04.07.2013 Views

PRIMEIRA VIDA (1CEL)

PRIMEIRA VIDA (1CEL)

PRIMEIRA VIDA (1CEL)

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

:: <strong>PRIMEIRA</strong> <strong>VIDA</strong> (<strong>1CEL</strong>) ::<br />

:: Texto Original :: :: Texto Traduzido ::<br />

PROLOGUS<br />

In nomine Domini. Amen<br />

Incipit prologus super vitam beati<br />

Francisci.<br />

1.<br />

1 Actus et vitam beatissimi patris<br />

nostri Francisci pia devotione, veritate<br />

semper praevia et magistra, seriatim<br />

cupiens enarrare, quia omnia quae<br />

fecit et docuit (cfr. Act 1,1) , nullorum<br />

ad plenum tenet memoria, ea saltem<br />

quae ex ipsius ore audivi, vel a<br />

fidelibus et probatis testibus intellexi,<br />

iubente domino et glorioso papa<br />

Gregorio, prout potui, verbis licet<br />

imperitis, studui explicare.<br />

2 Sed utinam eius merear esse<br />

dsicipulus, qui semper locutionum<br />

vitavit aenigmata et verborum<br />

phaleras ignoravit!|<br />

2.<br />

1 In tribus quoque opusculis divisi<br />

omnia, quae de ipso beato viro<br />

colligere potui, per singula capitula<br />

universa distinguens, ne varietas<br />

temporum rerum gestarum<br />

confunderet ordinem et in dubium<br />

adduceret veritatem.<br />

2 Primum itaque opus historiae<br />

ordinem servat ac puritati beatae<br />

conversationis et vitae suae,<br />

sanctisque moribus et salutaribus<br />

documentis eius potissimum<br />

dedicatur.<br />

3 In quo etiam miracula pauca de<br />

multis, quae, ipso vivente in carne,<br />

Dominus Deus noster per eum operari<br />

dignatus est, inseruntur.<br />

4 Secundum autem opus a<br />

paenultimo vitae suae anno usque ad<br />

PRÓLOGO<br />

Em nome do Senhor. Amém.<br />

Começa o prólogo à vida do bemaventurado<br />

Francisco.<br />

1.<br />

1 Quero contar a vida e os feitos do<br />

nosso bem-aventurado pai Francisco.<br />

Quero fazê-lo com piedosa devoção,<br />

guiado e instruído pela verdade e em<br />

ordem, porque ninguém se lembra<br />

completamente de tudo que ele fez e<br />

ensinou. Procurei apresentar pelo<br />

menos o que ouvi de sua própria<br />

boca, ou soube por testemunhas<br />

comprovadas e de confiança. Fiz isso<br />

por ordem do glorioso Papa Gregório,<br />

conforme consegui e procurei<br />

expressar, embora em linguagem<br />

simples.<br />

2 Oxalá mereça eu ser discípulo<br />

daquele que sempre evitou a<br />

linguagem difícil e desconheceu os<br />

rodeios de palavras!<br />

2.<br />

1 Dividi também em três pequenos<br />

livros tudo que consegui ajuntar sobre<br />

o santo homem, distribuindo a<br />

matéria em capítulos, para que a<br />

mudança dos tempos não confundisse<br />

a ordem dos fatos e não pusesse a<br />

verdade em dúvida.<br />

2 O primeiro livro segue, portanto, a<br />

ordem cronológica, é dedicado<br />

principalmente à pureza de seu<br />

comportamento e de sua vida, aos<br />

seus santos costumes e edificantes<br />

exemplos.<br />

3 Aí foram colocados só alguns dos<br />

muitos milagres que o Senhor Deus<br />

se dignou operar por meio dele<br />

enquanto viveu na carne.<br />

4 O segundo livro conta os<br />

acontecimentos desde o penúltimo


felicem ipsius obitum gesta narrat;<br />

5 tertium vero miracula multa<br />

continet et plura tacet, quae cum<br />

Christo regnans in caelis,<br />

gloriosissimus Sanctus operatur in<br />

terris.<br />

6 Reverentiam quoque refert,<br />

honorem, laudem et gloriam, quam ei<br />

felix papa Gregorius et cum eo<br />

universi sanctae Romanae Ecclesiae<br />

cardinales devotissime persolverunt,<br />

eum in sanctorum catalogo<br />

conscribentes.<br />

7 Gratias omnipotenti Deo, qui<br />

semper in sanctis suis admirabilem et<br />

amabilem se os-tendit.<br />

Explicit prologus.<br />

OPUSCULUM PRIMUM<br />

Ad laudem et gloriam Dei<br />

omnipotentis Patris et Filii et Spiritus<br />

Sancti. Amen.<br />

Incipit vita beatissimi patris nostri<br />

Francisci<br />

Caput I - Qualiter conversatus sit<br />

in habitu et animo saeculari.<br />

1.<br />

1 Vir erat in civitate Assisi, quae in<br />

finibus vallis Spoletanae sita est,<br />

nomine Franciscus, qui a primaevo<br />

aetatis suae anno a parentibus<br />

secundum saeculi vanitatem nutritus<br />

est insolenter et ipsorum miseram<br />

vitam diu imitatus et mores, vanior<br />

ipse atque insolentior est effectus.<br />

2 Quoniam haec pessima consuetudo<br />

apud eos, qui christiano censentur<br />

nomine, sic undique inolevit et<br />

perniciosa doctrina haec, velut lege<br />

publica, ita ubique firmata est et<br />

praescripta, ut ab ipsis cunalibus<br />

remisse nimis et dissolute filios suos<br />

studeant educare.<br />

3 Primo namque cum fari vel balbutire<br />

ano de sua vida até sua morte<br />

