25. ficha/a camp. da l.a

A campá da lúa
Título: A campá da lúa
Autora: Helena Villar Janeiro
Ilustradora: Ánxeles Ferrer
Editorial: Xerais
Colección: Merlín
Nº páxinas: 48
ISBN: 84-8302-453-5
Idade: De 7 anos en diante
XERAIS
1

2
Helena Villar Janeiro
a autora
Helena Villar nace en Becerreá nos anos
corenta. Profesora e coordinadora
docente de lingua galega durante un
tempo. É membro fundador do PEN
Club de Galicia. Estrease no mundo
literario co libro de poemas Alalás e,
máis tarde, na narrativa, obtendo
importantes premios literarios.
A partir do nacemento dos seus fillos
dedica gran parte da súa produción ao
mundo infantil, entre os que citamos:
Contos de nós e da xente, O libro de
María, O día que choveu de noite,
Viaxe á Illa redonda, Vermiño, A cidade
de Aldara, Ero e o capitán Creonte,
Patapau, A canción do Rei, O avó de
Pipa, Don Merlo con chaqueta, Contos do paxaro azul, A voda do papá…
Ánxeles Ferrer
Ánxeles Rodríguez Ferrer nace en
Valdeorras a finais dos cincuenta. Cursa
estudios de Ciencias da Información,
pero dedícase fundamentalmente á
ilustración.
Son libros ilustrados por ela: Roxelio e a
couza, Oso mimoso, Peter Pan nos xardíns
de Kesington, Aí está o conto, O quirico
lambón, A casa do porco bravo,
Contos fantásticos…
Outras publicacións escritas e ilustradas
por ela son: A aventura de Xanzolo
e Os señores meses.
ilustración

actividades
Antes da lectura
• Co libro na man, faremos unha posta en común na que tentaremos que cada alumno
e alumna vaia opinando acerca do que espera del:
– En base ó título. ¿Que pode ser «a campá da lúa»? ¿Como nola imaxinamos?
¿Cando tocará? ¿Que historia poderiamos crear nós con ese título? ¿Que poema?
– En base á autora. Parte do alumnado é posible que a coñeza por ter lido algo que
escribira anteriormente e pode opinar acerca de se lle gustou ou non, de cómo
escribe e acerca de qué…
– En base á ilustradora. Poden coñecela por outras ilustracións ou polos libros que
ten escritos. Ademais, poden opinar acerca do que lles gusta ou desgusta dela.
– En base á portada. Nela aparecen o título e os nomes da autora e da ilustradora,
así como a ilustración da capa que lles resultará suxerinte; isto dará pé a que os rapaces
e rapazas opinen acerca dela e dos seus propios gustos, do que lles lembra…
– En base á colección. Os rapaces e rapazas van recoñecendo as coleccións de libros
de literatura infantil e saben xa cales lles gustan máis e cales menos (por cómo é o
deseño das mesmas, polos títulos ós que tivo acceso…). O formato xa os sitúa nun
determinado campo sobre o que tamén poden opinar, dicir qué lles chama a atención,
qué non lles gusta…
– En base á contracapa. Recóllese un poema que leremos e que lles servirá de presentación
dese país encantado no que tal vez vivan todos os poemas do libro.
• Deixaremos que o folleen, que vaian vendo as diferentes ilustracións e partes do
libro e irémolas comentando entre todos e todas, desde a dedicatoria ata o listado
de títulos da colección. Todo servirá para que falemos, intercambiemos opinións,
lembremos outros libros ou experiencias e vaiamos vendo cáles son as nosas expectativas
en relación a el.
Durante a lectura
• Podemos ir deténdonos en cada unha das partes:
• Lemos a dedicatoria: «A tódalas nenas e nenos, que tamén son poetas». ¿Que nos
chama a atención dela? ¿Gústanos que nos dedique a obra? ¿É certo que todos e
todas somos poetas? ¿Por que? ¿Por que poñerá primeiro nenas e despois nenos?
¿Faise sempre así? ¿Que nos parece a ilustración que acompaña a dedicatoria?
¿Como a explicariamos? ¡Escribámoslle un poema a esa ilustración!
• Lemos «Cando a autora fala de si». Despois podemos ir relendo e deténdonos en
cada parágrafo:
– Do primeiro preguntarémonos: ¿Onde queda Becerreá? ¿Canto tempo pasou
dende 1940, ano en que naceu? Podemos facer unha autobiografía seguindo o
modelo desta (¿En que cadraría o día do noso nacemento? ¿Que lúa habería?).
3

