PRIMEIRA VIDA (1CEL)
PRIMEIRA VIDA (1CEL)
PRIMEIRA VIDA (1CEL)
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
:: <strong>PRIMEIRA</strong> <strong>VIDA</strong> (<strong>1CEL</strong>) ::<br />
:: Texto Original :: :: Texto Traduzido ::<br />
PROLOGUS<br />
In nomine Domini. Amen<br />
Incipit prologus super vitam beati<br />
Francisci.<br />
1.<br />
1 Actus et vitam beatissimi patris<br />
nostri Francisci pia devotione, veritate<br />
semper praevia et magistra, seriatim<br />
cupiens enarrare, quia omnia quae<br />
fecit et docuit (cfr. Act 1,1) , nullorum<br />
ad plenum tenet memoria, ea saltem<br />
quae ex ipsius ore audivi, vel a<br />
fidelibus et probatis testibus intellexi,<br />
iubente domino et glorioso papa<br />
Gregorio, prout potui, verbis licet<br />
imperitis, studui explicare.<br />
2 Sed utinam eius merear esse<br />
dsicipulus, qui semper locutionum<br />
vitavit aenigmata et verborum<br />
phaleras ignoravit!|<br />
2.<br />
1 In tribus quoque opusculis divisi<br />
omnia, quae de ipso beato viro<br />
colligere potui, per singula capitula<br />
universa distinguens, ne varietas<br />
temporum rerum gestarum<br />
confunderet ordinem et in dubium<br />
adduceret veritatem.<br />
2 Primum itaque opus historiae<br />
ordinem servat ac puritati beatae<br />
conversationis et vitae suae,<br />
sanctisque moribus et salutaribus<br />
documentis eius potissimum<br />
dedicatur.<br />
3 In quo etiam miracula pauca de<br />
multis, quae, ipso vivente in carne,<br />
Dominus Deus noster per eum operari<br />
dignatus est, inseruntur.<br />
4 Secundum autem opus a<br />
paenultimo vitae suae anno usque ad<br />
PRÓLOGO<br />
Em nome do Senhor. Amém.<br />
Começa o prólogo à vida do bemaventurado<br />
Francisco.<br />
1.<br />
1 Quero contar a vida e os feitos do<br />
nosso bem-aventurado pai Francisco.<br />
Quero fazê-lo com piedosa devoção,<br />
guiado e instruído pela verdade e em<br />
ordem, porque ninguém se lembra<br />
completamente de tudo que ele fez e<br />
ensinou. Procurei apresentar pelo<br />
menos o que ouvi de sua própria<br />
boca, ou soube por testemunhas<br />
comprovadas e de confiança. Fiz isso<br />
por ordem do glorioso Papa Gregório,<br />
conforme consegui e procurei<br />
expressar, embora em linguagem<br />
simples.<br />
2 Oxalá mereça eu ser discípulo<br />
daquele que sempre evitou a<br />
linguagem difícil e desconheceu os<br />
rodeios de palavras!<br />
2.<br />
1 Dividi também em três pequenos<br />
livros tudo que consegui ajuntar sobre<br />
o santo homem, distribuindo a<br />
matéria em capítulos, para que a<br />
mudança dos tempos não confundisse<br />
a ordem dos fatos e não pusesse a<br />
verdade em dúvida.<br />
2 O primeiro livro segue, portanto, a<br />
ordem cronológica, é dedicado<br />
principalmente à pureza de seu<br />
comportamento e de sua vida, aos<br />
seus santos costumes e edificantes<br />
exemplos.<br />
3 Aí foram colocados só alguns dos<br />
muitos milagres que o Senhor Deus<br />
se dignou operar por meio dele<br />
enquanto viveu na carne.<br />
4 O segundo livro conta os<br />
acontecimentos desde o penúltimo
felicem ipsius obitum gesta narrat;<br />
5 tertium vero miracula multa<br />
continet et plura tacet, quae cum<br />
Christo regnans in caelis,<br />
gloriosissimus Sanctus operatur in<br />
terris.<br />
6 Reverentiam quoque refert,<br />
honorem, laudem et gloriam, quam ei<br />
felix papa Gregorius et cum eo<br />
universi sanctae Romanae Ecclesiae<br />
cardinales devotissime persolverunt,<br />
eum in sanctorum catalogo<br />
conscribentes.<br />
7 Gratias omnipotenti Deo, qui<br />
semper in sanctis suis admirabilem et<br />
amabilem se os-tendit.<br />
Explicit prologus.<br />
OPUSCULUM PRIMUM<br />
Ad laudem et gloriam Dei<br />
omnipotentis Patris et Filii et Spiritus<br />
Sancti. Amen.<br />
Incipit vita beatissimi patris nostri<br />
Francisci<br />
Caput I - Qualiter conversatus sit<br />
in habitu et animo saeculari.<br />
1.<br />
1 Vir erat in civitate Assisi, quae in<br />
finibus vallis Spoletanae sita est,<br />
nomine Franciscus, qui a primaevo<br />
aetatis suae anno a parentibus<br />
secundum saeculi vanitatem nutritus<br />
est insolenter et ipsorum miseram<br />
vitam diu imitatus et mores, vanior<br />
ipse atque insolentior est effectus.<br />
2 Quoniam haec pessima consuetudo<br />
apud eos, qui christiano censentur<br />
nomine, sic undique inolevit et<br />
perniciosa doctrina haec, velut lege<br />
publica, ita ubique firmata est et<br />
praescripta, ut ab ipsis cunalibus<br />
remisse nimis et dissolute filios suos<br />
studeant educare.<br />
3 Primo namque cum fari vel balbutire<br />
ano de sua vida até sua morte<br />
bendita.<br />
5 O terceiro contém uma porção de<br />
milagres - e omite vários outros - que<br />
o gloriosíssimo santo tem operado na<br />
terra agora que está reinando com<br />
Cristo nos céus.<br />
6 Também fala da devoção, da honra,<br />
do louvor e da glória que lhe<br />
tributaram o feliz Papa Gregório, e<br />
com ele todos os cardeais da santa<br />
Igreja Romana, devotissimamente,<br />
quando o canonizaram.<br />
7 Graças a Deus onipotente, que<br />
sempre se mostra admirável e<br />
bondoso em seus santos.<br />
Fim do prólogo<br />
PRIMEIRO LIVRO<br />
Para louvor e glória de Deus todopoderoso<br />
Pai, Filho e Espírito Santo.<br />
Amém.<br />
Começa a vida do nosso beatíssimo<br />
pai Francisco.<br />
Capítulo 1 - Como tinha conduta e<br />
mentalidade mundanas.<br />
1.<br />
1 Vivia na cidade de Assis, na região<br />
do vale de Espoleto, um homem<br />
chamado Francisco. Desde os<br />
primeiros anos foi criado pelos pais<br />
com arrogância, ao sabor das<br />
vaidades do mundo. Imitou-lhes por<br />
muito tempo a via mesquinha e os<br />
costumes e tornou-se ainda mais<br />
arrogante e vaidoso.<br />
2 Esse péssimo costume difundiu-se<br />
por toda parte, entre os que se dizem<br />
cristãos, como se fosse lei pública,<br />
tão confirmada e preceituada em toda<br />
parte que procuram educar seus filhos<br />
desde o berço com muito relaxamento<br />
e dissolução.<br />
3 Apenas nascidas, mal começam a
incipiunt, turpia quaedam et<br />
exsecrabilia valde, signis et vocibus<br />
edocentur pueruli nondum nati: et<br />
cum tempus ablactationis advenerit,<br />
quaedam luxu et lascivia plena non<br />
solum fari sed et operari coguntur.<br />
4 Non audet aliquis illorum, aetatis<br />
timore coactus, honeste se gerere,<br />
quoniam ex hoc duris subiacet<br />
disciplinis.<br />
5 Ideo bene ait saecularis poëta:<br />
“Quia inter exercitationes parentum<br />
crevimus, ideo a pueritia nos omnia<br />
mala sequuntur”.<br />
6 Testimonium hoc verum est, cum<br />
eo inimiciora sint illis vota parentum,<br />
quo cessere felicius.<br />
7 Sed et cum paulo plusculum aetate<br />
profecerint, se ipsis impellentibus,<br />
semper ad deteriora opera dilabuntur.<br />
8 Ex vitiata namque radice arbor<br />
vitiosa succrescit, et quod semel male<br />
depravatum est, vix reduci potest ad<br />
regulam aequitatis.<br />
9 Cum vero adolescentiae portas<br />
coeperint introire, quales eos fieri<br />
arbitraris?<br />
10 Tunc profecto omni dissolutionis<br />
genere fluitantes, eo quod liceat eis<br />
explere omne quod libet, omni studio<br />
se tradunt flagitiis deservire.<br />
11 Sic enim voluntaria servitute servi<br />
effecti peccati, arma iniquitatis<br />
exponunt omnia membra sua, et nihil<br />
in se christianae religionis in vita seu<br />
in moribus praeferentes, solo<br />
christianitatis nomine se tuentur.<br />
12 Simulant miseri plerumque se<br />
nequiora fecisse quam fe-cerint, ne<br />
videantur abiectiores, quo<br />
innocentiores exsistunt.<br />
balbuciar e a falar, as crianças<br />
aprendem, por gestos e palavras,<br />
coisas vergonhosas e<br />
verdadeiramente abomináveis. Na<br />
idade de abandonarem o seio<br />
materno, são levadas não só a falar<br />
mas também a fazer coisas<br />
indecentes e lascivas.<br />
4 E nenhuma delas ousa,<br />
impressionada pelo temor da idade,<br />
comportar-se honestamente, pois isso<br />
as poderia expor a castigos severos.<br />
5 Bem disse o poeta pagão: “Como<br />
crescemos no meio dos hábitos de<br />
nossos pais, desde a infância<br />
acompanham-nos todos os males”.<br />
6 Este testemunho é bem verdadeiro,<br />
pois quanto mais perniciosa é para as<br />
crianças a condescendência dos pais,<br />
tanto mais elas se sentem felizes em<br />
lhes obedecer.<br />
7 Quando crescem mais um pouco,<br />
caem por si mesmas em práticas cada<br />
vez piores.<br />
8 Uma árvore de raízes más só pode<br />
ser má, e o que foi pervertido uma<br />
vez dificilmente poderá ser<br />
endireitado.<br />
9 Quando chegam às portas da<br />
adolescência, que poderão ser esses<br />
jovens?<br />
10 Então, no turbilhão de toda sorte<br />
de prazeres, sendo-lhes permitido<br />
fazer tudo que lhes apraz, entregamse<br />
de corpo e alma aos vícios.<br />
11 Assim, escravos voluntários do<br />
pecado, fazem de todos os seus<br />
membros instrumentos de iniquidade.<br />
Sem nada conservar da religiosidade<br />
cristã em sua vida e em seus<br />
costumes, defendem-se apenas com o<br />
nome de cristãos.<br />
12 Esses infelizes muitas vezes até<br />
fingem ter feito coisas piores do que<br />
de fato fizeram, para não passarem<br />
por mais vis na medida em que são<br />
mais inocentes.
2.<br />
1 Haec sunt misera rudimenta, in<br />
quibus homo iste, quem sanctum<br />
hodie veneramur, quoniam vere<br />
sanctus est, a pueritia versabatur et<br />
fere usque ad vigesimum quintum<br />
aetatis suae annum tempus suum<br />
miserabiliter perdidit et consumpsit.<br />
2 Immo super omnes coaetaneos<br />
suos vanitatibus male proficiens,<br />
incentor malorum et aemulator<br />
stultitiae abundantius exsistebat.<br />
3 Admirationi omnibus erat et in<br />
pompa vanae gloriae praeire caeteros<br />
nitebatur, in iocis, in curiosis, in<br />
scurrilibus et inanibus verbis, in<br />
cantilenis, in vestibus mollibus et<br />
fluidis:<br />
4 quia praedives erat, non avarus sed<br />
prodigus, non accumulator pecuniae<br />
sed substantiae dissipator, cautus<br />
negotiator sed vanissimus<br />
dispensator; homo tamen humanius<br />
agens, habilis et affabilis multum,<br />
licet ad insipientiam sibi.<br />
5 Quoniam multi ob hoc maxime post<br />
ipsum abibant, fautores malorum et<br />
criminum incentores: sicque<br />
constipatus agminibus iniquorum,<br />
sublimis et magnanimus incedebat,<br />
iter agens per medium Babyloniae<br />
platearum,<br />
6 quousque respiceret de caelis<br />
Dominus, et propter nomen suum<br />
longe faceret furorem suum ab eo, et<br />
infrenaret os eius laude sua, ne<br />
penitus interiret.<br />
7 Facta est proinde, et immutatio<br />
dexterae Excelsi, ut per eum daretur<br />
peccatoribus fiducia in gratiam<br />
respirandi, et conversionis ad Deum<br />
omnibus fieret ad exemplum.<br />
Caput II - Qualiter Deus visitavit<br />
cor eius per corporis infirmitatem<br />
2.<br />
1 Nesses tristes princípios foi educado<br />
desde a infância o homem que hoje<br />
veneramos como santo, porque de<br />
fato é santo. Neles perdeu e consumiu<br />
miseravelmente o seu tempo quase<br />
até os vinte e cinco anos.<br />
2 Pior ainda: superou<br />
desgraçadamente os jovens da sua<br />
idade nas frivolidades e se<br />
apresentava mais generosamente<br />
como um incitador para o mal e um<br />
rival em loucuras.<br />
3 Todos o admiravam e ele procurava<br />
sobrepujar aos outros no fausto da<br />
vanglória, nos jogos, nos<br />
passatempos, nas risadas e nas<br />
conversas fúteis, nas canções e nas<br />
roupas delicadas e luxuosas.<br />
4 Na verdade, era muito rico, mas<br />
não avarento, antes pródigo; não<br />
ávido de dinheiro, mas gastador;<br />
negociante esperto, mas esbanjador<br />
insensato. Mas era também muito<br />
humano, muito jeitoso e afável,<br />
embora para sua própria insensatez.<br />
5 Porque era principalmente por isso<br />
que muitos o seguiam, gente que<br />
fazia o mal e incitava para o crime.<br />
Cercado por bandos de maus,<br />
adiantava-se altaneiro e magnânimo,<br />
caminhando pelas praças de Babilônia<br />
6 até que Deus o olhou do céu. Por<br />
causa do seu nome, afastou para<br />
longe dele o seu furor e pôs-lhe um<br />
freio à boca com o seu louvor, para<br />
que não perecesse de vez.<br />
7 Desde então esteve sobre ele a mão<br />
do Senhor e a destra do Altíssimo o<br />
transformou para que, por seu<br />
intermédio, fosse concedida aos<br />
pecadores a confiança na obtenção da<br />
graça e desse modo se tornasse um<br />
exemplo de conversão para Deus<br />
diante de todos.<br />
Capítulo 2 - Como o Senhor<br />
visitou-lhe o coração por meio de
et nocturnam visionem.<br />
3.<br />
1 Enimvero cum adhuc vir iste iuvenili<br />
calore in peccatis fervesceret, et<br />
lubrica aetas ad explenda iuvenilia<br />
iura ipsum impelleret insolenter, ac<br />
mansuescere nesciens, antiqui<br />
serpentis foret virulentia concitatus,<br />
adest subito divina ultio vel potius<br />
unctio super eum et aggreditur primo<br />
sensum erroneum revocare, animo<br />
angustiam et corpori molestiam<br />
inferendo, iuxta illud propheticum:<br />
Ecce ego saepiam viam tuam spinis et<br />
saepiam eam maceria (cfr. Is 48,9).<br />
2 Sicque diu infirmitate attritus, ut<br />
meretur pervicacia hominum quae vix<br />
nisi suppliciis emendatur, coepit intra<br />
se alia solito cogitare.<br />
3 Cumque iam paululum respirasset<br />
et baculo sustentatus, causa<br />
recuperandae sanitatis coepisset huc<br />
atque illuc per domicilium ambulare,<br />
die quadam foras exivit et<br />
circumadiacentem provinciam coepit<br />
curiosius intueri.<br />
4 Sed pulchritudo agrorum, vinearum<br />
amoenitas et quidquid visu pulchrum<br />
est, in nullo eum potuit delectare.<br />
5 Mirabatur propterea subitam sui<br />
mutationem, et praedictorum<br />
amatores stultissimos reputabat.<br />
4.<br />
1 Ab ea itaque die coepit seipsum<br />
vilescere sibi, et in contemptu<br />
quodam habere, quae prius in<br />
admiratione habuerat et amore.<br />
2 Non plene tamen nec vere, quia<br />
nondum solutus erat a vinculis<br />
vanitatum, nec perversae servitutis<br />
iugum excusserat de cervice (cfr. Gen<br />
27,40).<br />
3 Gravissimum enim est assueta<br />
relinquere et animo semel iniecta non<br />
uma doença e de uma visão<br />
noturna<br />
3.<br />
1 De fato, quando ele ainda vivia no<br />
pecado com paixão juvenil, arrastado<br />
pelas paixões da idade e incapaz de<br />
controlar- se, poderia sucumbir ao<br />
veneno da antiga serpente. Mas a<br />
vingança, ou melhor, a misericórdia<br />
divina, subitamente desperta sua<br />
consciência através de uma angústia<br />
na alma e de uma enfermidade no<br />
corpo, conforme as palavras do<br />
profeta: “Hei de barrar teu caminho<br />
com espinhos e cercá-lo de muralhas<br />
(cfr. Is 48,9)”.<br />
2 Prostrado por longa enfermidade,<br />
que é o que merece a teimosia dos<br />
homens que não se emendam a não<br />
ser com castigo, começou a refletir<br />
consigo mesmo de maneira diferente.<br />
3 Já um pouco melhor, e apoiado em<br />
um bastão, começou a andar pela<br />
casa para recuperar as forças. Certo<br />
dia, saiu à rua e começou a observar<br />
com curiosidade a região que o<br />
cercava.<br />
4 Mas nem a beleza dos campos, nem<br />
o encanto das vinhedos, nem coisa<br />
alguma agradável de se ver conseguia<br />
satisfazê-lo.<br />
5 Ficou surpreso com sua mudança<br />
repentina e começou a julgar<br />
estultíssimos os que amavam essas<br />
coisas.<br />
4.<br />
1 Desde esse dia, começou a ter-se<br />
em menos conta e a desprezar as<br />
coisas que antes tinha admirado e<br />
amado.<br />
2 Mas não inteiramente e de verdade,<br />
porque ainda não estava livre das<br />
cadeias das vaidades, nem tinha<br />
sacudido do pescoço o jugo da<br />
perversa servidão.<br />
3 É muito difícil deixar as coisas com<br />
que alguém se acostumou e não é
de facili enervantur; recurrit animus<br />
longo tempore segregatus ad<br />
rudimenta principii et assiduitate<br />
plerumque vitium vertitur in naturam.<br />
4 Tentat proinde Franciscus adhuc<br />
divinam fugere manum, et paternae<br />
correctionis paulisper oblitus,<br />
arridentibus sibi prosperis, cogitat<br />
quae sunt mundi (cfr. 1Cor 7,34) ac<br />
ignorans consilium Dei, de gloria<br />
saeculi et vanitate facturum adhuc<br />
maxima se promittit.<br />
5 Nam nobilis quidam civitatis Assisii,<br />
militaribus armis se non mediocriter<br />
praeparat et inanis gloriae vento<br />
inflatus, ad pecuniae vel honoris<br />
augenda lucra, iturum in Apuliam se<br />
spopondit.<br />
6 Quibus auditis, Franciscus, quia<br />
levis animo erat et non modicum<br />
audax, ad eundum conspirat cum illo,<br />
generis nobilitate impar sed<br />
magnanimitate superior, pauperior<br />
divitiis sed profusior largitate.<br />
5.<br />
1 Nocte igitur quadam, cum ad haec<br />
consummanda tota se deliberatione<br />
dedisset et desiderio aestuans ad iter<br />
agendum maxime anhelaret, qui<br />
percusserat eum in virga iustitiae, per<br />
visionem nocturnam (cfr. Iob 4,13;<br />
33,15) visitat eum in dulcedine<br />
gratiae; et quia gloriae cupidus erat,<br />
gloriae fastigio eum allicit et exaltat.<br />
2 Videbatur ei namque domum suam<br />
totam habere plenam militaribus<br />
armis, sellis scilicet, clipeis, lanceis et<br />
caeteris apparatibus; gaudensque<br />
plurimum, quid hoc esset, secum<br />
tacitus mirabatur.<br />
3 Non enim consueverat talia in domo<br />
sua videre, sed potius pannorum<br />
cumulos ad vendendum.<br />
4 Cumque ad subitum rerum eventum<br />
stuperet non modicum, responsum<br />
est ei, omnia haec arma sua fore<br />
militumque suorum.<br />
fácil libertar-se do que uma vez se<br />
aceitou. Mesmo depois de longa<br />
abstenção, o espírito volta ao que<br />
tinha aprendido e o costume<br />
geralmente transforma o vício em<br />
segunda natureza.<br />
4 Francisco ainda tentou fugir da mão<br />
de Deus e, quase esquecido da<br />
correção paterna, diante de uma<br />
oportunidade, pensou nas coisas que<br />
são do mundo e ignorou o conselho<br />
de Deus, prometendo a si mesmo o<br />
máximo da glória mundana e da<br />
vaidade.<br />
5 Pois um nobre de Assis não mediu<br />
despesas para se armar militarmente<br />
e, inchado pela glória vã, decidiu<br />
marchar para a Apúlia para ganhar<br />
mais dinheiro e honra.<br />
6 Sabendo disso, Francisco, que era<br />
leviano e não pouco audaz, alistou-se<br />
para ir com ele, porque era menos<br />
nobre mas de ambição maior, mais<br />
pobre mas também mais generoso.<br />
5.<br />
1 Todo entregue a esse plano e<br />
pensando com ardor na partida, certa<br />
noite, aquele que o tinha tocado com<br />
a vara da justiça visitou-o numa visão<br />
noturna, com a doçura da sua graça.<br />
E o seduziu e exaltou pelo fastígio da<br />
glória, porque ele tinha sede de<br />
glória.<br />
2 Pareceu-lhe ver a casa toda cheia<br />
de armas: selas, escudos, lanças e<br />
outros aparatos. Muito alegre,<br />
admirava-se em silêncio, pensando no<br />
que seria aquilo.<br />
3 Não estava acostumado a ver essas<br />
coisas em sua casa, mas apenas<br />
pilhas de fazendas para vender.<br />
4 E ainda estava aturdido com o<br />
acontecimento repentino, quando lhe<br />
foi dito que aquelas armas seriam<br />
suas e de seus soldados.<br />
5 Despertando de manhã, levantou-se<br />
alegre e, julgando a visão um
5 Expergefactus quoque animo<br />
gaudenti mane surrexit et praesagium<br />
magnae prosperitatis reputans<br />
visionem, prosperum futurum iter<br />
suum in Apuliam securatur.<br />
6 Nesciebat enim quid diceret (cfr.<br />
Mar 9,5), et munus sibi de caelo<br />
datum adhuc minime cognoscebat.<br />
7 In eo tamen perpendere poterat<br />
visionis huius suam interpretationem<br />
non esse veram, quia licet satis rerum<br />
gestarum utcumque similitudinem<br />
contineret, non tamen animus eius<br />
circa talia solito laetabatur.<br />
8 Vim namque quamdam sibimet<br />
facere oportebat, ut cogitata<br />
perficeret et iter concupitum effectui<br />
manciparet.<br />
9 Et quidem pulchre satis primo de<br />
armis fit mentio, et opportune<br />
multum arma traduntur contra fortem<br />
armatum militi pugnaturo, ut quasi<br />
alter David in nomine Domini Dei<br />
exercituum (cfr 1Re 17,45) ab<br />
inveterato inimicorum opprobio liberet<br />
Israelem.<br />
Caput. III - Qualiter mente sed<br />
non corpore mutatus de thesauro<br />
invento et sponsa allegorice<br />
loquebatur.<br />
6.<br />
1 Immutatus quoque, sed mente non<br />
corpore, ire in Apuliam iam recusat,<br />
et voluntatem suam studet dirigere ad<br />
divinam.<br />
2 Sicque parumper a saeculari<br />
tumultu se subtrahens et negotio,<br />
studet in interiore homine recondere<br />
Iesum Christum.<br />
3 Abscondit velut prudens negotiator<br />
margaritam inventam oculis<br />
illusorum, et occulte nititur eam,<br />
venditis omnibus (cfr. Mat 13,46),<br />
comparare.<br />
4 Nam cum vir quidam in civitate<br />
Assisii magis inter caeteros sibi<br />
dillectus exsisteret, quoniam unius<br />
presságio de grande prosperidade,<br />
ficou certo de que sua excursão à<br />
Apúlia seria um êxito.<br />
6 Pois não sabia o que dizer e ainda<br />
não entendera nada do dom que lhe<br />
fora feito pelo céu.<br />
7 Em um ponto, poderia ter percebido<br />
que sua interpretação do sonho não<br />
era verdadeira porque, embora<br />
contivesse muita semelhança com<br />
coisas já acontecidas, dessa vez seu<br />
espírito não estava tão feliz como de<br />
costume.<br />
8 Precisava até fazer algum esforço<br />
para executar o que planejara e levar<br />
a cabo o seu plano.<br />
9 É muito interessante esta menção<br />
de armas logo aqui no começo. Muito<br />
oportunamente se oferecem armas ao<br />
soldado que vai combater o forte<br />
armado e, como um outro Davi em<br />
nome do Senhor dos exércitos, há de<br />
libertar Israel do antigo opróbrio dos<br />
inimigos.<br />
Capítulo 3 - Como, transformado<br />
interiormente, mas não<br />
exteriormente, falou<br />
alegoricamente de um tesouro<br />
encontrado e de uma noiva.<br />
6.<br />
1 Já mudado, mas só espiritual e não<br />
exteriormente, não quis mais ir para a<br />
Apúlia e procurou orientar sua<br />
vontade pela vontade de Deus.<br />
2 Por isso subtraiu-se aos poucos do<br />
bulício do mundo e dos negócios,<br />
querendo esconder Jesus Cristo em<br />
seu interior.<br />
3 Como um negociante prudente,<br />
escondeu aos olhos dos enganadores<br />
a pérola encontrada e, ocultamente,<br />
procurou vender tudo para poder<br />
adquiri-la.<br />
4 Tinha predileção por um jovem de<br />
Assis, porque era de sua idade e uma
cum eo erat aetatis et assidua<br />
familiaritas mutuae dilectionis ad<br />
communicanda secreta sua ipsi<br />
praeberet ausum, eum ad loca remota<br />
et apta consiliis saepius perducebat,<br />
quemdam thesaurum pretiosum et<br />
magnum se asserens invenisse.<br />
5 Exsultat homo ille ac de auditis<br />
exsistens sollicitus, libenter cum eo<br />
graditur, quoties advocatur.<br />
6 Crypta quaedam era iuxta<br />
civitatem, ad quam frequenter<br />
euntes, de thesauro mutuo<br />
loquebantur.<br />
7 Intrabat vir Dei, qui sanctus iam<br />
sancto proposito erat, cryptam illam,<br />
socio de foris exspectante, et novo ac<br />
singulari perfusus spiritu, Patrem<br />
suum in abscondito (cfr Mat 6,6)<br />
exorabat.<br />
8 Gestiebat neminem scire quid<br />
ageret intus, et occasione boni melius<br />
sapienter occultans, solum Deum in<br />
suo proposito consulebat.<br />
9 Orabat devotus, ut Deus aeternus<br />
et verus dirigeret viam suam et suam<br />
illum doceret facere voluntatem (cfr.<br />
Ps 142,10).<br />
10 Maximam sustinebat animi<br />
passionem et, donec opere compleret<br />
quod conceperat corde, quiescere non<br />
valebat; cogitationes variae sibi<br />
invicem succedebant, et ipsarum<br />
importunitas eum duriter perturbabat.<br />
11 Ardebat intus igne divino et<br />
conceptum ardorem mentis celare de<br />
foris non valebat; poenitebat eum<br />
peccasse tam graviter et offendisse<br />
oculos maiestatis (cfr. Is 3,8), nec<br />
iam eum mala praeterita seu<br />
praesentia delectabant; sed nondum<br />
plene receperat continendi fiduciam a<br />
futuris.<br />
12 Propterea cum foras revertebatur<br />
ad socium, ita erat labore confectus,<br />
ut alius intrans, alius exiens videretur.<br />
amizade plenamente compartilhada<br />
permitia contar-lhe seus segredos.<br />
Levava-o muitas vezes a lugares<br />
afastados e aptos para os seus<br />
planos, garantindo que tinha<br />
encontrado um tesouro precioso e<br />
enorme.<br />
5 Alegre e curioso e curioso pelo que<br />
ouvira, o amigo ia de boa vontade<br />
com ele todas as vezes que era<br />
chamado.<br />
6 Havia uma cripta perto da cidade, à<br />
qual iam com freqüência para falar do<br />
tesouro.<br />
7 O homem de Deus, já santificado<br />
pelo desejo de ser santo, entrava na<br />
cripta enquanto o companheiro ficava<br />
esperando do lado de fora e, tomado<br />
pelo novo e singular espírito, orava ao<br />
Pai na solidão.<br />
8 Esforçava-se para que ninguém<br />
soubesse o que fazia lá dentro, para<br />
que o segredo fosse causa de maior<br />
bem, e buscava só a Deus em seu<br />
santo propósito.<br />
9 Orava com devoção para que Deus<br />
eterno e verdadeiro dirigisse seu<br />
caminho e o ensinasse a cumprir sua<br />
vontade.<br />
10 Sustentava em sua alma uma luta<br />
violenta e não conseguia parar<br />
enquanto não realizasse o que tinha<br />
resolvido em seu coração.<br />
Pensamentos muito variados<br />
entrecruzavam-se nele,<br />
importunando-o e perturbando-o<br />
duramente.<br />
11 Ardia interiormente pela chama<br />
divina e não conseguia esconder o<br />
fervor de sua alma. Doía-lhe ter<br />
pecado tão gravemente e ofendido os<br />
olhos da majestade de Deus. As<br />
vaidades do passado ou do presente<br />
já não o agradavam, mas ainda não<br />
recebera plenamente a confiança de<br />
poder resistir-lhes no futuro.<br />
12 Por isso, quando voltava para<br />
junto do companheiro, estava tão
7.<br />
1 Quadam vero die, cum Domini<br />
misericordiam plenissime invocasset,<br />
ostensum est ei a Domino, quid ipsum<br />
agere oporteret.<br />
2 Tantoque deinceps repletus est<br />
gaudio (cfr. Ps 125,2), quod non se<br />
capiens prae laetitia, etiam nolens, ad<br />
aures hominum aliquid eructabat.<br />
3 Sed licet prae magnitudine inspirati<br />
amoris silere non posset, cautius<br />
tamen aliquid et in aenigmate<br />
loquebatur.<br />
4 Sicut enim speciali amico, ut dictum<br />
est, de thesauro abscondito (cfr. Mat<br />
13,44), sic et caeteris loqui figuraliter<br />
nitebatur; dicebat se in Apuliam nolle<br />
ire, sed in patria propria promittebat<br />
nobilia et ingentia se facturum.<br />
5 Putabant homines quod uxorem<br />
ducere vellet, ipsumque interrogantes<br />
dicebant: “Uxoremne ducere vis,<br />
Francisce?” 6 Qui respondens eis<br />
aiebat: “Nobiliorem et pulchriorem<br />
sponsam quam unquam videritis<br />
ducam, quae caeteris forma<br />
praemineat et sapientia cunctas<br />
excellat”.<br />
7 Et equidem immaculata Dei sponsa<br />
est vera religio (cfr. Iac 1,27) quam<br />
suscepit, et thesaurus absconditus est<br />
regnum caelorum (cfr. Mat 13,44),<br />
quod tanto desiderio exquisivit;<br />
8 quia necessario erat omnino vocatio<br />
evangelica in eo explenda, qui<br />
Evangelii erat minister (cfr. Eph 3,7)<br />
in fide et veritate (cfr. 1Tim 2,7)<br />
futurus.<br />
Caput IV - Qualiter, venditis<br />
omnibus, pecuniam susceptam<br />
contempsit.<br />
8.<br />
1 Eia, sic affectus beatus servus<br />
Altissimi et Sancto Spiritu<br />
confirmatus, quoniam aderat tempus<br />
cansado que nem parecia o mesmo<br />
que tinha entrado.<br />
7.<br />
1 Certo dia, tendo invocado mais<br />
plenamente a misericórdia divina, o<br />
Senhor lhe mostrou o que tinha que<br />
fazer.<br />
2 Ficou tão cheio de alegria, que não<br />
cabia mais em si e, mesmo sem<br />
querer, deixou escapar alguma coisa<br />
aos ouvidos dos outros.<br />
3 Mas embora não pudesse calar-se<br />
por ser tão grande o amor que lhe<br />
fora inspirado, era com cautela que<br />
comunicava alguma coisa, e falando<br />
em parábolas.<br />
4 Assim como falara ao amigo íntimo<br />
de um tesouro escondido, como<br />
dissemos, aos outros procurava falar<br />
por analogias. Dizia que não queria ir<br />
para a Apúlia, mas prometia que<br />
haveria de fazer coisas nobres e<br />
estupendas em sua própria terra.<br />
5 Os outros acharam que ele ia se<br />
casar e perguntaram: “Você vai se<br />
casar, Francisco?”<br />
6 Respondeu-lhes: “Vou me casar<br />
com uma noiva nobre e bonita como<br />
vocês nunca viram, que ganha das<br />
outras em beleza e supera a todas em<br />
sabedoria”.<br />
7 De fato, a esposa imaculada do<br />
Senhor era a verdadeira religião, que<br />
ele abraçara, e o tesouro escondido<br />
era o reino dos céus, que buscou com<br />
tanto entusiasmo.<br />
8 Pois era necessário que se<br />
cumprisse plenamente a vocação<br />
evangélica naquele que haveria de ser<br />
ministro fiel e autêntico do Evangelho.<br />
Capítulo 4 - Como, tendo vendido<br />
tudo, desprezou o dinheiro<br />
recebido<br />
8.<br />
1 Quando chegou a hora estabelecida,<br />
o servo do Altíssimo, assim preparado<br />
e confirmado pelo Espírito Santo,
statutum (cfr. Iob 12,5), sequitur<br />
illum beatum impetum animi sui, quo<br />
ad optima bona, calcatis saecularibus,<br />
itur.<br />
2 Non licebat de caetero facere<br />
moram, quia letalis morbus ubique<br />
iam in tantum excreverat et multorum<br />
sic omnes occupaverat artus, ut,<br />
aliquantisper medico retardante,<br />
abriperet vitam, vitali spiritu<br />
intercluso.<br />
3 Surgit proinde, signo sanctae crucis<br />
se muniens, et praeparato equo,<br />
super eum ascendit, assumptisque<br />
secum pannis scarulaticis ad<br />
vendendum, ad civitatem quae<br />
Fulgineum vocatur, festinus devenit.<br />
4 Ibi ex more venditis omnibus quae<br />
portabat, caballum cui tunc insederat,<br />
felix mercator, assumpto praetio<br />
dereliquit, regressusque inde,<br />
depositis sarcinis, quid ageret de<br />
pecunia religiosa mente tractabat.<br />
5 Mirum in modum mox totus in Dei<br />
opere conversus, gravatum valde se<br />
sentiens pecuniam illam vel una hora<br />
portare, ac velut arenam reputans<br />
omne illius emolumentum, ad<br />
deponendam illam cito festinat.<br />
6 Cumque versus civitatem Assisii<br />
remearet, repperit iuxta viam<br />
quamdam ecclesiam, quae in<br />
honorem sancti Damiani fuerat<br />
antiquitus fabricata, sed casum<br />
proximum ex vetustate nimia<br />
minabatur.<br />
9.<br />
1 Ad quam novus Christi miles (cfr.<br />
2Tim 2,3) adveniens, pietate tantae<br />
necessitatis commotus, cum timore ac<br />
reverentia introivit.<br />
2 Et invento illic quodam paupere<br />
sacerdote, magnaque cum fide<br />
osculatis eius manibus sacris,<br />
pecuniam ei obtulit quam portabat, et<br />
propositum suum per ordinem<br />
enarravit.<br />
seguiu o ímpeto sagrado do espírito,<br />
pelo qual se chega aos bens<br />
melhores, desprezando os que<br />
passam.<br />
2 De fato, nem podia esperar mais:<br />
uma doença mortal estendia por toda<br />
parte seus efeitos nefastos e<br />
paralisava tantas pessoas, que<br />
qualquer demora do médico podia ser<br />
fatal para elas.<br />
3 Levantou-se, armado do sinal da<br />
cruz e, tendo preparado um cavalo,<br />
montou e, levando consigo peças de<br />
escarlate para vender, partiu veloz<br />
para Foligno.<br />
4 Tendo lá vendido como de costume<br />
tudo que levara, o feliz mercador<br />
deixou até o cavalo que montara,<br />
depois de receber o preço que valia.<br />
De volta, livre da carga, vinha<br />
pensando com visão religiosa no que<br />
fazer com o dinheiro.<br />
5 Admirável e repentinamente todo<br />
convertido para as coisas de Deus,<br />
achou que era pesado demais<br />
carregar aquela soma por uma hora<br />
que fosse. Considerando simples areia<br />
todo aquele pagamento, apressou-se<br />
em se desfazer dela.<br />
6 Vindo na direção de Assis,<br />
encontrou à beira do caminho uma<br />
igreja erguida havia muito tempo em<br />
honra de São Damião e agora<br />
ameaçando ruína por sua muita<br />
antiguidade.<br />
9.<br />
1 Chegando a ela, o novo soldado de<br />
Cristo, comovido pela piedade de tão<br />
urgente necessidade, entrou cheio de<br />
temor e de reverência.<br />
2 Encontrando lá um sacerdote pobre,<br />
beijou suas mãos consagradas cheio<br />
de fé, deu-lhe o dinheiro que levava e<br />
contou direitinho o que queria.<br />
3 Espantado, e admirando tão incrível<br />
e repentina conversão, o padre não
3 Obstupefactus sacerdos et, ultra<br />
quam credi potest, subitam rerum<br />
conversionem admirans, quae<br />
audiebat credere recusavit.<br />
4 Et quia putabat illudi sibi, noluit<br />
apud se oblatam pecuniam retinere.<br />
5 Viderat enim eum, ut itam dicam,<br />
pene altera die enormiter vivere inter<br />
cognatos et notos (cfr. Luc 2,44) et<br />
supra caeteros suam stultitiam<br />
exaltare.<br />
6 At ipse pertinacius persistens,<br />
verbis suis fidem facere nitebatur,<br />
orans enixius et deprecans<br />
sacerdotem, ut eum secum morari<br />
pro Domino pateretur.<br />
7 Acquievit tandem sacerdos de mora<br />
illius, sed timore parentum pecuniam<br />
non recepit, quam verus pecuniarum<br />
contemptor in quamdam fenestram<br />
proiciens, de ipsa velut de pulvere<br />
curat.<br />
8 Cupiebat enim possidere sapientiam<br />
quae auro melior, et prudentiam<br />
acquirere quae pretiosior est argento<br />
(Prov 16,16).<br />
Caput V - Qualiter pater eius<br />
persequens ligavit eum.<br />
10.<br />
1 Moram igitur faciente in praedicto<br />
loco servo Dei excelsi, pater eius<br />
circuit usquequaque tanquam sedulus<br />
explorator, scire cupiens quid de filio<br />
actum sit.<br />
2 Et dum intellexisset eum in loco iam<br />
dicto taliter conversari, tactus dolore<br />
cordis intrinsecus (Gen 6,6), ad<br />
subitum rerum eventum turbatus est<br />
valde (cfr. Ps 6,4) nimis,<br />
convocatisque amicis ac vicinis (cfr.<br />
Luc 15,6), citissime cucurrit ad locum<br />
in quo Dei famulus morabatur.<br />
3 At ipse, quia novus Christi athleta<br />
erat, cum audiret persequentium<br />
minas ac eorum praesentiret<br />
adventum, dare locum irae (cfr. Rom<br />
12,19) nolens, in quamdam occultam<br />
quis acreditar.<br />
4 Achando que estava sendo<br />
enganado, não aceitou o dinheiro<br />
oferecido:<br />
5 poderíamos dizer que o tinha visto,<br />
um dia antes, vivendo regaladamente<br />
entre parentes e conhecidos e<br />
mostrando mais loucura que os<br />
outros.<br />
6 Mas o jovem insistia teimosamente,<br />
e com palavras ardentes procurava<br />
convencer o sacerdote que, pelo amor<br />
de Deus, lhe permitisse viver em sua<br />
companhia.<br />
7 Afinal o padre concordou em que<br />
ficasse, mas, por medo de seus pais,<br />
não recebeu o dinheiro, que<br />
Francisco, verdadeiro desprezador de<br />
todas as riquezas, jogou a uma<br />
janela, tratando-o como se fosse pó.<br />
8 Pois desejava possuir a sabedoria<br />
que é melhor do que o ouro e adquirir<br />
a prudência que é mais preciosa do<br />
que a prata (Prov 16,16).<br />
Capítulo 5 - Como seu pai,<br />
perseguindo-o, o prendeu<br />
10.<br />
1 Enquanto o servo de Deus Altíssimo<br />
estava nesse lugar, seu pai, como um<br />
investigador aplicado buscava-o por<br />
todos os lados, querendo saber que<br />
fim levara o filho.<br />
2 Quando entendeu como ele estava<br />
vivendo naquele local, teve o coração<br />
ferido de íntima dor, e ficou muito<br />
perturbado com a súbita mudança.<br />
Convocou amigos e vizinhos e correu<br />
o mais depressa que pôde para onde<br />
morava o servo de Deus.<br />
3 Francisco, que era um atleta de<br />
Cristo ainda novato, sabendo das<br />
ameaças dos que o perseguiam e<br />
pressentindo sua chegada, não quis<br />
dar oportunidade à raiva e se meteu<br />
numa cova secreta que tinha
caveam quam ad hoc ipsemet<br />
paraverat, se mergebat.<br />
4 Erat fovea illa in domo, uni tantum<br />
forte cognita soli, in qua per mensem<br />
unum sic continuo latitavit, ut ad<br />
causam humanae necessitatis egredi<br />
vix auderet.<br />
5 Cibus si quando dabatur, in foveae<br />
occulto edebat eum, et clandestinum<br />
ei omne impendebatur obsequium.<br />
6 Oransque orabat iugiter lacrimarum<br />
imbre perfusus, ut liberaret eum<br />
Dominus de manibus persequentium<br />
animam (cfr. Ps 141,7) suam, et ut<br />
pia vota sua benigno favore<br />
compleret: in ieiunio et fletu (cfr. Ioel<br />
2,12) exorabat clementiam Salvatoris,<br />
et de sua diffidens industria, totum<br />
iactabat in Domino cogitatum (cfr. Ps<br />
54, 23).<br />
7 Et licet esset in fovea et in tenebris<br />
constitutus (cfr. Dan 2,22),<br />
perfundebatur tamen indicibili<br />
quadam laetitia sibi hactenus<br />
inexperta, ex qua totus ignescens,<br />
relicta fovea, palam se persecutorum<br />
exposuit maledictis.<br />
11.<br />
1 Surrexit itaque protinus impiger,<br />
festinus et alacer et ad praeliandum<br />
pro Domino scutum fidei (cfr. Eph<br />
6,16) praeferens, magnaeque fiduciae<br />
armis munitus, versus civitatem<br />
aggressus est viam et, divino calore<br />
succensus, coepit semetipsum<br />
segnitiei et ignaviae plurimum<br />
incusare.<br />
2 Quo viso, cuncti qui noverant eum,<br />
comparantes ultima primis, coeperunt<br />
illi miserabiliter exprobare et insanum<br />
ac dementem acclamantes, lutum<br />
platearum (cfr. Ps 17,43) et lapides in<br />
(cfr. Ioa 8,59) ipsum proiciunt.<br />
3 Cernebant eum a pristinis moribus<br />
alteratum et carnis maceratione valde<br />
confectum, et ideo totum quod agebat<br />
exinanitioni et dementiae imputabant.<br />
preparado para isso.<br />
4 Esteve um mês nesse esconderijo,<br />
que ficava na casa e talvez só fosse<br />
conhecido por um amigo, mal<br />
ousando sair para as necessidades.<br />
5 Comia algum alimento, quando o<br />
recebia, no fundo da cova. Todo<br />
auxílio lhe era levado em segredo.<br />
6 Banhado em lágrimas, rezava<br />
continuamente para que Deus o<br />
livrasse da mão dos que o perseguiam<br />
e, por um favor benigno, lhe<br />
permitisse cumprir seus piedosos<br />
propósitos. Jejuando e chorando,<br />
implorava a clemência do Salvador e,<br />
desconfiando da própria capacidade,<br />
punha em Deus todo o seu<br />
pensamento.<br />
7 Mesmo dentro do buraco e na<br />
escuridão, gozava de uma alegria<br />
indizível, que nunca tinha<br />
experimentado. Cheio de ardor, saiu<br />
do esconderijo e se apresentou às<br />
injúrias dos que o perseguiam.<br />
11.<br />
1 Levantou-se sem vacilar, com<br />
alegria e presteza, ostentando o<br />
escudo da fé para combater pelo<br />
Senhor e munido com as armas de<br />
uma grande confiança. Tomou o<br />
caminho da cidade e, animado pelo<br />
entusiasmo divino, começou a acusarse<br />
por sua demora e covardia.<br />
2 Vendo-o, todos os que o conheciam<br />
e confrontavam o presente com o<br />
passado passaram a insultá-lo<br />
miseravelmente, chamando-o de<br />
louco e demente, e lhe atiraram<br />
pedras e lama das praças.<br />
3 Viam-no completamente<br />
transformado em seus hábitos<br />
anteriores e muito acabado pela<br />
mortificação, e atribuíam seu<br />
comportamento à fraqueza e à
4 Sed quia melior est patiens<br />
arrogante (Qo 7,9), famulus Dei<br />
surdum his omnibus se praestabat et<br />
nulla fractus aut mutatus iniuria, pro<br />
his omnibus gratias Domino referebat.<br />
5 In vanum namque iniquus<br />
persequitur ad honesta tendentem,<br />
quia quanto plus fuerit ille concussus,<br />
tanto fortius triumphabit. Generosum<br />
animum, ait quidam, dedecus efficit<br />
fortiorem.<br />
12.<br />
1 Cumque diu rumor ac plausus<br />
huiusmodi de ipso per plateas ac<br />
vicos discurreret civitatis (cfr. Cant<br />
3,2), et huc atque illuc illudentium<br />
sonitus resultaret, inter multos<br />
quorum tetigit aures, horum fama<br />
tandem pervenit ad patrem.<br />
2 Qui cum audisset filii sui nomen, et<br />
in eo tale negotium a concivibus<br />
intorqueri, continuo surgit, non ad<br />
liberandum eum, sed potius ad<br />
perdendum;<br />
3 nullaque moderatione servata,<br />
tamquam lupus ad ovem advolat et<br />
torvo ac truci vultu illum respiciens,<br />
iniecta manu, inverecunde ac<br />
inhoneste satis ad propriam domum<br />
pertraxit eum.<br />
4 Sicque omni miseratione subtracta,<br />
per plures dies eum in tenebroso loco<br />
reclusit, et putans animum eius<br />
flectere ad sui consensum, primo<br />
verbis deinde verberibus et vinculis<br />
agit.<br />
5 Ipse vero ex hoc ad exsequendum<br />
propositum sanctum promptior et<br />
validior reddebatur, et nec<br />
exprobratus verbis, nec vinculis<br />
fatigatus, patientiam dereliquit.<br />
6 Non enim per flagella et vincula<br />
potest a mentis recta intentione<br />
declinare ac statu, nec a Christi grege<br />
abduci, cui praecipitur in tribulatione<br />
gaudere;<br />
loucura.<br />
4 Mas, como a paciência vale mais<br />
que a arrogância, o servo de Deus se<br />
fazia surdo a tudo isso e, sem se<br />
ofender ou abater, dava graças a<br />
Deus por todas as coisas.<br />
5 Pois é em vão que o iníquo<br />
persegue quem busca a honestidade:<br />
quanto mais for ultrajado, maior sua<br />
vitória. O coração generoso, disse um<br />
autor, torna-se mais forte com o<br />
desprezo.<br />
12.<br />
1 Mas o tumulto pelas praças e ruas<br />
da cidade durou tanto, ouvindo-se em<br />
toda parte o clamor dos que o<br />
insultavam, que, entre os muitos a<br />
cujos ouvidos chegou, estava também<br />
seu pai.<br />
2 Ouvindo o nome do filho, e que<br />
estava sendo comprometido nesse<br />
tipo de conversa por seus<br />
concidadãos, levantou-se<br />
imediatamente, não para libertá-lo<br />
mas para perdê-lo.<br />
3 Sem moderação alguma, partiu<br />
como um lobo para cima da ovelha e,<br />
olhando-o com truculência, arrastou-o<br />
com modos indignos e afrontosos<br />
para casa.<br />
4 Sem qualquer compaixão, prendeuo<br />
por muitos dias em um lugar escuro<br />
e, querendo dobrá-lo para seu modo<br />
de ver, agiu primeiro com palavras e<br />
depois com chicotadas e algemas.<br />
5 Com isso tudo, o próprio Francisco<br />
ficou ainda mais pronto e decidido a<br />
seguir seu santo propósito, e sem se<br />
convencer com as palavras, nem se<br />
cansar da cadeia, não perdeu a<br />
paciência.<br />
6 Não são castigos e algemas que vão<br />
mudar a maneira correta de pensar e<br />
de agir, ou afastar do rebanho de<br />
Cristo aquele que aprendeu que deve<br />
se alegrar nas tribulações.<br />
7 Não treme diante de um dilúvio de
7 nec trepidat in diluvio aquarum<br />
multarum (Ps 31,6), cui est refugium<br />
a pressura Filius Dei, qui, ne nostra<br />
nobis aspera videantur, semper sua<br />
ostendit esse maiora quae pertulit.<br />
Caput VI - Qualiter mater eius<br />
solvit eum, et quomodo coram<br />
Episcopo Assisii se denudavit.<br />
13.<br />
1 Factum est autem cum pater eius,<br />
familiari causa urgente, aliquantulum<br />
a propria discessisset, et vir Dei<br />
vinctus in domus ergastulo<br />
permaneret, mater eius quae sola<br />
domi cum eo remanserat, factum viri<br />
sui non probans, blandis sermonibus<br />
filium allocuta est.<br />
2 Cumque videret, quod eum a suo<br />
proposito revocare non posset,<br />
commota sunt materna viscera super<br />
(cfr. 3Re 3,26) eum, et confractis<br />
vinculis, liberum eum abire permisit.<br />
3 At ipse gratias omnipotenti Deo<br />
referens, ad locum in quo fuerat<br />
prius, concitus est reversus.<br />
4 Maiore enim libertate utitur,<br />
tentationum documentis probatus, et<br />
per multiplicia bella imaginem<br />
induerat laetiorem; securiorem ex<br />
iniuriis receperat animum, et liber<br />
ubique pergens, magnanimior<br />
incedebat.<br />
5 Revertitur interea pater, et eo non<br />
invento, peccata peccatis accumulans,<br />
ad convicia uxoris convertitur.<br />
6 Cucurrit deinde ad locum, fremens<br />
et perstrepens, ut si eum revocare<br />
non posset, saltem de provincia<br />
effugaret.<br />
7 Verum quia timor Domini fiducia<br />
fortitudinis est (cfr. Prov 14,26), ut<br />
audivit carnalem patrem gratiae filius<br />
ad se venientem, securus et laetus<br />
ultro se obtulit, libera voce clamans<br />
se pro nihilo ducere vincula et verbera<br />
eius.<br />
muitas águas quem, na hora do<br />
aperto, se refugia no Filho de Deus, o<br />
qual, para que nossas tribulações não<br />
nos pareçam insuportáveis, sempre<br />
mostra que já passou por coisas<br />
piores.<br />
Capítulo 6 - Como sua mãe o<br />
soltou e como se despiu diante do<br />
bispo de Assis<br />
13.<br />
1 Aconteceu que seu pai precisou<br />
ausentar-se, pela urgência dos<br />
negócios, por algum tempo, deixando<br />
o homem de Deus preso no<br />
calabouço. A mãe, que ficou sozinha<br />
com ele em casa, e não aprovava o<br />
procedimento do marido, dirigiu-se ao<br />
filho com palavras ternas.<br />
2 Mas, vendo que não conseguia fazêlo<br />
mudar de opinião, sentiu seu<br />
coração materno se enternecer e,<br />
soltando as correntes, deixou-o sair.<br />
3 Ele deu graças a Deus e voltou<br />
depressa para o lugar onde estivera<br />
antes. Provado pelas tentações,<br />
gozava agora de maior liberdade e,<br />
depois de tantas lutas, adquirira um<br />
ânimo mais sereno.<br />
4 As dificuldades lhe deram maior<br />
segurança, e começou a andar mais<br />
confiante e livre por toda parte.<br />
5 Nesse meio tempo, o pai estava de<br />
volta. Não o tendo encontrado,<br />
acumulando seus desatinos, armou<br />
uma gritaria com sua mulher.<br />
6 Depois, irado e ameaçador, correu<br />
em busca do filho, decidido a expulsálo<br />
da região, se não conseguisse<br />
traze-lo de volta.<br />
7 Mas, como o temor de Deus é o<br />
arrimo da confiança, logo que o filho<br />
da graça viu que seu pai carnal<br />
estava chegando, veio seguro, alegre<br />
e espontaneamente ao seu encontro,<br />
dizendo claramente que, para ele,<br />
cárceres e castigos não queriam dizer<br />
nada.
8 Insuper attestatur se pro Christi<br />
nomine gaudenter mala omnia<br />
subiturum.<br />
14.<br />
1 Videns autem pater, quod ab<br />
incepto itinere ipsum revocare non<br />
posset, totus ad extorquendam<br />
pecuniam instigatur.<br />
2 Desideraverat vir Dei eam in<br />
pauperum victu et illius loci aedificiis<br />
totam expendere ac praebere; sed qui<br />
pecuniam non amabat, nulla de ipsa<br />
specie boni decipi potest, et qui nullo<br />
ipsius detinebatur affectu ad eius<br />
amissionem in aliquo non turbatur.<br />
3 Inventa itaque pecunia, quam<br />
maximus terrenorum contemptor et<br />
caelestium divitiarum nimis cupidus<br />
exquisitor in pulverem et fenestram<br />
excusserat, saevientis patris<br />
aliquantulum exstinguitur furor, et<br />
avaritiae sitis inventionis vapore<br />
utcumque restringitur.<br />
4 Ducit eum deinde coram episcopo<br />
civitatis, ut ipsius manibus omnibus<br />
eius renuntians facultatibus, omnia<br />
redderet quae habebat.<br />
5 Quod non solum ipse non renuit,<br />
sed et multum gaudens prompto<br />
animo acceleravit facere postulata.<br />
15.<br />
1 Cumque perductus esset coram<br />
episcopo, nec moras patitur nec<br />
cunctatur de aliquo, immo nec verba<br />
exspectat nec facit, sed continuo,<br />
depositis et proiectis omnibus<br />
vestimentis, restituit ea patri.<br />
2 Insuper et nec femoralia retinens,<br />
totus coram omnibus denudatur.<br />
3 Episcopus vero animum ipsius<br />
attendens, fervoremque ac<br />
constantiam nimis admirans, protinus<br />
exsurrexit et inter brachia sua ipsum<br />
recolligens, pallio quo indutus erat<br />
contexit eum.<br />
4 Intellexit aperte divinum esse<br />
8 Até garantiu que, por amor de<br />
Cristo, estava disposto a suportar<br />
com alegria todos os males.<br />
14.<br />
1 Vendo que não poderia afastá-lo do<br />
caminho em que se metera, o pai<br />
cuidou apenas de reaver o dinheiro.<br />
2 O homem de Deus teria querido<br />
gastá-lo e oferecê-lo todo para o<br />
sustento dos pobres e na construção<br />
daquele lugar mas, como não lhe<br />
tinha amor, não podia sofrer<br />
decepção alguma, nem se perturbou<br />
com a perda de um bem a que não<br />
tinha apego.<br />
3 Quando achou o dinheiro que ele,<br />
desprezador por excelência dos bens<br />
terrenos, ávido demais das riquezas<br />
celestes, tinha jogado a uma janela<br />
como lixo, acalmou-se um bocado o<br />
furor do pai irado. A recuperação foi<br />
como um refrigério para sua sede de<br />
avareza.<br />
4 Mais tarde, apresentou-o ao bispo<br />
da cidade, para que, renunciando em<br />
suas mãos à herança, devolvesse<br />
tudo que tinha.<br />
5 Ele não se recusou. Até se apressou<br />
alegremente a fazer o que pediam.<br />
15.<br />
1 Diante do bispo, não se demorou e<br />
nada o deteve: sem dizer nem<br />
esperar palavra, despiu e jogou suas<br />
roupas, devolvendo-as ao pai.<br />
2 Não guardou nem as calças: ficou<br />
completamente nu diante de todos.<br />
3 O bispo, compreendendo sua<br />
atitude e admirando muito seu fervor<br />
e constância, levantou-se<br />
prontamente e o acolheu em seus<br />
braços, envolvendo-o no manto.<br />
4 Compreendeu claramente que era<br />
uma disposição divina e percebeu que<br />
os gestos do homem de Deus, que<br />
estava presenciando, encerravam
consilium, et facta viri Dei quae<br />
praesentialiter viderat, cognovit<br />
mysterium continere.<br />
5 Factus est propterea deinceps<br />
adiutor (cfr. Ps 29,11) eius, et fovens<br />
ipsum ac confortans, amplexatus est<br />
eum in visceribus charitatis.<br />
6 Ecce iam nudus cum nudo luctatur,<br />
et depositis omnibus quae sunt mundi<br />
(cfr. 1Cor 7,33), solius divinae<br />
iustitiae memoratur.<br />
7 Studet iam sic propriam<br />
contemnere vitam, omnem pro illa<br />
sollicitudinem deponendo, ut sibi<br />
pauperi pax esset in obsessa via, et<br />
solus carnis paries ipsum a divina<br />
visione interim separaret.<br />
Caput VII - Qualiter a latronibus<br />
captus, proiectus fuit in nive et<br />
quomodo servivit leprosis.<br />
16.<br />
1 Iam enim cum semicinctiis involutus<br />
pergeret, qui quondam scarulaticis<br />
utebatur, et per quamdam silvam<br />
laudes Domino lingua francigena<br />
decantaret, latrones super eum subito<br />
irruerunt.<br />
2 Quibus ferali animo eum, quis<br />
esset, interrogantibus, confidenter vir<br />
Dei plena voce respondit dicens:<br />
“Praeco sum magni Regis (cfr. Ps<br />
47,3; Mat 27,4)! Quid ad vos?”.<br />
3 At illi percutientes eum, in defosso<br />
loco pleno magnis nivibus proiecerunt<br />
dicentes: “Iace, rustice praeco Dei!”.<br />
4 Ipse vero se huc atque illuc<br />
revolvens, nive a se discussa, illis<br />
recedentibus, de fovea exsilivit, et<br />
magno exhilaratus gaudio, coepit alta<br />
voce per nemora laudes Creatori<br />
omnium personare.<br />
5 Tandem ad quoddam claustrum<br />
monachorum veniens, per plures dies<br />
in sola vili camisia, quasi garcio in<br />
coquina exsistens, cupiebat vel de<br />
brodio saturari.<br />
6 Verum cum, omni miseratione<br />
algum mistério.<br />
5 Tornou-se, desde então, seu<br />
protetor, animando-o, confortando-o<br />
e abraçando-o nas entranhas da<br />
caridade.<br />
6 É aqui que o nu luta com o<br />
adversário nu e, desprezando as<br />
coisas que são do mundo, aspira<br />
apenas à justiça de Deus.<br />
7 Foi assim que Francisco tratou de<br />
desprezar a própria vida, deixando de<br />
lado toda solicitude mundana, para<br />
encontrar como um pobre a paz no<br />
caminho que lhe fora aberto: só a<br />
parede da carne separava-o ainda da<br />
visão celeste.<br />
Capítulo 7 - Como, preso por<br />
ladrões, foi jogado na neve, e<br />
como serviu os leprosos<br />
16.<br />
1 Vestido de andrajos, ele que em<br />
outros tempos andara de escarlate, e<br />
cantando os louvores de Deus em<br />
francês através de um bosque, foi<br />
assaltado por ladrões.<br />
2 Perguntaram-lhe brutalmente quem<br />
era, e ele respondeu forte e<br />
confiante: “Sou um arauto do grande<br />
Rei! Que é que vocês têm com isso?”<br />
3 Bateram nele e o jogaram numa<br />
fossa cheia de neve, dizendo: “Fica aí,<br />
pobre arauto de Deus”.<br />
4 Quando se afastaram, revirou-se na<br />
fossa e conseguiu sair, sacudindo a<br />
neve. Com alegria redobrada,<br />
começou a cantar em voz alta pelos<br />
bosques os louvores do Criador de<br />
tudo.<br />
5 Chegando a um mosteiro, passou<br />
muitos dias na cozinha como<br />
servente, vestido apenas com uma<br />
túnica vil. Quisera saciar-se com um<br />
pouco de caldo.<br />
6 Mas ninguém teve pena dele e não<br />
conseguiu sequer alguma roupa<br />
velha. Saiu dali, não levado pela raiva
subtracta, nullum posset vel vetustum<br />
acquirere indumentum, non motus ira<br />
sed necessitate coactus, inde<br />
progrediens devenit ad Eugubii<br />
civitatem, ubi a quodam olim amico<br />
eius sibi tuniculam acquisivit.<br />
7 Post haec autem, modico tempore<br />
iam elapso, cum viri Dei ubique fama<br />
crebresceret et nomen eius<br />
divulgaretur (cfr. 2Par 26,8; Luc 4,37)<br />
in populis, prior monasterii supradicti,<br />
quod factum fuerat in virum Dei<br />
recolens et intelligens, venit ad eum,<br />
et ob reverentiam Salvatoris ab eo<br />
suppliciter pro se suisque veniam<br />
postulavit.<br />
17.<br />
1 Deinde vero totius humilitatis<br />
sanctus amator se transtulit ad<br />
leprosos, eratque cum eis,<br />
diligentissime serviens omnibus<br />
propter Deum, et lavans putredinem<br />
omnem ab eis, ulcerum etiam saniem<br />
extergebat, sicut ipse in Testamento<br />
suo loquitur dicens:<br />
2 “Quia cum essem in peccatis, nimis<br />
amarum mihi videbatur videre<br />
leprosos, et Dominus conduxit me<br />
inter illos, et feci misericordiam cum<br />
illis”.<br />
3 In tantum namque, ut dicebat,<br />
aliquando amara ei leprosorum visio<br />
exsistebat ut, cum tempore vanitatis<br />
suae per duo fere milliaria eminus<br />
ipsorum domos respiceret, nares suas<br />
propriis manibus obturaret.<br />
4 Sed, cum iam gratia et virtute<br />
Altissimi, sancta et utilia (cfr. Luc<br />
1,35; Tit 3,8) inciperet cogitare, in<br />
saeculari adhuc habitu constitutus<br />
leprosorum unum obvium habuit die<br />
quadam, et semetipso fortior effectus<br />
accessit, et osculatus est eum (cfr.<br />
Mar 14,45).<br />
5 Exinde quoque coepit seipsum<br />
magis ac magis contemnere,<br />
quousque misericordia Redemptoris<br />
mas pela necessidade, e foi para a<br />
cidade de Gúbio, onde conseguiu uma<br />
túnica com um de seus velhos<br />
amigos.<br />
7 Algum tempo depois, quando a<br />
fama do homem de Deus cresceu e o<br />
seu nome se espalhou no meio do<br />
povo, o prior daquele mosteiro,<br />
recordando e compreendendo o que<br />
fora feito contra o homem de Deus,<br />
procurou-o e pediu-lhe perdão por<br />
amor de Deus em seu nome e no dos<br />
monges.<br />
17.<br />
1 Depois disso, amante santo de toda<br />
humildade, transferiu-se para um<br />
leprosário. Vivia com os leprosos,<br />
servindo com a maior diligência a<br />
todos por amor de Deus. Lavava-lhes<br />
qualquer podridão dos corpos e<br />
limpava até o pus de suas chagas,<br />
como disse no Testamento:<br />
2 “Como estivesse ainda em pecado,<br />
parecia-me deveras insuportável olhar<br />
para leprosos, mas o Senhor me<br />
conduziu para o meio deles e eu tive<br />
misericórdia com eles”.<br />
3 Essa visão lhe era tão insuportável<br />
que, em suas próprias palavras, no<br />
tempo de sua vida mundana, tapava<br />
o nariz só de ver suas cabanas a duas<br />
milhas de distância. 4 Mas, eis que<br />
um dia, quando, por graça e força do<br />
Altíssimo, ainda vivia como secular<br />
mas já tinha começado a pensar nas<br />
coisas santas e úteis, encontrou-se<br />
com um leproso e, superando-se,<br />
chegou e o beijou.<br />
5 A partir de então, foi ficando cada<br />
dia mais humilde até chegar à<br />
perfeita vitória sobre si mesmo, por<br />
misericórdia do Redentor.<br />
6 Ajudava também os outros pobres,<br />
mesmo quando ainda era secular e
ad perfectam suimet victoriam<br />
perveniret.<br />
6 Aliorum quoque pauperum, in<br />
saeculo manens et adhuc saeculum<br />
sequens, erat adiutor, non habentibus<br />
porrigens misericordiae manum, et<br />
afflictis gerens compassionis<br />
affectum.<br />
7 Nam cum die una, praeter morem<br />
suum, quia curialissimus erat, cuidam<br />
pauperi postulanti ab eo<br />
eleemosynam exprobrasset, statim<br />
poenitentia ductus (cfr. Mat 27,3),<br />
coepit dicere intra se (cfr. Luc 7,49),<br />
magni vituperii fore magnique<br />
dedecoris petenti pro nomine tanti<br />
Regis subtrahere postulata.<br />
8 Posuit deinde in corde suo (cfr. Ps<br />
13,1; Act 5,4) nemini pro Deo a se<br />
petenti, secundum posse de caetero<br />
aliquid denegare.<br />
9 Quod et diligentissime fecit et<br />
implevit, quousque totum omnimode<br />
praebuit semetipsum, evangelici<br />
consilii primitus exsecutor quam<br />
doctor effectus:<br />
10 Qui petit a te, inquit, da ei, et<br />
volenti a te mutuari ne avertaris (cfr.<br />
Mat 5,42).<br />
Caput VIII - Quomodo construxit<br />
ecclesiam Sancti Damiani et de<br />
conversatione Dominarum in<br />
eodem loco degentium.<br />
18.<br />
1 Primum itaque opus quod beatus<br />
Franciscus aggreditur, liberatione sui<br />
de manu carnalis patris obtenta:<br />
domum construit Deo, illamque non<br />
de novo facere tentat, sed veterem<br />
reparat, vetustam resarcit;<br />
2 non fundamentum evellit, sed super<br />
illud aedificat, praerogativam, licet<br />
ignorans, semper reservans Christo:<br />
Fundamentum enim aliud nemo<br />
potest ponere, praeter id quod<br />
positum est, quod est Christus Iesus<br />
(1Cor 3,11).<br />
seguia o espírito do mundo,<br />
estendendo sua mão misericordiosa<br />
para os que não tinham nada e<br />
mostrando compassivo afeto para<br />
com os aflitos.<br />
7 Houve um dia em que, contra seu<br />
costume, porque era muito bem<br />
educado, tratou mal um pobre que<br />
lhe pedia esmola. Mas logo,<br />
arrependido, começou a dizer consigo<br />
mesmo que era grande ofensa e<br />
vergonha negar a quem estivesse<br />
pedindo no nome de tão grande Rei, o<br />
que quisesse.<br />
8 Resolveu que jamais negaria a<br />
quem lhe pedisse em nome de Deus o<br />
que estivesse ao seu alcance.<br />
9 E o cumpriu com muita diligência,<br />
até oferecer totalmente a si mesmo,<br />
fazendo-se antes um cumpridor que<br />
um mestre do Evangelho:<br />
10 “Dá a quem te pede e não te<br />
desvies daquele que te pedir<br />
emprestado (cfr. Mt 5,42).”.<br />
Capítulo 8 - Como construiu a<br />
igreja de São Damião e como<br />
viviam as senhoras que morvam<br />
nesse lugar<br />
18.<br />
1 A primeira obra que o bemaventurado<br />
Francisco empreendeu<br />
depois que se livrou de seu pai<br />
terreno foi edificar uma casa para<br />
Deus. Mas não tentou construí-la<br />
desde o começo: consertou o que era<br />
velho, reparou o que era antigo.<br />
2 Não desfez os alicerces mas edificou<br />
sobre eles, reservando essa<br />
prerrogativa, mesmo sem pensar, ao<br />
Cristo: ninguém pode pôr outro<br />
fundamento senão o que foi posto:<br />
Cristo Jesus (1Cor 3,11).
