:<br />
«Quan longe d’ olhos, tan longe <strong>de</strong> coraçon».
Andiamo, sorella, andiamo dormire<br />
sulle rive <strong>de</strong>l lago, dove andare ho visto<br />
agli uccelli al mio amico.<br />
Andiamo, sorella, andiamo riposarci<br />
sulle rive <strong>de</strong>l lago, dove ho visto andare<br />
agli uccelli al mio amico.<br />
Sulle rive <strong>de</strong>l lago, dove andare ho visto,<br />
con l’arco in mano per ferire gli uccelli<br />
agli uccelli al mio amico.<br />
Sulle rive <strong>de</strong>l lago, dove ho visto andare,<br />
con l’arco in mano sugli uccelli sparare<br />
agli uccelli al mio amico.<br />
Con l’arco in mano per ferire gli uccelli,<br />
e quelli che cantavano gli lasciava scappare,<br />
agli uccelli al mio amico.<br />
Con l’arco in mano sugli uccelli sparare<br />
e quelli che cantavano non li vuole ammazzare,<br />
agli uccelli al mio amico.<br />
Vaiamos, irmana, vaiamos dormir<br />
nas ribas do lago, u eu andar vi<br />
a las aves meu amigo.<br />
Vaiamos, irmana, vaiamos folgar<br />
nas ribas do lago, u eu vi andar<br />
a las aves meu amigo.<br />
En nas ribas do lago, u eu andar vi,<br />
seu arco na mão as aves ferir,<br />
a las aves, meu amigo.<br />
En nas ribas do lago, u eu vi andar,<br />
seu arco na mano a las aves tirar,<br />
a las aves, meu amigo.<br />
Seu arco na mão as aves ferir,<br />
e las que cantavan leixa‐las guarir,<br />
a las aves, meu amigo.<br />
Seu arco na mano a las aves tirar,<br />
e las que cantavan non nas quer matar,<br />
a las aves, meu amigo.
Ad un fratre chiamano escarallado<br />
e chi lo dice è sbagliato<br />
perché ha molte voglie per fuotere,<br />
il cazzo ha firme il tizio<br />
perché fa restare incinte quelle che dormono con lui<br />
e fa figli e figlie abbastanza,<br />
io lo chiamerei piuttosto encarallado.<br />
Escarallado io non gli chiamerei mai,<br />
perché davanti a lui porta il carallo firme,<br />
che tante donne incinte<br />
ha, che tre figli ebbe in un solo giorno,<br />
e molte altre incinte sono;<br />
quindi questo fratre penso io che<br />
encarallado per questo sarebbe.<br />
Escarallado non può essere<br />
uno che ha fatto in Mariña così tante figlie,<br />
e che a<strong>de</strong>sso ha un’aotra pastorella<br />
incinta, che a<strong>de</strong>sso vuole partorire,<br />
e molte altre donne che fuote,<br />
quindi penso io che questo fratre per questo<br />
encarallado può essere.<br />
(escarallado.‐ impotente/ encarallado.‐ bene dotato/ carallo.‐ pene)<br />
A ũu fra<strong>de</strong> dizen escaralhado,<br />
e faz pecado quen lho vai dizer,<br />
ca, pois el sab’ arreitar <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r,<br />
cuid’ eu que gai’ é, <strong>de</strong> piss’ arriçado;<br />
e pois emprenha estas con que jaz<br />
e faze filhos e filhas assaz,<br />
ante lhe dig’ eu ben encaralhado.<br />
Escaralhado nunca eu diria,<br />
mais que trage ante caralho arreite,<br />
ao que tantas molheres <strong>de</strong> leite<br />
ten, ca lhe pariron tres en ũu dia,<br />
e outras muitas prenhadas que ten;<br />
e atal fra<strong>de</strong> cuid’ eu que mui ben<br />
encaralhado per esto seria.<br />
Escaralhado non po<strong>de</strong> seer<br />
o que tantas filhas fez en Marinha,<br />
e que ten ora outra pastorinha<br />
prenhe, que ora quer encaecer,<br />
e outras muitas molheres que fo<strong>de</strong>;<br />
e atal fra<strong>de</strong> ben cuid’ eu que po<strong>de</strong><br />
encaralhado per esto seer.
ESTEVAN COELHO (...1308‐c.1336)<br />
La bella ancora torceva la seta,<br />
con voce soave e bella dicendo<br />
cantigas d’amico.<br />
La bella ancora lavorava la sua seta<br />
con voce soave e bella cantando<br />
cantigas d’amico.<br />
‐ Per il Dio <strong>de</strong>lla Croce, signora, so che avete<br />
amore molto triste, poiché così bene dite<br />
cantigas d’amico.<br />
‐ Per il Dio <strong>de</strong>lla Croce, signora, so che siete<br />
d’amori molto triste, poiché così bene cantate<br />
cantigas d’amico.<br />
Avvoltoio aveste mangiato, poiché divinate.<br />
Sedia la fremosa seu sirgo torcendo,<br />
sa voz manselinha fremoso dizendo<br />
cantigas d’ amigo.<br />
Sedia la fremosa seu sirgo lavrando,<br />
sa voz manselinha fremoso cantando<br />
cantigas d’ amigo.<br />
–Par Deus <strong>de</strong> Cruz, dona, sei eu que have<strong>de</strong>s<br />
amor mui coitado, que tan ben dize<strong>de</strong>s<br />
cantigas d’ amigo.<br />
Par Deus <strong>de</strong> Cruz, dona, sei eu que anda<strong>de</strong>s<br />
d’ amor mui coitada que tan ben canta<strong>de</strong>s<br />
cantigas d’ amigo.<br />
–Avuitor comestes, que a<strong>de</strong>vinha<strong>de</strong>s.
PERO VIVIÃEZ (...1275?...)<br />
Poiché nostre madri vanno a San Simón<br />
<strong>de</strong>l Valle di Prados per accen<strong>de</strong>re can<strong>de</strong>le,<br />
noi, le bambine, mettiamoci a andare<br />
con le nostre madri, affinché loro<br />
accendano can<strong>de</strong>le per noialtre e per sé stesse,<br />
e noi, bambine, balleremo qui.<br />
I nostri amici ci andranno tutti<br />
per ve<strong>de</strong>rci e noi andremmo<br />
ballando davanti a loro, belle, nu<strong>de</strong>,<br />
e le nostri madri, poiché ci sono andate,<br />
accendano can<strong>de</strong>le per noialtre e per sé stesse,<br />
e noi, bambine, balleremo qui.<br />
I nostri amici andranno per osservare<br />
come balliamo e potranno ve<strong>de</strong>re<br />
belle ragazze, nel nostro ballo;<br />
e le nostre madri, poiché voglio andarci,<br />
accendano can<strong>de</strong>le per noialtre e per sé stesse,<br />
e noi, bambine, balleremo qui.<br />
Pois nossas madres van a San Simon<br />
<strong>de</strong> Val <strong>de</strong> Prados can<strong>de</strong>as queimar,<br />
nós, as meninhas, punhemos d’ andar<br />
con nossas madres, e elas enton<br />
queimen can<strong>de</strong>as por nós e por si,<br />
e nós, meninhas, bailaremos i.<br />
Nossos amigos todos lá iran<br />
por nos veer e andaremos nós<br />
bailand’ ant’ eles, fremosas, en cos,<br />
e nossas madres, pois que ala van,<br />
queimen can<strong>de</strong>as por nós e por si,<br />
e nós, meninhas, bailaremos i.<br />
Nossos amigos iran por cousir<br />
como bailamos, e po<strong>de</strong>n veer<br />
bailar nós, moças <strong>de</strong> bon parecer;<br />
e nossas madres, pois lá queren ir,<br />
queimen can<strong>de</strong>as por nós e por si,<br />
e nós, meninhas, bailaremos i.
PEDRO EANES SOLAZ (Século XIII)<br />
Io, bella, non dormivo<br />
lelia doura!,<br />
e il mio amico veniva,<br />
edoi lelia doura!<br />
Non dormivo e pensavo,<br />
lelia doura!,<br />
e il mio amico arrivava,<br />
edoi lelia doura!<br />
E il mio amico veniva,<br />
lelia doura!,<br />
e di amore così bene parlava,<br />
edoi lelia doura!<br />
E il mio amico arrivava,<br />
lelia doura!,<br />
e di amore così bene cantava,<br />
edoi lelia doura!<br />
Molto ho <strong>de</strong>si<strong>de</strong>rato, amico,<br />
lelia doura!,<br />
avervi da me,<br />
edoi lelia doura!<br />
Molto ho <strong>de</strong>si<strong>de</strong>rato, amato,<br />
lelia doura!,<br />
che voi foste da me,<br />
edoi lelia doura!<br />
Eu, velida, non dormia,<br />
lelia doura,<br />
e meu amigo venia,<br />
edoi lelia doura!<br />
Non dormia e cuidava,<br />
lelia doura,<br />
e meu amigo chegava,<br />
edoi lelia doura!<br />
O meu amigo venia,<br />
lelia doura,<br />
e d’ amor tan ben dizia<br />
edoi lelia doura!<br />
O meu amigo chegava,<br />
lelia doura,<br />
e d’ amor tan ben cantava,<br />
edoi lelia doura!<br />
Muito <strong>de</strong>sejei, amigo,<br />
lelia doura,<br />
que vos tevesse comigo,<br />
edoi lelia doura!<br />
Muito <strong>de</strong>sejei, amado,<br />
lelia doura,<br />
que vos tevess’ a meu lado,<br />
edoi lelia doura!
Leli, leli, per Dio, leli,<br />
lelia doura!,<br />
io bene so chi non dice leli,<br />
edoi lelia doura!<br />
Io bene so chi non dice leli,<br />
lelia doura!,<br />
il <strong>de</strong>monio è chi non dice leli,<br />
edoi lelia doura!<br />
(lelia, doura, edoi e leli sono esclamazioni intraducibili)<br />
Leli leli, par Deus, leli,<br />
lelia doura,<br />
ben sei eu quen non diz leli,<br />
edoi lelia doura!<br />
Ben sei eu quen non diz leli,<br />
lelia doura,<br />
<strong>de</strong>mo x’ é quen non diz leli,<br />
edoi lelia doura!
MEENDINHO (Primeiro terzo do s. XIII?)<br />
Stavo io nella chiesa di San Simón<br />
e se mi misero intorno le on<strong>de</strong>, che grandi sono:<br />
Io aspettando il mio amico, dove sarà?<br />
Mentre stavo nella chiesa, davanti all'altare,<br />
mi circondarono le on<strong>de</strong> grandi <strong>de</strong>l mare.<br />
Io aspettando il mio amico, dove sarà?<br />
E se mi misero intorno le on<strong>de</strong>, che grandi sono:<br />
nom ho barcaiolo né rematore.<br />
Io aspettando il mio amico, dove sarà?<br />
E mi circondarono le grandi on<strong>de</strong> <strong>de</strong>l mare:<br />
non ho barcaiolo né so remare.<br />
Io aspettando il mio amico, dove sarà?<br />
Non ho barcaiolo né rematore:<br />
morirò bella nel mare maggiore.<br />
Io aspettando il mio amico, dove sarà?<br />
Non ho barcaiolo né so remare:<br />
morirò bella nell'alto mare.<br />
Io aspettando il mio amico, dove sarà?<br />
Sedia‐m’ eu na ermida <strong>de</strong> San Simion<br />
e cercaron‐mi as ondas, que gran<strong>de</strong>s son.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
Estando na ermida ant’ o altar,<br />
cercaron‐mi as ondas gran<strong>de</strong>s do mar.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
E cercaron‐mi as ondas, que gran<strong>de</strong>s son:<br />
non hei i barqueiro, nen remador.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
E cercaron‐mi as ondas do alto mar:<br />
non hei i barqueiro, nen sei remar.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
Non hei i barqueiro, nen remador:<br />
morrerei eu fremosa no mar maior.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!<br />
Non hei i barqueiro, nen sei remar:<br />
morrerei eu fremosa no alto mar.<br />
Eu aten<strong>de</strong>nd’ o meu amig’ en ira!
JOÁN MEÉNDIZ DE BRITEIROS (...1288‐1334...)<br />
Dio, come mi sentì questa notte contenta,<br />
amica, per un sogno che ebbi!<br />
Poiché sognava, come vi racconterò,<br />
che il mio amico mi diceva così:<br />
«Parlatemi, amica, a, mio fuoco e mio bene! »<br />
Non ci fu nel mondo una donna così allegra<br />
nel sonno, né potrà esserci,<br />
poiché sognai che mi diceva<br />
quello che ama me più di sé stesso:<br />
«Parlatemi, amica, a, mio fuoco e mio bene! »<br />
Quando mi risvegliai, ebbe gran<strong>de</strong> dolore,<br />
poiché in quel sogno aveva avuto gran<strong>de</strong> piacere,<br />
che mi chie<strong>de</strong>sse per Nostro Signore<br />
quello che mi piace di più che l'amore stesso:<br />
«Parlatemi, amica, a, mio fuoco e mio bene! »<br />
E, dopo che mi risvegliai, chiesi a Dio<br />
che questo sogno diventasse realtà.<br />
Deus, que leda que m’ esta noite vi,<br />
amiga, en un sonho que sonhei!<br />
Ca sonhava, en como vos direi,<br />
que me dizia meu amig’ assi:<br />
«Falad’, amig’, ai meu lum’ e meu ben!».<br />
Non foi no mundo tan leda molher<br />
en sonho, nen no podia seer,<br />
ca sonhei que me veera dizer<br />
aquel que me milhor que a si quer:<br />
«Fala<strong>de</strong> migo, ai meu lum’ e meu ben!».<br />
Des que m’ espertei, houvi gran pesar,<br />
ca en tal sonho havia gran sabor<br />
con o rogar‐me, por Nostro Senhor,<br />
o que me sabe máis que si amar:<br />
«Fala<strong>de</strong> migo, ai meu lum’ e meu ben!».<br />
E, pois m’ espertei, foi a Deus rogar<br />
que me sacass’ aqueste sonh’ a ben.
A<strong>de</strong>sso vedo io che non c'è verità<br />
nei sogni, amica, se Dio mi perdona;<br />
e voglio di seguito mostrarvi la ragione,<br />
e vedrete come, per carità:<br />
molto tempo fa sognai che verrebbe il mio bene<br />
e il mio amico non venne, non viene.<br />
Poiché non vi è nessuna verità<br />
nei sogni, il sole non è né buono né cattivo,<br />
ed io in poi non cre<strong>de</strong>rò mai nessuno,<br />
poiché, amica, Dio mi aiuti,<br />
molto tempo fa sognai che verrebbe il mio bene<br />
e il mio amico non venne, non viene.<br />
Per me, amica, io capisco che<br />
i sogni non possono essere verità,<br />
né possono farmi bene né male,<br />
perché, amica, Dio mi aiuti,<br />
molto tempo fa sognai che verrebbe il mio bene<br />
e il mio amico non venne, non viene.<br />
E, poiché partii il mio amico e non venne,<br />
i miei sogni, amica, non sono male né bene.<br />
Ora vej’ eu que non ha verda<strong>de</strong><br />
en sonh’, amiga, se Deus me perdon;<br />
e quero‐vos logo mostrar razon,<br />
e ve<strong>de</strong>s como, par carida<strong>de</strong>:<br />
sonhei, muit’ ha, que veera meu ben<br />
e meu amig’ e non veo, nen ven.<br />
Ca non ha verda<strong>de</strong> nemigalha<br />
en sonho, nen sol non é ben nen mal,<br />
e eu nunca en<strong>de</strong> creerei al,<br />
porque, amiga, se Deus me valha,<br />
sonhei, muit’ ha que veera meu ben<br />
e meu amig’ e non veo, nen ven.<br />
Per min, amiga, entend’ eu ben que<br />
sonho non po<strong>de</strong> verda<strong>de</strong> seer,<br />
nen que m’ er po<strong>de</strong> ben nen mal fazer,<br />
porque, amiga, se Deus ben mi dé,<br />
sonhei, muit’ ha, que veera meu ben<br />
a meu amig’ e non veo, nen ven.<br />
E, pois se foi meu amig’ e non ven,<br />
meu sonh’, amiga, non é mal nen ben.
PERO GONÇÁLVEZ DE PORTOCARREIRO (Segunda meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
L'anello <strong>de</strong>l mio amico<br />
lo persi sotto il ver<strong>de</strong> pino,<br />
ed io piango, bella!<br />
L'anello <strong>de</strong>l mio amato<br />
lo persi sotto il ver<strong>de</strong> ramo,<br />
ed io piango, bella!<br />
Lo persi sotto il ver<strong>de</strong> pino;<br />
perciò piango io, fanciulla,<br />
ed io piango, bella!<br />
Lo persi sotto il ver<strong>de</strong> ramo;<br />
per questo piango io, donna di qualcosa,<br />
ed io piango, bella!<br />
O anel do meu amigo<br />
perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> pino,<br />
e chor’ eu, bela!<br />
O anel do meu amado<br />
perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> ramo,<br />
e chor’ eu, bela!<br />
Perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> pino;<br />
por én chor’ eu, dona virgo,<br />
e chor’ eu, bela!<br />
Perdi‐o so‐lo ver<strong>de</strong> ramo;<br />
por én chor’ eu, dona d’ algo,<br />
e chor’ eu, bela!
JOÁN AIRAS DE SANTIAGO (Segunda meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
Tutte le cose che vedo sparire<br />
dal mondo come di solito erano<br />
e vedo le genti smettere di fare<br />
il bene che facevano ‐così sono i tempi che vengono! ‐,<br />
ma non potrà rompersi il cuore<br />
<strong>de</strong>l mio amico a cui voglio così bene.<br />
Anche se l'uomo stacca il cuore<br />
dalle cose che ama, in buona fe<strong>de</strong>,<br />
e lasci l'uomo la terra di dov'è,<br />
e se ne vada l'uomo a dove abbia gran<strong>de</strong> beneficio,<br />
non potrà rompersi il cuore<br />
<strong>de</strong>l mio amico a cui voglio così bene.<br />
Tutte le cose vedo cambiare:<br />
cambiano i tempi e cambia l'altro,<br />
cambiano le genti per fare bene o male,<br />
cambiano i venti e tutte le altre cose,<br />
ma non si può il cuore cambiare<br />
<strong>de</strong>l mio amico a cui voglio così bene.<br />
Toda‐las cousas eu vejo partir<br />
do mund’ en como soian seer,<br />
e vej’ as gentes partir <strong>de</strong> fazer<br />
ben que soian –tal tempo nos ven!–,<br />
mais non se pod’ o coraçon partir<br />
do meu amigo <strong>de</strong> mi querer ben.<br />
Pero que home part’ o coraçon<br />
das cousas que ama, per bõa fe,<br />
e parte‐s’ home da terra ond’ é,<br />
e parte‐s’ home d’ u gran<strong>de</strong> prol ten,<br />
non se po<strong>de</strong> parti‐lo coraçon<br />
do meu amigo <strong>de</strong> mi querer ben.<br />
Toda‐las cousas eu vejo mudar:<br />
mudan‐s’ os tempos e muda‐s’ o al,<br />
muda‐s’ a gente en fazer ben ou mal,<br />
mudan‐s’ os ventos e tod’ outra ren,<br />
mais non se pod’ o coraçon mudar<br />
do meu amigo <strong>de</strong> mi querer ben.
