Musicontando - Editorial Galaxia

iclos foro
o ensición
nas
❚ AS RELACIÓNS ENTRE literatura e música
foron unha constante ao longo da
historia, até o punto de non poderse entender,
nalgúns casos, a unha sen a outra. Así sucedía
na Idade Media coa poesía. Non ter en conta
a dimensión musical das cantigas é, simplemente,
non poder entendelas por completo. Máis adiante,
a ópera, o espectáculo por antonomasia, a arte das artes,
resumiu á perfección a estreita relación que pode establecerse
entre texto e música, as dúas vertentes a contaren unha
historia magnificada polo diálogo entre as artes ao que se
uniu, pola dobre dimensión escénica e literaria, o teatro.
A literatura infantil non foi allea en ningún momento a estas intensas
relacións músico-literarias. Un dos xéneros da literatura popular
indiscutiblemente dirixidos aos oíntes
máis novos, os cantos de berce, tiñan
a súa razón de ser na conxunción
entre poema e melodía.
Xa que logo, afondar
nestas relacións é, dalgún
xeito, recuperar unha
dimensión para ambas
artes que lle é
consubstancial.
Tendo en conta todo
isto, e atendendo á
necesidade de dotar
a literatura infantil
galega de obras que
tamén cheguen aos
máis novos pola vertente
oral, nace a serie
“Musicontos”,
dentro da colección
Árbore de Editorial Galaxia.
Nesta aposta –coa
que Galaxia abre unha canle
que no futuro se nutrirá de
novas propostas que canalicen o
relato literario a través de soportes
complementarios-, procurouse a complicidade
da música clásica, achegando aos nenos e nenas historias de sempre contada
de novo co acompañamento de pezas musicais de indiscutible calidade e
prestixio. Só así é posible que obras nacidas do talento de Perrault e Rossini
poidan cativar a atención dos lectores máis novos actuais quen, ao tempo
que se adentran na música culta, comproban que os contos clásicos poden
adaptarse a novos contextos sociais, ao tempo actual, ás problemáticas
de hoxe, sen perder nin unha miga da súa maxia orixinal.
Nesta aventura multidisciplinar, Galaxia contou coa inestimable
colaboración do Consorcio da Cidade de Santia-
Musicontando
Xosé A. Neira Cruz
go e co bo facer da Real Filharmonía de Galicia, baixo a dirección do mestre
compostelano Maximino Zumalave, corresponsable, asemade, de que o
encontro entre as historias propostas e as músicas escollidas (de Shostakovich,
Britten e Balboa, ademais do xa citado Rossini) callase coa debida
naturalidade. Cómpre sumar un esforzo máis a esta cadea de traballos entrelazados:
o que achegaron os ilustradores Rodrigo Chao e Federico Fernández,
responsables de poñer imaxes aos primeiros “Musicontos”, unha serie
de álbumes ilustrados que, sen dúbida, vai dar que contar e que escoitar.

■ NESTE DERRADEIRO TRIMESTRE
do ano chegaban ás librerías de
toda Galicia os tres primeiros títulos
da colección Pimpín por aquí
non vin, uns fermosos libros-acordeón
que están chamados a convertirse
nunha ferramenta idónea
para achegar aos cativos xa non
aos libros senón tamén ás historias
que viven dentro deles e ás
primeiras palabras. O Magosto, O
Samaín e O Nadal son os tres primeiros
publicados nesta nova colección
da Editorial Galaxia. Nos
vindeiros meses estarán na rúa O
Entroido, Os Maios e San Xoán,
completando
Pimpín por aquí
non vin
Unha colección para irmos aprendendo as primeiras
palabras, pero tamén para xogar
así unha primeira publicación
de textos pensados para
que os máis pequerrechos da
casa vaian coñecendo as no sas
tradicións populares máis senlleiras.
Despois da
festa das castañas, das cabazas e
da fin de ano, será o tempo dos
disfraces, das coplas e das flores, e
das fogueiras. Os libros concíbense
coma acordeóns que
se despregan en sete
partes que nos permiten
ver un escenariocompleto
cheo de cor e
de aventuras.
O ilustrador,
Jacobo Fernández,
intro-
RECOMENDACIÓN DE: Antonio García Teijeiro
As tartarugas volven camiñar
■ Tartaruga non é unha colección
calquera. Nunca o foi para todo
aquel que ama a literatura. Porque
Tartaruga foi unha colección
que abriu canles, nos oitenta,
cando non resultaba doado apostar
pola LIX. Tartaruga non era un proxecto
cómodo.Tartaruga non tardou
en converterse nun proxecto necesario
no que prevalecía a literatura
por riba de todo. Tres eran as liñas
que tiña a colección. Na primeira,
chamada popular, atopabamos esa
literatura fresca, lúdica e sorprendente,
ateigada de afectividade,
que é a literatura tradicional. Con
ela, os lectores podían amosar a súa
agudeza coas adiviñas, deixarse
arrolar pola tenrura, escachar de risa
coas mentiras, cantar os nadais
ou xogar a quen panda. O segundo
banzo estaba destinado a gozar cos
contos que nos emocionaron sempre,
como “Polegariño”, por exemplo.