3 Cumque ad locum in quo, sicut<br />
dictum est, ecclesia Sancti Damiani<br />
antiquitus constructa fuerat, reversus<br />
foret, gratia ipsum Altissimi<br />
comitante, in brevi eam tempore<br />
studiosius reparavit.<br />
4 Hic est locus ille beatus et sanctus<br />
in quo gloriosa religio et<br />
excellentissimus ordo pauperum<br />
Dominarum et sanctarum virginum, a<br />
conversione beati Francisci fere sex<br />
annorum spatio iam elapso, per<br />
eundem beatum virum felix exordium<br />
sumpsit;<br />
5 in quo domina Clara, civitate Assisii<br />
oriunda, lapis pretiosissimus atque<br />
fortissimus caeterorum<br />
superpositorum lapidum exstitit<br />
fundamentum.<br />
6 Nam, cum post initiationem ordinis<br />
Fratrum, dicta domina sancti viri<br />
monitis ad Deum conversa fuisset,<br />
multis exstitit ad profectum et<br />
innumeris ad exemplum.<br />
7 Nobilis parentela sed nobilior gratia;<br />
virgo carne, mente castissima; aetate<br />
iuvencula sed animo cana;<br />
8 constans proposito et in divino<br />
amore ardentissima desiderio;<br />
sapientia praedita et humilitate<br />
praecipua: Clara nomine, vita clarior,<br />
clarissima moribus.<br />
19.<br />
1 Super hanc quoque<br />
pretiosissimarum margaritarum<br />
nobilis structura surrexit, quarum laus<br />
non ex hominibus sed ex ipso Deo est<br />
(cfr. Rom 2,29), cum nec angusta<br />
meditatio eam cogitare sufficiat, nec<br />
brevis locutio explicare.<br />
2 Praecipua namque ante omnia in eis<br />
viget virtus mutuae ac continuae<br />
charitatis, quae ita ipsarum in unum<br />
copulat voluntates, ut cum<br />
quadraginta vel quinquaginta pariter<br />
alicubi commorentur, idem velle ac<br />
idem nolle unum in eis spiritum faciat<br />
3 Voltou pois ao lugar em que, como<br />
dissemos, fora construída<br />
antigamente uma igreja de São<br />
Damião. Com a graça do Altíssimo,<br />
reparou-a cuidadosamente em pouco<br />
tempo.<br />
4 Foi esse o lugar feliz e abençoado<br />
em que teve auspicioso início a<br />
família religiosa e excelentíssima<br />
Ordem das Senhoras Pobres e santas<br />
virgens, quase seis anos depois da<br />
conversão do bem-aventurado<br />
Francisco e por seu intermédio.<br />
5 Nela estabeleceu-se dona Clara,<br />
natural de Assis, como pedra preciosa<br />
e inabalável, alicerce para as outras<br />
pedras que haveriam de se sobrepor.<br />
6 Pois já tinha começado a existir a<br />
Ordem dos Frades quando essa<br />
senhora foi convertida para Deus<br />
pelos conselhos do santo homem,<br />
servindo assim de estímulo e modelo<br />
para muitas outras.<br />
7 Foi nobre de nascimento e muito<br />
mais pela graça; virgem no corpo e<br />
puríssima no coração; jovem em<br />
idade mas amadurecida no espírito.<br />
8 Firme na decisão e ardentíssima no<br />
amor de Deus. Rica em sabedoria,<br />
sobressaiu na humildade. Foi Clara de<br />
nome, mais clara por sua vida e<br />
claríssima em suas virtudes.<br />
19.<br />
1 Sobre ela ergueu-se o nobre edifício<br />
de preciosíssimas pérolas, cujo louvor<br />
não vem dos homens mas de Deus.<br />
Porque não conseguimos<br />
compreendê-lo com nossa inteligência<br />
estreita nem apresentá-lo em pobres<br />
palavras.<br />
2 Antes de tudo, elas possuem a<br />
virtude da mútua e constante<br />
caridade, unindo a tal ponto suas<br />
vontades que, vivendo em número de<br />
quarenta ou cinqüenta em um mesmo<br />
lugar, o mesmo querer e não querer<br />
parece fazer de todas um só espírito.
diversis.<br />
3 Secundo in unaquaque rutilat<br />
humilitatis gemma, quae collata dona<br />
et bona de caelis habita sic conservat,<br />
ut virtutes caeteras mereantur.<br />
4 Tertio virginitatis et castitatis lilium<br />
sic respergit odore mirabili universas,<br />
ut terrenarum cogitationum oblitae,<br />
sola desiderent caelestia meditari, et<br />
tantus ex ipsius fragrantia in ipsarum<br />
cordibus aeterni Sponsi amor<br />
exoritur, ut integritas sacrae<br />
affectionis omnem ab eis<br />
consuetudinem vitae prioris excludat.<br />
5 Quarto sic omnes altissimae<br />
paupertatis sunt titulo insignitae, ut<br />
extremae necessitati victus et vestitus<br />
vix vel nunquam satisfacere<br />
acquiescant.<br />
20.<br />
1 Quinto vero sic abstinentiae ac<br />
taciturnitatis adeptae sunt gratiam<br />
singularem, ut ad cohibendum<br />
carnalem motum et frenandam<br />
linguam vim minime patiantur; cum<br />
et quaedam ipsarum ita sint a<br />
collocutionibus dissuetae, ut cum<br />
necessitas exigit eas loqui, vix verba<br />
formare, prout expedit, recordentur.<br />
2 Sexto quippe in his omnibus virtute<br />
patientiae tam mirabiliter adornantur,<br />
ut nulla tribulationum adversitas vel<br />
molestiarum iniuria ipsarum frangat<br />
animum vel immutet.<br />
3 Septimo denique contemplationis<br />
summam taliter meruerunt, ut in ea<br />
discant omne quod agendum eis seu<br />
vitandum sit, et feliciter noverint<br />
mente Deo (cfr. 2Cor 5,13) excedere,<br />
nocte ac die divinis laudibus et<br />
orationibus insistentes.<br />
4 Dignetur aeternus Deus gratia sua<br />
sancta tam sanctum principium exitu<br />
concludere santiore.<br />
5 Et haec ad praesentes de virginibus<br />
Deo dicatis et devotissimis ancillis<br />
Christi dicta sufficiant, cum ipsarum<br />
3 Em segundo lugar, brilha também<br />
em cada uma a jóia da humildade,<br />
que conserva os dons recebidos do<br />
céu e lhes merece outras virtudes.<br />
4 Em terceiro lugar, o lírio da<br />
virgindade e da pureza perfuma-as<br />
todas, a ponto de esquecerem os<br />
pensamentos terrenos e desejarem<br />
apenas meditar nos celestiais. Essa<br />
fragrância acende em seus corações<br />
tão grande amor pelo Esposo eterno,<br />
que a integridade desse afeto sagrado<br />
lhes apaga toda saudade da vida<br />
passada.<br />
5 Em quarto lugar, distinguem-se a<br />
tal ponto pelo título da mais alta<br />
pobreza que quase nunca se<br />
permitem satisfazer as necessidades<br />
extremas de comer e vestir.<br />
20.<br />
1 Em quinto lugar, adquiriram a graça<br />
especial da mortificação e do silêncio,<br />
a ponto de não precisarem esforçarse<br />
para coibir os sentidos e refrear a<br />
língua. Algumas delas já se<br />
desacostumaram tanto de falar que,<br />
quando precisam, mal conseguem<br />
expressar-se de maneira correta.<br />
2 Em sexto lugar, em tudo são<br />
adornadas pela virtude da paciência,<br />
de modo que nenhuma adversidade<br />
ou moléstia chega a perturbá-las ou<br />
alterá-las.<br />
3 Afinal, em sétimo lugar, chegaram a<br />
tal nível de contemplação, que nela<br />
aprendem tudo o que devem fazer ou<br />
deixar de fazer e têm a felicidade de<br />
saber deixar-se elevar para Deus,<br />
dedicando a noite e o dia aos louvores<br />
divinos e à oração.<br />
4 Digne-se o eterno Deus, com sua<br />
santa graça, dar conclusão ainda mais<br />
santa a esse santo começo.<br />
5 Baste por enquanto isso que<br />
dissemos sobre as virgens<br />
consagradas ao Senhor, devotas<br />
servas de Cristo, pois sua vida
vita mirifica et institutio gloriosa,<br />
quam a domino papa Gregorio, tunc<br />
temporis Ostiensi episcopo,<br />
susceperunt, proprium opus requirat<br />
et otium.<br />
Caput IX - Quomodo, mutato<br />
habitu, refecit ecclesiam Sanctae<br />
Mariae in Portiuncula et audito<br />
Evangelio, relictis omnibus<br />
habitum quem fratres habent<br />
adinvenit et fecit.<br />
21.<br />
1 Interea sanctus Dei, mutato habitu<br />
et praedicta ecclesia reparata,<br />
migravit ad locum alium iuxta<br />
civitatem Assisii, in quo ecclesiam<br />
quamdam dirutam et propemodum<br />
eversam reaedificare incipiens, a bono<br />
principio non destitit quousque ad<br />
perfectum adduceret universa.<br />
2 Inde vero ad alium se transtulit<br />
locum, qui Portiuncula nuncupatur, in<br />
quo ecclesia Beatae Virginis matris<br />
Dei antiquitus constructa exstiterat,<br />
sed deserta tunc a nemine curabatur.<br />
3 Quam cum sanctus Dei cerneret sic<br />
destructam, pietate commotus, quia<br />
devotione fervebat erga totius<br />
bonitatis Matrem, coepit ibidem<br />
assiduus commorari.<br />
4 Factum est autem, cum iam in<br />
dictam ecclesiam reparasset,<br />
conversionis eius annus tertius<br />
agebatur.<br />
5 Quo in tempore quasi eremiticum<br />
ferens habitum, accinctus corrigia et<br />
baculum manu gestans, calceatis<br />
pedibus incedebat.<br />
22.<br />
1 Sed cum die quadam Evangelium,<br />
qualiter Dominus miserit discipulos<br />
suos ad praedicandum, in eadem<br />
ecclesia legeretur, et sanctus Dei<br />
assistens ibidem utcumque verba<br />
evangelica intellexisset, celebratis<br />
admirável e a gloriosa instituição que<br />
receberam do Papa Gregório, quando<br />
ainda era bispo de Óstia, pedem um<br />
tempo especial e uma obra à parte.<br />
Capítulo 9 - Como, tendo mudado<br />
de hábito, restaurou a igreja de<br />
Santa Maria da Porciúncula e,<br />
tendo ouvido o evangelho,<br />
abandonou tudo e inventou e fez<br />
o hábito que os frades usam<br />
21.<br />
1 Depois que o santo de Deus trocou<br />
de hábito e acabou de reparar a<br />
mencionada igreja, mudou-se para<br />
outro lugar próximo da cidade de<br />
Assis. Aí começou a reedificar outra<br />
igreja, abandonada e quase destruída,<br />
e desde que pôs mãos à obra não<br />
parou enquanto não terminou tudo.<br />
2 Dali passou a outro lugar, chamado<br />
Porciúncula, onde havia uma antiga<br />
igreja da Bem-aventurada Virgem<br />
Mãe de Deus, mas estava<br />
abandonada e nesse tempo não era<br />
cuidada por ninguém.<br />
3 Quando o santo de Deus a viu tão<br />
arruinada, entristeceu-se porque<br />
tinha grande devoção para com a Mãe<br />
de toda bondade, e passou a morar<br />
ali habitualmente.<br />
4 No tempo em que a reformou,<br />
estava no terceiro ano de sua<br />
conversão. Por essa época, usava um<br />
como um hábito de ermitão, cingido<br />
com uma correia, e andava com um<br />
bastão e com os pés calçados.<br />
Falta corrigir o texto.
missarum solemniis, a sacerdote sibi<br />
exponi evangelium suppliciter<br />
postulavit.<br />
2 Qui cum ei cuncta per ordinem (cfr.<br />
Est 15,9) enarrasset, audiens sanctus<br />
Franciscus Christi discipulos non<br />
debere aurum sive argentum seu<br />
pecuniam possidere, non peram, non<br />
sacculum, non panem, non virgam in<br />
via portare, non calceamenta, non<br />
duas tunicas (cfr. Mat 10,9-10; Mar<br />
6,8; Luc 9,3; 10,4) habere, sed<br />
regnum Dei et poenitentiam (cfr. Luc<br />
9,2; Mar 6,12) praedicare, continuo<br />
exsultans in spiritu Dei (cfr. Luc<br />
1,47):<br />
3 “Hoc est, inquit, quod volo, hoc est<br />
quod quaero, hoc totis medullis cordis<br />
facere concupisco”.<br />
4 Festinat proinde pater sanctus,<br />
superabundans gaudio (cfr. 2Cor 7,4),<br />
ad impletionem salutaris auditus, nec<br />
moram patitur aliquam praeterire<br />
quin operari devotus incipiat quod<br />
audivit.<br />
5 Solvit protinus calceamenta de<br />
pedibus (cfr. Ex 3,5), baculum<br />
deponit e manibus et, tunica<br />
contentus, pro corrigia funiculum<br />
immutavit.<br />
6 Parat sibi ex tunc tunicam crucis<br />
imaginem praeferentem, ut in ea<br />
propulset omnes demoniacas<br />
phantasias:<br />
7 parat asperrimam, ut carnem in ea<br />
crucifigat cum vitiis (cfr. Gal 5,24) et<br />
peccatis:<br />
8 parat denique pauperrimam et<br />
incultam et quae a mundo nullatenus<br />
valeat concupisci.<br />
9 Caetera vero quae audierat, summa<br />
cum diligentia, summa cum<br />
reverentia facere gestiebat.<br />
10 Non enim fuerat Evangelii surdus<br />
auditor, sed laudabili memoriae quae<br />
audierat cuncta commendans, ad<br />
litteram diligenter impelere curabat.
Caput X - De preadicatione<br />
Evangelii et annuntiatione pacis<br />
et sex primorum Fratrum<br />
conversione.<br />
23.<br />
1 Exinde cum magno fervore spiritus<br />
et gaudio mentis coepit omnibus<br />
poenitentiam praedicare, verbo<br />
simplici sed corde magnifico<br />
aedificans audientes.<br />
2 Erat verbum eius ignis ardens (cfr.<br />
Sir 23,22), penetrans intima cordis, et<br />
omnium mentes admiratione replebat.<br />
3 Totus alter videbatur quam fuerat,<br />
et caelum intuens (cfr. Mar 6,41)<br />
dedignabatur respicere terram.<br />
4 Et mirum certe, quia ibi coepit<br />
primitus praedicare (Mat 4,17), ubi,<br />
cum adhuc esset infantulus, didicerat<br />
legere, in quo etiam loco sepultus est<br />
honorifice primum, ut felix initium<br />
felicior consummatio commendaret.<br />
5 Ubi didicit, ibi et docuit, et ubi<br />
coepit, ibi feliciter consummavit.<br />
6 In omni praedicatione sua,<br />
priusquam convenientibus proponeret<br />
verbum Dei, pacem imprecabatur<br />
dicens: “Dominus det vobis pacem”<br />
(cfr. 2The 3,16).<br />
7 Hanc viris et mulieribus, hanc obviis<br />
et obviantibus semper devotissime<br />
nuntiabat.<br />
8 Propterea multi, qui pacem oderant<br />
(cfr. Ps 119,7) pariter et salutem,<br />
Domino cooperante (cfr. Mar 16, 20),<br />
pacem amplexati sunt toto corde,<br />
facti et ipsi filii pacis (cfr. Luc 10,16)<br />
et aemuli salutis aeternae.<br />
24.<br />
1 Inter quos quidam de Assisio, pium<br />
ac simplicem spiritum gerens, virum<br />
Dei devote primo secutus est.<br />
Capítulo 10 - Da pregação do<br />
Evangelho e do anúncio da paz.<br />
Da conversão dos seis primeiros<br />
frades<br />
23.<br />
1 Depois disso, começou a pregar a<br />
todos a penitência, com grande fervor<br />
de espírito e alegria da alma,<br />
edificando os ouvintes com a<br />
linguagem simples e a nobreza de<br />
coração.<br />
2 Sua palavra era um fogo devorador<br />
que penetrava o âmago do coração e<br />
a todos enchia de admiração.<br />
3 Parecia todo transfigurado, e<br />
olhando para o céu nem se dignava<br />
olhar a terra.<br />
4 E, coisa curiosa, começou a pregar<br />
onde em criança aprendera a ler, no<br />
mesmo lugar em que haveria de ter<br />
sua primeira gloriosa sepultura. Dessa<br />
maneira, um feliz começo augurou<br />
uma conclusão ainda mais feliz.<br />
5 Onde aprendeu, aí também<br />
ensinou; e onde começou, aí também<br />
chegou à conclusão feliz.<br />
6 Em todas as pregações, antes de<br />
propor aos ouvintes a palavra de<br />
Deus, invocava a paz dizendo: “O<br />
Senhor vos dê a paz” (cfr. 2Te 3,16).<br />
7 Anunciava-a sempre com devoção a<br />
homens e mulheres, aos que<br />
encontrava e aos que o procuravam.<br />
8 Dessa forma, com a graça de Deus,<br />
muitos inimigos da paz e da salvação<br />
abraçaram a paz de todo o coração,<br />
fazendo-se também eles filhos da paz,<br />
desejosos da salvação eterna.<br />
24.<br />
1 Entre estes, o primeiro que seguiu o<br />
santo foi um habitante de Assis,<br />
homem piedoso e simples.
2 Post hunc frater Bernardus, pacis<br />
legationem (cfr. Luc 14, 32)<br />
amplectens, ad mercandum regnum<br />
caelorum (cfr. Mat 13,44-46) post<br />
sanctum Dei (cfr. Luc 4,34) cucurrit<br />
alacriter.<br />
3 Hic enim frequenter susceperat<br />
beatum patrem hospitio, cuius vitam<br />
et mores intuitus et expertus,<br />
refectusque sanctitatis eius odore,<br />
concepit timorem et salutis spiritum<br />
parturivit.<br />
4 Videbat eum tota nocte orantem,<br />
rarissime dormientem, laudantem<br />
Deum et gloriosam Virginem matrem<br />
eius, mirabatur atque dicebat: “Vere<br />
hic homo (cfr. Luc 23,47) a Deo est”.<br />
5 Accelerat proinde vendere omnia<br />
(cfr. Mat 13,46) sua et pauperibus,<br />
non parentibus elargitus est ea, et<br />
perfectioris viae titulum<br />
apprehendens, sancti Evangelii<br />
consilium adimplevit: “Si vis perfectus<br />
esse, vade et vende omnia quae<br />
habes, et da pauperibus, et habebis<br />
thesaurum in caelo, et veni sequere<br />
me” (Mat 19,21).<br />
6 Quo facto, vita et habitu sancto<br />
Francisco associatus est, eratque cum<br />
eo semper, quousque multiplicatis<br />
fratribus, cum obedientia pii patris ad<br />
alias transmissus est regiones.<br />
7 Eius namque ad Deum conversio<br />
forma exstitit convertendis in<br />
venditione possessionum et<br />
elargitione pauperum.<br />
8 Sanctus Franciscus vero de tanti viri<br />
adventu et conversione gavisus est<br />
gaudio magno valde (cfr. Mat 2,10),<br />
eo quod Dominus videretur eius<br />
habere curam, dans ei socium<br />
necessarium et amicum fidelem (cfr.<br />
Sir 6,14).<br />
25.<br />
1 Statim autem vir alter civitatis<br />
Assisii eum secutus est, qui valde in<br />
conversatione laudabilis exstitit, et<br />
2 Depois dele, também Frei Bernardo<br />
abraçou a missão de paz, correndo<br />
alegremente a ganhar o reino dos<br />
céus em seguimento do santo de<br />
Deus.<br />
3 Hospedara com freqüência o bemaventurado<br />
pai, tendo observado e<br />
provado sua vida e procedimento.<br />
Atraído pelo aroma de sua santidade,<br />
concebeu o temor e nasceu para a<br />
salvação do espírito.<br />
4 Vira-o passar em oração a noite<br />
inteira, quase sem dormir, louvando a<br />
Deus e sua gloriosa Mãe. Admirava-se<br />
e dizia: “Verdadeiramente, este é um<br />
homem de Deus”.<br />
5 Por isso se apressou a vender todas<br />
as suas coisas e deu tudo não aos<br />
parentes mas aos pobres. Tomando o<br />
caminho da perfeição, cumpriu o<br />
conselho do santo Evangelho: “Se<br />
queres ser perfeito, vai e vende tudo<br />
que tens, e distribui-o aos pobres.<br />
Terás um tesouro nos céus. E vem e<br />
segue-me” (Mt 19,21).<br />
6 Feito isso, juntou-se a Francisco na<br />
vida e no hábito. Esteve sempre com<br />
ele até que, tendo aumentado o<br />
número dos irmãos, foi transferido<br />
para outras regiões em obediência ao<br />
piedoso pai.<br />
7 Sua forma de conversão passou a<br />
ser modelo para os outros que se<br />
converteram: vender as propriedades<br />
e dar aos pobres.<br />
8 São Francisco teve uma alegria<br />
enorme com a chegada e a conversão<br />
de um homem de tanto valor, pois<br />
reconheceu que o Senhor cuidava<br />
dele, já que lhe mandara um<br />
companheiro tão necessário e um<br />
amigo tão fiel.<br />
25.<br />
1 Logo o seguiu outro cidadão de<br />
Assis, que teve vida muito louvável e,<br />
depois de pouco tempo, terminou
quod sancte coepit sanctius post<br />
modicum consummavit.<br />
2 Hunc vero, post non multum<br />
temporis (cfr. Mat 25,19), sequitur<br />
frater Aegidius, vir simplex et rectus<br />
ac timens Deum (cfr. Iob 1,8; 2,3),<br />
qui longo tempore durans, sancte,<br />
iuste ac pie vivendo (cfr. Tit 2,12),<br />
perfectae obedientiae, laboris quoque<br />
manuum, vitae solitariae, sanctaeque<br />
contemplationis nobis exempla<br />
relinquit.<br />
3 His autem alio uno apposito, frater<br />
Philippus septenarium numerum<br />
adimplevit, cuius Dominus munditiae<br />
calculo labia tetigit (cfr. Is 6,6-7), ut<br />
loqueretur de ipso dulcia et melliflua<br />
eructaret,<br />
4 Scripturas quoque sacras intelligens<br />
et interpretans, cum non didicerit (cfr.<br />
Ioa 7,15), illorum imitator effectus<br />
est, quos idiotas et sine litteris (cfr.<br />
Act 4,13) fore Iudaeorum principes<br />
causabantur.<br />
Caput XI - De spiritu prophetiae<br />
et monitis sancti Francisci.<br />
26.<br />
1 Beatus igitur pater Franciscus<br />
consolatione ac gratia Spiritus Sancti<br />
quotidie replebatur (cfr. Act 9,31),<br />
omnique vigilantia et sollicitudine<br />
novos filios novis institutionibus<br />
informabat, sanctae paupertatis<br />
beataeque simplicitatis viam gressu<br />
indeclinabili eos edocens ambulare.<br />
2 Quadam vero die, cum Domini<br />
misericordiam super impensis sibi<br />
beneficiis miraretur, et conversationis<br />
suae suorumque processum<br />
concupisceret sibi a Domino indicari,<br />
locum orationis petiit, sicut et<br />
saepissime faciebat,<br />
3 ubi cum diu perseveraret cum<br />
timore et tremore (cfr. Tob 13,6)<br />
ainda mais santamente o que<br />
santamente começara.<br />
2 Não muito depois seguiu-o Frei<br />
Egídio, homem simples, reto e<br />
temente a Deus, que teve uma longa<br />
vida, justa, piedosa e santa, e nos<br />
deixou exemplos de obediência<br />
perfeita, de trabalho braçal, de<br />
recolhimento e de santa<br />
contemplação.<br />
3 Depois desses, deixando fora um<br />
outro, Frei Felipe completou o número<br />
sete. Seus lábios foram purificados<br />
pelo Senhor com a brasa da pureza,<br />
para dizer a seu respeito coisas doces<br />
e melífluas.<br />
4 Entendia e interpretava também as<br />
Escrituras, sem as ter estudado mas<br />
tendo-se tornado o imitador delas,<br />
como aqueles que os príncipes dos<br />
judeus desprezavam como ignorantes<br />
e iletrados.<br />
Capítulo 11 - Do espírito profético<br />
e das advertências de São<br />
Francisco<br />
26.<br />
1 O bem-aventurado Francisco se<br />
enchia todos os dias da consolação e<br />
da graça do Espírito Santo. Com todo<br />
o cuidado e solicitude, dava a seus<br />
novos filhos a nova formação,<br />
ensinando-os a trilhar com passo<br />
seguro o caminho da santa pobreza e<br />
da bem-aventurada simplicidade.<br />
2 Certo dia, admirando a misericórdia<br />
do Senhor nos muitos benefícios que<br />
executava por seu intermédio, e<br />
desejando que o Senhor se dignasse<br />
mostrar-lhe como ele e os seus<br />
deveriam progredir na perfeição, foi<br />
para um lugar de oração, como fazia<br />
com freqüência.
Dominatori universae terrae (cfr. Zac<br />
4,14) assistens, et in amaritudine<br />
animae suae annos (cfr. Is 38,15)<br />
male expensos recogitaret,<br />
4 frequenter replicans verbum illud:<br />
“Deus, propitius esto mihi peccatori”<br />
(Luc 18,13),<br />
5 quaedam laetitia indicibilis et<br />
suavitas maxima sensim coepit cordis<br />
eius intima superfundere.<br />
6 Coepit quoque a semetipso deficere,<br />
compressisque affectibus ac tenebris<br />
effugatis, quae timore peccati fuerant<br />
in corde suo concretae, infusa est sibi<br />
certitudo remissionis omnium<br />
delictorum et fiducia exhibita est in<br />
gratiam respirandi.<br />
7 Raptus est deinde supra se, atque<br />
in quodam lumine totus absorptus,<br />
dilatato mentis sinu, quae futura<br />
erant luculenter inspexit.<br />
8 Recedente denique suavitate illa<br />
cum lumine, spiritu innovatus, iam<br />
mutatus in virum (cfr. Ps 50,12; 1Re<br />
10,6) alterum videbatur.<br />
27.<br />
1 Sicque reversus gaudenter dixit ad<br />
fratres: “Confortamini, charissimi, et<br />
gaudete in Domino (cfr. Phip 3,1),<br />
nec, quia pauci videmini, efficiamini<br />
tristes, nec vos deterreat mea vel<br />
vestra simplicitas, quoniam, sicut mihi<br />
a Domino in veritate ostensum est, in<br />
maximam multitudinem faciet nos<br />
crescere Deus, et usque ad fines orbis<br />
multipliciter dilatabit.<br />
2 Ad vestrum quoque profectum<br />
dicere cogor quod vidi, quod et utique<br />
magis silere liberet, si charitas me<br />
non cogeret vobis referre.<br />
3 Vidi multitudinem magnam (cfr.<br />
Apoc 7,9) hominum ad nos<br />
venientium et in habitu sanctae<br />
conversationis beataeque religionis<br />
3 Lá ficou bastante tempo rezando<br />
com temor e tremor, diante do<br />
Senhor de toda a terra. Relembrando<br />
com amargura os anos que<br />
aproveitara mal,<br />
4 repetia sem cessar: “Meu Deus,<br />
tende compaixão de mim que sou<br />
pecador” (Lc 18,13),<br />
5 Pouco a pouco, começou a sentir o<br />
coração inundar-se de uma alegria<br />
incontável e de uma suavidade sem<br />
tamanho.<br />
6 Também começou a sentir que saía<br />
de si mesmo, dissipando-se os<br />
temores e as trevas que se tinham<br />
juntado em seu coração por medo do<br />
pecado, e lhe foi infundida uma<br />
certeza da remissão de todos os<br />
pecados e uma confiança de que<br />
viveria da graça.<br />
7 Arrebatado em êxtase e absorvido<br />
totalmente em claridade, alargou-se a<br />
sua mente e pôde ver com clareza os<br />
acontecimentos futuros.<br />
8 Quando a suavidade e a luz se<br />
afastaram, ele, renovado no espírito,<br />
parecia transformado em um novo<br />
homem.<br />
27.<br />
1 Voltou todo alegre e disse aos<br />
irmãos: “Consolai-vos, caríssimos, e<br />
alegrai-vos no Senhor. Não vos<br />
entristeçais por parecerdes poucos,<br />
nem vos desanime a minha<br />
simplicidade ou a vossa, porque,<br />
como o Senhor me mostrou na<br />
verdade, Deus nos vai fazer crescer<br />
como a maior das multidões e vai<br />
propagar-nos até os confins da terra.<br />
2 Para vosso maior proveito, sou<br />
obrigado a contar o que vi. Preferiria<br />
calar-me, se a caridade não me<br />
obrigasse a contá-lo.<br />
3 Vi uma enorme multidão de homens<br />
vindo a nós e querendo viver conosco<br />
este gênero de vida e esta Regra de<br />
santa religião.
egula nobiscum volentium<br />
conversari.<br />
4 Et ecce adhuc sonitus eorum est in<br />
auribus meis (cfr. Cant 2,14),<br />
euntium et redeuntium (cfr Gen 8,3)<br />
secundum obedientiae sanctae<br />
mandatum.<br />
5 Vidi quasi vias, ipsorum multitudine<br />
plenas, ex omni fere natione (cfr. Act<br />
2,5) in his partibus convenire.<br />
6 Veniunt Francigenae, festinant<br />
Hispani, Teutonici et Anglici currunt,<br />
et aliarum diversarum linguarum<br />
accelerat maxima multitudo”.<br />
7 Quod cum audissent fratres, repleti<br />
sunt gaudio salutari, sive propter<br />
gratiam quam Dominus contulerat<br />
sancto suo, sive quia proximorum<br />
lucra sitiebant ardenter, quos<br />
desiderabant, ut salvi essent in<br />
idipsum (cfr. Act 2,47), quotidie<br />
aumentari.<br />
28.<br />
1 Et ait ad eos sanctus: “Ut ‘fideliter<br />
et devote’ Domino Deo nostro super<br />
omnia dona sua, fratres, gratias<br />
referamus, et ut sciatis qualiter eum<br />
praesentibus et futuris sit fratribus<br />
conversandum, futurorum<br />
processuum intelligite veritatem.<br />
2 Inveniemus nunc in principio<br />
nostrae conversationis poma<br />
quaedam dulcia et suavia nimium<br />
edendum, sed paulo post quaedam<br />
minoris suavitatis ac dulcedinis<br />
offerentur:<br />
3 postremo vero quaedam<br />
amaritudine plena (cfr. Lam 1,20)<br />
dabuntur, quibus non poterimus<br />
vesci, quoniam prae acerbitate sua<br />
erunt inesibilia universis, licet<br />
quamdam exteriorem olentiam ac<br />
pulchritudinem repraesentent.<br />
4 Et vere, sicut vobis locutus sum, in<br />
magnam gentem (cfr. Gen 12,2) nos<br />
Dominus augmentabit.<br />
5 Sed ultimo sic eveniet,<br />
4 Parece-me ter ainda em meus<br />
ouvidos o seu rumor, indo e vindo<br />
conforme a disposição da obediência.<br />
5 Vi que os caminhos pareciam<br />
apinhados de gente vinda de quase<br />
de todas as nações:<br />
6 vêm franceses, apressam-se<br />
espanhóis, correm alemães e ingleses<br />
e se adianta uma multidão enorme de<br />
outras línguas diversas”.<br />
7 Ouvindo isso, os frades se<br />
encheram de salutar alegria, tanto<br />
pela graça que o Senhor concedera ao<br />
seu santo como porque tinham sede<br />
ardente do bem do próximo,<br />
desejando aumentar em número,<br />
para em Deus poderem ser salvos<br />
todos juntos.<br />
28.<br />
1 Disse-lhes o santo: “Irmãos, para<br />
agradecermos fiel e devotamente a<br />
Deus nosso Senhor por todos os seus<br />
dons, e para que saibais o que há de<br />
ser de nós e de nossos irmãos<br />
futuros, compreendei a verdade do<br />
que vai acontecer.<br />
2 No começo desta nossa vida vamos<br />
encontrar alguns frutos doces e<br />
deliciosos. Depois serão oferecidos<br />
outros de menor sabor e doçura.<br />
3 No fim, serão dados alguns cheios<br />
de amargor, de que não poderemos<br />
viver, porque sua acidez será<br />
intragável para todos, apesar da<br />
aparência de frutos belos e cheirosos.<br />
4 Entretanto, como vos disse, o<br />
Senhor fará de nós um grande povo.<br />
5 Mas no fim vai acontecer como<br />
quando um pescador lança suas redes<br />
no mar ou em algum lago e recolhe<br />
uma grande quantidade de peixes.<br />
Despeja-os na barca, mas, não<br />
podendo levar todos por serem
quemadmodum si homo iactet retia<br />
sua in mare vel in aliquem lacum, et<br />
concludat piscium multitudinem<br />
copiosam (cfr. Luc 5,6), et cum<br />
omnes miserit in naviculam suam,<br />
prae multitudine omnes portare<br />
fastidiens, eligat maiores et sibi<br />
placentes in vasis suis, caeteros<br />
autem foras (cfr. Mat 13,47-48)<br />
emittat”.<br />
6 Haec omnia, quae sanctus Dei<br />
praedixit, quanta veritate<br />
praefulgeant, quanta se<br />
manifestatione aperiant, satis<br />
manifestum est considerantibus in<br />
spiritu veritatis.<br />
7 Ecce quomodo spiritus prophetiae<br />
requievit (cfr. Is 11,2) in sancto<br />
Francisco.<br />
Caput XII - Quomodo misit eos<br />
binos per mundum, et in brevi<br />
tempore iterum congregati sunt.<br />
29.<br />
1 Eodem quoque tempore, quodam<br />
alio bono viro religionem intrante, ad<br />
octonarium numerum processerunt.<br />
2 Tunc beatus Franciscus omnes ad<br />
se convocavit, et plura eis de regno<br />
Dei (cfr. Act 1,3), de contemptu<br />
mundi, de abnegatione propriae<br />
voluntatis et proprii corporis<br />
subiectione pronuntians, binos illos in<br />
partes quattuor segregavit,<br />
3 et ait ad eos: “Ite, chari-missi, bini<br />
et bini (cfr. Luc 10,1) per diversas<br />
partes orbis, annuntiantes hominibus<br />
pacem (cfr. Act 10,36) et<br />
poenitentiam in remissionem<br />
peccatorum (cfr. Mar 1,4); et estote<br />
patientes in tribulatione (cfr. Rom<br />
12,12), securi quia propositum et<br />
promissum suum Dominus adimplebit.<br />
4 Interrogantibus humiliter<br />
respondete: persequentibus<br />
benedicite (cfr. Rom 12,14), vobis<br />
iniuriantibus et calumniam<br />
demasiados, escolhe os maiores e<br />
melhores para os cestos, jogando os<br />
outros fora”.<br />
6 A grande verdade que encerram<br />
essas palavras proféticas e a exatidão<br />
com que se cumpriram são muito<br />
claras para os que pensam com<br />
imparcialidade.<br />
7 Foi assim que o espírito de profecia<br />
repousou sobre São Francisco.<br />
Capítulo 12 - Como os enviou dois<br />
a dois pelo mundo e logo se<br />
reuniram de novo<br />
29.<br />
1 Por esse tempo, ingressou na<br />
Ordem um outro homem de bem,<br />
chegando a oito o número de irmãos.<br />
2 Então São Francisco chamou-os<br />
todos a si e, tendo-lhes falado muitas<br />
coisas sobre o reino de Deus, o<br />
desprezo do mundo, a abnegação da<br />
própria vontade e a mortificação do<br />
corpo, dividiu-os dois a dois pelas<br />
quatro partes do mundo<br />
3 e lhes disse: “Ide, caríssimos, dois a<br />
dois, por todas as partes do mundo,<br />
anunciando aos homens a paz e a<br />
penitência para a remissão dos<br />
pecados; sede pacientes na<br />
tribulação, confiando que o Senhor<br />
vai cumprir o que propôs e prometeu.<br />
4 Aos que vos fizerem perguntas<br />
respondei com humildade, aos que<br />
vos perseguirem e caluniarem<br />
agradecei, porque através disso tudo<br />
nos está sendo preparado um reino<br />
eterno”.
inferentibus gratias agite, quia pro his<br />
regnum nobis praeparatur aeternum<br />
(cfr. Mat 25,34)”.<br />
5 At illi, cum gaudio et laetitia (cfr.<br />
1Mac 5,54) multa, suscipientes<br />
obedientiae sanctae mandatum,<br />
coram sancto Francisco supplices se<br />
prosternebant in terram.<br />
6 Ipse vero amplexans eos, dulciter et<br />
devote dicebat singulis: “Iacta<br />
cogitatum tuum in Domino, et ipse te<br />
enutriet” (Ps 54,23).<br />
7 Hoc verbum dicebat quoties ad<br />
obedientiam fratres aliquos<br />
transmittebat.<br />
30.<br />
1 Tunc frater Bernardus cum fratre<br />
Aegidio versus Sanctum Iacobum iter<br />
arripuit, sanctus Franciscus vero cum<br />
uno socio alia mundi elegit partem,<br />
reliqui quatuor incedentes bini partes<br />
reliquas tenuerunt.<br />
2 Sed modico tempore iam elapso,<br />
sanctus Franciscus eos omnes videre<br />
desiderans, orabat Dominum (cfr. Ex<br />
8,30), qui congregat dispersos Israel<br />
(cfr. Ps 146,2), ut eos congregare in<br />
brevi misericorditer dignaretur.<br />
3 Sicque factum est, ut in modico,<br />
secundum desiderium suum, absque<br />
humana vocatione, gratias agentes<br />
Deo (cfr. Col 3,17) pariter<br />
convenirent.<br />
4 Convenientibus vero in unum (cfr.<br />
1Cor 11,20), de visione pii pastoris<br />
magna gaudia celebrant et se sic uno<br />
convenisse desiderio admirantur.<br />
5 Referunt deinde bona quae<br />
misericors Dominus (cfr. Ps 114,5)<br />
fecerat eis, et si negligentes et ingrati<br />
aliquatenus exstitissent, correctionem<br />
et disciplinam a sancto patre humiliter<br />
petunt et diligenter suscipiunt.<br />
6 Sic enim consueverant facere<br />
semper, cum veniebant ad eum, nec<br />
ab eo cogitationem minimam vel<br />
primos etiam motus animi<br />
5 Recebendo o mandato da santa<br />
obediência com gáudio e muita<br />
alegria, eles se prostraram<br />
suplicantes diante de São Francisco.<br />
6 Ele os abraçava e dizia com ternura<br />
e devoção a cada um: “Põe teus<br />
cuidados no Senhor e ele cuidará de<br />
ti” (Sl 54,23).<br />
7 Sempre repetia essas palavras<br />
quando transmitia alguma obediência<br />
aos irmãos.<br />
30.<br />
1 Frei Bernardo e Frei Egídio foram<br />
para São Tiago de Compostela. São<br />
Francisco e um companheiro<br />
escolheram outra região, e os outros<br />
quatro foram dois a dois para os lados<br />
que restaram.<br />
2 Pouco tempo depois, São Francisco<br />
desejou revê-los e orou ao Senhor,<br />
que congrega os dispersos de Israel,<br />
que se dignasse reuni-los outra vez<br />
sem demora.<br />
3 E assim sucedeu, conforme o seu<br />
desejo: bem depressa, sem que<br />
ninguém os chamasse, eles se<br />
encontraram, dando graças a Deus.<br />
4 Reunidos, manifestaram sua grande<br />
alegria por rever o piedoso pastor e<br />
se admiraram de terem tido todos o<br />
mesmo desejo ao mesmo tempo.<br />
5 Contaram depois as coisas boas que<br />
o misericordioso Senhor lhes tinha<br />
feito e pediram correção e castigo ao<br />
santo pai pelas negligências e<br />
ingratidões que pudessem ter<br />
cometido, cumprindo-os<br />
diligentemente.<br />
6 Era isso que costumavam fazer<br />
todas as vezes que chegavam a ele, e<br />
não lhe ocultavam o menor<br />
pensamento e até os impulsos das<br />
paixões. Mesmo tendo cumprido tudo
occultabant, et cum omnia<br />
implevissent, quae ipsis praecepta<br />
erant, servos se inutiles (cfr. Luc<br />
17,10) reputabant.<br />
7 Sic enim totam illam primam beati<br />
Francisci scholam puritatis spiritus<br />
possidebat, ut cum utilia, sancta et<br />
iusta (cfr. Phip 4,8,9) operari sciret,<br />
de ipsis gaudere inaniter penitus<br />
ignoraret.<br />
8 Beatus vero pater, nimia charitate<br />
filios suos amplectens, coepit eis<br />
suum aperire propositum et, quae sibi<br />
Dominus revelaverat, indicare.<br />
31.<br />
1 Statim autem alii quatuor boni viri<br />
et idonei appositi sunt (cfr. Act 2,41)<br />
ad eos et secuti sunt sanctum Dei.<br />
2 Factus est proinde rumor magnus in<br />
populo et fama viri Dei coepit longius<br />
dilatari.<br />
3 Erat certe illo in tempore sancto<br />
Francisco et fratribus suis exsultatio<br />
magna nimis et gaudium (cfr. Luc<br />
1,14) singulare, quando aliquis,<br />
quicumque ac qualiscumque, fidelis,<br />
dives, pauper, nobilis, ignobilis, vilis,<br />
carus, prudens, simplex, clericus,<br />
idiota, laicus in populo christiano,<br />
spiritu Dei ductus (cfr. Mat 4,1)<br />
veniebat sanctae religionis habitum<br />
suscepturus.<br />
4 Erat etiam saecularibus viris de<br />
omnibus admiratio multa et<br />
humilitatis exemplum, eos provocans<br />
ad emendatioris vitae viam et<br />
poenitentiam peccatorum.<br />
5 Nulla ignobilitas, nulla paupertatis<br />
infirmitas obsistebat, quin<br />
aedificarentur in opere Dei quos<br />
volebat aedificare Deus (cfr. Act<br />
20,32), qui esse cum mundo abiectis<br />
et cum simplicibus (cfr. Prov 3,32)<br />
delectatur.<br />
Caput XIII - Quomodo primo<br />
regulam scripsit undecim habens<br />
fratres, et quomodo dominus<br />
que lhes fora ordenado, ainda se<br />
achavam servos inúteis.<br />
7 Essa primeira escola de São<br />
Francisco tinha tal pureza de coração<br />
que, embora soubessem fazer coisas<br />
úteis, santas e justas, não sabiam<br />
absolutamente vangloriar-se por<br />
causa disso.<br />
8 Mas o santo pai, abraçando seus<br />
filhos com muita caridade, começou a<br />
manifestar-lhes seus projetos e o que<br />
o Senhor lhe havia revelado.<br />
31.<br />
1 Logo se uniram a eles outros quatro<br />
homens bons e idôneos, que<br />
seguiram o santo de Deus.<br />
2 Espalhou-se um grande comentário<br />
no meio do povo, e a fama do homem<br />
de Deus começou a se estender para<br />
mais longe.<br />
3 São Francisco e seus irmãos tinham<br />
naquele tempo uma imensa alegria e<br />
um prazer especial, quando alguém,<br />
quem quer que fosse, devoto, rico,<br />
pobre, nobre, plebeu, desprezado,<br />
benquisto, prudente, simples, clérigo,<br />
analfabeto ou leigo, levado pelo<br />
espírito de Deus, vinha para receber o<br />
hábito da Ordem.<br />
4 Os leigos se admiravam muito de<br />
tudo isso, e o exemplo de humildade<br />
levava-os a corrigir suas vidas e a<br />
fazer penitência pelos pecados.<br />
5 Sua simplicidade e a insegurança de<br />
sua pobreza não eram obstáculo<br />
nenhum para edificarem santamente<br />
aqueles que Deus queria edificar, pois<br />
ele gosta de estar com os<br />
desprezados do mundo e com os<br />
simples.<br />
Capítulo 13 - Como escreveu<br />
primeiro a Regra com apenas<br />
onze irmãos. Como o Papa
Papa Inocentius eam confirmavit,<br />
et de visione arboris.<br />
32.<br />
1 Videns beatus Franciscus quod<br />
Dominus Deus quotidie augeret<br />
numerum in idipsum (cfr. Act 2,47),<br />
scripsit sibi et fratribus suis, habitis et<br />
futuris, simpliciter et paucis verbis,<br />
vitae formam et regulam, sancti<br />
Evangelii praecipue sermonibus utens,<br />
ad cuius perfectionem solummodo<br />
inhiabat.<br />
2 Pauca tamen alia inseruit, quae<br />
omnino ad conversationis sanctae<br />
usum necessario imminebant.<br />
3 Venit proinde Romam cum omnibus<br />
dictis fratribus, desiderans nimium<br />
sibi a domino Papa Innocentio tertio,<br />
quae scripserat confirmari.<br />
4 Erat tunc temporis Romae<br />
venerabilis Assisinatus episcopus,<br />
nomine Guido, qui sanctum<br />
Franciscum et omnes fratres in<br />
omnibus honorabat, et speciali<br />
venerabatur dilectione.<br />
5 Cum vidisset sanctum Franciscum<br />
et fratres eius, causam nesciens,<br />
ipsorum adventum graviter tulit;<br />
timebat enim ne patriam propriam<br />
vellent deserere, in qua Dominus per<br />
servos suos iam coeperat maxima<br />
operari.<br />
6 Gaudebat plurimum tantos viros in<br />
suo episcopatu habere, de quorum<br />
vita et moribus maxime praesumebat.<br />
7 Sed audita causa et eorum<br />
intellecto proposito, gavisus est in<br />
Domino valde (cfr. Phip 4,10; Mat<br />
2,10), spondens eis ad hoc dare<br />
consilium et subsidium ferre.<br />
8 Accessit praeterea sanctus<br />
Franciscus ad reverendum dominum<br />
episcopum Sabinensem, nomine<br />
Iohannem de Sancto Paulo, qui inter<br />
alios Romanae curiae principes et<br />
maiores videbatur ‘terrena despicere<br />
et amare caelestia’.<br />
Inocêncio a confirmou, e visão da<br />
árvore<br />
32.<br />
1 Vendo o bem-aventurado Francisco<br />
que o Senhor aumentava cada dia o<br />
seu número, escreveu para si e para<br />
seus irmãos, presentes e futuros, com<br />
simplicidade e com poucas palavras,<br />
uma forma e Regra de vida, usando<br />
principalmente expressões do santo<br />
Evangelho, pois vivê-lo perfeitamente<br />
era seu único desejo.<br />
2 Acrescentou contudo algumas<br />
poucas coisas, absolutamente<br />
necessárias para o andamento da vida<br />
religiosa.<br />
3 Depois foi a Roma com todos os<br />
referidos irmãos, desejando<br />
ardentemente que o Papa Inocêncio<br />
III confirmasse o que tinha escrito.<br />
4 Achava-se naquela ocasião em<br />
Roma o venerando bispo de Assis,<br />
Guido, que estimava muito São<br />
Francisco e todos os seus irmãos, e os<br />
venerava com particular afeto.<br />
5 Vendo ali São Francisco e seus<br />
irmãos, e desconhecendo o motivo,<br />
não gostou. Temia que quisessem<br />
abandonar sua terra, onde o Senhor<br />
já começara a fazer coisas<br />
extraordinárias por meio de seus<br />
servidores.<br />
6 Gostava muito de ter esses homens<br />
de valor em sua diocese e esperava<br />
muito de sua vida e de seus bons<br />
costumes.<br />
7 Mas quando soube a causa e<br />
compreendeu os seus propósitos,<br />
alegrou-se muito no Senhor e lhes<br />
prometeu seu apoio e influência.<br />
8 São Francisco também se<br />
apresentou ao senhor bispo de<br />
Sabina, João de São Paulo, que se<br />
destacava entre os outros príncipes e<br />
dignitários da Cúria Romana por<br />
“desprezar as coisas terrenas e<br />
aspirar às celestiais” Este o recebeu
9 Qui eum benigne atque charitative<br />
suscipiens, ipsius voluntatem et<br />
propositum plurimum commendavit.<br />
33.<br />
1 Verum quia homo erat providus et<br />
discretus, coepit eum de multis<br />
interrogare et, ut ad vitam<br />
monasticam seu eremiticam<br />
diverteret, suadebat.<br />
2 At sanctus Franciscus suasionem<br />
eius humiliter, prout poterat,<br />
recusabat, non persuasa despiciendo,<br />
sed alia pie affectando, altiore<br />
desiderio ferebatur.<br />
3 Mirabatur dominus ille fervorem<br />
ipsius, et timens ne a tanto proposito<br />
resiliret, ei planiora itinera<br />
ostendebat.<br />
4 Tandem eius constantiae victus<br />
precibus acquievit, et coram domino<br />
papa studuit eius negotia de caetero<br />
promovere.<br />
5 Praeerat tunc temporis Ecclesiae Dei<br />
(cfr. 1Cor 1,2) dominus Innocentius<br />
papa tertius, vir gloriosus, doctrina<br />
quoque affluentissimus, sermone<br />
clarissimus, zelo iustitiae fervens in iis<br />
quae christianae fidei cultus causa<br />
poscebat.<br />
6 Hic cum virorum Dei votum<br />
agnovisset, discretione praevia,<br />
petitioni eorum assessum praebuit et<br />
effectu prosequente complevit, atque<br />
de plurimis exhortatus et monens<br />
eos, benedixit santo Francisco et<br />
fratribus eius,<br />
7 dixitque eis: “Ite cum Domino,<br />
fratres, et prout Dominus vobis<br />
inspirare dignabitur, omnibus<br />
poenitentiam praedicate.<br />
8 Cum enim omnipotens Dominus vos<br />
numero multiplicabit (cfr. Deut<br />
7,12.13) et gratia, ad me cum gaudio<br />
(cfr. Luc 10,17) referetis, et ego vobis<br />
his plura concedam et securius<br />
maiora committam”.<br />
9 Vere Dominus erat cum (cfr. 1Re<br />
com “bondade e caridade” e elogiou<br />
bastante sua resolução e seus<br />
projetos.<br />
33.<br />
1 Entretanto, prudente e discreto,<br />
interrogou-o sobre muitos pontos e<br />
tentou persuadi-lo a passar para a<br />
vida monástica ou eremítica.<br />
2 Mas São Francisco recusou com<br />
humildade e quanto lhe foi possível<br />
esse conselho, sem desprezar os<br />
argumentos, mas por estar<br />
piedosamente convencido de que era<br />
conduzido por um desejo mais<br />
elevado.<br />
3 Admirava-se o prelado com seu<br />
fervor, e temendo que fraquejasse em<br />
tão altos propósitos, mostrava-lhe<br />
caminhos mais fáceis.<br />
4 Afinal, vencido por sua constância,<br />
anuiu a seus rogos e procurou apoiar<br />
sua causa diante do papa.<br />
5 Regia a Igreja de Deus naquele<br />
tempo o Papa Inocêncio III, homem<br />
ilustre, muito rico em doutrina,<br />
celebérrimo orador e muito zeloso da<br />
justiça em tudo que se referia ao<br />
culto da fé cristã.<br />
6 Informado do desejo daqueles<br />
homens de Deus, depois de refletir,<br />
aceitou o pedido e deu-lhe despacho.<br />
Tendo-lhes feito muitas exortações e<br />
admoestações, abençoou São<br />
Francisco e seus irmãos<br />
7 e lhes disse: “Ide com Deus,<br />
irmãos, e conforme o Senhor se<br />
dignar inspirar-vos, pregai a todos a<br />
penitência.<br />
8 Quando o Senhor vos tiver<br />
enriquecido em número e graça,<br />
vinde referir-me tudo com alegria, e<br />
eu vos concederei mais do que agora<br />
e, com maior segurança, vos confiarei<br />
encargos maiores”.<br />
9 Na verdade, o Senhor estava com<br />
São Francisco, onde quer que ele<br />
fosse, alegrando-o com revelações e
3,19) sancto Francisco quocumque<br />
pergebat (cfr. Gen 20,16), eum<br />
revelationibus laetificans et beneficiis<br />
exhortans.<br />
10 Nam cum nocte quadam se sopori<br />
dedisset, visum est sibi per quamdam<br />
viam ambulare, iuxta quam arbor<br />
magnae proceritatis stabat.<br />
11 Arbor illa pulchra et fortis, grossa<br />
et alta nimis (cfr. Dan 4,7.8).<br />
12 Factum est autem dum<br />
appropinquaret (cfr. Luc 7,11.12) ad<br />
eam, et sub ea stans eius<br />
pulchritudinem et altitudinem<br />
miraretur (cfr. Iudt 10,14), subito<br />
ipse sanctus ad tantam devenit<br />
altitudinem, ut cacumen arboris<br />
tangeret, eamque manu capiens<br />
facillime inclinaret ad terras.<br />
13 Et revera sic actum est, cum<br />
dominus Innocentius, arbor in mundo<br />
excelsior et sublimior, eius petitioni et<br />
voluntati se tam benignissime<br />
inclinavit.<br />
Caput XIV - De reditu ipsius ab<br />
urbe Roma in vallem Spoletanam<br />
et de mora ipsius per viam.<br />
34.<br />
1 Sanctus Franciscus cum fratribus<br />
suis, de munere ac gratia tanti patris<br />
et domini plurimum exsultans, gratias<br />
egit omnipotenti Deo (cfr. Act 27,35),<br />
qui ponit humiles in sublimi et<br />
moerentes erigit sospitate (Iob 5,11).<br />
2 Statim venit visitare limina beati<br />
Petri, et oratione completa, egressus<br />
ex Urbe, versus vallem Spoletanam<br />
iter arripiens, cum sociis est<br />
profectus.<br />
3 Conferebant ad invicem (cfr. Luc<br />
24,17), dum sic irent, quanta et<br />
qualia eis clementissimus Deus dona<br />
contulerit: qualiter a vicario Christi,<br />
domino et patre universae christianae<br />
nationis, gratissime sunt recepti; 4<br />
qualiter etiam monita et praecepta<br />
animando-o com benefícios.<br />
10 Certa noite, viu-se em sonhos<br />
andando por um caminho, ao lado do<br />
qual havia uma árvore de grande<br />
porte.<br />
11 A árvore era bela e forte, grossa e<br />
muito alta.<br />
12 E aconteceu que, estando debaixo<br />
dela a admirar sua beleza e altura, o<br />
próprio santo tornou-se de repente<br />
tão alto que tocava o cimo da árvore<br />
e com suas mãos conseguia vergá-la<br />
facilmente até o chão.<br />
13 De fato, foi o que aconteceu<br />
quando Inocêncio III, a árvore mais<br />
alta e mais respeitável do mundo, se<br />
inclinou com tanta benignidade ao<br />
pedido e à vontade de Francisco.<br />
Capítulo 14 - Como voltou de<br />
Roma para o vale de Espoleto e<br />
sobre uma pausa que fez no<br />
caminho<br />
34.<br />
1 Muito contentes com a bondade e<br />
generosidade do grande pai e senhor,<br />
Francisco e seus irmãos deram graças<br />
a Deus todo-poderoso, que exalta os<br />
humildes e conforta os aflitos (Jó<br />
5,11).<br />
2 Foram logo visitar o túmulo de São<br />
Pedro e, terminada a oração, saíram<br />
de Roma e tomaram o caminho do<br />
vale de Espoleto.<br />
3 Durante a viagem, conversavam<br />
sobre tantos e tão grandes dons de<br />
Deus clementíssimo: como tinham<br />
sido cordialmente recebidos pelo<br />
vigário de Cristo, senhor e pai de todo<br />
o povo cristão;<br />
4 como poderiam pôr em prática suas
ipsius adimplere valerent;<br />
5 qualiter regulam quam susceperant<br />
possent sincere servare ac<br />
indeclinabiliter custodire;<br />
6 qualiter in omni sanctitate et<br />
religione coram Altissimo ambularent:<br />
7 qualiter denique vita et mores<br />
ipsorum, per incrementa sanctarum<br />
virtutum, forent proximis ad<br />
exemplum.<br />
8 Cumque novi Christi discipuli de<br />
huiusmodi sufficienter in schola<br />
humilitatis disputassent, dies multum<br />
ascendit et hora praeteriit.<br />
9 Pervenerant tunc ad desertum<br />
locum (cfr. Mat 14,15), nimium prae<br />
lassitudine itineris fatigati et<br />
esurientes refectionem aliquam<br />
invenire non poterant, eo quod locus<br />
ille ab hominum habitatione valde<br />
remotus erat.<br />
10 Statimque, divina gratia<br />
procurante, occurrit eis homo afferens<br />
in manu panem, deditque (cfr. Mar<br />
14,13; 1Re 10,3-4) ipsis et abiit.<br />
11 Ipsi vero non cognoscentes eum,<br />
mirati sunt in cordibus suis (cfr. Ps<br />
34,25), et ut magis de misericordia<br />
divina confiderent, devote alter<br />
alterum admonebat.<br />
12 Sumptoque cibo, et ex ipso non<br />
modicum confortati, venientes ad<br />
quemdam locum prope civitatem<br />
Ortensem, ibidem fere per dies<br />
quindecim sunt morati.<br />
13 Aliqui eorum intrantes civitatem<br />
acquirebant necessaria victus, et<br />
modicum illud acquirere poterant<br />
ostiatim, ad fratres alios deportantes,<br />
cum gratiarum actione et laetitia<br />
cordis (cfr. Act 24,3; Is 30,29),<br />
pariter manducabant.<br />
14 Si quid vero residuum erat,<br />
quoniam alicui dare non poterant,<br />
recondebant illud in quodam<br />
sepulchro, quod aliquando<br />
conservaverat corpora mortuorum, ut<br />
idem iterum manducarent.<br />
admoestações e preceitos;<br />
5 como poderiam observar com<br />
sinceridade e guardar com firmeza a<br />
Regra que tinham recebido;<br />
6 como fariam para viver diante de<br />
Deus com toda santidade e<br />
religiosidade;<br />
7 como, finalmente, sua vida e<br />
costumes, pelo crescimento das<br />
virtudes, poderiam servir de exemplo<br />
para os outros.<br />
8 Mas, enquanto os novos discípulos<br />
de Cristo discutiam bastante sobre<br />
esses assuntos, como nu-ma escola<br />
de humildade, o dia se adiantou e a<br />
hora passou.<br />
9 Chegaram a um lugar solitário,<br />
muito cansados, e, com fome, não<br />
conseguiram nada para comer,<br />
porque estavam longe de qualquer<br />
povoação.<br />
10 Subitamente, porém, por graça de<br />
Deus, encontraram um homem com<br />
um pão. Deu-lho e se foi.<br />
11 Como não o conheciam, ficaram<br />
profundamente admirados. Cheios de<br />
devoção, exortavam-se mutuamente<br />
a ter maior confiança na misericórdia<br />
de Deus.<br />
12 Reconfortados pelo alimento,<br />
chegaram a um lugar perto de Orte, e<br />
ali ficaram quase quinze dias.<br />
13 Para terem o que comer, alguns<br />
deles iam à cidade e levavam aos<br />
outros o pouco que podiam recolher,<br />
mendigando de porta em porta.<br />
Comiam juntos, cheios de alegria e<br />
dando graças.<br />
14 Se sobrava alguma coisa, não<br />
tendo ninguém a quem dar,<br />
guardavam-na em um sepulcro que já<br />
servira para guardar corpos de<br />
mortos, para comê-la depois.<br />
15 O lugar era deserto e abandonado<br />
e pouca gente, ou ninguém, passava<br />
por ali.
15 Locus ille desertus erat atque<br />
relictus, et aut rarorum, aut nullorum<br />
frequentabatur accessu.<br />
35.<br />
1 Erat eis exsultatio magna, cum nihil<br />
viderent vel haberent quod eos posset<br />
vane seu carnaliter delectare.<br />
2 Coeperunt propterea cum sancta<br />
paupertate ibidem habere<br />
commercium, et in defectu omnium<br />
quae sunt mundi (cfr. 1Cor 7,33)<br />
nimium consolati, disponebant, sicut<br />
ibi erant, ei ubique perpetuo<br />
adhaerere.<br />
3 Et quia deposita omni solicitudine<br />
(cfr. 1Pet 5,7) terrenorum, sola eos<br />
divina consolatio delectabat, statuunt<br />
et confirmant, nullis tribulationibus<br />
agitati, nullis impulsi tentationibus, ab<br />
eius amplexibus (cfr. Qo 3,5) resilire.<br />
4 Sed licet ipsius loci amoenitas, quae<br />
ad corrumpendum verum vigorem<br />
animi non mediocriter potest, eorum<br />
non detineret affectus, ne saltem<br />
longioris more assiduitas vel solum<br />
exterius eis aliquid proprietatis<br />
innecteret, loco ipso relicto,<br />
sequentes felicem patrem vallem<br />
Spoletanam tunc temporis<br />
intraverunt.<br />
5 Conferebant pariter, veri cultores<br />
iustitiae, utrum inter homines<br />
conversari deberent, an ad loca<br />
solitaria se conferre.<br />
6 Sed sanctus Franciscus, qui non de<br />
industria propria confidebat, sed<br />
sancta oratione omnia praeveniebat<br />
(cfr. Ps 87,14) negotia, elegit non sibi<br />
vivere soli, sed ei qui pro omnibus<br />
mortuus est (cfr. 2Cor 5,15), sciens<br />
se ad hoc missum ut Deo animas<br />
lucraretur quas diabolus conabatur<br />
auferre.<br />
Caput XV - De fama beati<br />
Francisci et de conversione<br />
35.<br />
1 Grande era seu regozijo por nada<br />
verem, nem possuírem que os<br />
pudesse prender às coisas vãs e<br />
agradáveis aos sentidos.<br />
2 Por isso iniciaram aí sua aliança<br />
com a santa pobreza e,<br />
extraordinariamente consolados pela<br />
falta de todas as coisas que são do<br />
mundo, decidiram permanecer<br />
sempre e em toda parte unidos a ela,<br />
como estavam ali.<br />
3 Pondo de lado toda solicitude pelos<br />
bens terrenos, só lhes interessava a<br />
consolação de Deus. Por isso<br />
resolveram com firmeza não se<br />
apartar dos braços da pobreza por<br />
maiores que fossem as tribulações e<br />
tentações.<br />
4 Embora a amenidade daquele lugar,<br />
que bem lhes poderia debilitar não<br />
pouco o verdadeiro vigor do espírito,<br />
não os estivesse prendendo, eles o<br />
abandonaram para que uma<br />
permanência mais longa não tivesse<br />
nem exteriormente alguma aparência<br />
de posse, e, seguindo o feliz pai,<br />
entraram no vale de Espoleto daquele<br />
tempo.<br />
5 Fiéis cultores da justiça, discutiam<br />
também se deveriam permanecer<br />
entre os homens ou retirar-se para<br />
lugares desertos.<br />
6 Mas São Francisco, que não<br />
confiava em sua sabedoria mas<br />
prevenia tudo com a santa oração,<br />
preferiu não viver apenas para si<br />
mesmo, mas para aquele que morreu<br />
por todos, convencido de que tinha<br />
sido mandado para conquistar para<br />
Deus as almas que o demônio se<br />
empenhava em arrebatar.<br />
Capítulo 15 - Da fama de São<br />
Francisco e da conversão de
multorum ad Deum, et quomodo<br />
Ordo vocatus est fratrum<br />
Minorum, et qualiter religionem<br />
intrantes beatus Franciscus<br />
informabat.<br />
36.<br />
1 Circuibat proinde fortissimus miles<br />
Christi Franciscus civitates et castella<br />
(cfr. Mat 9,35), non in persuasibilibus<br />
humanae sapientiae verbis, sed in<br />
doctrina et virtute spiritus (1Cor 2,4),<br />
annuntians regnum Dei, praedicans<br />
pacem (cfr. Mat 9,35; Act 10,36),<br />
docens salutem et poenitentiam in<br />
remissionem peccatorum (cfr. Mar<br />
1,4).<br />
2 Erat in omnibus fiducialius agens<br />
(cfr. Act 9,28) ex auctoritate<br />
apostolica sibi concessa, nullis utens<br />
adulationibus, nullis seductoriis<br />
blandimentis.<br />
3 Nesciebat aliquorum culpas palpare<br />
sed pungere, nec vitam fovere<br />
peccantium sed aspera increpatione<br />
percutere, quoniam sibi primo<br />
suaserat opere quod verbis aliis<br />
suadebat; et non timens<br />
reprehensorem, veritatem<br />
fidentissime loquebatur, ita ut etiam<br />
litteratissimi viri, gloria et dignitate<br />
pollentes, eius mirarentur sermones<br />
et timore utili eius praesentia<br />
terrerentur.<br />
4 Currebant viri, currebant et<br />
feminae, festinabant clerici,<br />
accelerabant religiosi, ut viderent et<br />
audirent sanctum Dei, qui homo<br />
alterius saeculi omnibus videbatur.<br />
5 Omnis aetas omnisque sexus<br />
properabat cernere mirabilia, quae<br />
noviter Dominus per servum suum<br />
operabatur in mundo.<br />
6 Videbatur certe tempore illo, sive<br />
per praesentiam sancti Francisci, sive<br />
per famam quaedam nova lux e caelo<br />
missa in terris, fugans universam<br />
tenebrarum caliginem, quae paene<br />
muitos para Deus, e de como a<br />
Ordem se chamou dos Frades<br />
Menores. Como São Francisco<br />
instruía os que entravam na<br />
Ordem<br />
36.<br />
1 Valoroso soldado de Cristo,<br />
Francisco percorria as cidades e<br />
povoados anunciando o reino de<br />
Deus, proclamando a paz, pregando a<br />
salvação e a penitência para a<br />
remissão dos pecados, sem usar os<br />
argumentos da sabedoria humana,<br />
mas a doutrina e a força do Espírito.<br />
2 Apoiado na autorização apostólica<br />
que lhe fora concedida, agia em tudo<br />
destemidamente, sem adular nem<br />
tentar seduzir ninguém com moleza.<br />
3 Não sabia lisonjear as culpas de<br />
ninguém, mas pungi-las. Não tentava<br />
desculpar a vida dos pecadores, mas<br />
atacava-os com áspera reprimenda,<br />
tanto mais que tinha posto primeiro<br />
em prática as coisas que aconselhava<br />
aos outros. Sem medo de que o<br />
repreendessem, anunciava a verdade<br />
destemidamente, de maneira que até<br />
os homens mais letrados, que<br />
gozavam de renome e dignidade,<br />
admiravam seus sermões e em sua<br />
presença sentiam-se possuídos de<br />
temor salutar.<br />
4 Acorriam homens e mulheres,<br />
clérigos e religiosos, para verem e<br />
ouvirem o santo de Deus, que a todos<br />
parecia um homem de outro mundo.<br />
5 Sem distinção de idade ou sexo,<br />
corriam todos para assistir às<br />
maravilhas que Deus estava<br />
realizando outra vez por seu servo<br />
neste mundo.<br />
6 Na verdade, parecia que, naquele<br />
tempo, tanto pela presença como pela<br />
simples fama de São Francisco,<br />
tivesse sido enviada uma luz nova do<br />
céu para a terra, espantando toda<br />
escuridão das trevas, que a tal ponto
totam sic occupaverat regionem, ut<br />
vix aliquis sciret quo foret<br />
pergendum.<br />
7 Sic enim alta profunditas oblivionis<br />
Dei et negligentiae sopor mandatorum<br />
eius fere omnes oppresserat, ut vix<br />
excitari a veteribus et inveteratis<br />
malis aliquatenus paterentur.<br />
37.<br />
1 Radiabat velut stella fulgens in<br />
caligine noctis (cfr. Sir 50,6; Prov 7,9)<br />
et quasi mane expansum super (cfr.<br />
Ioel 2,2) tenebras: sicque factum est<br />
ut in brevi totius provinciae facies sit<br />
immutata et laetiore vultu appareret<br />
ubique, deposita pristina foeditate.<br />
2 Fugata est prior ariditas et seges in<br />
squalenti campo cito surrexit; coepit<br />
etiam inculta vinea germinare germen<br />
(cfr. Zac 8,12) odoris Domini (cfr. Lev<br />
1,9), et productis ex se floribus<br />
suavitatis, fructus honoris et<br />
honestatis (cfr. Sir 24,23) pariter<br />
parturivit.<br />
3 Resonabat ubique gratiarum actio et<br />
vox laudis (cfr. Is 51,3), ita ut multi,<br />
saecularibus curis abiectis, in vita et<br />
doctrina beatissimi patris Francisci,<br />
suimet reciperent notitiam et ad<br />
Creatoris amorem et reverentiam<br />
aspirarent.<br />
4 Coeperunt multi de populo, nobiles<br />
et ignobiles, clerici et laici, divina<br />
inspiratione compuncti, ad sanctum<br />
Franciscum accedere, cupientes sub<br />
eius disciplina et magisterio perpetuo<br />
militare.<br />
5 Quos omnes sanctus Dei, velut<br />
caelestis gratiae rivus uberrimus,<br />
charisma-tum imbribus rigans, agrum<br />
cordis ipsorum virtutum floribus<br />
exornabat:<br />
6 egregius nempe artifex (cfr. Ex<br />
38,23) ad cuius formam, regulam et<br />
doctrinam, efferendo praeconio, in<br />
utroque sexu Christi renovatur<br />
tinha ocupado quase toda a região,<br />
que mal dava para alguém saber onde<br />
se estava indo.<br />
7 Tão profundos eram em quase<br />
todos o esquecimento de Deus e a<br />
negligência na observância de seus<br />
mandamentos, que quase não se<br />
conseguia afastar alguém um pouco<br />
de seus inveterados vícios.<br />
37.<br />
1 Brilhava como uma estrela fulgente<br />
na escuridão da noite e como a<br />
aurora que se estende sobre as<br />
trevas. Dessa maneira, dentro de<br />
pouco tempo, tinha sido<br />
completamente mudada a aparência<br />
da região, que parecia por toda parte<br />
mais alegre, livre da antiga fealdade.<br />
2 Acabara a prolongada seca e logo<br />
brotara a messe no campo áspero.<br />
Até a vinha descuidada se cobriu de<br />
brotos que espalhavam o perfume do<br />
Senhor e, dando flores de suavidade,<br />
carregou-se também de frutos de<br />
honra e honestidade.<br />
3 Ressoavam por toda parte a ação<br />
de graças e o louvor, e por isso foram<br />
muitos os que quiseram deixar os<br />
cuidados mundanos para chegar ao<br />
conhecimento de si mesmos na vida e<br />
na escola do santo pai Francisco,<br />
caminhando para o amor de Deus e o<br />
seu culto.<br />
4 Começaram a vir a São Francisco<br />
muitas pessoas do povo, nobres e<br />
plebeus, clérigos e leigos, querendo<br />
por inspiração de Deus militar para<br />
sempre sob sua orientação e<br />
magistério.<br />
5 O santo de Deus, como um rio<br />
caudaloso de graça celeste,<br />
derramando a chuva dos carismas,<br />
enriquecia o campo de seus corações<br />
com as flores das virtudes.<br />
6 Pois era um artista consumado que<br />
apresentava o exemplo, a Regra e os<br />
ensinamentos de acordo com os
Ecclesia et trina triumphat militia<br />
salvandorum.<br />
7 Omnibus quoque tribuebat normam<br />
vitae ac salutis viam in omni gradu<br />
veraciter demonstrabat.<br />
38.<br />
1 Sed de ordine, quem charitate<br />
pariter et professione assumpsit et<br />
tenuit, praecipue sermo in manibus<br />
est.<br />
2 Quid enim? Ordinem Fratrum<br />
Minorum primitus ipse plantavit, et ea<br />
sciliciet occasione hoc ei nomen<br />
imposuit.<br />
3 Cum nempe sic in Regula<br />
scriberetur: “Et sint minores”, ad<br />
huius sermonis prolationem, ea<br />
quidem hora: “Volo”, inquit, “ut Ordo<br />
Fratrum Minorum fraternitas haec<br />
vocetur”.<br />
4 Et vere minores, qui ‘omnibus<br />
subditi’ exsistentes, semper<br />
quaerebant locum vilitatis, et officium<br />
exercere, et in quo quaedam fore<br />
iniuria videretur, ut sic solido verae<br />
humilitatis fundari mererentur, ut<br />
felici dispositione in eis consurgeret<br />
omnium virtutum fabrica spiritalis.<br />
5 Revera super constantiae<br />
fundamentum (cfr. Eph 2,20)<br />
charitatis nobilis structura surrexit, in<br />
qua vivi lapides (cfr. 1Pet 2,5), ex<br />
omnibus mundi partibus coacervati,<br />
aedificati sunt in habitaculum Spiritus<br />
(cfr. Eph 2,22) Sancti.<br />
6 O quanto charitatis ardore<br />
flagrabant novi Christi discipuli!<br />
Quantus in eis piae societatis vigebat<br />
amor!<br />
7 Cum enim alicubi pariter<br />
convenirent, vel in via, ut moris est,<br />
sibi invicem obviarent, ibi spiculum<br />
spiritualis resultabat amoris, super<br />
omnem amorem verae dilectionis<br />
quais, tanto nos homens como nas<br />
mulheres, a Igreja de Cristo<br />
rejuvenescia e triunfava o tríplice<br />
exército dos predestinados.<br />
7 A todos propunha também uma<br />
norma de vida e demonstrava de<br />
verdade o caminho da salvação em<br />
todos os graus.<br />
38.<br />
1 Mas o nosso principal assunto agora<br />
é a Ordem, que assumiu e sustentou<br />
igualmente tanto por seu amor como<br />
por sua profissão.<br />
2 Que diremos? Foi ele mesmo quem<br />
fundou a Ordem dos Frades Menores<br />
e assim lhe deu o nome:<br />
3 quando estavam escrevendo na<br />
Regra: “e sejam menores”, ao ouvir<br />
essas palavras disse: “Quero que esta<br />
fraternidade seja chamada Ordem dos<br />
Frades Menores”.<br />
4 De fato, eram menores, porque<br />
eram “submissos a todos”, sempre<br />
procuravam o pior lugar e queriam<br />
exercer o ofício em que pudesse<br />
haver alguma desonra, para<br />
merecerem ser colocados sobre a<br />
base sólida da humildade verdadeira e<br />
neles pudesse crescer<br />
auspiciosamente a construção<br />
espiritual de todas as virtudes.<br />
5 Em verdade, sobre o fundamento<br />
da constância levantou-se a nobre<br />
construção da caridade, na qual as<br />
pedras vivas, recolhidas em todas as<br />
partes do mundo, tornaram-se templo<br />
do Espírito Santo.<br />
6 Que fogo de caridade abrasava os<br />
novos discípulos de Cristo! Quão forte<br />
era o laço que os unia no amor do<br />
piedoso grupo!<br />
7 Quando se reuniam em algum<br />
lugar, ou quando se encontravam na<br />
estrada, reacendia-se o fogo do amor<br />
espiritual, espargindo suas sementes<br />
de amizade verdadeira sobre todo o<br />
amor.