bendita.<br />

5 O terceiro contém uma porção de<br />

milagres - e omite vários outros - que<br />

o gloriosíssimo santo tem operado na<br />

terra agora que está reinando com<br />

Cristo nos céus.<br />

6 Também fala da devoção, da honra,<br />

do louvor e da glória que lhe<br />

tributaram o feliz Papa Gregório, e<br />

com ele todos os cardeais da santa<br />

Igreja Romana, devotissimamente,<br />

quando o canonizaram.<br />

7 Graças a Deus onipotente, que<br />

sempre se mostra admirável e<br />

bondoso em seus santos.<br />

Fim do prólogo<br />

PRIMEIRO LIVRO<br />

Para louvor e glória de Deus todopoderoso<br />

Pai, Filho e Espírito Santo.<br />

Amém.<br />

Começa a vida do nosso beatíssimo<br />

pai Francisco.<br />

Capítulo 1 - Como tinha conduta e<br />

mentalidade mundanas.<br />

1.<br />

1 Vivia na cidade de Assis, na região<br />

do vale de Espoleto, um homem<br />

chamado Francisco. Desde os<br />

primeiros anos foi criado pelos pais<br />

com arrogância, ao sabor das<br />

vaidades do mundo. Imitou-lhes por<br />

muito tempo a via mesquinha e os<br />

costumes e tornou-se ainda mais<br />

arrogante e vaidoso.<br />

2 Esse péssimo costume difundiu-se<br />

por toda parte, entre os que se dizem<br />

cristãos, como se fosse lei pública,<br />

tão confirmada e preceituada em toda<br />

parte que procuram educar seus filhos<br />

desde o berço com muito relaxamento<br />

e dissolução.<br />

3 Apenas nascidas, mal começam a


incipiunt, turpia quaedam et<br />

exsecrabilia valde, signis et vocibus<br />

edocentur pueruli nondum nati: et<br />

cum tempus ablactationis advenerit,<br />

quaedam luxu et lascivia plena non<br />

solum fari sed et operari coguntur.<br />

4 Non audet aliquis illorum, aetatis<br />

timore coactus, honeste se gerere,<br />

quoniam ex hoc duris subiacet<br />

disciplinis.<br />

5 Ideo bene ait saecularis poëta:<br />

“Quia inter exercitationes parentum<br />

crevimus, ideo a pueritia nos omnia<br />

mala sequuntur”.<br />

6 Testimonium hoc verum est, cum<br />

eo inimiciora sint illis vota parentum,<br />

quo cessere felicius.<br />

7 Sed et cum paulo plusculum aetate<br />

profecerint, se ipsis impellentibus,<br />

semper ad deteriora opera dilabuntur.<br />

8 Ex vitiata namque radice arbor<br />

vitiosa succrescit, et quod semel male<br />

depravatum est, vix reduci potest ad<br />

regulam aequitatis.<br />

9 Cum vero adolescentiae portas<br />

coeperint introire, quales eos fieri<br />

arbitraris?<br />

10 Tunc profecto omni dissolutionis<br />

genere fluitantes, eo quod liceat eis<br />

explere omne quod libet, omni studio<br />

se tradunt flagitiis deservire.<br />

11 Sic enim voluntaria servitute servi<br />

effecti peccati, arma iniquitatis<br />

exponunt omnia membra sua, et nihil<br />

in se christianae religionis in vita seu<br />

in moribus praeferentes, solo<br />

christianitatis nomine se tuentur.<br />

12 Simulant miseri plerumque se<br />

nequiora fecisse quam fe-cerint, ne<br />

videantur abiectiores, quo<br />

innocentiores exsistunt.<br />

balbuciar e a falar, as crianças<br />

aprendem, por gestos e palavras,<br />

coisas vergonhosas e<br />

verdadeiramente abomináveis. Na<br />

idade de abandonarem o seio<br />

materno, são levadas não só a falar<br />

mas também a fazer coisas<br />

indecentes e lascivas.<br />

4 E nenhuma delas ousa,<br />

impressionada pelo temor da idade,<br />

comportar-se honestamente, pois isso<br />

as poderia expor a castigos severos.<br />

5 Bem disse o poeta pagão: “Como<br />

crescemos no meio dos hábitos de<br />

nossos pais, desde a infância<br />

acompanham-nos todos os males”.<br />

6 Este testemunho é bem verdadeiro,<br />

pois quanto mais perniciosa é para as<br />

crianças a condescendência dos pais,<br />

tanto mais elas se sentem felizes em<br />

lhes obedecer.<br />

7 Quando crescem mais um pouco,<br />

caem por si mesmas em práticas cada<br />

vez piores.<br />

8 Uma árvore de raízes más só pode<br />

ser má, e o que foi pervertido uma<br />

vez dificilmente poderá ser<br />

endireitado.<br />

9 Quando chegam às portas da<br />

adolescência, que poderão ser esses<br />

jovens?<br />

10 Então, no turbilhão de toda sorte<br />

de prazeres, sendo-lhes permitido<br />

fazer tudo que lhes apraz, entregamse<br />

de corpo e alma aos vícios.<br />

11 Assim, escravos voluntários do<br />

pecado, fazem de todos os seus<br />

membros instrumentos de iniquidade.<br />

Sem nada conservar da religiosidade<br />

cristã em sua vida e em seus<br />

costumes, defendem-se apenas com o<br />

nome de cristãos.<br />

12 Esses infelizes muitas vezes até<br />

fingem ter feito coisas piores do que<br />

de fato fizeram, para não passarem<br />

por mais vis na medida em que são<br />

mais inocentes.