Era a liña universal. No terceiro
tramo, as creacións de noso. Neste
espazo convivían poesía, teatro e
narrativa. Chamábase galega. Nomes,
como Carlos Casares (que xoias
a súa galiña azul e as súas laran-
duce ducias de historias
en cada libro arredor
do tema proposto.
Xa que logo, familias,
educadores
e, por suposto,
os propios cativos
e cativas,
enfróntanse á
descuberta
de atopar
todo o
que encirran
os debuxos:ducias
de historias
por páxina. Pola outra
parte do libro, chegan a nós esas
xas!), Palmira G. Boullosa, X.Pisón,
X.A.Perozo, Pepe Carballude, David
Otero, Rico Verea ou eu mesmo, formaban
parte do catálogo da colección.
Concretamente, cando vin publicados
os meus títulos, decateime
de que nunca deixaría de escribir
poesía para os cativos. Non podo
esquecer, de ningunha maneira, o
deseño vangardista, e adiantado ao
seu tempo, dos meus queridos e admirados
Paco Mantecón e Manolo
Janeiro.
Os anos pasaron. Todo evolucionou
moito e Tartaruga (feliz idea!) aparece,
de novo, nas librarías. A Editorial
Galaxia recupera cinco títulos
da xeira anterior, pensa nalgún outro
e, o máis importante, ábrese a
novos textos que enchan de vida esta
segunda etapa.
Cun deseño diferente, moi vivo e
expresivo, conforme aos tempos
que corren, as tartarugas volven camiñar
amodo, pero contentas de
que as palabras que transportan
vaian na procura de lectores que gozarán
delas como
hai vinte
anos.
primeiras palabras que hai que ir
aprendendo.
E xa desde un punto de vista máis
didáctico, os libros reservan unha
páxina para plantear unha serie de
cuestións motivadoras á lectura e á
descuberta lúdica de todo o que
estes libros-acordeón conteñen.
O nome da colección non é, desde
logo, algo decidido ao chou. Todos
os libros agochan un Pimpín, un
simpático paxariño que non é imposible
de descubrir, pero que hai
que se esforzar en atopar.
Diversión, palabras, tradicións,
historias ocultas, paxaros fedellos
que se agachan…
A demostración de que dentro
dun libro hai moitos universos
xuntos.

UNHAS PALABRAS DE Leandro Lamas
■ Considérome máis pintor que
ilustrador.
Porque ao pintar, pinto con total
liberdade e fago o que me apetece,
que ven sendo o que mais
me gusta.
Cando me telefonou o Fran (Francisco
Castro) e me propuxo ilustrar
un traballo da Teresa Moure
fíxome moitísima ilusión. E cando
me contou que fora a mesma Teresa
a que pensara en min para
facelo, multiplicouse a ilusión e
tamén a responsabilidade.
Cando recibín o texto, pensei
que, o que eu fago normalmente e
A lactación: Un acto
■ EU TAMÉN SON FONTE é un libro
sobre a lactación materna.
Pero tamén é moito máis. Un álbum
cun texto poético para unha
historia fermosa sobre o
amor, a vida e a intimidade entre
nais e fillos. Teresa Moure sinala
que é unha experiencia moi
positiva. “Quería plasmar nalgún
sitio todos os beneficios da lactación”,
asegura a autora do
texto, quen engade que quería
que fose algo semellante a un
conto para os pequenos, pero tamén
destinado ás nais e aos
adultos. Ela teno claro: “Hai que
rematar coa idea de que un álbum
ilustrado é só para nenos.
Eu emprégoos incluso nas miñas
clases na Universidade”.
Eu tamén son fonte ten unha
mensaxe fundamental: que nin-
con liberdade, podía encaixar e
coincidir co que tiña que facer, e
así fixen.
Foi un traballo fluído e pracenteiro
que deu como resultado un
libro do cal estou moi satisfeito
e orgulloso.
Eu tamen son fonte está respaldado
por un colectivo de mulleres
que consideran, acertadamente,
que elas son a mellor “fonte” para
sacar adiante, da forma máis
natural, as crianzas que veñen dar
unha volta por este mundo, este
que crea amor
gunha muller, se pode, renuncie a
aleitar os seus fillos. “Este costume
perdeuse e no momento actual
reivindicamos este capítulo
biolóxico que nos integra máis na
natureza”, comenta a escritora.
Teresa Moure reivindica que a lactación
é un acto “bonito, alegre,
brillante e que crea amor. Un acto
de pracer que leva consigo incluso
un compeñente erótico,
aínda que isto sexa difícil de explicar”.
Ademais, crea un vínculo
entre a nai e o seu fillo marabilloso.
“Un lazo que dá ao pequeno
apoio e consolo”, finaliza.
Pero o libro non esquece tampouco
os beneficos para a saúde dos
nenos, aumentando as súas defensas.
Hai quen di que incluso
os nenos que foron aleitados son
no futuro individuos máis inteli-
mundo tan apodrecido
pero que, pinga a
pinga, debemos e
tentamos sanear.