seminarium spargens.<br />
8 Quid ilud? Casti amplexus, suaves<br />
affectus, osculum sanctum, dulce<br />
colloquium, risus modestus, aspectus<br />
iucundus, oculus simplex (cfr. Mat<br />
6,22), animus supplex, lingua<br />
placabilis, responsio mollis (cfr. Prov<br />
15,4.1), idem propositum, promptum<br />
obsequium et indefessa manus.<br />
39.<br />
1 Et quidem, cum cuncta terrena<br />
despicerent et se ipsos numquam<br />
amore privato diligerent, totius<br />
amoris affectum in communi<br />
refundentes, se ipsos dare in pretium<br />
satagebant, ut fraternae necessitati<br />
pariter subvenirent.<br />
2 Desiderabiliter conveniebant,<br />
delectabilius simul erant; sed gravis<br />
erat utrimque separatio socialis,<br />
amarum divortium, acerba disiunctio.<br />
3 Sed nihil sanctae obedientiae<br />
praeceptis audebant praeponere<br />
obedientissimi milites, qui antequam<br />
perficeretur obedientiae verbum, se<br />
ad exsequendum imperium<br />
praeparabant;<br />
4 nihil scientes discernere in<br />
praeceptis, ad quaeque iniuncta, omni<br />
contradictione remota, quasi<br />
praecipites concurrebant.<br />
5 “Paupertatis sanctissimae<br />
sectatores” quia nihil habebant, nihil<br />
amabant: nihil proinde perdere<br />
verebantur.<br />
6 Sola tunica erant contenti, repetiata<br />
quandoque intus et foris; nullus in ea<br />
cultus sed despectus multus et villitas<br />
apparebat, ut in ea crucifixi mundo<br />
(cfr. Gal 6,14) penitus viderentur.<br />
7 Fune succincti, femoralia vilia<br />
gestabant, et in his omnibus<br />
permanere, nihilque amplius habere,<br />
propositum pium habebant.<br />
8 Securi propterea erant ubique, nullo<br />
timore suspensi, nulla cura distracti,<br />
sine omni sollicitudine diem crastinum<br />
8 E como? Com castos abraços, com<br />
terno afeto, com ósculos santos, uma<br />
conversa amiga, sorrisos modestos,<br />
semblante alegre, olhar simples,<br />
ânimo suplicante, língua moderada,<br />
respostas afáveis, o mesmo desejo,<br />
pronto obséquio e disponibilidade<br />
incansável.<br />
39.<br />
1 O fato é que, tendo desprezado<br />
todas as coisas terrenas e estando<br />
livres do amor-próprio, consagravam<br />
todo o seu afeto aos irmãos,<br />
oferecendo-se todos de igual modo<br />
para atender às necessidades<br />
fraternas.<br />
2 Reuniam-se com prazer e gostavam<br />
de estar juntos: para eles era pesado<br />
estarem separados, o afastamento<br />
era amargo e partir era doloroso.<br />
3 Nada ousavam esses<br />
obedientíssimos soldados de Cristo<br />
antepor aos preceitos da obediência.<br />
Antes de acabarem de receber uma<br />
ordem, já se preparavam para<br />
cumpri-la.<br />
4 Como não sabiam fazer distinções<br />
de preceitos, precipitavam-se a<br />
executar tudo que lhes era mandado,<br />
sem fazer reparos.<br />
5 “Seguidores da santíssima pobreza”<br />
porque não tinham nada, nada<br />
desejavam, e por isso não tinham<br />
medo de perder coisa alguma.<br />
6 Estavam contentes com uma única<br />
túnica, remendada às vezes por<br />
dentro e por fora: não aparecia<br />
nenhum enfeite mas só desprezo e<br />
pobreza, para poderem mostrar<br />
claramente que nela estavam<br />
crucificados para o mundo.<br />
7 Cingiam-se com uma corda e<br />
usavam calças de pano rude, fazendo<br />
o piedoso propósito de ficar<br />
simplesmente assim, sem ter mais<br />
nada.
exspectabant, nec de serotino utique<br />
hospitio, in magno frequenter itineris<br />
discrimine positi, anxiabantur.<br />
9 Nam cum saepe in maximis<br />
frigoribus necessario carerent<br />
hospitio, clibanus recolligebat eos, vel<br />
certe in cryptis seu speluncis humiliter<br />
noctibus lactitabant.<br />
10 Diebus vero manibus propriis qui<br />
noverant laborabant, exsistentes in<br />
domibus leprosorum, vel in aliis locis<br />
honestis, servientes omnibus<br />
humiliter et devote.<br />
11 Nullum officium exercere volebant<br />
de quo posset scandalum exoriri, sed<br />
semper sancta et iusta, honesta et<br />
utilia operantes, omnes cum quibus<br />
conversabantur, ad humilitatis<br />
exemplum et patientiam provocabant.<br />
40.<br />
1 Ita eos virtus patientiae<br />
circumdarat, ut quaererent potius ibi<br />
esse, ubi persecutionem suorum<br />
corporum paterentur, quam ubi<br />
possent, sanctitate ipsorum cognita<br />
vel laudata, mundi favoribus<br />
sublevari.<br />
2 Nam multoties opprobria passi,<br />
contumeliis affecti, denudati,<br />
verberati, ligati, carcerati, nullius<br />
patrocinio se tuentes, cuncta sic<br />
viriliter sustinebant, ut in ore ipsorum<br />
nonnisi sola vox laudis et gratiarum<br />
actio (cfr. Is 51,3) ressonaret.<br />
3 Vix vel numquam a laude Dei et<br />
oratione cessabant, sed continua<br />
discussione quidquid egerant<br />
recolligentes, pro bene actis gratias<br />
Deo, por neglectis et incaute<br />
commissis gemitus et lacrimas<br />
persolvebant.<br />
4 Relictos a Deo se fore putabant, si<br />
non se in spiritu devotionis solita<br />
8 Naturalmente estavam seguros em<br />
qualquer lugar, sem nenhum temor,<br />
cuidado ou preocupação pelo dia<br />
seguinte, nem se incomodavam com<br />
o abrigo que teriam à noite, mesmo<br />
nas grandes dificuldades, freqüentes<br />
nas viagens.<br />
9 Pois, como muitas vezes nem<br />
tinham onde se abrigar do frio mais<br />
rigoroso, recolhiam-se a um forno ou<br />
se escondiam humildemente, à noite,<br />
em grutas ou cavernas.<br />
10 Durante o dia, os que sabiam<br />
trabalhavam com as próprias mãos,<br />
permanecendo nas casas dos leprosos<br />
ou outros lugares honestos, servindo<br />
a todos com humildade e devoção.<br />
11 Não queriam exercer ofício algum<br />
que pudesse causar escândalo, mas,<br />
fazendo sempre coisas santas e<br />
justas, honestas e úteis, davam<br />
exemplo de humildade e de paciência<br />
a todos.<br />
40.<br />
1 Tinham adquirido tanta paciência<br />
que preferiam estar nos lugares onde<br />
os perseguiam e não onde sua<br />
santidade fosse conhecida e louvada,<br />
e assim pudessem conseguir os<br />
favores do mundo.<br />
2 Foram muitas vezes cobertos de<br />
opróbrios e de ofensas, despidos,<br />
açoitados, amarrados, encarcerados,<br />
sem recorrer à proteção de ninguém,<br />
e suportavam tudo varonilmente,<br />
vindo à sua boca apenas a voz do<br />
louvor e da ação de graças.<br />
3 Poucas vezes, ou nunca, deixavam<br />
de louvar a Deus ou de rezar, mas<br />
estavam sempre lembrando uns aos<br />
outros tudo que tinham feito,<br />
agradecendo a Deus pelas coisas<br />
boas, gemendo e chorando pelas<br />
negligências e descuidos.<br />
4 Julgavam-se abandonados por Deus<br />
se não fossem por Ele continuamente<br />
visitados com a piedade habitual no
pietate iugiter cognoscerent visitari.<br />
5 Cum enim orationibus incumbere<br />
vellent, ne ipsos arriperet somnus,<br />
aliquo adminiculo tenebantur: aliqui<br />
suspensis funibus fulciebantur, ne per<br />
somni surreptionem oratio turbaretur.<br />
6 Aliqui se instrumentis ferreis<br />
circumdabant, aliqui vero ligneis<br />
ergastulis se cingebant.<br />
7 Si quando ciborum copia vel potus,<br />
ut assolet, eorum sobrietas<br />
turbaretur, vel itineris lassitudine<br />
necessitatis metas vel in modico<br />
pertransirent, multorum dierum<br />
abstinentia se acerbissime cruciabant.<br />
8 Tanta denique maceratione<br />
incentiva carnis reprimere<br />
satagebant, ut in frigidissima glacie<br />
non abhorrerent saepius se nudare,<br />
ac totum corpus spinarum aculeis<br />
compungentes effusione sanguinis<br />
irrigare.<br />
41.<br />
1 Ita enim omnia terrena strenuissime<br />
contemnebant, ut extrema vitae<br />
necessaria vix recipere paterentur et,<br />
tam longa consuetudine a corporea<br />
consolatione disiuncti, quaeque<br />
aspera non timerent.<br />
2 In his omnibus pacem et<br />
mansuetudinem cum omnibus<br />
sequebantur (cfr. Heb 12,14), et<br />
pudica semper et pacifica (cfr. Iac<br />
3,17) operantes, summo studio<br />
cuncta scandala devitabant.<br />
3 Vix enim tempore necessario<br />
loquebantur, nec de ipsorum ore<br />
scurrile aut otiosum quidpiam<br />
procedebat (cfr. Mat 4,4), ut in omni<br />
vita et conversatione ipsorum non<br />
posset impudicum quid vel<br />
inhonestum aliquatenus inveniri.<br />
4 Actus eorum omnis disciplinatus,<br />
incessus omnis modestus, sensus<br />
omnes ita mortificati erant in eis, ut<br />
vix audire seu videre, nisi quod eorum<br />
espírito da devoção.<br />
5 Para não dormirem quando queriam<br />
rezar, usavam algum expediente: uns<br />
se agarravam a cordas suspensas<br />
para que a chegada do sono não<br />
perturbasse a oração,<br />
6 outros se cingiam com cilícios de<br />
ferro e ainda outros rodeavam a<br />
cintura com instrumentos de madeira.<br />
7 Se alguma vez a abundância de<br />
comida ou de bebida, como pode<br />
acontecer, perturbava sua<br />
sobriedade, ou pelo cansaço do<br />
caminho passavam além da<br />
necessidade absoluta, mortificavamse,<br />
por pouco que fosse, com uma<br />
abstinência de muitos dias.<br />
8 Afinal, punham tanto esforço em<br />
reprimir as tentações da carne, que<br />
muitas vezes não se horrorizavam de<br />
despir-se no gelo mais frio, nem de<br />
molhar o corpo todo com o sangue<br />
derramado por duros espinhos.<br />
41.<br />
1 Desprezavam tão fortemente todas<br />
as coisas terrenas que mal se<br />
permitiam receber o que era<br />
extremamente necessário para a vida,<br />
e estavam tão acostumados a passar<br />
sem as consolações do corpo, que não<br />
os assustavam os maiores sacrifícios.<br />
2 Em tudo isso guardavam a paz e a<br />
mansidão com todas as pessoas.<br />
Fazendo sempre coisas puras e<br />
pacíficas, evitavam cuidadosamente<br />
todo escândalo.<br />
3 Apenas falavam quando era<br />
necessário e de sua boca nunca saía<br />
nada de inconveniente ou ocioso: em<br />
sua vida e procedimento não se podia<br />
descobrir nada de lascivo ou<br />
desonesto.<br />
4 Seus gestos eram comedidos e seu<br />
andar simples. Tinham os sentidos<br />
tão mortificados que mal pareciam<br />
ver ou ouvir senão o que lhes estava<br />
pedindo a atenção. Tinham os olhos
intentio exposceret, paterentur:<br />
defixis in terra oculis, mente in caelo<br />
haerebant.<br />
5 Nulla invidia, nulla malitia, nullus<br />
rancor, nulla oblocutio, nulla suspicio,<br />
nulla amaritudo in eis locum habebat,<br />
sed concordia multa, quies continua,<br />
gratiarum actio et vox laudis (cfr. Is<br />
51,3) erat in eis.<br />
6 Haec sunt documenta pii patris<br />
quibus, non verbo tantum et lingua,<br />
sed opere et veritate (cfr. 1Ioa 3,18)<br />
maxime, novos filios informabat.<br />
Caput XVI - De mora ipsius apud<br />
Rigum Tortum et de custodia<br />
paupertatis.<br />
42.<br />
1 Recolligebat se beatus Franciscus<br />
cum caeteris, iuxta civitatem Assisii,<br />
in loco qui dicitur Rigus Tortus.<br />
2 Quo in loco tugurium quoddam<br />
relictum erat, sub cuius umbra<br />
vivebant magnarum et pulchrarum<br />
domuum strenuissimi contemptores,<br />
et tuebantur se ibidem a turbinibus<br />
pluviarum.<br />
3 ‘Nam, ut ait sanctus, citius de<br />
tugurio quam de palatio in caelum<br />
ascenditur’.<br />
4 Conversabantur in eodem loco cum<br />
beato patre filii et fratres omnes, in<br />
labore multo (cfr. 2Cor 11,27) et<br />
inopia universarum rerum, saepissime<br />
omni panis solatio destituti, solis<br />
contentis rapis, quas per planitiem<br />
Assisii atque illuc in angustia<br />
mendicabant.<br />
5 Locus ille tam angustissimus erat,<br />
ut in eo sedere aut quiescere vix<br />
valerent.<br />
6 ‘Nullum pro his murmur resonat,<br />
nulla quaerimonia, sed corde placido,<br />
mens plena gaudio conservat<br />
patientiam’.<br />
7 Sanctus Franciscus quotidianam<br />
na terra, mas o pensamento no céu.<br />
5 Nem inveja, nem malícia, ou rancor,<br />
nem duplicidade, suspeição ou<br />
amargura neles existiam, mas apenas<br />
muita concórdia, calma contínua,<br />
ação de graças e louvor.<br />
6 Era com esses princípios que o<br />
piedoso pai formava seus novos<br />
filhos, não só com palavras e<br />
doutrina, mas sobretudo de verdade e<br />
com o exemplo.<br />
Capítulo 16 - Da sua estada em<br />
Rivotorto e da guarda da pobreza<br />
42.<br />
1 São Francisco e os outros<br />
recolheram-se em um lugar perto de<br />
Assis, chamado Rivotorto.<br />
2 Havia ali uma cabana abandonada,<br />
onde viveram aqueles homens, que<br />
não faziam questão de casas grandes<br />
e bonitas, e lá se defendiam da<br />
chuva.<br />
3 “Pois, como diz um santo, de uma<br />
cabana vai-se mais depressa para o<br />
céu do que de um palácio”.<br />
4 Os filhos e irmãos viviam nesse<br />
lugar com o bem-aventurado pai,<br />
trabalhando bastante e sofrendo<br />
escassez de tudo. Faltou- lhes muitas<br />
vezes até o pão, precisando<br />
contentar-se com os nabos<br />
penosamente mendigados pela<br />
planície de Assis.<br />
5 Sua casa era tão apertada que mal<br />
podiam sentar-se ou descansar.<br />
6 Mas não se ouviam queixas ou<br />
murmurações: calmos e alegres,<br />
mantinham a paciência.<br />
7 Todo dia, para não dizer sempre,<br />
São Francisco examinava<br />
diligentemente a si mesmo e aos<br />
seus, sem permitir neles falha<br />
alguma, e afastando toda negligência
immo continuam sui et suorum<br />
inquisitionem diligentissime faciebat,<br />
et nil in eis residere patiens lubricum,<br />
ab ipsorum cordibus omnem<br />
negligentiam abigebat.<br />
8 Rigidus in disciplina super<br />
custodiam suam erat (cfr. Is 21,8)<br />
vigilans omni hora; nam si qua, ut<br />
assolet, carnis tentatio eum<br />
quandoque pulsaret, in quadam fovea<br />
glacie plena, cum hiems exsisteret, se<br />
mergebat, in ea tamdiu persistens<br />
quoadusque carnalis omnis recederet<br />
corruptela.<br />
9 Et quidem tantae mortificationis<br />
exemplum caeteri ferventissime<br />
sequebantur.<br />
43.<br />
1 Docebat eos non solum mortificare<br />
vitia et carnis incentiva reprimere,<br />
verum etiam et ipsos exteriores<br />
sensus, per quos mors intrat in<br />
animam.<br />
2 Quoniam cum illo tempore Oddo<br />
imperator, ad suscipiendam coronam<br />
terreni imperii per partes illas cum<br />
magno strepitu et pompa transiret,<br />
santissimus pater cum reliquis iuxta<br />
viam ipsius transitus in praedicto<br />
exsistens tugurio, nec ad videndum<br />
foras exivit,<br />
3 nec aliquem respicere pertulit<br />
praeter unum, qui constantissime illi<br />
annuntiaret gloriam hanc sibi tempore<br />
modico duraturam.<br />
4 Erat enim gloriosus sanctus secum<br />
habitans et deambulans in latitudine<br />
cordis (cfr. Ps 118,45) sui, in se<br />
dignum Deo habitaculum (cfr. Eph<br />
2,22) praeparabat,<br />
5 et ideo aures eius non rapiebat<br />
clamor exterior, nec vox aliqua<br />
excutere poterat seu interrumpere<br />
ingens negotium quod habebat in<br />
manibus.<br />
6 Apostolica in eo vigebat auctoritas,<br />
et ideo regibus et principibus adulari<br />
de seus corações.<br />
8 Era constante sua vigilância sobre si<br />
mesmo e rígida sua disciplina. Se<br />
tinha alguma tentação da carne,<br />
como acontece, mergulhava durante o<br />
inverno num buraco cheio de gelo e lá<br />
ficava até passar toda rebelião da<br />
carne.<br />
9 E os outros seguiam com fervor<br />
todo esse exemplo de mortificação.<br />
43.<br />
1 Ensinava-os não só a mortificar as<br />
paixões e a reprimir os impulsos da<br />
carne, mas até os sentidos exteriores,<br />
pelos quais a morte entra na alma.<br />
2 Passou por ali, naquele tempo, o<br />
imperador Otão, para receber a coroa<br />
do império terreno. Apesar do enorme<br />
ruído e pompa, o santo pai e seus<br />
companheiros, cuja cabana ficava à<br />
beira do caminho, nem saíram para<br />
vê-lo,<br />
3 nem permitiram que ninguém<br />
olhasse, a não ser um, a quem<br />
mandou para anunciar-lhe<br />
repetidamente que sua glória ia durar<br />
pouco.<br />
4 Pois o glorioso santo permanecia<br />
recolhido em si mesmo, passeando<br />
pelo espaço de seu coração, onde<br />
preparava uma habitação digna de<br />
Deus.<br />
5 Por isso seus ouvidos não se<br />
deixavam levar pelo clamor de fora, e<br />
voz alguma podia distraí-lo ou<br />
interromper sua importante ocupação.<br />
6 Sentia-se investido de autoridade<br />
apostólica e por isso se recusava<br />
absolutamente a bajular reis e<br />
príncipes.
penitus recusabat.<br />
44.<br />
1 Dabat semper sanctae simplicitati<br />
operam, nec sinebat locum angustum<br />
cordis latitudinem (cfr. Ps 118,45)<br />
impedire.<br />
2 Scribebat propterea nomina fratrum<br />
per tigna domicilii, ut unusquisque<br />
orare volens aut quiescere,<br />
recognosceret locum suum, et ne<br />
angusta loci modicitas mentis<br />
silentium perturbaret.<br />
3 Cumque ibidem morarentur, accidit<br />
die quaddam quidam asinum ducens<br />
deveniret ad umbraculum in quo vir<br />
Dei cum sociis morabatur; et ne<br />
pateretur repulsam, adhortans<br />
asinum suum ad ingrediendum,<br />
locutus est verbum hoc: “Vade intus,<br />
quia huic loco benefaciemus”.<br />
4 Quod verbum sanctus Franciscus<br />
audiens graviter tulit, illius viri<br />
cognoscens intentionem: putabat<br />
enim ille ipsos ibidem morari velle ad<br />
augendum locum, et ut domum domui<br />
(cfr. Is 5,8) copularent.<br />
5 Statimque sanctus Franciscus<br />
egrediens inde, relicto tugurio illo<br />
propter rustici verbum, transtulit se<br />
ad locum alium non longe ab illo, qui<br />
Portiuncula dicitur, ubi, sicut supra<br />
dictum est, ecclesia Sanctae Mariae<br />
ab ipso diu ante fuerat reparata.<br />
6 Nihil volebat proprietatis habere, ut<br />
omnia posset in Domino plenius<br />
possidere (cfr. 2Cor 6,10).<br />
Caput XVII - Quomodo beatus<br />
Francicus docuit fratres orare, et<br />
de obedientia et puritate fratrum.<br />
45.<br />
1 Deprecati sunt eum fratres tempore<br />
illo, ut doceret eos orare (cfr. Luc<br />
11,1), quoniam in simplicitate spiritus<br />
ambulantes (cfr. Prov 20,7), adhuc<br />
ecclesiasticum officium ignorabant.<br />
44.<br />
1 Agia sempre com santa simplicidade<br />
e não permitia que o aperto do lugar<br />
lhe prejudicasse a amplidão do<br />
coração.<br />
2 Por isso escreveu o nome dos<br />
irmãos nos caibros da cabana, para<br />
que cada um soubesse seu lugar<br />
quando quisesse orar ou repousar, e<br />
não se perturbasse o silêncio<br />
espiritual pela estreiteza do ambiente.<br />
3 Ainda moravam nesse lugar no dia<br />
em que apareceu um homem<br />
conduzindo um jumento, na porta da<br />
cabana em que o homem de Deus<br />
estava com os seus companheiros.<br />
Temendo ser rejeitado, instigava o<br />
animal a entrar, dizendo: “Entra, que<br />
vamos melhorar este lugar”.<br />
4 Ouvindo isso, São Francisco ficou<br />
muito chocado, pois entendeu a<br />
intenção do homem: pensava que os<br />
frades queriam morar naquele lugar<br />
para promovê-lo e construir casas.<br />
5 São Francisco saiu imediatamente<br />
dali, abandonando a cabana por causa<br />
da palavra do camponês. Transferiuse<br />
para outro lugar, não muito<br />
afastado, chamado Porciúncula, onde,<br />
como dissemos, tinha reparado<br />
tempos atrás a igreja de Nossa<br />
Senhora.<br />
6 Não queria ter propriedade<br />
nenhuma, para poder possuir tudo no<br />
Senhor em maior plenitude.<br />
Capítulo 17 - Como o bemaventurado<br />
Francisco ensinou os<br />
irmãos a rezar, e da obediência e<br />
simplicidade dos frades<br />
45.<br />
1 Rogaram-lhe os frades, nesse<br />
tempo, que os ensinasse a rezar,<br />
porque, vivendo na simplicidade do<br />
espírito, ainda não conheciam o ofício
2 Quibus ipse ait: “Cum orabitis<br />
dicite: Pater noster (cfr. Mat 6,9)” et:<br />
“Adoramus te, Christe, et ad omnes<br />
ecclesias tuas quae sunt in universo<br />
mundo, et benedicimus tibi, quia per<br />
sanctam crucem tuam redemisti<br />
mundum”.<br />
3 Hoc autem ipsi fratres pii magistri<br />
discipuli, summa cum diligentia<br />
observare curabant, quia non ea<br />
tantum quae beatus pater Franciscus<br />
dicebat eis fraterno consilio seu<br />
paterno imperio, verum etiam si ea<br />
quae cogitabat vel meditabatur ipse<br />
aliquo scire possent indicio, studebant<br />
efficacissime adimplere.<br />
4 Dicebat enim eis ipse beatus pater,<br />
veram obedientiam fore non solum<br />
prolatam sed excogitatam, non solum<br />
imperatam sed desideratam;<br />
5 hoc est: “Si frater fratris praelati<br />
subditus non solum audiat vocem, sed<br />
comprehendat voluntatem, statim ad<br />
obedientiam totum se debet colligere<br />
ac facere quod eum velle signo aliquo<br />
comprehendet”.<br />
6 In quocumque propterea loco aliqua<br />
ecclesia constructa foret, etiamsi<br />
praesentes non erant, tantum possent<br />
eam utcumque cernere de remotis,<br />
inclinabant se versus eam proni super<br />
terram, et inclinato utroque homine,<br />
adorabant Omnipotentem dicentes:<br />
“Adoramus te, Christe, et ad omnes<br />
ecclesias tuas”, sicut eos docuerat<br />
sanctus pater .<br />
7 Et, quod non minus est<br />
admirandum, ubicumque crucem vel<br />
crucis signum intuebantur, sive in<br />
terra, sive in pariete, sive in<br />
arboribus, sive in saepibus viarum,<br />
faciebant hoc idem.<br />
46.<br />
1 Sic enim eos repleverat sancta<br />
simplicitas, sic eos innocentia vitae<br />
docebat, sic eos cordis puritas<br />
possidebat, ut duplicitatem animi<br />
eclesiástico.<br />
2 Respondeu-lhes: “Quando orardes,<br />
dizei: ‘Pai nosso’ e ‘Nós vos<br />
adoramos, ó Cristo, em todas as<br />
vossas igrejas que estão pelo mundo<br />
inteiro, e vos bendizemos, porque por<br />
vossa santa cruz remistes o mundo’”.<br />
3 Discípulos do piedoso mestre, os<br />
frades procuravam observar tudo com<br />
a maior diligência, porque tratavam<br />
de cumprir com exatidão não só o que<br />
o bem-aventurado pai Francisco lhes<br />
dizia quando dava conselhos ou<br />
ordens, mas até o que ele estava<br />
pensando ou planejando, se<br />
conseguiam saber o que era.<br />
4 Dizia-lhes também o santo pai que<br />
a verdadeira obediência devia ser até<br />
descoberta antes de manifestada e<br />
desejada antes de imposta.<br />
5 Isto é: “Se um irmão que é súdito<br />
não só ouvir a voz mas até perceber a<br />
vontade de seu superior, deve tratar<br />
de obedecer imediatamente e de fazer<br />
o que, por algum indício, adivinhou<br />
que ele quer”.<br />
6 Em qualquer lugar onde houvesse<br />
uma igreja, mesmo que não<br />
estivessem presentes, contanto que a<br />
pudessem ver de longe, prostravamse<br />
por terra na sua direção e,<br />
inclinados de corpo e alma, adoravam<br />
o Todo-Poderoso, dizendo: “Nós vos<br />
adoramos, ó Cristo, em todas as<br />
vossas igrejas”, como lhes ensinara o<br />
santo pai.<br />
7 E, o que não é menos para se<br />
admirar, faziam o mesmo onde quer<br />
que vissem uma cruz ou seu sinal, no<br />
chão, numa parede, nas árvores ou<br />
nas cercas do caminho.<br />
46.<br />
1 A tal ponto tinham-se enchido de<br />
simplicidade, aprendido a inocência e<br />
conseguido a pureza de coração, que<br />
detestavam toda falsidade e, como
penitus ignorarent, quia sicut una<br />
fides, ita unus spiritus (cfr. Eph 4,3.5)<br />
erat in eis, una voluntas, una<br />
charitas, animorum cohaerentia<br />
semper, morum concordia, virtutum<br />
cultus, conformitas mentium et pietas<br />
actionum.<br />
2 Nam dum cuidam sacerdoti ex<br />
saecularibus, qui meritis valde infamis<br />
erat et enormitate scelerum ab<br />
omnibus contemnendus, confiterentur<br />
saepe peccata sua et per multos eis<br />
innotuisset illius nequitia, nullo modo<br />
tamen credere voluerunt, nec<br />
propterea omiserunt peccata sua ei<br />
solito confiteri, nec debitam<br />
impendere reverentiam.<br />
3 Et quidem cum ipse vel alius<br />
sacerdos cuidam e fratribus quadam<br />
die dixisset: “Vide, frater, ne sis<br />
hypocrita”, statim, propter sacerdotis<br />
verbum, credidit se frater ille<br />
hypocritam esse.<br />
4 Propter quod die ac nocte<br />
lamentabatur, nimio dolore affectus.<br />
5 Quaerentibus autem ab eo fratribus,<br />
quid sibi vellet tanta moestitia et tam<br />
insuetus moeror, respondit dicens:<br />
“Sacerdos quidam tale verbum mihi<br />
locutus es, de quo tanto dolore<br />
afficior quod vix possum aliud<br />
cogitare”.<br />
6 Consolabantur autem eum fratres,<br />
et ne sic crederet hortabantur.<br />
7 Quibus ipse dicebat: “Quid est quod<br />
dicitis, fratres? Sacerdos est qui<br />
locutus est verbum hoc, potestne<br />
mentiri sacerdos?<br />
8 Cum ergo sacerdos non mentiatur,<br />
necesse igitur est ut quod locutus est,<br />
verum esse credamus”.<br />
9 Sicque diu in hac simplicitate<br />
perdurans, verbis tandem patris<br />
beatissimi acquievit, qui ei verbum<br />
sacerdotis exposuit et eius<br />
intentionem sagaciter excusavit.<br />
10 Vix alicui fratrum tanta posset<br />
mentis inesse turbatio, quod ad eius<br />
tinham a mesma fé, tinham também<br />
o mesmo espírito, uma só vontade,<br />
um só amor. Eram sempre coerentes,<br />
procediam de acordo, cultivavam as<br />
virtudes, procuravam ter as mesmas<br />
opiniões e ser igualmente generosos<br />
no que faziam.<br />
2 Confessavam-se freqüentemente<br />
com um padre diocesano, que tinha<br />
muito má fama e merecia o desprezo<br />
pela enormidade de seus pecados.<br />
Muita gente chamou a atenção deles<br />
para a maldade do padre, mas não<br />
quiseram acreditar de maneira<br />
nenhuma e nem por isso deixaram de<br />
confessar-se como de costume, nem<br />
lhe perderam o respeito.<br />
3 Uma vez, esse ou um outro<br />
sacerdote disse a um dos frades:<br />
“Irmão, não sejas hipócrita!” O frade,<br />
por ser a palavra de um sacerdote,<br />
logo ficou pensando que era mesmo<br />
um hipócrita.<br />
4 Lamentava-se por isso dia e noite,<br />
muito penalizado.<br />
5 Perguntaram- lhe, então, os frades<br />
por que estava tão triste e donde lhe<br />
vinha esse abatimento incomum, e<br />
ele respondeu: “Um padre me disse<br />
que sou hipócrita, e isso me doeu<br />
tanto que nem consigo pensar noutra<br />
coisa”.<br />
6 Para o consolar, os irmãos disseram<br />
que não devia acreditar nisso.<br />
7 Mas ele respondeu: “Que estais<br />
dizendo? Foi um padre que me disse<br />
isso.<br />
8 Como um padre não pode mentir,<br />
precisamos acreditar no que ele<br />
disse”.<br />
9 Permaneceu muito tempo nessa<br />
simplicidade, acalmando-se afinal<br />
pela palavra do santo pai, que lhe<br />
explicou melhor o que o padre tinha<br />
dito e desculpou sabiamente sua<br />
intenção.<br />
10 Dificilmente podia algum frade<br />
ficar tão perturbado que sua palavra
ignitum eloquium (cfr. Ps 118,140)<br />
non discederet omne nubilum<br />
rediretque serenum.<br />
Caput XVIII - De curru igneo et<br />
notitia absentium quam beatus<br />
Franciscus habebat.<br />
47.<br />
1 Ambulantes coram Deo simpliciter<br />
et coram hominibus confidenter (cfr.<br />
Gen 17,1; Prov 10,9), meruerunt tunc<br />
temporis fratres divina revelatione<br />
laetificari.<br />
2 Dum enim igne Spiritus Sancti<br />
succensi, non solum constitutis horis<br />
verum etiam qualibet hora, cum<br />
parum eos terrena sollicitudo vel<br />
molesta curarum anxietas occuparet,<br />
Pater noster (cfr. Mat 6,9) in melodia<br />
spiritus, voce supplici decantarent,<br />
beatissimus pater Franciscus, nocte<br />
quadam, se ab eis corpore absentavit.<br />
3 Et ecce, fere media noctis hora,<br />
quibusdam e fratribus quiescentibus,<br />
quibusdam vero in silentio affectuose<br />
orantibus, per ostiolum domus currus<br />
igneus splendissimus intrans, bis et<br />
ter huc atque illuc (cfr. 4Re 1,11.14)<br />
per domicilium se convertit, supra<br />
quem globus maximus residebat, qui<br />
solis habens aspectum, noctem<br />
clarere fecit.<br />
4 Obstupefacti sunt vigilantes,<br />
exterriti sunt (cfr. Luc 2,8; Mat 24,4)<br />
dormientes, et non minus cordis<br />
senserunt quam corporis claritatem.<br />
5 Convenientibus quoque in unum,<br />
coeperunt quaerere inter se, quid hoc<br />
esset (cfr. 1Cor 11,20; Luc 22,23):<br />
sed ex vi et gratia tantae lucis, unius<br />
alteri erat conscientia manifesta.<br />
6 Intellexerunt denique ac noverunt<br />
animam sancti patris exstitisse<br />
fulgore tam maximo radiantem, quae<br />
ob praecipuae puritatis suae gratiam<br />
et magnae pietatis in filios curam,<br />
ardente não lhe afastasse qualquer<br />
dúvida e não lhe devolvesse a<br />
serenidade.<br />
Capítulo 18 - Do carro de fogo e<br />
do conhecimento que o bemaventurado<br />
Francisco tinha das<br />
coisas ausentes<br />
47.<br />
1 Porque caminhavam com<br />
simplicidade diante de Deus e com<br />
segurança diante dos homens, nessa<br />
ocasião mereceram os frades a<br />
alegria de uma revelação divina.<br />
2 Certa noite, inflamados pelo Espírito<br />
Santo, estavam cantando suplicantes<br />
o pai-nosso numa melodia religiosa<br />
(pois não rezavam só nas horas<br />
marcadas mas em qualquer hora,<br />
uma vez que não tinham<br />
preocupações terrenas), quando<br />
numa noite o bem-aventurado pai se<br />
ausentou corporalmente deles.<br />
3 Lá pela meia-noite, quando alguns<br />
frades descansavam e outros rezavam<br />
em silêncio com devoção, entrou pela<br />
pequena porta um rutilante carro de<br />
fogo, deu duas ou três voltas para cá<br />
e para lá na casa, tendo sobre ele um<br />
globo enorme, que era parecido com<br />
o sol e iluminou a noite.<br />
4 Os que estavam acordados se<br />
espantaram e os que estavam<br />
dormindo se assustaram, pois<br />
sentiram uma claridade não só<br />
corporal mas também interior.<br />
5 Reuniram-se e começaram a<br />
discutir entre si o que seria aquilo:<br />
por força e graça de toda aquela luz,<br />
cada um enxergava a consciência do<br />
outro.<br />
6 Compreenderam, afinal, e<br />
souberam que a alma do santo pai<br />
brilhava com tamanho fulgor que,<br />
sobretudo por sua pureza e por seu<br />
zeloso cuidado pelos filhos, tinha
tanti muneris benedictionem a<br />
Domino meruit obtinere.<br />
48.<br />
1 Et quidem manifestis indiciis<br />
saepius hoc probarant et experti<br />
fuerant occulta cordis (cfr. 1Cor<br />
14,25) eorum patrem sanctissimum<br />
non latere.<br />
2 O quoties, nullo docente homine,<br />
sed Spiritu Sancto revelante,<br />
absentium fratrum acta cognovit,<br />
occulta cordium (cfr. 1Cor 14,25)<br />
aperuit et conscientias exploravit! O<br />
quantos in somnis admonuit, quibus<br />
et agenda praecepit et non agenda<br />
prohibuit! O quantorum futura mala<br />
praedixit, quorum praesentia bona in<br />
facie videbatur!<br />
3 Sic et iniquitatum finem plurimorum<br />
praesciens, futuram in ipsis gratiam<br />
salutis nuntiavit.<br />
4 Immo si quis puritatis et<br />
simplicitatis spiritu meruit illustrari,<br />
visionis eius, modo caeteris inexperto,<br />
consolatione potius est singulari.<br />
5 Referam unum inter alia quod,<br />
fidelibus testibus referentibus, agnovi.<br />
6 Cum tempore quodam frater<br />
Ioannes de Florentia esset a sancto<br />
Francisco minister fratrum in<br />
Provincia constitutus et capitulum<br />
fratrum in eadem provincia<br />
celebrasset, Dominus Deus solita<br />
pietate ostium ei sermonis (cfr. Col<br />
4,3) aperuit, et fratres omnes ad<br />
audiendum reddidit benevolos et<br />
attentos.<br />
7 Erat inter eos frater unus sacerdos,<br />
fama clarus sed clarior vita, Monaldus<br />
nomine, cuius virtus in humilitate<br />
fundata, oratione frequenti adiuta,<br />
scuto patientiae servabatur.<br />
8 Intererat etiam illi capitulo frater<br />
Antonius, cuius Dominus aperuit<br />
sensum, ut intelligeret Scripturas (cfr.<br />
Luc 24,45), et super mel et favum<br />
(cfr. Ps 18,11) de Iesu verba dulcia<br />
conseguido de Deus a graça desse<br />
enorme benefício.<br />
48.<br />
1 Muitas outras vezes tinham<br />
comprovado, por sinais manifestos,<br />
que os segredos de seus corações não<br />
eram desconhecidos por seu santo<br />
pai.<br />
2 Quantas vezes, sem que ninguém<br />
dissesse, mas por revelação do<br />
Espírito Santo, soube o que estavam<br />
fazendo frades ausentes, manifestou<br />
segredos de seus corações e penetrou<br />
as consciências! A quantos<br />
aconselhou em sonhos, dizendo o que<br />
deviam fazer ou deixar de fazer! A<br />
quantos, que estavam<br />
manifestamente bem no presente,<br />
previu males no futuro!<br />
3 Da mesma maneira, previu para<br />
muitos o fim de seus pecados e lhes<br />
anunciou a graça da salvação.<br />
4 Houve até um que, distinguido por<br />
especial espírito de pureza e<br />
simplicidade, pô-de ter a consolação<br />
de contemplá-lo de maneira especial,<br />
não dada aos outros.<br />
5 Vou contar um caso entre os muitos<br />
que soube por testemunhas de<br />
confiança.<br />
6 No tempo em que Frei João de<br />
Florença foi feito por São Francisco<br />
ministro dos frades da Provença e<br />
estava celebrando o capítulo dos<br />
frades daquela Província, o Senhor<br />
Deus lhe abriu a boca para falar com<br />
a piedade costumeira e fez todos os<br />
frades ouvirem com benévola<br />
atenção.<br />
7 Havia entre eles um irmão<br />
sacerdote, célebre pela fama e mais<br />
ainda pela vida. Chamava-se Monaldo<br />
e sua virtude, fundamentada na<br />
humildade e auxiliada pela oração<br />
freqüente, era protegida pelo escudo<br />
da paciência.<br />
8 Estava participando do capítulo
eructaret (cfr. Ps 44,2) in populo<br />
universo.<br />
9 Qui cum fratribus ferventissime ac<br />
devotissime praedicaret, hoc scilicet<br />
verbum: “Iesus Nazarenus Rex<br />
Iudaeorum (cfr. Ioa 19,19)”, dictus<br />
frater Monaldus respexit ad ostium<br />
domus in qua erant fratres pariter<br />
congregati (cfr. Ios 9,2), et vidit ibi<br />
corporeis oculis beatum Franciscum in<br />
aëre sublevatum, extensis velut in<br />
cruce manibus, benedicentem fratres.<br />
10 Repleti quoque videbantur omnes<br />
consolatione Spiritus Sancti (cfr. Act<br />
9,31), et de concepto salutis gaudio<br />
satis credibile fuit eis quod de visione<br />
ac praesentia patris gloriosissimi<br />
audierunt.<br />
49.<br />
1 Quod vero alienorum cordium<br />
occulta cognoverit, inter multa quae<br />
multi saepius sunt experti, unum, de<br />
quo nulla potest exoriri dubitatio, in<br />
medium proferatur.<br />
2 Frater quidam, Riccerius nomine,<br />
nobilis genere sed nobilior moribus<br />
amator Dei et sui contemptor, cum<br />
pio spiritu et voluntate plenissima<br />
duceretur, ut sancti patris Francisci<br />
gratiam perfecte posset assequi et<br />
habere, timebat valde (cfr. Iudt 8,8),<br />
ne sanctus Franciscus eum occulto<br />
aliquo iudicio abhorreret, et sic a<br />
gratia dilectionis suae ipsum redderet<br />
alienum.<br />
3 Putabat frater ille, quoniam<br />
timoratus erat (cfr. Luc 2,25)<br />
quemcumque sanctus Franciscus<br />
intima charitate dilligeret, dignum<br />
etiam fore divinam gratiam<br />
promereri: e regione vero, cui non se<br />
benevolum ostenderet et placatum,<br />
arbitrabatur eum iram superni iudicis<br />
também Frei Antônio, a quem o<br />
Senhor abrira a inteligência para<br />
compreender as Escrituras, e que<br />
falava de Jesus a todo o povo com<br />
palavras mais doces que o mel.<br />
9 Enquanto Frei Antônio estava<br />
pregando com máximo fervor e<br />
devoção aos frades sobre as palavras:<br />
“Jesus Nazareno, Rei dos Judeus”, o<br />
referido Frei Monaldo olhou para a<br />
porta da casa em que os frades<br />
também estavam reunidos e viu com<br />
seus próprios olhos o bem-aventurado<br />
Francisco elevado no ar, com as mãos<br />
abertas em cruz, abençoando os<br />
frades.<br />
10 Sentiam-se todos cheios de<br />
consolação do Espírito Santo e pela<br />
alegria da salvação que conceberam<br />
puderam crer o que ouviram sobre a<br />
visão e a presença do pai<br />
gloriosíssimo.<br />
49.<br />
1 Para confirmar que conhecia os<br />
segredos dos corações, vou escolher,<br />
entre muitos, um caso que está acima<br />
de qualquer dúvida.<br />
2 Um frade, chamado Ricério, nobre<br />
de nascimento e mais ainda por sua<br />
vida, que amava a Deus e fazia pouco<br />
de si mesmo, queria piedosa e<br />
ardentemente conseguir todo afeto do<br />
santo pai Francisco e por isso tinha<br />
muito medo de que o santo deixasse<br />
de gostar dele por algum motivo<br />
oculto, privando-o assim do seu afeto.<br />
3 Muito timora-to, julgava o frade que<br />
aquele a quem São Francisco muito<br />
amasse seria digno de merecer a<br />
graça de Deus. Pelo contrário, achava<br />
que mereceria o castigo do juiz eterno<br />
aquele que não merecesse sua<br />
benevolência e atenção.<br />
4 Estava sempre pensando nisso, e<br />
até falava consigo mesmo em<br />
silêncio, sem revelar a ninguém o seu<br />
segredo.
incursurum.<br />
4 Haec autem dictus frater volvebat in<br />
animo, haec secum frequenter tacitus<br />
(cfr. Gen 24,45) loquebatur, nulli<br />
prorsus revelans suae cogitationis<br />
arcanum.<br />
50.<br />
1 Caeterum cum die quadam beatus<br />
pater in cellula esset orans, et dictus<br />
frater solita cogitatione turbatus<br />
venisset ad locum, sanctus Dei (cfr.<br />
Luc 4,34) et adventum eius cognovit<br />
et quod volvebat animo intellexit.<br />
2 Statim proinde fecit eum ad se<br />
vocari, et dixit ad eum: “Nulla te<br />
conturbet tentatio, fili, nulla cogitatio<br />
exacerbet, quoniam carissimus mihi<br />
es, et inter praeci-pue mihi caros mea<br />
dilectione ac familiaritate dignum te<br />
noveris.<br />
3 Securus ad me intra, quando<br />
volueris, et de familiaritate sume<br />
facundiam”.<br />
4 Miratus est frater dictus admiratione<br />
permaxima, et exinde reverentior<br />
factus, quantum crevit in gratia sancti<br />
patris tantum coepit in Dei<br />
misericordia fiducialius dilatari.<br />
5 Quam aegre, pater sancte, tuam<br />
debent absentiam ferre qui omnino<br />
desperant in terris ultra tui similem<br />
invenire.<br />
6 Iuva, quaesumus, intercessione,<br />
quos obvolutos cernis noxia labe<br />
peccati.<br />
7 Cum esses omnium iustorum spiritu<br />
iam repletus, futura praevidens et<br />
praesentia sciens, ut omnem<br />
iactantantiam fugeres, sanctae<br />
simplicitatis semper imaginem<br />
praeferebas.<br />
8 Sed ad superiora recurramus,<br />
historiae ordinem requirentes.<br />
Caput XIX - De custodia qua super<br />
fratres vigilabat, et de contemptu<br />
sui et vera humilitate.<br />
50.<br />
1 Um dia, quando o santo pai estava<br />
rezando em sua cela e o referido<br />
frade apareceu por ali, perturbado<br />
pelo pensamento de sempre, o santo<br />
de Deus teve conhecimento tanto de<br />
sua chegada como de sua<br />
preocupação.<br />
2 Imediatamente mandou chamá-lo e<br />
lhe disse: “Filho, não te deixes<br />
perturbar por nenhuma tentação.<br />
Nenhum pensamento te angustie. Eu<br />
gosto muito de ti, e podes ficar<br />
sabendo que estás entre os que mais<br />
estimo e és digno de minha amizade.<br />
3 Podes vir aqui quando quiseres, e<br />
falar comigo com toda a confiança”. 4<br />
O frade ficou admiradíssimo e<br />
aumentou sua veneração: começou a<br />
crescer com confiança ainda maior na<br />
misericórdia de Deus na medida em<br />
que cresceu na amizade do santo pai.<br />
5 Como deve ser duro suportar tua<br />
ausência, pai santo, por quem já<br />
desanimou de encontrar outro igual a<br />
ti nesta terra!<br />
6 Rogamos que ajudes com tua<br />
intercessão os que vês envolvidos nos<br />
laços do pecado.<br />
7 Estavas cheio do espírito de todos<br />
os justos, previas o futuro e conhecias<br />
o presente. Apesar disso, sempre te<br />
destacavas pela simplicidade, para<br />
fugir da vanglória.<br />
8 Mas, voltemos atrás, para retomar<br />
a ordem histórica.<br />
Capítulo 19 - Do cuidado que<br />
tinha pelos irmãos e do desprezo<br />
de si mesmo e da verdadeira<br />
humildade
51.<br />
1 Reversus est vir beatissimus<br />
Franciscus corporaliter ad fratres<br />
suos, a quibus, sicut dictum est,<br />
numquam spiritualiter recedebat.<br />
2 Cauta et diligenti examinatione<br />
omnium acta perquirens, felici semper<br />
curiositate in subditis ferebatur, nihil<br />
impune relinquens, si quid minus recti<br />
deprehenderet perpetratum.<br />
3 Et primo quidem spiritualia vitia<br />
decernebat, deinde diiudicabat<br />
corporalia, ad ultimum exstirpans<br />
occasiones omnes, quae peccatis<br />
solent aditum aperire.<br />
4 Omni studio, omni sollicitudine<br />
custodiebat sanctam et dominam<br />
paupertatem, non patiens, ne quando<br />
ad superflua perveniret, nec vasculum<br />
in domo aliquod residere, cum sine<br />
ipso utcumque posset extremae<br />
necessitatis evadere servitutem.<br />
5 Impossibile namque fore aiebat<br />
satisfacere necessitati et voluptati non<br />
obedire.<br />
6 Cocta cibaria vix aut rarissime<br />
admittebat, admissa vero saepe aut<br />
conficiebat cinere, aut condimenti<br />
saporem aqua frigida exstinguebat.<br />
7 O quoties per mundum ambulans ad<br />
praedicandum Evangelium Dei (cfr.<br />
Rom 1,1), vocatus ad prandium a<br />
magnis principibus, qui eum miro<br />
venerabantur affectu, gustatis<br />
parumper carnibus propter<br />
observantiam sancti Evangelii,<br />
reliquum, quod comedere videbatur,<br />
deponebat in sinu, manu ori adducta,<br />
ne quis posset perpendere quod<br />
agebat.<br />
8 De potu vini quid dicam, cum nec<br />
ipsam aquam, desiderio sitis<br />
aestuans, ad sufficientiam libere<br />
pateretur?<br />
51.<br />
1 São Francisco voltou materialmente<br />
ao convívio dos seus frades, embora<br />
espiritualmente jamais se tivesse<br />
afastado, como dissemos.<br />
2 Interessava-se continuamente pelos<br />
seus, procurando saber com<br />
prudência e atenção o que todos<br />
estavam fazendo, e não deixava de<br />
repreendê-los por alguma coisa<br />
errada que descobrisse.<br />
3 Olhava primeiro os defeitos<br />
espirituais, depois os exteriores, e por<br />
último tratava de remover todas as<br />
ocasiões que costumam abrir as<br />
portas aos pecados.<br />
4 Com todo o cuidado e especial<br />
solicitude cuidava da santa senhora<br />
pobreza. Para impedir que se<br />
chegasse a ter coisas supérfluas, não<br />
permitia que tivessem em casa a<br />
menor vasilha, se fosse possível<br />
passar sem ela sem cair na extrema<br />
necessidade.<br />
5 Dizia que era impossível satisfazer a<br />
necessidade sem condescender com o<br />
prazer.<br />
6 Nunca ou raramente admitiu pratos<br />
cozidos. Se os aceitava, muitas vezes<br />
misturava-lhes cinza ou lhes tirava o<br />
sabor do tempero com água fria.<br />
7 Quantas vezes, andando pelo<br />
mundo a pregar o Evangelho de Deus,<br />
foi convidado para almoçar com<br />
grandes príncipes que tinham toda<br />
admiração e veneração por ele, e mal<br />
provava os pratos de carne para<br />
observar o santo Evangelho: ia<br />
guardando o resto dentro da roupa,<br />
embora parecesse estar comendo.<br />
Punha a mão na frente da boca, para<br />
que ninguém percebesse o que estava<br />
fazendo.<br />
8 Quanto a tomar vinho, que poderei<br />
dizer, se até quando estava morto de<br />
sede não admitia beber a água que
52.<br />
1 Accubitum vero suum (cfr. Cant<br />
1,11), ubique receptus hospitio, nullis<br />
sinebat stramentis seu vestibus<br />
operiri, sed nuda humus, tunicula<br />
interposita, nuda suscipiebat membra.<br />
2 Cum quandoque corpusculum suum<br />
somni beneficio recrearet, saepius<br />
sedens, nec aliter se deponens<br />
dormiebat, pro cervicali ligno vel<br />
lapide utens.<br />
3 Cum comedendi aliquid suscitaretur,<br />
ut moris est, appetitus, vix<br />
acquiescebat illud postmodum<br />
manducare.<br />
4 Accidit namque quadam vice, cum<br />
infirmitate gravatus aliquantulum<br />
pullorum carnium comedisset,<br />
resumptis utcumque corporis viribus,<br />
introivit Assisii civitatem.<br />
5 Cumque pervenisset ad portam<br />
civitatis (cfr. Luc 7,12) , praecepit<br />
cuidam fratri qui cum eo erat, ut<br />
funem collo eius ligaret et sic eum<br />
quasi latronem per totam traheret<br />
civitatem, voce praeconis clamans et<br />
dicens: “Ecce, videte glutonem, qui<br />
impinguatus est carnibus gallinarum,<br />
quas vobis ignorantibus, manducavit”.<br />
6 Accurrebant proinde multi ad tam<br />
ingens spectaculum, et ingeminatis<br />
suspiriis collacrimantes, aiebant: “Vae<br />
nobis miseris, quorum vita tota<br />
versatur in sanguine, et in luxuriis et<br />
ebrietatibus corda et corpora<br />
enutrimus”.<br />
7 Sicque compuncti corde (cfr. Act<br />
2,37), ad melioris vitae statum tanto<br />
provocabantur exemplo.<br />
53.<br />
1 Multa quoque in hunc modum<br />
saepissime faciebat, ut et se ipsum<br />
perfecte contemneret et ad honorem<br />
perpetuum caeteros invitaret.<br />
2 Factus erat sibi tamquam vas<br />
perditum (cfr. Ps 30,13), nullo timore,<br />
bastasse?<br />
52.<br />
1 Onde quer que se hospedasse, não<br />
permitia que sua cama tivesse<br />
colchão e cobertas: era o chão nú que<br />
recebia seu corpo despido, em cima<br />
da túnica.<br />
2 Nas poucas vezes que permitia a<br />
seu frágil corpo o favor do sono, era<br />
quase sempre sentado e sem se<br />
encostar, usando no lugar do<br />
travesseiro algum tronco ou pedra.<br />
3 Quando, como é natural, tinha<br />
desejo de comer, só a custo se<br />
permitia satisfazê-lo.<br />
4 Uma vez, estando doente, comeu<br />
um bocado de carne de galinha. Logo<br />
que recuperou as forças foi até Assis.<br />
5 Chegando à porta da cidade,<br />
mandou ao frade que o acompanhava<br />
que lhe amarrasse uma corda no<br />
pescoço e o conduzisse assim, feito<br />
um ladrão, por toda a cidade,<br />
clamando como um pregoeiro:<br />
“Vejam o comilão que engordou com<br />
carne de galinha, que comeu sem<br />
vocês saberem”.<br />
6 Muita gente correu para ver o<br />
estranho espetáculo e se pôs a chorar<br />
e a gemer dizendo: “Pobres de nós,<br />
que passamos nossa vida cometendo<br />
crimes e que saciamos o coração e o<br />
corpo com luxúrias e bebedeiras!”<br />
7 E assim, de coração compungido,<br />
foram chamados a uma vida melhor<br />
por tão grande exemplo.<br />
53.<br />
1 Tinha atitudes dessas com muita<br />
freqüência, tanto para desprezar-se<br />
com perfeição como para convidar os<br />
outros a uma honra que não se<br />
acaba.<br />
2 Julgava-se desprezível, sem temor
nulla sollicitudine pro corpore<br />
oneratus, strenuissime obiciebat<br />
ipsum contumeliis, ne ipsius amore<br />
temporale aliquid concupiscere<br />
cogeretur.<br />
3 Verus sui contemptor omnes<br />
seipsos contemnere verbo et exemplo<br />
utiliter instruebat.<br />
4 Quid enim? Magnificabatur ab<br />
omnibus (cfr. Luc 4,15) et laudabili<br />
iudicio efferebatur a cunctis, sed solus<br />
ipse se vilissimum reputabat, solus se<br />
ardentissime contemnebat.<br />
5 Saepe namque ab omnibus<br />
honoratus, dolore nimio sauciabatur<br />
et favorem humanum pro foribus<br />
arcens, faciebat sibi e regione ab<br />
aliquo exprobrari.<br />
6 Vocabat quoque ad se fratrem<br />
aliquem, dicens ei: “Per obedientiam<br />
tibi dico, ut mihi duriter iniurieris et<br />
contra istorum mendacia vera<br />
loquaris”.<br />
7 Cumque frater ille, licet invitus,<br />
eum rusticum, mercenarium et<br />
inutilem diceret, subridens et<br />
applaudens plurimum, respondebat:<br />
8 “Benedicat tibi Dominus! (Num<br />
6,24)”, quia verissima loqueris; talia<br />
enim decet audire filium Petri de<br />
Bernardone!”. 9 Sic loquens nativitatis<br />
suae humilia primordia recolebat.<br />
54.<br />
1 Nam ut se perfecte contemptibilem<br />
demonstraret et verae confessionis<br />
exemplum caeteris exhiberet, cum in<br />
aliquo delinquebat, non erubescebat<br />
illud in praedicatione coram omni<br />
populo confiteri.<br />
2 Imo si forte sinistra cogitatione de<br />
aliquo tangeretur, vel casu quoddam<br />
invectionis emitteret verbum, statim<br />
cum omni humilitate illimet, de quo<br />
sinistrum quidpiam cogitaverat vel<br />
dixerat, peccatum confitens, ab eo<br />
veniam postulabat.<br />
3 Totius innocentiae conscientia testis<br />
nem preocupação pelo corpo, que<br />
expunha valentemente aos maus<br />
tratos, para não ser levado por seu<br />
amor a cobiçar alguma coisa terrena<br />
3 Verdadeiro desprezador de si<br />
mesmo, sabia ensinar os outros a se<br />
desprezarem também, falando e<br />
dando exemplo.<br />
4 Resultado: era exaltado por todos e<br />
todo mundo o tinha em alta conta,<br />
pois só ele mesmo se julgava o mais<br />
vil e só ele se desprezava com ardor.<br />
5 Muitas vezes sentia uma dor imensa<br />
quando era venerado por todos e,<br />
para se livrar da consideração<br />
humana, encarregava alguém de o<br />
insultar.<br />
6 Também chamava algum irmão e<br />
lhe dizia: “Mando-te por obediência<br />
que me injuries com dureza e que<br />
digas a verdade contra a mentira<br />
dessa gente”.<br />
7 E quando o irmão, contra a<br />
vontade, o chamava de vilão,<br />
mercenário e parasita, respondia<br />
sorrindo e aplaudindo bastante:<br />
8 “O Senhor te abençoe porque estás<br />
falando as coisas mais verdadeiras. É<br />
isso que o filho de Pedro de<br />
Bernardone precisa ouvir!”<br />
9 Dizia isso para lembrar sua origem<br />
humilde.<br />
54.<br />
1 Para mostrar quanto era desprezível<br />
e para dar aos outros um exemplo de<br />
confissão sincera, quando cometia<br />
alguma falta, não se envergonhava de<br />
confessá-la na pregação, diante de<br />
todo o povo.<br />
2 Até mais: se tinha algum<br />
pensamento desfavorável sobre<br />
alguém, ou por acaso tivesse dito<br />
alguma palavra mais dura, confessava<br />
na mesma hora e humildemente o<br />
pecado à própria pessoa de quem<br />
tinha pensado ou dito mal, e lhe pedia<br />
perdão.
non sinebat eum quiescere, omni<br />
sollicitudine (cfr. 2Cor 8,7) se<br />
custodiens, donec vulnus mentis<br />
mulcendo sanaret.<br />
4 In omni certe genere notabilium<br />
proficere, non prospici cupiebat,<br />
modis omnibus fugiens admirationem,<br />
ne umquam incurreret vanitatem.<br />
5 Heu nobis, qui sic te amisimus,<br />
digne pater, totius beneficientiae ac<br />
humilitatis exemplar: iusto quippe<br />
iudicio (cfr. Deut 16,18) amisimus,<br />
quem habentes cognoscere non<br />
curavimus!<br />
Caput XX - De desiderio quo ad<br />
suscipiendum martyrium<br />
ferebatur Hispaniam primo,<br />
deinde Syriam deambulans, et<br />
quomodo Deus per eum nautas de<br />
periculo, multiplicatis cibariis<br />
liberavit.<br />
55.<br />
1 Amore divino fervens, beatissimus<br />
pater Franciscus studebat semper ad<br />
fortia mittere manum (cfr. Prov<br />
31,19), et dilatato corde viam<br />
mandatorum (cfr. Ps 118,32) Dei<br />
ambulans, perfectionis summam<br />
attingere cupiebat.<br />
2 Sexto namque conversionis suae<br />
anno, sacri martyrii desiderio maxime<br />
flagrans, ad praedicandam fidem<br />
christianam et poenitentiam Saracenis<br />
et caeteris infidelibus, ad partes<br />
Syriae voluit transfetare. 3 Qui cum<br />
navem quamdam, ut illuc tenderet,<br />
intravisset, ventis contrariis flantibus,<br />
in partibus Sclavoniae cum caeteris<br />
navigantibus se invenit.<br />
4 Videns autem a tanto desiderio se<br />
fraudatum, facto modico temporis<br />
intervallo, nautas quosdam Anconam<br />
3 Mesmo que não pudesse fazer a si<br />
mesmo nenhuma censura, pela<br />
solicitude com que se guardava, sua<br />
consciência não lhe dava descanso<br />
enquanto não conseguia curar com<br />
bondade a ferida espiritual.<br />
4 Gostava de progredir em todo tipo<br />
de empreendimentos, mas não queria<br />
aparecer, fugindo à admiração por<br />
todos os meios, para não cair na<br />
vaidade.<br />
5 Pobres de nós, que te perdemos,<br />
pai digno e exemplo de toda bondade<br />
e humildade. Foi merecidamente que<br />
te perdemos, porque quando te<br />
possuíamos não nos preocupamos em<br />
te conhecer!<br />
Capítulo 20 - Do desejo de<br />
martírio que o levou primeiro à<br />
Espanha e depois à Síria. E como,<br />
por sua intercessão, Deus livrou<br />
os marinheiros do perigo,<br />
multiplicando a comida<br />
55.<br />
1 Ardendo em amor de Deus, o santo<br />
pai Francisco sempre quis<br />
empreender as coisas mais difíceis, e<br />
percorrendo o caminho dos<br />
mandamentos do Senhor com o<br />
coração aberto, queria atingir o cume<br />
da perfeição.<br />
2 No sexto ano de sua conversão,<br />
inflamado em veemente anseio do<br />
santo martírio, quis navegar para a<br />
região da Síria, para pregar a fé cristã<br />
e a penitência aos sarracenos e<br />
outros infiéis.<br />
3 Tomou um navio que ia para lá,<br />
mas sopravam ventos contrários e foi<br />
parar com os outros navegantes na<br />
Esclavônia.<br />
4 Vendo-se frustrado em tão vivo<br />
desejo, pediu pouco tempo depois a<br />
uns marinheiros que iam para Ancona<br />
que o levassem, porque naquele ano
tendentes, ut eum secum ducerent<br />
exoravit, quoniam eo in anno vix ulla<br />
navis potuit ad partes Syriae<br />
transmeare.<br />
5 Verum illis hoc agere pertinacius<br />
recusantibus propter expensarum<br />
defectum, sanctus Dei confidens<br />
plurimum de Domini bonitate, navem<br />
latenter cum socio introivit.<br />
6 Adfuit, divina providentia, tunc<br />
quidam, omnibus ignorantibus, secum<br />
necessaria victus ferens, qui<br />
quemdam Deum timentem (cfr. Iob<br />
1,1) de navi ad se vocavit et ait ad<br />
eum: “Tolle tecum (cfr. Tob 11,4)<br />
haec omnia, et pauperibus his in navi<br />
latitantibus necessitatis tempore (cfr.<br />
Sir 8,12) fideliter exhibebis.<br />
7 Sicque factum est ut, cum,<br />
tempestate nimia exorta, per multos<br />
dies laborantes in remigando (cfr. Mar<br />
6,48), cibaria omnia consumpsissent,<br />
sola pauperis Francisci cibaria<br />
superessent.<br />
8 Quae in tantum divina gratia et<br />
virtute multiplicata sunt ut, cum<br />
adhuc plurium dierum forent<br />
navigationis itinera, ex sui copia<br />
usque ad portum Anconae omnium<br />
necessitatibus plenissime subvenirent.<br />
9 Videntes itaque nautae se per<br />
servum Dei Franciscum maris pericula<br />
evasisse, gratias egerunt omnipotenti<br />
Deo (cfr. Sir 50,19), qui semper in<br />
servis suis mirabilem et amabilem<br />
ostendit.<br />
56.<br />
1 Servus Dei excelsi (cfr. Dan 3,93)<br />
Franciscus, relinquens mare, terram<br />
deambulabat, eamque verbi vomere<br />
scindens (cfr. Deut 21,3), seminat<br />
semen vitae, fructum ( cfr. Mat 13,3)<br />
proferens benedictum.<br />
2 Statim namque quamplures boni et<br />
idonei viri, clerici et laici, fugientes<br />
mundum (cfr. 2Pet 1,4) et diabolum<br />
viriliter elidentes, gratia et voluntate<br />
quase nenhum navio pôde ir para a<br />
Síria.<br />
5 Como eles se recusassem<br />
firmemente a levá-lo, porque não<br />
podia pagar, o santo confiou muito na<br />
vontade do Senhor e entrou<br />
escondido no navio com o seu<br />
companheiro.<br />
6 Por providência divina, uma pessoa<br />
que ninguém conhecia chegou<br />
trazendo provisões, chamou um<br />
homem temente a Deus que ia no<br />
navio e lhe disse: “Leva contigo tudo<br />
isto e, quando for necessário, deverás<br />
dá-las fielmente aos pobres que estão<br />
escondidos nesse navio”.<br />
7 E assim aconteceu que, levantandose<br />
uma tempestade enorme,<br />
passaram dias lutando com os remos<br />
e consumiram todas as provisões,<br />
sobrando apenas a comida do pobre<br />
Francisco.<br />
8 Mas, pela graça e o poder de Deus,<br />
essa comida se multiplicou de tal<br />
modo que, embora tenham passado<br />
muitos outros dias a navegar, foi<br />
suficiente para satisfazer bem a<br />
necessidade de todos, até chegarem<br />
ao porto de Ancona.<br />
9 Quando os marinheiros perceberam<br />
que tinham escapado dos perigos do<br />
mar por intermédio do servo de Deus<br />
São Francisco, deram graças ao<br />
Senhor todo-poderoso, que em seus<br />
servidores sempre se mostra bondoso<br />
e admirável.<br />
56.<br />
1 Deixando o mar, Francisco, servo<br />
de Deus altíssimo, caminhou pela<br />
terra e, abrindo-a com o arado da<br />
palavra, semeou a semente da vida,<br />
produzindo um fruto abençoado.<br />
2 Bem depressa muitos homens de<br />
valor, clérigos e leigos, fugindo do<br />
mundo e escapando valorosamente<br />
ao demônio, por graça e vontade do<br />
Altíssimo, seguiram sua vida e seu
Altissimi, vita et proposito eum<br />
devote secuti sunt.<br />
3 Sed licet electissimorum fructuum<br />
evangelicus palmes copiam ex se<br />
producat, martyrii tamen sublime<br />
propositum et desiderium ardens in<br />
eo nullo modo frigescit.<br />
4 Post non multum enim temporis<br />
(cfr. Mat 25,19) versus Marrochium<br />
iter arripuit, ut Miramolino et<br />
complicibus suis Christi Evangelium<br />
praedicaret.<br />
5 Tanto namque desiderio ferebatur,<br />
ut peregrinationis suae quandoque<br />
relinqueret comitem (cfr. 2Cor 8,19),<br />
et ad exsequendum propositum<br />
spiritu ebrius festinaret.<br />
6 Sed bonus Deus, cui mei et<br />
multorum sola benignitate placuit<br />
recordari, cum iam ivisset usque ad<br />
Hispaniam, in faciem ei restitit (cfr.<br />
Gal 2,11), et ne ultra procederet,<br />
aegritudine intentata, eum a coepto<br />
itinere revocavit.<br />
57.<br />
1 Revertente quoque ipso ad<br />
ecclesiam Sanctae Mariae de<br />
Portiuncula, tempore non multo post,<br />
quidam litterati viri et quidam nobiles<br />
ei gratissime adhaeserunt.<br />
2 Quos ipse, ut erat animo<br />
nobilissimus et discretus, honorifice<br />
atque digne pertractans, quod suum<br />
erat unicuique piissime impendebat.<br />
3 Revera discretione praecipua<br />
praeditus, considerabat prudenter in<br />
omnibus cunctorum graduum<br />
dignitatem.<br />
4 Sed nondum valet quiescere, quin<br />
beatum impetum animi sui adhuc<br />
ferventius exsequatur.<br />
5 Nam tertio decimo anno<br />
conversionis suae ad partes Syriae<br />
pergens, cum quotidie bella inter<br />
christianos et paganos fortia et dura<br />
ingruerent, assumpto secum socio,<br />
conspectibus Soldani Saracenorum se<br />
caminho.<br />
3 Todavia, embora produzissem frutos<br />
abundantes e saborosos, como a<br />
palmeira do Evangelho, não bastaram<br />
para esfriar a sua decisão sublime do<br />
martírio ardentemente desejado.<br />
4 Pois algum tempo depois<br />
empreendeu uma viagem a Marrocos,<br />
para pregar o Evangelho de Cristo ao<br />
Miramolim e a seus sequazes.<br />
5 Seu entusiasmo era tanto que, às<br />
vezes, deixava para trás seu<br />
companheiro de viagem, na pressa de<br />
realizar seu intento com verdadeira<br />
embriaguez espiritual.<br />
6 Mas o bom Deus lembrou-se em<br />
sua misericórdia de mim e de muitos<br />
outros, e se opôs frontalmente a ele<br />
quando já tinha chegado à Espanha,<br />
impedindo-o de continuar o caminho<br />
por uma doença que o fez voltar<br />
atrás.<br />
57.<br />
1 Não fazia muito tempo que tinha<br />
voltado a Santa Maria da Porciúncula,<br />
quando alguns homens de letras e<br />
alguns nobres juntaram-se a ele com<br />
grande satisfação. 2 A estes, sempre<br />
educado e discreto, tratou com<br />
respeito e dignidade, servindo<br />
piedosamente a cada um conforme<br />
lhe cabia.<br />
3 Dotado de especial discrição, sabia<br />
respeitar, em todos, os graus do seu<br />
valor.<br />
4 Mas ainda não podia ficar<br />
sossegado, deixando de seguir com<br />
fervor o seu sagrado impulso.<br />
5 No décimo terceiro ano de sua<br />
conversão, foi para a Síria e, embora<br />
recrudescessem cada dia terríveis e<br />
duros combates entre cristãos e<br />
pagãos, não teve medo de se<br />
apresentar ao sultão dos sarracenos,<br />
levando um companheiro.