2.<br />

1 Haec sunt misera rudimenta, in<br />

quibus homo iste, quem sanctum<br />

hodie veneramur, quoniam vere<br />

sanctus est, a pueritia versabatur et<br />

fere usque ad vigesimum quintum<br />

aetatis suae annum tempus suum<br />

miserabiliter perdidit et consumpsit.<br />

2 Immo super omnes coaetaneos<br />

suos vanitatibus male proficiens,<br />

incentor malorum et aemulator<br />

stultitiae abundantius exsistebat.<br />

3 Admirationi omnibus erat et in<br />

pompa vanae gloriae praeire caeteros<br />

nitebatur, in iocis, in curiosis, in<br />

scurrilibus et inanibus verbis, in<br />

cantilenis, in vestibus mollibus et<br />

fluidis:<br />

4 quia praedives erat, non avarus sed<br />

prodigus, non accumulator pecuniae<br />

sed substantiae dissipator, cautus<br />

negotiator sed vanissimus<br />

dispensator; homo tamen humanius<br />

agens, habilis et affabilis multum,<br />

licet ad insipientiam sibi.<br />

5 Quoniam multi ob hoc maxime post<br />

ipsum abibant, fautores malorum et<br />

criminum incentores: sicque<br />

constipatus agminibus iniquorum,<br />

sublimis et magnanimus incedebat,<br />

iter agens per medium Babyloniae<br />

platearum,<br />

6 quousque respiceret de caelis<br />

Dominus, et propter nomen suum<br />

longe faceret furorem suum ab eo, et<br />

infrenaret os eius laude sua, ne<br />

penitus interiret.<br />

7 Facta est proinde, et immutatio<br />

dexterae Excelsi, ut per eum daretur<br />

peccatoribus fiducia in gratiam<br />

respirandi, et conversionis ad Deum<br />

omnibus fieret ad exemplum.<br />

Caput II - Qualiter Deus visitavit<br />

cor eius per corporis infirmitatem<br />

2.<br />

1 Nesses tristes princípios foi educado<br />

desde a infância o homem que hoje<br />

veneramos como santo, porque de<br />

fato é santo. Neles perdeu e consumiu<br />

miseravelmente o seu tempo quase<br />

até os vinte e cinco anos.<br />

2 Pior ainda: superou<br />

desgraçadamente os jovens da sua<br />

idade nas frivolidades e se<br />

apresentava mais generosamente<br />

como um incitador para o mal e um<br />

rival em loucuras.<br />

3 Todos o admiravam e ele procurava<br />

sobrepujar aos outros no fausto da<br />

vanglória, nos jogos, nos<br />

passatempos, nas risadas e nas<br />

conversas fúteis, nas canções e nas<br />

roupas delicadas e luxuosas.<br />

4 Na verdade, era muito rico, mas<br />

não avarento, antes pródigo; não<br />

ávido de dinheiro, mas gastador;<br />

negociante esperto, mas esbanjador<br />

insensato. Mas era também muito<br />

humano, muito jeitoso e afável,<br />

embora para sua própria insensatez.<br />

5 Porque era principalmente por isso<br />

que muitos o seguiam, gente que<br />

fazia o mal e incitava para o crime.<br />

Cercado por bandos de maus,<br />

adiantava-se altaneiro e magnânimo,<br />

caminhando pelas praças de Babilônia<br />

6 até que Deus o olhou do céu. Por<br />

causa do seu nome, afastou para<br />

longe dele o seu furor e pôs-lhe um<br />

freio à boca com o seu louvor, para<br />

que não perecesse de vez.<br />

7 Desde então esteve sobre ele a mão<br />

do Senhor e a destra do Altíssimo o<br />

transformou para que, por seu<br />

intermédio, fosse concedida aos<br />

pecadores a confiança na obtenção da<br />

graça e desse modo se tornasse um<br />

exemplo de conversão para Deus<br />

diante de todos.<br />

Capítulo 2 - Como o Senhor<br />

visitou-lhe o coração por meio de


et nocturnam visionem.<br />

3.<br />

1 Enimvero cum adhuc vir iste iuvenili<br />

calore in peccatis fervesceret, et<br />

lubrica aetas ad explenda iuvenilia<br />

iura ipsum impelleret insolenter, ac<br />

mansuescere nesciens, antiqui<br />

serpentis foret virulentia concitatus,<br />

adest subito divina ultio vel potius<br />

unctio super eum et aggreditur primo<br />

sensum erroneum revocare, animo<br />

angustiam et corpori molestiam<br />

inferendo, iuxta illud propheticum:<br />

Ecce ego saepiam viam tuam spinis et<br />

saepiam eam maceria (cfr. Is 48,9).<br />

2 Sicque diu infirmitate attritus, ut<br />

