Derrota e singraduras do Joaquín Vieta

contraste do material reunido cos repertorios lexicográficos
e fraseolóxicos existentes, coa finalidade de
peneirar aquelas pezas que non estaban recollidas
neses repertorios e ofrecelas nun volume.
Os seis redactores deste traballo (Salvador Castro
Otero, Lucía Durán Paredes, Xosé Manuel González
Barreiro, Henrique Harguindey Banet, Xosé Martínez
García e Ramón Rocamonde Gómez), axudados na
parte gráfica por Marcos Paz, dan conta así, no volume
de referencia, de perto de seiscentas locucións e palabras
nunca antes rexistradas nos nosos repertorios. E
precisamente queremos destacar, en liña co que sinalan
no limiar os propios redactores, como a intensa vinculación
das xentes do Morrazo ao mar dá lugar a unha
fraseoloxía e a un vocabulario onde a presenza mariñeira
é moi ricaz.
Topamos así, neste volume, denominacións específicas
de ventos (garruada: vento forte do Noroeste;
reveleste: vento do Leste que sopra de terra ao mar no
crepúsculo), nomes para determinadas artes de pesca
(catueira: arte para a pesca do polbo; coteno: malla
mesta; foleta: bolsa de lona con carnaza; lañeira: vara
para pescar congros; man do demo: tipo de francada) e
vocábulos peculiares do Morrazo que designan animais
e plantas mariñas (anguía do laño: congro; chispolbo:
estrela do mar; lola: castañeta grande; brugal:
coral mariño; chicharela=mexete=pisarela: fungo
mariño que bota líquido ao presionalo; lardeiro=merdeiro:
ave mariña, de nome científico Storcorarius
skua; mexadeiro: anémona; mexarela: bivalvo, de
nome científico Lutraria elíptica; quico: caramuxo
cocido; quilín: ostra pequena). Mesmo algunhas partes
da anatomía dalgúns peixes teñen denominación específica
na fala mariñeira dos portos da banda norte da
ría de Vigo, como serra do lombo ou serra da banda
(escama lonxitudinal do lombo do xurelo) ou meldrecha
(zona ventral do bonito).
Tamén se recollen no volume en cuestión orixinais
palabras para designar faenas a bordo (azorrague:
acción de apertar dous cabos; postilamento: acción de
amarrar o barco a unha baliza) ou referir xeitos e efectos
de navegar (agarrear: estar a barlovento; escachoada:
ronsel que deixa o barco; sorroar: balouzarse o
barco de xeito moi pronunciado por mor das ondas),
certas situacións de pesca (asentir: tocaren os peixes o
anzol sen o picaren) ou maneiras e usos de andar ao
mar (baixada: pago por adiantado que se lle dá a unha
tripulación nunha arribada).
Sino de proa
89
ARDENTÍA
O Con, Moaña, 1915
Recóllense, ademais, nomes coloquiais de embarcacións
ou de elementos das mesmas (nicha: dorna,
embarcación; postil: baliza; singadoiro: oco en que se
coloca o remo para vogar) e vocábulos sobre as fasquías
e movementos do mar (fasina: ardentía; goldrío=goldría:
remuíño que forma o mar entre as
rochas, arrastrando materia coa escuma; golfeiro: sitio
do mar en que abundan as algas; sisada: tres ondas
grandes seguidas; vacia: maré baixa).
Hai, igualmente, numerosos termos mariñeiros para a
cualificación dos individuos, case sempre con matices
despectivos: jodechinchos: forasteiro, veraneante;
marmanso: pusilánime; pailabote: home simple; remo
torto: persoa torpe, ineficiente...
E, finalmente, hai tamén espazo nesta recolleita para
refráns e locucións que non poden ocultar a súa xinea
mariñeira: a cagar na patela=a tocar á lonxa (dise
para botar a alguén do teu lado), andar ao chandique
(andar ao que caia), andar á corsada (andar a roubar),
a remos (camiñar), a todo filispín (a toda velocidade,
polo inglés "full speed"), acabouse a barca de ouro
(pasou a oportunidade, rematou a boa racha), non se
fai barco (non vai ter éxito algo), coller o barco pola
proa (facer algo no límite de tempo, andar apurado), ir
o barco ás pedras (fracasar); cheirar ao caramuxo
(feder); ser coma a carioca (repetirse moito), xa a fixeches,
fogoneiro (estragar), ir avante (ter éxito), navegar
a leste (coñecer ben un tema, ter experiencia),
tomarlle a rapeta (burlarse), voga, rapaz (espabila,
apura, móvete), vogar a dous remos (intentar aproveitar
dúas posibilidades á vez), ponte na vela (pon atención),
etc.
Recolleitas deste xorne en todos e cada un dos nosos
portos ou bisbarras costeiras, feitas co amor e co rigor
con que esta que comentamos foi feita, poderían arriquecer
extraordinariamente, sen lugar a dúbidas, o
noso tesouro lexicográfico e o noso coñecimento do
galego vivo.