SOBRE O ARTISTA:
Desde 1998, Leandro
Lamas está dedicado
ao mundo
da pintura. Realizou
exposicións
principalmente en Galiza,
aínda que tamén participou
en mostras en España e
Portugal.
Teresa Moure é doutora en Lingüística Xeral e exerce a
docencia. Pero sobre todo, é unha muller comprometida
e unha gran defensora da muller e do seu papel de nai.
CONVERSA CON Teresa Moure
EXPOSICIÓN
O proxecto Eu tamén son fonte complétase cunha
exposición cun conxunto de paneis en formato
grande onde o espectador pode, ademais de asistir
a unha singular experiencia estética, mergullarse na
historia escrita por Teresa Moure. O público verase
sorprendido por unha proposta chea de cor e de palabras,
de gran forza cromática e mensaxe de amor.
A mostra complétase cuns trípticos informativos
arredor da lactación materna así como con fermosos
carteis que poden ser recollidos polo
público asistente e que, sen dúbida,
constitúen un agasallo engadido. Para
os colexios, elaboráronse unha serie
de propostas didácticas que permitan
ao profesorado e aos cativos e
cativas traballar arredor da temática
que plantea o libro (o aleitamento
como un dereito e como un agasallo
e como un intre para a comunicación)
antes, durante e despois da exposición.
A exposición está itinerando
por toda Galicia.
Máis pintor que ilustrador
xentes, pero Teresa Moure non é
partidaria destes comentarios
porque semella responsabilizar ás
nais que non o fixeron porque
non puideron ou quixeron. “Moitas
pensaban que dar o peito ataba
moito e era unha gran carga e
iso pode ser certo, pero tamén
hai que ter en conta que tamén
nos espiritualiza. É unha posibilidade
que só temos unha vez na
vida cos nosos fillos”, afirma.
Eu tamén son fonte é un libro que
moitos cualifican como o acontecemento
editorial máis importante
do último trimestre do ano.
Ademais do texto sensible e poético
de Moure, a historia apóiase
nas ilustracións de Leandro Lamas.
Os seus debuxos axudan a
entender a historia. Unha historia
de vida e amor.
AUTORA PROLÍFICA
Na súa especialidade universitaria,
Teresa Moure ten publicados máis
dunha ducia de traballos onde salienta
a responsabilidade ética do
investigador, o terror ao colonialismo
e á homoxeneización cultural
dentro dunha decidida vocación
antiglobalización. É autora de libros
como La alternativa no-discreta
en lingüística (1996), Universales
del lenguaje y linguo-diversidad
(2001) ou La lingüística en el conjunto
del conocimiento: una mirada
Algúns dos lugares
nos que
expuso a súa
obra son
Galerías
Sargadelos
de
Ferrol e Lugo,
Galería Visol en
Ourense, Auditorio
Ceutí en Murcia...
Ademais da realización
de cadros, o seu
traballo exténdese a
outras obras como murais,
ilustración, etc.
crítica. Obtivo o Premio Lueiro Rey
de novela curta no ano 2004 con A
xeira das árbores. Tamén no 2004
gaña o Premio Ramón Piñeiro de
Ensaio con Outro idioma é posible;
no 2005 foi Premio Xerais de novela
con Herba Moura e publica con
Galaxia outro ensaio: As palabras
das fillas de Eva.
En marzo de 2006 é premiada como
Mellor Autora do ano nos premios
da "Irmandade do Libro" que
concede a Federación de Libreiros
de Galicia.

Manuel Forcadela (Tomiño, 1958) é un escritor completo..
Ten ás súas costas máis dunha vintena de obras que
abranguen a poesía, a narrativa e o ensaio literario. Sen
embargo, el reivindícase como poeta.
CONVERSA CON Manuel Forcadela
“A estas alturas da vida xa
non sei facer outra cousa”
Música de cinza, de Manuel Forcadela, é un libro “moi ben escrito
e de gran perfección formal”
■ MÚSICA DE CINZA
e a súa última
obra de poesía.
Forcadela, cunha
valentía pouco
usual nos escritores,
defende o seu
libro e non lle treme
a voz á hora de
resaltar a súa beleza.
Á pregunta
de por qué recomendaría
o poemario
resposta:
“Lería o libro porque
está moi ben
escrito. Todas e
cada unha das palabras
está meticulosamentebuscada
e encontrada”.
O poeta engade
que “ten unha
perfección formal
non demasiado común no discurso
ordinario nin literario”.
Manuel Forcadela sostén, sen
embargo, que é un libro “moi
asequible, non demasiado intelectualizado,
no que calquera
persoa atopará materia para a reflexión”.
Ademais, destaca a
“musicalidade” que desprende
desde a primeira á última páxina.
Música de cinza é un poemario
no que se narran acontecemen-
Vento de sal
Xosé Mª Álvarez Cáccamo 112 páxinas
Diálogo de dúas voces en contraste,
o libro parte da procura da memoria
íntima para se achegar ao
presente dos acontecementos históricos
colectivos. Unha nova inflexión
da súa poética.
tos. Tal e como reflexa o título,
é un libro onde a música e o ritmo
son fundamentais. “Unha especie
de tam-tam continuo”, explica.