‐ Mio amico, voglio farvi una domanda.<br />
‐ Chie<strong>de</strong>te, signora, che a me piace.<br />
‐ Voi non dovete negarmi nulla.<br />
‐ Mai, signora, vi negherò niente.<br />
‐ Perché fatte così tanti canti?<br />
‐ Signora, così che non mi dimentichiate mai.<br />
‐ Voglio farvi una domanda, in buona fe<strong>de</strong>.<br />
‐ Chie<strong>de</strong>te, poiché ci ho gran<strong>de</strong> piacere.<br />
‐ Non mi negare niente, allora.<br />
‐ Mai vi negherò niente, signora mia.<br />
‐ Perché fatte così tanti canti?<br />
‐ Signora, così che non mi dimentichiate mai.<br />
‐ Non <strong>de</strong>ve disturbarvi che vi faccia una domanda.<br />
‐ No, signora, ne sarei molto gradito.<br />
‐ Non mi negare la risposta a quello che vi dirò.<br />
‐ Mai a voi, signora, negherò niente.<br />
‐ Perché fatte così tanti canti?<br />
‐ Signora, così che non mi dimentichiate mai.<br />
‐ E questo bene lo fatte per me?<br />
‐ Per voi, mia signora, che lo valete.<br />
–Meu amigo, quero‐vos preguntar.<br />
–Pregunta<strong>de</strong>, senhor, ca m’ é én ben.<br />
–Non vos ha mester <strong>de</strong> mi ren negar.<br />
–Nunca vos eu, senhor, negarei ren.<br />
–Tantos cantares, por que faze<strong>de</strong>s?<br />
–Senhor, ca nunca mi escaece<strong>de</strong>s.<br />
–Preguntar‐vos quero, per bõa fe.<br />
–Pregunta<strong>de</strong>, ca hei én gran sabor.<br />
–Non mi negue<strong>de</strong>s ren, pois assi é.<br />
–Nunca vos ren negarei, mia senhor.<br />
–Tantos cantares, por que faze<strong>de</strong>s?<br />
–Senhor, ca nunca mi escaece<strong>de</strong>s.<br />
–Non vos pes <strong>de</strong> qual pregunta fezer.<br />
–Non, senhor, ante vo‐lo gracirei.<br />
–Non m’ ar negue<strong>de</strong>s o que vos disser.<br />
–Nunca vos eu, senhor, ren negarei.<br />
–Tantos cantares, por que faze<strong>de</strong>s?<br />
–Senhor, ca nunca mi escaece<strong>de</strong>s.<br />
–E este ben por mí o faze<strong>de</strong>s?<br />
–Por vós, mia senhor, que o vale<strong>de</strong>s.
Ohimè, Giustizia, non fate bene di<br />
non volere a<strong>de</strong>sso compiere la legge<br />
in Mor <strong>de</strong> Cana, anche se ammazzò<br />
Joan Airas, in modo molto insensato;<br />
ma, se volete fare diritto,<br />
dovete mettere lei sotto di lui,<br />
come ordina il Libro <strong>de</strong>l Leone;<br />
poiché a lei amava molto, e lì<br />
non la chiamava se no “signora”,<br />
e quando meglio l'amava,<br />
fu allora quando essa l'ammazzò;<br />
perciò, Giustizia, per questo crimine,<br />
mettete lei sotto di lui,<br />
poiché così ordina il diritto.<br />
E quando Joan Airas cre<strong>de</strong>tte<br />
di dovere aspettare bene da Mor da Cana,<br />
ella però l'ammazzò<br />
quando egli fu nel suo potere;<br />
perciò, Giustizia, perché così succe<strong>de</strong>tte,<br />
la mettano sotto di lui e soffrirà<br />
quella che ammazzò.<br />
E chi i due verrà giacere, dirà:<br />
«Bene<strong>de</strong>tto sia quello che lo giudicò! »<br />
Ai, Justiça, mal faze<strong>de</strong>s, que non<br />
quere<strong>de</strong>s ora <strong>de</strong>reito filhar<br />
<strong>de</strong> Mor da Cana, porque foi matar<br />
Joan Airas, ca fez mui sen razon;<br />
mais, se <strong>de</strong>reito quere<strong>de</strong>s fazer,<br />
ela so el <strong>de</strong>ve<strong>de</strong>s a meter,<br />
ca o manda o Livro <strong>de</strong> Leon;<br />
ca lhi queria gran ben, e <strong>de</strong>s i<br />
nunca lhi chamava senon "senhor",<br />
e, quando lh’ el queria mui milhor,<br />
foi‐o ela logo matar ali;<br />
mais, Justiça, pois tan gran torto fez,<br />
mete<strong>de</strong>‐a ja so ele ũa vez,<br />
ca o manda o <strong>de</strong>reito assi.<br />
E, quando máis Joan Airas cuidou<br />
que houvesse <strong>de</strong> Mor da Cana ben,<br />
foi‐o ela logo matar por én,<br />
tanto que el en seu po<strong>de</strong>r entrou;<br />
mais, Justiça, pois que assi é ja,<br />
metan‐na so el, e pa<strong>de</strong>cerá<br />
a que o a mui gran torto matou.<br />
E quen nos ambos vir jazer, dira:<br />
«Beeito seja aquel que o julgou!».
PERO DE VEER (...1240?...)<br />
O, Dio, com’è gran<strong>de</strong> il mio dolore,<br />
perché il mio amico se ne è andato ed io sono restata<br />
piccola e innamorata di lui.<br />
Quando egli partii da Julhan,<br />
sono restata, bella, per non mentirvi,<br />
piccola e innamorata di lui.<br />
Ebbi paura <strong>de</strong>lla mia morte,<br />
restai molto triste facendo la pastora,<br />
piccola e innamorata di lui.<br />
Ai Deus, que doo que eu <strong>de</strong> mí hei,<br />
porque se foi meu amig’ e fiquei<br />
pequena e <strong>de</strong>l namorada.<br />
Quando s’ el houve <strong>de</strong> Julhan a ir,<br />
fiquei, fremosa, por vos non mentir,<br />
pequena e <strong>de</strong>l namorada.<br />
Ali houv’ eu <strong>de</strong> mia morte pavor,<br />
u eu fiquei mui coitada pastor,<br />
pequena e <strong>de</strong>l namorada.
JOÁN ZORRO (Fins do s. XIII)<br />
Il Re <strong>de</strong>l Portogallo<br />
ordinò costrurre navi,<br />
e nelle navi ci andranno con me<br />
la mia figlia e il nostro amico.<br />
Il Re <strong>de</strong>l Portogallo<br />
ordinó fare navi,<br />
e nelle navi ci andranno con me<br />
la mia figlia e il nostro amico.<br />
Navi ordinó costrurre<br />
e nel mare lanciarle,<br />
e nelle navi ci andranno con me<br />
la mia figlia e il nostro amico.<br />
Navi ordinò fare<br />
e nel mare metterle,<br />
e nelle navi ci andranno con me<br />
la mia figlia e il nostro amico.<br />
El‐Rei <strong>de</strong> Portugale<br />
barcas mandou lavrare,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.<br />
El‐Rei portugueese<br />
barcas mandou fazere,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.<br />
Barcas mandou lavrare<br />
e no mar as <strong>de</strong>itare,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.<br />
Barcas mandou fazere<br />
e no mar as metere,<br />
e lá iran nas barcas migo<br />
mia filha e noss’ amigo.
JUIÃO BOLSEIRO (Terceiro cuarto do s. XIII)<br />
Senza il mio amico vedrò l'alba sola<br />
e neanche possono dormire i miei occhi;<br />
e quanto posso chiedo a Dio la luce<br />
ma non me la da in nessun modo.<br />
Ma, se io fossi con il mio amico,<br />
la luce a<strong>de</strong>sso sarebbe con me.<br />
Quando io dormivo con il mio amico<br />
la notte non durava niente,<br />
a<strong>de</strong>sso dura la notte, va e viene:<br />
non viene la luce né appare il giorno.<br />
Ma, se io fossi con il mio amico,<br />
la luce a<strong>de</strong>sso sarebbe con me.<br />
E, secondo a me pare,<br />
quando è con me il mio fuoco e il mio signore:<br />
viene presto la luce non essendo <strong>de</strong>l mio gusto<br />
e a<strong>de</strong>sso va la notte e viene e cresce.<br />
Ma, se io fossi con il mio amico,<br />
la luce a<strong>de</strong>sso sarebbe con me.<br />
Pater nostrus rezzo io più di cento<br />
per Quel che morii nella vera croce,<br />
che Egli mi mostri presto la luce,<br />
ma mi mostri anche le notte d'avvento.<br />
Ma, se io fossi con il mio amico,<br />
la luce a<strong>de</strong>sso sarebbe con me.<br />
Sen meu amigo manh’ eu senlheira<br />
e sol non dormen estes olhos meus;<br />
e, quant’ eu posso, peç’ a luz a Deus<br />
e non mi a dá per nulha maneira.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.<br />
Quand’ eu con meu amigo dormia,<br />
a noite non durava nulha ren,<br />
e ora dur’ a noit’ e vai e ven:<br />
non ven a luz, nen parec’ o dia.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.<br />
E, segundo, com’ a mí parece,<br />
comigo man meu lum’ e meu senhor:<br />
ven log’ a luz, <strong>de</strong> que non hei sabor,<br />
e ora vai a noit’ e ven e crece.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.<br />
Pater nostrus rez’ eu máis <strong>de</strong> cento<br />
por Aquel que morreu na vera cruz,<br />
que Ele mi mostre mui cedo a luz,<br />
mais mostra‐mi as noites d’ avento.<br />
Mais, se masesse con meu amigo,<br />
a luz agora seria migo.
Queste notti così lunghe che Dio face in grave giorno<br />
per me, che non le dormo, perché non le faceva<br />
nel tempo in cui il mio amico<br />
parlava con me?<br />
Le fa così grandi che io, poveina, non posso dormire<br />
e poiché sono eccessive vorrei un’altra volta<br />
nel tempo in cui il mio amico<br />
parlava con me.<br />
Perché le fa Dio così grandi, senza misura, inuguali,<br />
se io non le posso dormire? Perché non le fa tali<br />
nel tempo in cui il mio amico<br />
parlava con me?<br />
Aquestas noites tan longas que Deus fez en grave dia<br />
por min, por que as non dormio, e por que as non fazia<br />
no tempo que meu amigo<br />
soia falar comigo?<br />
Porque as fez Deus tan gran<strong>de</strong>s non posso eu dormir, coitada,<br />
e, <strong>de</strong> como son sobejas, quisera eu outra vegada<br />
no tempo que meu amigo<br />
soia falar comigo.<br />
Por que as Deus fez tan gran<strong>de</strong>s sen mesura <strong>de</strong>siguaes,<br />
e as eu dormir non posso? Por que as non fez ataes<br />
no tempo que meu amigo<br />
soia falar comigo?
PERO MEOGO (Segunda meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
Si alzò l’alba, si alzò la bella,<br />
per lavare i capelli nella fontana fredda,<br />
contenta <strong>de</strong>gli amori, <strong>de</strong>gli amori contenta.<br />
Si alzò l’alba, si alzò la giovane,<br />
per lavare i capelli nella fredda fontana,<br />
contenta <strong>de</strong>gli amori, <strong>de</strong>gli amori contenta.<br />
Per lavare i capelli nella fontana fredda,<br />
passò il suo amico che voleva lei così bene,<br />
contenta <strong>de</strong>gli amori, <strong>de</strong>gli amori contenta.<br />
Per lavare il capelli nella fredda fontana,<br />
passò il suo amico che amava lei molto,<br />
contenta <strong>de</strong>gli amori, <strong>de</strong>gli amori contenta.<br />
Passò il suo amico che voleva lei così bene,<br />
il cervo <strong>de</strong>l monte tornava all’acqua,<br />
contenta <strong>de</strong>gli amori, <strong>de</strong>gli amori contenta.<br />
Passò il suo amico che a lei molto amava,<br />
il cervo <strong>de</strong>l monte all’acqua tornava,<br />
contenta <strong>de</strong>gli amori, <strong>de</strong>gli amori contenta.<br />
Levou‐s’ aa alva, levou‐s’ a velida,<br />
vai lavar cabelos na fontana fria,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Levou‐s’ aa alva, levou‐s’ a louçana,<br />
vai lavar cabelos na fria fontana,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Vai lavar cabelos na fontana fria,<br />
passou seu amigo, que lhi ben queria,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Vai lavar cabelos na fria fontana,<br />
passa seu amigo, que a muit’ amava,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Passa seu amigo, que lhi ben queria,<br />
o cervo do monte a augua volvia,<br />
leda dos amores, dos amores leda.<br />
Passa seu amigo, que a muit’ amava,<br />
o cervo do monte volvia a augua,<br />
leda dos amores, dos amores leda.
‐ Dite, figlia, bella figlia mia:<br />
perché avete tardato nella fontana fredda?<br />
‐ Amori ho.<br />
‐ Dite, figlia, figlia mia giovane:<br />
perché avete tardato nella fredda fontana?<br />
‐ Amori ho.<br />
‐ Ho tardato, madre, nella fontana fredda,<br />
perché i cervi <strong>de</strong>l monte all'acqua tornavano.<br />
- Amori ho.<br />
‐ Ho tardato, madre, nella fredda fontana,<br />
perché i cervi <strong>de</strong>l monte tornavano all'acqua.<br />
‐ Amori ho.<br />
‐ Mentite, figlia mia, mentite per l'amico!<br />
Non ho mai visto un cervo che tornasse al fiume.<br />
‐ Amori ho.<br />
‐ Mentite, figlia mia, mentite per l'amato!<br />
Non ho mai visto un cervo che tornasse dall'alto.<br />
‐ Amori ho..<br />
–Diga<strong>de</strong>s, filha, mia filha velida:<br />
por que tardastes na fontana fria?<br />
–Os amores hei.<br />
Diga<strong>de</strong>s, filha, mia filha louçana:<br />
por que tardastes na fria fontana?<br />
–Os amores hei.<br />
–Tar<strong>de</strong>i, mia madre, na fontana fria,<br />
cervos do monte a augua volvian.<br />
Os amores hei.<br />
Tar<strong>de</strong>i, mia madre, na fria fontana,<br />
cervos do monte volvian a augua.<br />
Os amores hei.<br />
–Mentir, mia filha, mentir por amigo!<br />
Nunca vi cervo que volvess’ o rio.<br />
–Os amores hei.<br />
Mentir, mia filha, mentir por amado!<br />
Nunca vi cervo que volvess’ o alto.<br />
–Os amores hei.
PEDRO AMIGO DE SEVILHA (...1268‐1285...)<br />
‐ Per Dio, amica, sapete forse<br />
come posso inviare un messaggio<br />
al mio amico, che non può<br />
parlare con me e perciò muore da tristezza?<br />
Ed io vi dico che se così muore<br />
non vivrò neanche io.<br />
Amica, so bene che non c'è modo<br />
in cui il mio amico possa parlare con me<br />
ma io posso farlo e chiesi<br />
a un'altra dama di fare un bello canto per lui;<br />
e attraverso il trovare di quella dama,<br />
ogni volta che lui vorrà potrà parlare con me.<br />
Il mio amico non è trovatore,<br />
ma è così gran<strong>de</strong> il suo amore per me<br />
che cercherà un'altra messaggera<br />
e troverà quello che io gli invierò,<br />
ma amica, chi gli farà sapere<br />
che glielo invio, o chi glielo dirà?<br />
‐ Io, amica, glielo farò sapere<br />
e gli dirò anche che chieda a una dama<br />
di cantarlo come se<br />
parlasse con voi, quando vorrà;<br />
ma bisogna farlo bene<br />
con la certezza che non vi ritirerete.<br />
–Par Deus, amiga, po<strong>de</strong><strong>de</strong>s saber<br />
como po<strong>de</strong>sse mandad’ enviar<br />
a meu amigo, que non ha po<strong>de</strong>r<br />
<strong>de</strong> falar mig’ e morr’ én con pesar?<br />
E, ben vos digo, se el morr’ assi,<br />
que non viverei ja máis <strong>de</strong>s ali.<br />
Amiga, sei ben que non pod’ haver<br />
meu amig’ arte <strong>de</strong> migo falar,<br />
e houv’ eu art’ e figi‐lhe fazer<br />
por outra dona un mui bon cantar;<br />
e, pois por aquela dona trobou,<br />
cada que quis, sempre migo falou.<br />
O meu amigo non é trobador,<br />
pero tan grand’ é o ben que m’ el quer<br />
que filhará outra enten<strong>de</strong>dor<br />
e trobará, pois que lho eu disser;<br />
mais, amiga, per quen o sabera<br />
que lho eu mando, ou quen lho dira?<br />
–Eu, amiga, o farei sabedor<br />
que, tanto que el un cantar fezer<br />
por outra dona e pois por seu for,<br />
que falará vosco, quando quiser;<br />
mais ha mester <strong>de</strong> lho fazer el ben<br />
creent’ e vós non o cear<strong>de</strong>s én.
‐ Amica, per i cieli e quanto ci sia<br />
di male, non mi ritirerò mai più.<br />
‐ Dovete farlo, perché ve lo terranno in conto<br />
se vi ritirate, e lo ricor<strong>de</strong>ranno.<br />
–Amiga, per ceos e quant’ eu hei<br />
<strong>de</strong> mal, máis nunca o ja cearei.<br />
–Mester vos é, cá vo‐lo enten<strong>de</strong>rán<br />
se o cear<strong>de</strong>s, e guardar‐vos‐an
MARTIN PADROZELOS (Segunda meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
Per Dio, voi non potete,<br />
madre e mia signora,<br />
andare a San Salvador,<br />
poiché se oggi ci vanno tre<br />
belle, io sarò<br />
la prima, lo so bene.<br />
Per fare orazione<br />
voglio andarci oggi<br />
e per non mentirvi<br />
se oggi ci sono due<br />
belle, io sarò<br />
la prima, lo so bene.<br />
Lì è il mio amico, ohimè,<br />
madre, e lo vendrò,<br />
perché quello mi fa piacere,<br />
se oggi ci va una<br />
bella, io sarò<br />
la prima, lo so bene.<br />
Por Deus, que vos non pes,<br />
mia madr’ e mia senhor,<br />
d’ ir a San Salvador,<br />
ca, se hoje i van tres<br />
fremosas, eu serei<br />
a ũa, ben o sei.<br />
Por fazer oraçon,<br />
quer’ hoj’ eu ala ir,<br />
e, por vos non mentir,<br />
se hoj’ i duas son<br />
fremosas, eu serei<br />
a ũa, ben o sei.<br />
I é meu amig’, ai<br />
madr’, e i‐lo‐ei veer,<br />
por lhi fazer prazer;<br />
se hoj’ i ũa vai<br />
fremosa, eu serei<br />
a ũa, ben o sei.
LOURENÇO (Segundo terzo do s. XIII)<br />
Cantavano all'amore<br />
tre pastore molto belle,<br />
molto tristi per i loro amori.<br />
E poi diceva una, mia signora:<br />
«Dite, amiche, con me<br />
la canzone <strong>de</strong>l mio amico».<br />
Le tre cantavano molto bene,<br />
da ragazze innamorate<br />
ed infelici nell'amore.<br />
E diceva quella per cui perdo il senso:<br />
«Dite, amiche, con me<br />
la canzone <strong>de</strong>l mio amico».<br />
Che gran<strong>de</strong> piacere provavo<br />
quando le ascoltavo cantare!<br />
E go<strong>de</strong>va il mio cuore<br />
quando la mia signora diceva:<br />
«Dite, amiche, con me<br />
la canzone <strong>de</strong>l mio amico».<br />
E se più io le ascoltassi,<br />
più piacere proverei,<br />
poiché mi dava soddisfazione<br />
che la mia signora dicesse:<br />
«Dite, amiche, con me<br />
la canzone <strong>de</strong>l mio amico».<br />
Tres moças cantavan d’ amor,<br />
mui fremosinhas pastores,<br />
mui coitadas dos amores.<br />
E diss’ end’ ũa, mia senhor:<br />
«Dized’, amigas, comigo<br />
o cantar do meu amigo».<br />
Todas tres cantavan mui ben,<br />
come moças namoradas<br />
e dos amores coitadas.<br />
E diss’ a por que perço o sén:<br />
«Dized’, amigas, comigo<br />
o cantar do meu amigo».<br />
Que gran sabor eu havia<br />
<strong>de</strong> as oir cantar enton!<br />
E prougue‐mi <strong>de</strong> coraçon<br />
quanto mia senhor dizia:<br />
«Dized’, amigas, comigo<br />
o cantar do meu amigo».<br />
E se as eu máis oisse,<br />
a que gran sabor estava<br />
e que muito me pagava<br />
<strong>de</strong> como mia senhor disse:<br />
«Dized’, amigas, con migo<br />
o cantar do meu amigo».
MARTÍN DE GINZO (Segunda meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
La molto bella<br />
disse di suonare il tamburino.<br />
Bella, d’amore muoio io.<br />
Quella <strong>de</strong>l bel volto<br />
disse di suonare il tamburino.<br />
Bella, d’amore muoio io.<br />
Disse di suonare il tamburino<br />
e non gli davano riposo.<br />
Bella, d’amore muoio io.<br />
Disse di suonare il tamburino<br />
e non gli davano respiro.<br />
Bella, d’amore muoio io.<br />
A do mui bon parecer<br />
mandou lo adufe tanger.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.<br />
A do mui bon semelhar<br />
mandou lo adufe sonar.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.<br />
Mandou lo adufe tanger<br />
e non lhi davan lezer.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.<br />
Mandou lo adufe sonar<br />
e non lhi davan vagar.<br />
Louçana, d’ amores moir’ eu.