non timuit praesentare.<br />
6 Sed quis enarrare sufficiat, quanta<br />
coram eo mentis constantia<br />
consistebat, quanta illi virtute animi<br />
loquebatur, quanta facundia et fiducia<br />
legi christianae insultantibus<br />
respondebat?<br />
7 Nam primo quam ad Soldanum<br />
accederet, captus a complicibus,<br />
contumeliis affectus, attritus<br />
verberibus non terretur, comminatis<br />
suppliciiis non veretur, morte<br />
intentata non expavescit.<br />
8 Et quidem licet a multis satis hostili<br />
animo et mente adversa exprobratus<br />
fuisset, a Soldano tamen honorifice<br />
plurimum est suceptus.<br />
9 Honorabat eum prout poterat, et<br />
oblatis muneribus multis, ad divitias<br />
mundi animum eius inflectere<br />
conabatur:<br />
10 sed cum vidisset eum strenuissime<br />
omnia velut stercora contemnentem,<br />
admiratione maxima repletus est et<br />
quasi virum omnibus dissimilem<br />
intuebatur eum;<br />
11 permotus est valde verbis eius et<br />
eum libentissime audiebat (cfr. Mar<br />
6,20).<br />
12 In omnibus his Dominus ipsius<br />
desiderium non implevit (cfr. Ps<br />
126,5), praerogativam illi reser-vans<br />
gratiae singularis.<br />
Caput XXI - De praedicatione<br />
avium et obedientia creaturarum.<br />
58.<br />
1 Interea dum, sicut dictum est, multi<br />
appositi sunt (cfr. Act 2,41) ad<br />
fratres, beatissimus pater Franciscus<br />
iter faciebat per vallem Spoletanam.<br />
2 Qui ad locum quemdam applicuit<br />
prope Mevanium, in quo diversis<br />
generis congregata erat avium<br />
maxima multitudo, columbarum<br />
videlicet, cornicularum et aliarum<br />
6 Quem vai poder contar a coragem<br />
com que se manteve diante dele, a<br />
fortaleza com que falou, a eloqüência<br />
e a confiança com que respondeu aos<br />
que insultavam a lei cristã?<br />
7 Preso pelos guardas antes de<br />
chegar ao sultão, não se assustou<br />
nem quando foi ofendido e açoitado,<br />
não recuou diante de suplícios e não<br />
ficou com medo nem da ameaça de<br />
morte.<br />
8 Foi maltratado por muitos que eram<br />
hostis e adversos, mas o sultão o<br />
recebeu muito bem.<br />
9 Reverenciou-o quanto lhe foi<br />
possível e lhe ofereceu muitos<br />
presentes, tentando convertê-lo para<br />
o espírito mundano.<br />
10 Mas, quando viu que ele<br />
desprezava valentemente todas as<br />
coisas como se não passassem de<br />
esterco, ficou admiradíssimo e olhava<br />
para ele como um homem diferente.<br />
11 Ficou muito comovido com suas<br />
palavras e o ouviu de muito boa<br />
vontade.<br />
12 Apesar de tudo isso, o Senhor não<br />
satisfez o seu desejo, pois lhe estava<br />
reservando o privilégio de uma graça<br />
especial.<br />
Capítulo 21 - Da pregação aos<br />
pássaros e da obediência das<br />
criaturas<br />
58.<br />
1 Enquanto, como dissemos, eram<br />
muitos os que se juntavam aos<br />
irmãos, o santo pai Francisco<br />
percorria o vale de Espoleto.<br />
2 Chegando perto de Bevagna,<br />
encontrou uma multidão enorme de<br />
pássaros de todas as espécies, como<br />
pombas, gralhas e outras que
quae vulgo monaclae vocantur.<br />
3 Has cum vidisset beatissi-mus<br />
servus Dei Franciscus, quia homo<br />
maximi fervoris erat, magnum etiam<br />
circa inferiores et irrationabiles<br />
creaturas pietatis atque dulcedinis<br />
gerens affectum, alacriter cucurrit ad<br />
eas, in via sociis derelictis.<br />
4 Cum autem satis prope iam esset,<br />
videns quod eum praestolarentur,<br />
ipsas more solito salutavit.<br />
5 Sed admirans non modicum,<br />
quomodo aves non surrexissent in<br />
fugam, uti facere solent, ingenti<br />
repletus gaudio, humiliter deprecatus<br />
est eas, ut verbum Dei deberent<br />
audire.<br />
6 Et inter plura quae locutus est eis,<br />
haec quoque adiunxit: “Fratres mei,<br />
volucres, multum debetis laudare<br />
creatorem vestrum et ipsum diligere<br />
semper, qui dedit vobis plumas ad<br />
induendum, pennas ad volandum, et<br />
quidquid necesse fuit vobis.<br />
7 Nobiles vos fecit Deus inter<br />
creaturas suas et in puritate aeris<br />
vobis contulit mansionem, quoniam<br />
cum neque seminetis, neque metatis<br />
(cfr. Luc 12,24), ipse nihilominus sine<br />
omni vestra sollicitudine vos protegit<br />
et gubernat”.<br />
8 Ad haec aviculae illae, ut ipse<br />
dicebat et qui cum eo fuerant fratres,<br />
miro modo secundum naturam suam<br />
exsultantes, coeperunt extendere<br />
collum, protendere alas, aperire os et<br />
in illum respicere.<br />
9 Ipse vero transiens per medium<br />
illarum ibat (cfr. Luc 4,30) et<br />
revertebatur, cum tunica sua capita<br />
earum contingens et corpora.<br />
10 Benedixit denique ipsis et, signo<br />
crucis facto, licentiam tribuit ut ad<br />
locum alium transvolarent.<br />
11 Beatus autem pater ibat cum sociis<br />
suis per viam gaudens (cfr. Act 8,39),<br />
et gratias agebat Deo (cfr. Act 27,35),<br />
quem omnes creaturae confessione<br />
vulgarmente chamam de corvos.<br />
3 Quando os viu, o servo de Deus<br />
Francisco, que era homem de grande<br />
fervor e tinha um afeto muito grande<br />
mesmo pelas criaturas inferiores e<br />
irracionais, correu alegremente para<br />
eles, deixando os companheiros no<br />
caminho.<br />
4 Aproximou-se e vendo que o<br />
esperavam sem medo,<br />
cumprimentou-os como era seu<br />
costume.<br />
5 Mas ficou muito admirado porque as<br />
aves não fugiram como fazem sempre<br />
e, cheio de alegria, pediu<br />
humildemente que ouvissem a<br />
palavra de Deus.<br />
6 Entre muitas outras coisas, disselhes<br />
o seguinte: Passarinhos, meus<br />
irmãos, vocês devem sempre louvar o<br />
seu Criador e amá-lo, porque lhes deu<br />
penas para vestir, asas para voar e<br />
tudo de que vocês precisam.<br />
7 Deus lhes deu um bom lugar entre<br />
as suas criaturas e lhes permitiu<br />
morar na limpidez do ar, pois embora<br />
vocês não semeiem nem colham, não<br />
precisam se preocupar porque Ele<br />
protege e guarda vocês”.<br />
8 Quando os passarinhos ouviram<br />
isso, conforme ele mesmo e seus<br />
companheiros contaram depois,<br />
fizeram uma festa à sua maneira,<br />
começando a espichar o pescoço, a<br />
abrir as asas e a olhar para ele.<br />
9 Ele ia e voltava pelo meio deles<br />
roçando a túnica por suas cabeças e<br />
corpos.<br />
10 Depois abençoou-os e, fazendo o<br />
sinal da cruz, deu-lhes licença para<br />
voar.<br />
11 Com os companheiros, o bemaventurado<br />
pai continuou alegre pelo<br />
seu caminho, dando graças a Deus, a<br />
quem todas as criaturas louvam com<br />
humilde reconhecimento.<br />
12 Como já era um homem simples<br />
não pela natureza mas pela graça,
supplici venerantur.<br />
12 Cum esset iam simplex gratia non<br />
natura, coepit se negligentiae<br />
incusare, quod olim non praedicaverit<br />
avibus, postquam audirent tanta cum<br />
reverentia verbum Dei.<br />
13 Sicque factum est, ut ab illo die<br />
cuncta volatilia, cuncta animalia<br />
cunctaque reptilia et etiam creaturas<br />
quae non sentiunt, ad laudem et<br />
amorem Creatoris sollicitus<br />
hortaretur, quoniam quotidie,<br />
invocato nomine (cfr. Act 22,16)<br />
Salvatoris, propria experientia<br />
ipsarum obedientiam cognoscebat.<br />
59.<br />
1 Nam cum die quadam ad castrum<br />
nomine Albianum, ut verbum Dei<br />
proponeret, advenisset, ascendens in<br />
eminentiori loco (cfr. Iud 13,16)<br />
spectandus ab omnibus, coepit<br />
silentium postulare.<br />
2 Silentibus vero cunctis et reverenter<br />
adstantibus, hirundines quamplures,<br />
garrientes et perstrepentes multum,<br />
nidificabant in eodem loco.<br />
3 Quibus garrientibus, quia beatus<br />
Franciscus ab hominibus audiri non<br />
poterat, avibus locutus est dicens:<br />
“Sorores meae hirundines, iam<br />
tempus est ut (cfr. Tob 12,20) loquar<br />
et ego, quia vos usque modo satis<br />
dixistis. Audite verbum Domini (cfr. Is<br />
1,10), et estote in silentio et quiete,<br />
donec sermo Domini compleatur (cfr.<br />
2Par 36,21)”.<br />
4 At ipsae aviculae, stupentibus et<br />
mirantibus omnibus qui assistebant,<br />
statim contincuerunt, nec motae sunt<br />
de loco illo, quoadusque praedicatio<br />
finiretur.<br />
5 Illi ergo viri cum vidissent hoc<br />
signum (cfr. Mat 12,38), repleti sunt<br />
admiratione maxima, dicentes: “Vere<br />
hic homo sanctus est (cfr. Luc 23,47)<br />
et amicus Altissimi”.<br />
6 Et festinabant devotione maxima<br />
começou a acusar-se de negligente<br />
por não ter pregado antes para as<br />
aves, que tinham ouvido a palavra de<br />
Deus com tanto respeito.<br />
13 Daí para frente, passou a exortar<br />
com solicitude todos os pássaros,<br />
animais, répteis e até as criaturas<br />
inanimadas a louvarem e amarem o<br />
Criador, já que, por experiência<br />
própria, comprovava todos os dias<br />
como obedeciam quando invocava o<br />
nome do Salvador.<br />
59.<br />
1 Uma vez, chegando ao povoado de<br />
Alviano para pregar a palavra de<br />
Deus, subiu a um lugar mais alto para<br />
poder ser visto por todos e começou a<br />
pedir silêncio.<br />
2 Estando todos calados e esperando<br />
com respeito, uma porção de<br />
andorinhas, que tinham ninho<br />
naquele lugar, faziam uma algazarra<br />
e muito ruído.<br />
3 Como não podia ser ouvido pelas<br />
pessoas, São Francisco dirigiu-se aos<br />
passarinhos dizendo: “Minhas irmãs<br />
andorinhas, já está na hora de eu lhes<br />
falar também, porque até agora vocês<br />
já disseram o suficiente. Ouçam a<br />
palavra de Deus e fiquem quietas e<br />
caladas até o fim do sermão do<br />
Senhor”.<br />
4 Para grande espanto e admiração<br />
de todos os presentes, os passarinhos<br />
logo se aquietaram e não saíram de<br />
seus lugares até que a pregação<br />
acabou.<br />
5 Vendo esse sinal, todos diziam,<br />
maravilhados: “Na verdade, este<br />
homem é um santo e amigo do<br />
Altíssimo”.<br />
6 E corriam com toda a devoção para<br />
pelo menos tocar sua roupa, louvando<br />
e bendizendo a Deus.
vel eius saltem contingere<br />
vestimenta, laudantes et<br />
benedicentes Deum (cfr. Luc 24,53).<br />
7 Et mirum certe, cum ipsae<br />
irrationales creaturae ipsius erga se<br />
affectum pietatis cognoscerent et<br />
amorem dulcissimum praesentirent.<br />
60.<br />
1 Nam cum tempore quodam apud<br />
castrum Graecii moraretur, lepusculus<br />
unus captus laqueo, a fratre quodam<br />
vivus apportatus est ei.<br />
2 Quem videns vir beatissimus,<br />
pietate commotus ait: “Frater<br />
lepuscule, veni ad me. Quare sic te<br />
decipi permisisti?”<br />
3 Statimque a fratre dimissus qui eum<br />
tenebat, ad sanctum confugit et velut<br />
in tutissimo loco, nullo cogente, in<br />
eius sinu (cfr. 2Re 12,3; Luc 16,23)<br />
quievit.<br />
4 Cumque aliquantulum quievisset<br />
ibidem, pater sanctus eum materno<br />
affectu demulcens, dimisit eum, ut<br />
liber ad nemus rediret.<br />
5 Qui cum saepe in terra positus, ad<br />
sancti sinum recurreret, iussit eum<br />
tandem ad silvam, quae propinqua<br />
erat, a fratribus deportari.<br />
6 Simile quiddam contigit de quodam<br />
cuniculo, quod animal valde<br />
indomesticum est, cum esset in insula<br />
laci Perusii.<br />
61.<br />
1 Eodem quoque pietatis affectu erga<br />
pisces ducebatur, quos, cum<br />
opportunitatem haberet, captos in<br />
aquam vivos reiciebat, praecipiens eis<br />
cavere sibi, ne iterum caperentur.<br />
2 Cum enim tempore quodam in lacu<br />
Reatino iuxta quemdam portum in<br />
navicula resideret, piscator quidam<br />
piscem magnum capiens, qui vulgo<br />
dicitur tinca, illum devotus obtulit ei.<br />
3 Qui eum hilariter et benigne<br />
suscipiens, fraterno nomine ipsum<br />
vocare coepit, et extra naviculam eum<br />
7 De fato, era para admirar que até<br />
as criaturas irracionais fossem<br />
capazes de reconhecer o seu afeto<br />
para com elas e de pressentir o seu<br />
carinho.<br />
60.<br />
1 Numa ocasião em que estava<br />
morando no povoado de Grécio, um<br />
irmão foi levar-lhe um filhote de lebre<br />
que caíra vivo numa armadilha.<br />
2 O santo ficou comovido quando o<br />
viu e disse: “Irmã lebre, vem cá.<br />
Como é que isso foi acontecer?”<br />
3 O irmão que a segurava soltou-a e<br />
ela correu para o santo, encontrando<br />
nele o lugar mais seguro, sem que<br />
ninguém a obrigasse, e descansou em<br />
seu regaço.<br />
4 Depois que tinha descansado um<br />
pouquinho, o santo pai, acariciando-a<br />
maternalmente, soltou-a para que<br />
voltasse livre para o mato.<br />
5 Mas, todas as vezes que era posta<br />
no chão, ela voltava para as mãos do<br />
santo, até que este mandou que os<br />
irmãos a levassem para o bosque ali<br />
perto.<br />
6 Coisa parecida aconteceu com um<br />
coelho, animal muito pouco<br />
doméstico, na ilha do lago de Perusa.<br />
61.<br />
1 Tinha a mesma afeição para com os<br />
peixes e, nas oportunidades que teve,<br />
devolveu-os à água, aconselhando-os<br />
a tomarem cuidado para não serem<br />
pescados outra vez.<br />
2 Numa ocasião em que estava numa<br />
barca junto ao porto do lago de Rieti,<br />
um pescador pegou um peixe muito<br />
grande, desses que chamam de<br />
tenca, e lhe deu de presente com<br />
devoção.<br />
3 O santo recebeu-o com alegria e<br />
bondade, começou a chamá-lo de
in aqua reponens, coepit devotus<br />
benedicere nomen Domini (cfr. Ps<br />
112,2).<br />
4 Sicque aliquamdiu, dum in oratione<br />
persisteret, dictus piscis iuxta<br />
naviculam ludens in aqua, non<br />
recedebat de loco, in quo eum<br />
posuerat, donec, oratione completa,<br />
sanctus Dei recedendi sibi licentiam<br />
exhiberet.<br />
5 Sic enim gloriosus pater Franciscus<br />
in via obedientiae ambulans et divinae<br />
subiectionis perfecte iugum<br />
amplectens, in creaturarum<br />
obedientia magnam coram Deo<br />
adeptus est dignitatem.<br />
6 Nam et aqua in vinum ei conversa<br />
est, cum tempore quodam apud<br />
eremum Sancti Urbani aegritudine<br />
gravissima laboraret.<br />
7 Ad cuius gustum tanta facilitate<br />
convaluit, ut divinum fore miraculum,<br />
sicut et erat, ab omnibus crederetur.<br />
8 Et vere sanctus, cui sic obediunt<br />
creaturae, cuius et ad nutum in<br />
alteros usus ipsa transeunt elementa.<br />
Caput XXII - De praedicatione<br />
ipsius apud Esculum, et quomodo<br />
per ea quae manu tetigerat, ipso<br />
absente, sanabantur infirmi.<br />
62.<br />
1 Tempore illo in quo, sicut dictum<br />
est, venerabilis pater Franciscus<br />
volucribus praedicavit, civitates et<br />
castella (cfr. Mat 9,35) circuiens et<br />
ubique benedictionem semina<br />
spargens, ad civitatem Esculanam<br />
applicuit.<br />
2 In qua cum verbum Dei more solito<br />
ferventissime loqueretur, immutatione<br />
dexterae Excelsi (Ps 76,11), tanta<br />
gratia et devotione pene universus<br />
populus est repletus, ut ad<br />
audiendum et videndum eum<br />
anhelantes omnes se invicem<br />
irmão e, colocando-o na água fora da<br />
barca, pôs-se a abençoar<br />
devotamente o nome do Senhor.<br />
4 Enquanto o santo rezava, o peixe<br />
ficou brincando na água, sem se<br />
afastar do lugar em que tinha sido<br />
posto, até que, no fim da oração, o<br />
santo lhe deu licença para ir embora.<br />
5 Foi assim que o glorioso pai São<br />
Francisco, andando pelo caminho da<br />
obediência e escolhendo com<br />
perfeição o jugo da submissão a<br />
Deus, recebeu diante do Senhor a<br />
grande dignidade de ser obedecido<br />
pelas suas criaturas.<br />
6 Uma vez até a sua água foi mudada<br />
em vinho, quando esteve muito<br />
doente na ermida de Santo Urbano.<br />
7 Quando o provou, sarou com tanta<br />
facilidade que todos acreditaram que<br />
era um milagre, como foi de verdade.<br />
8 Só pode ser santa uma pessoa a<br />
quem as criaturas obedecem e à cuja<br />
vontade até os outros elementos se<br />
transformam.<br />
Capítulo 22 - Da sua pregação em<br />
Áscoli, e de como doentes eram<br />
curados por objetos tocados por<br />
sua mão.<br />
62.<br />
1 No tempo em que contamos que<br />
pregou aos pássaros, andava o<br />
venerável Pai pelas cidades e<br />
povoados e, espalhando as sementes<br />
de bênção por toda parte, chegou à<br />
cidade de Ascoli.<br />
2 Pregou aí com todo o fervor, como<br />
costumava e, pela mão de Deus, o<br />
povo quase todo ficou tão cheio de<br />
graça e devoção para ouvi-lo e vê-lo<br />
que se atropelavam uns aos outros.<br />
3 Nessa ocasião, trinta homens,<br />
clérigos e leigos, receberam de sua<br />
mão o hábito da Ordem.
conculcarent (cfr. Luc 12,1).<br />
3 Nam et triginta viri, clerici et laici,<br />
tunc temporis ab ipso sanctae<br />
religionis habitum susceperunt.<br />
4 Tanta erat fides virorum et<br />
mulierum, tanta devotio mentis erga<br />
sanctum Dei, ut felicem se<br />
pronuntiaret qui saltem vel<br />
vestimentum eius (cfr. Mat 21,8)<br />
contingere potuisset.<br />
5 Ingrediente ipso aliquam civitatem,<br />
laetabatur clerus, pulsabantur<br />
campanae, exsultabant viri,<br />
congaudebant feminae, applaudebant<br />
pueri, et saepe, ramis arborum<br />
sumptis, psallentes obviam ei<br />
procedebant.<br />
6 Confundebatur haeretica pravitas,<br />
extollebatur fides Ecclesiae, et<br />
fidelibus iubilantibus, haeretici<br />
latitabant.<br />
7 Nam tanta in eo apparebant insignia<br />
santitatis, quod nemo se illi audebat<br />
verbis opponere, cum ad ipsum<br />
solummodo respiceret frequentia<br />
populorum (cfr. Num 27,22).<br />
8 Inter omnia et super omnia fidem<br />
sanctae Romanae Ecclesiae<br />
servandam, venerandam et<br />
imitandam fore censebat, in qua sola<br />
salus consistit omnium salvandorum.<br />
9 Venerabatur sacerdotes et omnem<br />
ecclesiasticum ordinem nimio<br />
amplexabatur affectu.<br />
63.<br />
1 Offerebant ei populi panes ad<br />
benedicendum, quos longo tempore<br />
reservantes, ad eorum gustum a<br />
diversis aegritudinibus sanabantur.<br />
2 Sic et multoties fide maxima freti<br />
eius tunicam incidebant, ut quasi<br />
nudus aliquando remaneret.<br />
3 Et quod magis est admirandum, si<br />
rem aliquam manu tangeret sanctus<br />
pater, per eam etiam nonnullis<br />
sanitas reddebatur.<br />
4 Nam cum mulier quaedam, in<br />
4 Tanta era a fé dos homens e das<br />
mulheres, e tão grande a devoção<br />
pelo santo de Deus, que se tinha por<br />
feliz quem conseguia pelo menos<br />
tocar-lhe a roupa.<br />
5 Quando entrava em alguma cidade,<br />
alegrava-se o clero, os sinos tocavam,<br />
exultavam os homens, festejavam as<br />
mulheres, as crianças batiam palmas<br />
e, muitas vezes, cortando ramos das<br />
árvores, iam cantando ao seu<br />
encontro.<br />
6 Cobria-se de confusão a perversa<br />
heresia, triunfava a fé da Igreja e,<br />
enquanto os fiéis rejubilavam, os<br />
hereges se escondiam.<br />
7 Pois nele se viam tantos sinais de<br />
santidade que ninguém ousava<br />
contradize-lo, porque a multidão só<br />
olhava para ele.<br />
8 Ele mesmo insistia acima de tudo<br />
na conservação, respeito e prática da<br />
doutrina da santa Igreja Romana, na<br />
qual somente está a salvação para<br />
todos os que devem ser salvos.<br />
9 Venerava os sacerdotes e<br />
reverenciava com profundo afeto toda<br />
a hierarquia eclesiástica.<br />
63.<br />
1 As pessoas apresentavam-lhe pães<br />
para benzer, guardavam-nos por<br />
muito tempo e, saboreando-o,<br />
saravam de diversas doenças.<br />
2 Do mesmo jeito, muitas vezes,<br />
levados pela maior fé, cortavam sua<br />
túnica, de modo que às vezes ficava<br />
quase despido.<br />
3 E o que é mais de admirar, se o<br />
santo pai tocasse alguma coisa com a<br />
mão, também por ela devolvia-se a<br />
saúde a algumas pessoas.
partibus Aretii villulam quamdam<br />
inhabitans, gravida esset, veniente<br />
tempore partus, in pariendo diebus<br />
pluribus laboravit, sicque incredibili<br />
attrita dolore, nec mors nec vita sibi<br />
aliquatenus praestabatur.<br />
5 Vicini et cognati eius audierant (cfr.<br />
Luc 1,58) beatum Franciscum per<br />
viam illam fore ad quamdam eremum<br />
transiturum.<br />
6 Exspectantibus autem illis (cfr. Act<br />
28,6), accidit beatum Franciscum ad<br />
dictum locum per aliam viam (cfr. Mat<br />
2,12) transire: iverat enim eques, eo<br />
quod erat debilis et infirmus.<br />
7 Sed perveniente ipso ad locum, per<br />
quemdam fratrem, nomine Petrum,<br />
equum remisit ad illum virum, qui sibi<br />
eum concesserat intuitu charitatis.<br />
8 Frater Petrus, reducens equum, per<br />
viam illam transivit, in qua mulier<br />
torquebatur.<br />
9 Quem videntes viri terrae illius,<br />
festini cucurrerunt ad eum, putantes<br />
ipsum esse beatum Franciscum; sed<br />
cognoscentes ipsum non esse, tristati<br />
sunt valde (cfr. Mat 18,31) nimis.<br />
10 Tandem coeperunt quaerere inter<br />
se (cfr. Luc 22,23) si posset res aliqua<br />
inveniri, quam manu tetigisset beatus<br />
Franciscus.<br />
11 Cumque in his diu quaerendo<br />
facerent moram (cfr. Mat 24,48),<br />
demum invenerunt freni habenas,<br />
quas ipse manu tenuerat equitando,<br />
extrahentesque frenum ex equi ore,<br />
cui sanctus pater insederat, posuerunt<br />
supra mulierem habenas, quas<br />
propriis manibus contrectaverat ipse;<br />
quae incontinenti, remoto periculo,<br />
cum gaudio peperit et salute.<br />
64.<br />
1 Gualfreducius, Castrum Plebis<br />
inhabitans, homo religiosus, timens et<br />
colens Deum cum omni domu sua<br />
(cfr. Act 10,2), chordam apud se<br />
habebat, qua beatus Franciscus<br />
4 Uma mulher de um povoado perto<br />
de Arezzo estava grávida. Quando<br />
chegou o tempo do parto, passou<br />
vários dias entre a vida e a morte,<br />
com dores incríveis.<br />
5 Seus vizinhos e conhecidos<br />
souberam que São Francisco ia passar<br />
por ali para ir a uma ermida.<br />
6 Ficaram à sua espera, mas<br />
aconteceu que o santo foi para o<br />
referido lugar por outro caminho, pois<br />
estava muito fraco e doente e teve<br />
que ir a cavalo.<br />
7 Mas, ao chegar, mandou um certo<br />
Frei Pedro devolver o cavalo ao<br />
homem que o emprestara por<br />
caridade.<br />
8 Frei Pedro, de volta com o animal,<br />
passou pelo caminho em que a<br />
mulher estava padecendo.<br />
9 Vendo-o aproximar-se, correram<br />
para ele os homens do lugar,<br />
pensando que fosse São Francisco.<br />
Quando viram que não era, ficaram<br />
muito tristes.<br />
10 Finalmente começaram a<br />
perguntar um ao outro se poderiam<br />
encontrar alguma coisa em que São<br />
Francisco tivesse tocado.<br />
11 Demoraram muito tempo<br />
procurando e acabaram encontrando<br />
as rédeas que ele tinha segurado para<br />
cavalgar. Tiraram o freio da boca do<br />
cavalo em que o santo pai tinha<br />
montado, puseram em cima da<br />
mulher as rédeas que ele tinha<br />
apertado em suas mãos.<br />
Imediatamente, livre de perigo, ela<br />
deu à luz com toda alegria e<br />
felicidade.<br />
64.<br />
1 Gualfredúcio, um homem religioso,<br />
que temia e venerava a Deus com<br />
toda a sua família, e morava em Città<br />
della Pieve, tinha consigo uma corda<br />
que São Francisco já tinha usado em
quandoque succinctus fuerat.<br />
2 Accidit autem, ut in terra illa viri<br />
multi et mulieres non paucae variis<br />
infirmitatibus et febribus laborarent.<br />
3 Ibatque praedictus vir per<br />
infirmantium domos, et intincta<br />
chorda in aqua, vel ex piis ipsius<br />
aliquid commiscens in ea, dabat<br />
bibere patientibus, et ita in Christi<br />
nomine (cfr. 1Pet 4,14) sanitatem<br />
consequebantur omnes.<br />
4 Haec autem in absentia beati<br />
Francisci fiebant, et his multo plura,<br />
quae a nobis non possent sermone<br />
longissimo aliquatenus explicari.<br />
5 Verum de iis, quae per eius<br />
praesentiam operari dignatus est<br />
Dominus Deus noster (cfr. Ps 98,9),<br />
pauca quaedam huic operi breviter<br />
inseremus.<br />
Caput XXIII - Quomodo claudum<br />
aput Tuscanellam et paralyticum<br />
apud Narnium sanavit.<br />
65.<br />
1 Cum tempore quodam ad<br />
evangelizandum regnum Dei (cfr. Luc<br />
4,43), sanctus Dei Franciscus<br />
regiones longas ac varias circuiret,<br />
pervenit ad civitatem quamdam quae<br />
dicitur Tuscanella.<br />
2 In qua, cum more solito spargeret<br />
semen vitae, miles quidam eiusdem<br />
civitatis eum sucepit hospitio, cui<br />
filius unicus erat (cfr. Luc 7,12),<br />
claudus et toto corpore debilis; qui,<br />
licet aetate puerulus, ablactationis<br />
tamen transierat annos et adhuc in<br />
cunabulis morabatur.<br />
3 Pater vero pueri, videns virum Dei<br />
tanta praeditum sanctitate, proiecit se<br />
ad pedes eius (cfr. Rut 3,7.8)<br />
humiliter, filii sui ab eo postulans<br />
sanitatem.<br />
4 Qui cum tantae virtutis et gratiae se<br />
indignum et inutilem reputaret, diu<br />
sua cintura.<br />
2 Acontecia que, naquela cidade,<br />
muitos homens e não poucas<br />
mulheres sofriam de várias doenças e<br />
febres.<br />
3 Ele ia à casa de cada um dos<br />
doentes, dava-lhes de beber água em<br />
que tinha mergulhado a corda ou<br />
alguns fiapos e assim, no nome do<br />
Senhor, todos conseguiam a saúde.<br />
4 Coisas desse tipo, e muitas outras,<br />
que não poderíamos contar mesmo<br />
alongando demais a narração, eram<br />
feitas na ausência de São Francisco.<br />
Vamos referir brevemente nesta obra<br />
alguns milagres que o Senhor nosso<br />
Deus se dignou operar em sua<br />
presença.<br />
Capítulo 23 - Como curou um coxo<br />
em Toscanela e um paralítico em<br />
Narni<br />
65.<br />
1 Percorrendo vastas regiões para<br />
anunciar o reino de Deus, chegou São<br />
Francisco a uma cidade chamada<br />
Toscanela.<br />
2 Enquanto aí espalhava a semente<br />
da vida, conforme o seu costume, foi<br />
hospedado por um cavaleiro que tinha<br />
um filho único, coxo e tão fraco que,<br />
embora ainda criança, já tinha<br />
passado da idade de mamar mas<br />
ainda ficava no berço.<br />
3 O pai, vendo o homem de Deus tão<br />
rico em santidade, lançou-se a seus<br />
pés com humildade, pedindo a saúde<br />
do filho.<br />
4 Julgando-se indigno e incapaz de<br />
obter uma graça tão grande, o santo<br />
se recusou por muito tempo.<br />
5 Por fim, vencido pela constância dos<br />
pedidos, recolheu-se em oração,<br />
impôs a mão sobre o menino,
hoc facere recusavit.<br />
5 Tandem precum illius instantia<br />
victus, oratione praemissa, manum<br />
imposuit puero et benedicens allevavit<br />
eum (cfr. Act 3,7).<br />
6 Qui statim, cernentibus singulis et<br />
gaudentibus, in nomine Domini nostri<br />
Iesu Christi (cfr. Act 4,19) surrexit<br />
incolumis, et huc atque illuc coepit<br />
per domicilium ambulare.<br />
66.<br />
1 Quodam vero tempore cum<br />
Narnium venisset vir Dei (cfr. 1Re<br />
9,6.10) Franciscus et ibidem diebus<br />
pluribus moraretur, vir quidam<br />
eiusdem civitatis, nomine Petrus,<br />
paralyticus in lecto (cfr. Mat 9,2)<br />
iacebat.<br />
2 Qui per quinque mensium spatium<br />
ita fuit omnium membrorum officio<br />
destitutus, quod nullo modo poterat<br />
surgere, nec aliquatenus se movere;<br />
et sic pedum, manuum ac capitis<br />
totaliter auxilio perdito, solam<br />
linguam movere valebat et oculos<br />
aperire.<br />
3 Audiens vero, quod sanctus<br />
Franciscus Narnium advenisset,<br />
transmisit nuntium ad episcopum<br />
civitatis, ut, divinae pietatis intuitu,<br />
servum Dei Altissimi (cfr. Luc 8,28)<br />
ad ipsum mittere dignaretur,<br />
confidens ab infirmitate qua<br />
tenebatur, ex eius visione ac<br />
praesentia liberari.<br />
4 Sic utique factum est, ut cum<br />
beatus Franciscus accessisset ad eum,<br />
signum crucis a capite usque ad<br />
pedes faciens super eum, statim,<br />
omni fugato morbo, eum pristinae<br />
restitueret sanitati (cfr. Mat 12,13).<br />
Caput XXIV - Quomodo mulierem<br />
caecam illuminavit et apud<br />
Eugubium aliam contractam<br />
extendit.<br />
abençoou-o e o levantou.<br />
6 Imediatamente, para alegria de<br />
todos os que estavam presentes, a<br />
criança ficou em pé, curada no nome<br />
de Nosso Senhor Jesus Cristo, e<br />
começou a andar por todos os cantos<br />
da casa.<br />
66.<br />
1 Numa ocasião em que o homem de<br />
Deus, Francisco, esteve em Narni e ali<br />
passou alguns dias, um homem da<br />
cidade, chamado Pedro, estava de<br />
cama, paralítico.<br />
2 Tinha estado assim durante cinco<br />
meses, sem poder usar membro<br />
nenhum, sem poder levantar-se e<br />
nem mesmo se mover. Tendo perdido<br />
todo uso dos pés, das mãos e da<br />
cabeça, só conseguia mexer a língua<br />
e abrir os olhos.<br />
3 Mas, sabendo que São Francisco<br />
estava em Narni, mandou recado ao<br />
bispo da cidade pedindo que por amor<br />
de Deus mandasse o servo do<br />
Altíssimo, convencido de só a vista e<br />
a presença do santo bastariam para<br />
libertá-lo da doença que o prendia.<br />
4 Foi o que aconteceu. Quando São<br />
Francisco chegou e lhe fez um sinal<br />
da cruz da cabeça aos pés, a doença<br />
desapareceu instantaneamente e ele<br />
recobrou a saúde perdida.<br />
Capítulo 24 - Como restituiu a<br />
vista a uma cega e como curou,<br />
em Gúbio, uma mulher com as<br />
mãos encolhidas
67.<br />
1 Mulier quaedam civitatis<br />
supradictae, oculorum caecitate<br />
percussa, signum crucis a beato<br />
Francisco super oculos suos<br />
suscipiens, statim lumen meruit<br />
recipere concupitum.<br />
2 Apud Eugubium mulier erat, quae<br />
manus ambas contractas habens, nihil<br />
cum eis poterat operari.<br />
3 Quae, cum cognovisset sanctum<br />
Franciscum civitatem intrasse, statim<br />
cucurrit ad eum et facie miserabili<br />
moestitiaque plena, contractas ei<br />
manus ostendens, coepit rogare<br />
ipsum ut eas tangere dignaretur.<br />
4 Qui pietate permotus, manus eius<br />
tetigit ac sanavit.<br />
5 Statimque mulier domum rediens<br />
laetabunda, caseatam unam propriis<br />
manibus fecit, ipsamque obtulit<br />
sancto viro.<br />
6 Ipse vero parumper ex eadem<br />
caseata charitative susci-piens,<br />
reliquum iussit mulierem cum familia<br />
manducare.<br />
Caput XXV - Quomodo fratrem<br />
unum a caduco morbo seu a<br />
daemonio liberavit, et quomodo<br />
apud Sancti Gemini castrum<br />
daemoniacam liberavit.<br />
68.<br />
1 Frater unus infirmitatem maximam<br />
et horribilem visu patiebatur<br />
frequenter, quam quo nomine<br />
censeam nescio, cum quidam<br />
malignum fuisse diabolum opinentur.<br />
2 Nam totus saepe allidebatur et,<br />
miserabili aspectu respiciens,<br />
volutabatur spumans (cfr. Mar 9,19);<br />
nunc membra illius contrahebantur,<br />
nunc extendebantur, nunc plicata et<br />
torta, nunc rigida efficiebantur et<br />
dura.<br />
3 Quandoque totus extensus et<br />
67.<br />
1 Uma mulher cega da mesma cidade<br />
mereceu receber a cura desejada logo<br />
que São Francisco lhe fez o sinal da<br />
cruz sobre os olhos.<br />
2 Em Gúbio, havia uma mulher que<br />
tinha as duas mãos contraídas, sem<br />
poder fazer nada com elas.<br />
3 Quando soube que São Francisco<br />
estava na cidade, correu para ele e,<br />
com o rosto aflito e cheio de tristeza,<br />
mostrando as mãos contraídas,<br />
começou a pedir que se dignasse<br />
tocá-las.<br />
4 Com pena, ele lhe tocou e curou as<br />
mãos.<br />
5 Na mesma hora, voltou toda alegre<br />
para casa, fez uma fogaça de queijo<br />
com as próprias mãos e a deu de<br />
presente ao santo.<br />
6 Bondoso, ele aceitou um pedaço e<br />
mandou que a mulher comesse o<br />
resto com a família.<br />
Capítulo 25 - Como livrou um<br />
irmão de uma doença epilética ou<br />
de um demônio, e como libertou<br />
uma endemoninhada em San<br />
Gemini<br />
68.<br />
1 Um irmão padecia freqüentemente<br />
de uma doença muito grave e horrível<br />
de se ver, cujo nome não sei, pois<br />
alguns atribuíam ao demônio.<br />
2 Muitas vezes se debatia todo e<br />
ficava com um aspecto miserável,<br />
revirando-se e espumando. Seus<br />
membros se contraíam e se<br />
estendiam, dobravam-se entortados<br />
ou ficavam rijos e duros.<br />
3 As vezes ficava estendido e rígido,<br />
juntava os pés e a cabeça, elevava-se<br />
no alto até a altura de um homem e
igidus, pedibus aequatis capiti,<br />
elevabatur in altum, quantum viri<br />
statura est, et subito resiliebat ad<br />
terram.<br />
4 Cuius languorem gravissimum<br />
sanctus pater Franciscus miseratus,<br />
ivit ad eum et, facta oratione, signavit<br />
eum ac benedixit.<br />
5 Qui subito sanus effectus,<br />
infirmitatis huius molestias aliquas<br />
minime postmodum toleravit.<br />
69.<br />
1 Quadam die cum transierit<br />
beatissimus pater Franciscus per<br />
episcopatum Narniensem, devenit ad<br />
castrum quoddam, quod dicitur Sancti<br />
Gemini, et evangelizans ibi regnum<br />
Dei (cfr. Luc 4,43), a viro quodam<br />
timente atque colente Deum (cfr. Act<br />
10,2) satis bonae famae in terra illa,<br />
cum tribus fratribus hospitio est<br />
susceptus.<br />
2 Uxor autem eius a daemonio<br />
vexabatur (cfr. Mat 15,22), sicut<br />
notum erat omnibus inhabitantibus<br />
terram illam, rogavitque beatum<br />
Franciscum vir eius pro illa, confidens<br />
eam posse ipsius meritis liberari.<br />
3 Sed quoniam plus desiderabat in<br />
simplicitate sua contemptui haberi,<br />
quam de ostensione sanctitatis mundi<br />
huius favoribus extolli, facere hoc<br />
penitus recusabat.<br />
4 Tandem, quia Deus in causa erat,<br />
rogitantibus eum multis, victus<br />
precibus acquievit.<br />
5 Vocavit quoque tres fratres ad se,<br />
qui erant cum eo, et in singulis domus<br />
illius angulis singulum fratrem<br />
constituens, dixit eis: “Oremus,<br />
fratres, ad Dominum pro muliere hac,<br />
ut iugum diaboli ab ea excutiat<br />
(cfr.Gen 27,40) Deus, ‘ad laudem et<br />
gloriam’ suam.<br />
6 Stemus separatim”, inquit, “in<br />
angulis domus, ne spiritus iste<br />
malignus nos fugere aut decipere<br />
de repente caía por terra.<br />
4 Com pena de seu grande<br />
sofrimento, São Francisco foi visitá-lo,<br />
rezou, fez o sinal da cruz sobre ele e<br />
o abençoou.<br />
5 Ficou imediatamente curado e<br />
nunca mais teve os sintomas dessa<br />
doença.<br />
69.<br />
1 Passando um dia o santo pai<br />
Francisco pela diocese de Narni,<br />
chegou a um povoado chamado San<br />
Gémini. Anunciando aí a palavra de<br />
Deus, foi hospedado com outros três<br />
frades por um homem que temia e<br />
venerava a Deus e tinha muito boa<br />
fama naquela terra.<br />
2 Sua mulher era perturbada por um<br />
demônio, como era do conhecimento<br />
de todos na cidade. O marido pediu a<br />
São Francisco por ela, confiando que<br />
por seus méritos ela poderia ser<br />
libertada.<br />
3 Mas o santo se recusou<br />
absolutamente a fazer isso, porque<br />
em sua simplicidade preferia o<br />
desprezo em lugar dos favores do<br />
mundo pela demonstração de<br />
santidade.<br />
4 Afinal, porque era para a glória de<br />
Deus e muitos estavam pedindo,<br />
rendeu-se às súplicas.<br />
5 Chamou os três irmãos que<br />
estavam com ele e colocou um em<br />
cada ângulo da casa, dizendo-lhes:<br />
“Irmãos, oremos ao Senhor por esta<br />
mulher, para que Deus a liberte do<br />
jugo do demônio, para sua glória e<br />
seu louvor.<br />
6 Vamos ficar nos ângulos da casa<br />
para que este espírito maligno não<br />
nos possa fugir ou enganar,<br />
procurando esconderijo nos cantos”.<br />
7 Quando acabou a oração, São
valeat, quaerens diverticula<br />
angulorum”.<br />
7 Completa quoque oratione (cfr. Iudt<br />
6,16), beatus Franciscus in virtute<br />
Spiritus (cfr. Rom 15,13.19) accessit<br />
ad mulierem, quae miserabiliter<br />
torquebatur et horrende clamabat, et<br />
ait: “In nomine Domini nostri Iesu<br />
Christi, per obedientiam praecipio tibi,<br />
daemon, ut exeas ab ea (cfr. Act<br />
16,18), nec audeas ipsam amplius<br />
impedire”.<br />
8 Vix verba compleverat, et tam<br />
velocissime cum furore atque stridore<br />
foras egressus est (cfr. Gen 39,12),<br />
quod, propter subitam sanitatem<br />
mulieris et tam citissimam<br />
obedientiam daemonis, sanctus pater<br />
sibi putaret fore illusum.<br />
9 Statimque cum rubore de loco illo<br />
recessit, divina providentia id gerente,<br />
ne posset in aliquo inaniter gloriari.<br />
10 Unde factum est, quod cum alia<br />
vice per eumdem locum transiret<br />
beatus Franciscus, frater Helias cum<br />
eo erat, et ecce mulier illa, ut<br />
cognovit adventum eius, continuo<br />
surrexit (cfr. Act 9,34) et accurrens<br />
per plateam, clamabat post (cfr. Mat<br />
15,23) eum ut sibi eloqui dignaretur.<br />
11 Ipse vero nolebat ei loqui, sciens<br />
eam esse mulierem illam de qua<br />
expulerat quandoque virtute divina<br />
daemonium.<br />
12 At ipsa osculabatur vestigia pedum<br />
eius (cfr. Est 13,13) gratias agens<br />
Deo (cfr. Act 28,25) et sancto<br />
Francisco servo eius, qui de manu<br />
mortis liberaverat (cfr. Os 13,14)<br />
eam.<br />
13 Tandem frater Helias compulit<br />
sanctum prece; qui locutus est ei,<br />
ceritificatus per multos de infirmitate,<br />
ut dictum est, et liberatione sua.<br />
Caput XXVI - Quomodo etiam<br />
apud Civitatem de Castello<br />
daemonium expulit.<br />
Francisco aproximou-se da mulher<br />
cheio da virtude do Espírito. Ela se<br />
revolvia em convulsões e gritava<br />
horrorosamente. Disse o santo: “Em<br />
nome de Nosso Senhor Jesus Cristo,<br />
mando-te por obediência, ó demônio,<br />
que saias dela e jamais te atrevas a<br />
molestá-la”.<br />
8 Logo que acabou de falar, o<br />
demônio saiu tão rápido e com tanto<br />
furor e barulho que, pela súbita cura<br />
da mulher e pela obediência tão<br />
pronta do demônio, o santo pai<br />
pensou que tivesse sido enganado.<br />
9 Saiu envergonhado daquele lugar,<br />
por disposição da divina providência,<br />
para que não pudesse vangloriar-se<br />
de alguma coisa.<br />
10 Numa outra vez que o santo<br />
passou pelo mesmo local, Frei Elias<br />
estava com ele. Quando aquela<br />
mulher soube de sua vinda, saiu<br />
imediatamente a correr pela praça,<br />
pedindo aos gritos que se dignasse<br />
falar com ela.<br />
11 Ele não queria falar, pois sabia que<br />
era a mulher de quem tinha<br />
expulsado um demônio pela virtude<br />
de Deus.<br />
12 Mas ela beijava os rastros de seus<br />
pés, dando graças a Deus e a São<br />
Francisco seu servo, que a tinha<br />
libertado da mão da morte.<br />
13 Finalmente, Frei Elias forçou o<br />
santo com seu pedido. Falou com ela<br />
e foi certificado por muitos, tanto da<br />
doença, como já dissemos, como da<br />
cura.<br />
Capítulo 26 - Como expulsou um<br />
demônio também em Città di<br />
Castello
70.<br />
1 Apud Civitatem etiam de Castello<br />
mulier quaedam obsessa erat a<br />
daemonio.<br />
2 In qua cum esset beatissimus pater<br />
Franciscus, perducta est mulier ad<br />
domum, in qua ipse manebat.<br />
3 Mulier autem illa, foris stans (cfr.<br />
Ioa 20,11), coepit frendere dentibus<br />
et torvo vultu, miserabili voce barrire,<br />
sicut mos est spirituum immundorum<br />
(cfr. Ioa 19,40; Mat 10,1).<br />
4 Multi enim de civitate illa utriusque<br />
sexus accedentes, rogaverunt<br />
sanctum Franciscum pro muliere; diu<br />
namque ille malignus et eam<br />
vexaverat torquendo et illos<br />
turbaverat barriendo.<br />
5 Sanctus pater misit tunc ad eam<br />
fratrem qui erat secum, experiri<br />
volens, utrum foret daemonium an<br />
deceptio muliebris.<br />
6 Quem videns mulier illa coepit<br />
deridere ipsum, sciens sanctum<br />
Franciscum minime fore.<br />
7 Pater sanctus intus erat orans,<br />
finitaque oratione, foras exivit; mulier<br />
autem coepit tremere ac volutari<br />
super terram, non sustinens virtutem<br />
eius.<br />
8 Quam vocans ad se sanctus<br />
Franciscus dixit: “In virtute<br />
obedientiae praecipio tibi, immunde<br />
spiritus, exi ab (cfr. Mar 5,8) ea.<br />
9 Qui confestim dimisit eam sine<br />
aliqua laesione, satis indignabundus<br />
recedens.<br />
10 Gratias omnipotenti Deo (cfr. Sir<br />
50,19), qui omnia in omnibus<br />
operatur (cfr. 1Cor 12,11).<br />
11 Verum, quia non miracula, quae<br />
sanctitatem non faciunt sed<br />
ostendunt, sed potius excellentiam<br />
vitae ac sincerissimam conversationis<br />
ipsius formam decrevimus explanare,<br />
his prae nimietate omissis, aeternae<br />
70.<br />
1 Havia, em Città di Castello, uma<br />
mulher possessa do demônio.<br />
2 Estando lá o santo pai Francisco,<br />
levaram a mulher à casa em que ele<br />
estava.<br />
3 Fora da casa, a mulher começou a<br />
ranger os dentes e a uivar com voz<br />
espantosa, como é costume dos<br />
espíritos imundos.<br />
4 Muitas pessoas daquela cidade,<br />
homens e mulheres, foram rogar a<br />
São Francisco por aquela infeliz,<br />
porque já fazia muito tempo que o<br />
espírito maligno a perturbava com os<br />
seus tormentos e a todos com os seus<br />
uivos.<br />
5 O santo pai enviou-lhes então um<br />
frade que estava com ele, para provar<br />
se era mesmo um demônio ou era<br />
fingimento da mulher.<br />
6 Quando o viu, ela começou a rir<br />
dele, sabendo que não era<br />
absolutamente São Francisco.<br />
7 O pai santo estava rezando lá<br />
dentro e, quando terminou a oração,<br />
saiu. A mulher começou a tremer e a<br />
se virar pelo chão, sem suportar sua<br />
virtude.<br />
8 Chamando-a, São Francisco disse:<br />
“Ordeno-te em virtude da obediência,<br />
espírito imundo, sai dela”.<br />
9 Ele a deixou imediatamente, sem<br />
lesão alguma, retirando-se muito<br />
indignado.<br />
10 Demos graças a Deus todopoderoso,<br />
que é o autor de todas as<br />
coisas, sempre.<br />
11 Mas a nossa intenção não é contar<br />
os seus milagres, que só mostram a<br />
santidade mas não a constituem.<br />
Vamos deixar de lado essas coisas,<br />
que seriam mesmo demasiadas, e<br />
retomar as obras da salvação eterna,<br />
falando da excelência de sua vida e<br />
da maneira sincera com que se
salutis (cfr. Heb 5,9) opera<br />
retexemus.<br />
aput XXVII - De claritate et<br />
constantia mentis eius et de<br />
praedicatione coram domino Papa<br />
Honorio,et quomodo se et fratres<br />
commisit domino Hugoni,<br />
episcopo Ostiensi.<br />
71.<br />
1 Vir Dei (cfr. 1Re 9,6.10) Franciscus<br />
doctus erat non sua quaerere, sed<br />
quae aliorum saluti praecipue<br />
cerneret expedire: super omnia<br />
tamen desiderabat dissolvi, et esse<br />
cum Christo (cfr. Phip 1,23).<br />
2 Propterea summum eius studium<br />
erat ab omnibus quae in mundo sunt<br />
(cfr. 1Ioa 2,15), liber exsistere, ne vel<br />
ad horam contagione alicuius pulveris,<br />
mentis eius serenitas turbaretur.<br />
3 Insensibilem omnibus quae<br />
perstrepunt exterius se reddebat, et<br />
totis visceribus undique sensus<br />
exteriores recolligens ac motus animi<br />
cohibens, soli vacabat Deo; in<br />
foraminibus petrae nidificabat, et in<br />
caverna maceriae (cfr. Cant 2,14)<br />
habitatio eius.<br />
4 Felici certe devotione circuibat<br />
caelibes mansiones, et in vulneribus<br />
Salvatoris, exinanitus totus, diutius<br />
residebat.<br />
5 Eligebat proinde frequenter solitaria<br />
loca, ut ex toto animum in Deum<br />
posset dirigere, nec tamen<br />
pigritabatur, cum tempus cerneret<br />
opportunum, se negotiis ingerere ac<br />
saluti libens intendere proximorum.<br />
6 Nam eius tutissimus portus erat<br />
oratio, non unius exsistens momenti,<br />
vacuave aut praesumptuosa, sed<br />
longa tempore, plena devotione,<br />
humilitate placida: si sero incipiebat,<br />
vix mane finiebat; ambulans, sedens,<br />
comedens et bibens, orationi erat<br />
entregou a Deus.<br />
Capítulo 27 - Da clareza e firmeza<br />
do pensamento de São Francisco,<br />
de sua pregação diante do senhor<br />
papa Honório, e como confiou a si<br />
mesmo e a seus irmãos nas mãos<br />
do senhor Hugolino, bispo de<br />
Óstia.<br />
71.<br />
1 O varão de Deus, Francisco, tinha<br />
aprendido a buscar não os seus<br />
interesses mas o que lhe parecesse<br />
servir melhor à salvação dos outros.<br />
Acima de tudo, porém, desejava<br />
aniquilar-se para estar com Cristo.<br />
2 Por isso, seu esforço maior era<br />
manter-se livre de todas as coisas<br />
que estão no mundo, para que seu<br />
pensamento não tivesse a serenidade<br />
perturbada por uma hora sequer de<br />
contágio com essa poeira.<br />
3 Tornou-se insensível a todo ruído<br />
exterior e se empenhou com todas as<br />
forças a dominar os sentidos e coibir<br />
as paixões, entregando-se<br />
unicamente a Deus. Tinha “sua<br />
morada nas fendas das rochas e nas<br />
cavidades dos penhascos”.<br />
4 Com verdadeira devoção, recolhiase<br />
em casas abandonadas e, todo<br />
esvaziado de si mesmo, residia por<br />
mais tempo nas chagas do Salvador.<br />
5 Procurava freqüentemente os<br />
lugares desertos para poder dirigir-se<br />
de toda alma a Deus mas quando o<br />
tempo lhe parecia oportuno não tinha<br />
preguiça de se pôr em atividade e de<br />
cuidar com boa vontade da salvação<br />
do próximo.<br />
6 Seu porto seguro era a oração, que<br />
não era curta, nem vazia ou<br />
presunçosa, mas demorada, cheia de<br />
devoção e tranqüila na humildade. Se<br />
começava à tarde, mal a podia acabar
intentus.<br />
7 In ecclesiis derelictis et in deserto<br />
positis solus ad orandum nocte<br />
pergebat, in quibus, divina gratia<br />
protegente, multos timores multasque<br />
angustias animi superavit.<br />
72.<br />
1 Manu ad manum (Cfr. Ez 21,24)<br />
cum diabolo confligebat, cum in<br />
eiusmodi locis non solum<br />
tentationibus ipsum pulsaret interius,<br />
verum etiam exterius ruinis et<br />
subversionibus deterreret.<br />
2 Sed sciens fortissimus miles Dei,<br />
Dominum suum ubique omnia posse,<br />
terroribus non cedebat, sed aiebat in<br />
corde suo: “Nihil amplius, o malevole,<br />
potes in me malitiae tuae arma<br />
excutere, quam si in publico coram<br />
omnibus maneremus”.<br />
3 Revera constantissimus erat valde<br />
et in nullo, nisi quod erat Domini (cfr.<br />
1Cor 7,32), attendebat.<br />
4 Nam cum inter multa millia<br />
hominum verbum Dei saepissime<br />
praedicaret, ita securus erat ac si cum<br />
familiari socio loqueretur.<br />
5 Populorum maximam multitudinem<br />
quasi virum unum cernebat, et uni<br />
quasi multitudini diligentissime<br />
praedicabat.<br />
6 De puritate mentis providebat sibi<br />
securitatem dicendi sermonem, et<br />
non praecogitatus, mira et inaudita<br />
omnibus loquebatur.<br />
7 Si quando vero aliqua meditatione<br />
praeveniret sermonem, congregatis<br />
populis, et meditata quandoque non<br />
recordabatur, et loqui alia ignorabat:<br />
absque rubore aliquo confitebatur<br />
populis, se multa precogitasse,<br />
quorum nihil penitus poterat<br />
recordari;<br />
8 sicque de subito tanta eloquentia<br />
pela manhã. Andando, sentado,<br />
comendo ou bebendo, estava<br />
entregue à oração.<br />
7 Gostava de passar a noite rezando<br />
sozinho em igrejas abandonadas e<br />
construídas em lugares desertos,<br />
onde, com a proteção da graça de<br />
Deus, venceu muitos temores e<br />
muitas angústias.<br />
72.<br />
1 Lutava corpo a corpo com o<br />
demônio, porque nesses lugares não<br />
só o tentava interiormente mas<br />
também procurava desanimá-lo com<br />
abalos e estardalhaços exteriores.<br />
2 Mas o valente soldado de Cristo<br />
sabia que o seu Senhor tinha todo o<br />
poder, e não cedia às amedrontações,<br />
dizendo em seu coração: “Malvado, as<br />
armas da tua malícia não me podem<br />
ferir mais aqui do que se<br />
estivéssemos em público, na frente de<br />
todo mundo”.<br />
3 Na verdade, ele era muito constante<br />
e em tudo só queria fazer o que era<br />
de Deus.<br />
4 Pregando freqüentemente a palavra<br />
de Deus a milhares de pessoas, tinha<br />
tanta segurança como se estivesse<br />
conversando com um companheiro.<br />
5 Olhava a maior das multidões como<br />
se fosse uma só pessoa e falava a<br />
cada pessoa com todo o fervor como<br />
se fosse uma multidão.<br />
6 A segurança que tinha para falar<br />
era resultado de sua pureza de<br />
coração, pois, mesmo sem se<br />
preparar, falava coisas admiráveis,<br />
que ninguém jamais tinha ouvido.<br />
7 Se, diante do povo reunido, não se<br />
lembrava do que tinha preparado e<br />
não sabia falar de outra coisa,<br />
confessava candidamente que tinha<br />
preparado muitas coisas e não estava<br />
conseguindo lembrar nada.<br />
8 De repente, enchia-se de tanta<br />
eloqüência que deixava admirados os
eplebatur, ut in admirationem<br />
converteret animos auditorum.<br />
9 Quandoque vero nihil sciens loqui,<br />
benedictione data, ex hoc solo<br />
maxime praedicatos populos<br />
dimittebat.<br />
73.<br />
1 Sed et cum tempore quodam, causa<br />
religionis poscente, ad urbem Romam<br />
venisset, loqui coram domino papa<br />
Honorio et venerabilibus cardinalibus<br />
plurimum sitiebat.<br />
2 Quod intelligens dominus Hugo,<br />
gloriosus episcopus Ostiensis, qui<br />
sanctum Dei singulari venerabatur<br />
affectu, timore ac laetitia est repletus,<br />
admirans sancti viri fervorem et<br />
simplicem intuens puritatem.<br />
3 Sed confidens de misericordia<br />
Omnipotentis (cfr. 2Mac 8,18), quae<br />
pie se colentibus necessitatis tempore<br />
(cfr. Sir 8,12) numquam deest, eum<br />
coram domino papa et reverendis<br />
cardinalibus introduxit.<br />
4 Qui coram tantis principibus<br />
assistens, licentia et benedictione<br />
suscepta, intrepidus loqui coepit (cfr.<br />
Luc 7,15).<br />
5 Et quidem cum tanto fervore<br />
spiritus loquebatur, quod non se<br />
capiens prae laetitia, cum ex ore<br />
verbum proferret, pedes quasi<br />
saliendo movebat, non ut lasciviens,<br />
sed ut igne divini amoris ardens, non<br />
ad risum movens sed planctum<br />
doloris extorquens.<br />
6 Multi enim ipsorum corde compuncti<br />
sunt (cfr. Act 2,37), divinam gratiam<br />
et tantam viri constantiam admirantes<br />
(cfr. Act 4,13).<br />
7 Verum venerabilis dominus<br />
episcopus Ostiensis timore suspensus<br />
erat, totis visceribus orans ad<br />
Dominum, ne beati viri contemneretur<br />
simplicitas, quoniam in eum sancti<br />
gloria resultabat et dedecus, eo quod<br />
erat pater super eius familiam<br />
ouvintes.<br />
9 Mas houve ocasiões em que não<br />
conseguiu dizer nada, deu a bênção e,<br />
só com isso, despediu o povo com a<br />
melhor das pregações.<br />
73.<br />
1 Uma vez teve que ir a Roma por<br />
causa da Ordem e sentiu muita<br />
vontade de falar diante do Papa<br />
Honório e dos veneráveis cardeais.<br />
2 Sabendo disso, Dom Hugolino, o<br />
glorioso bispo de Óstia, que tinha<br />
uma especial amizade pelo santo de<br />
Deus, ficou cheio de temor e de<br />
alegria, porque admirava o fervor do<br />
santo mas também sabia como era<br />
simples.<br />
3 Apesar disso, confiando na<br />
misericórdia do Todo-poderoso, que<br />
no tempo da necessidade nunca falta<br />
aos que o veneram com piedade,<br />
apresentou-o ao Papa e aos<br />
eminentíssimos cardeais.<br />
4 Diante dos importantes príncipes, o<br />
santo pediu a licença e a bênção e<br />
começou a falar com toda a<br />
intrepidez.<br />
5 Falava com tanta animação que,<br />
não se podendo conter de alegria,<br />
dizia as palavras com a boca e movia<br />
os pés como se estivesse dançando,<br />
não com malícia mas ardendo no fogo<br />
do amor de Deus: por isso não<br />
provocou risadas, mas arrancou o<br />
pranto da dor.<br />
6 De fato, admirados pela graça de<br />
Deus e a segurança desse homem,<br />
muitos deles ficaram compungidos de<br />
coração.<br />
7 Entretanto, receoso, o venerável<br />
bispo de Óstia rezava fervorosamente<br />
ao Senhor para que a simplicidade do<br />
santo homem não fosse desprezada,<br />
porque isso resultaria em desonra<br />
para ele, que tinha sido constituído<br />
pai de sua família.
constitutus (cfr. Luc 12,42).<br />
74.<br />
1 Adhaeserat ei namque sanctus<br />
Franciscus, tamquam filius patri et<br />
unicus matri suae (cfr. Luc 7,12),<br />
securus in sinu clementiae suae<br />
dormiens (cfr. 2Re 12,3) et<br />
quiescens.<br />
2 Pastoris certe ille implebat vicem et<br />
faciebat opus, sed sancto viro pastoris<br />
reliquerat nomen.<br />
3 Beatus pater necessaria<br />
praevidebat, sed felix ille dominus<br />
provisa effectui mancipabat.<br />
4 O quanti, maxime in principio cum<br />
haec agerentur, novellae plantationi<br />
(cfr. Ps 143,12) ordinis insidiabantur<br />
ut perderent!<br />
5 O quanti electam vineam (cfr. Ier<br />
2,21), quam dominica manus<br />
benignissime novam in mundo<br />
plantabat, praefocare studebant!<br />
6 Quam multi primos et purissimos<br />
eius fructus furari et consumere<br />
nitebantur!<br />
7 Qui omnes tam reverendi patris et<br />
domini gladio interfecti et ad nihilum<br />
sunt redacti (cfr. Act 5,36).<br />
8 Erat enim rivus eloquentiae, murus<br />
Ecclesiae, veritatis assertor et amator<br />
humilium.<br />
9 Benedicta proinde ac memorabilis<br />
dies illa, in qua sanctus Dei tam<br />
venerabili domino se commisit.<br />
10 Cum enim tempore quodam<br />
dominus iste legatione, sicut saepe<br />
solebat, pro Sede Apostolica in Tuscia<br />
fungeretur, beatus Franciscus, non<br />
multos adhuc fratres habens et volens<br />
in Franciam ire, devenit Florentiam,<br />
ubi iam tunc dictus episcopus<br />
morabatur.<br />
11 Nondum alter alteri era praecipua<br />
familiaritate coniunctus, sed sola<br />
fama beatae vitae mutua eos et<br />
affectuali iunxerat charitate.<br />
75. 75.<br />
74.<br />
1 Porque São Francisco se ligara a ele<br />
como um filho ao pai e como um filho<br />
único à sua mãe, achando que em<br />
seus braços podia descansar e dormir<br />
tranqüilo.<br />
2 Ele assumira e exercia o cargo de<br />
pastor, e deixava o título para o<br />
santo.<br />
3 O bem-aventurado pai cuidava do<br />
que era necessário, mas o hábil<br />
senhor fazia com que tudo fosse<br />
realizado.<br />
4 Quantas pessoas, especialmente no<br />
princípio, tentaram acabar com a<br />
implantação da Ordem!<br />
5 Quantos procuraram sufocar a vinha<br />
escolhida que a mão do Senhor tinha<br />
plantado havia pouco neste mundo!<br />
6 Quantos tentaram roubar e<br />
consumir seus primeiros e melhores<br />
frutos!<br />
7 Mas todos foram vencidos e<br />
desbaratados pela espada de tão<br />
reverendo pai e senhor.<br />
8 Ele era um verdadeiro rio de<br />
eloqüência, bastião da Igreja,<br />
defensor da verdade e protetor dos<br />
humildes.<br />
9 Bendito e memorável o dia em que<br />
o santo se confiou a tão venerável<br />
senhor.<br />
10 Numa das muitas vezes em que o<br />
cardeal foi mandado como legado da<br />
Sé Apostólica à Toscana, São<br />
Francisco, que ainda não tinha muitos<br />
frades e queria ir à França, passou<br />
por Florença, onde morava nesse<br />
tempo o referido bispo.<br />
11 Ainda não estavam unidos por<br />
especial amizade, mas a fama de uma<br />
vida santa tinha unido os dois em<br />
mútuo afeto.