4
actividades
– Do segundo preguntarémonos: ¿Cales serán as montañas Brancas? ¿Con quen
aprendemos cada un de nós a ser nenos?
– Do terceiro preguntarémonos: ¿Onde xogabamos ou xogamos nós en cada época?
¿Sénteste algunha vez como un personaxe de conto? ¿Que lembranzas tedes de
cando erades pequenos? ¿Atopastes algunha errata de imprenta neste parágrafo?
– Do cuarto: ¿Consideras que ser neno ou nena é moi difícil? Argumenta a túa resposta.
¿Cres que a autora fala en serio do difícil que é a nenez? ¿Por que?
– Do quinto: ¿Cando empezamos nós a ir á escola? ¿Por que a autora non iría de
pequena? ¿Que facemos na escola? ¿Custouche traballo afacerte a ir?
– Do sexto: ¿Que cousas fas mellor ti que as persoas maiores que coñeces? ¿Que cousas
fan elas mellor que ti? Preguntémoslles ás nosas avoas e ós nosos avós qué cousas
non había cando eles eran pequenos.
– Do sétimo: ¿Que cousas non aprendiches a facer e fai que te sentas avergoñado?
– Do oitavo: ¿Que descubriches ti ó longo do tempo? ¿Que é o que te gusta?
– Do noveno: ¿Que é o máis importante que descubriches? ¿Tamén escribes? ¿Como
te sentes cando o fas?
– Do décimo: Di a autora que «escribir poesía é outra maneira de xogar…» Entre
todos e todas ides ir elaborando un cartel que poña á esquerda e con letras ben grandes
«Escribir poesía é…» e, á dereita, a resposta de cada un de vós.
• Vemos a seguinte páxina na que aparece recollido outro título da autora presente
nesta mesma colección. Sería do noso interese que alguén, de telo, o trouxese e llo
presentase ós compañeiros e compañeiras.
• Podemos traballar co listado de títulos da colección, que aparece a continuación.
Farémolo só cos de «primeiros lectores» e «de sete anos en diante». Falaremos dos
que coñecemos e pensaremos acerca do que poden tratar aqueles que nunca vimos
nin limos: ¿que hai detrás de cada un dos títulos? ¿E dos autores?
• Pasaremos á lectura de cada un dos poemas. Podemos pedir que a fagan primeiro en
voz baixa e, máis tarde, lerémolos en voz alta para que os saboreen tamén ó escoitalos
e poidan ir colléndolle o ritmo. Esta lectura en voz alta pode facela unha soa persoa
ou poden alternarse varias voces, lendo cada unha un verso, dous, tres… unha
estrofa…, de forma que a música nos vaia entrando e cada vez a poidamos ler máis
a présa, con mellor entoación, con maior expresividade… Cada poema é un mundo
que gozar, algo que integraremos na nosa bagaxe poética e que pode dar pé ás nosas
propias creacións. Este é o motivo polo que non debemos ter présa.
• Podemos pedirlles que preparen, cada un deles por separado, un poema para facer
unha lectura expresiva do mesmo ou para poder recitalo de memoria, se son quen
de aprendelo. Memorizar algún poema pode ser moi interesante, sempre que sexa
aquel que prefiran, elixido por eles.
• Cando a lectura ou o recitado dos poemas estea ben preparado podemos facer unha
lectura ou recitado público. Mesmo podemos gravalos para despois poder escoitalos.