MARTÍN CODAX (Mediados ou terceiro cuarto do s. XIII)<br />
On<strong>de</strong> <strong>de</strong>l mare di Vigo,<br />
avete visto il mio amico?<br />
O, Dio, venga egli presto!<br />
On<strong>de</strong> <strong>de</strong>l mare profondo,<br />
avete visto il mio innamorato?<br />
O, Dio, venga egli presto!<br />
Avete visto il mio amico,<br />
per cui io sospiro?<br />
O, Dio, venga egli presto!<br />
Avete visto il mio innamorato,<br />
per cui ho gran<strong>de</strong> cura?<br />
O, Dio, venga egli presto!<br />
Ondas do mar <strong>de</strong> Vigo,<br />
se vistes meu amigo?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!<br />
Ondas do mar levado,<br />
se vistes meu amado?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!<br />
Se vistes meu amigo,<br />
o por que eu sospiro?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!<br />
Se vistes meu amado<br />
por que hei gran coidado?<br />
E, ai Deus, se verra cedo!
Nel sacro, a Vigo,<br />
ballava corpo divino:<br />
¡amore sento!<br />
A Vigo, nel sacro,<br />
ballava corpo snello:<br />
¡amore sento!<br />
Ballava corpo divino,<br />
che mai aveva avuto amico:<br />
¡amore sento!<br />
Ballava corpo snello<br />
che mai aveva avuto amato:<br />
¡amore sento!<br />
Che mai aveva avuto amico<br />
se no nel sacro, a Vigo:<br />
¡amore sento!<br />
Che mai aveva avuto amato<br />
se no a Vigo, nel sacro:<br />
¡amore sento!<br />
Eno sagrado, en Vigo,<br />
bailava corpo velido:<br />
amor hei!<br />
En Vigo, no sagrado,<br />
bailava corpo <strong>de</strong>lgado:<br />
amor hei!<br />
Bailava corpo velido,<br />
que nunca houver’ amigo:<br />
amor hei!<br />
Bailava corpo <strong>de</strong>lgado,<br />
que nunca houver’ amado:<br />
amor hei!<br />
Que nunca houver’ amigo,<br />
ergas no sagrad’, en Vigo:<br />
amor hei!<br />
Que nunca houver’ amado,<br />
ergas en Vigo, no sagrado:<br />
amor hei!
MARTÍN SOÁREZ (c.1200‐c. 1260)<br />
«Questa cantiga la fece Martín Soares per un cavaliere che<br />
era orgoglioso e diceva che veniva d'Oltremare».<br />
Anche se non sono stato ad Oltremare,<br />
molto so di quella terra<br />
da Soeiro Eanes, che è di lì,<br />
secondo udì raccontare a lui:<br />
dice che Marcelha è oltre<br />
il mare, ed Acre e vicino<br />
e Somportes quasi accanto.<br />
E <strong>de</strong>lle giornate so io molte cose<br />
perché lo udì parlare:<br />
dice che può andarci, chi cammini bene,<br />
da Belfurado a Santarém,<br />
e se un altro giorno si alza presto<br />
andare a Nogueirol per mangiare<br />
ed arrivare in Gerusalemme.<br />
E dice che conobbe un ebreo<br />
che vi<strong>de</strong> la cattura <strong>de</strong>l Nostro Signore;<br />
e avrete gran<strong>de</strong> piacere<br />
se mi preoccupo di raccontarvelo:<br />
dice che è un ebreo pastore,<br />
da Rocamador,<br />
che si chiama don Andreu.<br />
«Esta cantiga fez Martin Soares a un cavaleiro que<br />
era chufador, que <strong>de</strong>zia que viinha d’ Outramar»<br />
Pero non fui a Ultramar,<br />
muito sei eu a terra ben<br />
per Soeir’ Eanes, que én ven,<br />
segundo lh’ eu oi contar:<br />
diz que Marcelha jaz alen<br />
do mar, e Acre jaz aquen,<br />
e Somportes log’ i a par.<br />
E as jornadas sei eu ben,<br />
como lhi eiri oi falar:<br />
diz que pod’ ir, quen ben andar,<br />
<strong>de</strong> Belfurad’ a Santaren,<br />
se noutro dia madurgar,<br />
e ir a Nogueirol jantar<br />
e maer a Jerusalen.<br />
E diz que vio ũu ju<strong>de</strong>u<br />
que vio pren<strong>de</strong>r Nostro Senhor;<br />
e havere<strong>de</strong>s i gran sabor,<br />
se vo‐lo contar, cuido‐m’ eu:<br />
diz que é un ju<strong>de</strong>u pastor,<br />
natural <strong>de</strong> Rocamador,<br />
e que ha nome Don Andreu.
Del sepolcro vi dirò<br />
dove fu, che lo udì dire<br />
a Don Soeiro, <strong>de</strong>tto così;<br />
come egli me lo disse ve lo dirò;<br />
da Santarém ci sono tre miglie<br />
e quattro o cinque da Loulé,<br />
e Belfurado è vicino.<br />
Dove visse il Nostro Signore,<br />
questo disse che fu pellegrino<br />
e dopo che il Soldán gli die<strong>de</strong><br />
il perdono, ebbe gran<strong>de</strong> piacere<br />
di tornare; grave gli fu<br />
percorrere Coira e Galisteu<br />
con corona d'imperatore.<br />
Do sepulcro vos er direi,<br />
per u andou, ca lho oi<br />
a Don Soeiro ben assi;<br />
como m’ el disse, vos direi:<br />
<strong>de</strong> Santaren tres legoas é<br />
e quatro ou cinco <strong>de</strong> Loule,<br />
e Belfurado jaz log’ i.<br />
Per i andou Nostro Senhor,<br />
d’ ali diz el que foi romeu,<br />
e, <strong>de</strong>pois que lh’ o Soldan <strong>de</strong>u<br />
o perdon, houve gran sabor<br />
<strong>de</strong> se tornar; e foi‐lhi greu<br />
d’ andar Coira e Galisteu<br />
con torquis do Emperador.
«Questa cantigala feci per Afonso Eanes do Cotón. È una cantiga<br />
di maledire, in cui mostrava, dicendo male di se, le astuzie che<br />
aveva l'altro; e dice così».<br />
Nostro Signore, come sono triste<br />
con queste astuzie che hai voluto darmi:<br />
sono un gran<strong>de</strong> puttanesco molto pertinace<br />
e mi piace molto giocare ai dadi,;<br />
inoltre mi piace anche vivere<br />
isolato in queste stra<strong>de</strong>.<br />
Se ci fosse un mediatore, potrebbe il bene<br />
ca<strong>de</strong>re su di me e farmi onorabile;<br />
ma mi piace molto questo fuotere disordinato<br />
e queste taverne e questo bere;<br />
e, poiché niente di buono posso più fare,<br />
voglio andare lì dove possa essere vizioso.<br />
E anche se so bene che non valgo niente,<br />
non voglio provare la bontà,<br />
non voglio per<strong>de</strong>re il fottere,<br />
né le puttane né le zuffe,<br />
non voglio conoscere altre frontiere<br />
per<strong>de</strong>ndo il vizio e dandomi al lavoro.<br />
Prima avevo altre abilità<br />
di cui non posso già fare uso:<br />
non vado mai a giocare<br />
senza trovare un'altra lite<br />
per cui poi soffrirò<br />
e dovrò scappare e nascon<strong>de</strong>rmi nel bor<strong>de</strong>llo.<br />
«Esta outra cantiga fez a Afons’ Eanes do Coton. Foi <strong>de</strong><br />
mal dizer aposto,en que mostrava, dizendo mal <strong>de</strong> si,<br />
as manhas que o outr’ havia; e diz assi»<br />
Nostro Senhor, com’ eu ando coitado<br />
con estas manhas que mi quisestes dar:<br />
son mui gran putanheiro aficado<br />
e pago‐me muito dos dados jogar;<br />
<strong>de</strong>s i ar hei mui gran sabor <strong>de</strong> morar<br />
per estas ruas vivend’ apartado.<br />
Po<strong>de</strong>ra‐m’ eu ben, se foss’ avegoso,<br />
caer en bon prez e honrado seer;<br />
mais pago‐m’ eu <strong>de</strong>ste fo<strong>de</strong>r astroso<br />
e <strong>de</strong>stas tavernas e <strong>de</strong>ste bever;<br />
e, pois que eu ja máis non posso valer,<br />
quero‐m’ andar per u seja viçoso.<br />
E pois eu entendo que ren non valho<br />
nen hei por outra bonda<strong>de</strong> a catar,<br />
non quer’ eu per<strong>de</strong>r este fo<strong>de</strong>stalho<br />
nen estas putas nen este entençar,<br />
nen quer’ ir per outras fronteiras andar,<br />
per<strong>de</strong>nd’ o viç’ e dando‐mi trabalho.<br />
Ainda eu outras manhas havia,<br />
per que eu non posso ja muito valer:<br />
nunca vos entro na tafularia<br />
que lh’ i non haja algun preit’ a volver,<br />
porque hei pois en gran coita a seer,<br />
e fugir e guarir na putaria.
E poi, quando trovo il riposo,<br />
mi rendo, ma presto seguo il mio cammino.<br />
E lascio che le puttane parlino bene di me,<br />
<strong>de</strong>lle mie astuzie e <strong>de</strong>lla mia passione senza misura.<br />
E pois, quando me vejo en meu lezer,<br />
me rendo logo, e pois vou mia via.<br />
E leixo i putas <strong>de</strong> mí ben dizer,<br />
e <strong>de</strong> mias manhas e <strong>de</strong> mia folia.
PERO GARCÍA BURGALÉS (Terceiro cuartel do s. XIII)<br />
In poi non ho niente da temere<br />
di Dio, poiché so bene che Egli non<br />
può più farmi <strong>de</strong>l male,<br />
mentre viva, nonostante abbia un gran<strong>de</strong> potere,<br />
poiché presto mi ferri quando io beni<br />
aspettava nel mondo, e perciò<br />
so che non può farmi <strong>de</strong>l male.<br />
Poiché mi ferii con una signora così buona<br />
che Egli non ne farà così nel mondo,<br />
né può averne uguale nel mondo;<br />
e chi questa vi<strong>de</strong> non vedrà più<br />
una donna così dolce e bella e di buon senso,<br />
perché a questa non mancava niente<br />
di quanto bene <strong>de</strong>ve avere una donna.<br />
E poiché fece morire questa signora così buona,<br />
io so bene che non mi farà più male;<br />
e poiché non posso più male ricevere da Dio<br />
e non mi conforta nel mio gran<strong>de</strong> dolore<br />
per lei, poiché Dio la fece morire,<br />
che Lo facciano prigioniero gli Ebrei,<br />
come fu già una volta prigioniero!<br />
E tutto uomo che volesse bene una donna,<br />
se non dice amen quando ascolterà questo<br />
non senta mai piacere di quello che ama!<br />
Ja eu non hei oimais por que temer<br />
nulha ren Deus, ca ben sei eu d’ El ja<br />
ca me non po<strong>de</strong> nunca mal fazer,<br />
mentr’ eu viver, pero gran po<strong>de</strong>r ha,<br />
pois que me cedo tolheu quanto ben<br />
eu atendia no mund’ e, por én,<br />
sei eu ca me non po<strong>de</strong> mal fazer.<br />
Ca tan bõa senhor me foi tolher<br />
qual el ja en no mundo non fara,<br />
nen ja eno mundo par non po<strong>de</strong> haver;<br />
e quen aquesta viu ja non veerá<br />
tan mansa e tan fremosa e <strong>de</strong> bon sén,<br />
ca esta non menguava nulha ren<br />
<strong>de</strong> quanto ben dona <strong>de</strong>vi’ haver.<br />
E pois tan bõa senhor fez morrer,<br />
ja eu ben sei que me non fara mal;<br />
e pois eu d’ El non hei mal a pren<strong>de</strong>r,<br />
e a gran coita que hei me non val<br />
por ela, pois que mi a fez morrer Deus,<br />
El se veja en po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Ju<strong>de</strong>us<br />
como se viu ja outra vez pren<strong>de</strong>r!<br />
E tod’ homen que molher ben quiser,<br />
e m’ esto oir, e amen non disser,<br />
nunca veja <strong>de</strong> quanto ama prazer!
Roi Queimado morii con amore<br />
nei suoi canti, per Santa Maria,<br />
per una dama che amava molto;<br />
e per essere migliore trovatore,<br />
poiché ella non volse fargli bene,<br />
egli si fece morire nei suoi canti;<br />
ma poi risuscitò al terzo giorno.<br />
Questo egli fece per una donna<br />
a cui amava molto; e vi direi anche:<br />
poiché cre<strong>de</strong> che così fa molto bene<br />
i canti che fa, gli piace<br />
morire in essi, e poi risuscitare.<br />
Questo fa egli, che può farlo,<br />
ma un altro uomo non lo farebbe.<br />
Infatti non ha paura <strong>de</strong>lla sua morte,<br />
altrimenti temerebbe più la morte;<br />
ma sa bene, per la sua sapienza,<br />
che vivrà dopo la sua morte;<br />
e fa nel suo canto che lo coglia la morte:<br />
e poi di questo vive. Ve<strong>de</strong>re che potere<br />
gli die<strong>de</strong> Dio – ma chi lo penserebbe!<br />
E se il mio Dio a me <strong>de</strong>sse potere<br />
come egli ha oggi, dopo di morire, vivere,<br />
io non temerei mai la morte.<br />
Roi Queimado morreu con amor<br />
en seus cantares, par Santa Maria,<br />
por ũa dona que gran ben queria;<br />
e, por se meter por máis trobador,<br />
porque lh’ ela non quiso ben fazer,<br />
feze‐s’ el en seus cantares morrer;<br />
mais resurgiu <strong>de</strong>pois ao tercer dia.<br />
Esto fez el per ũa sa senhor<br />
que quer gran ben; e máis vos én diria:<br />
porque cuida que faz i maestria<br />
enos cantares que fez, ha sabor<br />
<strong>de</strong> morrer i, e <strong>de</strong>s i d’ ar viver.<br />
Esto faz el, que x’ o po<strong>de</strong> fazer,<br />
mais outr’ homen per ren non o faria.<br />
E non ha ja <strong>de</strong> sa morte pavor,<br />
senon sa morte máis‐la temeria;<br />
mais sabe ben, per sa sabedoria,<br />
que viverá, <strong>de</strong>s quando morto for;<br />
e faz‐s’ en seu cantar morte pren<strong>de</strong>r:<br />
<strong>de</strong>s i ar vive. Ve<strong>de</strong>s que po<strong>de</strong>r<br />
que lhi Deus <strong>de</strong>u –mais quen o cuidaria!<br />
E se mi Deus a mí <strong>de</strong>sse po<strong>de</strong>r<br />
qual hoj’ el ha, pois morrer, <strong>de</strong> viver,<br />
jamais morte nunca eu temeria.
AFONSO X (1221‐1284)<br />
Del diacono di Cádiz scoprì<br />
che gli portavano <strong>de</strong>i libri in affitto;<br />
e all'uomo che glieli portava chiesi,<br />
e così mi rispose: «Signore,<br />
con questi due libri che ve<strong>de</strong>te<br />
e con altri che ha,<br />
fotte egli per conto loro quanto vuole.<br />
E ancora di più vi dirò:<br />
nonostante nella Legge abbia molto, se volesse,<br />
da leggere, per quanto <strong>de</strong>lla sua faccenda so,<br />
con i libri che ha, non vi è donna<br />
a cui non gli sembrino grulle<br />
i corvi, e le aquile, vermi di seta:<br />
per forza fotteranno, se egli vuole.<br />
Perché non c'è di più, nell'arte di fottere<br />
di cui c'è nei libri che egli ha;<br />
ed ha un così gran<strong>de</strong> piacere quando li legge<br />
che non presta attenzione né il giorno né la notte,<br />
e conosce così bene l'arte di fottere<br />
che con i suoi libri d'arte che egli ha<br />
fotte le more sempre che vuole.<br />
E ancora vi racconterò di più<br />
<strong>de</strong>lle cose che ha fatto con i libri:<br />
fare portali tutti davanti a sé,<br />
e dopo avere fottuto abbastanza per loro,<br />
Ao daian <strong>de</strong> Calez eu achei<br />
livros que lhi levavan d’ aloguer;<br />
e o que os tragia preguntei<br />
por eles, e respon<strong>de</strong>u‐m’ el: «Senher,<br />
con estes livros que vós vee<strong>de</strong>s dous<br />
e con os outros que el ten dos sous,<br />
fod’ el per eles quanto fo<strong>de</strong>r quer.<br />
E ainda vos end’ eu máis direi:<br />
macar na Lei muit’á, se el quixer,<br />
leer, por quanto eu <strong>de</strong> sa fazenda sei,<br />
con os livros que ten, non ha molher<br />
a que non faça que semelhen grous<br />
os corvos, e as aguias babous,<br />
per força <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r, se x’ el quiser.<br />
Ca non ha máis, na arte do fo<strong>de</strong>r,<br />
do que, nos livros que ele ten, jaz;<br />
e el ha tal sabor <strong>de</strong> os leer<br />
que nunca noite nen dia al faz,<br />
e sabe d’ arte do fo<strong>de</strong>r tan ben<br />
que con nos seus livros d’ artes, que el ten,<br />
fod’ el as mouras cada que lhi praz.<br />
E máis vos contarei <strong>de</strong> seu saber,<br />
que con nos livros que ele ten faz:<br />
manda‐os ante si todos trager,<br />
e pois que fo<strong>de</strong> per eles assaz,
se trova una donna che abbia il <strong>de</strong>monio,<br />
la fotte anche per arte e per sensatezza<br />
e toglie di lei il <strong>de</strong>monio cattivo.<br />
E, inoltre, fa ancora altre cose<br />
con i libri che ha, in verità:<br />
se trova una donna che abbia il male<br />
di quel fuoco <strong>de</strong>tto di San Marziale,<br />
la fotte anche incantandola<br />
e fottendo gli fa cre<strong>de</strong>re che il suo male<br />
è solo gelo o neve».<br />
se molher acha que o <strong>de</strong>mo ten,<br />
assi a fo<strong>de</strong> per arte e per sén,<br />
que saca <strong>de</strong>la o <strong>de</strong>mo malvaz.<br />
E, con tod’ esto, ainda faz al<br />
con os livros que ten, per bõa fe:<br />
se acha molher que haja o mal<br />
<strong>de</strong>ste fogo que <strong>de</strong> San Marçal é,<br />
assi a vai per fo<strong>de</strong>r encantar<br />
que, fo<strong>de</strong>ndo, lhi faz ben semelhar<br />
que é geada –non al– ou nev’ é».
PERO LAROUCO (Último terzo do s. XIII e inicios do s. XIV)<br />
Di voi, signora, voglio dire la verità,<br />
e non sull’amore che vi ho,<br />
signora, poiché è più gran<strong>de</strong> la vostra turpitudine<br />
di quante conosco nel mondo;<br />
sia in bruttezza che in cattiveria<br />
non vi vince se no la figlia di un re.<br />
Io non vi amo e perciò non mi per<strong>de</strong>rò<br />
quando non verrete, per voi, di solitudine.<br />
E se io fossi da voi<br />
e ve<strong>de</strong>ssi voi e il vostro colore,<br />
se io avessi il mondo nel mio potere,<br />
non vi farei signora di tutti,<br />
né di nessuna cosa dove vi fosse gioia.<br />
E sappiate questo:<br />
non vi fu mai una figlia d’imperatore<br />
di così poca bellezza.<br />
Tutti vi dicono, signora, con invidia,<br />
di disamare me e non loro.<br />
Per Dio, vi prego di non fare così,<br />
non fare questa pazzia:<br />
amate voi quello che più <strong>de</strong>si<strong>de</strong>rate<br />
e cre<strong>de</strong>te con certezza che tutti questi sono;<br />
e, se io vi amo con tutto il cuore,<br />
Dio mi porti in una terra dove non vi possa ve<strong>de</strong>re.<br />
De vós, senhor, quer’ eu dizer verda<strong>de</strong>,<br />
e non ja sobr’ o amor que vos hei,<br />
senher, e ben é vossa torpida<strong>de</strong>,<br />
<strong>de</strong> quantas outras eno mundo sei;<br />
assi <strong>de</strong> fea come <strong>de</strong> malda<strong>de</strong><br />
non vos vence hoje nen filha dũu rei.<br />
Non vos amo nen me eu per<strong>de</strong>rei,<br />
u vos non vir, por vós <strong>de</strong> soida<strong>de</strong>.<br />
E se eu vosco na casa sevesse<br />
e visse vós e a vossa color,<br />
se eu o mundo en po<strong>de</strong>r tevesse,<br />
non vos faria <strong>de</strong> todos senhor,<br />
nen doutra cousa on<strong>de</strong> sabor houvesse.<br />
E dũa ren see<strong>de</strong> sabedor:<br />
que nunca foi filha d’ emperador<br />
que <strong>de</strong> belda<strong>de</strong> peor estevesse.<br />
Todos vos dizen, senhor, con enveja,<br />
que <strong>de</strong>sama<strong>de</strong>s eles e mí non.<br />
Por Deus, vos rogo que esto non seja<br />
nen faça<strong>de</strong>s cousa tan sen razon:<br />
ama<strong>de</strong> vós o que vos máis <strong>de</strong>seja,<br />
e ben cree<strong>de</strong> que eles todos son;<br />
e se vos eu quero ben <strong>de</strong> coraçon,<br />
leve‐me Deus a terra u vos non veja.