meretur pervicacia hominum quae vix<br />

nisi suppliciis emendatur, coepit intra<br />

se alia solito cogitare.<br />

3 Cumque iam paululum respirasset<br />

et baculo sustentatus, causa<br />

recuperandae sanitatis coepisset huc<br />

atque illuc per domicilium ambulare,<br />

die quadam foras exivit et<br />

circumadiacentem provinciam coepit<br />

curiosius intueri.<br />

4 Sed pulchritudo agrorum, vinearum<br />

amoenitas et quidquid visu pulchrum<br />

est, in nullo eum potuit delectare.<br />

5 Mirabatur propterea subitam sui<br />

mutationem, et praedictorum<br />

amatores stultissimos reputabat.<br />

4.<br />

1 Ab ea itaque die coepit seipsum<br />

vilescere sibi, et in contemptu<br />

quodam habere, quae prius in<br />

admiratione habuerat et amore.<br />

2 Non plene tamen nec vere, quia<br />

nondum solutus erat a vinculis<br />

vanitatum, nec perversae servitutis<br />

iugum excusserat de cervice (cfr. Gen<br />

27,40).<br />

3 Gravissimum enim est assueta<br />

relinquere et animo semel iniecta non<br />

uma doença e de uma visão<br />

noturna<br />

3.<br />

1 De fato, quando ele ainda vivia no<br />

pecado com paixão juvenil, arrastado<br />

pelas paixões da idade e incapaz de<br />

controlar- se, poderia sucumbir ao<br />

veneno da antiga serpente. Mas a<br />

vingança, ou melhor, a misericórdia<br />

divina, subitamente desperta sua<br />

consciência através de uma angústia<br />

na alma e de uma enfermidade no<br />

corpo, conforme as palavras do<br />

profeta: “Hei de barrar teu caminho<br />

com espinhos e cercá-lo de muralhas<br />

(cfr. Is 48,9)”.<br />

2 Prostrado por longa enfermidade,<br />

que é o que merece a teimosia dos<br />

homens que não se emendam a não<br />

ser com castigo, começou a refletir<br />

consigo mesmo de maneira diferente.<br />

3 Já um pouco melhor, e apoiado em<br />

um bastão, começou a andar pela<br />

casa para recuperar as forças. Certo<br />

dia, saiu à rua e começou a observar<br />

com curiosidade a região que o<br />

cercava.<br />

4 Mas nem a beleza dos campos, nem<br />

o encanto das vinhedos, nem coisa<br />

alguma agradável de se ver conseguia<br />

satisfazê-lo.<br />

5 Ficou surpreso com sua mudança<br />

repentina e começou a julgar<br />

estultíssimos os que amavam essas<br />

coisas.<br />

4.<br />

1 Desde esse dia, começou a ter-se<br />

em menos conta e a desprezar as<br />

coisas que antes tinha admirado e<br />

amado.<br />

2 Mas não inteiramente e de verdade,<br />

porque ainda não estava livre das<br />

cadeias das vaidades, nem tinha<br />

sacudido do pescoço o jugo da<br />

perversa servidão.<br />

3 É muito difícil deixar as coisas com<br />

que alguém se acostumou e não é


de facili enervantur; recurrit animus<br />

longo tempore segregatus ad<br />

rudimenta principii et assiduitate<br />

plerumque vitium vertitur in naturam.<br />

4 Tentat proinde Franciscus adhuc<br />

divinam fugere manum, et paternae<br />

correctionis paulisper oblitus,<br />

arridentibus sibi prosperis, cogitat<br />

quae sunt mundi (cfr. 1Cor 7,34) ac<br />

ignorans consilium Dei, de gloria<br />

saeculi et vanitate facturum adhuc<br />

maxima se promittit.<br />

5 Nam nobilis quidam civitatis Assisii,<br />

militaribus armis se non mediocriter<br />

praeparat et inanis gloriae vento<br />

inflatus, ad pecuniae vel honoris<br />

augenda lucra, iturum in Apuliam se<br />

spopondit.<br />

6 Quibus auditis, Franciscus, quia<br />

levis animo erat et non modicum<br />

audax, ad eundum conspirat cum illo,<br />

generis nobilitate impar sed<br />

magnanimitate superior, pauperior<br />

divitiis sed profusior largitate.<br />

5.<br />

1 Nocte igitur quadam, cum ad haec<br />

consummanda tota se deliberatione<br />

dedisset et desiderio aestuans ad iter<br />

agendum maxime anhelaret, qui<br />

percusserat eum in virga iustitiae, per<br />

visionem nocturnam (cfr. Iob 4,13;<br />

33,15) visitat eum in dulcedine<br />

gratiae; et quia gloriae cupidus erat,<br />

gloriae fastigio eum allicit et exaltat.<br />