actividades
• Unha vez lido e/ou recitado un poema podemos deternos nel facendo que o analicen
e, sobre todo, que cada palabra sexa coma un obxecto tirado á superficie da auga que
produce ondas que se amplían a si mesmas. Desa maneira, cada verso, cada imaxe…
provocará en nós un efecto creativo e expresivo. Neste sentido, nunca nos cansaremos
de pedir que non se fagan valoracións negativas das intervencións do alumnado.
Aceptaranse todas as interpretacións, sempre que sexan explicadas, pois tratándose
dunha linguaxe connotativa non haberá unha resposta única e válida, senón que estará
aberta a todas as interpretacións. Cada lector pode descubrir sentidos nos que nin
o autor nin o profesor ou crítico teñan reparado. Só partindo desta base conseguiremos
que lles guste a poesía, que a lean con ganas e que se sintan capaces de creala.
• Mentres alguén nos le un poema, os demais podemos ilustralo. Desta maneira faremos
un novo libro, agora ilustrado por nós.
• Dado que o libro xoga con elementos propios do mundo infantil, podemos pedirlle
ó alumnado que relacione o que aparece nos diferentes poemas con outros poemas
ou contos que el coñeza.
• Vaiamos vendo qué actividades nos pode provocar cada poema:
• «A campá da lúa». Parte dunha cita doutro poema, neste caso de Juana de Ibarbourou.
Falaremos da razón pola que cremos que o elixe. Compararemos esa estrofa coas do
poema de Helena Villar e veremos qué teñen en común. Observaremos a rima, o
número de versos de cada estrofa, os temas de que tratan…
– Recordaremos que hai un libro, A fogueira dos versos, de Antonio García Teijeiro,
no que o autor vai elixindo unha estrofa dun poeta galego e, en base a ela, fai un
poema propio.
– Fixarémonos no título do poema (que por algo será o do libro) e observaremos as
vocais que aparecen nel. Logo, tentaremos construír títulos que teñan algo en
común con el (dos que máis tarde poderemos sacar poemas…) como, por exemplo
«A mamá da rúa».
– Preguntémonos: ¿De que trata o poema?, ¿que será a «prata de gata»?, ¿que serán
as «sabas negras de noite de raso bordado de estrelas»?, ¿que significado pode ter aí
a palabra «raso»?
– Probemos a ler o poema entre varias persoas: unha lerá a cita, outra será a narradora,
outra a campá e outra a que lle fala á campá.
– ¿Por que as campás se casarán cos reloxos?
– ¿Como interpretamos a ilustración?
• No poema «Princesa triste» volvemos atopar, de novo, unha cita doutro poema que,
como no caso anterior, podemos buscar e ler para ver se nos gusta tamén a nós.
– Leremos o poema, probaremos a dramatizalo, farémolo a dúas voces (narradora e
princesa) ou probaremos de forma que cada un lea unha estrofa. Observaremos qué
ten en común este poema co poema citado de Rubén Darío. Esperaremos a que
acerten ónde está a rima e cómo é.
5

6
actividades
– Ilustraremos a terceira estrofa, ese momento no que as bolboretas saen do baúl e
se van voando polo ceo.
– Podemos xogar a buscar datos no poema: ¿Como lle chama a autora á princesa?
¿Como é a bolboreta pola que chama a princesa? ¿Que quere facer con ela? ¿A quen
lle quere dar a princesa o abano? ¿Por que será?
– Escribiremos a primeira estrofa, deixaremos un espacio en branco e escribiremos
a última; no medio faremos o noso propio poema.
• «Había unha vez…» Preguntémonos: ¿Por que se fala de «avós de olliños doces e
cabeciñas brancas»? ¿Por que «A orella ben aberta e a boca ben pechada?» ¿Por que
se dirá que a noite era larga? ¿Como nos axuda a ilustración? ¿Que personaxes aparecen
no conto que se está contando nesa lareira?
• «A lúa pinta un lunar». ¿De que trata o poema? Que alguén nos diga qué é un tenor.
Que cada un explique unha das estrofas tal e como a entende; mentres, os demais
poderán ir aumentándolle significados.
– Hai palabras que se parecen, como «lúa» e «lunar». Podemos buscar outras polo
simple pracer de atopalas ou para dar pé a outra historia.
– Neste poema, ou en calquera outro, sempre poderemos facer unha composición
propia seguindo o esquema ou estructura tanto narrativa como formal.
• «Dona Parrula». Despois de lelo varias veces podemos opinar acerca de se nos recorda
algunha outra historia (carroza de cabaciña, baile…). Busquemos campos semánticos:
bailes, roupas e accesorios…
– Proba a facer un debuxo desa voda.
• «Nun país encantado». Debuxemos esa farmacia que está dentro dunha cabaza co
farmacéutico, os nenos e o loro. Escribamos o noso poema, que comezará cos dous
primeiros versos: «Unha vez nun país / que era encantado…». Está claro que neste
país pode pasar de todo, calquera cousa que se lles poida ocorrer.
• «Serrín de cores». Podemos xogar coa primeira estrofa e a repetición «cu cu» nos versos
impares. Seguiremos inventando versos pares e completándoos co rítmico «cu cu».
– Na segunda xógase coas notas musicais. Lembraremos cáles son e continuaremos
a xogar elaborando novos versos coas que faltan.
– Na terceira imos xogar con onomatopeas: primeiro faremos un listado no que
recolleremos todas cantas se nos ocorran e, logo, irémolas unindo ós animais ou
fenómenos correspondentes.
– Ilustremos a última estrofa. ¿Como se poderá serrar a mañá? ¿Que outras cousas
se poderán serrar e que pasará cando se faga?
• «A casiña do anano». Continuemos o poema tentando que non se rompa o ritmo.
Podemos facelo seguindo a personificación: «E a casiña do anano / pon un mandil /
para que non lle chova / no mes de abril». «E a casiña do anano / pon un…
• «Todos os trens do mundo». Podemos explicar cada unha das estrofas, vendo qué será
«o sombreiro de fume de pipa branca», a maneira de «despedir casas»… Logo,