PERO GOTÉRREZ (Finais do s. XIII e inicios do s. XIV)<br />
Tutti dicono che Dio non peccò mai,<br />
ma io lo vedo peccare mortalmente,<br />
perché lo vedo abbandonare molti<br />
<strong>de</strong>i suoi vassalli, che comprò molto cari,<br />
perché li lascia morire con gran<strong>de</strong> amore,<br />
abbandonati dal bene e dal signore,<br />
e come questi anche a me abbandonò.<br />
E non conosco un peccato mortale più gran<strong>de</strong><br />
che quello che io vedo fare Dio,<br />
perché abbadona i suoi vassalli<br />
in una tristezza molto gran<strong>de</strong> d’amore, come la mia;<br />
e il signore che non vuole aiutare<br />
i suoi vassalli quando vi è bisogno<br />
pecca mortalmente, essendo un Re così alto.<br />
Tutto signore, anche Re naturale,<br />
<strong>de</strong>ve librare i vassalli <strong>de</strong>lla morte<br />
e aiutarli quando li veda<br />
tristi; ma Dio non è così<br />
perché li lascia morire con gran<strong>de</strong> amore,<br />
e, anche se può, non vuole aiutarli:<br />
e così commette un gran<strong>de</strong> peccato mortale…<br />
Todos dizen que Deus nunca pecou,<br />
mais mortalmente o vej’ eu pecar:<br />
ca lhe vej’ eu muitos <strong>de</strong>semparar<br />
seus vassalos, que mui caro comprou,<br />
ca os leixa morrer con grand’ amor,<br />
<strong>de</strong>semparados <strong>de</strong> ben <strong>de</strong> senhor,<br />
e ja com’ estes min <strong>de</strong>semparou.<br />
E maior pecado mortal non sei<br />
ca o que eu vejo fazer a Deus,<br />
ca <strong>de</strong>sampara os vassalos seus<br />
en mui gran coita d’ amor qual eu hei;<br />
e o senhor que acorrer non quer<br />
a seus vassalos, quando lh’ é mester,<br />
peca mortal, pois é tan alto Rei.<br />
Todo senhor, <strong>de</strong>mais Rei natural,<br />
<strong>de</strong>v’ os vassalos <strong>de</strong> mort’ a partir<br />
e acorrer‐lhes, cada que os vir<br />
estar en coita; mais Deus non é tal,<br />
ca os leixa con grand’ amor morrer,<br />
e, pero po<strong>de</strong>, non lhes quer valer:<br />
e assi faz gran pecado mortal...
GONÇALO EANES DO VINHAL (...1243‐1280)<br />
«Questa cantiga la scrisse Don Gonzalo Anes do Vinhal all'<br />
Infante don Henrique, perché dicevano che era mediatore <strong>de</strong>lla<br />
regina Joana, matrigna sua; e questo fu quando il re Don<br />
Afonso lo fece esiliare».<br />
Io so, signore, che esiliato fu di qui<br />
<strong>de</strong>l regno il mio amico e già non so<br />
come si trova, perciò voglio ve<strong>de</strong>re il re;<br />
piangerò molto e gli dirò così:<br />
«Per Dio, signore, voi che siete un re così buono,<br />
perdonate questa volta il mio amico».<br />
Perché l'amo così sinceramente<br />
come mai un amante amò una donna,<br />
andrò dove sarà il re,<br />
con gli occhi piangenti, gli dirò:<br />
«Per Dio, signore, voi che siete un re così buono,<br />
perdonate questa volta il mio amico».<br />
E poiché non mi giova pregare a Dio<br />
e i santi non vogliono ascoltarmi,<br />
chie<strong>de</strong>rò pietà al re<br />
e gli dirò, con gli occhi piangenti:<br />
«Per Dio, signore, voi che siete un re così buono,<br />
perdonate questa volta mio amico».<br />
E per Dio che vi die<strong>de</strong> onore e bontà,<br />
perdonate questa volta Don Henrique.<br />
«Esta cantiga fez Don Gonçalo Anes do Vinhal ao Infante<br />
Don Hanrique,porque dizian que era enten<strong>de</strong>dor da rainha<br />
Dona Joana, sa madrastra; e esto foi quando o el‐Rei Don<br />
Afonso pos fora da terra»<br />
Sei eu, donas, que <strong>de</strong>itad’ é d’ aqui<br />
do reino ja meu amig’ e non sei<br />
como lhi vai, mais quer’ er ir a el‐Rei;<br />
chorar‐lh’‐ei muito e direi‐lh’ assi:<br />
«Por Deus, senhor, que vos tan bon Rei fez,<br />
perdoad’ a meu amig’ esta vez».<br />
Porque o amo tan <strong>de</strong> coraçon,<br />
como nunc’ amou amigo molher,<br />
irei ali u el‐Rei estever;<br />
chorando dos olhos, direi‐lh’ enton:<br />
«Por Deus, senhor, que vos tan bon Rei fez,<br />
perdoad’ a meu amig’ esta vez».<br />
E, pois que me non val rogar a Deus,<br />
nen os santos non me queren oir,<br />
irei a el‐Rei merce’ er pedir<br />
e direi, chorando dos olhos meus:<br />
«Por Deus, senhor, que vos tan bon Rei fez,<br />
perdoad’ a meu amig’ esta vez».<br />
E por Deus, que vós <strong>de</strong>u honra e bonda<strong>de</strong>,<br />
a Don Hanriqu’ esta vez perdoa<strong>de</strong>.
DON PEDRO DE PORTUGAL, CONDE DE BARCELOS (c.1285‐1534)<br />
«Questa cantiga di cima fu <strong>de</strong>dicata a una dama<br />
perbene <strong>de</strong>tta Moor Martiiz, da sopranome Camela, e<br />
a un uomo <strong>de</strong>tto Joan Martiiz,da sopranome Bodalho,<br />
ed era tabalión di Braga».<br />
Il naturale negli animali<br />
<strong>de</strong>lla stessa specie<br />
è di avere cuccioli;<br />
ma anche sapendo che fottono<br />
vedo a<strong>de</strong>sso uno strano esempio<br />
che mai ho creduto di potere ve<strong>de</strong>re:<br />
che restasse incinta e partorisse<br />
la camela <strong>de</strong>l bodalho*.<br />
Quelli che hanno una natura comune<br />
vengono insieme in certe epoche<br />
e cercano la sua discen<strong>de</strong>nza;<br />
ma a<strong>de</strong>sso vedo una creatura<br />
dove mai avevo pensato di ve<strong>de</strong>rla,<br />
e perciò mi meraviglio<br />
che il bodalho faccia un figlio,<br />
naturalmente, nella camela.<br />
Quelli che son per natura<br />
«Esta cantiga <strong>de</strong> cima foi feita a ũa dona d’ ordin<br />
que chamavan Moor Martiĩz, por sobrenome<br />
Camela, e a ũu home que havia nome Joan<br />
Martiz,por sobrenome Bodalho, e era tabalion <strong>de</strong><br />
Bragaa»<br />
Natura das animalhas<br />
que son dũa semelhança<br />
é <strong>de</strong> fazer én criança;<br />
mais <strong>de</strong>s que son fodimalhas,<br />
vej’ ora estranho talho,<br />
qual nunca cui<strong>de</strong>i que visse:<br />
que emprenhass’ e parisse<br />
a camela do bodalho.<br />
As que son dũa natura<br />
juntan‐s’, a certas sazões,<br />
e fazen sas criações;<br />
mais vejo ja criatura<br />
ond’ eu non cui<strong>de</strong>i vee‐la,<br />
e por én me maravilho<br />
<strong>de</strong> bodalho fazer filho,<br />
per natura, na camela.<br />
As que son, per natureza,
corpi somiglianti<br />
vengono insieme e hanno <strong>de</strong>i figli,<br />
‐ questo è il suo diritto ‐;<br />
ma in vita mia ho creduto<br />
che camela andasse<br />
da bodalho e restasse incinta<br />
e poi partorisse.<br />
(*Camela.‐ cammella; bodalho.‐ maiale).<br />
corpos dũa parecença<br />
juntan‐s’ e fazen nacença,<br />
–esto é sa <strong>de</strong>reiteza–;<br />
mais non coi<strong>de</strong>i en mia vida<br />
que camela se juntasse<br />
con bodalh’ e emprenhasse<br />
e <strong>de</strong> máis seer <strong>de</strong>l parida.
FERNÁN VELHO (Segunda meta<strong>de</strong> do s. XIII)<br />
María Pérez si manifestò<br />
l’altro giorno, perché si sentii<br />
molto peccatrice e poi al Nostro Signore<br />
promise, per il male che aveva fatto,<br />
che avrebbe un chierico disponibile<br />
per i peccati che la fece fare<br />
il Demonio, con cui essa sempre andò.<br />
Si manifestò perché dice che si trovò<br />
molto peccatrice, e perciò pregando<br />
andò da Dio, poiché trovò meglio<br />
proteggersi da lui, e si protese;<br />
e mentre vivrà, dice che vuole avere<br />
un chierico con cui difen<strong>de</strong>rsi<br />
dal Demonio, che sempre custodii.<br />
E poiché raccontò i suoi peccati<br />
ebbe gran<strong>de</strong> paura <strong>de</strong>lla sua morte<br />
e gran<strong>de</strong> gioia di dare elemosina<br />
e poi prese un chierico<br />
e gli die<strong>de</strong> il letto in cui di solito giaceva,<br />
e dice che lo avrà mentre vivrà:<br />
e tutto questo lavoro per Dio lo fece!<br />
E poiché questa lite cominciò<br />
perché vi fu gran<strong>de</strong> amore<br />
tra lei e il Demonio maggiore<br />
fino a quando Balteira confessò;<br />
ma fino a quando vi<strong>de</strong> il chierico ca<strong>de</strong>re<br />
tra entrambi, la perse<br />
il Demonio da quando lei confessò.<br />
Maria Perez se maenfestou<br />
noutro dia, ca por mui pecador<br />
se sentiu, e log’ a Nostro Senhor<br />
pormeteu, polo mal en que andou,<br />
que tevess’ un clerig’ a seu po<strong>de</strong>r,<br />
polos pecados que lhi faz fazer<br />
o Demo, con que x’ ela sempr’ andou.<br />
Maenfestou‐se, ca diz que s’ achou<br />
pecador muit’, e por én rogador<br />
foi log’ a Deus, ca teve por melhor<br />
<strong>de</strong> guardar a el ca o que a guardou;<br />
e, mentre viva, diz que quer teer<br />
un clerigo con que se <strong>de</strong>fen<strong>de</strong>r<br />
possa do Demo, que sempre guardou.<br />
E pois que ben seus pecados catou,<br />
<strong>de</strong> sa morte houv’ ela gran pavor<br />
e d’ esmolnar houv’ ela gran sabor;<br />
e log’ enton un clerigo filhou<br />
e <strong>de</strong>u‐lh’ a cama en que sol jazer,<br />
e diz que o terrá, mentre viver;<br />
e est’ afan todo por Deus filhou!<br />
E pois que s’ este preito começou<br />
antr’ eles ambos, houve grand’ amor<br />
antr’ ela sempr’ e o Demo maior,<br />
ata que se Balteira confessou;<br />
mais, pois que vio o clerigo caer<br />
antr’ eles ambos, houvi a per<strong>de</strong>r<br />
o Demo, <strong>de</strong>s que s’ ela confessou.
FERNÁN GARCÍA ESGARAVUNHA (...1230‐1251)<br />
Questa ama di Johan Coello,<br />
per le abilità che imparò,<br />
in ogni luogo troverà buon consiglio:<br />
poiché sa la filatura e anche la tessitura<br />
e cuoce molto bene le mutan<strong>de</strong> e le camice:<br />
e mai avete visto una donna così<br />
che sappia fare una vita più pulita;<br />
da sempre è una donna apprezzata<br />
che conosciamo nel nostro posto,<br />
perché lava bene e fa buone ricotte<br />
e sa bene macinare e impastare<br />
e sa molto da buona lattaia.<br />
Questo non lo dico io per l’amore che gli ho,<br />
ma perché anche ella si pren<strong>de</strong> cura di me.<br />
E il suo marito, di castrare maiali<br />
non ci si trova un altro, da Burgos a Carrión,<br />
né lei nel castrare galli<br />
bellamente, Dio mi scusi.<br />
Tutto questo fa; e toglie bene la polvere dall’occhio<br />
e congiura bene per questo e per lo stomaco,<br />
molto sa di congiuri.<br />
Non troverete, in tutta Castiglia,<br />
grazie a Dio, che io a<strong>de</strong>sso godo,<br />
migliore ventre né migliore salciccia<br />
di quelle che l’ama fa con le sue mani:<br />
e ancora fa bene un’altra cosa, come dice il suo marito:<br />
fa buoni salami e lava con <strong>de</strong>licatezza<br />
e porta a letto abbastanza bene la gallina che cova.<br />
Esta ama, cuj’ é Joan Coelho,<br />
per bõas manhas que soub’ apren<strong>de</strong>r,<br />
cada u for, achará bon conselho:<br />
ca sabe ben fiar e ben tecer<br />
e talha mui ben bragas e camisa;<br />
e nunca vistes molher <strong>de</strong> sa guisa<br />
que máis limpia vida sábia fazer;<br />
ant’, é hoje das molheres preçadas<br />
que nós sabemos en nosso logar,<br />
ca lava ben e faz bõas queijadas<br />
e sabe ben moer e amassar<br />
e sabe muito <strong>de</strong> bõa leiteira.<br />
Esto non dig’ eu por ben que lhi queira,<br />
mais porque ést’ assi, a meu cuidar.<br />
E seu marido, <strong>de</strong> crastar verrões<br />
non lh’ achan par, <strong>de</strong> Burgos a Carrion,<br />
nen a ela <strong>de</strong> capar galiões<br />
fremosament’, assi Deus mi perdon.<br />
Tod’ esto faz; e cata ben argueiro<br />
e escanta ben per olh’ e per calheiro<br />
e sabe muito bõa escantaçon.<br />
Non achare<strong>de</strong>s, en toda Castela,<br />
graças a Deus, <strong>de</strong> que mi agora praz,<br />
melhor ventrulho nen melhor morcela<br />
do que a ama con sa mão faz;<br />
e al faz ben, como diz seu marido:<br />
faz bon souriç’ e lava ben transido<br />
e <strong>de</strong>ita ben galinha choca assaz.
GIL PÉREZ CONDE (...1269?‐1286...)<br />
In verità, Dio, se non fosse per vostra madre,<br />
che è molto buona Santa Maria,<br />
io vi farei <strong>de</strong>l male o vi direi,<br />
per la mia signora che voi mi avete data,<br />
di guardare come mi avete trattato male<br />
che non so molto <strong>de</strong>l vostro padre.<br />
Perché avete fatto che soffrisse questo,<br />
che, se ella volesse, non succe<strong>de</strong>rebbe?<br />
Io morirei se voi, da uomo, amaste<br />
la mia signora, poiché voi mi avete ferito così.<br />
Se io era vostro, perché mi avete perso?<br />
Non volevate che io fossi <strong>de</strong>gno di qualcosa?<br />
Ditemi a<strong>de</strong>sso che bene mi avete fatto,<br />
perché io credo che ne a voi servirebbe<br />
se no per essere vanità e superba,<br />
il fatto che portiate la mia signora forzata;<br />
io di quello che è vostro mai ho preso niente<br />
da quando sono nato, né voi me l’avete dato.<br />
Capisco che cosa fate:<br />
lasciare le vecchie brutte, e le belle<br />
e giovani pren<strong>de</strong>rle come mogli.<br />
Pren<strong>de</strong>te quante volete<br />
e a me non lasciate neanche una:<br />
così condivi<strong>de</strong>te con me quanto avete!<br />
Né le servite né le lodate<br />
e vanno con voi e poi lì le custodite,<br />
le vestite e governate molto male<br />
e ci le mettete fra i muri.<br />
A la fe, Deus, senon por vossa madre,<br />
que é a mui bõa Santa Maria,<br />
fezera‐vos eu pesar, u diria,<br />
pola mia senhor, que mi vós filhastes,<br />
que visse<strong>de</strong>s vós que mal baratastes,<br />
ca non sei tan muito <strong>de</strong> vosso padre.<br />
Por que vos eu a vós esto sofresse,<br />
senon por ela, se lhi non pesasse?<br />
Morrera eu, se vos com’ hom’ amasse<br />
a mia senhora, que mi vós tolhestes.<br />
Se eu voss’ era, por que me per<strong>de</strong>stes?<br />
Non queria<strong>de</strong>s que eu máis valesse?<br />
Dize<strong>de</strong>‐mi ora que ben mi fezestes,<br />
por que eu crea en vós nen vos sérvia<br />
senon gran tort’ endoad’ e sobervia,<br />
ca mi tee<strong>de</strong>s mia senhora forçada;<br />
nunca vos eu do vosso filhei nada,<br />
<strong>de</strong>s que fui nado, nen vós non mi o <strong>de</strong>stes.<br />
Faria‐m’ eu o que nos vós faze<strong>de</strong>s:<br />
leixar velhas feas, e as fremosas<br />
e mancebas filha‐las por esposas.<br />
Quantas quere<strong>de</strong>s vós, tantas filha<strong>de</strong>s,<br />
e a mí nunca mi nen ũa da<strong>de</strong>s:<br />
assi parti<strong>de</strong>s migo quant’ have<strong>de</strong>s!<br />
Nen as servi<strong>de</strong>s vós nen as loa<strong>de</strong>s,<br />
e van‐se vosc’ e, poi‐las alo tee<strong>de</strong>s,<br />
vesti<strong>de</strong>‐las mui mal e governa<strong>de</strong>s,<br />
e mete<strong>de</strong>s‐no‐las tra‐las pare<strong>de</strong>s.
ESTEVAN FAIÁN (Terceiro cuarto do s. XIII)<br />
Fernán Díaz, vi fanno cre<strong>de</strong>re<br />
che sarebbe bene di sposarvi con questa dama<br />
e noi crediamo che vi consigliano male<br />
per questo che vi dirò:<br />
poiché la dama è di terra tale,<br />
Don Fernando, che né a torto né a ragione<br />
potrete governare neanche un uomo,<br />
quando compiereste il vostro <strong>de</strong>si<strong>de</strong>rio<br />
di volere sposarvi con questa dama,<br />
Fernán Díaz. Perché è di un luogo tale<br />
che non potrete governare, perché non può<br />
nessun uomo, poiché le sue genti sono<br />
di una natura tale, Dio mi scusi,<br />
che non vorranno ubbidirvi.<br />
E so, Don Fernando, per quanto ho imparato:<br />
che non potrete avere questa dama,<br />
perché i suoi vassalli, come io oso dire,<br />
non vogliono uomo strano su di loro;<br />
che dicono che sapete adulare<br />
gli uomini davanti e sapete cercare<br />
gran<strong>de</strong> male indietro, siccome ho ascoltato.<br />
Fernan Diaz, fazen‐vos enten<strong>de</strong>r<br />
que casaria<strong>de</strong>s <strong>de</strong>sta dona ben;<br />
e nós teemos que vos é mal sén<br />
per quant’ esto que vos quero dizer:<br />
porque a dona é <strong>de</strong> terra tal,<br />
Don Fernando, que, per ben nen per mal,<br />
non po<strong>de</strong>re<strong>de</strong>s i un hom’ haver,<br />
ante, fare<strong>de</strong>s i vosso prazer<br />
en querer<strong>de</strong>s con tal dona casar,<br />
Fernan Diaz. Ca é <strong>de</strong> tal logar<br />
que non po<strong>de</strong><strong>de</strong>s, per nen un po<strong>de</strong>r,<br />
haver nulh’ home, ca as gentes son<br />
<strong>de</strong> tal natura, se Deus mi pardon,<br />
que non querran i su vós guarecer.<br />
E sei, Don Fernando, per quant’ aprendi:<br />
non po<strong>de</strong>re<strong>de</strong>s esta dona haver,<br />
ca seus vassalos, com’ ouço dizer,<br />
non queren hom’ estranho sobre si;<br />
ca dizen que sabe<strong>de</strong>s lousinhar<br />
home <strong>de</strong>ant’, e sabe<strong>de</strong>s buscar<br />
gran mal <strong>de</strong>tras a muitos, com’ oi.