2 Videbatur ei namque domum suam<br />

totam habere plenam militaribus<br />

armis, sellis scilicet, clipeis, lanceis et<br />

caeteris apparatibus; gaudensque<br />

plurimum, quid hoc esset, secum<br />

tacitus mirabatur.<br />

3 Non enim consueverat talia in domo<br />

sua videre, sed potius pannorum<br />

cumulos ad vendendum.<br />

4 Cumque ad subitum rerum eventum<br />

stuperet non modicum, responsum<br />

est ei, omnia haec arma sua fore<br />

militumque suorum.<br />

fácil libertar-se do que uma vez se<br />

aceitou. Mesmo depois de longa<br />

abstenção, o espírito volta ao que<br />

tinha aprendido e o costume<br />

geralmente transforma o vício em<br />

segunda natureza.<br />

4 Francisco ainda tentou fugir da mão<br />

de Deus e, quase esquecido da<br />

correção paterna, diante de uma<br />

oportunidade, pensou nas coisas que<br />

são do mundo e ignorou o conselho<br />

de Deus, prometendo a si mesmo o<br />

máximo da glória mundana e da<br />

vaidade.<br />

5 Pois um nobre de Assis não mediu<br />

despesas para se armar militarmente<br />

e, inchado pela glória vã, decidiu<br />

marchar para a Apúlia para ganhar<br />

mais dinheiro e honra.<br />

6 Sabendo disso, Francisco, que era<br />

leviano e não pouco audaz, alistou-se<br />

para ir com ele, porque era menos<br />

nobre mas de ambição maior, mais<br />

pobre mas também mais generoso.<br />

5.<br />

1 Todo entregue a esse plano e<br />

pensando com ardor na partida, certa<br />

noite, aquele que o tinha tocado com<br />

a vara da justiça visitou-o numa visão<br />

noturna, com a doçura da sua graça.<br />

E o seduziu e exaltou pelo fastígio da<br />

glória, porque ele tinha sede de<br />

glória.<br />

2 Pareceu-lhe ver a casa toda cheia<br />

de armas: selas, escudos, lanças e<br />

outros aparatos. Muito alegre,<br />

admirava-se em silêncio, pensando no<br />

que seria aquilo.<br />

3 Não estava acostumado a ver essas<br />

coisas em sua casa, mas apenas<br />

pilhas de fazendas para vender.<br />

4 E ainda estava aturdido com o<br />

acontecimento repentino, quando lhe<br />

foi dito que aquelas armas seriam<br />

suas e de seus soldados.<br />

5 Despertando de manhã, levantou-se<br />

alegre e, julgando a visão um


5 Expergefactus quoque animo<br />

gaudenti mane surrexit et praesagium<br />

magnae prosperitatis reputans<br />

visionem, prosperum futurum iter<br />

suum in Apuliam securatur.<br />

6 Nesciebat enim quid diceret (cfr.<br />

Mar 9,5), et munus sibi de caelo<br />

datum adhuc minime cognoscebat.<br />

7 In eo tamen perpendere poterat<br />

visionis huius suam interpretationem<br />

non esse veram, quia licet satis rerum<br />

gestarum utcumque similitudinem<br />

contineret, non tamen animus eius<br />

circa talia solito laetabatur.<br />

8 Vim namque quamdam sibimet<br />

facere oportebat, ut cogitata<br />

perficeret et iter concupitum effectui<br />

manciparet.<br />

9 Et quidem pulchre satis primo de<br />

armis fit mentio, et opportune<br />

multum arma traduntur contra fortem<br />

armatum militi pugnaturo, ut quasi<br />

alter David in nomine Domini Dei<br />

exercituum (cfr 1Re 17,45) ab<br />

inveterato inimicorum opprobio liberet<br />

Israelem.<br />

Caput. III - Qualiter mente sed<br />

non corpore mutatus de thesauro<br />

invento et sponsa allegorice<br />

loquebatur.<br />

6.<br />

1 Immutatus quoque, sed mente non<br />

corpore, ire in Apuliam iam recusat,<br />

et voluntatem suam studet dirigere ad<br />

divinam.<br />

2 Sicque parumper a saeculari<br />

tumultu se subtrahens et negotio,<br />

studet in interiore homine recondere<br />

Iesum Christum.<br />

3 Abscondit velut prudens negotiator<br />

margaritam inventam oculis<br />

illusorum, et occulte nititur eam,<br />

venditis omnibus (cfr. Mat 13,46),<br />

comparare.<br />

4 Nam cum vir quidam in civitate<br />

Assisii magis inter caeteros sibi<br />

dillectus exsisteret, quoniam unius<br />

presságio de grande prosperidade,<br />

ficou certo de que sua excursão à<br />