actividades
podemos continuar o poema a partir do primeiro verso de cada estrofa: «Todos os
trens do mundo». Observaremos a personificación dese tren, como se trata (tal e
como se fose unha persoa) e veremos outros casos nos que tamén suceda.
• «No trapecio da lúa». Imaxinemos que puidesemos colgar un trapecio da lúa…
¡Contemos esa historia!
• «Neve, chuvia, vento, sol». De novo asistimos a unha personificación. Neste caso,
podemos dramatizala de forma que cada un represente un destes elementos. Tamén
podemos continuar ese poema con outros elementos que definiremos igual que a
poeta fai coa neve, a chuvia, o vento, o sol… e tentar buscarlles onomatopeas que
axuden á representación.
• «Canción da sede». Hai imaxes moi fermosas, como a de botar a voar unha árbore
con todos os paxaros que están pousados nas súas pólas… Podemos escoller entre
escribir unha historia baseándonos nesta imaxe ou buscar outra así de creativa.
• «Teño o meu berciño». Podemos continuar este poema tentando seguir co mesmo
esquema. Preguntémonos: ¿poderá haber chuvia que non sexa mollada?; ¿como será
«a area da praia do mar do faiado»?
• «Gato don Honorato». A repetición da estructura destas estrofas, conservando o primeiro
verso e a forma do último, será un xogo realmente doado e divertido. Unha
actividade posible sería a elaboración dun poema partindo doutra personaxe como
«Merla señora Xoana»…
• «Había outra vez…». Lemos un poema que se titulaba «Había unha vez…» e agora
seguimos con outro que só se pode chamar «Había outra vez…». Se tivesemos que
continuar contando historias, ¿que títulos lles poñeriamos?
– Neste poema atopámonos cun rei moi orixinal. ¡Inventa ti outro!
– ¿Podemos considerar que este é un poema pacifista? Argumentemos isto.
• «As nubes brancas». Neste poema atopámonos cunha comparación («as nubes brancas
/ como princesas»), dúas imaxes («as nubes brancas / son la de ovella; As nubes
brancas / son margaridas») e unha personificación («as nubes brancas / todas a un
tempo / fanlle coa la / xerseis ó vento»). Agora podemos probar a facer nós imaxes,
comparacións e personificacións con esas nubes.
• «Canción do medo». Preguntémonos: ¿cales serán os dedos dos abetos?; ¿por que
pode morrer un vampiro dun ataque de gota?; ¿por que se di que a torre da catedral
lle pon inxeccións á noite?
– Este poema pode ser a base para a creación doutros que poderán titularse: Canción
da risa, canción da pena…
• «A voda azul». Podemos continuar este poema seguindo novas estrofas que seguirán
a «Imos ti e eu, mamá». Podemos preguntarnos polos personaxes que aparecen no
poema e tamén pola razón de que a voda se cualifique de azul.
7

8
Despois da lectura
actividades
• Escoitar o disco que leva o mesmo nome e no que están musicados parte dos poemas
deste libro pola Orquestra de Cámara da Universidade de Santiago, «In Itinere».
• Que cadaquén elixa a ilustración que máis lle gusta e lla mostre ós demais.
• Que cada alumno e alumna escolla, agora, o poema que prefira e llo lea ós demais.
• Podemos buscar outros libros de poesía e continuar lendo.
• Se nos gustou este poemario de Helena Villar, podemos buscar outros libros desta
autora que teñamos na biblioteca escolar e continuar lendo a súa obra.
• Se nos gustaron as ilustracións de Ánxeles Ferrer, podemos buscar outros libros ilustrados
ou escritos por ela.
• Unha vez rematada a lectura, vistas todas as ilustracións e rematadas as actividades,
faremos un marcalecturas que deixaremos no libro sinalando o poema que máis nos
gustou.
Pedidos a:
Comercial Grupo Anaya
Polígono de Bergondo
1ª Travesía - Parcela B1
15.165 Bergondo (A Coruña)
Telf.: 981 795 656 / Fax: 981 795 660
XERAIS
Doutor Marañón, 12. 36211 Vigo
Apartado Postal 1446. 36200 Vigo
Teléfonos (986) 21 48 88 - 21 48 80
T elefax: (986) 20 13 66
Correo electrónico: xerais@xerais.es
http: //www.xerais.es/
EDICIÓNS XERAIS DE GALICIA
© Pilar Sampedro Martínez, 2003
© Edicións Xerais de Galicia, S.A., 2003
Depósito legal: VG. 1177-2003