AFONSO EANES DO COTÓN (...1246...)<br />
Ba<strong>de</strong>ssa, ho udito dire<br />
che sapevate tutto<br />
molto bene, quindi, per amore<br />
di Dio, avete compassione<br />
di me, che questo anno mi sposso<br />
e vi posso giurare che non so<br />
di fottere più di un asino.<br />
Perché mi hanno <strong>de</strong>tto<br />
che avete una buona conoscenza<br />
di fottere e di tutto il bello;<br />
insegnatemi di più, signora,<br />
di fottere, perché io non so<br />
né ho madre né padre<br />
che m’insegnino, e ho finito da pastore.<br />
E se da qui parto,<br />
signora, avendo imparato questo mestiere<br />
di fottere e sapesse fottere<br />
per voi, Dio mi protegga,<br />
ogni volta che lo farò dirò<br />
Pater Noster e lo <strong>de</strong>dicherò<br />
all’anima di quella che m’insegnò.<br />
E perciò potete ottenere,<br />
mia signora, il regno di Dio:<br />
per insegnare ai suoi poveri figli<br />
invece di farli essere digiuni,<br />
e per insegnare una donna<br />
infelice che vi ve<strong>de</strong>sse,<br />
signora, di non sapere fottere.<br />
Aba<strong>de</strong>ssa, oi dizer<br />
que era<strong>de</strong>s mui sabedor<br />
<strong>de</strong> todo ben; e, por amor<br />
<strong>de</strong> Deus, quere<strong>de</strong>‐vos doer<br />
<strong>de</strong> min, que ogano casei,<br />
que ben vos juro que non sei<br />
máis que ũu asno <strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r.<br />
Ca me fazen én sabedor<br />
<strong>de</strong> vós que have<strong>de</strong>s bon sén<br />
<strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r e <strong>de</strong> todo ben;<br />
ensina<strong>de</strong>‐me máis, senhor,<br />
como foda, ca o non sei,<br />
nen padre nen madre non hei<br />
que m’ ensin’, e fiquei pastor.<br />
E se eu ensinado vou<br />
<strong>de</strong>s i, senhor, <strong>de</strong>ste mester<br />
<strong>de</strong> fo<strong>de</strong>r e fo<strong>de</strong>r souber<br />
per vós, que me Deus aparou,<br />
cada que per‐fo<strong>de</strong>r, direi<br />
Pater Noster e enmentarei<br />
a alma <strong>de</strong> quen m’ ensinou.<br />
E per i po<strong>de</strong><strong>de</strong>s gaar,<br />
mia senhor, o reino <strong>de</strong> Deus:<br />
per ensinar os pobres seus<br />
máis ca por outro jajũar,<br />
e per ensinar a molher<br />
coitada, que a vós veer,<br />
senhor, que non souber ambrar.
DIEGO PEZELHO (...1246‐1247...)<br />
Mio signore arcivescovo, sono scomunicato<br />
per agire con lealtà: m'ingannò il peccato,<br />
assolvetemi, signore,<br />
e giurerò ubbidiente che sarò traditore.<br />
Se io facessi tradimento non vi lo direi mai;<br />
ma, poiché ho agito con lealtà, almeno per Santa Maria,<br />
assolvetemi, signore,<br />
e giurerò ubbidiente che sarò traditore.<br />
Per mia sfortuna, ebbe un castello a Sousa<br />
e lo die<strong>de</strong> al suo dono e credo che feci bene:<br />
assolvetemi, signore,<br />
e giurerò ubbidiente che sarò traditore.<br />
Per i miei neri peccati ebbe un castello forte<br />
e lo diedi al suo dono e ho paura <strong>de</strong>lla morte.<br />
assolvetemi, signore,<br />
e giurerò ubbidiente che sarò traditore.<br />
Meu senhor arcebispo, and’ eu escomungado,<br />
porque fiz lealda<strong>de</strong>: enganou‐mi o pecado,<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.<br />
Se traiçon fezesse, nunca vo‐la diria;<br />
mais, pois fiz lealda<strong>de</strong>, vel por Santa Maria,<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.<br />
Per mia malaventura, tivi ũu castelo en Sousa<br />
e <strong>de</strong>i‐o a seu don’ e tenho que fiz gran cousa:<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.<br />
Per meus negros pecados, tive ũu castelo forte<br />
e <strong>de</strong>i‐o a seu dono, e hei medo da morte.<br />
solta<strong>de</strong>‐m’, ai senhor,<br />
e jurarei, mandado, que seja traedor.
CANCIONEIRO RELIXIOSO<br />
(Cantigas <strong>de</strong> Santa María <strong>de</strong> Afonso X)
«Questa è di lo<strong>de</strong> a Santa Maria, perché è bella e buona e ha<br />
gran<strong>de</strong> potere».<br />
Rosa <strong>de</strong>lle rose e Fiore <strong>de</strong>i fiori,<br />
Dama <strong>de</strong>lle dame, Signora <strong>de</strong>lle signore.<br />
Rosa di beltà e di parere<br />
e Fiore di gioia e di piacere,<br />
Dama molto pietosa<br />
Signora che toglie le tristezze e dolori.<br />
Rosa <strong>de</strong>lle rose e Fiore <strong>de</strong>i fiori…<br />
Questa signora <strong>de</strong>ve l'uomo molto amare,<br />
poiché da ogni male lo vuole salvare;<br />
e vuole i suoi peccati perdonare,<br />
commessi nel mondo per cattive inclinazioni.<br />
Rosa <strong>de</strong>lle rose e Fiore <strong>de</strong>i fiori…<br />
Dobbiamo amarla molto e servirla,<br />
poiché ci salva di commettere peccati;<br />
ci fa pentire <strong>de</strong>gli errori,<br />
che noi facciamo da peccatori.<br />
Rosa <strong>de</strong>lle rose e Fiore <strong>de</strong>i fiori…<br />
Questa dama che ho per Signora<br />
e di cui voglio essere trovatore,<br />
se io in qualche modo posso ottenere il suo amore,<br />
do al <strong>de</strong>monio gli altri amori.<br />
Rosa <strong>de</strong>lle rose e Fiore <strong>de</strong>i fiori…<br />
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria, com’ é fremosa<br />
e bõa e ha gran po<strong>de</strong>r»<br />
Rosa das rosas e Fror das frores,<br />
Dona das donas, Sennor das sennores.<br />
Rosa <strong>de</strong> beldad’ e <strong>de</strong> parecer<br />
e Fror d’ alegria e <strong>de</strong> prazer,<br />
Dona en mui piadosa seer,<br />
Sennor en toller coitas e doores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...<br />
Atal Sennor <strong>de</strong>v’ home muit’ amar,<br />
que <strong>de</strong> todo mal o po<strong>de</strong> guardar;<br />
e po<strong>de</strong>‐ll’ os pecados perdõar,<br />
que faz no mundo per maos sabores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...<br />
Devemo‐la muit’ amar e servir,<br />
ca punna <strong>de</strong> nos guardar <strong>de</strong> falir;<br />
<strong>de</strong>s i dos erros nos faz repentir,<br />
que nós fazemos come pecadores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...<br />
Esta dona que tenno por Sennor<br />
e <strong>de</strong> que quero seer trobador,<br />
se eu per ren poss’ haver seu amor,<br />
dou ao <strong>de</strong>mo os outros amores.<br />
Rosa das rosas e Fror das frores...
«Questa è quando Santa Maria giudicò l’anima <strong>de</strong>l pellegrino<br />
che andava verso Santiago, che fu ammazzato nel Cammino<br />
da un inganno <strong>de</strong>l diavolo, e fece che tornasse al suo corpo e<br />
facesse penitenza».<br />
Non è granché che sappia dare buon giudizio<br />
la Madre di quello che tutto il mondo giudicherà.<br />
È vero che lei sapeva bene<br />
che portava Dio nel suo corpo e con il suo petto<br />
lo allattò, e mai lo<br />
disprezzò;<br />
perciò a ragione sospetto<br />
che egli la vuole contentare.<br />
Non è granché che sappia dare buon giudizio…<br />
Su questo, se mi ascolterete, parlerei<br />
di un giudizio che die<strong>de</strong> Santa Maria<br />
a uno che ogni anno andava,<br />
come udì raccontare,<br />
a San James in pellegrinaggio,<br />
perché morii.<br />
Non è granché che sappia dare buon giudizio…<br />
Questo pellegrino volentieri<br />
andava in verità a Santiago;<br />
ma ci fece male,<br />
perché prima di arrivare in albergo<br />
andò con donna senza bontà<br />
senza essere sposato con lei.<br />
Non è granché che sappia dare buon giudizio…<br />
«Esta é como Santa Maria juigou a alma do romeu<br />
que ia a Santiago, que se matouna carreira por<br />
engano do diabo, que tornass’ ao corpo e fezesse<br />
pẽe<strong>de</strong>nça»<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar<br />
a Madre do que o mundo tod’ ha <strong>de</strong> joigar.<br />
Mui gran razon é que sábia <strong>de</strong>reito<br />
que Deus troux’ en seu corp’ e <strong>de</strong> seu peito<br />
mamentou, e <strong>de</strong>l <strong>de</strong>speito<br />
nunca foi fillar;<br />
por én <strong>de</strong> sén me sospeito<br />
que a quis avondar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Sobr’ esto, se m’ oisse<strong>de</strong>s, diria<br />
dun joizo que <strong>de</strong>u Santa Maria<br />
por un que cad’ ano ia,<br />
com’ oi contar,<br />
a San Jam’ en romaria,<br />
porque se foi matar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Este romeu con bõa voonta<strong>de</strong><br />
ia a Santiago <strong>de</strong> verda<strong>de</strong>;<br />
pero <strong>de</strong>sto fez malda<strong>de</strong><br />
que ant’ albergar<br />
foi con moller sen bonda<strong>de</strong>,<br />
sen con ela casar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...
Dopo che fece questo, entrò nel cammino<br />
e non fu palese il suo peccato<br />
e il <strong>de</strong>monio, molto festivo,<br />
gli si apparse,<br />
più bianco di un ermellino<br />
per ingannarlo presto.<br />
Non è granché che sappia dare buon giudizio…<br />
Prese l’aspetto di Santiago<br />
e disse: «Anche se sono contrariato con te,<br />
ti porto la salvezza<br />
per il tuo errore,<br />
per non ca<strong>de</strong>re<br />
nel lago <strong>de</strong>ll’inferno, senza dubitare.<br />
Non è granché che sappia dare buon giudizio…<br />
Ma prima farai questo che ti dico<br />
se vuoi essere il mio amico,<br />
taglia quello che porti con te,<br />
con cui hai dormito<br />
con l’inimico<br />
e poi tagliati la testa».<br />
Non è granché che sappia dare buon giudizio…<br />
Il pellegrino, che senza dubbio cre<strong>de</strong>va<br />
che quello glielo mandava Santiago<br />
tagliò quanto Santiago voleva;<br />
quando lo tagliò,<br />
si tagliò la testa,<br />
cre<strong>de</strong>ndo di fare bene.<br />
Non è granché che sappia dare buon giudizio…<br />
I suoi compagni, quando lo trovarono morto,<br />
affinché non li accusassero,<br />
partirono; e poi arrivarono<br />
per pren<strong>de</strong>re l’anima<br />
<strong>de</strong>moni, che la portarono con sé<br />
molto presto.<br />
Non è granché che sappia dare buon giudizio…<br />
E quando passavano davanti una cappella<br />
di San Pietro, molto elegante e bella,<br />
James <strong>de</strong> Compostela<br />
da essa parlò<br />
dicendo: «A, falsi birbi,<br />
non potete portare con voi<br />
Pois esto fez, meteu‐s’ ao caminno,<br />
e non se mãefestou o mesquinno;<br />
e o <strong>de</strong>mo mui festinno<br />
se le foi mostrar<br />
máis branco que un arminno,<br />
po‐lo tost’ enganar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Semellança fillou <strong>de</strong> Santiago<br />
e disse: «Macar m’ eu <strong>de</strong> ti <strong>de</strong>spago,<br />
a salvaçon eu cha trago<br />
do que fust’ errar,<br />
por que non caias no lago<br />
d’ iferno, sen dultar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Mas ante faras esto que te digo,<br />
se sabor has <strong>de</strong> seer meu amigo:<br />
talla o que trages tigo<br />
que te foi <strong>de</strong>itar<br />
en po<strong>de</strong>r do ẽemigo,<br />
e vai‐te <strong>de</strong>golar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
O romeu, que sen dovida cuidava<br />
que Santiag’ aquelo lle mandava,<br />
quanto lle mandou tallava;<br />
poi‐lo foi tallar,<br />
log’ enton se <strong>de</strong>golava,<br />
cuidando ben obrar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Seus companneiros, poi‐lo mort’ acharon,<br />
por non lles apõer que o mataron,<br />
foron‐s’; e logo chegaron<br />
a alma tomar<br />
<strong>de</strong>mões, que a levaron<br />
mui toste sen tardar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
E u passavan ant’ ũa capela<br />
<strong>de</strong> San Pedro, muit’ aposta e bela,<br />
San James <strong>de</strong> Compostela<br />
<strong>de</strong>la foi travar,<br />
dizend’: «Ai, fals’ alcavela,<br />
non po<strong>de</strong><strong>de</strong>s levar
Non è granché che sappia dare buon giudizio…<br />
l’anima <strong>de</strong>l mio pellegrino che avete preso<br />
che per causa mia l’avete ingannato;<br />
gran<strong>de</strong> tradimento gli avete fatto<br />
e, se Dio mi protegge,<br />
poiché l’avete spento falsamente,<br />
non può durare».<br />
Non è granché che sappia dare buon giudizio…<br />
Risposero i <strong>de</strong>moni sfacciati:<br />
«Poiché questa anima ha fatto fatti vani,<br />
perciò siamo convinti<br />
che non <strong>de</strong>ve entrare<br />
davanti a Dio, poiché con le sue mani<br />
si tagliò la testa».<br />
Non è granché che sappia dare buon giudizio…<br />
Santiago disse: «Allora facciamo:<br />
poiché noi e voi così ragioniamo,<br />
sottoponiamoci a giudizio<br />
di quella senza uguale,<br />
e poi quello che essa giudichi<br />
facciamo senza dilazione».<br />
Non è granché che sappia dare buon giudizio…<br />
Poi andarono davanti a Santa Maria<br />
e ragionarono ognuno come poteva.<br />
Di essa questo giudizio ricevettero:<br />
che ritornassero<br />
l’anima dove l’avevano tratto<br />
per poi salvarla.<br />
Non è granché che sappia dare buon giudizio…<br />
Questo giudizio fu compiuto<br />
e il pellegrino morto risuscitò,<br />
dopo di servire Dio;<br />
ma non potette mai<br />
ricuperare quello<br />
con cui fece il peccato.<br />
Non è granché che sappia dare buon giudizio…<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
a alma do meu romeu que fillastes,<br />
ca por razon <strong>de</strong> mí o enganastes;<br />
gran traiçon i pensastes,<br />
e, se Deus m’ ampar,<br />
pois falsament’ a gãastes,<br />
non vos po<strong>de</strong> durar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Respon<strong>de</strong>ron os <strong>de</strong>mões louçãos:<br />
«Cuja est’ alma foi fez feitos vãos,<br />
por que somos ben certãos<br />
que non <strong>de</strong>v’ entrar<br />
ante Deus, pois con sas mãos<br />
se foi <strong>de</strong>sperentar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Santiago diss’: «Atanto façamos:<br />
pois nós e vós est’ assi rezõamos,<br />
ao joizo vaamos<br />
da que non ha par,<br />
e o que julgar façamos<br />
logo sen alongar».<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Log’ ante Santa Maria vẽeron<br />
e rezõaron quanto máis po<strong>de</strong>ron.<br />
Dela tal joiz’ houveron:<br />
que fosse tornar<br />
a alma on<strong>de</strong> a trouxeron,<br />
por se <strong>de</strong>pois salvar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar...<br />
Este joizo logo foi comprido,<br />
e o romeu morto foi resorgido,<br />
<strong>de</strong> que foi pois Deus servido;<br />
mas nunca cobrar<br />
pôd’ o <strong>de</strong> que foi falido,<br />
con que fora pecar.<br />
Non é gran cousa se sabe bon joizo dar.
«Questa è una lo<strong>de</strong> di Santa Maria, sulla<br />
differenza che vi è entre Ave e Eva».<br />
Fra Ave ed Eva<br />
vi è una gran<strong>de</strong> differenza.<br />
Poiché Eva ci tolse<br />
il Paradiso e Dio,<br />
Ave ci lo die<strong>de</strong>,<br />
perciò, amici miei:<br />
Fra Ave ed Eva…<br />
Eva ci gettò<br />
con il <strong>de</strong>monio nella sua prigione,<br />
ed Ave ci portò fuori;<br />
e per questa ragione:<br />
Fra Ave ed Eva…<br />
Eva ci fece per<strong>de</strong>re<br />
l’amore e il bene di dio,<br />
e poi Ave ci fece<br />
averne; e perciò:<br />
Fra Ave ed Eva…<br />
Eva ci chiuse<br />
i cieli senza chiave,<br />
e María ruppe<br />
le porte per Ave<br />
Fra Ave ed Eva…<br />
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria, do<br />
<strong>de</strong>partimento que ha entre Ave e Eva»<br />
Entre Av’ e Eva<br />
gran <strong>de</strong>partiment’ ha.<br />
Ca Eva nos tolleu<br />
o Parais’ e Deus,<br />
Ave nos i meteu;<br />
por end’, amigos meus:<br />
Entre Av’ e Eva...<br />
Eva nos foi <strong>de</strong>itar<br />
do <strong>de</strong>m’ en sa prijon,<br />
e Ave én sacar;<br />
e por esta razon:<br />
Entre Av’ e Eva...<br />
Eva nos fez per<strong>de</strong>r<br />
amor <strong>de</strong> Deus e ben,<br />
e pois Ave haver<br />
no‐lo fez; e por én:<br />
Entre Av’ e Eva...<br />
Eva nos enserrou<br />
os ceos sen chave,<br />
e Maria britou<br />
as portas per Ave.<br />
Entre Av’ e Eva...
«Questa è una lo<strong>de</strong> di Santa Maria, <strong>de</strong>lle cinque lettere che<br />
ha il suo nome e quello che vogliono dire».<br />
Nel nome di Maria<br />
ci sono soltanto cinque lettere.<br />
M mostra MADRE e MAGGIORE<br />
e anche MANSA e MIGLIORE<br />
di quanto fece il Nostro Signore<br />
o potrebbe fare.<br />
Nel nome di Maria…<br />
A dimostra AVVOCATA,<br />
ALTA, ADORATA<br />
ed AMICA e AMATA<br />
di compagna molto santa.<br />
Nel nome di Maria…<br />
R mostra RAMO e RADICE,<br />
e REGINA e Imperatrice,<br />
ROSA <strong>de</strong>l mondo; e molto felice<br />
sarebbe chi la ve<strong>de</strong>sse.<br />
Nel nome di Maria…<br />
I ci mostra GESÙ CRISTO,<br />
GIUSTO GIUDICE, e perciò<br />
per sua causa noi lo vidimo,<br />
secondo disse Isaia.<br />
Nel nome di Maria…<br />
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria, das cinque leteras<br />
que ha no seu nome e o que queren dizer»<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria<br />
cinque letras, nomais, i ha.<br />
M mostra MADR’ e MAIOR<br />
e mais MANSA e mui MELLOR<br />
<strong>de</strong> quant’ al fez Nostro Sennor<br />
nen que fazer po<strong>de</strong>ria.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
A <strong>de</strong>mostra AVOGADA,<br />
APOSTA e AORADA,<br />
e AMIGA e AMADA<br />
da mui santa compannia.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
R mostra RAM’ e RAIZ,<br />
e REINN’ e Emperadriz,<br />
ROSA do mundo; e fiiz<br />
quen a visse ben seria.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...<br />
I nos mostra JESU‐CRISTO,<br />
JUSTO JUIZ, e por isto<br />
foi por ela <strong>de</strong> nós visto,<br />
segun disso Isaia.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...