Apúlia seria um êxito.<br />

6 Pois não sabia o que dizer e ainda<br />

não entendera nada do dom que lhe<br />

fora feito pelo céu.<br />

7 Em um ponto, poderia ter percebido<br />

que sua interpretação do sonho não<br />

era verdadeira porque, embora<br />

contivesse muita semelhança com<br />

coisas já acontecidas, dessa vez seu<br />

espírito não estava tão feliz como de<br />

costume.<br />

8 Precisava até fazer algum esforço<br />

para executar o que planejara e levar<br />

a cabo o seu plano.<br />

9 É muito interessante esta menção<br />

de armas logo aqui no começo. Muito<br />

oportunamente se oferecem armas ao<br />

soldado que vai combater o forte<br />

armado e, como um outro Davi em<br />

nome do Senhor dos exércitos, há de<br />

libertar Israel do antigo opróbrio dos<br />

inimigos.<br />

Capítulo 3 - Como, transformado<br />

interiormente, mas não<br />

exteriormente, falou<br />

alegoricamente de um tesouro<br />

encontrado e de uma noiva.<br />

6.<br />

1 Já mudado, mas só espiritual e não<br />

exteriormente, não quis mais ir para a<br />

Apúlia e procurou orientar sua<br />

vontade pela vontade de Deus.<br />

2 Por isso subtraiu-se aos poucos do<br />

bulício do mundo e dos negócios,<br />

querendo esconder Jesus Cristo em<br />

seu interior.<br />

3 Como um negociante prudente,<br />

escondeu aos olhos dos enganadores<br />

a pérola encontrada e, ocultamente,<br />

procurou vender tudo para poder<br />

adquiri-la.<br />

4 Tinha predileção por um jovem de<br />

Assis, porque era de sua idade e uma


cum eo erat aetatis et assidua<br />

familiaritas mutuae dilectionis ad<br />

communicanda secreta sua ipsi<br />

praeberet ausum, eum ad loca remota<br />

et apta consiliis saepius perducebat,<br />

quemdam thesaurum pretiosum et<br />

magnum se asserens invenisse.<br />

5 Exsultat homo ille ac de auditis<br />

exsistens sollicitus, libenter cum eo<br />

graditur, quoties advocatur.<br />

6 Crypta quaedam era iuxta<br />

civitatem, ad quam frequenter<br />

euntes, de thesauro mutuo<br />

loquebantur.<br />

7 Intrabat vir Dei, qui sanctus iam<br />

sancto proposito erat, cryptam illam,<br />

socio de foris exspectante, et novo ac<br />

singulari perfusus spiritu, Patrem<br />

suum in abscondito (cfr Mat 6,6)<br />

exorabat.<br />

8 Gestiebat neminem scire quid<br />

ageret intus, et occasione boni melius<br />

sapienter occultans, solum Deum in<br />

suo proposito consulebat.<br />

9 Orabat devotus, ut Deus aeternus<br />

et verus dirigeret viam suam et suam<br />

illum doceret facere voluntatem (cfr.<br />

Ps 142,10).<br />

10 Maximam sustinebat animi<br />

passionem et, donec opere compleret<br />

quod conceperat corde, quiescere non<br />

valebat; cogitationes variae sibi<br />

invicem succedebant, et ipsarum<br />

importunitas eum duriter perturbabat.<br />

11 Ardebat intus igne divino et<br />

conceptum ardorem mentis celare de<br />

foris non valebat; poenitebat eum<br />

peccasse tam graviter et offendisse<br />

oculos maiestatis (cfr. Is 3,8), nec<br />

iam eum mala praeterita seu<br />

praesentia delectabant; sed nondum<br />

plene receperat continendi fiduciam a<br />

futuris.<br />

12 Propterea cum foras revertebatur<br />

ad socium, ita erat labore confectus,<br />

ut alius intrans, alius exiens videretur.<br />

amizade plenamente compartilhada<br />

permitia contar-lhe seus segredos.<br />

Levava-o muitas vezes a lugares<br />

afastados e aptos para os seus<br />

planos, garantindo que tinha<br />

encontrado um tesouro precioso e<br />

enorme.<br />

5 Alegre e curioso e curioso pelo que<br />

ouvira, o amigo ia de boa vontade<br />

com ele todas as vezes que era<br />

chamado.<br />

6 Havia uma cripta perto da cidade, à<br />

qual iam com freqüência para falar do<br />

tesouro.<br />

7 O homem de Deus, já santificado<br />

pelo desejo de ser santo, entrava na<br />

cripta enquanto o companheiro ficava<br />

esperando do lado de fora e, tomado<br />

pelo novo e singular espírito, orava ao<br />

Pai na solidão.<br />