Ademais de música tamén
hai cinza, “que aparece cando
falla o lume, que son as cousas
Música de cinza
Manuel Forcadela 140 páxinas
Poemario no que se narran acontecementos,
onde a música e o
ritmo son fundamentais. O libro
de Manuel Forcadela deixa constancia
da diferencia entre a visión
e a mirada, entre a natura e
a cultura, entre o corpo e o eu.
Ao final sempre vence a mirada, a
cultura e o eu.
xa vividas, a decadencia”.
Moitos dos poemas levan un
preámbulo “que non ten nada
que ver coa poesía”, escrito incluso
cunha tipografía diferente.
“É coma se houbese un libro
en parelelo”, comenta o autor.
Forcadela afirma que se trata de
facer constar dalgún xeito a diferencia
entre a visión e a mirada:
“Un xogo de contraposicións
entre a natura e a cultura, entre
Canle segredo
Xosé María Álvarez 100 páxinas
Premio Eduardo Pondal do Centro
Galego de Buenos Aires en
1954. A tensión emocional do
poemario abala entre a afirmación
do equilibrio e a creba dolorida
e grave.
o corpo e o eu. Ao final, triunfa
a mirada. A cultura”.
O escritor de Tomiño tamén fala
das présas que moven o mundo
na actualidade. E a súa opinión
é clara e rotunda: “A rapidez
non conduce a ningures. Imos
moi rápido cara ningún sitio”.
Por iso Manuel Forcadela se sinte,
ante todo e sobre todo, poeta,
“que é aquela persoa que se
senta a oír a linguaxe”.
E agora que Música de cinza xa
está no mercado, Forcadela segue
traballando arreo. “Eu sempre
estou facendo cousas. Agora
estou rematando un traballo que
podemos vincular co ensaio”,
■ Os retallos cosidos co fío dos
soños teñen moitas cores e ademais
brillan de xeito diferente segundo
a luz que teñan os ollos
que os miran; mais tamén a súa
textura varía segundo sexa a tenrura
dos dedos que acariñan; de
esta materia están feitos A serea
do mundo e O branco país sen neve;
as protagonistas destas dúas
historias ademais de ledas son algo
pillabanas por iso queren compartir
o agasallo dos seus soños e
o seu riso con toda a xente que
faga a lectura das súas historia e
comenta. “A estas alturas da vida
xa non sirvo para outra cousa.
E isto é un verdadeiro pracer”.
Manuel Forcadela é catedrático
de Lingua Galega e Literatura de
Ensino Medio en excedencia e,
na actualidade, exerce como
profesor titular na Facultade de
Filoloxía e Tradución da Universidade
de Vigo. Doutorouse en
Filoloxía Galaico-Portugesa pola
Universidade de Santiago de
Compostela cunha tese sobre a
poesía de Eduardo Pondal. Traballou
como profesor invitado
no Graduate Center da CUNY
(City University of New York).
ÁLBUMES UNHAS PALABRAS DA AUTORA
Álbumes de cores e de soños
porque elas sentiron cóxegas no corazón
vendo os debuxos de Elisa Gallego
queren abrir estas imaxes a todo
o público que sinta a máxia de
tocar cos dedos de vagar as follas
dos seus libros.
Eis o que fai a amizade, a tenrura e
a complicidade da escrita e do debuxo,
da imaxe e da palabra, iso é
a razón de existir destes libros: o relato,
a historia, a narración atopou
nos debuxos, nas cores e na forma a
beleza do ben feito; moita sorte aos
lectores e lectoras que queiran vivir
a aventura de abrilos.
Encarna Otero

Basilio Lourenço (Vigo, 1942) foi mestre de Primaria.
Durante os anos 70 participou na fundación do colectivo
CIES (Círculo de Información e Estudos Sociais).
Ao final do infinito é a súa última obra.
CONVERSA CON Basilio Lourenço
“A crise da civilización pode
levarnos á destrución da
A revista Grial analiza a lingua galega
diante dos desafíos do futuro
■ A revista Grial dedica o seu último
número, o 179, á lingua galega
diante dos desafíos do futuro:
lingua, sociedade e política.
Un monográfico coordinado polo
profesor Henrique Monteagudo, e
no que colaboran especialistas da
sociolingüística e a planificación:
Anxo M. Lorenzo, Xaime Subiela,
Bieito Silva, Burghard Baltrusch e
Ángel López García-Molins.
O número inclúe unha conversa
que Hakan Casares e Monteagudo
mantiveron en Santiago de Compostela
con Dónall Ó Riagáin, irlandés,
un dos máis prestixiosos
expertos en planificación lingüística,
consultor independente para
diversos gobernos e institucións e
un dos impulsores e redactores da
Carta Europea para as Linguas Rexionais
ou Minoritarias.
A realidade lingüística da Galicia de
hoxe, dende a perspectiva do futuro
do galego, é a base deste número,
que apunta saídas, reflexións,
actuacións e posibles camiños
dende un punto de partida aberto.