A ci dice che AVREMMO<br />
e che in tutto otterremmo<br />
ciò che noi vogliamo<br />
da Dio, poiché ella ci guida.<br />
Nel nome di Maria…<br />
A ar diz que (H)AVEREMOS<br />
e que tod’ ACABAREMOS<br />
aquelo que nós queremos<br />
<strong>de</strong> Deus, pois ela nos guia.<br />
Eno nome <strong>de</strong> Maria...
«Come santa Maria fece che un monaco stesse trecento anni<br />
ascoltando il canto di un uccello, perché egli gli chiese che gli<br />
mostrasse quale era il bene che avevano quelli che stanno nel<br />
Paradiso».<br />
Chi servisse bene la Vergine<br />
andrà in Paradiso.<br />
E questo gran<strong>de</strong> miracolo vi voglio raccontare a<strong>de</strong>sso,<br />
che fece Santa Maria per un monaco, che gli chie<strong>de</strong>va<br />
sempre che gli mostrasse che bene vi è nel Paradiso.<br />
Chi servisse bene la Vergine…<br />
E voleva ve<strong>de</strong>rlo in vita prima di morire.<br />
E perciò la Gloriosa fece così:<br />
lo fece entrare in un orto in cui parecchie volte<br />
Chi servisse bene la Vergine…<br />
era già entrato; ma quel giorno fece che trovasse una fontana<br />
molto chiara e bella, e se<strong>de</strong>tte accanto.<br />
E si lavò molto bene le mani e disse: «O, Vergine, come vorrei<br />
Chi servisse bene la Vergine…<br />
ve<strong>de</strong>re il Paradiso, il ché ti ho chiesto molte volte,<br />
un po' <strong>de</strong>lla sua gioia prima di uscire di qui,<br />
chi di quelli che fanno bene sa il premio che avrà?<br />
Chi servisse bene la Vergine…<br />
Quando finii il monaco la sua orazione<br />
udii un uccellino cantare con un suono così gra<strong>de</strong>vole<br />
che perse la memoria di udirlo e guardarlo.<br />
Chi servisse bene la Vergine…<br />
«Como Santa Maria feze estar o monge trezentos anos ao canto<br />
da passarinna,porque lle pedia que lle mostrasse qual era o ben<br />
que havian os que eran en paraiso»<br />
Quen a Virgen ben servirá<br />
a Paraiso irá.<br />
E daquest’ un gran miragre vos quer’ eu ora contar,<br />
que fezo Santa Maria por un monge, que rogar<br />
ll’ ia sempre que lle mostrasse qual ben en Parais’ ha<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
E que o viss’ en sa vida ante que fosse morrer.<br />
E por end’ a Groriosa ve<strong>de</strong>s que lle foi fazer:<br />
fez‐lo entrar en ũa horta en que muitas vezes ja<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
entrara; mais aquel dia fez que ũa font’ achou<br />
mui crara e mui fremosa, e cab’ ela s’ assentou.<br />
E pois lavou mui ben sas mãos, diss’: «Ai Virgen, que sera<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
se verei do Paraiso, o que ch’ eu muito pidi,<br />
algun pouco <strong>de</strong> seu viço ante que saia d’ aqui,<br />
e que sábia do que ben obra que galardon havera?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Tan toste que acabada houv’ o monj’ a oraçon,<br />
oiu ũa passarinna cantar log’ en tan bon son,<br />
que se escaeceu seendo e catando sempr’ ala.<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Atan gran sabor havia daquel cant’ e daquel lais,
Ebbe un piacere così gran<strong>de</strong> in quel canto e quella canzone,<br />
che passò così trecento anni o anche di più,<br />
cre<strong>de</strong>ndo che era stato soltanto per un po', come faceva<br />
Chi servisse bene la Vergine…<br />
il monaco qualche volte ogni anno, quando sortiva in giardino.<br />
Dopo che l'uccellino se ne andò, molto preoccupato<br />
disse: «Voglio andarmene di qui, poiché <strong>de</strong>vo mangiare<br />
Chi servisse bene la Vergine…<br />
nel convento». E allora se ne andò e trovò un gran<strong>de</strong> portone<br />
che non aveva mai visto, e disse: «A, Santa Maria, aiutami!<br />
Questo non è il mio monastero, cosa mi succe<strong>de</strong>rà? »<br />
Chi servisse bene la Vergine…<br />
Dopo entrò in chiesa e i monachi quando lo ve<strong>de</strong>rono<br />
ebbero gran<strong>de</strong> paura, e il priore gli chiese,<br />
dicendole: «Amico, chi siete voi e cosa cercate?<br />
Chi servisse bene la Vergine…<br />
Egli disse: «Cerco l'abate, che ho lasciato qui,<br />
e il priore e i frati, che vidi per l'ultima volta<br />
quando andai in quell'orto: chi mi dirà dove sono?<br />
Chi servisse bene la Vergine…<br />
Quando l'abate ascoltò questo, cre<strong>de</strong>va che fosse pazzo<br />
e anche il convento; ma quando ascoltarono<br />
i fatti, dissero: «Chi ha mai ascoltato<br />
Chi servisse bene la Vergine…<br />
una meraviglia così gran<strong>de</strong> come quella che fece Dio per questo<br />
[uomo<br />
per intercessione di sua Madre, Vergine sante di gran<strong>de</strong> lo<strong>de</strong>!<br />
Per questo lodiamola; ma chi non la lo<strong>de</strong>rebbe<br />
Chi servisse bene la Vergine…<br />
per qualsiasi cosa? Perché ha una gran<strong>de</strong> influenza su Dio<br />
e tutto quanto gli chiediamo il suo Figlio certo ci lo dà,<br />
per lei, e qui ci mostrò cosa ci darà dopo».<br />
Chi servisse bene la Vergine…<br />
que gran<strong>de</strong>s trezentos anos estevo assi, ou máis,<br />
cuidando que non estevera senon pouco, com’ está<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
monj’ algũa vez no ano, quando sal ao vergeu.<br />
Des i foi‐s’ a passarinna, <strong>de</strong> que foi a el mui greu,<br />
e diz: «Eu d’ aqui ir‐me quero, ca oimais comer querra<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
o convent’». E foi‐se logo e achou un gran portal<br />
que nunca vira, e disse: «Ai, Santa Maria, val!<br />
Non é est’ o meu mõesteiro, pois <strong>de</strong> mí que se fara?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Des i entrou na eigreja, e houveron gran pavor<br />
os monges quando o viron, e <strong>de</strong>mandou‐ll’ o prior,<br />
dizend’: «Amigo, vós quen so<strong>de</strong>s ou que busca<strong>de</strong>s aca?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Diss’ el: «Busco meu aba<strong>de</strong>, que agor’ aqui leixei,<br />
e o prior e os fra<strong>de</strong>s, <strong>de</strong> que mi agora quitei<br />
quando fui a aquela horta: u seen quen mi o dira?».<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
Quand’ est’ oiu o aba<strong>de</strong>, teve‐o por <strong>de</strong> mal sén,<br />
e outrossi o convento; mais <strong>de</strong>s que souberon ben<br />
<strong>de</strong> como fora este feito, disseron: «Quen oirá<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
nunca tan gran maravilla como Deus por este fez<br />
polo rogo <strong>de</strong> sa Madre, Virgen santa <strong>de</strong> gran prez!<br />
E por aquesto a loemos; mais quen a non loará<br />
Quen a Virgen ben servirá...<br />
máis doutra cousa que seja? Ca, par Deus, gran <strong>de</strong>reit’ é,<br />
pois quanto nós lle pedimos nos dá seu Fill’, a la fe,<br />
por ela, e aqui nos mostra o que nos <strong>de</strong>pois dara».<br />
Quen a Virgen ben servirá...
«Questa tratta di un chierico che faceva una prosa a Santa Maria e non<br />
ci riusciva a trovare una rima, e chiese aiuto a Santa Maria, e lo trovò<br />
presto. E alla Maestà disse :”Grazie molte”».<br />
Molto gran<strong>de</strong> è la gioia che Santa Maria, Madre di Dio, sente<br />
quando aiuta quelli che gli fanno prose o canti di lo<strong>de</strong>.<br />
Un miracolo udì poco fa che raccontava<br />
che un arcidiacono vecchio, a cui molto piaceva<br />
scrivere e recitare prose di lo<strong>de</strong><br />
<strong>de</strong>lla sua bontà e misura e prece e valore.<br />
Molto gran<strong>de</strong> è la gioia che Santa Maria, Madre di Dio, sente...<br />
Egli faceva una prosa molto bene fatta,<br />
ma gli mancava una rima;<br />
e non poteva trovarla, e cre<strong>de</strong>va che in nessun modo<br />
la troverebbe, neanche chie<strong>de</strong>ndo a un altro.<br />
Molto gran<strong>de</strong> è la gioia che Santa Maria, Madre di Dio, sente...<br />
Disperato per trovare questa rima<br />
da un uomo di questo mondo, si recò a un altare<br />
<strong>de</strong>lla Vergine Santa Maria e cominciò a pregare<br />
affinché lo aiutasse a finire questa prosa.<br />
Molto gran<strong>de</strong> è la gioia che Santa Maria, Madre di Dio, sente...<br />
Poiché egli era soddisfatto <strong>de</strong>lla sua lo<strong>de</strong> e di Dio<br />
e di come gli increduli capissero la Trinità<br />
ed egli non poteva dargli fine,<br />
s’inginocchiò affinché fosse ella chi finisse.<br />
Molto gran<strong>de</strong> è la gioia che Santa Maria, Madre di Dio, sente...<br />
Mentre pregava, gli venne al cuore<br />
la rima che gli mancava, che era di tale ragione<br />
«Esta é como un clerigo fazia ũa prosa a Santa Maria e non podia<br />
achar ũa rima, e foi rogar a Santa Maria que o ajudasse, e achó‐a<br />
logo. E a Majesta<strong>de</strong> lle disse: “Muitas graças”»<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor<br />
d’ ajudar quen lle cantares ou prosas faz <strong>de</strong> loor.<br />
Daquest’ ora un miragre oi, pouc’ ha, retraer<br />
que a un arcidiago avẽo, que gran prazer<br />
havia en fazer prosas <strong>de</strong> sa loor e dizer<br />
sa bondad’ e sa mesura e seu prez e sa valor.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
El ũa prosa fazia que era feita mui ben,<br />
se non fosse ũa rima soa que minguava én;<br />
e achar non a podia, e cuidava que per ren<br />
per el ja non s’ acharia, nen per outro sabedor.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
El ja por <strong>de</strong>sasperado <strong>de</strong> s’ aquela rim’ achar<br />
per home daqueste mundo, foi‐s’ enton a un altar<br />
da Virgen Santa Maria e começou‐ll’ a rogar<br />
<strong>de</strong> s’ acabar esta prosa que lle foss’ ajudador.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Ca ela era ben feita <strong>de</strong> sa loor e <strong>de</strong> Deus<br />
e <strong>de</strong> com’ a Trĩida<strong>de</strong> enten<strong>de</strong>ssen os encreus;<br />
e el dar non lle podia neun cabo, mas os seus<br />
gẽollos ficou que ela foss’ en<strong>de</strong> acabador.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Estand’ el assi en prezes, vẽo‐lle a coraçon<br />
a rima que lle minguava, que era <strong>de</strong> tal razon
in latino e che mostrava: Nobile Triclinium.<br />
E non vi era parola più adatta<br />
Molto gran<strong>de</strong> è la gioia che Santa Maria, Madre di Dio, sente...<br />
che questa rima che vi dico e che vuole dire così:<br />
“Nobile casa di dimora, tre dimore vi sono in te:<br />
Dio Padre e il suo Figlio e lo Spirito Santo<br />
ci andarono senza dubbio per portarci l’amore”.<br />
Molto gran<strong>de</strong> è la gioia che Santa Maria, Madre di Dio, sente...<br />
Dopo che la finii, lodò Santa Maria<br />
per averla finito così bene, e pianse con piacere.<br />
Ma dopo un momento si chinò verso l’immagine<br />
e pian piano gli disse: “Molte grazie, mia signora”.<br />
Molto gran<strong>de</strong> è la gioia che Santa Maria, Madre di Dio, sente...<br />
Questo miracolo di Santa Maria vuole dimostrare<br />
quello che succe<strong>de</strong>tte, poco fa, a Parigi;<br />
e vedrete l’immagine, per sentirvi più felici con lei,<br />
impicciata è oggi a San Vittore.<br />
Molto gran<strong>de</strong> è la gioia che Santa Maria, Madre di Dio, sente...<br />
en latin e que mostrava: “Nobile Triclinium”.<br />
E non havia palavra que i fezesse mellor<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
esta rima que vos digo, e que quer dizer assi:<br />
“Nobre casa <strong>de</strong> morada, tres moradas ha en ti:<br />
Deus Padre e o seu Fillo e o Sant’ Espirit’ i<br />
vẽeron morar sen falla por nos fazeren amor”.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Pois houv’ a pros’ acabada, Santa Maria loou<br />
que lla tan ben acabara, e con gran prazer chorou.<br />
Mais a cabo dũa peça a omage s’ enclinou<br />
<strong>de</strong>la e mui passo disse: «Muitas graças, meu sennor».<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...<br />
Este miragre que Santa Maria <strong>de</strong>mostrar quis<br />
conteceu, non ha gran tempo, na cida<strong>de</strong> <strong>de</strong> Paris;<br />
e vere<strong>de</strong>s a omagen, por seer<strong>de</strong>s én máis fis,<br />
hoje dia enclinada estar <strong>de</strong>ntr’ en San Vitor.<br />
Muito ha Santa Maria, Madre <strong>de</strong> Deus, gran sabor...
«Come un prete nella messa inghiottii un ragno che gli ca<strong>de</strong> nel calice e gli<br />
camminava sotto la pell e la carne, e Santa Maria fece che gli sortisse di sotto<br />
l'unghia».<br />
Un miracolo molto buono fece la Vergine, strano e bello,<br />
affinché capisca la verità l'ignorante ostinato.<br />
E questa volta vi racconterò un gran<strong>de</strong> miracolo,<br />
meraviglioso di udire, poiché lo ascolterete volentieri,<br />
che mostrò la Santa Vergine, di cui nacque Dio,<br />
a Ciudad Rodrigo. Ed è molto miracoloso<br />
Un miracolo molto buono fece la Vergine, strano e bello…<br />
più che altri che voi udiste, poiché io seppi che questo<br />
che a<strong>de</strong>sso racconterò succe<strong>de</strong>tte a un prete<br />
che diceva sempre messa <strong>de</strong>lla Madre <strong>de</strong>l Re celeste<br />
e poiché la cantava bene, ci era molto entusiasta<br />
Un miracolo molto buono fece la Vergine, strano e bello…<br />
il popolo di udirla. Ma un giorno, come sempre,<br />
nella gran<strong>de</strong> festa di augusto, di questa Signora così buona<br />
cantava la messa; e dopo avere consumato<br />
l’Ostia, vuole anche bere il sangue <strong>de</strong>l glorioso<br />
Un miracolo molto buono fece la Vergine, strano e bello…<br />
Gesù Cristo. E vi<strong>de</strong> nel calice giacere un gran<strong>de</strong> ragno<br />
che nuotava <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>l sangue, e pensò che era una cosa<br />
molto strana; ma, secondo si fa in Spagna, fece gran<strong>de</strong> sforzo,<br />
e non fu molto lento in consumarlo tutto.<br />
Un miracolo molto buono fece la Vergine, strano e bello…<br />
E quando fece questo, Dio non vuole che lo ingombrasse<br />
il veleno <strong>de</strong>l ragno né gli morisse il corpo;<br />
e perciò andava viva, non vuole che lo mor<strong>de</strong>sse<br />
«Como ũu clerigo ena missa consomiu ũa aranna que lle caeu no calez,<br />
eandava‐lle ontr’ o coiroe a carne viva, e fez Santa Maria que lle saisse<br />
pela unna»<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso,<br />
porque a verdad’ entenda o neicio perfioso.<br />
E daquest’ un gran miragre vos sera per mí contado<br />
e d’ oir maravilloso, pois oi<strong>de</strong>‐o <strong>de</strong> grado,<br />
que mostrou a Santa Virgen, <strong>de</strong> que Deus por nós foi nado,<br />
<strong>de</strong>ntro en Cidad‐Rodrigo. E é mui maravilloso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
ontr’ os outros que oistes, e tenn’ eu que atal éste<br />
o que vos contarei ora que avẽo a un preste<br />
que dizia sempre missa da Madre do Rei celeste;<br />
e porque a ben cantava, era én mui <strong>de</strong>sejoso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
o poblo <strong>de</strong> lla oiren. Mas un dia, sen falida,<br />
ena gran festa d’ Agosto, <strong>de</strong>sta Sennor mui comprida<br />
estava cantando missa; e pois houve consomida<br />
a Hosti’, ar quis o sangui consomir do glorioso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
Jesu‐Crist’. E viu no caliz jazer ũa grand’ aranna<br />
<strong>de</strong>ntro no sangui nadando, e teve‐o por estranna<br />
cousa; mais mui grand’ esforço fillou, a foro d’ Hespanna,<br />
e <strong>de</strong> consomir‐lo todo non vos foi mui vagaroso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
E pois aquest’ houve feito, non quis que ll’ empeecesse<br />
Deus o poçon da aranna nen lle no corpo morresse;<br />
e pero andava viva, non ar quis que o mor<strong>de</strong>sse,
ma fra la pelle e la carne correva quel disgraziato insetto.<br />
Un miracolo molto buono fece la Vergine, strano e bello…<br />
E correva molto veloce per il corpo e non causava<br />
dolore né male, grazie alla Vergine santa Maria;<br />
e se si fermava, presto veniva il ragno<br />
e mostrandola a tutti diceva: «Il Re pietoso<br />
Un miracolo molto buono fece la Vergine, strano e bello…<br />
volse che per i miei peccati io avessi questo martirio;<br />
perciò chiedo alla Vergine che se a lei fosse gradito,<br />
chie<strong>de</strong>sse a suo Figlio di darmi presto la morte<br />
o mi togliesse questo dolore, poiché egli è capace di farlo».<br />
Un miracolo molto buono fece la Vergine, strano e bello…<br />
Questo ragno camminava sulla spina<br />
e poi per i lati e direttamente alla milza,<br />
poi andava ai petti e non lasciava<br />
neanche le braccia; e il corpo peloso<br />
Un miracolo molto buono fece la Vergine, strano e bello…<br />
aveva questo ragno. E un giorno, quando era<br />
al sole, all’ora nona, cominciò a ca<strong>de</strong>rle il braccio<br />
e cominciò a grattare, e non si rese conto fino a quando<br />
gli sortii sotto un’unghia quello velenoso insetto.<br />
Un miracolo molto buono fece la Vergine, strano e bello…<br />
E quando il ragno sorse, il chierico la prese<br />
e la fece polvere e la mise nella borsa;<br />
e quando finii la messa, la mise in bocca e la inghiottii,<br />
e disse che aveva il gusto di una prelibatezza.<br />
Un miracolo molto buono fece la Vergine, strano e bello…<br />
Le genti che erano lì, quando vi<strong>de</strong>ro questo,<br />
lodarono molto la Madre <strong>de</strong>l santo Re Gesù Cristo<br />
e in poi fu il chierico per questo<br />
molto più firme nella sua fe<strong>de</strong> e non fu lussurioso.<br />
Un miracolo molto buono fece la Vergine, strano e bello…<br />
mas ontr’ o coir’ e a carn’ ia aquel bestigo astroso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
E andava muit’ aginna pelo corp’ e non fazia<br />
door nen mal, por vertu<strong>de</strong> da Virgen Santa Maria;<br />
e se s’ ao sol parava, log’ a aranna viia,<br />
e mostrando‐a a todos dizend’: «O Rei piadoso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
quis que polos meus pecados aqueste marteir’ houvesse;<br />
por én rogo aa Virgen que se a ela prouguesse,<br />
que rogass’ ao seu Fillo que cedo mi a morte <strong>de</strong>sse<br />
ou me tolless’ esta coita, ca ben é én po<strong>de</strong>roso».<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
Esta aranna andando per cima do espinnaço<br />
e <strong>de</strong>pois pelos costados e en <strong>de</strong>reito do baço,<br />
<strong>de</strong>s i ia‐ll’ aos peitos e sol non leixava braço<br />
per que assi non andasse; e o corpo mui veloso<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
havia esta aranna. E un dia, el estando<br />
ao sol, ora <strong>de</strong> nõa, foi ll’ o braç’ escaentando,<br />
e el a coçar fillou‐s’ e non catou al senon quando<br />
lle saiu per so a unlla aquel poçon tan lixoso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...<br />
E tan toste que saida foi, o crerigo fillou‐a<br />
e fez logo <strong>de</strong>la poos e en sa bolsa guardou‐a;<br />
e quando disse sa missa, consumiu‐a e passou‐a,<br />
e disse que lle soubera a manjar mui saboroso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso<br />
As gentes que i estavan, quand’ houveron esto visto,<br />
loaron muito a Madre do Santo Rei Jesu‐Cristo<br />
e <strong>de</strong>s ali a<strong>de</strong>ante foi o crerigo por isto<br />
mui máis na fe confirmado, e non foi luxurioso.<br />
Muito bon miragr’ a Virgen faz estranno e fremoso...