1 Caeterum quia moris erat beati<br />
Francisci, cum aliquam civitatem vel<br />
terram ingrederetur, ad episcopos vel<br />
sacerdotes accedere, audiens de<br />
praesentia tanti pontificis, magna cum<br />
reverentia eius se clementiae<br />
praesentavit.<br />
2 Quem dominus episcopus videns,<br />
humili devotione suscepit, sicut et<br />
semper omnibus sacram religionem<br />
praetendentibus faciebat, et illis<br />
praecipue, qui beatae paupertatis et<br />
sanctae simplicitatis insigne nobile<br />
deferebant.<br />
3 Et quoniam sollicitus erat pauperum<br />
supplere inopiam (cfr. 2Cor 8,14) et<br />
ipsorum negotia specialiter<br />
pertractare, causam adventus ipsius<br />
diligenter quaesivit, et eius<br />
propositum benignissime intellexit.<br />
4 Quem cum cerneret supra caeteros<br />
terrena omnia contemnentem et illo<br />
igne ferventem, quem Iesus misit in<br />
terram (cfr. Luc 12,49), anima sua ex<br />
tunc animae illius conglutinata est<br />
(cfr. 1Re 18,1), devote pius petens<br />
orationem et gratissime suam ei<br />
offerens in omnibus protectionem.<br />
5 Monuit proinde ipsum coeptum non<br />
perficere iter, sed ad curam et<br />
custodiam eorum quos Dominus Deus<br />
sibi commiserat, sollicite vigilare.<br />
6 Videns autem sanctus Franciscus<br />
tam reverendum dominum sic pium<br />
gerere animum, affectum dulcem,<br />
sermonem efficacem, gavisus est<br />
gaudio magno valde (cfr. Mat 2,11),<br />
et exinde procidens ad pedes eius<br />
(cfr. Act 10,25), se ipsum et fratres<br />
suos devoto ei animo tradidit et<br />
commisit.<br />
Caput XXVIII - De spiritu<br />
charitatis et affectu compassionis<br />
quo fervebat erga pauperes, et<br />
quid de ove et agniculis fecerit.<br />
1 De resto, como era costume de São<br />
Francisco visitar os bispos e padres<br />
logo que chegava a alguma cidade ou<br />
região, quando soube da presença de<br />
um bispo tão importante, apresentouse<br />
com a maior reverência.<br />
2 O bispo o recebeu com muita<br />
devoção, como fazia sempre com<br />
todos os que pretendiam viver a vida<br />
religiosa e principalmente com os que<br />
levavam o estandarte da santa<br />
pobreza e humildade.<br />
3 Como era solícito em ajudar as<br />
necessidades dos pobres e se<br />
interessava pessoalmente por seus<br />
problemas, quis saber<br />
atenciosamente os motivos da visita<br />
do santo e escutou com muita<br />
bondade as seus projetos.<br />
4 Ao vê-lo desprendido como<br />
ninguém dos bens terrenos e tão<br />
abrasado no fogo que Jesus trouxe ao<br />
mundo, seu coração se juntou desde<br />
esse momento ao coração dele,<br />
pediu-lhe orações com devoção e lhe<br />
ofereceu com prazer sua proteção.<br />
5 Aconselhou-o por isso a desistir da<br />
viagem encetada para cuidar de<br />
guardar aqueles que o Senhor lhe<br />
confiara, com vigilante solicitude.<br />
6 Quando viu toda essa generosidade,<br />
bondade e decisão em tão ilustre<br />
personagem, São Francisco teve uma<br />
alegria enorme, lançou-se a seus pés<br />
e lhe confiou devotamente sua<br />
própria pessoa e os seus frades.<br />
Capítulo 28 - Da caridade e<br />
compaixão para com os pobres e<br />
o que fez por uma ovelha e uns<br />
cordeirinhos
76.<br />
1 Pater pauperum (cfr. Iob 29,16)<br />
pauper Franciscus, pauperibus<br />
omnibus se conformans, pauperiorem<br />
se quempiam conspicere gravabatur,<br />
non inanis gloriae (cfr. Gal 5,26)<br />
appetitu, sed solius compassionis<br />
affectu.<br />
2 Et licet tunica vili satis et hispida<br />
foret contentus, illam multoties cum<br />
aliquo paupere dividere cupiebat.<br />
3 Sed ut ditissimus pauper, magno<br />
pietatis affectu ductus, posset<br />
utcumque pauperibus subvenire,<br />
postulabat in magnis frigoribus a<br />
divitibus huius saeculi mantellum seu<br />
pelles praestari sibi.<br />
4 Qui cum devote libentius id facerent<br />
quam ab eis pater beatissimus<br />
postularet, dicebat eis: “Tali tenore<br />
hoc a vobis recipiam, quod rehabere<br />
de caetero nullatenus exspectetis”.<br />
5 Cumque aliquis ex pauperibus ei<br />
primitus obviaret, exsultans et<br />
gaudens ex accepto pauperem<br />
induebat.<br />
6 Molestissimum erat ei, cum alicui<br />
pauperum cerneret exprobari, vel in<br />
aliquam creaturam maledictionis<br />
verbum (cfr. Ios 8,34) audiret ab<br />
aliquo intorqueri.<br />
7 Unde accidit, ut frater quidam<br />
cuidam pauperi eleemosynam<br />
postulanti verbum invectionis inferret,<br />
dicens: “Vide, ne forte sis dives et<br />
simules paupertatem”.<br />
8 Quod audiens pater pauperum (cfr.<br />
Iob 29,16), sanctus Franciscus,<br />
graviter doluit et fratrem talia<br />
proferentem durissime increpavit,<br />
praecepitque ei ut se coram paupere<br />
denudaret ac, pedes eius deosculatus,<br />
veniam postularet.<br />
9 Aiebat namque: “Qui pauperi<br />
maledicit, Christo iniuriam facit, cuius<br />
portat nobile signum, qui ‘se pro<br />
nobis fecit pauperem in hoc mundo’”.<br />
10 Frequenter proinde, inveniens<br />
76.<br />
1 Pai dos pobres, o pobre Francisco<br />
queria viver em tudo como um pobre;<br />
sofria ao encontrar quem fosse mais<br />
pobre do que ele, não por vanglória<br />
mas por íntima compaixão.<br />
2 Não tinha mais do que uma túnica<br />
pobre e áspera, mas muitas vezes<br />
quis dividi-la com algum necessitado.<br />
3 Movido de enorme piedade, no<br />
tempo de muito frio, esse pobre<br />
riquíssimo pedia aos ricos deste<br />
mundo que lhe emprestassem mantos<br />
ou peles para poder ajudar os pobres<br />
em todas as partes.<br />
4 E como eles o atendiam com<br />
devoção e com maior boa vontade do<br />
que a do santo pai aos lhes pedir, ele<br />
dizia: “Eu recebo isto com a condição<br />
de vocês não ficarem esperando<br />
devolução”.<br />
5 E logo que encontrava um pobre ia<br />
todo alegre cobri-lo com o que tivesse<br />
recebido.<br />
6 Doía-lhe muito ver algum pobre<br />
sendo ofendido, ou ouvir alguém<br />
dizendo palavras de maldição para<br />
qualquer outra criatura.<br />
7 Aconteceu que um irmão disse uma<br />
palavra má a um pobre que pedia<br />
esmolas, pois lhe falou: “Veja lá que<br />
você não seja um rico que está se<br />
fingindo de pobre”.<br />
8 Ouvindo isso, o pai dos pobres, São<br />
Francisco, teve uma dor muito grande<br />
e repreendeu o frade com dureza.<br />
Mandou que se despisse diante do<br />
pobre, beijasse os pés dele e lhe<br />
pedisse desculpas.<br />
9 Costumava dizer: “Quem amaldiçoa<br />
um pobre injuria o próprio Cristo, de<br />
quem é sinal, pois ele se fez pobre<br />
por nós neste mundo”.<br />
10 Por isso era freqüente que, ao ver<br />
algum pobre carregando lenha ou<br />
outra carga, ajudasse com seus<br />
próprios ombros, tão fracos.
pauperes lignis vel aliis sarcinis<br />
oneratos, ad adiuvandum illos<br />
proprios humeros, licet nimium<br />
debiles, supponebat.<br />
77.<br />
1 Affluebat spiritu charitatis, pietatis<br />
viscera gestans, non solum erga<br />
homines necessitatem patientes<br />
verum etiam erga muta brutaque<br />
animalia, reptilia, volatilia et caeteras<br />
sensibiles et insensibiles creaturas.<br />
2 Sed in omni genere animalium<br />
speciali dilectione ac promptiore<br />
affectu agniculos diligebat, eo quod<br />
Domini nostri Iesu Christi humilitas in<br />
Scripturis sacris agno assimilatur<br />
frequentius et convenientius<br />
coaptatur.<br />
3 Sic et omnia illa, praecipue in<br />
quibus Filii Dei posset aliqua<br />
similitudo allegorica reperiri,<br />
amplexabatur carius et videbat<br />
libentius.<br />
4 Nam cum tempore quodam iter<br />
faceret per Marchiam de Ancona, et in<br />
eadem civitate verbum Domini<br />
praedicasset (cfr. Act 15,36), ac<br />
versus Auximum cum domino Paulo,<br />
quem ministrum constituerat (cfr Act<br />
26,16) omnium fratrum in eadem<br />
provincia, iter arripuisset, invenit in<br />
campis pastorem quemdam,<br />
caprarum et hircorum gregem<br />
pascentem.<br />
5 Eratque inter caprarum et hircorum<br />
pluritatem ovicula una, pergens<br />
humilius et quietius pascens.<br />
6 Quam cum videret beatus<br />
Franciscus, fixit gradum et tactus<br />
doloris corde intrinsecus (cfr. Gen<br />
6,6), altius ingemiscens, dixit ad<br />
fratrem qui comitabatur eum:<br />
“Numquid non ovem hanc cernis,<br />
quae inter has capras et hircos sic<br />
ambulat mansueta?<br />
7 Ita, dico tibi, quia Dominus noster<br />
Iesus Christus inter pharisaeos et<br />
77.<br />
1 Tinha tanta caridade que seu<br />
coração se comovia não só com as<br />
pessoas que passavam necessidade<br />
mas também com os animais sem fala<br />
nem razão, os répteis, os pássaros e<br />
as outras criaturas sensíveis e<br />
insensíveis.<br />
2 Mas, entre todos os animais, tinha<br />
uma predileção pelos cordeirinhos,<br />
porque a humildade de Nosso Senhor<br />
Jesus Cristo foi comparada mais vezes<br />
na Bíblia à do cordeiro, e com mais<br />
acerto.<br />
3 Gostava de ver e de tratar com<br />
carinho todas as criaturas,<br />
principalmente aquelas em que podia<br />
descobrir alguma semelhança<br />
alegórica com o Filho de Deus.<br />
4 Numa ocasião em que viajava pela<br />
Marca de Ancona e tinha pregado a<br />
palavra de Deus nessa cidade, dirigiuse<br />
a Ósimo com o senhor Paulo, a<br />
quem tinha constituído ministro de<br />
todos os frades naquela província.<br />
Encontrou no campo um pastor<br />
apascentando um rebanho de cabras<br />
e bodes.<br />
5 No meio das cabras e dos bodes<br />
havia uma ovelhinha, a andar<br />
humildemente pastando sossegada.<br />
6 Vendo-a, São Francisco estacou e,<br />
com o coração tocado por uma dor<br />
interior, deu um suspiro alto e disse<br />
ao irmão que o acompanhava: “Não<br />
estás vendo essa ovelha mansa no<br />
meio das cabras e bodes?<br />
7 Era desse jeito que Nosso Senhor<br />
Jesus Cristo andava, manso e<br />
humilde, no meio dos fariseus e dos<br />
príncipes dos sacerdotes.<br />
8 Por isso eu te peço por caridade,<br />
meu filho, que te compadeças dessa
principes sacerdotum mitis et humilis<br />
(cfr. Mat 11,29) ambulabat.<br />
8 Rogo te propterea, fili, per<br />
charitatem ipsius, ut mecum huic<br />
compatiaris oviculae, et, soluto pretio,<br />
de medio istarum caprarum et<br />
hircorum educamus (cfr. Ps 135,11)<br />
eam”.<br />
78.<br />
1 Frater Paulus vero, eius dolorem<br />
admirans, coepit ipsemet etiam<br />
condolere.<br />
2 Cum autem nihil, praeter viles<br />
tunicas quibus induebantur, haberent<br />
et solliciti de solvendo pretio<br />
exsisterent, statim quidam mercator<br />
iter agens adfuit et pretium obtulit<br />
quod optabant.<br />
3 At ipsi, gratias agentes Deo (cfr. Col<br />
3,17), suscepta ove, Auximum<br />
pervenerunt et introeuntes ad episcopum<br />
civitatis, ab ipso magna cum<br />
reverentia sunt suscepti.<br />
4 Mirabatur tamen dominus episcopus<br />
et de ove, quam vir Dei (cfr. 4Re 4,9)<br />
ducebat, et de affectu, quo erga eam<br />
ducebatur.<br />
5 Sed cum Christi servus longam sibi<br />
de ove sermonis parabolam<br />
retexisset, corde compunctus (cfr. Act<br />
2,37) episcopus super viri Dei<br />
puritatem, gratias egit Deo (cfr. Act<br />
27,35).<br />
6 Die vero sequenti egressus de<br />
civitate et cogitans quidnam de ove<br />
faceret, de consilio consocii et fratris<br />
sui, eam in quodam claustro<br />
famularum Christi apud Sanctum<br />
Severinum tradidit conservandam.<br />
7 Venerabiles quoque ancillae Christi,<br />
velut magnum munus sibi a Deo<br />
datum, gaudentes oviculam<br />
susceperunt.<br />
8 Quam temporibus multis sollicite<br />
custodientes, de lana ipsius tunicam<br />
texuerunt et eam beato patri<br />
Francisco apud ecclesiam Sanctae<br />
ovelhinha comigo, e a compres, para<br />
podermos tirá-la do meio dessas<br />
cabras e bodes.<br />
78.<br />
1 Admirando sua dor, Frei Paulo<br />
também ficou com pena,<br />
2 mas não sabiam como fazer para<br />
pagar, porque não tinham nada além<br />
das pobres túnicas que vestiam.<br />
Nisso, passou um negociante e lhes<br />
ofereceu o preço que queriam.<br />
3 Deram graças a Deus, receberam a<br />
ovelha e chegaram a Ósimo, onde se<br />
apresentaram ao bispo da cidade.<br />
4 Este os recebeu com muita devoção<br />
e ficou muito admirado com a ovelha<br />
que o santo levava e com o carinho<br />
que lhe demonstrava.<br />
5 Mas o servo de Cristo inventou uma<br />
longa parábola sobre a ovelha, e o<br />
bispo, com o coração tocado pela sua<br />
simplicidade, deu graças a Deus.<br />
6 No dia seguinte, saiu da cidade.<br />
Pensando no que devia fazer com a<br />
ovelha, seguiu o conselho de seu<br />
companheiro e irmão e a confiou à<br />
guarda de um convento de irmãs em<br />
São Severino.<br />
7 As veneráveis servas de Cristo<br />
receberam a ovelha como um grande<br />
presente de Deus.<br />
8 Cuidaram dela por muito tempo e<br />
com sua lã fizeram uma túnica que<br />
mandaram levar ao pai São Francisco<br />
em Santa Maria da Porciúncula, por<br />
ocasião de um capítulo.<br />
9 O santo a recebeu com muita<br />
reverência e alegria, beijou-a e<br />
convidou todos os presentes a se<br />
alegrarem com ele.
Mariae in Portiuncula, tempore<br />
cuiusdam capituli, transmiserunt.<br />
9 Quam cum magna reverentia et<br />
animi exsultatione sanctus Dei<br />
suscipiens et amplexans,<br />
deosculabatur eam, omnes invitans<br />
ad tantum gaudium circumstantes.<br />
79.<br />
1 Alia vero vice cum per eamdem<br />
Marchiam transiret, eodem fratre<br />
ipsum alacriter comitante, viro<br />
cuidam obviavit, qui duos agniculos<br />
suspensos et ligatos in humero suo ad<br />
forum, ut venderet, deportabat.<br />
2 Cumque agnos balantes beatus<br />
Franciscus audisset, commota sunt<br />
viscera eius (3Re 3,26), et<br />
appropinquans tetigit eos, quasi<br />
mater super plorantem filium,<br />
affectum compassionis ostendens.<br />
3 Et ait ad virum: “Quare fratres<br />
meos agnos sic ligatos et suspensos<br />
excrucias”?<br />
4 Qui respondens ait: “Eos ad forum<br />
porto, ut vendam, pretii necessitate<br />
compulsus”.<br />
5 Et ait sanctus: “Quid postea fiet de<br />
illis”? Ad quem ille: “Emptores, inquit,<br />
eos interficient et manducabunt”.<br />
6 “Absit”! respondit sanctus, “non fiat<br />
istud! sed tolle pro pretio mantellum<br />
quem porto et agnos mihi concede”.<br />
7 Qui alacri animo agniculos tribuit, et<br />
mantellum suscepit, quoniam multo<br />
maioris pretii erat mantellus, quem<br />
causa frigoris expellendi sanctus a<br />
quodam fideli viro mutuo susceperat<br />
ea die.<br />
8 Caeterum sanctus apud se,<br />
susceptis agniculis, quid de ipsis<br />
faceret sollicitus cogitabat, et habito<br />
consilio fratris associantis eum, eos<br />
viro illi reddidit gubernandos,<br />
praecepitque sibi, ne ullo tempore<br />
venderet eos, nec malum aliquod eis<br />
inferret, sed conservaret, nutriret et<br />
regeret studiose.<br />
79.<br />
1 Numa outra vez em que passou<br />
pela Marca, seguido alegremente pelo<br />
mesmo companheiro, encontrou um<br />
homem que levava para uma feira<br />
dois cordeirinhos amarrados e presos<br />
ao seu ombro.<br />
2 Ao ouvi-los balir, São Francisco se<br />
comoveu, aproximou-se e<br />
demonstrou sua compaixão,<br />
acariciando-os como uma mãe com o<br />
filho que chora.<br />
3 E disse ao homem:<br />
“Por que estás maltratando desse<br />
jeito os meus irmãozinhos, assim<br />
amarrados e pendurados?”<br />
4 Ele respondeu:<br />
“Vou levá-los para vender na feira,<br />
porque preciso do dinheiro”.<br />
5 E o santo disse:<br />
“E o que vai acontecer com eles<br />
depois?”<br />
“Quem comprar vai matá-los e<br />
comer”.<br />
- 6 “De jeito nenhum, isso não vai<br />
acontecer. Leva como pagamento a<br />
minha capa e me dá os cordeiros”.<br />
7 O homem entregou os animaizinhos<br />
com muita alegria e recebeu a capa,<br />
que valia muito mais e que o santo<br />
tinha recebido emprestada de um<br />
homem piedoso naquele mesmo dia,<br />
para se defender do frio.<br />
8 O santo, quando recebeu os<br />
cordeirinhos, ficou pensando o que<br />
fazer com eles. Seguindo o conselho<br />
do irmão que o acompanhava,<br />
devolveu-os ao mesmo homem para<br />
cuidar deles, mandando-lhe que<br />
nunca os vendesse nem lhes fizesse
Caput XXIX - De amore quem<br />
propter Creatorem in omnibus<br />
creaturis habebat et de<br />
descriptione utriusque hominis<br />
sui.<br />
80.<br />
1 Longum esset nimis et impossibile<br />
omnia numerare ac recolligere, quae<br />
gloriosus pater Franciscus fecit et<br />
docuit, donec in carne vixit (cfr. Phip<br />
1,22).<br />
2 Quis enim umquam posset<br />
summum eius affectum exprimere,<br />
quo in omnibus quae Dei sunt (cfr.<br />
Mat 22,21) ferebatur?<br />
3 Quis enarrare sufficeret (cfr. Sir<br />
18,2) dulcedinem qua fruebatur,<br />
contemplans in creaturis sapientiam<br />
Creatoris, potentiam et bonitatem<br />
eius?<br />
4 Revera miro atque ineffabili gaudio<br />
ex hac consideratione saepissime<br />
replebatur, cum respiciebat solem,<br />
cum lunam cernebat, cum stellas et<br />
firmamentum intuebatur.<br />
5 O pietas simplex, et o simplicitas<br />
pia!<br />
6 Circa vermiculos etiam nimio<br />
flagrabat amore, quia legerat de<br />
Salvatore dictum: Ego sum vermis et<br />
non homo (Ps 21,7).<br />
7 Et idcirco eos colligebat de via, in<br />
tuto recondens loco, ne transeuntium<br />
vestigiis tererentur.<br />
8 Quid de aliis inferioribus creaturis<br />
dicam, cum et apibus in hieme, ne<br />
frigoris algore deficerent, mel sive<br />
optimum vinum faceret exhiberi?<br />
9 quarum efficaciam operum et<br />
ingenii excellentiam ad Domini<br />
gloriam tanto praeconio extollebat, ut<br />
diem unam plerumque in earum<br />
caeterarum creaturarum laudibus<br />
mal algum, mas que os conservasse,<br />
alimentasse e tratasse com carinho.<br />
Capítulo 29 - Do amor que, pelo<br />
Criador, dedicava a todas as<br />
criaturas, e da descrição de sua<br />
personalidade e de seu aspecto<br />
exterior<br />
80.<br />
1 Seria muito longo e praticamente<br />
impossível enumerar e descrever tudo<br />
que o glorioso pai São Francisco fez e<br />
ensinou durante a sua vida.<br />
2 Como contar o afeto que tinha para<br />
com todas as coisas de Deus?<br />
3 Quem seria capaz de mostrar a<br />
doçura que sentia quando<br />
contemplava nas criaturas a<br />
sabedoria, o poder e a bondade do<br />
Criador?<br />
4 Ao ver o sol, a lua, as estrelas e o<br />
firmamento, enchia-se muitas vezes<br />
de alegria admirável e inaudita.<br />
5 Piedade simples, simplicidade<br />
piedosa!<br />
6 Tinha um amor enorme até pelos<br />
vermes, por ter lido sobre o Salvador:<br />
Sou um verme e não um homem.<br />
7 Recolhia-os por isso no caminho e<br />
os colocava em lugar seguro, para<br />
não serem pisados pelos que<br />
passavam.<br />
8 Que poderei dizer mais sobre as<br />
outras criaturas inferiores, se até para<br />
as abelhas, para que não<br />
desfalecessem no rigor do frio, fazia<br />
dar mel ou um vinho de primeira?<br />
9 A operosidade e o engenho das<br />
abelhas exaltavam-no a tão grande<br />
louvor de Deus que muitas vezes<br />
passou o dia louvando a elas e às<br />
outras criaturas.<br />
10 Como os três jovens de<br />
antigamente, colocados na fornalha<br />
em brasa, sentiram-se convidados por<br />
todos os elementos para louvar e
consummaret.<br />
10 Sicut enim olim tres pueri, in<br />
camino ignis ardentis positi, ad<br />
laudandum et glorificandum<br />
creatorem universitatis, elementa<br />
omnia invitabant, sic et iste vir,<br />
spiritu Dei plenus, in omnibus<br />
elementis et creaturis creatorem<br />
omnium ac gubernatorem glorificare,<br />
laudare ac benedicere (cfr. Dan<br />
3,17.51) non cessabat.<br />
81.<br />
1 Quantam putas eius menti<br />
exhilarationem florum speciositas<br />
importabat, cum eorum venustatis<br />
cerneret formam et suavitatis<br />
olentiam praesentiret?<br />
2 Statim ad illius floris pulchritudinem<br />
considerationis oculum deflectebat,<br />
qui, lucidus in vernali tempore de<br />
radice Iesse (cfr. Is 11,1)<br />
progrediens, ad odorem suum<br />
suscitavit innumera milia mortuorum.<br />
3 Cumque florum copiam inveniret,<br />
ita praedicabat eis et ad laudem eos<br />
dominicam invitabat ac si ratione<br />
vigerent.<br />
4 Sic et segetes et vineas, lapides et<br />
silvas et omnia speciosa camporum<br />
(cfr. Sir 24,19), irrigua fontium et<br />
hortorum virentia quaeque, terram et<br />
ignem, aerem et ventum sincerissima<br />
puritate ad divinum monebat amorem<br />
et libens obsequium hortabatur.<br />
5 Omnes denique creaturas fraterno<br />
nomine nuncupabat, et modo<br />
praecellenti atque caeteris inexperto,<br />
creaturarum occulta cordis (cfr. 1Cor<br />
14,25) acie decernebat, utpote qui<br />
iam evaserat in libertatem gloriae<br />
filiorum Dei (cfr. Rom 8,21).<br />
6 Nunc in caelis, o bone Iesu, te<br />
admirabilem laudat cum angelis, qui<br />
certe in terra positus (cfr. Iob 20,4),<br />
amabilem omnibus te praedicabat<br />
creaturis.<br />
82. 82.<br />
glorificar o Criador de todas as coisas,<br />
também este homem, cheio do<br />
espírito de Deus, não cessava de<br />
glorificar, louvar e bendizer o Criador<br />
e Conservador do universo por meio<br />
de todos os elementos e criaturas.<br />
81.<br />
1 Que alegria a sua diante das flores,<br />
ao admirar-lhes a delicada forma ou<br />
aspirar o suave perfume!<br />
2 Passava imediatamente a pensar na<br />
beleza daquela flor que brotou da raiz<br />
de Jessé no tempo esplendoroso da<br />
primavera e com seu perfume<br />
ressuscitou milhares de mortos.<br />
3 Quando encontrava muitas flores<br />
juntas, pregava para elas e as<br />
convidava a louvar o Senhor como se<br />
fossem racionais.<br />
4 Da mesma maneira, convidava com<br />
muita simplicidade os trigais e as<br />
vinhas, as pedras, os bosques e tudo<br />
que há de bonito nos campos, as<br />
nascentes e tudo que há de verde nos<br />
jardins, a terra e o fogo, o ar e o<br />
vento, para que tivessem muito amor<br />
e louvassem generosamente ao<br />
Senhor.<br />
5 Afinal, chamava todas as criaturas<br />
de irmãs, intuindo seus segredos de<br />
maneira especial, por ninguém<br />
experimentada, porque na verdade<br />
parecia já estar gozando a liberdade<br />
gloriosa dos filhos de Deus.<br />
6 Na certa, ó bom Jesus, ele que na<br />
terra cantava o vosso amor a todas as<br />
criaturas, estará agora a louvar-vos<br />
nos céus com os anjos porque sois<br />
admirável.
1 Nam supra hominum intellectum<br />
afficiebatur, cum nomen tuum, sancte<br />
Domine (cfr. Ps 8,2; Is 6,3),<br />
nominaret, et totus exsistens in iubilo<br />
ac iucunditate castissima plenus,<br />
novus certe homo et alterius saeculi<br />
videbatur.<br />
2 Propterea ubicumque scriptum<br />
aliquid, sive divinum sive humanum,<br />
in via, in domo, seu in pavimento<br />
inveniebat, reverentissime colligebat<br />
illud et in sacro vel honesto reponebat<br />
loco, ea reverentia quidem, ne ibi<br />
esset nomen Domini, vel ad id<br />
pertinens scriptum.<br />
3 Enimvero cum a quodam frater<br />
quadam die fuisset interrogatus, ad<br />
quid etiam paganorum scripta et ubi<br />
non erat nomen Domini, sic studiose<br />
colligeret, respondit dicens: “Fili, quia<br />
ibi lit-terae sunt, ex quibus<br />
componitur gloriosissimum Domini<br />
Dei nomen (cfr. Deut 5,11).<br />
4 Bonum quoque quod ibi est, non<br />
pertinet ad paganos, neque ad aliquos<br />
homines, sed ad solum Deum, ‘cuius<br />
est omne bonum’.<br />
5 Et quod non minus est admirandum,<br />
cum litteras aliquas salutationis vel<br />
admonitionis gratia faceret scribi, non<br />
patiebatur ex eis deleri litteram<br />
aliquam aut syllabam, licet superflua<br />
saepe aut incompetens poneretur.<br />
83.<br />
1 O quam pulcher, quam splendidus,<br />
quam gloriosus apparebat (cfr. 2Re<br />
6,22) in vitae innocentia, in<br />
simplicitate verborum, in puritate<br />
cordis, in dilectione Dei, in charitate<br />
fraterna, in flagranti obedientia, in<br />
concordi obsequio, in aspectu angelico<br />
(cfr. Iud 13.6).<br />
2 Dulcis in moribus, natura placidus,<br />
affabilis in sermone, commodissimus<br />
in exhortatione, fidelissimus in commisso<br />
(cfr. Prov 11,13), providus in<br />
consilio, in negotio efficax, gratiosus<br />
1 É impossível compreender quanto<br />
se comovia quando pronunciava vosso<br />
nome, Senhor santo! Parecia um<br />
outro homem, um homem de outro<br />
mundo, todo cheio de júbilo e do mais<br />
puro prazer.<br />
2 Por isso, onde quer que encontrasse<br />
algum escrito, de coisas divinas ou<br />
humanas, na rua, em casa ou no<br />
chão, recolhia-o com todo o respeito e<br />
o colocava em algum lugar sagrado<br />
ou decente, pensando que poderia<br />
referir-se ao Senhor ou conter seu<br />
santo nome.<br />
3 Um dia, um frade lhe perguntou por<br />
que recolhia com igual apreço os<br />
escritos dos pagãos, onde não estava<br />
o nome do Senhor, e ele respondeu:<br />
“Meu filho, contêm as letras com que<br />
se escreve o gloriosíssimo nome do<br />
Senhor.<br />
4 O que há de bom neles não<br />
pertence aos pagãos nem a ninguém<br />
em particular, mas somente a Deus,<br />
‘de quem são todos os bens’”.<br />
5 Outra coisa admirável é que,<br />
quando mandava escrever alguma<br />
carta de cumprimentos ou conselhos,<br />
não permitia que se apagasse alguma<br />
letra ou sílaba, mesmo que fosse<br />
supérflua ou errada.<br />
83.<br />
1 Como era bonito, atraente e de<br />
aspecto glorioso na inocência de sua<br />
vida, na simplicidade das palavras, na<br />
pureza do coração, no amor de Deus,<br />
na caridade fraterna, na obediência<br />
ardorosa, no trato afetuoso, no<br />
aspecto angelical!<br />
2 Tinha maneiras finas, era sereno<br />
por natureza e de trato amável, muito<br />
oportuno quando dava conselhos,<br />
sempre fiel em suas obrigações,<br />
prudente no julgar, eficaz no agir e<br />
em tudo cheio de elegância.
in omnibus (cfr.Est 2,15).<br />
3 Mente serenus, animo dulcis, spiritu<br />
sobrius (cfr. 2Tim 1,7),<br />
contemplatione suspensus, orationi<br />
assiduus et in omnibus fervens.<br />
4 Constans proposito, virtute stabilis,<br />
gratia perseverans, et in omnibus<br />
idem.<br />
5 Ad indulgendum velox, ad<br />
irascendum tardus (cfr. Iac 1,19),<br />
liber ingenio, memoria luculentus,<br />
subtilis in disserendo (cfr. Sap<br />
7,22.23), circumspectus in eligendo<br />
et in omnibus simplex.<br />
6 Rigidus in se, pius in aliis, discretus<br />
in omnibus.<br />
7 Facundissimus homo, facie hilaris,<br />
vultu benignus, immunis ignaviae,<br />
insolentiae expers.<br />
8 Statura mediocris parvitati vicinior,<br />
caput mediocre ac rotundum, facies<br />
utcumque oblonga et protensa, frons<br />
plana et parva, mediocres oculi, nigri<br />
et simplices (cfr. Mat 6,22), fusci<br />
capilli, supercilia recta, nasus<br />
aequalis, subtilis et rectus, aures<br />
erectae sed parvae, tempora plana,<br />
9 lingua placabilis (cfr. Prov 15,4),<br />
ignea et acuta, vox vehemens, dulcis<br />
(cfr. Cant 2,14), clara atque sonora,<br />
dentes coniuncti, aequales et albi,<br />
modica labia atque subtilia, barba<br />
nigra, pilis non plene respersa,<br />
10 collum subtile, humeri recti, brevia<br />
brachia, tenues manus, digiti longi,<br />
ungues producti, crura subtilia,<br />
parvuli pedes, tenuis cutis, caro<br />
paucissima, aspera vestis, somnus<br />
brevissimus, manus largissima.<br />
11 Et quia erat humillimus, omnem<br />
mansuetudinem ostendebat ad<br />
homines (cfr. Tit 3,2), omnium<br />
moribus utiliter se conformans.<br />
Sanctior inter sanctos, inter<br />
peccatores quasi unus ex (cfr. Sap<br />
4,10; Gen 3,22) illis.<br />
12 Adiuva igitur peccatores,<br />
peccatorum amator, pater<br />
3 Sereno na inteligência, delicado,<br />
sóbrio, contemplativo, constante na<br />
oração e fervoroso em todas as<br />
coisas.<br />
4 Firme nas resoluções, equilibrado,<br />
perseverante e sempre o mesmo.<br />
5 Rápido para perdoar e demorado<br />
para se irar, tinha a inteligência<br />
pronta, uma memória luminosa, era<br />
sutil ao falar, sério em suas opções e<br />
sempre simples.<br />
6 Era rigoroso consigo mesmo,<br />
paciente com os outros, discreto com<br />
todos.<br />
7 Muito eloqüente, tinha o rosto<br />
alegre e o aspecto bondoso, era<br />
diligente e incapaz de ser arrogante.<br />
8 Era de estatura um pouco abaixo da<br />
média, cabeça proporcionada e<br />
redonda, rosto um tanto longo e fino,<br />
testa plana e curta, olhos nem<br />
grandes nem pequenos, negros e<br />
límpidos, cabelos castanhos, pestanas<br />
retas, nariz proporcional, delgado e<br />
reto, orelhas levantadas mas<br />
pequenas, têmporas achatadas,<br />
9 língua pacificadora, ardente e<br />
penetrante, voz forte, doce, clara e<br />
sonora, dentes unidos, alinhados e<br />
brancos, lábios pequenos e delgados,<br />
barba preta e um tanto rala,<br />
10 pescoço esguio, ombros retos,<br />
braços curtos, mãos delicadas, dedos<br />
longos, unhas compridas, pernas<br />
delgadas, pés pequenos, pele fina,<br />
enxuto de carnes. Vestia-se<br />
rudemente, dormia pouco e era muito<br />
generoso.<br />
11 E como era muito humilde,<br />
mostrava toda a mansidão para com<br />
todas as pessoas, adaptando-se a<br />
todos com facilidade. Embora fosse o<br />
mais santo de todos, sabia estar entre<br />
os pecadores como se fosse um deles.<br />
12 Pai santíssimo que amas os<br />
pecadores, ajuda-os! Com tua<br />
poderosa intercessão e cheio de<br />
misericórdia, digna-te levantar os que
sanctissime, et quos cernis<br />
miserabiliter in delictorum sordibus<br />
iacere, dignare, quaesumus,<br />
misericordissime tuis gloriosissimis<br />
suffragiis relevare.<br />
Caput XXX - De praesepio quod<br />
fecit in die natalis Domini.<br />
84.<br />
1 Summa eius intentio, praecipuum<br />
desiderium, supremumque<br />
propositum eius erat sanctum<br />
Evangelium in omnibus et per omnia<br />
observare ac perfecte omni vigilantia,<br />
omni studio, toto desiderio mentis,<br />
toto cordis fervore, “Domini nostri<br />
Iesu Christi doctrinam sequi et<br />
vestigia” imitari.<br />
2 Recordabatur assidua meditatione<br />
verborum eius et sagacissima<br />
consideratione ipsius opera recolebat.<br />
3 Praecipue incarnationis humilitas et<br />
charitas passionis ita eius memoriam<br />
occupabant, ut vix vellet aliud<br />
cogitare.<br />
4 Memorandum proinde ac reverenti<br />
memoria recolendum quod tertio anno<br />
ante gloriosi obitus sui diem apud<br />
castrum quod Graecium dicitur, fecit<br />
in die natalis Domini nostri Iesu<br />
Christi.<br />
5 Erat in terra illa vir (cfr. Iob 1,1)<br />
quidam nomine Ioannes, bonae famae<br />
(cfr. Phip 4,8) sed melioris vitae,<br />
quem beatus Franciscus amore<br />
praecipuo diligebat, quoniam cum in<br />
terra sua nobilis et honorabilis<br />
plurimum exstitisset, carnis nobilitate<br />
calcata, nobilitatem animi est secutus.<br />
6 Hunc vero beatus Franciscus, sicut<br />
saepe solebat, fere per quindecim<br />
dies ante nativitatem Domini fecit ad<br />
se vocari<br />
7 et dixit ei: “Si desideras, ut apud<br />
Graecium praesentem festivitatem<br />
Domini celebremus, festina<br />
vês prostrados na abjeção dos<br />
pecados.<br />
Capítulo 30 - Do presépio que fez<br />
no dia de Natal do Senhor<br />
84.<br />
1 Sua maior aspiração, seu mais vivo<br />
desejo e mais elevado propósito era<br />
observar o Evangelho em tudo e por<br />
tudo, imitando com perfeição,<br />
atenção, esforço, dedicação e fervor<br />
os “passos de Nosso Senhor Jesus<br />
Cristo no seguimento de sua<br />
doutrina”.<br />
2 Estava sempre meditando em suas<br />
palavras e recordava seus atos com<br />
muita inteligência.<br />
3 Gostava tanto de lembrar a<br />
humildade de sua encarnação e o<br />
amor de sua paixão, que nem queria<br />
pensar em outras coisas.<br />
4 Precisamos recordar com todo<br />
respeito e admiração o que fez no dia<br />
de Natal, no povoado de Grécio, três<br />
anos antes de sua gloriosa morte.<br />
5 Havia nesse lugar um homem<br />
chamado João, de boa fama e vida<br />
ainda melhor, a quem São Francisco<br />
tinha especial amizade porque, sendo<br />
muito nobre e honrado em sua terra,<br />
desprezava a nobreza humana para<br />
seguir a nobreza de espírito.<br />
6 Uns quinze dias antes do Natal, São<br />
Francisco mandou chamá-lo, como<br />
costumava fazer,<br />
7 e disse: “Se você quiser que<br />
celebremos o Natal em Grécio, é bom<br />
começar a preparar diligentemente e<br />
desde já o que eu vou dizer.<br />
8 Quero lembrar o menino que nasceu<br />
em Belém, os apertos que passou,<br />
como foi posto num presépio, e<br />
contemplar com os próprios olhos
praecedere, et quae tibi dico,<br />
praepara diligenter (cfr. Prov 24,27).<br />
8 Volo enim illius pueri memoriam<br />
agere, qui in Bethlehem natus est<br />
(cfr. Mat 2,1.2), et infantilium<br />
necessitatum eius incommoda,<br />
quomodo in praesepio reclinatus (cfr.<br />
Luc 2,7) et quomodo, adstante bove<br />
atque asino, supra foenum positus<br />
exstitit, utcumque corporeis oculis<br />
previdere”.<br />
9 Quod audiens vir bonus atque fidelis<br />
cucurrit citius (cfr. Ioa 20,4), et<br />
omnia in praedicto loco, quae sanctus<br />
dixerat, praeparavit.<br />
85.<br />
1 Appropinquavit autem dies<br />
laetititae, tempus exsultationis<br />
advenit.<br />
2 E pluribus locis vocati sunt fratres:<br />
viri et mulieres terrae illius, secundum<br />
posse suum, exsultantibus animis<br />
cereos et faces praeparant ad<br />
illuminandam noctem, quae<br />
scintillanti sidere dies omnes<br />
illuminavit et annos.<br />
3 Venit denique sanctus Dei et<br />
inveniens omnia praeparata, vidit et<br />
gavisus est (cfr. Ioa 8,56).<br />
4 Et quidem praeparatur praesepium,<br />
apportatur foenum, bos et asinus<br />
adducuntur.<br />
5 Honoratur ibi simplicitas, exaltatur<br />
paupertas, humilitas commendatur et<br />
quasi nova Bethlehem de Graecio<br />
facta est.<br />
6 Illuminatur nox ut dies (cfr. Ps<br />
138,12), et hominibus atque<br />
animalibus deliciosa exstitit.<br />
7 Adveniunt populi et ad novum<br />
mysterium novis gaudiis adlaetantur.<br />
8 Personat silva voces et iubilantibus<br />
rupes respondent.<br />
9 Cantant fratres, Domino laudes<br />
debitas persolventes, et tota nox<br />
iubilatione resultat.<br />
10 Stat sanctus Dei (cfr. Mar 1,24)<br />
como ficou em cima da palha, entre o<br />
boi e o burro”.<br />
9 Ouvindo isso, o homem bom e fiel<br />
correu imediatamente e preparou no<br />
lugar indicado o que o santo tinha<br />
pedido.<br />
85.<br />
1 E veio o dia da alegria, chegou o<br />
tempo da exultação.<br />
2 De muitos lugares foram chamados<br />
os irmãos. Homens e mulheres do<br />
lugar, coração em festa, prepararam<br />
como puderam tochas e archotes para<br />
iluminar a noite que tinha iluminado<br />
todos os dias e anos com sua<br />
brilhante estrela.<br />
3 Por fim, chegou o santo e, vendo<br />
tudo preparado, ficou satisfeito.<br />
4 Fizeram um presépio, trouxeram<br />
palha, um boi e um burro.<br />
5 Grécio tornou-se uma nova Belém,<br />
honrando a simplicidade, louvando a<br />
pobreza e recomendando a<br />
humildade.<br />
6 A noite ficou iluminada como o dia:<br />
era um encanto para os homens e<br />
para os animais.<br />
7 O povo foi chegando e se alegrou<br />
com o mistério renovado em uma<br />
alegria toda nova.<br />
8 O bosque ressoava com as vozes<br />
que ecoavam nos morros.<br />
9 Os frades cantavam, dando os<br />
devidos louvores ao Senhor e a noite<br />
inteira se rejubilava.<br />
10 O santo estava diante do presépio<br />
a suspirar, cheio de piedade e de<br />
alegria.
coram praesepio, suspiriis plenus,<br />
pietate contritus et mirabili gaudio<br />
superfusus.<br />
11 Celebrantur missarum solemnia<br />
supra praesepe et nova fruitur<br />
consolatione sacerdos.<br />
86.<br />
1 Induitur sanctus Dei leviticis<br />
ornamentis, quia levita erat, et voce<br />
sonora sanctum Evangelium cantat.<br />
2 Et quidem vox eius, ‘vox vehemens,<br />
vox dulcis (cfr. Cant 2,14), vox clara,<br />
voxque sonora’, cunctos invitans ad<br />
praemia summa.<br />
3 Praedicat deinde populo<br />
circumstanti et de nativitate pauperis<br />
Regis et Bethlehem parvula civitate<br />
melliflua ructat.<br />
4 Saepe quoque, cum vellet Christum<br />
“Iesum” nominare, amore flagrans<br />
nimio, eum “puerum de Bethlehem”<br />
nuncupabat, et more balantis ovis<br />
“Bethlehem” dicens, os suum voce<br />
sed magis dulci affectione totum<br />
implebat.<br />
5 Labia sua etiam, cum “puerum de<br />
Bethlehem” vel “Iesum” nominaret,<br />
quasi lambebat lingua, felici palato<br />
degustans et deglutiens dulcedinem<br />
verbi huius.<br />
6 Multiplicantur ibi dona Omnipotentis<br />
et a quodam viro virtutis (cfr. 1Mac<br />
5,50) mirabilis visio cernitur.<br />
7 Videbat enim in praesepio puerulum<br />
unum iacentem exanimem, ad quem<br />
videbat accedere sanctum Dei et<br />
eumdem puerum quasi a somni<br />
sopore suscitare.<br />
8 Nec inconveniens visio ista, cum<br />
puer Iesus in multorum cordibus<br />
oblivioni fuerit datus (cfr. Ps 30,13),<br />
in quibus, ipsius gratia faciente, per<br />
servum suum sanctum Franciscum<br />
resuscitatus est et impressus<br />
memoriae diligenti.<br />
9 Finiuntur denique solemnes<br />
excubiae et unusquisque cum gaudio<br />
11 A missa foi celebrada ali mesmo<br />
no presépio, e o sacerdote sentiu uma<br />
consolação jamais experimentada.<br />
86.<br />
1 O santo vestiu dalmática, porque<br />
era diácono, e cantou com voz sonora<br />
o santo Evangelho.<br />
2 De fato, era “uma voz forte, doce,<br />
clara e sonora”, convidando a todos<br />
às alegrias eternas.<br />
3 Depois pregou ao povo presente,<br />
dizendo coisas doces como o mel<br />
sobre o nascimento do Rei pobre e<br />
sobre a pequena cidade de Belém.<br />
4 Muitas vezes, quando queria<br />
nomear Cristo Jesus, chamava-o<br />
também com muito amor de “menino<br />
de Belém”, e pronunciava a palavra<br />
“Belém” como o balido de uma<br />
ovelha, enchendo a boca com a voz e<br />
mais ainda com a doce afeição.<br />
5 Também estalava a língua quando<br />
falava “menino de Belém” ou “Jesus”,<br />
saboreando a doçura dessas palavras.<br />
6 Multiplicaram-se nesse lugar os<br />
favores do Todo-Poderoso, e um<br />
homem de virtude teve uma visão<br />
admirável.<br />
7 Pareceu-lhe ver deitado no presépio<br />
um bebê sem vida, que despertou<br />
quando o santo chegou perto.<br />
8 E essa visão veio muito a propósito,<br />
porque o menino Jesus estava de fato<br />
esquecido em muitos corações, nos<br />
quais, por sua graça e por intermédio<br />
de São Francisco, ele ressuscitou e<br />
deixou a marca de sua lembrança.<br />
9 Quando terminou a vigília solene,<br />
todos voltaram contentes para casa.
ad propria remeavit.<br />
87.<br />
1 Conservatur foenum in praesepio<br />
positum, ut per ipsum iumenta et<br />
animalia salva faciat Dominus<br />
quemadmodum multiplicavit<br />
misericordiam (cfr. Ps 35,7.8) suam<br />
sanctam.<br />
2 Et revera sic actum est, ut animalia<br />
multa, diversos morbos habentia, per<br />
cicumadiacentem regionem,<br />
manducantia de hoc foeno, a suis sint<br />
aegritudinibus liberata.<br />
3 Immo et mulieres, partu gravi ac<br />
longo laborantes, de praedicto foeno<br />
sibi superimponentes, partu pariunt<br />
salutari: atque a diversis cladibus<br />
utriusque sexus concursus<br />
desideratam ibidem obtinent<br />
sanitatem.<br />
4 Consecratus est denique locus<br />
praesepii templum Domino (cfr. 3Re<br />
8,63), et in honorem beatissimi patris<br />
Francisci supra praesepe altare<br />
construitur et ecclesia dedicatur,<br />
5 ut ubi animalia quandoque foeni<br />
pabulum comederunt (cfr. Dan 5,21),<br />
ibi de caetero ad sanitatem animae ac<br />
corporis manducent homines carnes<br />
agni immaculati et incontaminati Iesu<br />
Christi Domini nostri (cfr. 1Pet 1,19;<br />
1Cor 1,10),<br />
6 qui summa et ineffabilli charitate<br />
dedit seipsum nobis (cfr. Tit 2,14),<br />
cum Patre ac Spiritu sancto vivens et<br />
regnans Deus aeternaliter gloriosus<br />
per cuncta saecula saeculorum.<br />
Amen. Alleluia (cfr. Apoc 1,18; 19,4),<br />
Alleluia.<br />
Explicit primum opus de vita et<br />
actibus beati Francisci.<br />
OPUSCULUM SECUNDUM<br />
Incipit secundum opusculum de vita<br />
duorum annorum tantum, et de felici<br />
obitu beatissimi patris nostri Francisci.<br />
87.<br />
1 Guardaram a palha usada no<br />
presépio para que o Senhor curasse<br />
os animais, da mesma maneira que<br />
tinha multiplicado sua santa<br />
misericórdia.<br />
2 De fato, muitos animais que<br />
padeciam das mais diversas doenças<br />
naquela região comeram daquela<br />
palha e ficaram curados.<br />
3 Mais: mulheres com partos longos e<br />
difíceis tiveram um resultado feliz<br />
colocando sobre si mesmas um pouco<br />
desse feno. Da mesma sorte, muitos<br />
homens e mulheres conseguiram a<br />
cura das mais variadas doenças.<br />
4 O presépio foi consagrado a um<br />
templo do Senhor e no próprio lugar<br />
da manjedoura construíram um altar<br />
em honra de nosso pai São Francisco<br />
e dedicaram uma igreja, para que,<br />
5 onde os animais já tinham comido o<br />
feno, passassem os homens a se<br />
alimentar, para salvação do corpo e<br />
da alma, com a carne do cordeiro<br />
imaculado e incontaminado, Jesus<br />
Cristo nosso Senhor,<br />
6 que se ofereceu por nós com todo o<br />
seu inefável amor e vive com o Pai e<br />
o Espírito Santo eternamente glorioso<br />
por todos os séculos dos séculos.<br />
Amém. Aleluia, Aleluia.<br />
Termina aqui o primeiro livro da vida<br />
e atos de São Francisco.<br />
SEGUNDO LIVRO<br />
Começa o segundo livro, que narra<br />
apenas os dois últimos anos e a<br />
morte feliz de nosso bem-aventurado
obitu beatissimi patris nostri Francisci.<br />
Caput I - De tenore huius<br />
opuscoli, de tempore quo S.<br />
Franciscus feliciter obiit, et de<br />
profectibus ipsius.<br />
88. 1 Superiore quidem tractatu,<br />
quem gratia Salvatoris congruo fine<br />
conclusimus, vitam et actus<br />
beatissimi patris nostri Francisci<br />
usque ad octavum decimum<br />
conversionis suae annum enarrando<br />
utcumque conscripsimus.<br />
2 Reliqua vero gesta ipsius a<br />
paenultimo vitae suae anno, prout<br />
potuimus recte scire, huic opusculo<br />
breviter adnectemus, et ea sola, quae<br />
necessario magis occurrunt, ad<br />
praesens intendimus adnotare, ut qui<br />
plus his dicere cupiunt, quid addant<br />
semper valeant invenire.<br />
3 Anno siquidem Dominicae<br />
Incarnationis millesimo ducentesimo<br />
vicesimo sexto, quarta decima<br />
indictione, quarto nonas Octobris, die<br />
dominico, beatissimus pater noster<br />
Franciscus in civitate Assisii, de qua<br />
ortus est, apud Sanctam Mariam de<br />
Portiuncula, ubi ordinem fratrum<br />
Minorum ipse primo plantavit, expletis<br />
viginti annis ex quo perfectissime<br />
adhaesit Christo, Apostolorum vitam<br />
et vestigia sequens (cfr. 1Pet 2,21),<br />
egressus de carnis ergastulo, ad<br />
caelestium spirituum mansione,<br />
perfecte quae coepit consummans,<br />
felicissime convolavit.<br />
4 Cum hymnis et laudibus in ea<br />
civitate sacrum et sanctum corpus<br />
ipsius collocatum est et honorifice<br />
reconditum, ubi ad gloriam<br />
Omnipotentis multis coruscat<br />
miraculis. Amen.<br />
89.<br />
1 Hic vero cum in via Dei (cfr. Bar<br />
3,13) et ipsius cognitione a primaevo<br />
pai Francisco.<br />
Capítulo 1 - Do teor desta parte,<br />
da morte ditosa de São Francisco<br />
e de seus proveitos<br />
88. 1 Na primeira parte de nossa<br />
obra, que com a graça de Deus<br />
levamos a bom termo, escrevemos<br />
tudo que pudemos para narrar a vida<br />
e os atos de nosso bem-aventurado<br />
pai São Francisco até o décimo oitavo<br />
ano de sua conversão.<br />
2 Nesta parte, consignaremos com<br />
brevidade os outros fatos dos últimos<br />
dois anos de sua vida, conforme nos<br />
foi possível averiguar. Queremos<br />
anotar só os pontos mais necessários,<br />
para que os outros que desejem<br />
contar alguma coisa tenham sempre a<br />
possibilidade de fazê-lo.<br />
3 No ano de 1226 da Encarnação do<br />
Senhor, na indicção XIV, domingo, dia<br />
4 de outubro, em Assis, sua terra, e<br />
na Porciúncula, onde fundara a<br />
Ordem dos Frades Menores, tendo<br />
completado vinte anos de perfeita<br />
adesão a Cristo e de seguimento da<br />
vida apostólica, nosso bem<br />
aventurado pai Francisco saiu do<br />
cárcere do corpo e voou todo feliz<br />
para as habitações dos espíritos<br />
celestiais, terminando com perfeição o<br />
que tinha empreendido.<br />
4 Seu santo corpo foi exposto e<br />
reverentemente sepultado com hinos<br />
de louvor nessa mesma cidade, onde<br />
brilha em seus milagres para a glória<br />
do Todo-Poderoso. Amém.<br />
89.<br />
1 Tendo recebido pouca ou nenhuma<br />
instrução no caminho do Senhor e em
iuventutis flore parum vel nihil esset<br />
instructus, in naturali simplicitate ac<br />
vitiorum fervore tempore non pauco<br />
perdurans, mutatione dexterae<br />
Excelsi iustificatus a peccato (cfr.<br />
Rom 6,7), gratia et virtute Altissimi<br />
(cfr. Luc 1,35), super omnes tempore<br />
suo repertos divina sapientia est<br />
repletus (cfr. Deut 34,9).<br />
2 Nam cum doctrina evangelica, etsi<br />
non particulariter sed generaliter<br />
ubique multum per opera defecisset,<br />
missus est hic a Deo, ut universaliter<br />
per totum mundum Apostolorum<br />
exemplo perhiberet testimonium<br />
veritati (cfr. Ioa 1,6.7).<br />
3 Sicque factum est, ut doctrina sua<br />
omnem mundi sapientiam ostenderet<br />
evidentissime fore stultam, e brevi<br />
spatio temporis ad veram sapientiam<br />
Dei per stultitiam preadicationis (cfr.<br />
1Cor 1,20.21) inclinaverit, Christo<br />
duce (cfr. Dan 9,25).<br />
4 Quoniam in novissimo tempore (cfr.<br />
1Pet 1,5) novus evangelista, quasi<br />
unus ex paradisi fluminibus (cfr. Gen<br />
2,10; Is 44,3), in toto terrarum orbe<br />
(cfr. Est 13,4) fluenta Evangelii pia<br />
irrigatione diffudit et viam Filii Dei<br />
atque doctrinam veritatis opere<br />
praedicavit.<br />
5 Facta est proinde in eo et per eum<br />
orbis terrarum insperata exsultatio et<br />
sancta novitas: antiquae religionis<br />
germen inveteratos diu et veteres<br />
multum subito innovavit.<br />
6 Datus est spiritus novus in cordibus<br />
electorum et in medio eorum effusa<br />
est (cfr. Ez 11,19; 36,26) unctio<br />
salutaris, cum velut unum de<br />
luminaribus caeli, Christi servus (cfr.<br />
Gen 2,10; Is 44,3) et sanctus novo<br />
ritu, novisque signis desuper radiavit.<br />
7 Renovata sunt per eum antiqua<br />
miracula, dum in deserto mundi<br />
huius, ordine novo sed antiquo more,<br />
plantata est vitis fructifera, proferens<br />
flores suavitatis in odorem (cfr. Sir<br />
seu conhecimento desde a<br />
adolescência, passou algum tempo na<br />
ignorância natural e no ardor das<br />
paixões, mas foi justificado de seu<br />
pecado por uma intervenção da mão<br />
de Deus, e pela graça e virtude do<br />
Altíssimo foi cumulado com a<br />
sabedoria de Deus mais do que todos<br />
os homens que viveram em seu<br />
tempo.<br />
2 Em meio do aviltamento não parcial<br />
mas geral em que jazia a pregação do<br />
Evangelho por causa dos costumes<br />
daqueles que o pregavam, ele foi<br />
enviado por Deus como os apóstolos,<br />
para dar testemunho da verdade em<br />
todo o mundo.<br />
3 E foi assim que o seu ensinamento<br />
mostrou com evidência que a<br />
sabedoria do mundo era loucura, e<br />
em pouco tempo, sob a orientação de<br />
Cristo, mudou os homens para a<br />
sabedoria de Deus pela simplicidade<br />
de sua pregação.<br />
4 Como um dos rios do paraíso, este<br />
novo evangelista dos últimos tempos<br />
irrigou o mundo inteiro com as fontes<br />
do Evangelho e pregou com o<br />
exemplo o caminho do Filho de Deus<br />
e a doutrina da verdade.<br />
5 Nele e por ele, o mundo conheceu<br />
uma alegria inesperada e uma santa<br />
novidade: a velha árvore da religião<br />
viu reflorir seus ramos nodosos e<br />
raquíticos.<br />
6 Um espírito novo reanimou o<br />
coração dos escolhidos e neles<br />
derramou a unção de salvação ao<br />
surgir o servo de Cristo como um<br />
astro no firmamento, irradiando uma<br />
santidade nova e prodígios inauditos.<br />
7 Por ele renovaram-se os antigos<br />
milagres, quando foi plantada no<br />
deserto deste mundo, com um<br />
sistema novo mas à maneira antiga, a<br />
videira frutífera, que dá flores com o<br />
suave perfume das santas virtudes e<br />
estende por toda parte os ramos da
24,23; Ps 51,10) virtutum sanctarum,<br />
ubique sacrae religionis palmites<br />
extendendo (cfr. Ez 17,6.7).<br />
90.<br />
1 Nam, licet fuerit similis nobis<br />
passibilis (cfr. Iac 5,17), non fuit<br />
tamen contentus praecepta communia<br />
observare, sed ferventissima effluens<br />
charitate, totius perfectionis arripuit<br />
viam, perfectae sanctitatis<br />
apprehendit summam, et omnis<br />
consummationis vidit finem (cfr. Ps<br />
118,96).<br />
2 Omnis proinde ordo, omnis sexus,<br />
omnis aetas habet in ipso doctrinae<br />
salutaris evidentia documenta, habet<br />
et sanctorum operum exempla<br />
praecipua.<br />
3 Si qui ad fortia proponunt mittere<br />
manus (cfr. Prov 31,19) et<br />
excellentioris viae charismata meliora<br />
aemulari (cfr. 1Cor 12,31) nituntur,<br />
respiciant in speculo vitae suae, et<br />
omnem perfectionem addiscent.<br />
4 Si qui vero ad humiliora et planiora<br />
se conferunt, timentes ambulare per<br />
ardua et montis ascendere verticem:<br />
in hoc gradu etiam apud eum<br />
invenient congrua monimenta.<br />
5 Si qui denique signa et miracula<br />
quaerunt (cfr. 1Cor 1,22), ipsius<br />
interrogent sanctitatem, et quod<br />
postulant, consequentur.<br />
6 Et quidem gloriosa vita ipsius<br />
priorum sanctorum perfectionem<br />
illustrat lumine clariore: probat hoc<br />
passio Iesu Christi et eius crux<br />
plenissime manifestat.<br />
7 Revera in quinque partibus corporis<br />
passionis et crucis signaculo pater<br />
venerabilis est signatus ac si in cruce<br />
cum Dei Filio pependisset.<br />
8 Sacramentum hoc magnum est (cfr.<br />
Eph 5,32) et prerogativae dilectionis<br />
indicat maiestatem; sed arcanum in<br />
eo latet consilium et reverendum<br />
contegitur mysterium, quod soli Deo<br />
santa religiosidade.<br />
90.<br />
1 Embora fraco como qualquer um de<br />
nós, Francisco não se contentou com<br />
a observância dos preceitos comuns,<br />
mas, cheio de ardente caridade,<br />
partiu pelo caminho da perfeição,<br />
atingiu o cume da santidade e<br />
contemplou o termo de toda<br />
realização.<br />
2 É por isso que todas as classes,<br />
sexos e idades têm nele uma prova<br />
evidente da doutrina salutar e<br />
também um exemplo preclaro de<br />
todas as boas obras.<br />
3 Os que pretendem empreender<br />
coisas de valor e aspiram aos<br />
carismas melhores do caminho da<br />
perfeição podem olhar no espelho de<br />
sua vida e aprender tudo que é<br />
melhor.<br />
4 Os que pretendem coisas mais<br />
humildes e simples, com medo das<br />
dificuldades e da montanha, também<br />
podem encontrar nele conselhos<br />
adaptados ao seu nível.<br />
5 Mesmo os que desejam apenas<br />
sinais e milagres podem buscar sua<br />
santidade e alcançarão o que<br />
desejam.<br />
6 Sua vida gloriosa faz brilhar a<br />
santidade dos santos antigos com<br />
uma luz mais clara. Prova cabal é seu<br />
amor à paixão de Jesus Cristo e a sua<br />
cruz.<br />
7 De fato, nosso pai venerável foi<br />
marcado nas cinco partes do corpo<br />
pelo sinal da paixão e da cruz, como<br />
se tivesse sido pregado na cruz com o<br />
Filho de Deus.<br />
8 Este sacramento é grande e indica a<br />
grandeza de seu particular amor. Mas<br />
acreditamos que exista nesse fato um<br />
plano oculto, um mistério escondido,<br />
que só Deus conhece e que o próprio
cognitum credimus, et per ipsum<br />
sanctum ex parte cuidam revelatum.<br />
9 Propterea in eius laudibus non<br />
expedit multa tentare, cuius laus ab<br />
Ipso est, qui est laus omnium, fons et<br />
honor fortissimus, dans praemia lucis.<br />
10 Benedicentes igitur Deum<br />
sanctum, verum et (cfr. Luc 14,53; Is<br />
58,13), ad historiam recurramus.<br />
Caput II - De summo desiderio<br />
beati Francisci, et qualiter in libri<br />
apertione intelexit de se Domini<br />
voluntatem.<br />
91.<br />
1 Tempore quodam beatus et<br />
venerabilis pater Franciscus, relictis<br />
saecularibus turbis, quae ad<br />
audiendum et videndum eum quotidie<br />
devotissime concurrebant, locum<br />
quietis et secretum solitudinis petit,<br />
cupiens ibi vacare Deo et extergere, si<br />
quid pulveris sibi ex conversatione<br />
hominum adhaesisset (cfr. Luc<br />
10,11).<br />
2 Mos eius erat tempus impensum<br />
sibi ad gratiam promerendam<br />
dividere, et, prout oportere videbat,<br />
aliud proximorum lucris impendere,<br />
aliud contemplationis beatis<br />
secessibus consummare.<br />
3 Assumpsit proinde secum (Luc<br />
9,28; Mar 14,33) socios valde paucos,<br />
quibus eius conversatio sancta magis<br />
quam caeteris nota erat, ut tuerentur<br />
eum ab incursu et conturbatione<br />
hominum (cfr. Ps 90,6; 30,21), et<br />
suam quietem in omnibus diligerent<br />
ac servarent.<br />
4 Cumque illic aliquamdiu<br />
permansisset, et oratione continua<br />
frequentique contemplatione divinam<br />
familiaritatem modo ineffabili fuisset<br />
adeptus, quid aeterno Regi (cfr. Ps<br />
28,10) de se et in se foret acceptius<br />
santo só revelou a uma pessoa, e em<br />
parte.<br />
9 Por isso, não adianta insistir muito<br />
em elogios, porque seu louvor vem<br />
daquele que é o louvor de todas as<br />
coisas, fonte de toda glória e que<br />
concede os prêmios da luz.<br />
10 Bendigamos a Deus que é santo,<br />
verdadeiro e glorioso, e continuemos<br />
a história.<br />
Capítulo 2 - Do maior desejo de<br />
São Francisco e de como<br />
compreendeu a vontade de Deus a<br />
seu respeito ao abrir o livro<br />
91.<br />
1 Certa ocasião, o bem-aventurado e<br />
venerável pai São Francisco afastouse<br />
das multidões que todos os dias<br />
acorriam cheias de devoção para vêlo<br />
e ouvi-lo e procurou um lugar<br />
calmo, secreto e solitário para poder<br />
se entregar a Deus e limpar o pó que<br />
pudesse ter adquirido no contato com<br />
as pessoas.<br />
2 Costumava dividir o tempo que<br />
tinha recebido para merecer a graça<br />
de Deus e, conforme a oportunidade,<br />
consagrar uma parte ao auxílio do<br />
próximo e outra à contemplação no<br />
retiro.<br />
3 Por isso levou consigo muito poucos<br />
companheiros, os que melhor<br />
conheciam sua vida santa, para que o<br />
protegessem da invasão e da<br />
perturbação das pessoas, e para que<br />
preservassem com amor o seu<br />
recolhimento.<br />
4 Passado algum tempo nesse lugar e<br />
tendo conseguido, por uma oração<br />
contínua e uma contemplação<br />
freqüente, uma inefável familiaridade<br />
com Deus, teve vontade de saber o<br />
que o Rei eterno mais queria ou podia<br />
querer dele.<br />
5 Buscava com afã e desejava com
aut esse posset, cognoscere cupiebat.<br />
5 Curiosissime exquirebat et piisime<br />
anhelabat scire, quali modo, quali via<br />
aut quali desiderio Domino Deo<br />
valeret, iuxta consilium et<br />
beneplacitum (cfr. Sir 40,25)<br />
voluntatis suae, perfectius adhaerere.<br />
6 Haec summa eius philosophia<br />
semper fuit, hoc summum desiderium<br />
in eo, quoad vixit, semper flagravit<br />
(cfr. Num 11,4), ut quaereret a<br />
simplicibus, a sapientibus, a perfectis<br />
et imperfectis, qualiter posset viam<br />
apprehendere veritatis (cfr. Ps<br />
118,30) et ad maius propositum<br />
pervenire.<br />
92.<br />
1 Nam cum esset perfectissimus<br />
perfectorum, perfectum abnuens,<br />
imperfectum se penitus reputabat.<br />
2 Gustaverat enim et viderat, quam<br />
dulcis, suavis (cfr. Ps 33,9) et bonus<br />
foret Deus Israel his qui recto sunt<br />
corde (cfr. Ps 72,1), et in simplicitate<br />
pura et puritate vera quaerunt illum<br />
(cfr. Sap 1,1).<br />
3 Infusa namque dulcedo et suavitas,<br />
rarissimis raro data, quam sibi<br />
desuper senserat adspirare, cogebat<br />
eum totum a se ipso deficere et tanta<br />
iucunditate repletus, cupiebat modis<br />
omnibus illuc ex toto transire, ubi,<br />
excedendo se ipsum, iam parte<br />
praecesserat.<br />
4 Paratus erat homo, spiritum Dei<br />
habens (cfr. 1Cor 7,40), omnes animi<br />
pati angustias, omnesque passiones<br />
corporis tolerare, si tandem optio sibi<br />
daretur (cfr. Ios 24,15), ut voluntas<br />
Patris caelestis misericorditer<br />
compleretur (cfr. Mat 6,14; 12,50) in<br />
eo.<br />
5 Acessit proinde die quadam ante<br />
sacrum altare, quod in eremitorio in<br />
quo ipse manebat erat constructum,<br />
et accepto codice, in quo sacra<br />
Evangelia erant conscripta, reverenter<br />
devoção saber de que modo, por que<br />
caminho e com que desejos poderia<br />
aderir com maior perfeição ao Senhor<br />
Deus segundo a inspiração e o<br />
beneplácito de sua vontade.<br />
6 Essa foi sempre a sua mais alta<br />
filosofia, seu maior desejo, em que<br />
ardeu enquanto durou sua vida:<br />
gostava de perguntar aos simples e<br />
aos sábios, aos perfeitos e aos<br />
imperfeitos como poderia chegar ao<br />
caminho da verdade e atingir metas<br />
cada vez mais elevadas.<br />
92.<br />
1 Embora fosse perfeitíssimo entre os<br />
mais perfeitos, não o reconhecia e se<br />
julgava absolutamente imperfeito.<br />
2 Já tinha provado e visto como é<br />
doce, suave e bom o Deus de Israel<br />
para os que são retos de coração e o<br />
procuram na verdadeira simplicidade.<br />
3 Doçura e suavidade, que a tão<br />
poucos são dadas mas que a ele<br />
tinham sido infundidas do alto,<br />
arrancavam-no de si mesmo e lhe<br />
davam tanto prazer que desejava de<br />
qualquer maneira passar de uma vez<br />
para o lugar onde uma parte dele já<br />
estava vivendo.<br />
4 Possuindo o espírito de Deus,<br />
estava pronto a suportar todas as<br />
angústias, a tolerar todas as paixões,<br />
contanto que lhe fosse dada a<br />
possibilidade de cumprir-se nele,<br />
misericordiosamente, a vontade do<br />
Pai celestial.<br />
5 Dirigiu-se um dia ao altar<br />
construído na ermida em que estava<br />
e, com toda a reverência, depositou<br />
sobre ele o livro dos Evangelhos.<br />
6 Depois, prostrado em oração, não<br />
menos com o coração do que com o<br />
corpo, pediu humildemente que o<br />
Deus de bondade, Pai das
altari superposuit illum.<br />
6 Sicque prostratus in oratione Dei<br />
(Cfr. Luc 6,12) non minus corde quam<br />
corpore, humili prece poscebat, ut<br />
benignus Deus (cfr. Ioel 2,13), pater<br />
misericordiarum et Deus totius<br />
consolationis (cfr. 2Cor 1,3), suam<br />
sibi dignaretur ostendere voluntatem:<br />
7 et ut perfecte consummare valeret<br />
quod olim simpliciter et devote<br />
inceperat, quid sibi esset opportunius<br />
agere, in prima libri apertione indicari<br />
suppliciter precabatur.<br />
8 Sanctorum quippe ac<br />
perfectissimorum virorum spiritu<br />
ducebatur, qui pia devotione in<br />
desiderio sanctitatis simile aliquid<br />
fecisse leguntur.<br />
93.<br />
1 Surgens quoque ab oratione, in<br />
spiritu humilitatis animoque contrito<br />
(cfr. Luc 22,45; Dan 3,39), ac<br />
signaculo sanctae crucis se muniens,<br />
de altari librum accepit eumque cum<br />
reverentia et timore aperuit.<br />
2 Factum est autem, cum aperuisset<br />
librum (cfr. Apoc 5,7.8), occurrit sibi<br />
primo passio Domini nostri Iesu<br />
Christi, et id solum quod<br />
tribulationem eum passurum<br />
denuntiabat.<br />
3 Sed, ne hoc casu evenisse possit<br />
aliquatenus suspicari, bis et ter librum<br />
aperuit, et idem vel simile scriptum<br />
invenit.<br />
4 Intellexit tunc vir spiritus Dei plenus<br />
(cfr. Gen 41,38), quod per multas<br />
tribulationes, per multas angustias et<br />
per multas pugnas oporteret eum<br />
intrare in regnum Dei (cfr. Act 14,21).<br />
5 Sed non turbatur fortissimus miles<br />
propter ingruentia bella (cfr. Qo 8,8),<br />
nec animo decidit praeliaturus Domini<br />
praelia (cfr. 1Re 25,28) in castris<br />
huius saeculi.<br />
6 Non veritus est succumbere hosti,<br />
qui non cedebat etiam sibi, cum diu<br />
misericórdias e Deus de toda<br />
consolação, se dignasse mostrar-lhe<br />
sua vontade.<br />
7 E para poder levar a termo perfeito<br />
o que tinha começado com<br />
simplicidade e devoção, suplicou a<br />
Deus que lhe indicasse o que era mais<br />