O número anterior de Grial, o 178,
foi dedicado ao noso compañeiro
de redacción Xan Bouzada, sociólogo,
director de IGESCO, figura
de referencia nos estudos de socioloxía
da cultura, recentemente
falecido. Carlos Fernández, Hakan
Casares Berg, Basilio Lourenço,
humanidade”
Ao final do infinito, de Basilio Lourenço, é o resumo e a introdución do
conxunto dunha obra de nove volumes
Tony Judt e María López Sández
abordan cuestións diversas, sempre
arredor do feito cultural, en
lembranza de quen foi un dos colaboradores
máis activos da revista,
pois formou parte do seu Consello
de Redacción dende 1989.
Darío Xohán Cabana e o profesor
Xesús A. Lage Picos fan a semblanza
do amigo e do científico.
Cadrou ese número coa concesión
da Medalla de Ouro de Galicia á Editorial
Galaxia e mais co nomeamento
de Ramón Piñeiro como figura
destacada do Día das Letras Galegas
2009. Ramón Piñeiro foi fundador
de Galaxia e codirector de Grial,
xunto con Francisco Fernández del
Riego, dende 1963 a 1988. GRIAL e
Galaxia preparan un cumprido catálogo
de publicacións e recuperacións
sobre este persoeiro das nosas
letras.
Estes feitos dan pé para que o
Editor escriba sobre a significación
do proxecto Galaxia e as distintas
xeracións que nel participaron
e participan, dende a fundación
da editora, o 25 de xullo
de 1950, ata os nosos días. Xan
Bouzada incorporouse activamente
aos equipos de GRIAL canda a
etapa de Carlos Casares, que asumiu
a dirección da revista e da
editorial dende 1989 ata o seu falecemento
en marzo de 2002.
■ “É UN LIBRO moi serio sobre
temas de actualidade, pero unha
actualidade moi permanente”. Así
describe Basilio Lourenço o seu
último libro. O autor recorda que
Ao final do infinito foi escrito entre
os anos 1992 e 1997, pero
que sae agora á luz revisado,
“que non actualizado”. O tema
que se aborda neste libro é a crise
da civilización. Lourenço sinala
que o título baséase na mitoloxía
do infinito, “do crecemento
ilimitado”. Comenta
que xa dende os anos 70 atópase
en crise “a idea do crecemento
lineal ata o infinito
da cultura occidental”.
O escritor de Vigo considera
que da crise dos anos 70,
fundamentalmente baseada
no petróleo e, en xeral, da
enerxía, deberiamos aprender
moitas cousas. En primeiro lugar,
un concepto básico que é a
transdisciplinariedade, que significa,
nin máis nin menos, que
todo afecta,
Ao final do infinito
Basilio Lourenço
192 páxinas
Introdución do conxunto dunha
obra de nove volumes que, con
este mesmo título, teñen como
fío condutor a crise da civilización
e a posibilidade dunha rectificación
consciente do seu curso.
Dos nove títulos, o terceiro, A
submisión das masas, obtivo o
Premio Ramón Piñeiro 2002.
que todo está afectado e interrelacionado.
Basilio Lourenço móstrase preocupado
pola situación e móstrase
pesimista. “Se non se toman medidas
imos cara a destrución da humanidade”,
sinala. Engade que poden
xerarse problemas de seguridade
e a inconsciencia das persoas
con poder e de todos está provocando,
por exemplo, unha crise
ecolóxica que xa ten efectos devastadores
no clima do noso planeta.
“Cando tolos e irresponsables
están á fronte dos gobernos a
situación é moi perigosa”, afirma
Lourenço. Explica que, “a ciencia
creou máis capacidade de destrución
que de construción”.
Tal cambio consciente é o que o
autor denomina inflexión, como
interpretación realista e finitista
do vello e case esquecido mito da
revolución.
Entre as obras de Basilio Lourenço
destaca O nacionalismo galego
e o futuro do
nacionalismo,
Chaves da economía pública galega II
Varios autores Varios autores
Este novo volume continúa a reflexión
iniciada en 2006 con
Chaves da economía pública galega.
Trátase dun libro colectivo,
coordinado polos profesores Xaquín
Álvarez Corbacho e Santiago
Lago Peñas.
e A submisión das masas, premio
de ensaio Ramón Piñeiro en 2002.
Ao final do infinito tamén é o título
xeral da obra que está composta
por nove volumes. O que agora estamos
a analizar é o primeiro deles.
Deses nove títulos, o que ocupa
o terceiro lugar, A submisión
das masas, obtivo o Premio Ramón
Piñeiro 2002.
Paisaxe e nación
María López Sández 216 páxinas
O libro explora o nacemento e a
evolución do modo de ollar e de
relacionarse coa paisaxe. As distintas
teorías sobre a paisaxe e o
seu desenvolvemento como creación
cultural a través da pintura, a
literatura e a reflexión histórica.

A traxectoria artística de Miro Casabella como compositor
e cantante está estreitamente vencellada ao movemento
da Nova Canción Galega e á historia contemporánea de
Galicia. Dende a súa intensa etapa con Voces Ceibes,
a finais da década de 1960, ata a súa participación no
grupo Doa e logo o regreso en solitario despois duns anos
de silencio, Miro Casabella puxo música e voz á poesía
galega medieval e aos poetas galegos contemporáneos.