«Questa è di lo<strong>de</strong> di Santa Maria<br />
Dite, o trovatori,<br />
alla Signora <strong>de</strong>lle signore,<br />
perché non la lodate?<br />
Se voi sapete trovare<br />
e poiché avete Dio,<br />
perché non la lodate?<br />
La signora che dà la vita<br />
ed è così buona,<br />
perché non la lodate?<br />
Quella che mai vi mente<br />
e prova la vostra tristezza,<br />
perché non la lodate?<br />
Quella che è più che buona<br />
e per cui Dio perdona,<br />
perché non la lodate?<br />
Quella che ci dà consolo<br />
nella vita e nella morte,<br />
perché non la lodate?<br />
Quella che fa che quello che muore<br />
viva, e quella che ci aiuta,<br />
perché non la lodate?<br />
«Esta é <strong>de</strong> loor <strong>de</strong> Santa Maria»<br />
Dized’, ai trobadores,<br />
a Sennor das sennores,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
Se vós trobar sabe<strong>de</strong>s,<br />
a por que Deus have<strong>de</strong>s,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A Sennor que dá vida<br />
e é <strong>de</strong> ben comprida,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que nunca nos mente<br />
e nossa coita sente,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que é máis que bõa<br />
e por que Deus perdõa,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que nos dá conorte<br />
na vida e na morte,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?<br />
A que faz o que morre<br />
viv’, e que nos acorre,<br />
por que a non loa<strong>de</strong>s?
«Questa racconta come un cavaliere molto lussurioso, dopo chie<strong>de</strong>re a Santa<br />
Maria, cambiò la sua natura e perciò non recidivò mai».<br />
Così come lotta il <strong>de</strong>monio per farci sbagliare,<br />
così lotta anche la Vergine per salvarci <strong>de</strong>ll’errore.<br />
Così come egli cerca sempre vie<br />
per fare male al mondo, false e molto bugiar<strong>de</strong>,<br />
così anche le cerca la Vergine sante e molto veritiere,<br />
affinché abbiamo merce<strong>de</strong> di Dio, in cui sempre speriamo.<br />
Così come lotta il <strong>de</strong>monio per farci sbagliare…<br />
E questa volta voglio raccontarvi un miracolo che ascoltai,<br />
che una volta fece, meraviglioso e molto difficile,<br />
la Vergine molto gloriosa, di cui spero molta merce<strong>de</strong>;<br />
e, se ascoltate bene, volentieri ve lo racconterò.<br />
Così come lotta il <strong>de</strong>monio per farci sbagliare…<br />
Questa storia tratta di un cavaliere che con tutto il cuore amava<br />
questa molto Gloriosa e sempre la lodava<br />
quanto poteva, e per questo amore era generoso<br />
con poveri e disgraziati, questo lo sappiamo bene.<br />
Così come lotta il <strong>de</strong>monio per farci sbagliare…<br />
Questo cavaliere era alto e bello,<br />
manso e di buon carattere, senza orgoglio e umile<br />
e pru<strong>de</strong>nte nei suoi fatti; ma era così lussurioso<br />
che più non poteva, secondo sappiamo.<br />
Così come lotta il <strong>de</strong>monio per farci sbagliare…<br />
Ma quando ricordava la Signora bella<br />
gli rimaneva quel dolore e aveva una vita buona;<br />
ma dopo la dimenticava, da uomo che per<strong>de</strong> il senso<br />
«Esta é como un cavaleiro que era mui luxurioso, per rogo que fezo a<br />
Santa Maria, houve cambiada a natura que nunca pois catou por tal<br />
preito»<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos,<br />
outrossi a Virgen punna como nos d’ errar guar<strong>de</strong>mos.<br />
Ca assi com’ ele sempre anda buscando carreiras<br />
pera mal fazer no mundo, falsas e mui mentireiras,<br />
assi ar busca a Virgen santas e mui verda<strong>de</strong>iras,<br />
por que mercee hajamos <strong>de</strong> Deus, que sempr’ aten<strong>de</strong>mos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos..<br />
E daquest’ un gran miragre que oi dizer‐vos quero,<br />
que fezo ũa vegada maravillos’ e mui fero<br />
a Virgen mui groriosa, <strong>de</strong> que gran merce’ espero;<br />
e se ben nos ascuitar<strong>de</strong>s, <strong>de</strong> grado vo‐lo diremos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Esto foi dun cavaleiro que <strong>de</strong> coraçon amava<br />
a esta mui Groriosa e que sempre a loava<br />
quant’ el máis loar podia, e por seu amor ar dava<br />
a pobres e a mesquinnos, esto <strong>de</strong> certo sabemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Este cavaleiro era grand’ e apost’ e fremoso,<br />
manso e <strong>de</strong> bon talante, sen orgull’ e homildoso<br />
e mesurad’ en seus feitos; pero tan luxurioso<br />
era que máis non podia seer, per quant’ apren<strong>de</strong>mos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Pero quando lle nembrava a Sennor <strong>de</strong> ben comprida,<br />
quedava‐ll’ aquela coita e era <strong>de</strong> bõa vida;<br />
mais <strong>de</strong>pois ll’ escaecia, como home que s’ obrida
e che è perduto, e di questi ne conosciamo.<br />
Così come lotta il <strong>de</strong>monio per farci sbagliare…<br />
Ed esso, facendo così e lottando contro il <strong>de</strong>monio,<br />
non stando fermo, ma ca<strong>de</strong>ndo e alzandosi,<br />
vi<strong>de</strong> in una visione la Regina <strong>de</strong>i cieli, e piangendo<br />
gli disse: «Signora, merce<strong>de</strong>, perché in voi la troveremmo<br />
Così come lotta il <strong>de</strong>monio per farci sbagliare…<br />
dopo ogni errore. Perciò alla vostra santità<br />
chiedo di farmi merce<strong>de</strong> e per la vostra pietà<br />
non tenete conto di quanto siamo pieni di cattiveria<br />
io e quanti vivono in questo mondo per i peccati che commettiamo».<br />
Così come lotta il <strong>de</strong>monio per farci sbagliare…<br />
Allora la Vergine molto santa lo guardò seria<br />
E gli disse: «La speranza che hai in me è perduta<br />
se il tuo cuore non abbandona quello che tu fai<br />
e non lasci quell’errore che noi odiamo così tanto».<br />
Così come lotta il <strong>de</strong>monio per farci sbagliare…<br />
Allora disse il cavaliere: «Signora mia, io sono vostro,<br />
e a voi in nessun modo <strong>de</strong>vo né posso mentire:<br />
ma questo errore, per la natura, viene da Adamo e sappiamo<br />
che non saremmo sani se non saremmo protetti da voi.<br />
Così come lotta il <strong>de</strong>monio per farci sbagliare…<br />
Allora rispose la Vergine piena di misura:<br />
«Poiché conosciamo la tua bontà e capiamo la tua pazzia,<br />
io farò che il mio Figlio cambi la tua natura<br />
affinché non torni a fare questo, poiché noi possiamo farlo».<br />
Così come lotta il <strong>de</strong>monio per farci sbagliare…<br />
Allora partii la Vergine Santa; e poi un altro giorno<br />
per il potere <strong>de</strong>lla gloriosa bene<strong>de</strong>tta Santa Maria,<br />
il cavaliere che prima con gran<strong>de</strong> lussuria ar<strong>de</strong>va<br />
diventò più freddo che la neve, lo leggiamo nei miracoli.<br />
Così come lotta il <strong>de</strong>monio per farci sbagliare…<br />
E visse poi la sua vita come e quando Dio volse,<br />
molto bene, da uomo che avanza sempre nel suo bene,<br />
per gioia <strong>de</strong>lla Gloriosa che distrugge il <strong>de</strong>monio<br />
e a cui sempre i peccatori perciò diamo lodi.<br />
Così come lotta il <strong>de</strong>monio per farci sbagliare…<br />
e que non é en seu siso, e <strong>de</strong> taes connocemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
El aquest’ assi fazendo e con o <strong>de</strong>mo luitando,<br />
non estand’ en un estado, mais caend’ e levantando,<br />
viu en vijon a Reinna dos ceos, e el chorando<br />
lle disse: «Sennor, mercee, ca en ti a acharemos<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
cada que fezermos erro. Por end’ a ta santida<strong>de</strong><br />
rogo que m’ hajas mercee e pola ta piada<strong>de</strong><br />
non cates a como sõo mui comprido <strong>de</strong> malda<strong>de</strong><br />
eu e os máis <strong>de</strong>ste mundo por pecados que fazemos».<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton a Virgen mui santa cató‐o come sannuda<br />
e disse‐ll’: «A esperança que has en mí é perduda<br />
se daquesto que tu fazes teu coraçon non se muda<br />
e non leixas aquel erro que nós muit’ avorrecemos».<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton diss’ o cavaleiro: «Mia Sennor, eu sõo vosso,<br />
e a vós per nulla guisa mentir non <strong>de</strong>vo nen posso;<br />
mais est’ erro per natura ben <strong>de</strong>s Adan é‐xe nosso,<br />
<strong>de</strong> que non seremos sãos, se per vós non guarecemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton respon<strong>de</strong>u a Virgen mui comprida <strong>de</strong> mesura:<br />
«Porque teu ben connocemos e enten<strong>de</strong>s ta loucura,<br />
eu farei que o meu Fillo te cambiará a natura<br />
que ja máis esto non faças, ca <strong>de</strong>sto po<strong>de</strong>r havemos».<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
Enton foi‐s’ a Virgen santa; e logo en outro dia,<br />
por po<strong>de</strong>r da groriosa bẽeita Santa Maria,<br />
o cavaleiro que ante con gran luxuri’ ardia<br />
tornou mais frio ca neve, nos miragres‐lo leemos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...<br />
E viveu <strong>de</strong>pois sa vida quamanna Deus quis e quanta,<br />
mui bõa, assi com’ home que sempr’ en seu ben avanta,<br />
por prazer da Groriosa que ao <strong>de</strong>mo quebranta,<br />
a que sempre pecadores por en<strong>de</strong> loores <strong>de</strong>mos.<br />
Ben como punna o <strong>de</strong>mo en fazer‐nos que erremos...
«Come Santa Maria salvò dalla morte una piccola bestia <strong>de</strong>tta donnola».<br />
Nel piccolo e nel gran<strong>de</strong>, in tutto fa merce<strong>de</strong><br />
ai suoi servi la Vergine, madre di quello che tutto lo ve<strong>de</strong>.<br />
Di ciò dirò un gran<strong>de</strong> miracolo che fece la Regine,<br />
Madre di Dio Gesù Cristo, a un re che aveva<br />
molta sperenza in lei, perché gli fece ve<strong>de</strong>re presto<br />
dolore e piacere molto grandi entrambi per la sua merce<strong>de</strong>.<br />
Nel piccolo e nel gran<strong>de</strong>, in tutto fa merce<strong>de</strong>…<br />
Questo dolore fu a causa di una piccola bestia che molto amava<br />
il re, che aveva con sé e che manteneva molto bene,<br />
quella che i galiziani chiamano donezinna, e con lei faceva sortire<br />
gli uccelli <strong>de</strong>lle grotte in cui nessuno ve<strong>de</strong>.<br />
Nel piccolo e nel gran<strong>de</strong>, in tutto fa merce<strong>de</strong>…<br />
Ma questa e altre molte cose buone faceva,<br />
go<strong>de</strong>ndo e saltando, ove gran<strong>de</strong> piacere aveva<br />
quel Re; e perciò l'amava così tanto<br />
e pensava che Dio gli aveva fatto gran<strong>de</strong> merce<strong>de</strong> quando gliela die<strong>de</strong>.<br />
Nel piccolo e nel gran<strong>de</strong>, in tutto fa merce<strong>de</strong>…<br />
E perciò gli fece, per custodirla,<br />
un arca molto bene fatta, e la rinchiu<strong>de</strong>va <strong>de</strong>ntro<br />
per proteggerla <strong>de</strong>l male, poiché sospettava molto<br />
<strong>de</strong>l gatto, che ve<strong>de</strong> meglio la notte che il giorno.<br />
Nel piccolo e nel gran<strong>de</strong>, in tutto fa merce<strong>de</strong>…<br />
Un giorno succe<strong>de</strong>tte, mentre marciava per una strada,<br />
che la volse mettere fuori <strong>de</strong>ll'arca, e poiché essa era leggera,<br />
cad<strong>de</strong> fra i piedi <strong>de</strong>lle bestie, in modo tale<br />
che il Re disse con panico: «Santa Maria merce<strong>de</strong>!<br />
«Como Santa Maria guardou <strong>de</strong> morte ũa bestiola que chaman<br />
donezinna»<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee<br />
aos seus servos a Virgen, Madre do que todo vee.<br />
Desto direi un miragre gran<strong>de</strong> que fez a Reinna,<br />
Madre <strong>de</strong> Deus Jesu‐Cristo, a ũu rei que muito tiinna<br />
en ela sa asperança, ca lle fez veer aginna<br />
pesar e prazer mui gran<strong>de</strong> dũa ren por sa mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Este pesar foi por ũa bestiola que muit’ amava<br />
el‐Rei, que sigo tragia e a que mui ben criava,<br />
a que chaman donezinna os <strong>galego</strong>s, e tirava<br />
con ela aves das covas, e <strong>de</strong> taes home vee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Pero esta outras cousas muitas e bõas fazia<br />
trebellando e saltando, on<strong>de</strong> gran prazer havia<br />
aquel Rei; e por aquesto atan gran ben lle queria<br />
que tiinna que fezera Deus en dar‐lla gran mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
E por esto lle fezera <strong>de</strong> fust’, en que a guardava,<br />
ũa arca mui ben feita, e <strong>de</strong>ntro a enserrava<br />
por que mal non recebesse, ca muito se receava<br />
do gato, que ena noite mellor ca no dia vee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
On<strong>de</strong> ll’ avẽo ũu dia, indo per ũa carreira,<br />
que a quis tirar da arca; e com’ ela é ligeira,<br />
caeu ontr’ os pés das bestas, e foi en atal maneira<br />
que el‐Rei con coita disse: «Santa Maria, mercee!
Nel piccolo e nel gran<strong>de</strong>, in tutto fa merce<strong>de</strong>…<br />
Proteggete la mia donezinna, non la lasciate morire».<br />
E quelli che ci stavano ebbero gran<strong>de</strong> dolore<br />
perché il cavallo <strong>de</strong>l Re gli spinse il pie<strong>de</strong> su con tale forza<br />
che il Re disse: «A, uomini, chi la ve<strong>de</strong>?<br />
Nel piccolo e nel gran<strong>de</strong>, in tutto fa merce<strong>de</strong>…<br />
Datemela come volete, viva o morte<br />
e mi consolerò con lei come chi per<strong>de</strong> il consolo».<br />
Allora Santa Maria, la porta <strong>de</strong>i cieli, fece<br />
che sortisse vive sotto il pie<strong>de</strong> per la sua merce<strong>de</strong>.<br />
Nel piccolo e nel gran<strong>de</strong>, in tutto fa merce<strong>de</strong>…<br />
Allora tutti quanti erano presenti e vissero tale meraviglia<br />
che fece la Gloriosa, che è Madre e Figlia di Dio,<br />
nel fare che il cavallo, che così male con il suo pie<strong>de</strong> spinge,<br />
non la ammazzasse. E questo fece quello che tutto lo ve<strong>de</strong><br />
Nel piccolo e nel gran<strong>de</strong>, in tutto fa merce<strong>de</strong>…<br />
per piacere <strong>de</strong>lla Gloriosa, la sua Madre, a chi pregò<br />
il Re quando fu spinta dal pie<strong>de</strong> <strong>de</strong>l cavallo.<br />
Perciò sia egli bene<strong>de</strong>tto ed ella lodata,<br />
e entrambi abbiano sempre di noi pietà e merce<strong>de</strong>.<br />
Nel piccolo e nel gran<strong>de</strong>, in tutto fa merce<strong>de</strong>…<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Guarda‐me mia donezinna que a non perça per morte».<br />
E quantos ali estavan houveron gran <strong>de</strong>sconorte,<br />
ca lle pose o cavalo d’el‐Rei o pé atan forte<br />
sobr’ ela, e el‐Rei disse: «Ai, varões, quen a vee?<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Da<strong>de</strong>‐mi‐a qual quer que seja, sequer viva, sequer morta,<br />
e conortar‐m’‐ei con ela come quen se mal conorta».<br />
Enton fez Santa Maria, a que é dos ceos porta,<br />
que <strong>de</strong> so o pé saisse viva pola sa mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
Enton quantos ali eran e viron tal maravilla<br />
que fezo a Groriosa, que é <strong>de</strong> Deus Madr’ e Filla,<br />
en fazer que o cavalo, que con seu pé tan mal trilla,<br />
non a matasse. E esto fez aquel que todo vee<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...<br />
per prazer da Groriosa, sa Madr’, a que comendada<br />
a houv’ el‐Rei, u do pee do cavalo foi trillada.<br />
Por én seja el bẽeito e ela seja loada,<br />
e sempr’ ambos <strong>de</strong> nós hajan pieda<strong>de</strong> e mercee.<br />
Eno pouco e no muito, en todo lles faz mercee...
«Come Santa Maria portò con sé l'anima di un fratre che dipinse il<br />
suo nome in tre colori».<br />
Quella che por la sua gran<strong>de</strong> bellezza è chiamata Fiore <strong>de</strong>i fiori<br />
molto di più gli piace quando lodano il suo nome di altri lodi.<br />
Di ciò dirò un miracolo, secondo mi fu raccontato<br />
che udì a un monaco buono e bene ordinato<br />
e che le ore di questa Vergine diceva molto volentieri<br />
e più gran<strong>de</strong> piacere aveva in questo che in altri piaceri.<br />
Quella che per la sua gran<strong>de</strong> bellezza è chiamata Fiore <strong>de</strong>i fiori…<br />
Questo era un chierico molto buono e con soddisfazione leggeva<br />
le Vite <strong>de</strong>i Santi Padri e scriveva anche molto bene;<br />
ma in ogni posto ove trovava il nome di Santa Maria<br />
gli faceva uno scritto molto bello con tre colori.<br />
Quella che per la sua gran<strong>de</strong> bellezza è chiamata Fiore <strong>de</strong>i fiori…<br />
Il primo era oro, colore ricco e bello<br />
somigliante alla Vergine, nobile e preziosa;<br />
l'altro era azzurro, colore molto meraviglioso<br />
che si assomiglia al cielo quando è nel suo splendore.<br />
Quella che per la sua gran<strong>de</strong> bellezza è chiamata Fiore <strong>de</strong>i fiori…<br />
Il terzo lo chiamano rosa, poiché è il colore rosso;<br />
poiché ogni di questi colori si assomiglia molto<br />
alla Vergine, che è ricca, molto santa e che uguale a lei<br />
mai ci fu bellezza, perché è la migliore <strong>de</strong>lle migliori.<br />
Quella che per la sua gran<strong>de</strong> bellezza è chiamata Fiore <strong>de</strong>i fiori…<br />
Quando questo nome il monaco portava con sé<br />
<strong>de</strong>lla Vergine Santa Maria, di cui era molto amico,<br />
spesso lo baciava per vincere l'inimico,<br />
il diavolo che sempre cerca di farci commettere errori.<br />
Quella che per la sua gran<strong>de</strong> bellezza è chiamata Fiore <strong>de</strong>i fiori…<br />
«Como Santa Maria levou a alma dun fra<strong>de</strong> que pintou o seu nome<br />
<strong>de</strong> tres coores»<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores,<br />
mui máis lle praz quando loan seu nome que doutras loores.<br />
Desto direi un miragre, segundo me foi contado,<br />
que avẽo a un monge bõo e ben ordinnado<br />
e que as horas <strong>de</strong>sta Virgen dizia <strong>de</strong> mui bon grado,<br />
e maior sabor havia <strong>de</strong>sto que doutras sabores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Este mui bon clerigo era e mui <strong>de</strong> grado liia<br />
nas Vidas dos Santos Padres e ar mui ben escrivia;<br />
mais u quer que el achava nome <strong>de</strong> Santa Maria<br />
fazia‐o mui fremoso escrito con tres colores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
A primeira era ouro, coor rica e fremosa<br />
a semellante da Virgen nobre e mui preciosa;<br />
e a outra d’ azur era, coor mui maravillosa<br />
que ao ceo semella quand’ é con sas esplandores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
A terceira chaman rosa, porque é coor vermella;<br />
on<strong>de</strong> cada ũa <strong>de</strong>stas coores mui ben semella<br />
aa Virgen que é rica, mui santa, e que parella<br />
nunca houv’ en fremosura, ar é mellor das mellores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Ond’ aqueste nome santo o monge tragia sigo<br />
da Virgen Santa Maria, <strong>de</strong> que era muit’ amigo,<br />
beijando‐o ameu<strong>de</strong> por vencer o ẽemigo<br />
diabo que sempre punna <strong>de</strong> nos meter en errores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...