oportuno fazer logo que abrisse o<br />
livro pela primeira vez.<br />
8 Imitava, assim, o exemplo de<br />
outros homens santos e perfeitos que,<br />
conforme lemos, levados por sua<br />
devoção no desejo da santidade,<br />
tinham procedido semelhantemente.<br />
93.<br />
1 Terminada a oração, levantou-se<br />
com espírito humilde e ânimo<br />
contrito, fez o sinal da santa cruz,<br />
tomou o livro do altar e o abriu com<br />
reverência e temor.<br />
2 A primeira coisa que se lhe deparou<br />
ao abrir o livro foi a paixão de Nosso<br />
Senhor Jesus Cristo, no ponto que<br />
anunciava as tribulações por que<br />
deveria passar.<br />
3 Mas, para que ninguém pudesse<br />
suspeitar de que isso tivesse<br />
acontecido por acaso, abriu o livro<br />
mais duas vezes, e encontrou a<br />
mesma coisa ou algo parecido.<br />
4 Cheio do Espírito Santo,<br />
compreendeu que deveria entrar no<br />
reino de Deus depois de passar por<br />
muitas tribulações, muitas angústias<br />
e muitas lutas.<br />
5 Mas o valente soldado não se<br />
perturbou com a guerra iminente nem<br />
desanimou de enfrentar os combates<br />
do Senhor nas fortalezas deste<br />
mundo.<br />
6 Não temeu sucumbir ao inimigo, ele<br />
que não cedia nem a si mesmo,<br />
apesar de ter sustentado por muito
supra modum humanarum virium<br />
laborasset.<br />
7 Revera ferventissimus erat, et si<br />
retroactis saeculis socium habuit<br />
proposito, nemo tamen eo superior<br />
inventus est desiderio.<br />
8 Nam et levius perfecta operari<br />
quam dicere cognoscebat: semper<br />
non verbis, quae bonum non faciunt<br />
sed ostendunt, sed sanctis operibus<br />
efficax studium et operam praebens.<br />
9 Manebat proinde inconcussus et<br />
laetus, et sibi et Deo in corde suo<br />
laetitiae cantica decantabat (cfr. Eph<br />
5,18).<br />
10 Propterea maiore revelatione<br />
dignus habitus est qui sic de minima<br />
exsultavit, et in modico fidelis (cfr.<br />
Luc 19,17) constituitur supra multa<br />
(cfr. Mat 25,21).<br />
Caput III - De visione hominis<br />
imaginem Seraphim crucifixi<br />
habentis.<br />
94.<br />
1 Faciente ipso moram in eremitorio,<br />
quod a loco in quo positum est<br />
Alverna nominatur, duobus annis<br />
antequam animam redderet caelo,<br />
vidit in visione Dei (cfr. Ez 1,1; 8,1)<br />
virum unum, quasi Seraphim sex alas<br />
habentem, stantem supra se,<br />
manibus extensis ac pedibus<br />
coniunctis, cruci affixum.<br />
2 Duae alae supra caput elevabantur,<br />
duae ad volandum extendebantur,<br />
duae denique totum velabant corpus<br />
(cfr. Is 6,2).<br />
3 Cumque ista videret beatus servus<br />
Altissimi, admiratione permaxima<br />
replebatur, sed quid sibi vellet haec<br />
visio advertere nesciebat.<br />
4 Gaudebat quoque plurimum et<br />
vehementius laetabatur in benigno et<br />
tempo fadigas superiores a todas as<br />
forças humanas.<br />
7 Estava cheio de fervor e, se houve<br />
no passado alguém que o igualasse<br />
nos bons propósitos, ainda não se<br />
encontrou ninguém que o igualasse<br />
no desejo.<br />
8 Porque também tinha mais<br />
facilidade para fazer as coisas<br />
perfeitas do que para louvá-las, e<br />
empenhou esforço e ação nas boas<br />
obras, não apenas nas palavras, que<br />
não constituem mas mostram o bem.<br />
9 Por isso estava sempre alegre e<br />
tranqüilo, entoando no coração<br />
cânticos de júbilo para si mesmo e<br />
para Deus.<br />
10 Também mereceu uma revelação<br />
maior, ele que tanto se alegrara com<br />
coisas bem menores, como o servo<br />
fiel nas coisas pequenas que foi<br />
colocado acima de outras maiores.<br />
Capítulo 3 - Da visão do homem<br />
com a imagem de um Serafim<br />
crucificado<br />
94.<br />
1 Dois anos antes de entregar sua<br />
alma ao céu, estando no eremitério<br />
que, por sua localização, tem o nome<br />
de Alverne, Deus lhe deu a visão de<br />
um homem com a forma de um<br />
Serafim de seis asas, que pairou<br />
acima dele com os braços abertos e<br />
os pés juntos, pregado numa cruz.<br />
2 Duas asas elevavam-se sobre a<br />
cabeça, duas abriam-se para voar e<br />
duas cobriam o corpo inteiro.<br />
3 Ao ver isso, o servo do Altíssimo se<br />
encheu da mais infinita admiração,<br />
mas não compreendia o sentido.<br />
4 Experimentava um grande prazer e<br />
uma alegria enorme pelo olhar<br />
bondoso e amável com que o Serafim<br />
o envolvia. Sua beleza era indizível,<br />
mas o fato de estar pregado na cruz e
gratioso respectu, quo a Seraphim<br />
conspici se videbat, cuius pulchritudo<br />
inaestimabilis erat nimis, sed omnino<br />
ipsum crucis affixio et passionis illius<br />
acerbitas deterrebat.<br />
5 Sicque surrexit, ut ita dicatur, tristis<br />
et laetus, et gaudium atque moeror<br />
suas in ipso alternabant vices.<br />
6 Cogitabat sollicitus, quid posset<br />
haec visio designare, et ad capiendum<br />
ex ea intelligentiae sensum<br />
anxiabatur plurimum spiritus (cfr. Ps<br />
142,4) eius.<br />
7 Cumque liquido ex ea intellectu<br />
aliquid non perciperet et multum eius<br />
cordi visionis huius novitas insideret,<br />
coeperunt in manibus eius et pedibus<br />
apparere signa clavorum,<br />
quemadmodum paulo ante virum<br />
supra se viderat crucifixum.<br />
95.<br />
1 Manus et pedes eius in ipso medio<br />
clavis confixae videbantur, clavorum<br />
capitibus in interiore parte manuum<br />
et superiore pedum apparentibus, et<br />
eorum acuminibus exsistentibus ex<br />
adverso.<br />
2 Erant enim signa illa rotunda<br />
interius in manibus, exterius autem<br />
oblonga, et caruncula quaedam<br />
apparebat quasi summitas clavorum<br />
retorta et repercussa, quae carnem<br />
reliquam excedebat.<br />
3 Sic et in pedibus impressa erant<br />
signa clavorum et a carne reliqua<br />
elevata.<br />
4 Dextrum quoque latus quasi lancea<br />
transfixum, cicatrice obducta, erat,<br />
quod saepe sanguinem emittebat, ita<br />
ut tunica eius cum femoralibus<br />
multoties respergeretur sanguine<br />
sacro.<br />
5 Heu quam pauci, dum viveret<br />
crucifixus servus Domini crucifixi,<br />
sacrum lateris vulnus cernere<br />
meruerunt!<br />
6 Sed felix Helias, qui, dum viveret<br />
a crueldade de sua paixão<br />
atormentavam-no profundamente.<br />
5 Levantou-se triste e alegre ao<br />
mesmo tempo, se isso se pode dizer,<br />
alternando em seu espírito<br />
sentimentos de gozo e de<br />
padecimento.<br />
6 Tentava descobrir o significado da<br />
visão e seu espírito estava muito<br />
ansioso para compreender o seu<br />
sentido.<br />
7 Estava nessa situação, com a<br />
inteligência sem entender coisa<br />
alguma e o coração avassalado pela<br />
visão extraordinária, quando<br />
começaram a aparecer-lhe nas mãos<br />
e nos pés as marcas dos quatro<br />
cravos, do jeito que as vira pouco<br />
antes no crucificado.<br />
95.<br />
1 Suas mãos e seus pés pareciam<br />
atravessados bem no meio pelos<br />
cravos, sobressaindo as cabeças no<br />
interior das mãos e em cima dos pés,<br />
e as pontas do outro lado.<br />
2 Os sinais eram redondos nas<br />
palmas das mãos e longos no lado de<br />
fora, deixando ver um pedaço de<br />
carne como se fossem pontas de<br />
cravo entortadas e rebatidas, saindo<br />
para fora da carne.<br />
3 Havia marcas dos cravos também<br />
nos pés, ressaltadas na carne.<br />
4 No lado direito, que parecia<br />
atravessado por uma lança, estendiase<br />
uma cicatriz que freqüentemente<br />
soltava sangue, de maneira que sua<br />
túnica e suas calças estavam muitas<br />
vezes banhadas naquele sangue<br />
bendito.<br />
5 Infelizmente, foram muito poucos<br />
os que mereceram ver a ferida<br />
sagrada do seu peito, enquanto viveu<br />
crucificado o servo do Senhor<br />
crucificado!<br />
6 Feliz foi Frei Elias, que teve algum
sanctus, utcumque illud videre<br />
meruit; sed non minus felix Rufinus<br />
qui manibus propriis contrectavit (cfr.<br />
1Joa 1,1).<br />
7 Enimvero cum semel dictus frater<br />
Rufinus manum suam in sinum<br />
sanctissimi viri, ut eum scalperet,<br />
immisisset, dilapsa est manus eius, ut<br />
saepe contingit, ad dextrum latus<br />
ipsius, et occurrit ei pretiosam illam<br />
tangere cicatricem.<br />
8 Ad cuius tactum sanctus Dei non<br />
modicum doluit, et manum a se<br />
repellens, ut ei parceret Dominus<br />
(Gen 19,16) acclamavit.<br />
9 Studiosissime namque abscondebat<br />
haec ab extraneis, celabat cautissime<br />
a propinquis, ita ut et collaterales<br />
fratres et eius devotissimi secutores<br />
haec per multum temporis ignorarent.<br />
10 Et licet tantis ac talibus margaritis<br />
tamquam pretiosissimis gemmis (cfr.<br />
2Par 9,9) servus et amicus Altissimi<br />
se videret ornatum, atque supra<br />
omnium hominum gloriam et<br />
honorem (cfr. Sir 3,19; Ps 8,6)<br />
mirifice decoratum, non evanuit<br />
tamen in corde suo, nec quaesivit<br />
inde alicui per appetitum vanae<br />
gloriae complacere (cfr. Gal 1,10);<br />
11 sed, et ne humanus favor fatam<br />
sibi gratiam furaretur, modis omnibus<br />
quibus poterat haec abscondere (cfr.<br />
Mat 6,18.19) satagebat.<br />
96.<br />
1 Mos etenim ipsius erat raro aut nulli<br />
praecipuum revelare secretum,<br />
timens specie praecipuae dilectionis<br />
ex eorum revelatione, sicut solent<br />
facere praedilecti, pati aliquod in data<br />
sibi gratia detrimentum (cfr. Rom<br />
12,3; 2Cor 7,9).<br />
2 Gerebat proinde semper in corde<br />
suo et in ore frequenter habebat<br />
propheticum illud: “In corde meo<br />
abscondi eloquia tua, ut non peccem<br />
tibi” (Ps 118,11).<br />
jeito de vê-la durante a vida do santo.<br />
Não menos afortunado foi Frei Rufino,<br />
que a tocou com suas próprias mãos.<br />
7 Porque, num dia em que lhe<br />
friccionava o peito, sua mão<br />
escorregou casualmente para o lado<br />
direito e tocou a preciosa cicatriz.<br />
8 A dor que o santo sentiu foi tão<br />
grande que afastou a mão e gritou<br />
pedindo a Deus que o poupasse.<br />
9 Pois tinha muito cuidado em<br />
esconder essas coisas dos estranhos,<br />
e ocultava-as mesmo dos mais<br />
chegados, de maneira que até os<br />
irmãos que eram seus companheiros<br />
e seguidores mais devotados não<br />
souberam delas por muito tempo.<br />
10 E o servo e amigo do Altíssimo,<br />
embora se visse ornado com jóias tão<br />
importantes como pedras<br />
preciosíssimas e assim destacado<br />
espetacularmente acima da glória e<br />
da honra de todos os homens, não se<br />
desvaneceu em seu coração nem<br />
procurou por causa disso comprazerse<br />
em alguma vanglória.<br />
11 Pelo contrário, para que o favor<br />
humano não lhe roubasse a graça<br />
recebida, procurou escondê-la de<br />
todos os modos possíveis.<br />
96.<br />
1 Tinha decidido não revelar a quase<br />
ninguém o seu segredo<br />
extraordinário, temendo que, como<br />
costumam fazer os privilegiados,<br />
contassem a outros para mostrar<br />
como eram amigos, e isso resultasse<br />
em detrimento da graça que tinha<br />
recebido.<br />
2 Por isso guardava sempre em seu<br />
coração e repetia aquela frase do<br />
profeta: “Escondi tuas palavras em<br />
meu coração, para não pecar contra
3 Quoties vero ex saecularibus ad<br />
eum aliqui convenissent, ab eorum<br />
collocutione cupiens abstinere,<br />
fratribus et filiis qui secum<br />
morabantur tale dederat signum, ut<br />
cum videlicet praedictum versiculum<br />
recitaret, statim eis qui convenerant<br />
modeste licentiam exhiberent.<br />
4 Expertus namque fuerat, magnum<br />
fore malum cuncta communicare<br />
cunctis et spiritualem sciebat esse<br />
non posse, cuius secreta perfectiora<br />
et plura non sunt quam quae in facie<br />
videntur (cfr. 2Cor 10,7) et ex<br />
apparentia possunt in unaquaque<br />
parte ab hominibus iudicari.<br />
5 Invenerat enim aliquos sibi exterius<br />
concordantes et interius dissidentes,<br />
applaudentes coram, irridentes retro,<br />
qui iudicium sibi (cfr. 1Cor 11,29)<br />
acquisierunt et rectos ei suspectos<br />
aliquantulum reddiderunt.<br />
6 Saepe namque malitia denigrare<br />
nititur puritatem, et propter<br />
mendacium familiare multis,<br />
paucorum non creditur veritati (cfr.<br />
2The 2,11).<br />
Caput IV - De fervore beati Francisci<br />
et infirmitate oculorum eius.<br />
97.<br />
1 Per eiusdem igitur temporis<br />
curricula coepit corpus suum variis<br />
urgeri languoribus et vehementioribus<br />
quam prius solitum esset.<br />
2 Frequentes namque patiebatur<br />
infirmitates, utpote qui perfecte<br />
castigaverat corpus suum, et illud in<br />
servitutem redegerat ex multis iam<br />
praecedentibus annis (cfr. 1Cor 9,27;<br />
Rom 15,23).<br />
3 Nam per decem et octo annorum<br />
spatium, quod tunc erat expletum, vix<br />
aut numquam requiem habuerat caro<br />
(cfr. 2Cor 7,5) sua, varias e<br />
longissimas circuiens regiones (cfr.<br />
ti”.<br />
3 Tinha até combinado um sinal com<br />
seus irmãos e filhos: quando queria<br />
interromper a conversa de pessoas de<br />
fora que o visitavam, recitava aquele<br />
versículo e eles tratavam de despedílas<br />
delicadamente.<br />
4 Sabia por experiência como fazia<br />
mal contar tudo a todos e que não<br />
pode ser homem espiritual quem não<br />
possui em seu coração outros<br />
segredos, mais profundos do que os<br />
que podem ser lidos no rosto e<br />
julgados por qualquer pessoa.<br />
5 Tinha percebido que algumas<br />
pessoas concordavam com ele por<br />
fora e discordavam por dentro,<br />
aplaudiam na frente e riam-se por<br />
trás, levando-o a julgar os outros e<br />
até a suspeitar de pessoas<br />
irrepreensíveis.<br />
6 Infelizmente, muitas vezes<br />
deixamos de acreditar na sinceridade<br />
de poucos porque a maldade procura<br />
denegrir o que é puro e porque a<br />
mentira se tornou natural para a<br />
maioria.<br />
Capítulo 4 - Do fervor do bemaventurado<br />
Francisco e de sua<br />
doença dos olhos<br />
97.<br />
1 Por esse tempo, seu corpo começou<br />
a padecer diversas doenças, mais<br />
graves do que as que já sofrera.<br />
2 Ele sempre tivera alguma<br />
enfermidade, pois tinha castigado<br />
duramente o corpo, por muitos anos,<br />
para reduzi-lo à servidão.<br />
3 Durante dezoito anos completos,<br />
seu corpo não tivera quase nenhum<br />
descanso, pois tinha andado por<br />
várias e extensas regiões, lançando<br />
por toda parte as sementes da<br />
palavra de Deus com aquele espírito<br />
decidido, devoto e fervente que nele
Gen 41,46), ut spargeret ubique<br />
semina verbi Dei spiritus ille promptus<br />
(cfr. Luc 8,11; Mat 26,41), spiritus ille<br />
devotus, spiritus ille fervens qui eam<br />
inhabitabat (cfr. Act 18,25; Rom<br />
8,11).<br />
4 Replebat omnem terram (cfr. Sap<br />
1,7) Evangelio Christi, ita ut una die<br />
quatuor aut quinque castella vel etiam<br />
civitates saepius circuiret (cfr. Mar<br />
6,6), evangelizans unicuique regnum<br />
Dei (cfr. Luc 8,1), et non minus<br />
exemplo quam verbo aedificans<br />
audientes, de toto corpore fecerat<br />
linguam.<br />
5 Tanta enim in eo carnis ad spiritum<br />
erat concordia, tanta obedientia, quod<br />
cum ille omnem niteretur<br />
apprehendere sanctitatem, ipsa<br />
nihilominus non solum non<br />
repugnabat, sed et praecurrere<br />
satagebat, iuxta quod scriptum est:<br />
Sitivit in te anima mea, quam<br />
multipliciter tibi caro mea (Ps 62,2).<br />
6 Assiduitas vero subiectionis fecerat<br />
eam voluntariam, et ex quotidiana<br />
inclinatione sui, situm apprehenderat<br />
tantae virtutis, quoniam consuetudo<br />
saepe vertitur in naturam.<br />
98.<br />
1 Sed quoniam, secundum iura<br />
naturae, humanaeque conditionis<br />
modum necesse est quod de die in<br />
diem homo exterior corrumpatur, licet<br />
is qui intus est renovetur (cfr. 2Cor<br />
4,16), illud pretiosissimum vasculum,<br />
in quo caelestis thesaurus erat<br />
absconditus (cfr. Mat 13,44), coepit<br />
undique conquassari et virium<br />
omnium pati defectum.<br />
2 Verum quia: cum consummatus<br />
fuerit homo tunc incipiet, et cum (cfr.<br />
Sir 18,6) finierit tunc operabitur, in<br />
carne infirma spiritus promptior (cfr.<br />
Mat 26,4) efficiebatur.<br />
3 Tantum quoque animarum diligebat<br />
salutem (cfr. 1Pet 1,9) et proximorum<br />
residia.<br />
4 Tinha enchido a terra inteira com o<br />
Evangelho de Cristo: num só dia<br />
chegava a passar por quatro ou cinco<br />
povoados, ou mesmo cidades,<br />
anunciando a todos o Reino de Deus,<br />
e edificando os ouvintes tanto pela<br />
palavra como pelo exemplo, pois toda<br />
a sua pessoa era uma língua que<br />
pregava.<br />
5 Sua carne estava tão de acordo e<br />
obedecia de tal forma ao seu espírito<br />
que, enquanto ele procurava atingir a<br />
santidade, o corpo não só não<br />
impedia mas até corria na frente, de<br />
acordo com o que está escrito: “Minha<br />
alma teve sede de vós, e o meu corpo<br />
mais ainda”.<br />
6 A sujeição já era tão costumeira<br />
que se tornara voluntária, e pela<br />
humilhação diária tinha conquistado<br />
toda essa virtude, porque muitas<br />
vezes o hábito passa a ser natureza.<br />
98.<br />
1 Mas, como é uma lei inelutável da<br />
natureza e da condição humana que o<br />
homem exterior vá perecendo cada<br />
dia, enquanto a interioridade se<br />
renova sem cessar, aquele vaso<br />
preciosíssimo, em que estava o<br />
tesouro escondido, começou a ceder<br />
por todos os lados e a se ressentir da<br />
perda de forças.<br />
2 Entretanto, “quando o homem crê<br />
estar no fim, é então que começa”<br />
(cfr. Eclo 18,6), seu espírito se<br />
tornava mais disposto na medida em<br />
que a carne estava mais fraca (cfr. Mt<br />
26,4) .<br />
3 Tão vivo era seu zelo pela salvação<br />
das almas e tão grande sua sede pelo
sitiebat lucra, ut cum per se ambulare<br />
non posset, asello vectus circuiret<br />
terras (cfr. Luc 9,6).<br />
4 Frequenter eum monebant fratres,<br />
illi omni precum instantia<br />
suggerentes, ut infirmum corpus et<br />
valde debilitatum medicorum auxilio<br />
utcumque recreare deberet.<br />
5 Ipse autem, illo suo nobili spiritu in<br />
caelum directo, qui solvi solummodo<br />
cupiebat et cum Christo esse (cfr.<br />
Phip 1,23), hoc facere penitus<br />
recusabat.<br />
6 Verum quia nondum impleverat ea<br />
quae passionum Christi deerant in<br />
carne (cfr. Col 1,24) sua, licet<br />
stigmata eius in corpore suo portaret<br />
(cfr. Gal 6,17), infirmitatem oculorum<br />
incurrit gravissimam, quemadmodum<br />
multiplicavit in eo misericordiam<br />
suam Deus (cfr. Ps 35,8).<br />
7 Cumque de die in diem infirmitas<br />
illa succresceret et ex incuria<br />
videretur quotidie augmentari, frater<br />
Helias tandem , quem loco matris<br />
elegerat sibi et aliorum fratrum<br />
fecerat patrem, compulit eum ut<br />
medicinam non abhorreret,<br />
8 sed eam reciperet in nomine Filli Dei<br />
(cfr. Ps 35,8), per quem creata erat,<br />
sicut scriptum est: Altissimus de terra<br />
creavit medicinam, et vir prudens non<br />
abhorrebit eam (Sir 38,4).<br />
9 Sanctus pater vero tunc benigne<br />
acquievit et humiliter obtemperavit<br />
sermonibus se mo-nentis.<br />
Caput V - Qualiter apud Reatum<br />
civitatem receptus fuit a domino<br />
Hugone Ostiensi episcopo, et<br />
quomodo santus eum<br />
pronuntiabat futurum episcopum<br />
totius mundi.<br />
99.<br />
1 Factum est autem, cum plures<br />
accederent suis eum medicaminibus<br />
bem do próximo que, quando não<br />
podia mais andar, percorria as terras<br />
montado num jumento.<br />
4 Os frades lhe pediam<br />
constantemente que desse um pouco<br />
de alívio ao corpo enfermo e tão<br />
debilitado, recorrendo ao auxílio dos<br />
médicos.<br />
5 Mas ele, com seu nobre espírito<br />
voltado para o céu, desejando apenas<br />
dissolver-se para estar com Cristo,<br />
recusava-se terminantemente a isso.<br />
6 Entretanto, como não tinha<br />
completado em sua carne o que<br />
faltava na paixão de Cristo, embora<br />
carregasse no corpo os seus<br />
estigmas, teve uma grave moléstia<br />
dos olhos, como se nele Deus<br />
quisesse multiplicar sua misericórdia.<br />
7 A doença crescia cada vez mais e<br />
parecia aumentar dia a dia pela falta<br />
de cuidado. Frei Elias, a quem<br />
escolhera como sua mãe e colocara<br />
como pai dos outros frades, acabou<br />
obrigando-o a<br />
8 aceitar o remédio pelo nome do<br />
Filho de Deus, por quem tinha sido<br />
criado, de acordo com o que está<br />
escrito: “O Senhor fez sair da terra os<br />
remédios, e o homem sensato não os<br />
rejeita” (Sir 38,4).<br />
9 Então o santo pai acedeu de bom<br />
grado e obedeceu com humildade aos<br />
que o aconselhavam.<br />
Capítulo 5 - Como foi recebido em<br />
Rieti pelo senhor Hugolino, bispo<br />
de Óstia, e como o santo<br />
prenunciou que ele seria o bispo<br />
de todo o mundo<br />
99.<br />
1 Não conseguiu alívio, apesar de<br />
serem muitos os que lhe levaram<br />
medicamentos para ajudá-lo, e foi
adiuvare, non invento remedio,<br />
accessit ad civitatem Reatinam, in<br />
qua illius infirmitatis curandae morari<br />
vir peritissimus dicebatur.<br />
2 Perveniente igitur eo ibidem,<br />
benigne satis et honorifice susceptus<br />
est a tota Romana curia, quae in<br />
eadem civitate tunc temporis<br />
morabatur praecipue tamen a domino<br />
Hugone episcopo Ostiensi,<br />
devotissime susceptus est, qui morum<br />
honestate ac sanctitate vitae maxime<br />
perfulgebat.<br />
3 Hunc vero beatus Franciscus patrem<br />
et dominum elegerat super universam<br />
religionem et ordinem fratrum<br />
suorum, ex assensu et voluntate<br />
domini Honorii papae, eo quod illi<br />
beatae paupertas multum placebat, et<br />
sancta simplicitas in maxima<br />
reverentia exsistebat.<br />
4 Conformabat se dominus ille<br />
moribus fratrum, et in desiderio<br />
sanctitatis cum simplicibus erat<br />
simplex, cum humilibus erat humilis,<br />
cum pauperibus erat pauper.<br />
5 Erat frater inter fratres, inter<br />
minores minimus, et velut unus<br />
caeterorum, in quantum licitum erat,<br />
in vita et moribus gerere se studebat.<br />
6 Sollicitus erat ubique sacram<br />
religionem plantare, et in remotis<br />
partibus clara fama clarioris vitae<br />
ipsius ordinem plurimum ampliabat.<br />
7 Dedit illi Dominus linguam eruditam<br />
(cfr. Is 50,4), in qua confundebat<br />
adversarios veritatis, in qua refellebat<br />
inimicos crucis Christi (cfr. Phip 3,18),<br />
in qua reducebat errantes (cfr. Deut<br />
22,1) ad viam, in qua discordes<br />
pacificabat et concordes fortiore<br />
charitatis vinculo (cfr. Os 11,4)<br />
colligabat.<br />
8 Erat in Ecclesia Dei lucerna ardens<br />
et lucens, et sagitta electa (cfr. Ioa<br />
5,35; Is 49,2), parata in tempore<br />
opportuno (cfr. Luc 14,22).<br />
9 O quoties, depositis pretiosis<br />
para Rieti, onde constava haver<br />
alguém muito capaz de curar aquela<br />
doença.<br />
2 Ao chegar, foi muito bem recebido,<br />
com toda a honra, pela Cúria<br />
Romana, que estava na cidade nesse<br />
tempo, mas especialmente por<br />
Hugolino, bispo de Óstia, famoso por<br />
sua honradez e santidade.<br />
3 Ele já tinha sido escolhido por São<br />
Francisco como pai e senhor de toda a<br />
Ordem dos seus irmãos, com o<br />
consentimento e por vontade do Papa<br />
Honório, porque gostava muito da<br />
santa pobreza e tinha uma reverência<br />
especial pela santa simplicidade.<br />
4 Conformava-se em tudo com os<br />
costumes dos frades e, desejando ser<br />
santo, era simples com os simples,<br />
humilde com os humildes e pobre<br />
com os pobres.<br />
5 Era um irmão entre os irmãos, o<br />
menor entre os menores, e procurava<br />
ser quanto possível como um dos<br />
demais na maneira de viver e de agir.<br />
6 Estava muito empenhado na difusão<br />
da Ordem e, com a sua reputação de<br />
santo, conseguiu estendê-la aos<br />
lugares mais longínquos.<br />
7 Dera-lhe o Senhor uma língua<br />
erudita, com que confundia os<br />
adversários da verdade, refutava os<br />
inimigos da cruz de Cristo, reconduzia<br />
os transviados ao caminho, pacificava<br />
os que estavam em desavença e<br />
reforçava os laços da caridade entre<br />
os que se amavam. 8 Era na Igreja de<br />
Deus uma luz que arde e ilumina e<br />
uma seta escolhida, preparada para o<br />
tempo oportuno.<br />
9 Quantas vezes, deixando vestes<br />
preciosas, vestia-se como um pobre e<br />
andava descalço como um dos frades,<br />
pedindo que fizessem a paz!<br />
10 Fazia isso entre uma pessoa e<br />
outra sempre que era possível, ou<br />
entre Deus e os homens, e sempre<br />
com solicitude.
vestibus, vilibus indutus, discalceatis<br />
pedibus, quasi unus e fratribus<br />
incedens, rogabat ea quae ad pacem<br />
sunt (cfr. Luc 14,22)!<br />
10 Hoc inter virum et proximum (cfr.<br />
Ier 7.5) suum, quoties opportebat,<br />
hoc inter Deum et hominem, semper<br />
sollicite faciebat.<br />
11 Propterea paulo post elegit eum<br />
(cfr. Sir 45,4) Deus pastorem in<br />
universa Ecclesia (cfr. Act 5,11) sua<br />
sancta, et exaltavit caput eius in<br />
tribubus populorum (cfr. Ps 109,7;<br />
Apoc 13,7).<br />
100.<br />
1 Quod ut inspiratum divinitus (cfr.<br />
2Tim 3,16) et Christi Iesu voluntate<br />
operatum esse sciatur, longe ante<br />
beatus pater Franciscus hoc verbis<br />
praedixit et opere praesignavit.<br />
2 Nam cum ordo et religio fratrum,<br />
divina gratia faciente, satis iam<br />
inciperet dilatari, et velut cedrus in<br />
paradiso Dei, in caelestibus (cfr. Ez<br />
31,8; Ps 109,3) sanctorum attolleret<br />
verticem meritorum, et tamquam<br />
vinea electa (cfr. Ier 2,21) sacros<br />
produceret palmites in latitudinem<br />
orbis terrae (cfr. Ps 79,12; 17,20),<br />
sanctus Franciscus accessit ad<br />
dominum papam Honorium, qui<br />
Romanae tunc preerat Ecclesiae,<br />
supplici prece petens ab eo ut<br />
dominum Hugonem, episcopum<br />
Ostiensem, sui fratrumque suorum<br />
patrem et dominum ordinaret.<br />
3 Annuit dominus papa precibus<br />
sancti, et benigne obtemperans, suam<br />
illi super ordinem fratrum contulit<br />
potestatem.<br />
4 Quam ille reverenter et devote<br />
suscipiens, tamquam fidelis servus et<br />
prudens constitutus super familiam<br />
Domini, studebat modis omnibus<br />
cibum (cfr. Mat 24,45) aeternae vitae<br />
sibi commissis ministrare in tempore<br />
opportuno (cfr. Ps 144,15).<br />
11 Por isso, pouco depois Deus o<br />
escolheu para ser pastor em toda a<br />
sua santa Igreja, colocando-o acima<br />
de todos os povos.<br />
100.<br />
1 Para que se saiba que isso foi feito<br />
por inspiração divina e pela vontade<br />
de Jesus Cristo, muito tempo antes o<br />
bem- aventurado pai São Francisco<br />
tinha predito o fato com palavras e<br />
dado um sinal visível.<br />
2 No tempo em que a Ordem dos<br />
frades, pela graça de Deus, já tinha<br />
começado a se difundir bastante, e<br />
como um cedro no paraíso de Deus<br />
elevara-se até o céu pelos santos<br />
merecimentos, estendendo os ramos<br />
por toda a amplidão da terra como a<br />
vinha eleita, São Francisco dirigiu-se<br />
ao Papa Honório, que então<br />
governava a Igreja, e lhe suplicou que<br />
nomeasse o cardeal Hugolino, bispo<br />
de Óstia, como pai e senhor dele e de<br />
seus frades.<br />
3 O Papa anuiu aos desejos do santo<br />
e delegou com bondade ao cardeal o<br />
seu poder sobre a Ordem dos frades.<br />
4 Ele o recebeu com reverência e<br />
devoção, como um servo fiel e<br />
prudente constituído sobre a família<br />
do Senhor, e procurou por to dos os<br />
modos administrar no tempo<br />
oportuno o alimento da vida eterna<br />
aos que lhe tinham sido confiados.<br />
5 Por isso o santo pai se submetia a<br />
ele de todos os modos e o venerava<br />
com admirável e respeitoso afeto.
5 Propterea sanctus pater modis<br />
omnibus se subiciebat ei et miro ac<br />
reverenti eum venerabatur affectu.<br />
6 Spiritu Dei ducebatur, quo repletus<br />
(cfr. Mat 4,1; Act 13,9) erat, et ideo<br />
longe ante intuebatur quod<br />
postmodum erat in oculis omnium<br />
(cfr. Is 52,10) sic futurum.<br />
7 Nam quoties, familiaris religionis<br />
urgente causa vel potius charitate<br />
Christi (cfr. 2Cor 5,14) qua erga<br />
ipsum flagrabat cogente, scribere<br />
vellet ei, nequaquam acquiescebat<br />
ipsum in litteris suis vocari episcopum<br />
Ostiensem seu Velletrensem, sicut<br />
caeteri utebantur in salutationibus<br />
consuetis, sed, assumpta materia, sic<br />
aiebat: “Reverentissimo patri, sive<br />
domino Hugoni, totius mundi<br />
episcopo”.<br />
8 Saepe namque benedictionibus<br />
inauditis salutabat eum, et licet esset<br />
devota subiectione filius, dictante<br />
tamen Spiritu, quandoque ipsum<br />
paterno consolabatur colloquio,<br />
9 ut confortaret super eum<br />
benedictiones patrum, donec veniret<br />
desiderium collium aeternorum (cfr.<br />
Gen 49,26).<br />
101.<br />
1 Nimio quoque amore dictus<br />
dominus erga sanctum virum<br />
flagrabat, et ideo quidquid beatus vir<br />
loquebatur, quidquid faciebat,<br />
placebat ei, et in sola visione illius<br />
saepe totus afficiebatur.<br />
2 Testatur ipse de eo, quod numquam<br />
in tanta esset perturbatione seu animi<br />
motu, quod in visione ac collocutione<br />
sancti Francisci omne mentis nubilum<br />
non discederet serenum, effugaretur<br />
accidia et gaudium desuper aspiraret.<br />
3 Ministrabat iste beato Francisco<br />
tamquam servus domino (cfr. Luc<br />
12,37) suo, et quoties videbat eum,<br />
tamquam Christi apostolo (cfr. 1Cor<br />
1,1) reverentiam exhibebat, et<br />
6 Era conduzido pelo espírito de Deus,<br />
de que estava repleto, e por isso<br />
intuía muito antes o que depois seria<br />
revelado aos olhos de todos.<br />
7 Sempre que lhe escrevia, por algum<br />
motivo urgente da Ordem ou pelo<br />
amor que em Cristo lhe dedicava, não<br />
se limitava a chamá-lo de bispo de<br />
Ostia ou de Veletri, como os outros<br />
faziam nas saudações de praxe, mas<br />
começava com estas palavras: “Ao<br />
reverendíssimo pai, o senhor<br />
Hugolino, bispo de todo o mundo”.<br />
8 Saudava-o muitas vezes com<br />
bênçãos originais e, embora fosse<br />
filho devotamente submisso, por<br />
inspiração do Espírito Santo às vezes<br />
o consolava com uma conversa<br />
paternal, como “para cumulá-lo das<br />
bênçãos dos pais na espera do<br />
Desejado das colinas eternas” (cfr.<br />
Gen 49,26).<br />
101.<br />
1 O cardeal também tinha uma<br />
amizade enorme pelo santo, e por<br />
isso aprovava tudo que o santo dizia<br />
ou fazia; e só de vê-lo ficava muitas<br />
vezes todo comovido.<br />
2 Ele próprio afirmava que nunca<br />
tivera perturbação ou tentação tão<br />
grandes que não passassem só de ver<br />
ou conversar com o santo, o que lhe<br />
devolvia a serenidade, afugentava o<br />
aborrecimento e o fazia aspirar à<br />
alegria do alto.<br />
3 Pusera-se ao serviço de São<br />
Francisco como um servo ao seu<br />
senhor, e sempre que o via fazia-lhe<br />
uma reverência como a um apóstolo<br />
de Cristo, inclinando-se exterior e
inclinato utroque homine, saepe<br />
manus eius deosculabatur ore<br />
sacrato.<br />
4 Curabat sollicitus et devotus,<br />
quomodo beatus pater recuperare<br />
posset oculorum sanitatem, sciens<br />
eum virum sanctum et iustum (cfr.<br />
Act 3,14), et Ecclesiae Dei<br />
necessarium et utilem valde nimis<br />
(cfr. 2Esd 2,2).<br />
5 Compatiebatur super eum universae<br />
congregationi fratrum et filios<br />
miserabatur in patrem (cfr. Ps<br />
102,13).<br />
6 Monebat proinde sanctum patrem<br />
curam gerere sui et infirmitatis<br />
necessaria non abicere, ne ad<br />
peccatum aliquod potius quam ad<br />
meritum horum deputaretur incuria.<br />
7 Sanctus Franciscus vero, quae sibi a<br />
tam reverendo domino et tam<br />
carissimo patre dicebantur, humiliter<br />
observabat, cautius deinde agens et<br />
securius necessaria curae suae.<br />
8 Sed in tantum iam creverat malum,<br />
quod ad remedium qualecumque<br />
acutissima requirebat ingenia et<br />
acerbissima medicamina exposcebat.<br />
9 Sicque factum est, quod in pluribus<br />
locis decocto capite, incisis venis,<br />
superpositis emplastris et immissis<br />
collyriis, nihil proficeret (cfr. Ps<br />
88,23), sed quasi semper deterius se<br />
haberet (cfr. Mar 5,26).<br />
Caput VI - De moribus fratrum<br />
famulantium sancto Francisco, et<br />
qualiter ipse disponebat<br />
conversari.<br />
102.<br />
1 Haec fere per duos annos in omni<br />
patientia et humilitate sustinuit, in<br />
omnibus gratias agens Deo (cfr. Tob<br />
2,14; 1The 5,18).<br />
2 Sed ut ipse liberius suam<br />
intentionem dirigere posset ad Deum,<br />
interiormente, e muitas vezes lhe<br />
beijava as mãos com seus lábios<br />
consagrados.<br />
4 Interessou-se com solicitude e<br />
devoção para que o santo pai pudesse<br />
recuperar a antiga saúde dos olhos,<br />
vendo nele um homem santo e justo,<br />
muito útil e necessário à Igreja de<br />
Deus.<br />
5 Compartilhava os sofrimentos de<br />
toda a família dos frades,<br />
compadecendo-se dos filhos no pai.<br />
6 Por isso, exortava o santo pai a<br />
cuidar de sua saúde e a não recusar<br />
os remédios necessários na doença,<br />
pois esse descuido podia ser-lhe<br />
imputado como falta e não como<br />
merecimento.<br />
7 Aceitando com humildade tudo que<br />
lhe foi dito por um senhor tão<br />
reverendo e um pai tão querido, daí<br />
por diante São Francisco teve o maior<br />
cuidado e prudência com o que era<br />
necessário para sua cura.<br />
8 Só que a doença tinha se agravado<br />
tanto que para qualquer melhora<br />
exigia um especialista muito hábil e<br />
remédios muito dolorosos.<br />
9 Por essa razão, embora lhe tenham<br />
cauterizado a cabeça em diversos<br />
lugares, feito sangrias, colocado<br />
emplastros e derramado colírios, nada<br />
adiantou. Quase sempre foi ficando<br />
pior.<br />
Capítulo 6 - Do comportamento<br />
dos irmãos que cuidavam de São<br />
Francisco e de como ele desejava<br />
viver<br />
102.<br />
1 O santo suportou isso com toda<br />
paciência e humildade, durante quase<br />
dois anos, dando em tudo graças a<br />
Deus.<br />
2 Para pensar mais livremente em<br />
Deus, e para percorrer as moradas do
et beatarum mansionum in caelo<br />
positarum, frequenter mente<br />
excedens (cfr. 2Cor5 5,13), circuire<br />
posset ac ingredi officinas, et in<br />
pinguedine gratiae coram placidissimo<br />
et serenissimo universorum Domino<br />
se in caelestibus (cfr. 2Mac 14,35;<br />
Eph 1,3) presentare, quibusdam<br />
fratribus, merito sibi valde dilectis,<br />
commiserat curam sui.<br />
3 Erant enim illi viri virtutum (cfr.<br />
1Mac 5,50), devoti Deo, placentes<br />
sanctis, gratiosi hominibus, super<br />
quos, velut domus super columnas<br />
quatuor, beatus pater Franciscus<br />
innitebatur (cfr. Iud 16,29).<br />
4 Eorum namque nunc nomina<br />
supprimo, ipsorum verecundiae<br />
parcens, quae tamquam spiritualibus<br />
viris satis est eis familiaris amica.<br />
5 Verecundia enim omnium est<br />
ornatus aetatum, innocentiae testis,<br />
pudicae mentis indicium, disciplinae<br />
virga (cfr. Prov 22,15), specialis gloria<br />
conscientiae, famae custos et totius<br />
honestatis insigne.<br />
6 Haec virtus adornaverat istos, haec<br />
amabiles et benevolos eos reddebat<br />
hominibus; haec utique gratia<br />
omnibus erat communis (cfr. Act<br />
2,44), sed singulos virtus singula<br />
decorabat.<br />
7 Erat unus discretionis praecipuae,<br />
alter patientiae singularis, gloriosae<br />
simplicitatis alius, reliquus vero<br />
secundum corporis vires robustus et<br />
secundum animi mores placabilis.<br />
8 Hi vero omni vigilantia, omni studio,<br />
omni voluntate beati patris quietem<br />
animi excolebant, infirmitatem<br />
corporis procurabant, nullas<br />
declinantes angustias, nullos labores,<br />
quin totos se sancti servitio<br />
manciparent.<br />
103.<br />
1 Sed licet gloriosus pater iam esset<br />
coram Deo in gratia consummatus, et<br />
céu em seus êxtases freqüentes,<br />
vivendo na riqueza da graça diante do<br />
dulcíssimo e sereníssimo Senhor do<br />
universo, confiou o cuidado de sua<br />
pessoa a alguns frades<br />
verdadeiramente dignos de sua<br />
predileção.<br />
3 Eram homens virtuosos, entregues<br />
ao Senhor, gratos aos santos, aceitos<br />
pelos homens, sobre os quais o santo<br />
pai Francisco se apoiava como uma<br />
casa sobre quatro pilares.<br />
4 Não lhes vou citar os nomes agora<br />
em respeito a sua modéstia, que<br />
sempre foi íntima amiga desses<br />
santos frades.<br />
5 A modéstia, aliás, é ornamento de<br />
todas as idades, testemunha da<br />
inocência, indício de um coração puro,<br />
norma de conduta, glória especial da<br />
consciência, guarda de boa fama e<br />
distintivo de toda honestidade.<br />
6 Foi a virtude que adornou esses<br />
companheiros do santo e os tornou<br />
amáveis e aceitos por todos. Foi uma<br />
graça comum a todos, mas cada um<br />
tinha sua virtude.<br />
7 Um deles se destacava por sua<br />
discrição, outro era de uma paciência<br />
fora do comum, outro de renomada<br />
simplicidade e o último juntava à<br />
robustez do corpo a mansidão de<br />
espírito.<br />
8 Todos cuidavam da tranqüilidade do<br />
santo pai com toda a atenção, esforço<br />
e boa vontade. Tratavam também de<br />
sua doença sem poupar sacrifícios e<br />
fadigas para estarem ao inteiro dispor<br />
do santo.<br />
103.<br />
1 Embora já consumado em graça<br />
diante de Deus e resplandecendo em
operibus sanctis rutilaret inter<br />
homines mundi huius (cfr. Ioa 11,9),<br />
cogitabat tamen semper perfectiora<br />
incipere et tamquam doctissimus<br />
miles in castris Dei (cfr. Gen 32,2),<br />
provocato adversario, excitare iterum<br />
nova bella.<br />
2 Proponebat Christo duce (cfr. Dan<br />
9,25), ingentia se facturum, et<br />
fatiscentibus artubus, iam emortuo<br />
corpore, novo certamine sperat de<br />
hoste triumphum.<br />
3 Vera namque virtus temporis finem<br />
ignorat, cum mercedis exspectatio sit<br />
aeterna.<br />
4 Flagrabat proinde desiderio magno<br />
valde (cfr. Num 11,4; Mat 2,10) ad<br />
humilitatis reverti primordia et prae<br />
amoris immensitate spe gaudens (cfr.<br />
Rom 12,12), corpus suum, licet ad<br />
tantam iam devenisset extremitatem,<br />
revocare cogitabat ad pristinam<br />
servitutem.<br />
5 Amputabat a se penitus omnium<br />
curarum obstacula, et cunctarum<br />
sollicitudinum strepitum plenissime<br />
compescebat.<br />
6 Cumque infirmitatis suae occasione<br />
rigorem pristinum necessario<br />
temperaret, dicebat: “Incipiamus,<br />
fratres, servire Domino Deo, quia<br />
hucusque vix vel parum in nullo<br />
profecimus”.<br />
7 Non arbitrabatur se adhuc<br />
comprehendisse (cfr. Phip 3,13), et<br />
infatigabilis durans in sanctae<br />
novitatis proposito, semper inchoare<br />
sperabat.<br />
8 Volebat ad serviendum leprosis<br />
redire denuo, et habere contemptui,<br />
sicut aliquando habebatur.<br />
9 Hominum conversationem fugere<br />
proponebat, et ad loca remotissima se<br />
conferre, ut sic exutus omni cura et<br />
aliorum sollicitudine deposita, solus<br />
carnis paries inter se et Deum interim<br />
separaret.<br />
obras diante dos homens deste<br />
mundo, o santo pai estava sempre<br />
pensando em empreender coisas mais<br />
perfeitas e, como soldado veterano<br />
das batalhas de Deus, provocava o<br />
adversário para novos combates.<br />
2 Propunha-se a grandes proezas sob<br />
a orientação de Cristo e, mesmo<br />
semimorto pela falta de saúde,<br />
esperava triunfar do inimigo numa<br />
nova refrega.<br />
3 De fato, a virtude verdadeira não<br />
conhece fim, pois sabe que sua<br />
recompensa é eterna.<br />
4 Ardia, por isso, em um desejo<br />
enorme de voltar à humildade do<br />
começo, e seu amor era tão grande e<br />
alegremente esperançoso, que queria<br />
reduzir seu corpo à primitiva<br />
servidão, embora já estivesse no<br />
limite de suas forças.<br />
5 Afastava de si os obstáculos de<br />
todas as preocupações e freiava de<br />
uma vez a agitação de todas as<br />
solicitudes.<br />
6 Precisando moderar seu rigor antigo<br />
por causa da doença, dizia: “Vamos<br />
começar a servir a Deus, meus<br />
irmãos, porque até agora fizemos<br />
pouco ou nada”.<br />
7 Não pensava que já tivesse<br />
conseguido dominar-se mas, firme e<br />
incansável na busca da renovação<br />
espiritual, estava sempre pensando<br />
em começar.<br />
8 Queria voltar a servir os leprosos e<br />
ser desprezado como nos outros<br />
tempos.<br />
9 Queria fugir ao convívio das pessoas<br />
e ir para os lugares mais afastados,<br />
para se livrar de todos os cuidados e<br />
preocupações com as outras coisas, e<br />
ficar separado de Deus apenas pela<br />
parede provisória do corpo.
104.<br />
1 Videbat enim multos ad magisterii<br />
regimina convolare, quorum<br />
temeritatem detestans, ab huiusmodi<br />
peste sui exemplo revocare studebat<br />
eos.<br />
2 Dicebat enim bonum fore coram<br />
Deo et acceptabile curam gerere<br />
aliorum, et sollicitudinem animarum<br />
aiebat eos suscipere decere, qui<br />
dumtaxat in ea nihil de suo<br />
quaererent (cfr. Phip 2,21) sed<br />
divinam semper in omnibus<br />
attenderent voluntatem.<br />
3 Qui videlicet propriae saluti nihil<br />
praeponerent et subditorum non<br />
applausus attenderent sed profectus,<br />
non coram hominibus pompam sed<br />
gloriam ante Deum (cfr. Rom 4,2);<br />
4 qui praelationem non affectarent<br />
sed timerent; quos habita non<br />
extolleret sed humiliaret, et ablata<br />
non deiceret sed exaltaret.<br />
5 Sed praecipue in tempore hoc, in<br />
quo tantum superexcrevit malitia et<br />
superabundavit (cfr. 2The 1,3)<br />
iniquitas, periculosum dicebat regere,<br />
regi vero affirmabat utilius.<br />
6 Dolebat quosdam prima opera (cfr.<br />
Apoc 2,5) reliquisse, et novis<br />
adinventionibus pristinam oblitos esse<br />
simplicitatem.<br />
7 Propterea lamentabatur eos qui<br />
quandoque magis superioribus toto<br />
desiderio intendebant, ad infima et<br />
vilia descendisse, et per frivola et<br />
inania in campo vacuae libertatis,<br />
relictis veris gaudiis, discurrere et<br />
vagare.<br />
8 Orabat proinde divinam clementiam<br />
pro liberatione filiorum, et conservari<br />
eos in data gratia (cfr. Rom 12,3)<br />
devotissime precabatur.<br />
Caput VII - Quomodo de Senis<br />
venit Assisium, et de ecclesia<br />
104.<br />
1 Percebendo que muitos queriam<br />
alcançar cargos e honrarias e<br />
detestando sua temeridade, tentou<br />
afastá-los dessa peste por seu próprio<br />
exemplo.<br />
2 Dizia que seria coisa aceitável e boa<br />
diante de Deus assumir o governo dos<br />
outros mas só deveriam assumir o<br />
cuidado das almas os que em tal<br />
ofício não buscavam seus interesses<br />
mas acima de tudo atendiam à<br />
vontade de Deus.<br />
3 Que não deveriam antepor coisa<br />
nenhuma à sua própria salvação nem<br />
esperar de seus súditos aplausos mas<br />
aproveitamento, nem deviam querer<br />
os favores dos homens mas a glória<br />
de Deus.<br />
4 Não deveriam ambicionar cargos<br />
mas temê-los. O que possuíam não<br />
devia orgulhá-los mas humilhá-los, e<br />
o que lhes fosse tirado não os devia<br />
abater mas exaltar.<br />
5 Dizia que mandar era coisa muito<br />
perigosa, especialmente neste tempo<br />
em que a maldade transbordou e a<br />
iniquidade superabundou, mas que<br />
obedecer era sempre melhor.<br />
6 Sofria porque alguns tinham<br />
abandonado os primeiros trabalhos e<br />
se haviam esquecido da simplicidade<br />
antiga para seguirem novos rumos.<br />
7 Queixava-se dos que no começo<br />
tinham procurado com ardor as coisas<br />
do alto mas tinham acabado por cair<br />
em ambições vulgares e terrenas e,<br />
deixando as verdadeiras alegrias,<br />
corriam atrás de frivolidades e<br />
ambições, no campo das pretensas<br />
liberdades.<br />
8 Suplicava a clemência de Deus pela<br />
libertação de seus filhos e pedia com<br />
ardor que os conservasse na graça<br />
que tinham recebido.<br />
Capítulo 7 - Como voltou de Sena<br />
para Assis, da igreja de Santa
Sanctae Mariae de Portiuncula, et<br />
de fratrum benedictione.<br />
105.<br />
1 In mense autem sexto ante obitus<br />
sui diem, cum esset apud Senas pro<br />
infirmitate oculorum curanda, coepit<br />
in toto reliquo corpore graviter<br />
infirmari, et fracto stomacho<br />
infirmitate diuturna et vitio hepatis,<br />
sanguinem multum evomuit, ita quod<br />
visus est morti approprinquare.<br />
2 Quo comperto, frater Helias<br />
citissime de longinquo cucurrit ad<br />
eum.<br />
3 In cuius adventu sanctus pater in<br />
tantum convaluit ut, relicta terra illa,<br />
cum ipso ad Cellam de Cortona<br />
veniret.<br />
4 Veniente quoque ipso ibidem et per<br />
tempus aliquod faciente moram (cfr.<br />
Mat 25,5), intumuit venter eius,<br />
turguere crura, tumueruntque pedes<br />
et stomachi magis ac magis defectum<br />
incurrit, ut cibum aliquem recipere vix<br />
valeret.<br />
5 Rogavit deinde fratrem Heliam ut<br />
eum Assisium faceret deportari.<br />
6 Fecit bonus filius quod benignus<br />
pater praecepit, et praeparatis<br />
omnibus, ipsum ad concumpitum<br />
locum perduxit.<br />
7 Laetata est civitas in adventu (cfr.<br />
Est 8,15; 2Cor 7,6) beati patris et<br />
omnium populorum ora laudabant<br />
Deum (cfr. Dan 3,51);<br />
8 universa namque multitudo populi<br />
sanctum Dei (cfr. Luc 1,10; Mar 1,24)<br />
sperabat in proximo moriturum, et<br />
haec erat exsultationis tantae<br />
materia.<br />
106.<br />
1 Dei quoque nutu (cfr. Iob 26,11)<br />
factum est hoc, ut sancta anima carne<br />
soluta inde ad caelorum regna (cfr.<br />
Mat 3,2) transiret, ubi sibi adhuc in<br />
Maria da Porciúncula, e da bênção<br />
dos irmãos<br />
105.<br />
1 Seis meses antes de sua morte,<br />
estando em Sena para cuidar da<br />
doença dos olhos, começou a ficar<br />
gravemente enfermo em todo o resto<br />
do corpo. Seu estômago se desfez<br />
pelos problemas contínuos e por<br />
males do fígado, e vomitou muito<br />
sangue, parecendo estar quase à<br />
morte.<br />
2 Ao ser informado, Frei Elias veio de<br />
longe, o mais depressa possível, para<br />
junto dele.<br />
3 Quando chegou, o santo pai<br />
melhorou tanto, que pôde sair<br />
daquela terra e ir com ele para Celle,<br />
perto de Cortona.<br />
4 Mas, pouco depois de ter chegado,<br />
seu ventre se intumesceu, incharamse<br />
as pernas e os pés, e o estômago<br />
piorou cada vez mais, mal podendo<br />
reter algum alimento.<br />
5 Pediu, então, a Frei Elias, que o<br />
fizesse levar para Assis.<br />
6 O bom filho atendeu o que lhe pedia<br />
o bondoso pai, preparou tudo e levouo<br />
para onde desejava.<br />
7 Alegrou-se a cidade com a chegada<br />
do bem-aventurado pai, e todos<br />
louvavam a Deus.<br />
8 Toda a multidão do povo sabia que<br />
o santo de Deus ia morrer logo, e foi<br />
por isso que se alegrou tanto.<br />
106.<br />
1 De fato, foi por disposição de Deus<br />
que sua santa alma, livre do corpo,<br />
partiu para o reino dos céus do<br />
mesmo lugar em que, ainda na carne,
carne manenti (cfr. Phip 1,24) primo<br />
data est notitia supernorum et infusa<br />
unctio salutaris.<br />
2 Nam cum in omni sede terrarum<br />
caelorum regna (cfr. Ez 34,13; Mat<br />
5,3) constituta cognosceret, et in<br />
omni loco divinam gratiam electis Dei<br />
(cfr. Rom 8,33) tribui crederet,<br />
expertus erat tamen locum ecclesiae<br />
Sanctae Mariae in Portiuncula gratia<br />
uberiore repletum, et supernorum<br />
visitatione spirituum frequentatum.<br />
3 Aiebat proinde fratribus saepe:<br />
“Videte, o filii, ne quando hunc locum<br />
relinquatis.<br />
4 Si ab una parte foras pelleremini, ex<br />
alia reintrate; nam locus iste vere<br />
sanctus est (cfr. Ez 42,13) et<br />
habitatio Dei (Cfr. 1Par 29,1).<br />
5 Hic cum pauci essemus (cfr. 1Par<br />
16,19), nos augmentavit Altissimus;<br />
hic luce sapientiae suae illuminavit<br />
suorum pauperum corda (cfr. Eph<br />
1,18); hic igne amoris sui nostras<br />
voluntates accendit.<br />
6 Hic qui oraverit corde devoto, quod<br />
petierit obtinebit, et offendens gravius<br />
punietur.<br />
7 Propterea, filii, omni honore dignum<br />
habete locum habitaculi Dei (cfr. 3Re<br />
8,30.33), et in toto corde vestro, in<br />
voce exsultationis et confessionis, ibi<br />
confitemini Deo (cfr. Ier 29,13; Ps<br />
41,5; 135,2).<br />
107.<br />
1 Interea infirmitate crescente, omne<br />
robur corporis eius elanguit, et<br />
omnibus viribus destitutus, nullo<br />
modo poterat se movere.<br />
2 Et quidem cum a quodam fratre<br />
fuisset interrogatus, quid vellet potius<br />
tolerare, hanc scilicet diuturnam et sic<br />
longam infirmitatem, an a carnifice<br />
quodcumque grave martyrium<br />
sustinere, respondit:<br />
3 “Illud mihi, fili, illud dulcius,<br />
acceptiusque semper exstitit et<br />
teve o primeiro conhecimento das<br />
coisas espirituais e lhe foi infundida a<br />
unção salvadora.<br />
2 Sabia que o Reino dos Céus está em<br />
toda parte e que em qualquer lugar a<br />
graça divina pode ser dada aos<br />
escolhidos de Deus, mas a<br />
experiência lhe ensinara que aquele<br />
local da igreja de Santa Maria da<br />
Porciúncula estava cheio de graça<br />
mais abundante e era freqüentado<br />
pelos espíritos celestiais.<br />
3 Dizia muitas vezes a seus irmãos:<br />
“Não saiam nunca deste lugar, meus<br />
filhos.<br />
4 Se os puserem para fora por um<br />
lado, entrem pelo outro, porque este<br />
lugar é verdadeiramente santo e<br />
habitação de Deus.<br />
5 Aqui o Altíssimo nos deu<br />
crescimento quando ainda éramos<br />
poucos. Aqui iluminou o coração de<br />
seus pobres com a luz de sua<br />
sabedoria. Aqui incendiou nossas<br />
vontades com o fogo do seu amor.<br />
6 Quem rezar com devoção neste<br />
lugar conseguirá o que pedir, e quem<br />
o desrespeitar será mais gravemente<br />
punido.<br />
7 Por isso, filhos, tenham todo o<br />
respeito para com o lugar onde Deus<br />
mora, e louvem aqui o Senhor com<br />
todo o seu coração, entre gritos de<br />
júbilo e de louvor”.<br />
107.<br />
1 Nesse meio tempo, a doença se<br />
agravou, desvanesceu-se todo o vigor<br />
de seu corpo e, já sem forças, não se<br />
podia mover de maneira alguma.<br />
2 Perguntando-lhe um frade o que<br />
preferia suportar: essa doença<br />
constante e demorada ou o martírio<br />
violento nas mãos de um carrasco,<br />
respondeu:<br />
3 “Filho, para mim a melhor coisa, a<br />
mais agradável e desejável sempre<br />
consistiu em fazer o que o Senhor
exsistit, quod Domino Deo meo magis<br />
in me et de me fieri placet (cfr. Deut<br />
13,18; Rom 12,1), cuius utique<br />
voluntati solum semper desidero<br />
concors et obediens per omnia<br />
inveniri.<br />
4 Sed in cuiuslibet martyrii<br />
compensatione hanc infirmitatem pati<br />
vel per tres dies molestius mihi foret;<br />
quod non pro mercedis remuneratione<br />
loquor, sed pro sola quam ingerit<br />
molestia (cfr. Dan 3,50) passionis”.<br />
5 O martyr et martyr, qui ridens et<br />
gaudens libentissime tolerabat quod<br />
omnibus erat acerbissimum et<br />
gravissimum intueri!<br />
6 Revera nullum in eo remanserat<br />
membrum absque nimio passionis<br />
dolore, et calore naturali sensim<br />
amisso, ad extrema quotidie<br />
propinquabat.<br />
7 Stupebant medici, mirabantur<br />
fratres, quomodo spiritus vivere<br />
posset in carne sic mortua, cum<br />
consumptis carnibus, sola cutis<br />
ossibus adhaereret (cfr. Iob 19,20).<br />
108.<br />
1 Enimvero cum videret sibi imminere<br />
diem extremum, quod etiam per<br />
revelationem divinam ante duobus<br />
annis ei fuerit indicatum, vocatis ad<br />
se fratribus quos volebat (cfr. Mar<br />
3,13), unicuique, sicut ei desuper<br />
dabatur (cfr. Ioa 19,11), velut olim<br />
patriarcha Iacob suis filiis benedixit,<br />
immo velut alter Moyses ascensurus<br />
in montem quem constituit ei Deus<br />
(cfr. Deut 32,49), filios Israel<br />
benedictionibus ampliavit.<br />
2 Cumque a sinistris ipsius resideret<br />
frater Helias, circumsedentibus<br />
reliquis filiis, cancellatis manibus<br />
dexteram posuit super caput (cfr. Gen<br />
48,14) eius, et exteriorum oculorum<br />
lumine privatus et usu:<br />
“Super quem”, inquit, “teneo<br />
dexteram meam?”.<br />
mais desejar de mim e em mim. A<br />
única coisa que desejo é estar sempre<br />
de acordo e obedecendo à sua<br />
vontade em tudo e por tudo.<br />
4 Para mim, no entanto, suportar esta<br />
doença, mesmo que seja por mais<br />
três dias, seria mais doloroso do que<br />
qualquer martírio. Não estou falando<br />
de recompensa por merecimento,<br />
mas apenas do sofrimento que a<br />
doença traz consigo”.<br />
5 Duas vezes mártir era ele, que<br />
suportava de boa vontade, risonho e<br />
alegre, o que para os outros era duro<br />
e insuportável só de ver!<br />
6 De fato, “não tinha sobrado nele<br />
membro algum sem excessiva dor”.<br />
Já tinha perdido o calor natural e se<br />
aproximava cada vez mais da morte.<br />
7 Espantavam-se os médicos e<br />
admiravam-se os frades de que seu<br />
espírito pudesse viver em um corpo já<br />
tão morto, pois a carne já se havia<br />
consumido e estava reduzido a pele e<br />
ossos.<br />
108.<br />
1 Vendo aproximar-se o último dia,<br />
que inclusive já lhe fora revelado<br />
divinamente dois anos antes, chamou<br />
os frades que quis, abençoou a cada<br />
um conforme lhe foi inspirado pelo<br />
céu, como outrora o patriarca Jacó<br />
com seus filhos, e mesmo como um<br />
outro Moisés antes de subir ao monte<br />
que Deus lhe havia indicado, cumulou<br />
de bênçãos os filhos de Israel.<br />
2 Frei Elias estava à sua esquerda e<br />
os outros filhos sentados ao redor. O<br />
santo cruzou os braços e pôs a mão<br />
direita sobre a cabeça dele. Privado<br />
como estava da luz e do uso dos<br />
olhos do corpo, perguntou:<br />
- “Sobre quem coloquei minha mão<br />
direita?”<br />
“Sobre Frei Elias”, responderam.<br />
- 3 “É isso que eu quero”, disse. “Eu
“Super fratrem Heliam”, inquiunt.<br />
3 “Et ego sic volo”, ait. “Te”, inquit,<br />
“fili, in omnibus et per omnia (cfr. Eph<br />
4,6) benedico, et sicut in manibus tuis<br />
fratres meos et filios augmentavit<br />
Altissimus, ita et super te et in te<br />
omnibus benedico.<br />
4 In caelo et in terra benedicat te rex<br />
omnium Deus (cfr. Ps 112,6; Tob<br />
9,9).<br />
5 Benedico te sicut possum et plus<br />
quam possum, et quod non possum<br />
ego, possit in te qui omnia potest.<br />
6 Recordetur Deus (cfr. Dan 14,37)<br />
operis et laboris tui, et in retributione<br />
iustorum (cfr. Heb 2,2) sors tua<br />
servetur.<br />
7 Omnem benedictionem, quam<br />
cupis, invenias, et quod digne<br />
postulas impleatur”.<br />
8 “Valete, filii omnes, in timore Dei<br />
(cfr. Sir 9,22), et permanete in ipso<br />
semper, quoniam futura est super vos<br />
tentatio maxima et tribulatio (cfr. Sir<br />
27,6; Ps 21,12) appropinquat.<br />
9 Felices qui in his quae coeperunt<br />
perseverabunt (cfr. Mat 10,22), a<br />
quibus nonnullos futura scandala<br />
separabunt.<br />
10 Ego enim ad Dominum propero, et<br />
ad Deum meum, cui devote in spiritu<br />
meo servivi (cfr. Ps 29,9; Rom 1,9),<br />
iam ire confido”.<br />
11 Erat tunc temporis manens in<br />
palatio Assisinati episcopi, et<br />
propterea rogavit fratres, ut eum ad<br />
locum Sanctae Mariae de Portiuncula<br />
citissime transportarent.<br />
12 Volebat enim ibi animam reddere<br />
Deo, ubi, sicut dictum est, primo<br />
perfecte viam veritatis (cfr. Ps<br />
118,30) agnovit.<br />
Caput VIII - Quid fecerit et dixerit<br />
quando feliciter obiit.<br />
109.<br />
te abençôo, meu filho, em tudo e por<br />
tudo, e como o Senhor em tuas mãos<br />
aumentou os meus irmãos e filhos,<br />
assim sobre ti e em ti a todos eu<br />
abençôo.<br />
4 No céu e na terra te abençoe Deus,<br />
Rei do Universo.<br />
5 Abençôo-te como eu posso, mais do<br />
que eu posso, e, o que eu não posso,<br />
que possa em teu benefício aquele<br />
que pode tudo.<br />
6 Lembre-se Deus de tua ação e dos<br />
teus trabalhos, e reserve o teu lugar<br />
na retribuição dos justos.<br />
7 Que tenhas toda bênção que<br />
desejas e alcances tudo que pedires<br />
com justiça”.<br />
8 “Adeus, meus filhos, vivei sempre<br />
no temor do Senhor, porque as<br />
maiores provações vos ameaçam e a<br />
tribulação está às portas.<br />
9 Felizes os que perseverarem no que<br />
empreenderam, porque os escândalos<br />
que estão para vir vão afastar alguns<br />
do seu meio.<br />
10 Eu me apresso a ir para a casa do<br />
Senhor, para o meu Deus vou com<br />
confiança, porque o servi com<br />
devoção”.<br />
11 Como estivesse hospedado no<br />
palácio do bispo de Assis, pediu aos<br />
frades que o levassem o mais<br />
depressa possível para Santa Maria da<br />
Porciúncula. 12 Queria entregar sua<br />
alma a Deus naquele lugar em que,<br />
como dissemos, começou a entender<br />
com perfeição o caminho da verdade.<br />
109.<br />
Capítulo 8 - O que fez e disse<br />
quando faleceu felizmente
1 Conversionis suae tempus iam erat<br />
viginti annorum spatio<br />
consummatum, sicut sibi divina<br />
innotuerat voluntate.<br />
2 Nam cum ipse beatus pater et frater<br />
Helias tempore quodam apud<br />
Fulgineum morarentur, nocte quadam<br />
cum se sopori dedissent, adstitit fratri<br />
Heliae sacerdos quidam albis indutus,<br />
grandaevae ac provectae aetatis,<br />
aspectu venerabilis, dicens:<br />
3 “Surge, frater, et dic fratri<br />
Francisco, quoniam expleti sunt<br />
decem et octo anni ex quo mundo<br />
renuntians, Christo adhaesit, et<br />
duobus tantum annis dehinc in hac<br />
vita manens viam universae carnis<br />
(cfr. Ios 23,14), vocante ipsum ad se<br />
Domino (cfr. Gen 3,9), introibit”.<br />
4 Sicque factum est ut sermo Domini,<br />
quem diu ante praedixerat, constituto<br />
termino compleretur (cfr. 2Par<br />
36,21).<br />
5 Cum igitur in loco sibi valde<br />
desiderato paucis quievisset diebus,<br />
et cognosceret tempus propinquae<br />
mortis instare (cfr. Heb 9,9), vocavit<br />
ad se duos fratres et suos filios<br />
speciales, praecipiens eis de morte<br />
propinqua, immo de vita sic proxima,<br />
in exsultatione (cfr. Ps 106,22)<br />
spiritus, alta voce Laudes Domino<br />
decantare.<br />
6 Ipse vero, prout potuit, in illum<br />
Davidicum psalmum erupit: “Voce<br />
mea”, inquit, “ad Dominum clamavi,<br />
voce mea ad Dominum deprecatus<br />
sum (Ps 141,2-8)”.<br />
7 Frater autem quidam de<br />
assistentibus, quem sanctus satis<br />
magno diligebat amore, pro fratribus<br />
omnibus plurimum exsistens<br />
sollicitus, cum haec intueretur et<br />
sancti cognosceret exitum<br />
propinquare, dixit ad eum: “Benigne<br />
pater, heu absque patre (cfr. Lam<br />
5,3) iam remanent filii, et oculorum<br />
privantur lumine vero (cfr. 1Ioa 2,8)!<br />
1 Já tinham passado vinte anos desde<br />
sua conversão e, como lhe fora<br />
comunicado por divina revelação,<br />
estava próxima sua última hora.<br />
2 De fato, quando o bem-aventurado<br />
Francisco e Frei Elias moravam juntos<br />
em Foligno, certa noite apareceu em<br />
sonho a Frei Elias um sacerdote<br />
vestido de branco, de idade muito<br />
avançada e aspecto venerável, e<br />
disse:<br />
3 “Levanta-te, irmão, e diz a Frei<br />
Francisco que já se passaram dezoito<br />
anos desde que renunciou ao mundo<br />
e aderiu a Cristo. Permanecerá só<br />
mais dois anos nesta vida e depois,<br />
chamado pelo Senhor, seguirá o<br />
caminho de toda carne mortal”.<br />
4 Era o que estava acontecendo, para<br />
que a seu tempo fosse realizada a<br />
palavra de Deus, anunciada com tal<br />
antecedência.<br />
5 Tendo descansado uns poucos dias<br />
no lugar que tanto amava, e sabendo<br />
que tinha chegado a hora de morrer,<br />
chamou dois frades, filhos seus<br />
prediletos, e lhes mandou que<br />
cantassem em voz alta os Louvores<br />
do Senhor, na alegria do espírito pela<br />
morte, ou antes pela Vida, já tão<br />
próxima.<br />
6 Ele mesmo entoou como pôde o<br />
Salmo de Davi: “Em alta voz clamo ao<br />
Senhor, em alta voz suplico ao<br />
Senhor” (Sl 141,2-8).<br />
7 Um dos frades presentes, pelo qual<br />
o santo tinha a maior amizade, e que<br />
era muito solícito por todos os irmãos,<br />
vendo isso e sabendo que a morte do<br />
santo estava próxima, disse-lhe: “Ó<br />
pai bondoso, teus filhos vão ficar sem<br />
pai, vão ficar sem a verdadeira luz de<br />
seus olhos!<br />
8 Lembra-te dos órfãos que estás<br />
deixando, perdoa todas as nossas<br />
culpas e alegra com tua santa bênção<br />
tanto os presentes como os<br />
ausentes!”