O seu último disco, Orballo, veu a luz en 2004.
CONVERSA CON Xan Fraga
Miro Casabella, cos pés
■ COMPROMETIDO CO PAÍS, coa
cultura e co idioma galego, algunhas
das cancións de Miro Casabella
son xa himnos, símbolos dun tempo.
O escritor Xan Fraga (Carballo,
1958) quixo rendirlle a súa particular
homenaxe escribindo un libro
sobre a súa figura: Miro Casabella e
a Nova Canción Galega.
Xan Fraga explica que o libro nace
porque “Miro é un símbolo de como
evolucionaron a música e a cultura
galegas desde os anos 60 ata hoxe”.
O escritor recorda que, en pleno
franquismo, Casabella actuou en
Barcelona cunha obra propia, Xoia,
e un ano despois, facíao en París
con Paco Ibáñez. Tamén compartiu
escenario con outras figuras
como Joan Baez. “Nesta época
actúa máis fóra de Galicia que
aquí”, comenta.
Pero se por algo é coñecido
Miro Casabella é por terlle
posto música aos nosos grandes
poetas: Rosalia de Castro,
Ramón Cabanillas, Bernardino
Graña, Salvador
García Bodaño ou Marica
Campo. “A súa obra percorre
toda a literatura galega
e iso que todo o seu traballo
non está editado”, comenta
Fraga, quen engade que Casabella
non só é interesante pola
súa etapa de loita social e e
protesta, “senón
tamén
polo seu interese constante pola
calidade na música e nas composicións”.
O autor do libro comenta
que Miro Casabella “estaba
continuamente investigando e
anovando pero cos pés sempre en
Galicia”.
sempre en Galicia
Xan Fraga non escatima en eloxios
sobre Casabella. Destaca sobre todo
a súa voz, “cun timbre o unha cor
moi harmoniosa e melosa”. Sen
embargo, esa mesma voz tiña
a facultade de tornarse nun
“volcán, cunha voz moito
máis potente”.
O libro iníciase
cunha análise do
contexto históricocultural
que abrangue
do ano 1968
ao 1975, para pasar
logo a unha
breve panorámica
do movemento da
Nova Canción Galega,
situando o
punto de interese
nos cantautores
que form
aron
V oces
Ceibes, como Xerardo
Moscoso, Guillermo Rojo,
Vicente Araguas, Benedicto,
Suso Vaamonde ou Bibiano, e
noutras voces coetáneas que van
dende Amancio Prada ata Juan
Pardo ou Andrés Dobarro.
Xan Fraga fai despois un sintético
relato da biografía e máis da
traxectoria musical de Miro Casabella,
onde o peso do relato recae
nas imaxes, fotos e documentos
nos que salientan as relacións
da canción galega coa Nova
Cançó catalana e con Raimon,
cos cantautores portugueses Xosé
Afonso e Luís Cilia, co movemento
Galeusca, etc.
A memoria tamén protagoniza o
libro, no que se destaca o papel
de Editorial Galaxia como pioneira
de gravacións en disco en
galego, realizadas xunto coa casa
catalá EDIGSA, labor á que lle
daría continuación o selo EDIG-
SA-Xistral. Recupérase tamén un
interesante informe policial sobre
Voces Ceibes e conclúese o
libro cunha completa discografía
e un cancioneiro coa letra das
composicións máis coñecidas do
cantautor.

Con prólogos de Ferrán Adriá e Juan Mari Arzak e un
epílogo de Juan José Moralejo, o autor invítanos a
coñecer un dos grandes praceres da cociña galega.
CONVERSA CON Miguel Piñeiro
■ VELAQUÍ O MUNDO da lamprea,
desde os ríos e a súa pesca ata as
diferentes receitas e xeitos de preparala.
O seu autor é Miguel Piñeiro,
quen se define a si mesmo, ademais
de como periodista e escritor,
como pescador. Lampreas e pesqueiras
é unha obra divulgativa
concebida con rigor co obxectivo
de difundir os aspectos menos coñecidos
dun prato de gran singularidade
na nosa cociña tradicional e
tamén na contemporánea. A cultura
da lamprea non só desde o punto
de vista gastronómico senón como
froito dunha tradición e dunha
historia específica de Galicia.
O autor desta guía destaca o gran
traballo de recompilación levado a
cabo para realizar este libro. “Había
moita información ciscada e eu
adicaime a xuntala e cronolizala”,
afirma Miguel Piñeiro. Ademais, un
dos atractivos do libro é o amplo
receitario que inclúe.
Para o autor, o mellor xeito de co-
ciñar a lamprea é o método tradicional,
coñecido como á bordalesa,
é dicir, no seu propio sangue e con
viño. Sen embargo, Piñeiro recoñece
que na súa casa, desde sempre,
a lamprea acostuma a cociñarse ao
timbal. “Meu pai era íntimo de Otero
Pedrayo e Álvaro Cunqueiro e
eles sempre que viñan á casa comían
a lamprea deste xeito”, explica.
O autor de Lampreas e pesqueiras
asegura que este animal “non
admite unha gran ristra de preparacións.
A xente non inventa moito
máis porque van sobre seguro”.