8 Esforçava-se para que ninguém<br />

soubesse o que fazia lá dentro, para<br />

que o segredo fosse causa de maior<br />

bem, e buscava só a Deus em seu<br />

santo propósito.<br />

9 Orava com devoção para que Deus<br />

eterno e verdadeiro dirigisse seu<br />

caminho e o ensinasse a cumprir sua<br />

vontade.<br />

10 Sustentava em sua alma uma luta<br />

violenta e não conseguia parar<br />

enquanto não realizasse o que tinha<br />

resolvido em seu coração.<br />

Pensamentos muito variados<br />

entrecruzavam-se nele,<br />

importunando-o e perturbando-o<br />

duramente.<br />

11 Ardia interiormente pela chama<br />

divina e não conseguia esconder o<br />

fervor de sua alma. Doía-lhe ter<br />

pecado tão gravemente e ofendido os<br />

olhos da majestade de Deus. As<br />

vaidades do passado ou do presente<br />

já não o agradavam, mas ainda não<br />

recebera plenamente a confiança de<br />

poder resistir-lhes no futuro.<br />

12 Por isso, quando voltava para<br />

junto do companheiro, estava tão


7.<br />

1 Quadam vero die, cum Domini<br />

misericordiam plenissime invocasset,<br />

ostensum est ei a Domino, quid ipsum<br />

agere oporteret.<br />

2 Tantoque deinceps repletus est<br />

gaudio (cfr. Ps 125,2), quod non se<br />

capiens prae laetitia, etiam nolens, ad<br />

aures hominum aliquid eructabat.<br />

3 Sed licet prae magnitudine inspirati<br />

amoris silere non posset, cautius<br />

tamen aliquid et in aenigmate<br />

loquebatur.<br />

4 Sicut enim speciali amico, ut dictum<br />

est, de thesauro abscondito (cfr. Mat<br />

13,44), sic et caeteris loqui figuraliter<br />

nitebatur; dicebat se in Apuliam nolle<br />

ire, sed in patria propria promittebat<br />

nobilia et ingentia se facturum.<br />

5 Putabant homines quod uxorem<br />

ducere vellet, ipsumque interrogantes<br />

dicebant: “Uxoremne ducere vis,<br />

Francisce?” 6 Qui respondens eis<br />

aiebat: “Nobiliorem et pulchriorem<br />

sponsam quam unquam videritis<br />

ducam, quae caeteris forma<br />

praemineat et sapientia cunctas<br />

excellat”.<br />

7 Et equidem immaculata Dei sponsa<br />

est vera religio (cfr. Iac 1,27) quam<br />

suscepit, et thesaurus absconditus est<br />

regnum caelorum (cfr. Mat 13,44),<br />

quod tanto desiderio exquisivit;<br />

8 quia necessario erat omnino vocatio<br />

evangelica in eo explenda, qui<br />

Evangelii erat minister (cfr. Eph 3,7)<br />

in fide et veritate (cfr. 1Tim 2,7)<br />

futurus.<br />

Caput IV - Qualiter, venditis<br />

omnibus, pecuniam susceptam<br />

contempsit.<br />

8.<br />

1 Eia, sic affectus beatus servus<br />

Altissimi et Sancto Spiritu<br />

confirmatus, quoniam aderat tempus<br />

cansado que nem parecia o mesmo<br />

que tinha entrado.<br />

7.<br />

1 Certo dia, tendo invocado mais<br />

plenamente a misericórdia divina, o<br />

Senhor lhe mostrou o que tinha que<br />

fazer.<br />

2 Ficou tão cheio de alegria, que não<br />

cabia mais em si e, mesmo sem<br />

querer, deixou escapar alguma coisa<br />

aos ouvidos dos outros.<br />

3 Mas embora não pudesse calar-se<br />

por ser tão grande o amor que lhe<br />

fora inspirado, era com cautela que<br />

comunicava alguma coisa, e falando<br />

em parábolas.<br />

4 Assim como falara ao amigo íntimo<br />

de um tesouro escondido, como<br />

dissemos, aos outros procurava falar<br />

por analogias. Dizia que não queria ir<br />

para a Apúlia, mas prometia que<br />

haveria de fazer coisas nobres e<br />

estupendas em sua própria terra.<br />

5 Os outros acharam que ele ia se<br />

casar e perguntaram: “Você vai se<br />

casar, Francisco?”<br />

6 Respondeu-lhes: “Vou me casar<br />

com uma noiva nobre e bonita como<br />

vocês nunca viram, que ganha das<br />

outras em beleza e supera a todas em<br />

sabedoria”.<br />

7 De fato, a esposa imaculada do<br />

Senhor era a verdadeira religião, que<br />

ele abraçara, e o tesouro escondido<br />

era o reino dos céus, que buscou com<br />

tanto entusiasmo.<br />

8 Pois era necessário que se<br />