8 Recordare igitur orphanorum quos<br />
deseris, et omnibus culpis remissis,<br />
tam praesentes quam absentes<br />
omnes tua sancta benedictione<br />
laetifica”.<br />
9 Ad quem sanctus: “Ecce”, inquit,<br />
“ego vocor a Deo, fili!<br />
10 Fratribus meis tam absentibus<br />
quam praesentibus offensas omnes et<br />
culpas remitto, et eos, sicut possum,<br />
absolvo; quibus tu haec denuntians,<br />
ex parte mea omnibus benedices”.<br />
110.<br />
1 Iussit denique codicem<br />
Evangeliorum portari, et Evangelium<br />
secundum Iohannem sibi legi<br />
poposcit, ab eo loco ubi incipit: Ante<br />
sex dies paschae, sciens Iesus quia<br />
venit hora eius, ut transeat ex hoc<br />
mundo ad Patrem (Ioa 13,1 (12,1)).<br />
2 Hoc etiam Evangelium legere<br />
proposuerat sibi minister, priusquam<br />
ei praeciperetur; hoc etiam in prima<br />
libri apertione occurrit, cum tota et<br />
plena Bibliotheca esset, in qua<br />
Evangelium legi debebat.<br />
3 Iussit proinde se superponi cilicio et<br />
conspargi cinere, qui terra et cinis<br />
(cfr. Sir 10,9; 17,31) mox erat<br />
futurus.<br />
4 Convenientibus itaque multis (cfr.<br />
Deut 31,11) fratribus, quorum ipse<br />
pater et dux erat (cfr. Act 14,11),<br />
reverenterque adstantibus et<br />
exspectantibus omnibus exitum<br />
beatum et consummationem (cfr. Sir<br />
33,24) felicem, sanctissima illa anima<br />
carne soluta est, qua in abysso<br />
claritatis absorpta, corpus obdormivit<br />
in Domino (cfr. Act 7,60).<br />
5 Unus autem ex fratribus et<br />
discipulis eius, fama non modicum<br />
celebris, cuius nomen nunc existimo<br />
reticendum, quoniam dum vivit in<br />
carne (cfr. Gal 2,20) non vult<br />
praeconio gloriari, vidit animam<br />
sanctissimi patris recto tramite in<br />
9 Respondeu-lhe o santo: “Filho,<br />
estou sendo chamado por Deus.<br />
10 A meus irmãos, tanto presentes<br />
como ausentes, perdôo todas as<br />
ofensas e culpas, e os absolvo quanto<br />
me é possível. Leva esta notícia para<br />
todos e abençoa-os de minha parte”.<br />
110.<br />
1 Mandou trazer, então, o livro dos<br />
Evangelhos e pediu que lessem o<br />
trecho de São João no lugar que<br />
começa: “Seis dias antes da Páscoa,<br />
sabendo Jesus que sua hora tinha<br />
chegado e devia passar deste mundo<br />
para o Pai...”(Jo 13,1 (12,1))<br />
2 Era justamente o Evangelho que o<br />
ministro tinha pensado em ler, antes<br />
que lhe fosse dada a ordem. E<br />
abriram o livro nesse ponto na<br />
primeira vez, embora fosse uma Bíblia<br />
inteira o livro em que estavam<br />
procurando o Evangelho.<br />
3 Depois, mandou que lhe pusessem<br />
um cilício e jogassem cinzas por cima,<br />
porque dentro em breve seria pó e<br />
cinza.<br />
4 Estando presentes muitos irmãos,<br />
de quem ele era o pai e guia, a<br />
esperar com reverência o fim ditoso e<br />
bem-aventurado, sua alma santíssima<br />
desprendeu-se da carne e foi<br />
absorvida pelo abismo da claridade,<br />
enquanto seu corpo adormecia no<br />
Senhor.<br />
5 Um de seus irmãos e discípulos, não<br />
pouco famoso, cujo nome acho<br />
melhor calar agora, porque enquanto<br />
viveu na carne não quis gloriar-se<br />
desse fato, viu a alma do pai<br />
santíssimo subindo diretamente para<br />
o céu, acima das grandes águas.<br />
6 Era como uma estrela do tamanho
caelum conscendere super aquas<br />
multas (cfr. Ios 8,20; Ps 28,3).<br />
6 Erat enim quasi stella (cfr. Sir,<br />
50,6) quoquo modo lunae<br />
immensitatem habens, solis vero<br />
utcumque retinens claritatem, a<br />
candida subvecta nubecula (cfr. 1Cor<br />
15,41; Apoc 14,14).<br />
111.<br />
1 Libet de ipso propterea sic<br />
exclamare: “O quam gloriosus est iste<br />
sanctus, cuius animam vidit discipulus<br />
in caelum ascendere!<br />
2 Pulchra ut luna, electa ut sol (cfr.<br />
Act 2,34; Cant 6,9), in nube candida<br />
cum ascenderet, gloriosissime<br />
rutilabat (cfr. Apoc 14,14; Cant 3,6)!<br />
3 O vere mundi lucerna, sole<br />
splendidius lucens in Christi Ecclesia<br />
(cfr. Mat 5,15; Rom 16, 16), ecce iam<br />
lucis tuae radios subtraxisti et in illa<br />
luminosa patria secedens, pro nobis<br />
miseris Angelorum et Sanctorum<br />
frequentiam (cfr. Heb 12,22)<br />
commutasti!<br />
4 O insignis praeconii almitas<br />
gloriosa, noli filiorum te cura exuere,<br />
licet exutus iam sis consimili carne!<br />
5 Nosti, revera nosti, in quanto eos<br />
discrimine positos reliquisti, quorum<br />
labores innumeros et frequentes<br />
angustias sola tua praesentia felix<br />
omni hora misericorditer relevabat.<br />
6 O vere misericors, pater<br />
sanctissime, qui peccantibus filiis<br />
‘misereri semper et parcere’ benigne<br />
paratus eras! Tibi ergo benedicimus,<br />
digne pater, cui benedixit (Tob 8,17;<br />
Gen 27,27) Altissimus, qui semper est<br />
Deus super omnia benedictus. Amen<br />
(cfr. Rom 9,5)”.<br />
Caput IX - Lamentum fratrum et<br />
gaudium cum cernerent signa ferentem<br />
crucis, et de alis<br />
Seraphim.<br />
da lua e com toda a claridade do sol,<br />
levada por uma nuvenzinha branca.<br />
111.<br />
1 Possa eu exclamar agora: “Como é<br />
glorioso este santo, cuja alma um<br />
discípulo viu subir ao céu!<br />
2 Bela como a lua, resplandecente<br />
como o sol, subindo em uma nuvem<br />
branca, brilhava com toda a glória!<br />
3 Ó luzeiro do mundo, que iluminas a<br />
Igreja de Cristo com esplendor maior<br />
que o sol, agora já recolheste os raios<br />
de tua luz e foste para a pátria<br />
esplendorosa, trocando a nossa pobre<br />
convivência pela dos anjos e santos!<br />
4 Ó gloriosa beleza de tão insigne<br />
arauto, não deixes teus filhos<br />
desamparados, embora já não estejas<br />
mais revestido de carne semelhante à<br />
nossa.<br />
5 Sabes, sabes de verdade as<br />
dificuldades em que foram<br />
abandonados aqueles a quem bastava<br />
a tua feliz presença para libertar<br />
misericordiosamente, a qualquer<br />
momento, dos trabalhos sem conta e<br />
das constantes angústias.<br />
6 Pai santíssimo e cheio de<br />
misericórdia, sempre tão pronto a ter<br />
compaixão e a perdoar os teus filhos<br />
que pecavam! Nós te bendizemos, pai<br />
digno, abençoado pelo Altíssimo, que<br />
é o Deus eternamente bendito sobre<br />
todas as coisas. Amém!”<br />
Capítulo 9 - Lamento dos frades e<br />
sua alegria ao vê-lo portando os<br />
sinais da cruz, e das asas do<br />
Serafim.
112. 1 Factus est propterea<br />
concursus populorum multorum<br />
laudantium Deum ac dicentium (cfr.<br />
Act21,30; Mic 5,7; Luc 2,13):<br />
“Laudatus et benedictus tu Domine<br />
Deus noster (cfr. Dan 3,57; Ps<br />
40,14), qui nobis indignis tam<br />
pretiosum depositum commendasti!<br />
2 Laus et gloria sit tibi, Trinitas<br />
ineffabilis!”<br />
3 Catervatim tota civitas (cfr. Mat<br />
8,34) Assisii ruit, et omnis accelerat<br />
regio videre magnalia Dei (cfr. Mat<br />
3,5; Act 2,11), quae in servo sancto<br />
suo gloriose ostenderat Dominus<br />
maiestatis (cfr. Is 2,10).<br />
4 Unusquisque autem cantabat<br />
canticum laetitiae, prout cordis<br />
gaudium (cfr. Lam 5,15) suggerebat,<br />
et de adimpleto desiderio (cfr. Phip<br />
4,19) benedicebant universi<br />
omnipotentiam Salvatoris.<br />
5 Verumtamen filii lamentabantur<br />
tanto patre orbati, et pium cordis<br />
affectum lacrimis et suspiriis<br />
ostendebant.<br />
6 Sed temperabat moestitiam<br />
gaudium inauditum, et miraculi<br />
novitas eorum mentes in stuporem<br />
nimium convertebat.<br />
7 Versus est luctus (cfr. Est 13,17) in<br />
canticum, et ploratio in iubilationem.<br />
8 Numquam enim audierant, nec<br />
legerant in scripturis quod oculis<br />
mostrabatur, quod et persuaderi vix<br />
potuisset eis, si non tam evidenti<br />
testimonio probaretur.<br />
9 Resultabat revera in eo forma crucis<br />
et passionis Agni immaculati (cfr. 1Pet<br />
1,19), qui lavit crimina mundi (cfr.<br />
Apoc 1,5), dum quasi recenter e cruce<br />
depositus videretur, manus et pedes<br />
clavis confixos et dextrum latus quasi<br />
lancea (cfr. Ioa 19,34) vulneratum.<br />
10 Intuebantur namque carnem illius,<br />
quae nigra fuerat prius, candore nimio<br />
renitentem, et ex sui pulchritudine<br />
112. 1 Acorreram as multidões<br />
louvando a Deus e dizendo: “Louvado<br />
e bendito sejas, Senhor nosso Deus,<br />
que a nós indignos confiaste tão<br />
santos despojos!<br />
2 Louvor e glória a ti, Trindade<br />
inefável!”<br />
3 A cidade de Assis veio em peso, e a<br />
região inteira acorreu para<br />
contemplar os prodígios divinos que o<br />
Senhor da majestade realizara<br />
gloriosamente no seu santo servo.<br />
4 Cada um entoava seu canto de<br />
alegria, conforme lhe inspirava a<br />
alegria do coração, e todos bendiziam<br />
a onipotência do Salvador que tinha<br />
cumprido seus desejos.<br />
5 Mas os filhos choravam por ter<br />
perdido semelhante pai e mostravam<br />
com lágrimas e suspiros a piedosa<br />
afeição de seus corações.<br />
6 Mas um gozo inaudito temperava a<br />
tristeza e a singularidade do milagre<br />
enchera-os de assombro.<br />
7 Mudou-se o luto em cântico e o<br />
pranto em júbilo.<br />
8 Nunca tinham ouvido falar nem<br />
tinham lido sobre o que seus olhos<br />
estavam agora vendo. Se o<br />
testemunho não fosse tão evidente,<br />
mal poderiam acreditar.<br />
9 Brilhava nele uma representação da<br />
cruz e da paixão do Cordeiro<br />
imaculado, que lavou os crimes do<br />
mundo, parecendo que tinha sido<br />
tirado havia pouco da cruz, com as<br />
mãos e os pés atravessados pelos<br />
cravos e o lado como que ferido por<br />
uma lança.<br />
10 Contemplavam sua pele, escura<br />
em vida, brilhando de alvura, e<br />
confirmando por sua beleza o prêmio<br />
da bem-aventurada ressurreição.<br />
11 Viam seu rosto como o de um<br />
anjo, como se estivesse vivo e não<br />
morto, e seus membros tinham<br />
adquirido a flexibilidade e a
eatae ressurrectionis praemia<br />
pollicentem.<br />
11 Cernebant denique vultum eius<br />
quasi vultum Angeli, (cfr. Act 6,15)<br />
quasi viveret, non sicut mortuus<br />
esset, et caetera membra eius<br />
conversa in teneritudinem et<br />
habilitatem innocentiae puerilis.<br />
12 Non sunt contracti nervi eius, ut<br />
mortuorum solent, non indurata cutis,<br />
non rigida effecta sunt membra, sed<br />
huc atque illuc vertentia se, veluti<br />
ponebantur.<br />
113.<br />
1 Cumque tam mira pulchritudine<br />
cunctis cernentibus (cfr. Ex 33,10)<br />
resplenderet, et caro eius candidior<br />
esset effecta, cernere mirabile erat in<br />
medio manuum et pedum ipsius non<br />
clavorum quidem puncturas sed ipsos<br />
clavos ex eius carne compositos, ferri<br />
retenta nigredine, ac dextrum latus<br />
sanguine rubricatum.<br />
2 Non incutiebant horrorem mentibus<br />
intuentium signa martyrii, sed<br />
decorem multum conferebant et<br />
gratiam, sicut in pavimento albo nigri<br />
lapilli solent.<br />
3 Accurrebant fratres et filii, et<br />
collacrimantes deosculabantur manus<br />
et pedes pii patris eos derelinquentis,<br />
necnon et dextrum latus, in cuius<br />
plaga illius memoria celebris<br />
agebatur, qui ex eo loco sanguinem et<br />
aquam pariter fundens, mundum<br />
reconciliavit (cfr. Rom 5,10; 2Cor<br />
5,19) Patri.<br />
4 Maximum donum sibi exhiberi<br />
credebat quivis de populo, se<br />
admittebatur non solum ad<br />
deosculandum, sed etiam ad<br />
videndum sacra stigmata Iesu Christi,<br />
quae sanctus Franciscus portabat in<br />
corpore (cfr. Gal 6,17) suo.<br />
5 Quis enim hoc videns fletui et non<br />
magis gaudio esset intentus, et si<br />
fleret, non magis prae laetitia quam<br />
contextura de uma criança.<br />
12 Seus nervos não se contraíram,<br />
como acontece com os mortos. A pele<br />
não se endureceu e os membros não<br />
se enrijeceram, mas dobravam para<br />
onde se quisesse.<br />
113.<br />
1 Resplandecendo essa admirável<br />
beleza diante de todos os que<br />
assistiam, e como sua carne tinha<br />
ficado mais alva, era admirável ver<br />
em suas mãos e pés não as feridas<br />
dos cravos mas os próprios cravos,<br />
formados por sua carne, com a cor<br />
escura do ferro, e o seu lado direito<br />
rubro de sangue.<br />
2 Os sinais do martírio não incutiam<br />
horror nos que olhavam, mas<br />
emprestavam muita beleza e graça,<br />
como pedrinhas pretas num<br />
pavimento branco.<br />
3 Acorriam os frades seus filhos e,<br />
chorando, beijavam as mãos e os pés<br />
do piedoso pai que os deixava, e<br />
também o lado direito, cuja chaga era<br />
uma lembrança preclara daquele que<br />
também derramou sangue e água<br />
desse mesmo lugar e assim nos<br />
reconciliou com o Pai.<br />
4 As pessoas do povo achavam que<br />
era o maior favor serem admitidas<br />
não apenas para beijar mas até só<br />
para ver os sagrados estigmas de<br />
Jesus Cristo, que São Francisco trazia<br />
em seu corpo.<br />
5 Quem, diante dessa visão, não seria<br />
levado mais à alegria do que ao<br />
pranto? Se alguém chorava era mais<br />
pela alegria que pela dor.<br />
6 Quem teria um coração de ferro
prae dolore id faceret?<br />
6 Cuius tam ferreum pectus non<br />
moveretur ad gemitum?<br />
7 Cuius tam lapideum cor (cfr. Ez<br />
11,19) non scinderetur ad<br />
compunctionem, non accenderetur ad<br />
divinum amorem, non armaretur ad<br />
bonam voluntatem?<br />
8 Quis tam hebes, tam insensibilis,<br />
qui manifesta non cognosceret<br />
veritate sanctum istum, sicut singulari<br />
munere honoratum in terris, sic<br />
ineffabili gloria magnificatum fore in<br />
caelis (cfr. Is 33,5)?<br />
114.<br />
1 O singulare donum et praerogativae<br />
dilectionis indicium, iisdem gloriae<br />
armis militem adornari quae soli Regi<br />
excellentissima dignitate conveniunt!<br />
2 O aeterna memoria dignum<br />
miraculum, et sine omni intermissione<br />
(cfr. Ps 111,7; Rom 1,9) admirabili<br />
reverentia memorabile sacramentum,<br />
quod oculata fide illud misterium<br />
repraesentabat, in quo Agni<br />
immaculati sanguis (cfr. 1Pet 1,19),<br />
per quinque foramina copiosissime<br />
manans, lavit crimina mundi (cfr.<br />
Apoc 1,5)!<br />
3 O sublime decus crucis vivificae,<br />
mortuis vitam praestans, cuius onus<br />
tam premit suaviter et tam dulciter<br />
pungit, ut in ea mortua caro vivat, et<br />
infirmus spiritus roboretur!<br />
4 Hic te dilexit multum (cfr. Luc<br />
7,47), quem sic gloriosissime<br />
decorasti!<br />
5 Gloria et benedictio soli sapienti Deo<br />
(cfr. Apoc 5,13; Rom 16,27), qui<br />
innovat signa et mutat mirabilia (cfr.<br />
Sir 36,6), ut infirmorum mentes novis<br />
revelationibus consoletur, et ut per<br />
visibilium mirabile opus (cfr. Ps<br />
138,14) ipsorum corda amore<br />
invisibilium rapiantur!<br />
6 O mira et amabilis dispositio Dei,<br />
quae, ut nulla de miraculi novitate<br />
para ficar sem gemer?<br />
7 Quem teria um coração de pedra,<br />
que não se partisse de compunção,<br />
não se acendesse pelo amor divino,<br />
não se enchesse de boa vontade?<br />
8 Quem poderia ser tão duro e<br />
insensível que não chegasse a<br />
entender que o santo, honrado na<br />
terra por esse privilégio especial,<br />
devia ser exaltado no céu com uma<br />
glória inefável?<br />
114.<br />
1 Ó dom singular, sinal de predileção:<br />
o soldado estava ornado com as<br />
mesmas armas gloriosas que cabiam<br />
unicamente ao Rei por sua altíssima<br />
dignidade!<br />
2 Ó milagre digno de eterna memória,<br />
prodígio para ser admirado<br />
reverentemente sem cessar, porque<br />
representa aos olhos da fé o mistério<br />
em que o sangue do Cordeiro<br />
imaculado correu copiosamente pelas<br />
cinco chagas e lavou os crimes do<br />
mundo!<br />
3 O’ esplendor sublime de uma cruz<br />
vivificante, que dá vida aos mortos,<br />
cujo peso oprime com tanta<br />
suavidade e fere com tanta doçura<br />
que faz o corpo morto reviver e dá<br />
força ao espírito combalido!<br />
4 Amou-te muito aquele que ornaste<br />
com tanta glória!<br />
5 Glória e bênção sejam dadas só ao<br />
Deus sábio que renova os sinais e<br />
muda as maravilhas, para que a<br />
mente dos fracos se console com as<br />
novas revelações, e para que, pela<br />
prodígio das coisas visíveis, seu<br />
coração seja arrebatado de amor<br />
pelas coisas invisíveis!<br />
6 Estupendo e amável desígnio de<br />
Deus! Para prevenir as desculpas da<br />
nossa incredulidade diante da
posset oriri suspicio, primo<br />
misericorditer ostendit in eo qui de<br />
caelis erat (cfr. Ioa 3,13.31), quod<br />
mirabiliter paulo post facturus erat in<br />
eo qui degebat in terris!<br />
7 Et quidem indicare voluit verus<br />
Pater misericordiarum, (cfr. 2Cor 1,3)<br />
quanto praemio dignus sit, qui eum<br />
diligere studuerit toto corde (cfr. Mat<br />
22,37), ut in superiore scilicet ac sibi<br />
vicioniore supercaelestium spirituum<br />
ordine colloce-tur.<br />
8 Quod utique indubitanter adipisci<br />
poterimus, si more Seraphim duas<br />
alas extenderimus supra caput (cfr.<br />
Ez 1,22.23), habentes videlicet, beati<br />
Francisci exemplo, in omni opere<br />
bono intentionem puram et<br />
operationem rectam, et his directis ad<br />
Deum, soli sibi placere in omnibus<br />
infatigabiliter studuerimus.<br />
9 Quae ad velandum caput necessario<br />
coniunguntur, quia rectitudinem<br />
operis absque puritate intentionis et e<br />
converso Pater luminum (cfr. Iac<br />
1,17) minime acceptabit, ipso<br />
dicente:<br />
10 Si oculus tuus fuerit simplex,<br />
totum corpus tuum lucidum erit, si<br />
autem nequam fuerit, totum corpus<br />
tenebrosum erit (cfr. Mat 6,22,23).<br />
11 Oculus namque simplex non est<br />
qui non videt quod est videndum,<br />
cognitione veritatis carens, aut quod<br />
non videndum fuerit intuetur,<br />
intentionem puram non habens.<br />
12 In primo non simplicem sed<br />
caecum, in secundo nequam ipsum<br />
aperta ratio iudicabit.<br />
13 Pennae harum alarum (cfr. Ez<br />
1,23.24) sunt amor Patris salvantis<br />
misericorditer, et timor Domini (cfr.<br />
Sir, 1,11) iudicantis terribiliter, quae<br />
animos electorum, malos reprimendo<br />
motus et castos ordinando affectus,<br />
debent suspendere a terrenis.<br />
14 Duabus quoque alis volandum (cfr.<br />
Is 6,2) est ad impendendam duplicem<br />
raridade do prodígio, quis primeiro<br />
realizar naquele que veio do céu o<br />
milagre que Ele ia fazer pouco depois<br />
num habitante da terra!<br />
7 Assim quis o Pai de misericórdia<br />
mostrar que prêmio merece quem<br />
procura amá-lo de todo o coração,<br />
pois o colocou na mais elevada ordem<br />
de espíritos celestes, a que dele está<br />
mais próxima.<br />
8 Também nós chegaremos lá, sem<br />
dúvida nenhuma, se, à maneira do<br />
Serafim, estendermos duas asas<br />
acima da cabeça: isto é, se como São<br />
Francisco dirigirmos para Deus uma<br />
intenção pura e um reto modo de agir<br />
em toda obra boa, tratando<br />
infatigavelmente de agradá-lo acima<br />
de tudo.<br />
9 Elas têm que se juntar para velar a<br />
cabeça, porque o Pai das luzes, que<br />
disse:<br />
10 “Se o teu olho for puro, todo o teu<br />
corpo será luminoso, mas se for mau,<br />
todo o teu corpo será tenebroso” (cfr.<br />
Mt 6,22,23) não vai aceitar como boa<br />
uma obra feita sem reta intenção, e<br />
de nada valerá a reta intenção que<br />
não levar a uma obra boa.<br />
11 Não é puro o olho que não vê o<br />
que deve por falta de conhecimento<br />
da verdade, ou que olha para o que<br />
não deve ver, por falta de intenção<br />
pura.<br />
12 No primeiro caso, não é puro mas<br />
cego, e no segundo, está claro que é<br />
mau.<br />
13 As penas dessas asas são o amor<br />
do Pai, que salva com misericórdia, e<br />
o temor do Senhor, que julga com<br />
inflexibilidade: elas é que devem<br />
suspender das coisas terrenas o<br />
pensamento dos eleitos, reprimindo<br />
as tendências más e suscitando<br />
castos sentimentos.<br />
14 Outras duas asas são para voar e<br />
cumprir o duplo dever de caridade<br />
para com o próximo: alimentar-lhe a
proximo charitatem, reficiendo<br />
videlicet animam verbo Dei (cfr. Luc<br />
4,4), et corpus terreno subsidio<br />
sustentando.<br />
15 Quae alae rarissime coniunguntur<br />
(cfr. Ez 1,11), quia vix utrumque<br />
valet ab aliquo adimpleri.<br />
16 Pennae harum diversa sunt opera,<br />
quae ad consilium et auxilium<br />
requiruntur, proximo exhibenda.<br />
17 Duabus denique alis tegendum est<br />
corpus (cfr. Ez 1,11) nudum meritis,<br />
quod tunc ordinate impletur, cum<br />
scilicet, quoties peccato interveniente<br />
fuerit denudatum, contritionis atque<br />
confessionis innocentia revestitur.<br />
18 Pennae harum multimodae<br />
affectiones sunt, quae ex peccatorum<br />
exsecratione et appetitu iustitiae<br />
procreantur.<br />
115.<br />
1 Haec omnia beatissimus pater<br />
Franciscus perfectissime adimplevit,<br />
qui Seraphim imaginem tenuit atque<br />
formam, et in cruce perseverans ad<br />
sublimium spirituum gradum meruit<br />
advolare.<br />
2 Semper enim in cruce fuit, nullum<br />
subterfugiens laborem atque dolorem,<br />
tantum ut posset in se et de se<br />
voluntatem Domini adimplere.<br />
3 Norunt praeterea qui cum illo<br />
conversati sunt fratres, quam<br />
quotidiana et continua collatio de Iesu<br />
fuerit in ore ipsius, quam dulcis et<br />
suavis (cfr. Ez 33,32) confabulatio,<br />
quam benigna et amore plena<br />
collocutio.<br />
4 Ex abundantia cordis os loquebatur<br />
(cfr. Mat 12,34), et fons illuminati<br />
amoris replens omnia viscera eius<br />
ebulliebat foras.<br />
5 Multa illi utique cum Iesu, Iesum in<br />
corde, Iesum in ore, Iesum in<br />
auribus, Iesum in oculis, Iesum in<br />
manibus, Iesum in reliquis membris<br />
semper portabat.<br />
alma com a palavra de Deus e<br />
sustentar-lhe o corpo com os recursos<br />
da terra.<br />
15 Estas asas raramente se juntam,<br />
porque é difícil para uma só pessoa<br />
cumprir as duas tarefas.<br />
16 Suas penas são as diversas obras<br />
necessárias para aconselhar e ajudar<br />
o próximo.<br />
17 Com as duas últimas asas,<br />
devemos envolver o corpo despido de<br />
merecimentos. Nós o conseguimos se,<br />
todas as vezes que tiver sido despido<br />
pelo pecado, o revestirmos de<br />
inocência pela contrição e a confissão.<br />
18 Suas penas são os múltiplos afetos<br />
que nascem da execração do pecado<br />
e da sede de justiça.<br />
115.<br />
1 O bem-aventurado pai São<br />
Francisco, que teve a imagem e a<br />
forma de um Serafim, fez tudo isso<br />
com perfeição, porque perseverou na<br />
cruz e mereceu voar para a altura dos<br />
espíritos sublimes.<br />
2 Viveu sempre na cruz, sem fugir<br />
jamais das fadigas ou sofrimentos,<br />
para poder cumprir por si mesmo e<br />
na sua pessoa a vontade de Deus.<br />
3 Os frades que conviveram com ele<br />
sabem, além disso, que estava todos<br />
os dias e a toda hora falando sobre<br />
Jesus, e como seu jeito de falar era<br />
doce, suave, bondoso e cheio de<br />
amor.<br />
4 Falava da abundância do coração, e<br />
estava sempre transbordando a fonte<br />
de amor iluminado que lhe enchia<br />
todo o interior.<br />
5 Tinha Jesus de muitos modos:<br />
levava sempre Jesus no coração,<br />
Jesus na boca, Jesus nos ouvidos,<br />
Jesus nos olhos, Jesus nas mãos,<br />
Jesus em todos os outros membros.<br />
6 Quantas vezes, sentado para o
6 O quoties cum sederet ad<br />
prandium, audiens, vel nominans, vel<br />
cogitans, Iesum, corporalis escae<br />
oblitus est, et, ut de sancto legitur:<br />
“Videns non videbat, audiens non<br />
audiebat”.<br />
7 Immo et multoties cum per viam<br />
iret, meditans et cantans Iesum,<br />
obliviscebatur itineris et omnia<br />
elementa invitabat ad laudem Iesu.<br />
8 Et quia miro amore semper in corde<br />
suo gerebat et conservabat (cfr. Luc<br />
2,19) Christum Iesum et hunc<br />
crucifixum (cfr. 1Cor 2,2), propterea<br />
signaculo suo gloriosissime supra<br />
caeteros est signatus,<br />
9 quem etiam, mente excedens (cfr.<br />
2Cor 5,13), contemplabatur in gloria<br />
indicibili et incomprehensibili<br />
sedentem ‘ad dexteram Patris’,<br />
10 cum quo ipse coaltissimus Altissimi<br />
Filius (cfr. Luc 1,32), in unitate<br />
Spiritus Sancti vivit et regnat, vincit<br />
et imperat, Deus aeternaliter<br />
gloriosus (cfr. Dan 3,52) ‘per omnia<br />
saecula saeculorum. Amen’ (cfr. Dan<br />
3,90).<br />
Caput X - De planctu Dominarum<br />
apud Sanctum Damianum et quomodo<br />
cum laude et gloria<br />
sepultus est.<br />
116.<br />
1 Fratres igitur et filii qui convenerant<br />
cum omni multitudine populorum (cfr.<br />
Ez 27,33), quae ex vicinis civitatibus<br />
tantis se gaudebant interesse<br />
solemniis, totam noctem illam, in qua<br />
obiit sanctus pater, divinis laudibus<br />
consummarunt, ita ut, prae<br />
iubilationum dulcedine ac luminum<br />
claritate, fore angelorum excubiae<br />
viderentur.<br />
2 Mane autem facto, convenit<br />
multitudo (cfr. Ioa 21,4; Act 2,6)<br />
civitatis Assisii cum universo clero, et<br />
almoço, esquecia o alimento corporal<br />
se ouvia o nome de Jesus, ou o<br />
mencionava, ou pensava nele. Como<br />
lemos a respeito de um santo:<br />
“Olhava, mas não via; ouvia mas não<br />
escutava”.<br />
7 Também foram muitas as vezes em<br />
que estava viajando e, pensando em<br />
Jesus ou cantando para ele, esquecia-<br />
se do caminho e convidava todas as<br />
criaturas a louvarem a Jesus.<br />
8 E porque conservava sempre com<br />
amor admirável em seu coração<br />
Cristo Jesus, e Jesus crucificado, foi<br />
marcado por seu sinal com uma glória<br />
superior à de todos os outros.<br />
9 Em êxtases, contemplava-o numa<br />
glória indizível e incompreensível,<br />
sentado à direita do Pai,<br />
10 com o qual, Filho do Altíssimo e<br />
igualmente Altíssimo, na unidade do<br />
Espírito Santo vive e reina, vence e<br />
impera, Deus eternamente glorioso<br />
por todos os séculos dos séculos.<br />
Amém.<br />
Capítulo 10 - Do pranto das<br />
senhoras em São Damião e como<br />
foi sepultado com louvor e alegria<br />
116.<br />
1 Os frades seus filhos, que tinham<br />
acorrido com toda a multidão das<br />
cidades vizinhas, contentes por<br />
participar de tão solene funeral,<br />
passaram toda aquela noite em que<br />
morreu o santo pai dando louvores a<br />
Deus: pela suavidade do júbilo e pela<br />
claridade das luzes até parecia que<br />
eram os anjos a velar.<br />
2 Quando amanheceu, juntou-se a<br />
multidão de Assis com todo o clero e,<br />
carregando o sagrado corpo do lugar<br />
em que morrera, levaram-no para a<br />
cidade entre hinos e louvores,
tollentes sacrum corpus de loco in quo<br />
obierat, cum hymnis et laudibus,<br />
clangentibus tubis (cfr. Ios 6,20),<br />
ipsum ad civitatem honorifice<br />
portaverunt.<br />
3 Acceperunt singuli ramos olivarum<br />
aliarumque arborum (cfr. Ioa 12,13;<br />
Mat 21,8), sacras exsequias<br />
solemniter exsequentes, et<br />
multiplicatis luminaribus, laudum<br />
munia altisonis vocibus exsolvebant.<br />
4 Cumque, portantibus filiis patrem,<br />
et grege sequente pastorem ad<br />
Pastorem omnium (cfr. Ez 37,24)<br />
properantem, perventum esset ad<br />
locum in quo religionem et ordinem<br />
sacrarum virginum et Dominarum<br />
pauperum ipse primo plantavit,<br />
deponentibus eum in ecclesia Sancti<br />
Damiani, in qua dictae filiae suae<br />
quas Domino acquisierat morabantur,<br />
aperta est fenestra parvula per quam<br />
ancillae Christi constituto tempore<br />
(cfr. 2Re 24,15) communicare solent<br />
Dominici corporis sacramento.<br />
5 Aperta est et arca in qua<br />
supercaelestium virtutum thesaurus<br />
latebat, in qua portabatur a paucis qui<br />
multos portare solebat.<br />
6 Et ecce domina Clara, quae vere<br />
meritorum sanctitate clara erat,<br />
aliarum mater prima, quia prima<br />
planta huius sancti ordinis fuit, venit<br />
cum reliquis filiabus ad videndum<br />
patrem non loquentem eis, nec<br />
reversum ad eas, alibi properantem.<br />
117.<br />
1 Et ingeminatis suspiriis, cum magno<br />
cordis gemitu (cfr. Ps 37,9) et lacrimis<br />
multis respicientes eum, suppressa<br />
voce clamare coeperunt (cfr. Ios<br />
3,3):“pater, pater, quid faciemus? Cur<br />
nos miseras deseris? aut cui sic<br />
desolatas relinquis?<br />
2 Cur nos quo vadis non praemisisti<br />
gaudentes, quas sic hic dimittis<br />
dolentes? Quid praecipis nos facturas<br />
tocando trombetas.<br />
3 Cada um levava um ramo de<br />
oliveira ou de outras árvores e<br />
seguiam solenemente o enterro, com<br />
muitas luminárias e cantando<br />
louvores em alta voz.<br />
4 Quando o cortejo, formado pelos<br />
filhos que levavam o pai e pelo<br />
rebanho que acompanhava o pastor<br />
em busca do Pastor supremo, chegou<br />
ao lugar em que ele tinha fundado a<br />
Ordem das santas virgens e senhoras<br />
pobres, depositaram-no na igreja de<br />
São Damião, em que moravam<br />
aquelas suas filhas, por ele<br />
conquistadas para o Senhor. Abriu-se<br />
então a janelinha pela qual as servas<br />
de Deus costumavam receber a<br />
comunhão no tempo determinado.<br />
5 Abriu-se também a arca em que o<br />
tesouro de virtudes supercelestes<br />
estava guardado e em que estava<br />
sendo levado por poucos aquele que<br />
costumava arrastar tanta gente.<br />
6 Então a senhora Clara,<br />
verdadeiramente clara pela santidade<br />
de seus merecimentos, primeira mãe<br />
das outras porque tinha sido a<br />
primeira plantinha da Ordem,<br />
aproximou-se com suas filhas para<br />
ver o pai, que já não lhes falaria e<br />
estava a caminho de outras paragens,<br />
para não mais voltar.<br />
117.<br />
1 Suspirando e gemendo muito,<br />
olhavam para ele em lágrimas e<br />
começaram a clamar com voz<br />
embargada: “Pai, pai, que vai ser de<br />
nós? Pobres de nós, por que nos<br />
abandonas? A quem nos entregas,<br />
assim desamparadas?<br />
2 Por que não nos deste a alegria de<br />
ir à tua frente e nos deixaste sofrendo<br />
deste jeito? Que mandas que
in isto carcere sic reclusas, quas<br />
numquam, ut soles, disponis ulterius<br />
visitare?<br />
3 Tecum nostra consolatio (cfr. 2Cor<br />
1,5) tota recedit, et simile solatium<br />
non remanet saeculo tumulatis! Quis<br />
in paupertate tanta non minus<br />
meritorum quam rerum solatiabitur<br />
nobis?<br />
4 O pauperum pater (cfr. Iob 29,16),<br />
paupertatis amator! Quis in tentatione<br />
succurret, o innumeras tentationes<br />
expertus, tentationum examinator<br />
cautus?<br />
5 Quis in tribulatione consolabitur<br />
tribulatas, adiutor in tribulationibus,<br />
quae invenerunt nos nimis (cfr. Ps<br />
45,2)?<br />
6 O amarissima separatio, o inimica<br />
absentatio! O nimis horrenda mors,<br />
quae milia filiorum et filiarum tanto<br />
patre orbata trucidas, cum<br />
irrevocabiliter elongare festines illum,<br />
per quem studia nostra (cfr. Ier<br />
7,3.5), si qua sunt, maxime<br />
floruerunt!”.<br />
7 Sed virgineus pudor multo fletui<br />
imperabat, et super illum plangere<br />
(cfr. Zac 12,10) nimis erat<br />
incongruum, in cuius transitu<br />
frequentia concurrit exercitus<br />
angelorum, et laetati sunt cives<br />
Sanctorum et domestici Dei (cfr. Eph<br />
2,19).<br />
8 Sicque inter tristitiam et laetitiam<br />
positae, deosculabantur splendissimas<br />
manus eius, ornatas pretiosissimis<br />
gemis ac coruscantibus margaritis, et<br />
ablato eo, clausa est illis ianua (cfr.<br />
Mat 25,10) quae minime ultra vulneri<br />
tanto patebit.<br />
9 O quantus luctus omnium erat in<br />
harum miseranda et pietate plena<br />
reclamatione! Quanta praecipue<br />
moerentium lamenta filiorum!<br />
10 Singularis eorum dolor communis<br />
omnium erat, ita quod vix quisque<br />
posset abstinere a fletu, cum Angeli<br />
façamos, presas neste cárcere, pois<br />
nunca mais virás visitar-nos, como<br />
costumavas?<br />
3 Contigo vai-se embora toda a nossa<br />
consolação. Não haverá mais conforto<br />
igual para nós que nos enterramos<br />
para o mundo! Quem nos acudirá em<br />
tamanha pobreza, não só de méritos<br />
como de bens materiais?<br />
4 Ó pai dos pobres e amigo da<br />
pobreza! Quem nos socorrerá nas<br />
provações, diz-nos tu, que passaste<br />
por tantas e eras um precavido<br />
conhecedor desses males!<br />
5 Quem nos consolará nas<br />
tribulações, diz-nos tu, que nos<br />
socorreste em tantas que nos<br />
assaltaram!<br />
6 Amarga separação, cruel ausência!<br />
Ó morte horrorosa, que trucidas<br />
milhares de filhos e filhas, privandonos<br />
desse pai, apressando-te em<br />
levá-lo para longe sem retorno, ele a<br />
quem devemos o grande<br />
florescimento de nossos esforços, se é<br />
que alguma coisa temos!”<br />
7 Mas o virginal pudor lhes<br />
embargava o pranto, e não ficava<br />
bem chorar demais por ele, quando<br />
em sua morte tinham acorrido<br />
multidões de anjos, alegrando-se os<br />
cidadãos dos céus e os que moram na<br />
casa de Deus.<br />
8 Entre a tristeza e a alegria,<br />
beijavam suas mãos esplêndidas,<br />
ornadas de pedras preciosas a brilhar.<br />
Quando ele foi levado, fechou-se para<br />
elas a porta, que jamais poderá ser<br />
aberta para outra dor comparável.<br />
9 Que compaixão enorme tiveram<br />
todos pelo seu sofrido e piedoso<br />
lamento! Os maiores gemidos foram,<br />
principalmente, os de seus filhos<br />
entristecidos!<br />
10 Todos partilhavam sua dor, porque<br />
era impossível reprimir as lágrimas<br />
quando os anjos da paz choravam<br />
com amargura.
pacis amare flerent (cfr. Is 33,7).<br />
118.<br />
1 Pervenientibus denique omnibus ad<br />
civitatem, cum iucunditate magna et<br />
exsultatione (cfr. Bar 3,35; Ps 44,16)<br />
in sacro loco, sed sacratiore de<br />
caetero, posuerunt sanctissimum<br />
corpus (cfr. Mat 27,59), ubi ad<br />
gloriam summi omnipotentis Dei (cfr.<br />
Apoc 16,14) novorum multiplicitate<br />
miraculorum mundum illuminat (cfr.<br />
Ioa 1,9), sicut hactenus eum in<br />
sanctae praedicationis doctrina<br />
mirabiliter illustravit. Deo gratias.<br />
Amen.<br />
2 Ecce, sanctissime ac benedicte<br />
pater, debitis et dignis licet<br />
insufficientibus laudibus te prosecutus<br />
sum, et tua gesta utcumque narrando<br />
conscripsi.<br />
3 Da propterea mihi misero ita digne<br />
in praesenti te sequi, ut misericorditer<br />
consequi merear in futuro.<br />
4 Recordare, o pie, pauperum<br />
filiorum, quos post te, unicum<br />
ipsorum et singulare solatium, vix<br />
aliqua consolatio manet.<br />
5 Nam licet tu, eorum omnium potior<br />
et prima portio, Angelorum choris<br />
admixtus et in throno gloriae (cfr.<br />
Dan 3,53.54) Apostolis sis insertus,<br />
iacent ipsi nihilominus in luto faecis<br />
(cfr. Ps 39,3), obscuro inclusi carcere,<br />
sic flebiliter ad te clamantes:<br />
6 “Repraesenta, pater, Iesu Christo,<br />
Filio summi Patris, sacra stigmata<br />
eius, et lateris, pedum, manuum,<br />
crucis signacula prode, ut dignetur<br />
ipse misericors ostendere propria<br />
vulnera Patri, qui nobis miseris revera<br />
propter hoc semper placabilis erit (cfr.<br />
Iob 33,26). Amen. Fiat! Fiat (cfr. Ps<br />
71,19)!<br />
Explicit secundum opus.<br />
OPUSCULUM TERTIUM.<br />
118.<br />
1 Por fim, chegando à cidade,<br />
colocaram com grande alegria e júbilo<br />
o seu corpo santíssimo no lugar<br />
sagrado, que passou a ser mais<br />
sagrado. Para glória de Deus todopoderoso,<br />
dali ele ilumina o mundo<br />
numa profusão de milagres, do<br />
mesmo modo que antes o iluminava<br />
pela doutrina de sua santa pregação.<br />
Demos graças a Deus. Amém.<br />
2 Santíssimo e abençoado pai,<br />
procurei honrar-te com justos e<br />
merecidos louvores, embora<br />
insuficientes, e narrei por escrito<br />
todos os teus feitos.<br />
3 Concede agora que este pobre frade<br />
seja digno de te seguir no presente<br />
para que, pela misericórdia de Deus,<br />
possa te acompanhar no futuro.<br />
4 Lembra-te piedosamente dos<br />
pobres filhos para os quais mal<br />
sobrou alguma consolação depois que<br />
te foste, tu que eras o seu único e<br />
especial consolo.<br />
5 Porção primeira e melhor de sua<br />
herança, foste admitido nos coros dos<br />
anjos e colocado no trono glorioso dos<br />
Apóstolos, mas eles jazem na lama,<br />
presos num cárcere escuro, e clamam<br />
por ti em seu pranto:<br />
6 “O’ pai, apresenta a Jesus Cristo,<br />
Filho do Pai Eterno, os seus sagrados<br />
estigmas, e mostra os sinais da cruz<br />
no lado, nos pés e nas mãos, para<br />
que ele se digne ter a misericórdia de<br />
mostrar suas próprias chagas ao Pai<br />
que, por certo, olhando para elas,<br />
sempre vai ter piedade de nós, pobres<br />
pecadores. Amém! Assim seja! Assim<br />
seja!”<br />
Termina o segundo livro<br />
TERCEIRO LIVRO
Incipit tertium opusculum de<br />
canonizatione beati patris nostri<br />
Francisci et de miraculis eius.<br />
119.<br />
1 Gloriosissimus igitur pater<br />
Franciscus, vicesimo conversionis<br />
suae anno, feliciorem finem felici<br />
connectens principio, felicissime caelo<br />
spiritum commendavit (cfr. Luc<br />
23,45), ubi gloria et honore coronatus<br />
(cfr. Ps 8,6), et locum sortitus in<br />
medio lapidum ignitorum (cfr. Ez<br />
28,14), throno Divinitatis assistens,<br />
eorum quos reliquit in terris studet<br />
efficaciter negotia pertractare.<br />
2 Revera quid illi poterit denegari, in<br />
cuius sacrorum stigmatum pressura<br />
forma resultat illius, qui coaequalis<br />
Patris exsistens, sedet ad dexteram<br />
maiestatis in excelsis, splendor<br />
gloriae et figura substantiae Dei,<br />
purgationem faciens peccatorum (cfr.<br />
Heb 1,3)?.<br />
3 Quidni exaudiatur, qui configuratus<br />
morti Christi Iesu in societate<br />
passionum eius (cfr. Phip 3,10),<br />
manuum, pedum atque lateris sacra<br />
vulnera repraesentat?.<br />
4 Laetificat certe iam mundum<br />
omnem novo gaudio sospitatum, et<br />
verae salutis ofert commoda<br />
universis.<br />
5 Miraculorum luce clarissima<br />
mundum irradiat, et veri sideris<br />
fulgore totum illustrat orbem.<br />
6 Lugebat olim mundus eius se<br />
fraudatum praesentia, et quadam<br />
tenebrarum voragine ad eius occasum<br />
(cfr. Ps 49,1) se viderat occupatum.<br />
7 Sed iam, velut in meridie (cfr. Is<br />
16,3), in novae lucis exortu,<br />
fulgentioris radiis illustratus, sentit se<br />
universam caliginem amisisse.<br />
8 Cessavit iam, benedictus Deus (cfr.<br />
Ps 65,20)! omnis querimonia eius,<br />
cum quotidie ubique novis<br />
Começa o terceiro livro, sobre a<br />
canonização do bem-aventurado pai<br />
São Francisco e seus milagres.<br />
119.<br />
1 No vigésimo ano de sua conversão,<br />
dando um fecho melhor ao que<br />
começara tão bem, o glorioso Pai<br />
Francisco entregou todo feliz o seu<br />
espírito ao céu. Lá, coroado de glória<br />
e honra, tem um lugar no meio das<br />
pedras de fogo (cfr. Ez 28,14), junto<br />
ao trono da Divindade, e cuida<br />
eficazmente de atender às<br />
necessidades daqueles que deixou<br />
aqui na terra.<br />
2 De fato, o que poderia ser negado a<br />
quem, pela impressão dos sagrados<br />
estigmas, tornou-se uma cópia<br />
daquele que, igual ao Pai, senta-se à<br />
direita de sua majestade nas alturas,<br />
esplendor da glória e figura da<br />
substância de Deus, realizando a<br />
purificação dos pecados?<br />
3 Como não será atendido aquele<br />
que, configurado à morte de Jesus<br />
Cristo por ter partilhado de seus<br />
padecimentos, reapresenta as<br />
sagradas chagas das mãos, dos pés e<br />
do lado?<br />
4 Na realidade, ele já está inundando<br />
todo o mundo com uma alegria nova<br />
e a todos oferece os meios de<br />
verdadeira salvação.<br />
5 Irradia o mundo com a luz<br />
claríssima dos milagres, e com o<br />
fulgor de um verdadeiro astro ilustra<br />
o universo inteiro.<br />
6 Esse mundo tinha chorado havia<br />
pouco como se, privado de sua<br />
presença, tivesse caído num abismo<br />
de trevas.<br />
7 Mas agora já sabe que saiu das<br />
trevas, iluminado por raios mais<br />
brilhantes ao nascer de uma nova luz,<br />
como se fosse meio-dia.<br />
8 Graças a Deus, já deixamos de
exsultationibus in sanctarum virtutum<br />
fascibus ex ipso copiosissime<br />
cumuletur.<br />
9 Veniunt ab oriente et occidente (cfr.<br />
Mat 8,11), veniunt a meridie et<br />
septentrione (cfr. Gen 13,3; Ez<br />
48,31), qui eius patrocinio sublevati,<br />
haec ita fore comprobent testimonio<br />
veritatis (cfr. Ioa 5,33).<br />
10 Ideo utique dum vixit in carne,<br />
supernorum amator praecipuus nihil<br />
in mundo proprietatis suscepit, ut<br />
universitatis bonum plenius et<br />
iucundius possideret.<br />
11 Factus est proinde in toto qui<br />
noluit esse in parte, et aeternitatem<br />
pro tempore commutavit.<br />
12 Ubique omnibus subvenit, ubique<br />
omnibus adest, et vere unitatis<br />
amator participii detrimenta non<br />
novit.<br />
120.<br />
1 Vivens adhuc inter peccatores (cfr.<br />
Sap 4,10) universum peragrat et<br />
praedicat orbem: regnans iam cum<br />
angelis in excelsis (cfr. Ps 148,1)<br />
facilius cogitatu volat tamquam<br />
nuntius summi Regis et populis<br />
omnibus praestat beneficia gloriosa.<br />
2 Tota proinde universitas populorum<br />
honorat eum, veneratur eum,<br />
glorificat et collaudat.<br />
3 Revera communi bono participantur<br />
omnes.<br />
4 Quis enumerare sufficiat quanta,<br />
quis dicere valeat qualia per eum<br />
ubique Dominus dignatur miracula<br />
operari?<br />
5 Quanta nempe in sola Francia<br />
Franciscus mirabilia patrat, ubi ad<br />
deosculandum et adorandum capitale,<br />
quo sanctus Franciscus in infirmitate<br />
fuerat usus, Francorum rex et regina<br />
et universi magnates accurrunt?<br />
6 Ubi etiam sapientes orbis et<br />
litteratissimi viri, quorum copiam<br />
super omnem terram (cfr. Ier 1,18)<br />
lamentá-lo, porque todos os dias e<br />
em todos os lugares nós nos vemos<br />
abundantemente cumulados de novas<br />
alegrias pelas virtudes que dele<br />
recebemos.<br />
9 Do oriente e do ocidente, do sul e<br />
do norte apresentam-se pessoas para<br />
testemunhar que foram socorridas por<br />
suas graças.<br />
10 Foi justamente por isso que<br />
Francisco, apaixonado pelos bens<br />
eternos, nunca se apropriou de nada<br />
enquanto viveu neste mundo, para<br />
possuir com maior plenitude e prazer<br />
o Bem Universal.<br />
11 Não quis possuir a parte e teve o<br />
todo, recebendo a eternidade em<br />
troca do tempo. Ele, que tanto amava<br />
a união, desconhece parcialidades:<br />
12 ajuda a todos em todo o mundo,<br />
em toda parte está junto de todos.<br />
120.<br />
1 Quando vivia entre os pecadores,<br />
percorreu o mundo para pregar;<br />
agora, que reina com os anjos do céu,<br />
voa mais rápido que o pensamento,<br />
mensageiro do grande Rei, para<br />
prestar a todos os povos seus<br />
benefícios gloriosos.<br />
2 Por isso a humanidade inteira o<br />
honra, venera, glorifica e louva: todos<br />
recebem de sua bondade.<br />
3 De fato, todos participam do bem<br />
comum.<br />
4 Quem poderia contar todos os<br />
milagres que Deus se dignou operar<br />
por meio dele em todo o mundo?<br />
5 São incontáveis, por exemplo, as<br />
maravilhas que São Francisco fez só<br />
na França, onde o rei, a rainha e<br />
todos os grandes acorrem para beijar<br />
e venerar o travesseiro que o santo<br />
usou quando esteve doente.<br />
6 Lá, até os sábios e os homens mais<br />
cultos do mundo, que são mais<br />
numerosos em Paris do que em toda<br />
a terra, veneram, admiram e cultuam
Parisius maximam ex more producit,<br />
Franciscum virum idiotam et verae<br />
simplicitatis totiusque sinceritatis<br />
amicum, humiliter et devotissime<br />
venerantur, admirantur et colunt.<br />
7 Et vere Franciscus, qui super omnes<br />
cor francum et nobile gessit.<br />
8 Norunt quippe qui magnanimitatem<br />
eius experti sunt, quam liber, quam<br />
liberalis in omnibus fuit, quam<br />
securus et impavidus in omnibus<br />
exstitit, quanta virtute, quanto<br />
fervore animi cuncta saecularia<br />
conculcavit.<br />
9 Verum quid de aliis mundi partibus<br />
loquar, in quibus per semicinctia sua<br />
morbi discedunt, fugiunt aegritudines,<br />
et ad solam nominis eius<br />
invocationem utriusque sexus<br />
frequentia multa suis a cladibus<br />
liberatur?<br />
121.<br />
1 Ad eius quoque tumbam assidue<br />
nova miracula fiunt, et multiplicatis<br />
intercessionibus, eo in loco animarum<br />
et corporum gloriosa beneficia<br />
impetrantur.<br />
2 Caecis restituitur visus, surdis<br />
reparatur auditus, claudis redditur<br />
gressus, mutus loquitur, salit<br />
podagricus, leprosus mundatur (cfr.<br />
Mat 11,5), turgens subtiliatur, et<br />
diversa variaque infirmitatum<br />
gravamina patientes desideratam<br />
obtinent sanitatem, ut mortuum<br />
corpus viva corpora sanet, sicut<br />
vivens mortuas animas suscitabat.<br />
3 Audit et intelligit haec Romanus<br />
Pontifex, pontificum omnium sumus,<br />
christianorum dux, dominus orbis,<br />
pastor Ecclesiae, christus Domini (cfr.<br />
1Re 24,11), vicarius Christi.<br />
4 Gaudet et exsultat, tripudiat et<br />
laetatur, cum temporibus suis novis<br />
mysteriis sed antiquis mirabilibus<br />
Ecclesiam Dei videat innovari, et hoc<br />
in filio suo, quem sacro portavit in<br />
Francisco, homem simples e amigo de<br />
toda verdadeira simplicidade e<br />
sinceridade.<br />
7 Foi um verdadeiro “Francisco”<br />
porque teve, como ninguém, um<br />
coração franco e nobre.<br />
8 Os que tiveram contato com o seu<br />
grande coração sabem que foi um<br />
homem livre, sempre liberal, que em<br />
tudo foi firme e corajoso,<br />
desprezando com virtude e fervor<br />
tudo que não fosse eterno.<br />
9 Que direi de outros países, em que<br />
o simples uso de seu cordão cura<br />
doenças, afugenta malefícios, e onde<br />
homens e mulheres estão<br />
conseguindo livrar-se de problemas<br />
só de invocar o seu nome?<br />
121.<br />
1 Junto de seu túmulo estão<br />
acontecendo continuamente novos<br />
milagres. As preces são insistentes e<br />
são muitos os benefícios obtidos para<br />
as almas e os corpos.<br />
2 Os cegos vêem, os surdos ouvem,<br />
os coxos andam, os mudos falam,<br />
salta o que sofria de gota, limpa-se o<br />
leproso, volta o hidrópico ao normal.<br />
Os que sofrem males das mais<br />
variadas doenças obtêm a desejada<br />
saúde. Seu corpo morto cura corpos<br />
vivos, como em vida ele ressuscitava<br />
almas mortas.<br />
3 Chegou tudo isso aos ouvidos do<br />
Romano Pontífice, o maior de todos<br />
os bispos, guia dos cristãos, senhor<br />
do mundo, pastor da Igreja, ungido<br />
do Senhor e Vigário de Cristo.<br />
4 Naturalmente, ele ficou exultante,<br />
festejando feliz essa renovação da<br />
Igreja de Deus em seu tempo por<br />
mistérios novos que são milagres<br />
antigos, e isso em um filho seu, que<br />
gerou em seu seio, acalentou em seus
utero, fovit in gremio, lactavit verbo<br />
et educavit cibo salutis.<br />
5 Audiunt et caeteri custodes<br />
Ecclesiae, pastores gregis, fidei<br />
defensores, amici sponsi (cfr. Ioa<br />
3,29), collaterales eius, mundi<br />
cardines, venerabiles cardinales.<br />
6 Congratulantur Ecclesiae,<br />
congaudent papae, glorificant<br />
Salvatorem, qui summa et ineffabili<br />
sapientia, summa et incomprehensibili<br />
gratia, summa et inaestimabili<br />
bonitate, stulta et ignobilia mundi<br />
elegit (cfr. 1Cor 1,27.28), ut sic ad se<br />
fortia trahat (cfr. Ioa 12,32).<br />
7 Audit et applaudit totalitas orbis, et<br />
universa monarchia, catholicae fidei<br />
parens, superabundat gaudio, et<br />
sancta consolatione (cfr. 2Cor 7,4)<br />
perfunditur.<br />
122.<br />
1 Sed fit subita conversio rerum, et<br />
nova interim causa emergit in mundo.<br />
2 Turbatur protinus pacis iucundum,<br />
et exardescente invidiae face,<br />
domestico et intestino bello Ecclesia<br />
laceratur.<br />
3 Romani, seditiosum hominum genus<br />
et ferox, in vicinos ex more<br />
desaeviunt, et temerarii ad sancta<br />
manus extendunt (cfr. 1Mac 14,31).<br />
4 Studet egregius Papa Gregorius<br />
exortam compescere malitiam,<br />
saevitiam reprimere, impetum<br />
temperare, et velut munitissima turris<br />
Christi tuetur Ecclesiam.<br />
5 Multa pericula ingruunt, exitia multa<br />
crebrescunt, et adversus Deum<br />
reliquo in orbe peccatorum cervix (cfr.<br />
Ps 128,4) erigitur.<br />
6 Quid enim? Experientissime futura<br />
dimetiens, praesentia ponderans,<br />
seditiosis reliquit Urbem, ut orbem a<br />
seditionibus liberet et defendat.<br />
7 Venit proinde ad civitatem<br />
braços, amamentou com a palavra e<br />
educou com o alimento da salvação.<br />
5 Ouviram-no também os outros<br />
guardiães da Igreja, os veneráveis<br />
cardeais, que são pastores do<br />
rebanho, defensores da fé, amigos do<br />
esposo, seus colaboradores e<br />
sustentáculos do mundo.<br />
6 Também eles se congratularam com<br />
a Igreja, alegraram-se com o Papa,<br />
glorificaram o Salvador, que com<br />
suma e inefável sabedoria, com graça<br />
superior e incompreensível, com a<br />
maior e mais inestimável bondade<br />
escolheu o que era estulto e sem<br />
nobreza neste mundo para atrair os<br />
poderosos.<br />
7 Afinal, teve conhecimento e<br />
aplaudiu o mundo inteiro com todos<br />
os reinos da cristandade, e todos<br />
transbordaram de alegria e se<br />
encheram de santa consolação.<br />
122.<br />
1 Mas, de repente, houve uma<br />
reviravolta e o mundo viu surgir um<br />
novo problema.<br />
2 Foi-se num momento o prazer da<br />
paz, acendeu-se a inveja e a Igreja<br />
foi ferida por uma guerra dentro da<br />
própria casa.<br />
3 Os romanos, povo sedicioso e feroz,<br />
atacam como de costume seus<br />
vizinhos e estendem temerariamente<br />
suas mãos para as coisas sagradas.<br />
4 Como uma torre bem armada,<br />
esforça-se o egrégio papa Gregório<br />
por conter o mal nascente, reprimir a<br />
crueldade e domar a violência para<br />
defender a Igreja de Cristo.<br />
5 Mas os males aumentam e a<br />
violência cresce. Mesmo em outras<br />
partes do mundo levanta-se contra<br />
Deus a cerviz dos pecadores.<br />
6 Que fazer? Avaliando a situação e<br />
prevendo o futuro com muita<br />
experiência, o Papa decide abandonar<br />
Roma aos revoltosos para livrar e
Reatinam, ubi honorifice suscipitur<br />
sicut decet; inde progrediens<br />
Spoletum ab omnibus magna cum<br />
reverentia honoratur.<br />
8 Ubi paucis diebus commorans,<br />
causa Ecclesiae informata,<br />
comitantibus ipsum venerabilibus<br />
cardinalibus, ad Christi famulas,<br />
mundo mortuas et sepultas, benignus<br />
advenit.<br />
9 Quarum conversatio sancta,<br />
paupertas altissima (cfr. 2Cor 8,2) et<br />
institutio gloriosa ipsum cum reliquis<br />
movet ad lacrimas, ad contemptum<br />
provocat saeculi, ad celibem vitam<br />
accendit.<br />
10 O amabilis omnium gratiarum<br />
nutrix humilitas!<br />
11 Princeps orbis terrarum, successor<br />
principis apostolorum visitat<br />
pauperculas mulieres, accedit ad<br />
abiectas et humiles carceratas, et licet<br />
digna iusto indicio (cfr. Deut 16,18),<br />
insueta exemplo tamen humilitas<br />
haec et multis retroactis saeculis<br />
inexperta!<br />
123.<br />
1 Properat iam, properat Assisium,<br />
ubi sibi gloriosum depositum<br />
conservatur, ut in eo passio universa<br />
et tribulatio ingruens exturbetur.<br />
2 Ad eius ingressum tota iubilat regio,<br />
civitas exsultatione repletur (cfr. Ps<br />
125,2), populorum turba magna<br />
gaudia celebrat, et luminosa dies<br />
novis luminaribus inclarescit.<br />
3 In eius occursum (cfr. 4Re 4,26)<br />
omnis homo procedit, et solemnes<br />
excubiae ab omnibus exsolvuntur.<br />
4 Egreditur obviam ei pauperum<br />
fratrum pia societas, et unusquisque<br />
christo Domini (cfr. 1Re 24,11) dulcia<br />
cantica promit.<br />
5 Applicat ad locum Christi vicarius, et<br />
in primo descensu sepulcrum sancti<br />
Francisci reverenter alacriterque<br />
salutat.<br />
defender o resto do mundo.<br />
7 Foi para Rieti, onde o receberam<br />
com as devidas honras. Daí passou<br />
para Espoleto, honrado por todos com<br />
grande reverência.<br />
8 Depois de alguns dias, atento à<br />
situação da Igreja e acompanhado<br />
pelos veneráveis cardeais, teve a<br />
bondade de ir visitar as servas de<br />
Cristo, mortas e sepultadas para o<br />
mundo.<br />
9 Sua vida santa, a pobreza altíssima<br />
e o gênero de vida perfeito<br />
comoveram o Papa e os outros até as<br />
lágrimas, incitando-os ao desapego<br />
do mundo e a uma vida consagrada.<br />
10 Ó humildade, mãe amável de<br />
todas as virtudes! O príncipe de toda<br />
a terra, sucessor do príncipe dos<br />
apóstolos, visita as pobrezinhas,<br />
desce até aquelas desprezadas e<br />
humildes encarceradas! De fato, foi<br />
uma humildade digna do maior<br />
apreço, sem exemplo anterior, jamais<br />
vista em outros tempos.<br />
123.<br />
1 Mas tem pressa de chegar a Assis,<br />
onde está o tesouro para ele precioso,<br />
onde espera livrar-se dos sofrimentos<br />
e desgraças que o ameaçam.<br />
2 Sua chegada foi um júbilo para toda<br />
a região. Exultou a cidade, festejaram<br />
as multidões, e o dia claro ficou ainda<br />
mais luminoso com a presença dos<br />
ilustres visitantes.<br />
3 Foram todos ao seu encontro em<br />
solene cortejo.<br />
4 Veio também o grupo piedoso dos<br />
pobres frades, e todos entoavam<br />
belos cânticos para o ungido do<br />
Senhor.<br />
5 Assim que chegou, o Vigário de<br />
Cristo foi saudar com alegre<br />
reverência o sepulcro de São<br />
Francisco.<br />
6 Suspirou, bateu no peito, chorou e
6 Ingeminat suspiria, pectus tundit,<br />
lacrimas fundit, et uberiore devotione<br />
reverendum caput inclinat.<br />
7 Fit interea de sancti canonizatione<br />
solemnis collatio, et super huiusmodi<br />
negotio egregia cardinalium concio<br />
saepius convocatur.<br />
8 Concurrunt undique multi, qui per<br />
sanctum Dei fuerant a suis cladibus<br />
liberati, et miraculorum maxima<br />
multitudo hinc inde coruscat:<br />
approbantur, verificantur, audiuntur,<br />
recipiuntur.<br />
9 Urget interim officiosa necessitas,<br />
nova imminet causa, Perusium it papa<br />
beatus, ut superabundanti et singulari<br />
gratia (cfr. Rom 5,20) pro summo<br />
negotio iterum Assisium revertatur.<br />
10 Convenitur denique Perusii<br />
rursum, et super hanc causam in<br />
camera domini papae venerabilium<br />
cardinalium celebratur sacer<br />
conventus.<br />
11 Concordant pariter, et dicunt<br />
idipsum omnes; miracula legunt et<br />
plurimum venerantur, summisque<br />
praeconiis vitam beati patris et<br />
conversationem extollunt.<br />
124.<br />
1 “Non indiget”, inquiunt,<br />
“miraculorum attestatione sanctissimi<br />
vita sanctissima, quam oculis nostris<br />
vidimus, manibus contrectavimus (cfr.<br />
1Ioa 1,1), magistra veritate<br />
probavimus”.<br />
2 Tripudiant universi, laetantur,<br />
lacrimantur, et quidem in lacrimis illis<br />
benedictio (cfr. Heb 12,17) multa.<br />
3 Iam iamque diem constituunt<br />
benedictum, in quo totum mundum<br />
gaudio repleant salutari.<br />
4 Adest quoque dies solemnis, ‘toto<br />
venerabilis aevo’, non solum terras<br />
sed et caelicas officinas sublimiores<br />
tripudio spargens.<br />
5 Convocantur episcopi, abbates<br />
adveniunt, de remotissimis partibus<br />
inclinou sua cabeça veneranda com a<br />
maior devoção.<br />
7 Cuidou-se então solenemente da<br />
canonização do santo, e começou a<br />
haver muitas reuniões de uma ilustre<br />
comissão de cardeais para tratar do<br />
assunto.<br />
8 Vieram de toda parte muitas<br />
pessoas que tinham sido livradas de<br />
seus achaques pelo santo, e uma<br />
multidão enorme de milagres<br />
começou a brilhar: foram todos<br />
examinados, discutidos, acolhidos e<br />
aprovados.<br />
9 Nesse ínterim, os negócios<br />
reclamam a presença do Papa em<br />
Perusa, mas ele volta a Assis com<br />
maior e especial benevolência por tão<br />
importante causa.<br />
10 Tem que ir outra vez a Perusa,<br />
onde se realiza uma reunião dos<br />
cardeais em seus aposentos.<br />
11 Todos estão unanimente de<br />
acordo.<br />
12 Lêem os milagres e sua veneração<br />
aumenta. Enaltecem a vida e a<br />
conversão do bem-aventurado pai<br />
com os maiores elogios.<br />
124.<br />
1 “A santidade deste homem - dizem<br />
- não precisa do testemunho dos<br />
milagres, pois nós mesmos a vimos<br />
com nossos olhos, tocamos com<br />
nossas mãos e comprovamos sua<br />
verdade”.<br />
2 Todos se comovem, aplaudem,<br />
choram lágrimas carregadas de paz.<br />
3 Tratam de marcar logo o dia<br />
abençoado em que encheriam todo o<br />
mundo de gáudio salutar.<br />
4 E chega finalmente o dia solene,<br />
para sempre memorável, estendendo<br />
a mais sublime comemoração não só<br />
a todos os países mas até às moradas<br />
lá do céu.<br />
5 Foram convocados os bispos,<br />
acorreram abades e vieram prelados
praelati Ecclesiae adsunt; regalis se<br />
offert praesentia, comitum et<br />
procerum advenit nobilis multitudo.<br />
6 Comitantur deinde universi<br />
dominum omnis orbis, et cum ipsi<br />
Assisii civitatem felici pompa<br />
ingrediuntur.<br />
7 Venitur ad locum tam solemni<br />
occursui praeparatum, et beato papae<br />
gloriosorum cardinalium, episcoporum<br />
et abbatum conglomeratur frequentia<br />
tota.<br />
8 Ibi sacerdotum et clericorum<br />
concursus eximius, ibi religiosorum<br />
felix et sacer conventus, ibi sacri<br />
velaminis verecundior habitus, ibi<br />
omnium populorum maxima turba, et<br />
utriusque sexus (cfr. Iud 16,27) pene<br />
innumerabilis multitudo (cfr. 2Par<br />
4,18).<br />
9 Accurritur undique, ac<br />
desiderantissime omnis aetas tanto se<br />
conventui repraesentat. Parvus et<br />
magnus ibi sunt, servus et liber a<br />
domino suo (cfr. Iob 3,19).<br />
125.<br />
1 Adstat pontifex summus, Christi<br />
Ecclesiae sponsus, tantorum filiorum<br />
varietate circumdatus (cfr. Ps 44,10),<br />
et corona gloriae in capite suo (cfr. Is<br />
62,3; Apoc 14,14) signo sanctitatis<br />
expressa (cfr. Sir 45,14).<br />
2 Adstat pontificalibus infulis<br />
decoratus, et vestibus sanctitatis (cfr.<br />
Ex 40,13) indutus, in ligatura auri et<br />
opere lapidarii sculpitilis (cfr. Sir<br />
45,13).<br />
3 Adstat christus Domini (cfr. 1Re<br />
24,11) in magnificentia gloriae<br />
deauratus (cfr. Is 4,2; Ps 44,10), et<br />
vernantibus figuratisque gemmis (cfr.<br />
Sir 45,13) coopertus, omnes sollicitat<br />
ad videntum.<br />
4 Circumdant eum cardinales et<br />
episcopi, splendidioribus ornati<br />
monilibus (cfr. Is 61,10) et niveis<br />
fulgoribus candidati, supercaelestium<br />
dos lugares mais distantes. Havia até<br />
um rei e se reuniu uma nobre<br />
multidão de condes e cavalheiros.<br />
6 Acompanhavam todos ao senhor de<br />
todo o mundo e entraram com ele na<br />
cidade de Assis em triunfal cortejo.<br />
7 Chegando ao local preparado para o<br />
solene acontecimento, juntaram-se ao<br />
santo Padre todos os cardeais, bispos<br />
e abades.<br />
8 Houve grande concorrência de<br />
sacerdotes e clérigos, reuniu-se um<br />
grupo sagrado e feliz de religiosos,<br />
estiveram presentes as religiosas,<br />
humildes e recatadas, juntou-se uma<br />
multidão quase incontável de homens<br />
e mulheres.<br />
9 Pessoas de todas as idades se<br />
fizeram animadamente presentes a<br />
tão extraordinário encontro,<br />
juntando-se lado a lado pequenos e<br />
grandes, servos e livres.<br />
125.<br />
1 Presidia o Sumo Pontífice, esposo<br />
da Igreja de Cristo, cercado pela<br />
variedade de tantos filhos, com a<br />
coroa de glória em sua cabeça, sinal<br />
expresso da santidade.<br />
2 Estava ornado com os paramentos<br />
pontificais e revestido das vestes de<br />
santidade, com faixas bordadas a<br />
ouro e pedras preciosas.<br />
3 Refulgente na magnificência da<br />
glória, coberto de pedras brilhantes e<br />
preciosas, o ungido do Senhor<br />
chamava a atenção de todos.<br />
4 Rodeavam-no os cardeais e bispos,<br />
ornados com os adereços mais<br />
esplêndidos e refulgindo de brancura,<br />
dando uma idéia da beleza celeste e<br />
representando a alegria dos<br />
glorificados.<br />
5 O povo inteiro aguardava a voz do<br />
gáudio, a voz da alegria, a voz nova,
pulchritudinem imaginem praeferunt,<br />
et glorificatorum gaudium<br />
repraesentant.<br />
5 Exspectat universus populus (cfr.<br />
1Re 12,19) vocem gaudii, vocem<br />
laetitiae, (cfr. Ier 25,10) vocem<br />
novam, vocem omni dulcedine<br />
plenam, vocem laudis (cfr. Ps 25,7),<br />
vocem perpetuae benedictionis.<br />
6 Praedicat primitus populo universo<br />
(cfr. Heb 9,19) papa Gregorius, et<br />
affectu mellifluo, voce sonora, nuntiat<br />
praeconia Dei.<br />
7 Sanctum quoque patrem<br />
Franciscum nobilissimo sermone<br />
collaudat, et conversationis eius<br />
recolens et annuntians puritatem,<br />
totus lacrimis madidatur.<br />
8 Sermo eius tale sumit exordium:<br />
“Quasi stella matutina in medio<br />
nebulae, et quasi luna plena in diebus<br />
suis, et quasi sol refulgens, sic iste<br />
effulsit in templo Dei (Sir 50,6-7)”.<br />
9 Completur itaque sermo fidelis et<br />
omni acceptione dignus, (cfr. 1Tim<br />
1,15) et unus ex subdiaconibus<br />
domini papae, nomine Octavianus,<br />
miracula sancti coram omnibus voce<br />
altissima legit.<br />
10 Dominus Raynerius, diaconus<br />
cardinalis, perspicaci pollens ingenio,<br />
pietate ac moribus clarus, ea sacris<br />
loquelis lacrimis perfusus edisserit.<br />
11 Tripudiat pastor Ecclesiae, ac de<br />
intimis visceribus longa suspiria<br />
trahens et salutares singultus<br />
ingeminans, lacrimarum rivulos<br />
educit.<br />
12 Caeteri quoque praelati Ecclesiae<br />
lacrimarum profluvia spargunt et sacri<br />
ornatus eorum exuberantia irrorantur.<br />
13 Plorat denique populus (cfr. 1Re<br />
11,5) cunctus, et desiderabili<br />
exspectatione suspensus,<br />
vehementius fatigatur.<br />
126.<br />
1 Clamat proinde voce altisona papa<br />
a voz cheia de toda doçura, a voz do<br />
louvor, a voz da bênção perene.<br />
6 Falou em primeiro lugar o Papa<br />
Gregório, dirigindo-se a todo o povo<br />
com voz vibrante e afetuosa para<br />
anunciar as maravilhas de Deus.<br />
7 Depois, fez um nobilíssimo elogio do<br />
pai Francisco, cobrindo-se de lágrimas<br />
ao recordar sua conversão e<br />
proclamar sua simplicidade.<br />
8 Foi assim que começou: “Como a<br />
estrela da manhã por entre as<br />
núvens, como a lua resplandecente<br />
no plenilúnio, como o sol a brilhar,<br />
assim refulgiu este homem no templo<br />
de Deus”.<br />
9 Terminado o sermão, fiel e digno de<br />
todo louvor, um dos subdiáconos do<br />
senhor Papa, chamado Otaviano, leu<br />
para todos em voz bem alta os<br />
milagres do santo.<br />
10 Comentou-os, depois, todo<br />
comovido e com sagrada eloquência,<br />
o senhor Rainério, cardeal diácono,<br />
homem de inteligência perspicaz,<br />
honrado por seus costumes e virtude.<br />
11 Estava feliz o pastor da Igreja e,<br />
profundamente comovido, soltava<br />
grandes suspiros, entre soluços e<br />
abundantes lágrimas.<br />
12 Também os outros prelados da<br />
Igreja choravam banhando de<br />
lágrimas os paramentos.<br />
13 Chorava afinal o povo todo,<br />
bastante fatigado na ansiosa espera.<br />
126.<br />
1 Clamou afinal o Papa em voz alta e,
eatus, et protensis ad caelum (cfr.<br />
2Mac 3,20) manibus inquit: “Ad<br />
laudem et gloriam omnipotentis Dei<br />
Patris et Filii et Spiritus sancti, et<br />
gloriosae Virginis Mariae, et beatorum<br />
Apostolorum Petri et Pauli, et ad<br />
honorem gloriosae Ecclesiae<br />
Romanae, beatissimum patrem<br />
Franciscum, quem Dominus<br />
glorificavit in caelis, venerantes in<br />
terris, de consilio fratrum nostrorum<br />
et aliorum praelatorum, in catalogo<br />
sanctorum decernimus adnotandum,<br />
et festum eius die obitus sui<br />
celebrari”.<br />
2 Ad hanc quoque vocem coeperunt<br />
reverendi cardinales cum domino<br />
papa “Te Deum laudamus” alta voce<br />
cantare.<br />
3 Attollitur proinde clamor populorum<br />
multorum (cfr. Is 17,12), laudantium<br />
Deum (cfr. Luc 2,13), et immensas<br />
resonat terra voces, repletur<br />
iubilationibus aer, et tellus lacrimis<br />
madidatur.<br />
4 Cantantur cantica nova (cfr. Ps<br />
32,3), et in melodia spiritus iubilant<br />
servi Dei (cfr. Iob 38,7).<br />
5 Audiuntur ibi organa melliflua, et<br />
carmina spiritualia modulatis vocibus<br />
decantantur.<br />
6 Ibi suavissimus odor (cfr. Ex 29,18)<br />
respirat, et iucundior melodia omnium<br />
movens affectus resultat ibidem;<br />
emicat illa dies et splendidioribus<br />
radiis coloratur.<br />
7 Ibi olivarum virentes rami et<br />
reliquarum arborum (cfr. Mat 21,8)<br />
comae recentes; ibi festivus ornatus,<br />
lucidius incandescens cunctos<br />
exornat, et pacis benedictio<br />
convenientium laetificat mentes.<br />
8 Descendit denique de solio excelso<br />
(cfr. Is 6,1) felix papa Gregorius, et<br />
per inferiores gradus ad offerenda<br />
vota et sacrificia (cfr. Num 29,39)<br />
sanctuarium intrat (cfr. Ps 72,17),<br />
tumbamque continentem sacrum et<br />
estendendo as mãos para o céu,<br />
disse: “Para louvor e glória de Deus<br />
todo poderoso, Pai, Filho e Espírito<br />
Santo, da gloriosa Virgem Maria, dos<br />
santos apóstolos Pedro e Paulo, e<br />
para honra da gloriosa Igreja<br />
Romana, venerando na terra o bemaventurado<br />
pai Francisco, a quem<br />
Deus glorificou no céu, tendo ouvido o<br />
conselho de nossos irmãos e de<br />
outros prelados, decretamos que ele<br />
seja incluído no catálogo dos santos e<br />
que sua festa seja celebrada no dia de<br />
sua morte”.<br />
2 Ouvidas essas palavras, os<br />
reverendos cardeais começaram a<br />
cantar em voz alta, com o senhor<br />
Papa, o Te Deum laudamus.<br />
3 Juntou-se o clamor de todo aquele<br />
povo, louvando a Deus. Reboou a<br />
terra, encheu-se o ar de júbilo,<br />
molhou-se o chão de lágrimas.<br />
4 Entoavam cânticos novos e os<br />
servos de Deus se rejubilavam com a<br />
melodia do espírito.<br />
5 Os hinos espirituais eram cantados<br />
com voz melodiosa, acompanhados<br />
por maviosos instrumentos musicais.<br />
6 Respirava-se um agradável perfume<br />
e pairava no ar uma doce melodia,<br />
que a todos deixava comovidos. O dia<br />
era esplêndido e radiante com as<br />
cores mais maravilhosas.<br />
7 Verdes estavam as oliveiras e<br />
cobertas todas as árvores de<br />
folhagem renovada. A ornamentação<br />
festiva refulgia no rosto das pessoas e<br />
a bênção da paz alegrava os corações<br />
de todos os presentes.<br />
8 No fim, o feliz Papa Gregório desceu<br />
do trono e entrou no santuário pela<br />
escadaria inferior, para oferecer os<br />
votos e sacrifícios. Beijou com alegria<br />
a tumba que encerrava o corpo<br />
sagrado e dedicado ao Senhor.<br />
9 Fez repetidas preces, celebrou os<br />
mistérios sagrados.<br />
10 Rodeava-o a coroa dos irmãos,
Deo dicatum corpus felicibus labiis<br />
osculatur.<br />
9 Offert et multiplicat preces (cfr. Iob<br />
40,22; Is 1,15), celebratque mysteria<br />
sacra.<br />
10 Stat circa illum corona fratrum<br />
(cfr. Sir 50,3) laudans, adorans et<br />
benedicens omnipotentem Deum (cfr.<br />
Luc 24,52.53; 2Mac 3,22), qui fecit<br />
magna in omni terra (cfr. Sir 50,24).<br />
11 Amplificat universus populus<br />
laudes Dei (cfr. Mat 27,25; Luc<br />
18,43), et in honore Trinitatis<br />
excelsae sancto Francisco persolvunt<br />
sacrarum munera gratiarum. Amen.<br />
12 Facta sunt autem haec in civitate<br />
Assisii, secundo anno pontificatus<br />
domini papae Gregorii Noni, septimo<br />
decimo die kalendarum mensis<br />
augusti.<br />
MIRACULA S. FRANCISCI.<br />
In Christi nomine<br />
incipiunt miracula sanctissimi Patris<br />
nostri Francisci.<br />
127.<br />
1 Iesu Christi Domini nostri suppliciter<br />
gratiam (cfr. 2Cor 8,9; 13,13)<br />
invocantes, ad excitandam<br />
praesentium amplectendam<br />
devotionem, et futurorum<br />
corroborandam fidem, miracula quae<br />
coram domino papa Gregorio, ut<br />
dictum est, perlecta sunt et populo<br />
nuntiata, Christo duce (cfr. Dan<br />
9,25), breviter sed veraciter<br />
conscribemus.<br />
I. - De contractis sanatis.<br />
2 Eo namque die quo sacrum et<br />
sanctum corpus beatissimi patris<br />
Francisci reconditum fuit velut<br />
pretiosissimus thesaurus, magis<br />
supercaelestibus aromatibus quam<br />
terrenis speciebus inunctum,<br />
apportata est puella quaedam, iam<br />
louvando, adorando e bendizendo a<br />
Deus onipotente, que realizou<br />
portentos em toda a terra.<br />
11 O povo inteiro repetia os louvores<br />
de Deus e em honra da Trindade<br />
excelsa rendeu graças a São<br />
Francisco. Amém.<br />
12 Tudo isso aconteceu na cidade de<br />
Assis, no segundo ano do pontificado<br />
do Senhor Papa Gregório IX, a 16 de<br />
julho de 1228.<br />
MILAGRES DE S. FRANCISCO<br />
Em nome de Cristo,<br />
começam os milagres de nosso<br />
santíssimo pai Francisco<br />
127.<br />
1 Para animar nossos<br />
contemporâneos a abraçar sua<br />
devoção e para corroborar a fé dos<br />
futuros, invocamos suplicantes a<br />
graça de Nosso Senhor Jesus Cristo e<br />
transcrevemos, em forma breve mas<br />
fiel, os milagres que - como dissemos<br />
- foram lidos e anunciados ao povo na<br />
presença do senhor papa Gregório.<br />
I. Dos paralíticos curados<br />
2 No mesmo dia em que o<br />
sacrossanto corpo do bem-aventurado<br />
pai Francisco, embalsamado pelos<br />
aromas do céu mais do que por<br />
especiarias terrenas, foi sepultado<br />
como um tesouro muito precioso,<br />
trouxeram uma menina que havia<br />
mais de um ano estava com o<br />
pescoço monstruosamente torcido e a
per annum habens collum monstruose<br />
plicatum et caput humero adnexum,<br />
nec poterat nisi ex obliquo sursum<br />
respicere.<br />
3 Quae dum sub arca, in qua<br />
pretiosum sancti recondium iacebat<br />
corpus, caput aliquamdiu submisisset,<br />
statim meritis sanctissimi viri collum<br />
erexit et in condecenti statu caput<br />
exstitit reparatum, ita quod puella ex<br />
subita sui mutatione obstupefacta<br />
nimis, coepit fugere ac plorare.<br />
4 Fovea quaedam namque apparebat<br />
in humero cui caput fuerat<br />
applicatum, propter situm quem<br />
fecerat infirmitas diuturna.<br />
128.<br />
1 In comitatu Narniensi puer quidam<br />
erat qui tanta contractione tibiam<br />
retortam gerebat, quod, nisi duorum<br />
baculorum suffragio, nullo modo<br />
poterat ambulare.<br />
2 Erat enim mendicans, et tanta<br />
infirmitate per plures annos gravatus,<br />
patrem proprium et matrem minime<br />
cognoscebat.<br />
3 Qui meritis beatissimi patris nostri<br />
Francisci a dicto periculo sic exstitit<br />
liberatus, ut absque baculorum<br />
sustentatculo liber incederet<br />
usquequaque, laudans et benedicens<br />
Deum et sanctum eius.<br />
129.<br />
1 Nicolaus quidam de Fulgineo civis,<br />
cum haberet crus sinistrum<br />
contractum, nimio dolore gravatus ad<br />
recuperandam pristinam sanitatem<br />
tanta expendit in medicis, quod ultra<br />
velle ac posse se debitis obligavit.<br />
2 Tandem cum eorum auxilium in<br />
nullo sibi penitus profecisset, dolore<br />
permaximo sauciatus, in tantum quod<br />
ingeminatis clamoribus vicinos de<br />
nocte non permitteret obdormire,<br />
vovens se Deo et sancto Francisco,<br />
fecit se ad eius tumulum deportari.<br />
3 Cumque per noctem orans coram<br />
cabeça enterrada no ombro, de modo<br />
que só de soslaio conseguia olhar<br />
para cima.<br />
3 Mas ela colocou por algum tempo a<br />
cabeça embaixo da urna em que jazia<br />
o precioso corpo do santo e<br />
imediatamente, pelos méritos dele,<br />
endireitou o pescoço e recobrou a<br />
posição normal da cabeça. A<br />
transformação foi tão repentina que a<br />
criança, muito assustada, fugiu<br />
chorando.<br />
4 Devido à prolongada enfermidade,<br />
estava com uma cavidade no ombro,<br />
no lugar em que a cabeça estivera<br />
dobrada.<br />
128.<br />
1 No condado de Narni, havia um<br />
menino com uma perna tão torcida<br />
que não podia andar sem muletas.<br />
2 Vivia de esmolas, estava doente<br />
havia muitos anos e não conhecia pai<br />
nem mãe.<br />
3 Pelos méritos de nosso bemaventurado<br />
pai Francisco, ficou tão<br />
livre de seu mal, que passou a andar<br />
por toda parte sem muletas, louvando<br />
e bendizendo a Deus e a seu santo.<br />
129.<br />
1 Um cidadão de Foligno, chamado<br />
Nicolau, tinha a perna esquerda tão<br />
contraída que lhe causava uma dor<br />
enorme e gastara tanto com médicos<br />
para recobrar a saúde, que estava<br />
com dívidas acima de sua vontade e<br />
de suas posses.<br />
2 Vendo que não tinha conseguido<br />
nada com os tratamentos, tão<br />
atormentado de dores que seus gritos<br />
e gemidos não deixavam dormir os<br />
vizinhos, fez um voto a Deus e a São<br />
Francisco, e pediu que o levassem ao<br />
seu sepulcro.