Succe<strong>de</strong>va che una volta giaceva molto malato<br />
di una gran<strong>de</strong> malattia che soffriva;<br />
ma nonostante così giacesse, in testa sempre gli veniva<br />
essere uno <strong>de</strong>i più grandi lodatori <strong>de</strong>lla Vergine santa.<br />
Quella che per la sua gran<strong>de</strong> bellezza è chiamata Fiore <strong>de</strong>i fiori…<br />
L'abate e i monachi andarono a ve<strong>de</strong>rlo<br />
e poiché lo vi<strong>de</strong>ro infelice, misero da lui un frate<br />
come compagnia; e poi restarono lì<br />
per un po' e poi se ne andarono, ma la Signora <strong>de</strong>lle signore<br />
Quella che per la sua gran<strong>de</strong> bellezza è chiamata Fiore <strong>de</strong>i fiori…<br />
Apparse davanti al frate che l'accompagnava, dormendo,<br />
e vi<strong>de</strong> che man mano si accostava al letto<br />
e gli diceva: «Non avere paura, poiché ti farò salire<br />
con me a<strong>de</strong>sso in Paradiso, dove vedrai i maggiori.<br />
Quella che per la sua gran<strong>de</strong> bellezza è chiamata Fiore <strong>de</strong>i fiori…<br />
Poiché quando tu dipingevi il mio nome di tre colori,<br />
ti porterò lassù in cielo, dove vedrai gli Apostoli,<br />
e nel Libro <strong>de</strong>lla Vita scritto fra le scritture<br />
sarai fra quelli che non muoiono, né hanno tristezze né dolori».<br />
Quella che per la sua gran<strong>de</strong> bellezza è chiamata Fiore <strong>de</strong>i fiori…<br />
Allora portò con sé la sua anima la santa Regina.<br />
E il frate si risvegliò e andò dal letto;<br />
e poiché lo trovò morto fece suonare il campanello,<br />
secondo era stabilito dai santi dottori.<br />
Quella che per la sua gran<strong>de</strong> bellezza è chiamata Fiore <strong>de</strong>i fiori…<br />
Ci arrivò l'abate con il convento,<br />
che erano tutti insieme ottanta o cento;<br />
e il monaco gli disse: «Signori, per compiacervi,<br />
vi dirò tutto quello che ho visto, se volete ascoltarmi».<br />
Quella che per la sua gran<strong>de</strong> bellezza è chiamata Fiore <strong>de</strong>i fiori…<br />
Allora raccontò quello che aveva visto, secondo vi ho raccontato;<br />
e l'abate presto lo fece scrivere<br />
per distruggere le opere <strong>de</strong>ll'oste male<strong>de</strong>tto,<br />
che ci vuole portare ove sempre abbiamo paura…<br />
Quella che per la sua gran<strong>de</strong> bellezza è chiamata Fiore <strong>de</strong>i fiori…<br />
E dopo che seppero il fatto, lodarono volentieri<br />
la Vergine Santa Maria, la Signora di pietà;<br />
e se in qualche cosa sbagliarono per ignoranza,<br />
cercarono di evitare di essere peccatori.<br />
Quella che per la sua gran<strong>de</strong> bellezza è chiamata Fiore <strong>de</strong>i fiori…<br />
On<strong>de</strong> foi ũa vegada que jazia mui doente<br />
dũa grand’ enfermida<strong>de</strong>, <strong>de</strong> que era én possente;<br />
e pero assi jazia, viinna‐lle sempre a mente<br />
<strong>de</strong> seer da Virgen santa un dos seus máis loadores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
O aba<strong>de</strong> e os monges todos veer o vẽeron,<br />
e poi‐lo viron maltreito, un fra<strong>de</strong> con el poseron<br />
que lle tevesse companna; e pois ali esteveron<br />
un pouco, foron‐se logo. Mais a Sennor das sennores<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
apareceu ao fra<strong>de</strong> que o guardav’, en dormindo,<br />
e viu que ao leito se chegava passo indo,<br />
e dizia‐lle: «Non temas, ca te farei ir sobindo<br />
mig’ ora a paraiso, u veeras os maiores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Ca por quanto tu pintavas meu nome <strong>de</strong> tres pinturas,<br />
levar‐t’‐ei suso ao ceo, u veras as aposturas,<br />
e eno Livro da Vida escrit’ ontr’ as escrituras<br />
seras ontr’ os que non morren, nen han coitas nen doores».<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Enton levou <strong>de</strong>l a alma sigo a Santa Reinna.<br />
E o fra<strong>de</strong> espertou logo e foi ao leit’ aginna;<br />
e pois que o achou morto, fez sõar a campainna<br />
segund’ estableçud’ era polos seus santos doctores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Mantenente o aba<strong>de</strong> chegou i con o convento,<br />
que eran i <strong>de</strong> companna ben oiteenta ou cento;<br />
e aquel monge lles disse: «Sennores, por cousimento<br />
o que vi vos direi todo, se m’ én for<strong>de</strong>s oidores».<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
Enton contou o que vira, segundo vos hei ja dito;<br />
e o aba<strong>de</strong> tan toste o fez meter en escrito<br />
pera <strong>de</strong>struir as obras do ẽemigo maldito,<br />
que nos quer levar a logo u sempr’ hajamos pavores...<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...<br />
E pois souberon o feito, loaron <strong>de</strong> voonta<strong>de</strong><br />
a Virgen Santa Maria, a Sennor <strong>de</strong> pieda<strong>de</strong>;<br />
e se en algũa cousa ll’ erraran per necida<strong>de</strong>,<br />
punnaron <strong>de</strong> se gardaren que non fossen pecadores.<br />
A que por gran fremosura é chamada Fror das frores...
«Questa prima è <strong>de</strong>dicata a Maggio».<br />
Bene venga, Maggio, e con allegrezza;<br />
perciò pregheremmo a Santa Maria<br />
che chieda a suo Figlio<br />
che egli chi protegga di <strong>de</strong>viazioni e pazzie.<br />
Bene venga, Maggio, e con allegrezza.<br />
Bene venga Maggio, con salute,<br />
perciò preghiamo a quella <strong>de</strong>lla gran<strong>de</strong> virtù<br />
che chieda a Dio di aiutarci sempre<br />
contro il <strong>de</strong>monio e dall'alto chi protegga.<br />
Bene venga, Maggio, con salute.<br />
Bene venga, Maggio, e con lealtà,<br />
perché preghiamo a quella di gran<strong>de</strong> bontà<br />
che abbia sempre pietà di noi<br />
e ci protegga di ogni cattiveria.<br />
Bene venga, Maggio, e con lealtà.<br />
Bene venga, Maggio, con molte ricchezze;<br />
e noi preghiamo che ci siano nobiltà<br />
molto grandi in sé, che ci protegga<br />
di tristezze e dolori e anche di viltà.<br />
Bene venga, Maggio, con molte ricchezze.<br />
Bene venga, Maggio, coperto di frutti;<br />
«Esta primeira é das maias»<br />
Ben vennas, Maio, e con alegria;<br />
por én roguemos a Santa Maria<br />
que a seu Fillo rogue toda via<br />
que el nos guar<strong>de</strong> d’ err’ e <strong>de</strong> folia.<br />
Ben vennas, Maio, e con alegria.<br />
Ben vennas, Maio con toda sau<strong>de</strong>,<br />
por que roguemos a <strong>de</strong> gran vertu<strong>de</strong><br />
que a Deus rogue que nos sempr’ aju<strong>de</strong><br />
contra o <strong>de</strong>m’ e <strong>de</strong>s i nos escu<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, con toda sau<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, e con lealda<strong>de</strong>,<br />
por que roguemos a <strong>de</strong> gran bonda<strong>de</strong><br />
que sempre haja <strong>de</strong> nós piada<strong>de</strong><br />
e que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> toda malda<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, e con lealda<strong>de</strong>.<br />
Ben vennas, Maio, con muitas requezas;<br />
e nós roguemos a que ha nobrezas<br />
en si mui gran<strong>de</strong>s, que nos <strong>de</strong> tristezas<br />
guard’ e <strong>de</strong> coitas e ar d’ avolezas.<br />
Ben vennas, Maio, con muitas requezas.<br />
Ben vennas, Maio, coberto <strong>de</strong> fruitas;
e noi preghiamo che sempre ci siano<br />
doppie mercedi da fare, che molte<br />
volte ci sia chi ci difenda dal <strong>de</strong>monio e le sue lotte<br />
Bene venga, Maggio, coperto di frutti.<br />
Bene venga, Maggio, con buoni sapori;<br />
e noi preghiamo e faciamo lodi<br />
a quella che sempre per i peccatori<br />
chiese a Dio, che ci protegga da dolori.<br />
Bene venga, Maggio, con buoni sapori.<br />
Bene venga, Maggio, con vacche e tori;<br />
e noi preghiamo che i nostri tesori<br />
siano di Gesù Cristo, che li mori<br />
il cielo confonda, che siano bianchi o biondi.<br />
Bene venga, Maggio, con vacche e tori.<br />
Bene venga, Maggio, allegro e senza rabbia;<br />
e noi preghiamo a chi ci fa guadagnare<br />
beni dal suo Figlio, che ci dia una così gran<strong>de</strong><br />
forza che faccia uscire i mori <strong>de</strong>lla Spagna.<br />
Bene venga, Maggio, allegro e senza rabbia.<br />
Bene venga, Maggio, con molti bestiami;<br />
e noi preghiamo che i peccati<br />
ci siano perdonati da Dio,<br />
e che non ci allontani dal suo Figlio<br />
Bene venga, Maggio, con molti bestiami.<br />
Bene venga, Maggio, con buona estate;<br />
e noi preghiamo alla Vergine <strong>de</strong>lla pianura<br />
che ci protegga dall'uomo cattivo<br />
e dall'ardito e dal turpe birbo.<br />
Bene venga, Maggio, con buona estate.<br />
Bene venga, Maggio, con pane e con vino;<br />
e noi preghiamo che Dio bambino<br />
porti nelle braccia, che ci dia una via<br />
per fare una festa con lei.<br />
Bene venga, Maggio, con pane e con vino.<br />
Bene venga, Maggio, tranquillo e non irato;<br />
e noi preghiamo che il nostro scudo<br />
ci protegga <strong>de</strong>l pazzo ardito<br />
e <strong>de</strong>ll'uomo irato e sconosciuto.<br />
Bene venga, Maggio, tranquillo e non irato.<br />
e nós roguemos a que sempre duitas<br />
ha sas merces <strong>de</strong> fazer én muitas<br />
que nos <strong>de</strong>fenda do <strong>de</strong>m’ e sas luitas.<br />
Ben vennas, Maio, coberto <strong>de</strong> fruitas.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos sabores;<br />
e nós roguemos e <strong>de</strong>mos loores<br />
aa que sempre por nós pecadores<br />
rog’ a Deus, que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> doores.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos sabores.<br />
Ben vennas, Maio, con vacas e touros;<br />
e nós roguemos a que nos tesouros<br />
<strong>de</strong> Jeso‐Cristo é, que aos mouros<br />
cedo cofonda, e brancos e louros.<br />
Ben vennas, Maio, con vacas e touros.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e sen sanna;<br />
e nós roguemos a quen nos gaanna<br />
ben <strong>de</strong> seu Fillo, que nos dé tamanna<br />
força, que saian os mouros d’ Hespanna.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e sen sanna.<br />
Ben vennas, Maio, con muitos gãados;<br />
e nós roguemos a que os pecados<br />
faz que nos sejan <strong>de</strong> Deus perdõados,<br />
que <strong>de</strong> seu Fillo nos faça privados.<br />
Ben vennas, Maio, con muitos gãados.<br />
Ben vennas, Maio, con bõo verão;<br />
e nós roguemos a Virgen <strong>de</strong> chão<br />
que nos <strong>de</strong>fenda d’ home mui vilão<br />
e d’ atrevud’ e <strong>de</strong> torp’ alvardão.<br />
Ben vennas, Maio, con bõo verão.<br />
Ben vennas, Maio, con pan e con vinno;<br />
e nós roguemos a que Deus mininno<br />
troux’ en seus braços, que nos dé caminno<br />
por que sejamos con ela festinno.<br />
Ben vennas, Maio, con pan e con vinno.<br />
Ben vennas, Maio, mans’ e non sannudo;<br />
e nós roguemos a que noss’ escudo<br />
é, que nos guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> louc’ atrevudo<br />
e d’ hom’ ẽaio e <strong>de</strong>sconnoçudo.<br />
Ben vennas, Maio, mans’ e non sannudo.
Bene venga, Maggio, allegro e bello<br />
per la Madre <strong>de</strong>l Re glorioso<br />
preghiamo che ci protegga dall'uomo<br />
molesto e da quello falso e bugiardo<br />
Bene venga, Maggio, allegro e bello.<br />
Bene venga, Maggio, con buone prelibatezze;<br />
e noi preghiamo nei nostri canti<br />
alla Santa Vergine, davanti ai suoi alteri,<br />
che ci difenda da grandi dolori.<br />
Bene venga, Maggio, con buone prelibatezze.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e fremoso;<br />
por end’ a Madre do Rei grorioso<br />
roguemos que nos guar<strong>de</strong> do nojoso<br />
hom’ e <strong>de</strong> falso e <strong>de</strong> mentiroso.<br />
Ben vennas, Maio, alegr’ e fremoso.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos manjares;<br />
e nós roguemos en nossos cantares<br />
a Santa Virgen, ant’ os seus altares,<br />
que nos <strong>de</strong>fenda <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>s pesares.<br />
Ben vennas, Maio, con bõos manjares.
«Questa prima racconta come fece il cielo e la terra e il mare e il<br />
sole e la luna e le stelle e tutte le cose che esistono, e come fece<br />
l'uomo a sua somiglianza».<br />
Come possiamo a Dio gradire<br />
tutto quanto per noi fece.<br />
Per noi fece il cielo, terra e mare,<br />
che altrimenti non ci sarebbero;<br />
a chi questo non volesse cre<strong>de</strong>re<br />
vuole negare la pietà di Dio.<br />
Come possiamo a Dio gradire…<br />
Da come fece e creò la luce<br />
è palese il suo fatto, amici miei;<br />
ma ancora di più quando per salvare i suoi<br />
chiuse il suo fuoco nella Vergine.<br />
Come possiamo a Dio gradire…<br />
E come fece e estese i cieli,<br />
somiglia opera di una gran<strong>de</strong> mente;<br />
ma fu ancora maggiore, per qui questo sappia ve<strong>de</strong>re,<br />
quando da essi scese per farsi uomo.<br />
Come possiamo a Dio gradire…<br />
E quando fece la terra, mostrò quanto<br />
potere aveva, ma chi voglia misurare,<br />
oltre la terra, per redimerci,<br />
andò per essa e soffrii gran<strong>de</strong> male.<br />
Come possiamo a Dio gradire…<br />
«Esta primeira é <strong>de</strong> com’ el fez o ceo e a terra e o mar<br />
e o sol e a lũa e as estrelas e toda‐las outras cousas<br />
que son, e como fez o home asa semellança»<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer<br />
quantos bẽes el por nós foi fazer.<br />
Por nós fez el ceo, terra e mar,<br />
ca pera si non havia mester;<br />
e quen aquesto creer non quiser,<br />
a pieda<strong>de</strong> <strong>de</strong> Deus quer negar.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
De com’ el fez a luz e a criou,<br />
ben semella seu feit’, amigos meus;<br />
pero máis foi u por salva‐los seus<br />
o seu lume na Virgen enserrou.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u os ceos fez e esten<strong>de</strong>u,<br />
ben semella obra <strong>de</strong> mui gran sén;<br />
mas maior foi, a quen o catar ben,<br />
u por seer home <strong>de</strong>les <strong>de</strong>cen<strong>de</strong>u.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u a terra fez, mostrou ben qual<br />
po<strong>de</strong>r havia; mas quen comidir,<br />
por máis terra u por nos remiir<br />
andou en ela e sofreu gran mal.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...
E quando la luna e il sole che brilla<br />
creò, fece una gran<strong>de</strong> e molto nobile opera;<br />
ma ancora di più quando negri<br />
diventarono quando per noi morii nella croce.<br />
Come possiamo a Dio gradire…<br />
E quando le stelle fece, so bene<br />
che non fu gran<strong>de</strong> lavoro per lui;<br />
ma più gran<strong>de</strong> fu quando da loro guidati<br />
dai Re fu adorato il Re.<br />
Come possiamo a Dio gradire…<br />
E quando i pesci, come io appresi,<br />
creò le acque, come è scritto,<br />
fu gran<strong>de</strong> cosa; ma ancora maggiore<br />
quando su di esse andò per noi qui.<br />
Come possiamo a Dio gradire…<br />
E quando gli uccelli creò<br />
li fece volare per l'aria,<br />
e molto fu; ma vi dico anche<br />
che di più fece per noi quando per l'aria salii.<br />
Come possiamo a Dio gradire…<br />
E quando gli animali, come dicono gli scritti,<br />
ne fece più di mille,<br />
molto fu; ma quando nella povera<br />
mangiatoia fra di essi giocò felice.<br />
Come possiamo a Dio gradire…<br />
E quando l'uomo fece molto belo<br />
e gli die<strong>de</strong> intelletto e ragione,<br />
molto fu, ma ancora di più nella sua passione<br />
per salvarlo e la sua morte molto cru<strong>de</strong>le.<br />
Come possiamo a Dio gradire…<br />
E u a lũa e o sol que luz<br />
criou, grand’ obra e mui nobre fez;<br />
pero máis foi u chus negros ca pez<br />
tornaron u por nós pres mort’ en cruz.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u as estrelas fez, <strong>de</strong> certo sei<br />
que en faze‐las non fillou afan;<br />
pero máis foi u per elas a pran<br />
dos Reis foi aorado por Rei.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u os peixes, per com’ aprendi,<br />
criou das aguas, com’ escrito jaz,<br />
gran cousa foi; mas mui maior assaz<br />
u sobr’ elas andou por nós aqui.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u as aves, com’ el por ben viu,<br />
que voassen no aire fazer quis,<br />
muito foi; mas <strong>de</strong>sto vos faço fis<br />
que máis fez por nós u per el subiu.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u bestias, per com’ o escrito diz,<br />
fez <strong>de</strong> naturas muitas máis ca mil,<br />
muito foi; pero máis u eno vil<br />
presev’ ontr’ elas jouv’ o mui fiiz.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...<br />
E u fez home apost’ e mui bel<br />
a que <strong>de</strong>u entendiment’ e razon,<br />
muito foi; pero máis u pres paxon<br />
po‐lo salvar e morte mui cruel.<br />
Como po<strong>de</strong>mos a Deus gra<strong>de</strong>cer...