A lamprea é un dos seres máis primarios
e menos evolucionados do
mundo animal cunha antigüidade
de 500 millóns de anos.
As terras galegas son o último reduto
da Península. O Pai Miño (Arbo)
e o Ulla (Pontecesures e Padrón)
poden presumir de ostentar
o máis alto rango de distinción na
súa explotación comercial e a súa
preparación culinaria.
■ Nos nomes de lugar vive oculta
a memoria do que somos. Velaquí,
Do A ao Z, a Toponimia de Galicia
reunida nun libro que profunda na
súa etimoloxía e no seu significado
con amenidade e sinxeleza.
Este libro descobre nos topónimos
galegos a mensaxe que nos
deixaron os devanceiros desde o
cerne da historia. De lectura doada,
mais tamén resultado dun
rigoroso traballo de investiga-
“A lamprea
é un bicho
feo e que
chupa o
sangue.
Sen
embargo,
quen o
quere faino
con
loucura”
A lamprea conserva as características
máis primitivas dos primeiros
invertebrados.
Miguel Piñeiro é consciente de
que a lamprea “desata odios e
paixóns”. Recoñece que “é un bicho
feo, viscoso e que chupa o
sangue”, sen embargo, “quen a
quere faino con loucura. Non admite
termos medios”.
O corpo da lamprea é alongado.
Adoita ser un peixe pardo amarelento
ou verdoso-azulado, con
manchas amarelentas mentres
que o ventre é de cor clara. A
súa pel carece de escamas. Se alcanza
o metro de lonxitude estaremos
falando dun bo exemplar.
O seu ciclo vital resúmese facilmente:
nace nos ríos, baixa ao
mar para alcanzar a madurez e
volve ao río a desovar, onde
morre.
Os métodos de pesca máis xenéricos
da lamprea son as redes e
as pesqueiras.
‘Toponimia de Galicia’
ción, esta obra achega aos lectores
os milleiros e milleiros de
nomes que definen unha terra e
unha cultura.
Nado en Ponferrada, Fernando Cabeza
Quiles diplomouse primeiramente
en Maxisterio e despois licenciouse
en Filoloxía Hispánica.
Bergantiñán por residencia, viviu
primeiro na Estrada e Ribeira, e
actualmente mora en Carballo (A
Coruña).
125 ANOS DE TEATRO/LITERATURA DRAMÁTICA
Unha vida chea de teatro
■ O teatro é o protagonista de
dous libros da editorial: Cento vinte
e cinco anos de teatro galego e
Literatura Dramática. Unha introducción
histórica. O primeiro arranca
coa estrea do espectáculo A fonte
do xuramento en 1882, un fito
trascendental na posta en marcha
do sistema teatral galego.
Naquela data, este texto de Francisco
de la Iglesia estreábase no Liceo
Brigantino de A Coruña. Era a primeira
vez que a lingua galega era
utilizada nunha representación.
Este fito histórico, así como a traxectoria
das obras
posteriores plásmanse
no proxecto
de Galaxia e
contou coa estreitacolaboración
da Escola
Superior de Arte
de Galicia.
A dramaturxia
en galego ten
unha chea de
nomes. Dende
Ramón Cabanillas
con obras
como A man da
Santiña e O Mariscal,
pasando
por Álvaro Cunqueiro con Don
Hamlet e tres pezas máis, Xohana
Torres con Un hotel de primeira
sobre o río, Manuel Lourenzo
con Viaxe ó país de ningures,
ata Xosé Cermeño con Almas
perdidas, Miguel Anxo Murado e
as súas Historias peregrinas ou
Roberto Salgueiro con Historia
de Neera.
A escasa produción teatral galega
do S.XX dirixíase ás clases populares.
Este teatro era sobre todo costumista
de asunto rural, de intención
cómica ou sentimental e incluíndo
temáticas sociais e histórico-lendarias.
Entre 1950 e 1970 o
teatro galego diríxese a unha minoría
intelectual coñecedora do teatro
francés.
A partir de 1970, o pulo do teatro
independente en España faise notar
tamén en Galicia, donde difunden o
seu teatro grupos como O Facho,
Teatro popular, Antroido, Artello,
Mari-Galia, Troula...
En 1973 nace a Mostra de Teatro
Nos anos da década de 1980 comezou
a publicar artigos monográficos
escritos en castelán no
suplemento cultural de La Voz de
Galicia, normalmente sobre un topónimo
determinado de Galicia,
cunha metodoloxía en que soía
expor paralelos polo normal peninsulares
e engadía documentación,
ao tempo que fornecía unha
explicación etimolóxica. Estes artigos
foron recollidos posterior-
Galego de Rivadavia impulsada pola
Xeración Abrente que creou o marco
de desenvolvemento do teatro galego
contemporáneo. Esta Mostra vería
sete edicións máis ata a súa desaparición.
Volvería a renacer en
1984 por impulso da Xunta de Galicia
como I Festival Internacional de
Teatro, que pretendía servir de mostra
ao mellor do teatro galego e
continuar o sentido histórico que
Rivadavia tiña para o teatro galego
contemporáneo.