sancti tumulo moraretur, extenso<br />
crure, magno exhilaratus gaudio, sine<br />
baculo ad propria remeavit.<br />
130.<br />
1 Puer etiam unus crus habens<br />
contractum ita quod genu pectori et<br />
calcaneum natibus adhaereret, ad<br />
sepulchrum beati Francisci accedens,<br />
patre ipsius carnem propriam cilicio<br />
macerante, ac matre pro ipsi se<br />
graviter affligente, ita plena et subita<br />
convaluit sanitate, quod sanus et<br />
laetus, gratias agens Deo (cfr. Act<br />
28,15) et sancto Francisco, posset<br />
discurrere per plateas.<br />
131.<br />
1 In Fanensi civitate quidam<br />
contractus erat, cuius tibiae ulceribus<br />
plenae natibus adhaerebant, quae<br />
tantum exhalabant foetorem, quod<br />
hospitalarii nullo modo eum volebant<br />
in hospitali recipere nec tenere.<br />
2 Qui meritis beatissimi patris<br />
Francisci, cuius misericordiam<br />
invocavit, se paulo post gavisus est<br />
liberatum.<br />
132.<br />
1 Quaedam puellula Eugubina, cum<br />
contractis manibus omnium<br />
membrorum officium per annum<br />
penitus amisisset, ad obtinendam<br />
gratiam sanitatis, nutrix eius cum<br />
imagine cerea ipsam ad beatissimi<br />
patris Francisci tumulum deportavit.<br />
2 Cumque ibidem per octo dierum<br />
spatium moraretur, die una ita<br />
propriis usibus restituta sunt omnia<br />
membra eius, quod ad pristina officia<br />
idonea solito haberetur.<br />
133.<br />
1 Alius quoque puer de Montenigro,<br />
ante fores ecclesiae ubi requiescit<br />
corpus sancti Francisci, per plures<br />
dies decubans, quia nec ire poterat<br />
3 Depois de ter passado uma noite<br />
orando diante do túmulo do santo,<br />
conseguiu estender a perna e voltou<br />
para casa sem muleta, louco de<br />
alegria.<br />
130.<br />
1 Havia também um menino com uma<br />
perna tão contraída que o joelho<br />
estava ligado ao peito e o calcanhar<br />
às nádegas. Foram ao sepulcro de<br />
São Francisco, usando o pai um cilício<br />
para se mortificar, enquanto a mãe<br />
fazia grandes sacrifícios. Ficou tão<br />
completa e repentinamente curado<br />
que podia correr pelas praças, todo<br />
feliz, dando graças a Deus e a São<br />
Francisco.<br />
131.<br />
1 Na cidade de Fano, havia outro<br />
aleijado cujas pernas, cheias de<br />
feridas, tinham grudado nas nádegas<br />
e exalavam um mau cheiro tão forte<br />
que os enfermeiros não o queriam<br />
receber no hospital nem tratá-lo.<br />
2 Pelos méritos do santo pai<br />
Francisco, cuja misericórdia invocou,<br />
teve pouco depois a alegria de ficar<br />
curado.<br />
132.<br />
1 Uma menininha de Gúbio, de mãos<br />
retorcidas, perdera todo o uso dos<br />
membros havia mais de um ano. Sua<br />
ama, para obter a graça da saúde,<br />
levou-a com uma imagem de cera ao<br />
túmulo de nosso pai São Francisco.<br />
2 Depois de oito dias, teve os<br />
membros de tal forma recuperados<br />
que pôde voltar a fazer normalmente<br />
tudo que fazia antes.<br />
133.<br />
1 Um menino de Montenegro passou<br />
vários dias deitado diante da porta da<br />
igreja em que descansa o corpo de<br />
São Francisco, porque não podia
nec sedere, a cingulo infra omnibus<br />
erat viribus et membrorum officio<br />
destitutus.<br />
2 Quadam vero die intrans ecclesiam,<br />
ad tactum sepulcri beatissimi patris<br />
Francisci, foras sanus et incolumis est<br />
regressus.<br />
3 Dicebat autem puerulus ipse, quod<br />
dum coram tumulo gloriosi sancti<br />
iaceret, astitit ei iuvenis quidam,<br />
habitu fratrum indutus, supra<br />
sepulcrum exsistens, qui pira in<br />
manibus portans vocavit eum, et<br />
praebens ei pirum unum, ut surgeret<br />
confortavit.<br />
4 Qui pirum de manibus ipsius<br />
suscipiens respondebat: “Ecce<br />
contractus sum, et nullo modo<br />
surgere possum”.<br />
5 Pirum vero exhibitum manducavit,<br />
et ad aliud pirum, quod ei ab eodem<br />
iuvene offerebatur, coepit extendere<br />
manum.<br />
6 Qui dum iterum eum surgeret<br />
hortaretur, infirmitate gravatum se<br />
sentiens non surgebat.<br />
7 Sed dum ad pirum manum<br />
extenderet, dictus iuvenis, exhibito illi<br />
piro, manum eius apprehendit, et<br />
foras educens eum disparuit ab oculis<br />
eius.<br />
8 Qui sanum et incolumen factum se<br />
videns, cepit alta voce clamare, quod<br />
factum in eo fuerat, omnibus<br />
manifestans.<br />
134.<br />
1 Mulier quaedam de castro quod<br />
dicitur Cucoranum ad sepulcrum<br />
gloriosi patris in cistis delata est; in<br />
nullo enim membrorum, praeterquam<br />
in sola lingua, operationis cuiusquam<br />
remanserat usus.<br />
2 Moram igitur faciente (cfr. Mat<br />
25,5) aliquantulum ante tumbam<br />
sanctissimi viri, surrexit peroptime<br />
liberata.<br />
3 Quidam alius civis Eugubinus cum<br />
andar nem sentar, entrevado da<br />
cintura para baixo.<br />
2 Um dia, entrou na igreja e tocou o<br />
sepulcro de nosso bem- aventurado<br />
pai São Francisco, voltando para fora<br />
são e salvo.<br />
3 Contava o próprio rapaz que,<br />
estando diante do túmulo do glorioso<br />
santo, apareceu-lhe um jovem vestido<br />
com o hábito dos frades. Estava em<br />
cima do sepulcro e tinha algumas<br />
pêras nas mãos. Chamou o menino e<br />
lhe ofereceu uma pêra, animando-o<br />
para se levantar.<br />
4 O menino pegou a pêra de suas<br />
mãos e disse: “Sou aleijado e não<br />
posso me levantar”.<br />
5 Mas comeu a pêra e começou a<br />
estender a mão para outra que o<br />
jovem lhe oferecia.<br />
6 Este insistiu em que se levantasse,<br />
mas o menino, preso pela doença,<br />
não se moveu.<br />
7 Então o moço deu-lhe a pera mas<br />
tomou-lhe a mão estendida. Levou-o<br />
para fora e desapareceu de seus<br />
olhos.<br />
8 Vendo-se curado e incólume, o<br />
menino começou a gritar em alta voz,<br />
contando a todos o que lhe<br />
acontecera.<br />
134.<br />
1 Uma mulher de Coccorano foi<br />
levada ao sepulcro do glorioso pai em<br />
uma cesta, porque tinha perdido o<br />
movimento de todo o corpo, menos o<br />
da língua.<br />
2 Demorando-se um pouco diante da<br />
tumba do santo, saiu completamente<br />
curada.<br />
3 Também um cidadão de Gúbio<br />
levou o filho aleijado numa cesta para<br />
o túmulo do santo pai e o recebeu
filium suum in cista contractum ad<br />
sancti patris tumulum detulisset,<br />
sanum et incolumen recepit eum.<br />
4 Fuerat enim tanta enormitate<br />
contractus, ut tibiae natibus<br />
adhaerentes forent penitus arefactae.<br />
135.<br />
1 Bartholomaeus de Narnii civitate,<br />
homo pauperrimus et egenus, cum<br />
sub umbra cuiusdam nucis quodam<br />
tempore obdormisset, evigilans ita<br />
contractum se reperit, quod nusquam<br />
poterat ambulare.<br />
2 Crescente quoque sensim<br />
infirmitate, tibiacum pede subtilis,<br />
curva et arida facta est, incisionem<br />
ferri non sentiens, nec ignis<br />
adustionem aliquatenus pertimescens.<br />
3 Sed verus amator pauperum et<br />
omnium egenorum pater, Franciscus<br />
sanctissimus nocte quadam sese illi<br />
per visionem (cfr. Dan 2,19) somnii<br />
manifestat, praecipiens ei ut ad<br />
balneum quoddam accedat, in quo,<br />
tantae miseriae pietate permotus, vult<br />
eum ab hac aegritudine liberare.<br />
4 Sed expergefactus, nesciens quid<br />
faceret (cfr. Luc 9,33; Act 5,7),<br />
episcopo civitatis narravit per ordinem<br />
visionem.<br />
5 Episcopus vero adhortans ut ad<br />
imperatum balneum properaret,<br />
signavit ac benedixit eum.<br />
6 Coepit quoque baculo sustentatus<br />
ad locum utcumque, prout melius<br />
poterat, pertrahere semetipsum.<br />
7 Cumque moestus pergeret, nimio<br />
labore confectus, audivit vocem<br />
dicentem sibi (cfr. Act 9,4): “Vade<br />
cum pace Domini; ego sum ille cui te<br />
vovisti”.<br />
8 Appropinquans deinde ad balneum,<br />
quia nox erat, erravit a via et audivit<br />
vocem iterum dicentem sibi (cfr. Act<br />
9,4), quod non recto itinere<br />
ambularet.<br />
9 Quae et versus balneum eum<br />
curado e incólume. Fora tão disforme<br />
que as pernas, além de grudadas às<br />
nádegas, tinham secado de todo.<br />
135.<br />
1 Bartolomeu, um pobre mendigo de<br />
Narni, dormiu embaixo de uma<br />
nogueira e acordou tão entrevado que<br />
não podia andar.<br />
2 A doença foi aumentando<br />
sensivelmente: a perna, já com o pé<br />
enfraquecido, se encurvou, secou e<br />
ele não sentia o corte de uma faca<br />
nem queimaduras.<br />
3 Mas São Francisco, que sempre<br />
amou de verdade os pobres e foi o pai<br />
de todos os indigentes, apareceu-lhe<br />
uma noite em sonhos, mandando que<br />
fosse tomar banho em determinado<br />
lugar, pois lá queria curá-lo,<br />
compadecido de todo o seu<br />
sofrimento.<br />
4 A acordar, não sabendo o que fazer,<br />
o pobre contou o sonho ao bispo da<br />
cidade,<br />
5 que lhe disse para ir depressa ao<br />
banho recomendado, e o abençoou.<br />
6 Ele pegou um bastão e tratou de ir<br />
para o lugar indicado, da melhor<br />
forma que lhe era possível.<br />
7 Caminhava triste e muito cansado<br />
pelo esforço, quando ouviu uma voz<br />
que lhe dizia: “Vá com a paz do<br />
Senhor, eu sou aquele a quem te<br />
consagraste”.<br />
8 Aproximando-se do lugar já de<br />
noite, errou o caminho e ouviu de<br />
novo a voz, que o advertiu<br />
9 e o dirigiu para o banho.<br />
10 Quando chegou e entrou no<br />
banho, sentiu uma mão no pé e outra<br />
na perna, estendendo-a com cuidado.<br />
11 Logo ficou livre, saltou para fora<br />
do banho, louvando e bendizendo a<br />
onipotência do Criador e o bem-
direxit.<br />
10 Cumque venisset ad locum et<br />
balneum fuisset ingressus, manum<br />
unam super pedem sensit imponi sibi<br />
et aliam super tibiam, ipsam quietius<br />
extendentem.<br />
11 Continuo proinde liberatus, de<br />
balneo exsilivit, laudans et benedicens<br />
omnipotentiam Creatoris et beatum<br />
Franciscum servum eius, qui tantam<br />
ei gratiam contulit et virtutem.<br />
12 Sex enim annorum spatio<br />
contractus et mendicus fuerat homo<br />
ille, ac plena aetate provectus.<br />
II. - De caecis visum<br />
recipientibus.<br />
136.<br />
1 Mulier quaedam, Sibilia nomine,<br />
caecitatem oculorum per plures annos<br />
perpessa, ad sepulcrum viri Dei caeca<br />
tristis adducitur.<br />
2 Recuperato vero pristino lumine,<br />
gaudens et exsultans domum<br />
revertitur.<br />
3 Caecus quidam de Spello, coram<br />
tumulo sacri corporis, visum diu<br />
perditum reinvenit.<br />
4 Alia vero mulier de Camerino, cum<br />
esset dextri oculi lumine privata ex<br />
toto, pannum quem beatus Franciscus<br />
tetigerat, parentes eius super<br />
perditum oculum posuerunt, et sic<br />
voto facto, de recuperato lumine<br />
Domino Deo et sancto Francisco<br />
gratias persolverunt.<br />
5 Simile aliquid cuidam mulieri de<br />
Eugubio accidit, quae voto facto,<br />
lucem pristinam se rehabere laetatur.<br />
6 Civis quidam de Assisio per<br />
quinquennium perdito lumine<br />
oculorum, quia cum adhuc viveret<br />
beatus Franciscus familiaris fuerat ei,<br />
semper cum oraret beatum virum,<br />
pristinam familiaritatem<br />
commemorans, ad tactum sepulcri<br />
eius exstitit liberatus.<br />
aventurado Francisco seu servo, que<br />
lhe tinha conferido tamanha graça e<br />
força.<br />
12 Tinha sido aleijado e mendigo por<br />
seis anos, e era de idade avançada.<br />
II. Dos cegos que receberam a<br />
visão<br />
136.<br />
1 Uma mulher chamada Sibila, cega<br />
havia muitos anos e, por isso, muito<br />
triste, foi levada ao sepulcro do<br />
homem de Deus.<br />
2 Recuperou a visão e voltou para<br />
casa alegre e exultante.<br />
3 Um cego de Spello também<br />
recuperou a vista, perdida havia<br />
muitos anos, diante do sepulcro do<br />
corpo glorioso.<br />
4 Uma mulher de Camerino tinha<br />
perdido toda a visão do olho direito.<br />
Seus parentes lhe puseram sobre o<br />
olho doente um pano que São<br />
Francisco tinha tocado e fizeram um<br />
voto. Depois deram graças ao Senhor<br />
Deus e a São Francisco pela<br />
recuperação da vista.<br />
5 Coisa semelhante sucedeu com uma<br />
mulher de Gúbio, que fez um voto e<br />
se alegrou com a recuperação da<br />
vista.<br />
6 Um cidadão de Assis, que tinha sido<br />
conhecido de São Francisco durante<br />
toda a sua vida, perdera a visão havia<br />
cinco anos. Rezava sempre ao santo<br />
lembrando-lhe sua familiaridade.<br />
Tocou seu sepulcro, ficou livre da<br />
doença.
7 Albertinus quidam de Narnio fere<br />
per annum oculorum lumen ex toto<br />
amiserat, ita quod palpebrae usque<br />
ad genas dependerent.<br />
8 Qui beato Francisco se vovit, et<br />
statim, lumine reparato, ad gloriosum<br />
sepulcrum eius visitandum se<br />
praeparavit et venit.<br />
III. - De daemoniacis.<br />
137.<br />
1 Vir erat in (cfr. Iob 1,1) civitate<br />
Fulginei, nomine Petrus, qui cum<br />
tempore quodam ad visitanda limina<br />
beati Michaelis archangeli, sive ex<br />
voto, sive ex poenitentia sibi pro<br />
peccatis iniuncta pergeret, ad fontem<br />
quemdam applicuit.<br />
2 Qui cum ex lassitudine itineris<br />
sitiret, illius fontis aquam degustans,<br />
visum est sibi daemones imbibisse.<br />
3 Sicque per tres annos, ab ipsis<br />
obsessus, horribilia visu et dictu<br />
pessima faciebat.<br />
4 Veniens quoque ad tumbam<br />
sanctissimi patris, furentibus<br />
daemonibus et crudelissime<br />
discerpentibus eum, claro et<br />
manifesto miraculo ad tactum sepulcri<br />
eius mirifice liberatus est.<br />
138.<br />
1 Mulier quaedam in civitate Narnii,<br />
cum furia maxima duceretur et,<br />
mente perdita, horribilia faceret et<br />
inconvenientia loqueretur, apparuit ei<br />
tandem beatus Franciscus in visione<br />
(cfr. Num 12,6) dicens: “Facias tibi<br />
crucem!”.<br />
2 Et respondente illa: “Non possum”,<br />
sanctus ipse signum crucis impressit<br />
ei, et omnem effugavit ab ea insaniae<br />
passionem et daemoniacam<br />
phantasiam.<br />
3 Viri quoque multi et feminae, variis<br />
daemonum cruciati suppliciis et<br />
decepti praestigiis, ab ipsorum<br />
7 Um certo Albertino, de Narni,<br />
perdera de uma vez o uso da visão<br />
por quase um ano, e suas pálpebras<br />
lhe pendiam sobre o rosto.<br />
Encomendou-se a São Francisco e<br />
ficou imediatamente curado. Tratou<br />
então de ir visitar o sepulcro do<br />
glorioso santo.<br />
III. Dos endemoninhados<br />
137.<br />
1 Havia um homem em Foligno<br />
chamado Pedro. Indo em visita ao<br />
santuário de São Miguel Arcanjo, por<br />
um voto ou por penitência que lhe<br />
tivessem dado pelos pecados, chegou<br />
a uma fonte.<br />
2 Com sede pelo cansaço do caminho,<br />
foi beber daquela água e sentiu que<br />
estava engolindo demônios.<br />
3 Ficou possesso durante três anos, e<br />
fazia coisas tão repugnantes de se<br />
ver, que nem devem ser contadas.<br />
4 Foi também à tumba do santo pai,<br />
apesar de os demônios enfurecidos o<br />
maltratarem cruelmente. Quando<br />
tocou em seu sepulcro, foi<br />
maravilhosamente libertado por um<br />
claro e evidente milagre.<br />
138.<br />
1 Uma mulher de Narni, acometida<br />
por uma fúria enorme e privada do<br />
juizo, fazia coisas horríveis e dizia<br />
palavras inconvenientes. Afinal, teve<br />
uma visão de Francisco, que lhe<br />
disse: “Faz o sinal da cruz”.<br />
2 Ela respondeu: “Não posso”. E o<br />
próprio santo fez-lhe o sinal da cruz,<br />
expelindo dela toda paixão da loucura<br />
e a fantasia demoníaca.<br />
3 Muitos outros homens e mulheres,<br />
atormentados por suplícios e ilusões<br />
do demônio, foram arrancados do seu<br />
poder pelos merecimentos do preclaro<br />
santo e glorioso pai.
potestate sancti et gloriosi patris<br />
praeclaris meritis sunt erepti.<br />
4 Verum quia illud hominum genus<br />
saepe solet implicare deceptio<br />
falsitatis, de his nos breviter<br />
expedientes, ad maxima transeamus.<br />
IV. - De infirmis a morte<br />
revocatis, de turgido, de<br />
hydropico, de arthritico, de<br />
paralytico et aliis diversis<br />
infirmitatibus.<br />
139.<br />
1 Puer quidam Matthaeus nomine de<br />
civitate Tuderti, per octo dies quasi<br />
mortuus in lecto iacens (cfr. Mat 9,2),<br />
ore penitus intercluso et lumine<br />
oculorum sublato, cute vultus,<br />
manuum et pedum ipsius ad modum<br />
ollae totaliter denigrata, et de salute<br />
vitae huius ab omnibus desperatus,<br />
ad votum matris suae mirabili<br />
velocitate convaluit.<br />
2 Emittebat enim marcidum<br />
sanguinem per os suum, per quod<br />
etiam credebatur emittere intestina.<br />
3 Statim vero ut mater eius sancti<br />
Francisci nomen flexis genibus<br />
suppliciter invocavit, surgente ab<br />
oratione, coepit puer oculos aperire,<br />
lumen videre ac sugere mammas, et<br />
paulo post, decidente corio nigro, caro<br />
pristina rediit, et convalescentiam<br />
viresque resumpsit.<br />
4 Protinus namque ut convalescere<br />
coepit, interrogavit eum mater eius<br />
dicens: “Quis te liberavit, fili?” Et ille<br />
balbutiendo respondebat: “Ciccu,<br />
Ciccu”.<br />
5 Et iterum interrogabant: “Cuius es<br />
servus?” Qui et denuo respondebat:<br />
“Ciccu, Ciccu”.<br />
6 Non enim poterat propter infantiam<br />
plene loqui, et ideo nomen beati<br />
Francisci sic loquens dimidiabat.<br />
140.<br />
1 Iuvenis quidam, cum in quodam<br />
4 Entretanto, como esse tipo de<br />
pessoas costuma muitas vezes ser<br />
enganado pela falsidade, vamos<br />
contar só isso e passar para assuntos<br />
mais importantes.<br />
IV. - Dos enfermos libertados da<br />
morte, de um inchado, de um<br />
hidrópico, de um artrítico, de um<br />
paralítico e de diversas outras<br />
enfermidades<br />
139.<br />
1 Um menino chamado Mateus, da<br />
cidade de Todi, esteve oito dias na<br />
cama, como morto. Boca<br />
completamente cerrada, olhos<br />
apagados, com a pele do rosto, mãos<br />
e pés preta como fundo de panela,<br />
todos tinham desesperado de sua<br />
salvação, mas a mãe fez um voto e<br />
ele ficou curado com uma rapidez<br />
admirável.<br />
2 Vomitou sangue coagulado e até<br />
pensavam que estava pondo para fora<br />
os intestinos.<br />
3 Mas logo que sua mãe suplicou de<br />
joelhos a São Francisco, o menino<br />
começou a abrir os olhos, a enxergar,<br />
e recuperou a pele de antes,<br />
reassumindo as forças e a saúde.<br />
4 Quando ficou melhor, a mãe<br />
perguntou: “Quem te curou, meu<br />
filho?” Ele respondeu balbuciando: “O<br />
Chico, o Chico”.<br />
5 Perguntaram de novo: “A quem<br />
tens que agradecer?” Respondeu<br />
outra vez: “Ao Chico, ao Chico”. 6 Era<br />
muito pequeno e não sabia falar<br />
direito, por isso falava o nome de São<br />
Francisco de modo truncado.<br />
140.<br />
1 Um moço estava em um lugar
loco altissimo moraretur, ex eodem<br />
loco corruens, loquelam et omnia<br />
membrorum officia perdidit.<br />
2 Tribus quoque diebus non<br />
manducans, neque bibens, neque<br />
(cfr. Act 9,9; Mat 11,18) aliquid<br />
sentiens, mortuus credebatur.<br />
3 Mater vero ipsius, nullorum<br />
medicorum requirens suffragium, a<br />
beato Francisco eius postulat<br />
sanitatem.<br />
4 Et sic, voto facto, vivum eum<br />
recipiens et incolumem, laudare<br />
coepit omnipotentiam salvatoris.<br />
5 Alius quidam, Mancinus nomine,<br />
infirmatus ad mortem et de<br />
liberatione sua penitus ab omnibus<br />
desperatus, invocato utcumque<br />
nomine beati Francisci, subita sanitate<br />
convaluit.<br />
6 Puer quidam de Aretio, Galterius<br />
nomine, continuis febribus laborans et<br />
duplici apostemate cruciatus, ab<br />
omnibus medicis desperatus, voto<br />
parentum beato Francisco exhibito,<br />
concupitae restitutus est sanitati.<br />
7 Alius vero morti propinquus, facta<br />
imagine cerea, priusquam perfecta<br />
esset, ab omni passione incontinenti<br />
exstitit liberatus.<br />
141.<br />
1 Mulier quaedam per plures annos in<br />
lecto infirmitatis suae decubans, nec<br />
se aliquo modo valens volvere vel<br />
movere, vovit se Deo et beato<br />
Francisco, et ab omni liberata<br />
aegritudine, adimplevit necessaria<br />
officia vitae suae.<br />
2 In civitate Narniensi mulier<br />
quaedam erat, quae per octo annos<br />
manum sic habuit desiccatam, quod<br />
nihil cum ea poterat operari.<br />
3 Tandem beatissimus pater<br />
Franciscus per visionem (cfr. Act<br />
18,9) apparuit ei, et manum eius<br />
extendens in laboritio alteri<br />
adaequavit.<br />
muito alto e caiu lá de cima, perdendo<br />
a fala e todo o movimento dos<br />
membros.<br />
2 Passou três dias sem comer nem<br />
beber, sem sentir coisa alguma:<br />
parecia ter morrido.<br />
3 Sua mãe, deixando de lado os<br />
médicos, pedia a São Francisco que o<br />
salvasse.<br />
4 Fez um voto, recebeu-o vivo e<br />
incólume, e se pôs a louvar a<br />
onipotência do Salvador.<br />
5 Um outro, chamado Mancino, teve<br />
uma doença mortal e foi totalmente<br />
desenganado por todos, mas invocou<br />
o nome do bem-aventurado Francisco<br />
e imediatamente começou a<br />
convalescer.<br />
6 Um menino de Arezzo, chamado<br />
Válter, tinha febres constantes e era<br />
atormentado por dois tumores. Foi<br />
desenganado pelos médicos mas os<br />
pais fizeram uma promessa a São<br />
Francisco e ele recobrou a saúde.<br />
7 Um outro estava à morte e ficou<br />
imediatamente livre de toda doença<br />
quando lhe fizeram uma imagem de<br />
cera, e ainda antes de acabá-la.<br />
141. 1 Uma mulher que estava de<br />
cama havia muitos anos, sem poder<br />
mexer-se ou se virar, consagrou-se a<br />
Deus e a São Francisco. Ficou livre de<br />
toda doença e voltou a dar conta de<br />
seus afazeres.<br />
2 Em Narni, havia uma mulher que<br />
tinha uma das mãos ressequida havia<br />
oito anos, e nada podia fazer com ela.<br />
3 Afinal, nosso pai São Francisco<br />
apareceu-lhe numa visão, e lhe curou<br />
a mão, deixando-a tão boa quanto a<br />
outra para o trabalho<br />
4 Um moço da mesma cidade estava<br />
doente havia dez anos, todo inchado,<br />
sem encontrar remédio que lhe<br />
servisse.
4 Iuvenis quidam, in eadem civitate,<br />
per decem annos gravissima<br />
infirmitate detentus, totus erat<br />
tumidus effectus, ita quod nulla ei<br />
prodesse poterat medicina.<br />
5 Qui meritis beati Francisci, voto a<br />
matre sua emisso, statim recepit<br />
commodum sanitatis.<br />
6 Erat in civitate Fanensi quidam<br />
hydropisis morbo detentus, cuius<br />
membra erant horribiliter tumefacta.<br />
7 Qui per beatum Franciscum ab<br />
eadem infirmitate plene meruit<br />
liberari.<br />
8 Civis quidam de Tuderto in tantum<br />
gutta arthritica gravabatur, quod nec<br />
sedere poterat, nec quiescere ullo<br />
modo.<br />
9 Tantum ei dictae passionis<br />
vehementia frigus praestabat<br />
continuum, quod totus ad nihilum<br />
redigi videbatur.<br />
10 Vocavit medicos, multiplicavit<br />
balnea, medicinas adhibuit multas,<br />
nec tamen ullo potuit horum remedio<br />
sublevari.<br />
11 Die vero quadam, quodam<br />
sacerdote praesente, votum emisit ut<br />
sanctus Franciscus pristinam ei<br />
redderet sanitatem.<br />
12 Sicque precibus ad ipsum sanctum<br />
fusis, mox se conspexit pristinae<br />
redditum sanitati.<br />
142.<br />
1 Mulier quaedam in Eugubii civitate<br />
paralytica iacens, tertio invocato<br />
nomine beati Francisci, ab infirmitate<br />
sua demissa est et sanata.<br />
2 Quidam nomine Bontadosus, cum in<br />
pedibus et digitis sustineret<br />
gravissimam passionem, ita quod nec<br />
movere se poterat, nec ad partem<br />
aliquam declinare, cibo iam perdito<br />
atque somno, mulier quaedam die<br />
quadam venit ad eum, monens et<br />
suggerens ut, si ab hac infirmitate<br />
vellet citissime liberari, beato<br />
5 Pelos méritos de São Francisco, por<br />
um voto feito por sua mãe, obteve<br />
imediatamente a recuperação da<br />
saúde.<br />
6 Em Fano, havia um hidrópico com<br />
os membros horrivelmente inchados.<br />
7 Pelos méritos de São Francisco,<br />
conseguiu ficar inteiramente livre da<br />
doença.<br />
8 Um cidadão de Todi estava tão<br />
atacado de gota artrítica que não<br />
podia sentar-se nem descansar de<br />
maneira alguma.<br />
9 Esse mal lhe causava tamanhos<br />
calafrios que já parecia liquidado.<br />
10 Consultou médicos, tomou todo<br />
tipo de banhos e remédios, mas não<br />
conseguiu nenhum alívio.<br />
11 Um dia, na presença de um<br />
sacerdote, fez um voto para que São<br />
Francisco lhe restituisse a antiga<br />
saúde.<br />
12 Foi só fazer as orações ao santo e<br />
logo se viu são como antigamente.<br />
142.<br />
1 Uma paralítica de Gúbio invocou<br />
três vezes São Francisco, ficou livre<br />
da doença e curada.<br />
2 Um certo Bontadoso sofria muito<br />
com uma doença nos pés e nas mãos:<br />
não podia se mover nem se virar para<br />
lado algum, e já não comia nem<br />
dormia. Um dia, foi visitá-lo uma<br />
mulher e o aconselhou a recomendarse<br />
com devoção a São Francisco se<br />
quisesse ficar curado bem depressa.<br />
3 Fora de si pelo sofrimento,<br />
respondeu-lhe o doente: “Não
Francisco se devotissime devoveret.<br />
3 Respondebat autem vir ille, nimio<br />
dolore correptus: “Non credo ipsum<br />
esse sanctum”.<br />
4 Muliere vero pertinacius illi de voto<br />
suggerente, vir ille tandem vovit se in<br />
hunc modum: “Voveo me”, inquit,<br />
“sancto Francisco et ipsum credo<br />
sanctum, si me infra trium dierum<br />
terminum ab hac aegritudine<br />
liberabit”.<br />
5 Qui meritis sancti Dei mox liberatus<br />
ambulavit, manducavit et requievit,<br />
dans gloriam omnipotenti Deo (cfr.<br />
Ioa 9,24; Rom 4,20).<br />
143.<br />
1 Vir unus cum esset in capite sagitta<br />
ferrea graviter vulneratus, et sagitta<br />
illa intrans per cassam oculi<br />
remansisset in capite, nullo poterat<br />
medicorum auxilio adiuvari.<br />
2 Vovit se deinde devotione supplici<br />
sancto Dei Francisco, sperans se<br />
posse ipsius suffragio liberari.<br />
3 Qui dum aliquantulum quiesceret et<br />
dormiret, dictum est ei a sancto<br />
Francisco in somnis (cfr. Gen 31,24),<br />
quod per posteriorem partem capitis<br />
faceret eam trahi.<br />
4 Sicque, prout in somnis viderat (cfr.<br />
Gen 31,10), die sequenti faciens, sine<br />
difficultate magna exstitit liberatus.<br />
144.<br />
1 Homo quidam in castro Spelli,<br />
nomine Imperator, per duos annos<br />
rupturam adeo graviter passus est,<br />
quod per inferiores partes intestina<br />
omnia exterius defluebant.<br />
2 Non enim per magnum temporis<br />
spatium ea intus reducere poterat,<br />
nec locare, ita quod eum habere<br />
unum plumatium oportebat, quo<br />
intestina interius retineret.<br />
3 Recurrit ad medicos, ipsorum<br />
solatium petens, qui dum ab eo<br />
pretium insufficiens postularent, cum<br />
unius diei careret expensis et victu,<br />
acredito que ele seja santo”.<br />
4 Mas a mulher persistiu em seu<br />
conselho e ele acabou dizendo: “Eu<br />
me consagrarei a São Francisco e<br />
acreditarei que ele é santo se me<br />
livrar desta doença dentro de três<br />
dias”.<br />
5 Pelos méritos do santo de Deus<br />
ficou logo curado, podendo andar,<br />
comer e dormir, dando glória a Deus<br />
todo- poderoso.<br />
143.<br />
1 Um homem tinha sido ferido<br />
gravemente por uma flecha de ferro<br />
que penetrara pela órbita do olho e<br />
estava encravada na cabeça. Os<br />
médicos não podiam fazer nada.<br />
2 Ele se recomendou com súplice<br />
devoção a São Francisco, esperando<br />
ficar livre por sua intercessão.<br />
3 Tendo deitado um pouco e dormido,<br />
São Francisco lhe disse em sonhos<br />
que devia tirar a flecha por trás da<br />
cabeça.<br />
4 Isso foi feito no dia seguinte, e ele<br />
ficou livre sem grande dificuldade.<br />
144.<br />
1 Imperador, um homem do povoado<br />
de Spello, sofria havia dois anos de<br />
uma hérnia grave, pois os intestinos<br />
lhe saiam para fora.<br />
2 Não conseguindo colocá-los para<br />
dentro por muito tempo, nem acertar<br />
seu lugar, precisava andar com uma<br />
almofada amarrada.<br />
3 Recorreu aos médicos, procurando<br />
alívio, mas pediam um preço que não<br />
podia pagar, pois sequer tinha como<br />
sustentar-se por um dia, e desanimou<br />
de uma vez da medicina.<br />
4 Voltou-se para o auxílio divino e
de illorum auxilio penitus desperavit.<br />
4 Convertit se tandem ad divinum<br />
auxilium, et merita beati Francisci<br />
coepit in via, in domo et ubicumque<br />
foret, suppliciter invocare.<br />
5 Sicque factum est, ut in brevi<br />
temporis spatio, per Dei gratiam et<br />
beati Francisci merita, sanitati sit<br />
integrae restitutus.<br />
145.<br />
1 Frater quidam in Marchia de Ancona<br />
sub obedientia nostrae religionis<br />
militans, in iliis vel in costis<br />
gravissimum morbum fistulae<br />
tolerabat, ita quod ab omni curatione<br />
medicorum, ob immensitatem morbi,<br />
iam fuerat desperatus.<br />
2 Petiit deinde a ministro suo, sub<br />
cuius obedientia morabatur, licentiam<br />
veniendi ad visitandum locum in quo<br />
corpus Patris beatissimi quiescebat,<br />
gerens fidem per ipsius sancti merita<br />
curationis suae se gratiam<br />
adepturum.<br />
3 Minister vero ipsius eum veniret<br />
prohibuit, dubitans propter nives et<br />
pluvias quae tunc temporis erant, ne<br />
maius ex itineris fatigatione incurreret<br />
detrimentum.<br />
4 Cumque de non habita licentia<br />
frater ille aliquantulum turbaretur,<br />
nocte quadam sanctus pater<br />
Franciscus adstitit ei, dicens: “Fili, noli<br />
de huiusmodi de caetero anxiari, sed<br />
exue te pelliceo quo indueris, et<br />
emplastrum proice cum superposita<br />
ligatura, observaque regulam tuam et<br />
liberaberis”.<br />
5 Qui mane surgens, iuxta<br />
praeceptum eius omnia fecit, et de<br />
subita liberatione gratias egit Deo<br />
(cfr. Act 27,35).<br />
V. - De leprosis mundatis.<br />
146.<br />
1 Apud Sanctum Severinum in<br />
Marchia de Ancona iuvenis quidam<br />
começou a invocar São Francisco na<br />
rua, em casa e onde quer que<br />
estivesse.<br />
5 Dentro de pouco tempo, pela graça<br />
de Deus e os merecimentos de São<br />
Francisco, recobrou toda a saúde.<br />
145.<br />
1 Um de nossos frades, na Marca de<br />
Ancona, tinha uma fístula de tal<br />
gravidade nas ilhargas ou nas costas,<br />
que todos os médicos já tinham<br />
desistido de tratá-lo.<br />
2 Pediu então licença ao seu ministro<br />
para ir visitar o túmulo do santo pai,<br />
achando que conseguiria a graça da<br />
cura pela fé nos merecimentos do<br />
santo.<br />
3 Mas o ministro não deixou, temendo<br />
que por causa da neve e das chuvas<br />
daquele tempo o frade viesse a piorar<br />
pelo cansaço da viagem.<br />
4 Estando o frade um tanto<br />
perturbado por não ter conseguido a<br />
licença, apareceu-lhe uma noite São<br />
Francisco e lhe disse: “Filho, não te<br />
perturbes mais com isso, tira as peles<br />
que estás vestindo, e joga fora o<br />
emplastro e as ataduras. Observa tua<br />
Regra e serás libertado”.<br />
5 Ao levantar-se, de manhã,<br />
obedeceu ao que lhe tinha sido<br />
mandado e pôde agradecer a Deus<br />
pela cura repentina.<br />
V. - Dos leprosos curados<br />
146.<br />
1 Havia em São Severino, na Marca<br />
de Ancona, um moço chamado Acto,
erat, nomine Acto, qui totus lepra<br />
infectus exsistens, medicorum iudicio<br />
leprosus ab omnibus habebatur.<br />
2 Omnia enim membra eius<br />
tumefacta et ingrossata erant, et<br />
extensione ac inflatione venarum<br />
inconvenienti aspectu cuncta<br />
cernebat.<br />
3 Non poterat ambulare, sed in lecto<br />
aegritudinis miser assidue iacens,<br />
parentibus suis dolorem atque<br />
tristitiam ingerebat.<br />
4 Pater vero ipsius, dolore nimio<br />
quotidie sauciatus, quid de ipso<br />
ageret nesciebat.<br />
5 Tandem venit in cor suum, ut beato<br />
Francisco ipsum modis omnibus<br />
devoveret, et ait ad filium suum: “Vis<br />
te, fili, vovere sancto Francisco, qui<br />
multis ubique coruscat miraculis, ut ei<br />
placeat te ab hac aegritudine<br />
liberare?” Qui respondens ait: “Volo,<br />
pater”.<br />
6 Fecit statim pater eius apportari<br />
papyrum, et filii statura in longitudine<br />
ac grossitudine mensurata: “Erige te”,<br />
inquit, “fili, et beato Francisco te<br />
devove, et liberatione tibi donata,<br />
candelam sibi tuae longitudinis<br />
singulis annis, dum vixeris,<br />
apportabis”.<br />
7 Qui ad iussum patris utcumque se<br />
erigens, iunctis manibus, coepit beati<br />
Francisci misericordiam suppliciter<br />
invocare.<br />
8 Suscepta itaque mensura papyri et<br />
completa oratione, illico a lepra est<br />
sanatus, et surgens, dans gloriam<br />
Deo (cfr. Ioa 9,24; Rom 4,20) et<br />
beato Francisco, coepit cum gaudio<br />
ambulare (cfr. Col 1,10.11).<br />
9 In civitate Fani iuvenis quidam,<br />
nomine Bonushomo, qui a medicis<br />
universis habebatur paralyticus et<br />
leprosus, a parentibus suis beato<br />
Francisco devote oblatus, mundatus a<br />
lepra et effugato morbo paralysis,<br />
plenam consecutus est sanitatem.<br />
que estava todo atacado de chagas e,<br />
segundo os médicos, era tido por<br />
todos como um leproso.<br />
2 Todos os seus membros tinham se<br />
entumescido e inchado e, devido à<br />
inflamação das veias, tinha uma<br />
estranha visão de todas as coisas.<br />
3 Como não podia andar, passava<br />
miseravelmente o tempo todo no seu<br />
leito de dores, com imensa amargura<br />
e tristeza dos pais.<br />
4 Especialmente do pai, que já não<br />
sabia mais o que fazer.<br />
5 Até que teve a idéia de consagrá-lo<br />
totalmente a São Francisco e disse ao<br />
filho: “Meu filho, não te queres<br />
consagrar a São Francisco, que em<br />
toda parte está fazendo tantos<br />
milagres, para que ele te liberte dessa<br />
doença?” Respondeu: “Quero, pai”.<br />
6 Imediatamente o pai mandou<br />
buscar papel e tomou as medidas da<br />
altura e da cintura do filho, dizendo:<br />
“Levanta-te, filho, e te consagra a<br />
São Francisco, e quando ele te curar,<br />
tu lhe levarás cada ano, durante a tua<br />
vida, uma vela da tua altura”.<br />
7 Ele obedeceu, levantou-se, juntou<br />
as mãos e começou a suplicar a<br />
misericórdia de São Francisco.<br />
8 Feita a medida no papel e concluída<br />
a oração, o rapaz ficou imediatamente<br />
curado da lepra. Levantou-se e<br />
começou a caminhar todo feliz, dando<br />
glória a Deus.<br />
9 Um moço de Fano, conhecido por<br />
Bom Homem, era tido por todos os<br />
médicos como paralítico e leproso. Foi<br />
devotamente consagrado por seus<br />
pais a São Francisco e, limpo da lepra<br />
e livre da paralisia, obteve cura total.
VI. - De mutis loquentibus et<br />
surdis audientibus.<br />
147.<br />
1 Apud Castrum Plebis puer unus erat<br />
pauperrimus et mendicus, qui ex toto<br />
mutus et surdus erat a nativitate (cfr.<br />
Ioa 9,1) sua.<br />
2 Habebat namque linguam ita<br />
brevissimam atque curtam, quod<br />
multoties a pluribus exquisita, incisa<br />
penitus videretur.<br />
3 Sero vero quodam accessit ad<br />
domum cuiusdam viri eiusdem castri,<br />
qui Marcus vocabatur, per signum, ut<br />
solent muti, ab eo petens hospitium.<br />
4 Inclinavit enim caput ex latere,<br />
maxiliae supponens manum, ut per<br />
hoc intelligeretur quod nocte illa<br />
desiderabat hospitari cum eo.<br />
5 Vir autem ille hilariter suscepit eum<br />
in domo sua (cfr. Iudt 6,19) et<br />
libenter tenuit eum secum, quia<br />
competenter noverat famulari iuvenis<br />
ille.<br />
6 Bonae indolis (cfr. 3Re 11,28) erat<br />
puer, quia licet surdus et mutus esset<br />
a cunabulis, persignum tamen<br />
quaequae noverat imperata.<br />
7 Coenante viro praedicto nocte<br />
quadam cum uxore sua et adstante<br />
puero coram eis, dixit uxori suae:<br />
“Hoc ego maximum miraculum<br />
reputarem, si beatus Franciscus huic<br />
auditum redderet et loquelam”.<br />
148.<br />
1 Et adiecit: “Voveo Domino (cfr. 2Re<br />
15,7) Deo, quod si beatus Franciscus<br />
hoc dignabitur operari, propter<br />
amorem suum puerum hunc habebo<br />
charissimum et expensas ei conferam<br />
toto tempore vitae suae”.<br />
2 Mirum certe! Completo voto, statim<br />
puer locutus est dicens (cfr. Gen<br />
8,15): “Vivit sanctus Franciscus!”.<br />
3 Et subsequenter respiciens rursum<br />
ait: “Video sanctum Franciscum hic<br />
VI. - Dos mudos que falaram e<br />
dos surdos que ouviram.<br />
147.<br />
1 No povoado de Pieve, havia um<br />
menino paupérrimo e mendigo,<br />
completamente surdo e mudo de<br />
nascença.<br />
2 Tinha a língua tão curta e reduzida<br />
que muitos que a examinaram<br />
acharam que tinha sido cortada.<br />
3 Uma tarde foi à casa de um<br />
conterrâneo chamado Marcos e lhe<br />
pediu pousada por sinais, como<br />
costumam fazer os mudos.<br />
4 Inclinando a cabeça para o lado,<br />
com as mãos embaixo do queixo,<br />
dava a entender que queria pernoitar<br />
em sua casa.<br />
5 O homem recebeu-o com alegria e<br />
o manteve consigo de boa vontade,<br />
porque sabia que aquele moço era um<br />
serviçal competente.<br />
6 Era um rapaz de bom caráter que,<br />
apesar de surdo e mudo desde o<br />
berço, entendia todas as ordens por<br />
sinais.<br />
7 Uma noite, o homem jantava com<br />
sua esposa e, estando o rapaz<br />
presente, disse à mulher: “Acho que<br />
seria o maior milagre se São<br />
Francisco lhe desse o ouvido e a fala”.<br />
148.<br />
1 E acrescentou: “Prometo ao Senhor<br />
Deus que, se São Francisco se dignar<br />
fazer isso, por amor dele terei<br />
especial afeto para com este menino<br />
e lhe pagarei todas as despesas por<br />
toda a sua vida”.<br />
2 Foi espantoso. Mal acabara de fazer<br />
a promessa, o rapaz exclamou: “Viva<br />
São Francisco!”<br />
3 E, olhando para cima, acrescentou:<br />
“Estou vendo São Francisco de pé aí
superius stantem, qui venit ut<br />
loquelam impendat mihi”. Et adiecit<br />
puer: “Quid ergo iam populo dicam?”.<br />
4 Respondit homo ille: “Laudabis<br />
Deum (cfr. Ps 68,31) et salvabis<br />
homines (cfr. Ps 35,7) multos”.<br />
5 Surrexit denique homo ille gaudens<br />
et exsultans (cfr. Is 14,7) multum et,<br />
quod factum fuerat, coram omnibus<br />
publicavit.<br />
6 Concurrunt omnes qui eum prius<br />
viderant non loquentem, et admiratione<br />
et stupore repleti (cfr. Act<br />
3,10), laudes Deo et beato Francisco<br />
suppliciter retulerunt.<br />
7 Crevit lingua illius et conveniens<br />
facta est ad loquendum, et quasi omni<br />
tempore puer fuisset locutus, coepit<br />
verba formata proferre.<br />
149.<br />
1 Alius quoque puer, nomine Villa,<br />
nec loqui poterat, nec ambulare.<br />
2 Pro quo mater fidei voto ceream<br />
imaginem faciens, ad locum in quo<br />
beatus pater Franciscus requiescit<br />
magna cum reverentia deportavit.<br />
3 Quae domum regrediens,<br />
ambulantem reperit filium et<br />
loquentem.<br />
4 Homo quidam in episcopatu Perusii<br />
loquela et verbo privatus omnino,<br />
semper os ferens apertum, horribiliter<br />
oscitabat et anxiabatur.<br />
5 Habebat enim guttur valde tumidum<br />
et inflatum.<br />
6 Cumque pervenisset ad locum ubi<br />
requiescit sanctissimum corpus, et<br />
per gradus ad sepulcrum eius vellet<br />
attingere, sanguinem multum<br />
evomuit, et peroptime liberatus,<br />
coepit loqui et os claudere ac, sicut<br />
expedit, aperire.<br />
150.<br />
1 Mulier quaedam tam magnum<br />
dolorem in gutture patiebatur, quod<br />
prae nimio ardore lingua palato<br />
adhaerens, arida facta est.<br />
em cima. Veio para me dar a fala”. E<br />
perguntou: “Que vou dizer para todo<br />
mundo?”<br />
4 Respondeu Marcos: “Louve a Deus<br />
que assim você vai salvar muitas<br />
pessoas”.<br />
5 Ele se levantou, muito alegre e<br />
exultante, e proclamou diante de<br />
todos o que tinha acontecido.<br />
6 Acorreram todos os que sabiam que<br />
ele era mudo e, cheios de admiração<br />
e espanto, renderam suplicantes seus<br />
louvores a Deus e a São Francisco.<br />
7 A língua do rapaz tinha crescido e<br />
se tornado boa para falar, e ele já<br />
começou a dizer as palavras com<br />
correção, como se sempre tivesse<br />
falado.<br />
149.<br />
1 Um outro moço, chamado Vila, não<br />
podia falar nem andar.<br />
2 Sua mãe fez uma promessa e foi,<br />
cheia de devoção, levar uma imagem<br />
de cera ao túmulo de São Francisco.<br />
3 Quando voltou para casa, encontrou<br />
o filho andando e falando.<br />
4 Um homem da diocese de Perusa,<br />
completamente mudo, vivia<br />
angustiado porque tinha que andar<br />
sempre de boca aberta, bocejando<br />
horrivelmente,<br />
5 com a garganta inchada e<br />
inflamada.<br />
6 Foi ao lugar em que descansava o<br />
santo corpo e estava subindo os<br />
degraus de seu túmulo quando<br />
vomitou muito sangue.<br />
Completamente curado, começou a<br />
falar e a fechar a boca normalmente.<br />
150.<br />
1 Uma mulher tinha um mal de<br />
garganta tão grande que, pelo muito<br />
ardor, a língua estava seca e grudada<br />
no céu da boca.
2 Non enim poterat loqui, non<br />
comedere, neque bibere, et<br />
emplastris appositis medicinisque<br />
adhibitis, nullam infirmitatis<br />
alleviationem in his omnibus<br />
sentiebat.<br />
3 Tandem in corde suo, quia loqui non<br />
poterat, devovit se sancto Francisco,<br />
et subito caro crepuit et de gula<br />
egressus est lapillus unus rotundus,<br />
quem manu suscipiens et omnibus<br />
ostendens, mox exstitit liberata.<br />
4 In castro Graecii iuvenis quidam<br />
erat, qui auditum perdiderat,<br />
memoriam et loquelam, nec erat<br />
intelligens vel sentiens quidquam.<br />
5 Parentes autem eius, quia magnam<br />
fidem habebant in sancto Francisco, ei<br />
supplici devotione dictum iuvenem<br />
devoverunt, qui expleto voto, cunctis<br />
quibus carebat sensibus, affluenter<br />
sanctissimi et gloriosissimi patris<br />
Francisci gratia est ditatus.<br />
6 Ad laudem, gloriam et honorem<br />
Iesu Christi Domini Nostri, cuius<br />
regnum et imperium soli-dum et<br />
immobile perseverat per omnia<br />
saecula saeculorum. Amen.<br />
[EPILOGUS].<br />
151.<br />
1 Diximus pauca de miraculis<br />
beatissimi patris nostri Francisci, et<br />
plura omisimus, relinquentes<br />
volentibus sequi vestigia eius (cfr.<br />
1Pet 2,21), novae benedictionis<br />
gratiam studium exquirendi, ut qui<br />
verbo et exemplo, vita et doctrina<br />
mundum omnem gloriosissime<br />
innovavit, mentes diligentium nomen<br />
Domini (cfr. Ps 118,132) semper<br />
dignetur supercaelestium<br />
charismatum novis imbribus irrigare.<br />
2 Obsecro propter amorem pauperis<br />
Crucifixi et per sacra stigmata eius,<br />
quae beatus pater Franciscus portavit<br />
in corpore suo (cfr. Gal 6,17),<br />
2 Não podia falar, nem comer e<br />
beber, e não conseguia alívio nenhum<br />
com todos os emplastros e remédios<br />
que tomava.<br />
3 Finalmente, consagrou-se a São<br />
Francisco em seu coração, pois não<br />
podia falar. De repente, abriu-se-lhe a<br />
carne e saiu de sua garganta uma<br />
pedra redonda, que ela pegou nas<br />
mãos e mostrou, ficando logo curada.<br />
4 No povoado de Grécio, havia um<br />
moço que tinha perdido a audição, a<br />
memória e a fala, e não compreendia<br />
nem sentia nada.<br />
5 Seus pais, que tinham muita fé em<br />
São Francisco, consagraram-lhe<br />
suplicantes o rapaz. Foi só terminar a<br />
oração e, por graça do santo e<br />
glorioso pai Francisco, recebeu ao<br />
mesmo tempo todos os sentidos que<br />
lhe faziam falta.<br />
6 Para louvor, glória e honra de Nosso<br />
Senhor Jesus Cristo, cujo reino e<br />
império peermanecerá firme e estável<br />
por todos os séculos dos séculos.<br />
Amém.<br />
[EPÍLOGO]<br />
151.<br />
1 Falamos pouca coisa dos milagres<br />
de São Francisco, omitindo a maior<br />
parte. Deixamos aos que querem<br />
seguir os seus passos que busquem a<br />
graça de nova bênção, para que<br />
aquele que pela palavra e o exemplo,<br />
pela vida e pela doutrina, renovou<br />
gloriosamente o mundo inteiro,<br />
também se digne sempre derramar<br />
novas chuvas de graças celestiais<br />
sobre os que amam o nome de Deus.<br />
2 Peço a todos os que lerem este<br />
livro, ou o virem ou ouvirem, que, por<br />
amor do pobre Crucificado e por seus<br />
sagrados estigmas, que nosso pai São<br />
Francisco levou em seu corpo,
universos ista legentes, videntes et<br />
audientes, ut coram Deo mei<br />
meminerint peccatoris (cfr. Gal 1,20;<br />
Luc 18,13). Amen.<br />
3 Benedictio et honor (cfr. Apoc 5,13)<br />
et omnis laus sit soli sapienti Deo (cfr.<br />
Rom 16,27), qui ad gloriam suam<br />
semper omnia in omnibus<br />
sapientissime operatur (cfr. 1Cor<br />
12,6). Amen. Amen. Amen.<br />
lembrem-se diante de Deus de mim<br />
que sou pecador. Amém.<br />
3 Bênção, honra e todo louvor sejam<br />
dados só a Deus que é sábio, e que<br />
para sua glória sempre realiza com<br />
sabedoria todas as coisas em todas as<br />
pessoas. Amém. Amém. Amém.