R evista G alegado E nsino . Núm. 38.Febreiro ... - Xunta de Galicia

28 Anxo Tarrío Varela
co–ecementos que chegou a ter sobre
autor de O porco de pŽ nun valioso
ensaio bio-bibliogr‡fico titulado
Vicente Risco (1981), na colecci—n
ÒConciencia de GaliciaÓ da editorial
Galaxia, a mesma na que tamŽn nese
ano publicou un ensaio hom—logo
sobre Otero Pedrayo, pois Casares sempre
se sentiu moi atra’do polos homes
da denominada ÒXeraci—n N—sÓ e foi
un adiantado estudioso da mesma.
Certo Ž que facendo unha lectura
atenta do texto chegamos ‡ conclusi—n,
por demais obvia e esperable
(dende o momento en que estamos
diante dun libro que se anuncia como
Revista Galega do Ensino-ISSN: 1133-911X- Nœm. 38 - Febreiro 2003
unha novela e polo tanto dentro do
‡mbito da ficci—n) de que Casares,
a’nda tomando moito da personalidade
e do retrato f’sico de Vicente Risco
(delgado, pequeno, miœdo, cegato,
nervioso), as’ como da sœa teima relixiosa
e a obsesi—n por Satan‡s 13 , ou os
escrœpulos sobre cuesti—ns sexuais
que podemos ler por exemplo no libro
do pol’grafo ourens‡n titulado
Mitteleuropa 14 e a sabida ortodoxia de
Risco, que situaba o Papa no cumio da
moral humana, seguido dos bispos, os
curas e as monxas, engadiu — personaxe
trazos tirados da imaxinaci—n e
outros que nalgœn caso coinciden con
13 Non hai que esquecer que Risco foi un experto en demonoloxía e deixou escrito un libro titulado Satanás.
Historia del Diablo, que apareceu pola primeira vez en Barcelona (Aymá Editora, 1956, segunda edición Vigo:
Edicións Xerais, 1985, con prólogo de X.R. Mariño Ferro) e posteriormente en traducción portuguesa de Eduardo
Pinheiro e prólogo de F.C. Pires de Lima baixo o título de Satanás. História do Diabo (Porto: Porto Editora, s/a).
14 Abonda con comparar o que o protagonista lle escribe a “ela” dende Alemaña acerca dunha moza chamada
Gerda co que Risco di no epígrafe de Mitteleuropa titulado “Sexualfrage” para se decatar de que Casares se inspirou
moito no ideólogo ourensán tamén á hora de perfilar ideoloxicamente o seu personaxe novelesco. Leamos: “Foi
tamén a primeira vez que [el] lle falou de Gerda (...). Pintoulla como unha moza lista con ideas antediluvianas, especialmente
en materia de sexo, un exemplo claro da regresión biolóxica que se estaba a producir en Europa, onde
había médicos, como o da citada señorita, que recomendaban a perda da virxinidade para curar determinados estados
de ánimo próximos á depresión ou a melancolía. A el toda aquela retórica estúpida parecíalle unha maneira interesada
e torpe de gozar do pracer da carne sen pagar as contrapartidas que esixen o respecto ós demais e o verdadeiro
amor que, para ser auténtico tiña que estar sempre baseado na renuncia e no sacrificio” (Deus sentado...,pp.
126-127). “A abondosa literatura sobre o problema dos sexos non é máis que outra das formas da ofensiva que a
sociedade occidental emprendeu en contra de si mesma (...) Hai doncelas que se entregan ao varón por prescripción
facultativa (...) Sinxelamente: o fomento científico do vicio, a base de bioloxía e de psiquitría freudiana e de
endocrinismo e demais chafalladas” (Vicente Risco, Mitteleuropa, Santiago de Compostela: Nós, 1934. Cito pola
edición da editorial Galaxia de 1984, pp. 290-291). Todo isto encaixa mal coa evocación a través da que se insinúa
algo acerca dun día que observadora e observado pasaran xuntos na habitación do “Hotel Embaixador , na Coruña”,
sen estaren casados, nunha cidade de provincias e en plenos anos trinta. Así mesmo, entre as referencias ás cartas
que “el” lle envía a “ela” dende Alemaña, hai algo inequivocamente risquián: a definición do profesor Brüning como
“un home de espírito, destinado polo tanto ó sufrimento” (p. 129). Ben coñecida é a clasificación dos seres humanos
que facía Vicente Risco, recollendo unha antiga tripartición gnóstica, entre hílicos, psíquicos e pneumáticos. A
estes últimos, homes de espírito, pertencería o profesor, coincidindo coa categoría que o propio Risco se atribuía a
el mesmo. Podiamos traer moitas máis coincidencias co autor de O porco de pé, quen, como o personaxe da novela
visitara Alemaña en 1932, pero rematarei coa especie de écfrase ou descrición que o narrador fai acerca dunha
caricatura que “ela” intenta debuxar do seu correspondente en Alemaña: “Debuxou dous círculos cun puntiño no
medio, que representaban os lentes e os ollos...”, que coincide con coñecidas caricaturas de Risco feitas por
Castelao e Álvaro Cebreiro.