Este mesmo ano nace o Centro Dramático
Galego, integrando unha
parte dos profesionais
teatrais
das compañías
galegas . Nace como
teatro institucional
e escola
dramática. A partir
deste momento
será o organismo
que vertebre
boa parte da actitude
dramática en
galego.
Aínda que o Teatro
Galego está situado
nun momento
crucial da
súa historia, aínda
non conseguiu -en conxunto- a
estabilidade, desenvolvemento e difusión
que os dramaturgos esperan.
O outro novidade importante é Literatura
Dramática. Unha introducción
histórica. Desde Grecia ás tendencias
máis recentes, este libro
ofrece un percorrido polo que foron
as etapas máis importantes na historia
da creación dramática e presta
especial atención á tradición occidental.
Cada capítulo presenta
unha visión pormenorizada de movementos,
autores e textos significativos,
que se complementa cunha
selección de fragmentos de
obras de especial relevo.
Concibido cunha orientación divulgativa
Literatura Dramática. Unha
introducción histórica, pode servir
como manual de estudo e tamén como
guía para a lectura de textos e
novas indagacións. Finalmente,
constitúe unha homenaxe á palabra,
ao texto, á literatura e aos seus
artífices, os escribas, homes e mulleres,
de todos os tempos.
mente en libro en 1992. Por eses
anos redactou tamén artigos para
a Gran Enciclopedia Gallega.
Cabeza Quiles, paralelamente ás
súas investigacións toponímicas,
desde mediados da década de
1990 publicou varios libros de relatos
en galego, nomeadamente
de narrativa infantil ou xuvenil.
Escribe tamén poesía e forma parte
do Batallón Literario da Costa
da Morte.
Algúns dos seus traballos desenvolven
temática etnográfica ou
histórico-ensaística.

MEDALLA DE OURO
■ A Real Filharmonía de Galicia, dirixida por Maximino Zumalave, puxo o marco musical durante a celebración.
O pasado 25 de xullo, Día de Galicia ou da Patria Galega, a Editorial Galaxia recibiu do
goberno galego o seu máximo galardón: a medalla de ouro de Galicia. O presidente da
Xunta, Emilio Pérez Touriño, fixonos entrega da mesma nun acto solemne que se celebrou
no Hostal dos Reis Católicos en Santiago de Compostela.
en ausencia de Xaime Isla Couto,
presidente do Consello de Administración
da editorial e un dos seus
fundadores, que por razóns de saúde
non puido asistir ao acto, recolleu
a medalla e pronunciou as
palabras de agradecemento o vicepresidente,
Benxamín Casal. Tampouco
puido asistir aos actos Francisco
Fernández del Riego, outro
dos fundadores, director da Fundación
Penzol. Para eles, así como
para Ramón Otero Pedrayo, Ramón
Piñeiro e Carlos Casares, referencias
obrigadas na historia da editora,
foron as primeiras palabras de
lembranza.
A Xunta xustificou o galardón “pola
contribución histórica de Editorial
Galaxia á cultura galega e á defensa
dos intereses do país”. Dende
a súa creación, en 1950, “a súa actividade
foi un exercicio permanente
fronte á ditadura franquista”,
explicou o presidente na súa intervención.
Editorial Galaxia
Novidades
Nadal 2008
Benxamin Casal, recoñecendo o
pasado e os méritos das persoas
que durante todos estes anos fixeron
posible o proxecto da editora,
dende todos e cada un dos seus
traballadores (autores, colaboradores,
impresores, animadores culturais,
libreiros) aos anteriores presidentes
dos Consellos de Administración
(Domingo Garcia-Sabell,
Dirección: Clara Castilla
Comunicación: Paula García Márquez
Deseño gráfico e maquetación: Miguel G. Montero, Susana
González
Redacción: Avenida de Madrid, 44, 36204, VIGO
Teléfonos: 986 432 100. Fax: 986 223 205
Enderezo electrónico: galaxia@editorialgalaxia.com
www.editorialgalaxia.com
Impresión: Celta de Artes Gráficas S.L. Dep. Legal: VG 1496-2008
Publicación de distribución gratuíta
Un día de festa grande
Marino Dónega), falou moi especialmente
de futuro.
“A cultura segue a ser a primeira
marca de identidade dos pobos”,
explicou, “e os pobos que renuncian
á identidade propia, ou que
non son quen de se instalar creativamente
no novo espazo da
mundialización, irremediablemente
acaban sendo pobos esclavos,
incapacitados para defender
os seus intereses, os intereses
dos seus cidadáns. Eis os novos
riscos, os novos desafíos”.
“Vivimos tempos de esperanza”,
engadiu. Cando xurde Galaxia
apenas se editaban media ducia
de títulos ao ano. Hoxe prodúcense
arredor de cinco títulos
diarios en lingua galega. O panorama
da edición en Galicia está
constituido por
editoras que participan
desta mesma
ilusión e deste
mesmo proxecto cívico.
Se algo caracteriza,afortunadamente,
a Galicia de
hoxe é a súa pluralidades,
a súa riqueza
de voces e
de opinións. As mil primaveras
que anunciaba e desexaba Álvaro
Cunqueiro estámolas a facer entre
todos”.