cumprisse plenamente a vocação<br />

evangélica naquele que haveria de ser<br />

ministro fiel e autêntico do Evangelho.<br />

Capítulo 4 - Como, tendo vendido<br />

tudo, desprezou o dinheiro<br />

recebido<br />

8.<br />

1 Quando chegou a hora estabelecida,<br />

o servo do Altíssimo, assim preparado<br />

e confirmado pelo Espírito Santo,


statutum (cfr. Iob 12,5), sequitur<br />

illum beatum impetum animi sui, quo<br />

ad optima bona, calcatis saecularibus,<br />

itur.<br />

2 Non licebat de caetero facere<br />

moram, quia letalis morbus ubique<br />

iam in tantum excreverat et multorum<br />

sic omnes occupaverat artus, ut,<br />

aliquantisper medico retardante,<br />

abriperet vitam, vitali spiritu<br />

intercluso.<br />

3 Surgit proinde, signo sanctae crucis<br />

se muniens, et praeparato equo,<br />

super eum ascendit, assumptisque<br />

secum pannis scarulaticis ad<br />

vendendum, ad civitatem quae<br />

Fulgineum vocatur, festinus devenit.<br />

4 Ibi ex more venditis omnibus quae<br />

portabat, caballum cui tunc insederat,<br />

felix mercator, assumpto praetio<br />

dereliquit, regressusque inde,<br />

depositis sarcinis, quid ageret de<br />

pecunia religiosa mente tractabat.<br />

5 Mirum in modum mox totus in Dei<br />

opere conversus, gravatum valde se<br />

sentiens pecuniam illam vel una hora<br />

portare, ac velut arenam reputans<br />

omne illius emolumentum, ad<br />

deponendam illam cito festinat.<br />

6 Cumque versus civitatem Assisii<br />

remearet, repperit iuxta viam<br />

quamdam ecclesiam, quae in<br />

honorem sancti Damiani fuerat<br />

antiquitus fabricata, sed casum<br />

proximum ex vetustate nimia<br />

minabatur.<br />

9.<br />

1 Ad quam novus Christi miles (cfr.<br />

2Tim 2,3) adveniens, pietate tantae<br />

necessitatis commotus, cum timore ac<br />

reverentia introivit.<br />

2 Et invento illic quodam paupere<br />

sacerdote, magnaque cum fide<br />

osculatis eius manibus sacris,<br />

pecuniam ei obtulit quam portabat, et<br />

propositum suum per ordinem<br />

enarravit.<br />

seguiu o ímpeto sagrado do espírito,<br />

pelo qual se chega aos bens<br />

melhores, desprezando os que<br />

passam.<br />

2 De fato, nem podia esperar mais:<br />

uma doença mortal estendia por toda<br />

parte seus efeitos nefastos e<br />

paralisava tantas pessoas, que<br />

qualquer demora do médico podia ser<br />

fatal para elas.<br />

3 Levantou-se, armado do sinal da<br />

cruz e, tendo preparado um cavalo,<br />

montou e, levando consigo peças de<br />

escarlate para vender, partiu veloz<br />

para Foligno.<br />

4 Tendo lá vendido como de costume<br />

tudo que levara, o feliz mercador<br />

deixou até o cavalo que montara,<br />

depois de receber o preço que valia.<br />

De volta, livre da carga, vinha<br />

pensando com visão religiosa no que<br />

fazer com o dinheiro.<br />

5 Admirável e repentinamente todo<br />

convertido para as coisas de Deus,<br />

achou que era pesado demais<br />

carregar aquela soma por uma hora<br />

que fosse. Considerando simples areia<br />

todo aquele pagamento, apressou-se<br />

em se desfazer dela.<br />

6 Vindo na direção de Assis,<br />

encontrou à beira do caminho uma<br />

igreja erguida havia muito tempo em<br />

honra de São Damião e agora<br />

ameaçando ruína por sua muita<br />

antiguidade.<br />

9.<br />

1 Chegando a ela, o novo soldado de<br />

Cristo, comovido pela piedade de tão<br />

urgente necessidade, entrou cheio de<br />

temor e de reverência.<br />

2 Encontrando lá um sacerdote pobre,<br />

beijou suas mãos consagradas cheio<br />

de fé, deu-lhe o dinheiro que levava e<br />

contou direitinho o que queria.<br />

3 Espantado, e admirando tão incrível<br />

e repentina conversão, o padre não


3 Obstupefactus sacerdos et, ultra<br />

quam credi potest, subitam rerum<br />

conversionem admirans, quae<br />

audiebat credere recusavit.<br />

4 Et quia putabat illudi sibi, noluit<br />

apud se oblatam pecuniam retinere.<br />

5 Viderat enim eum, ut itam dicam,<br />

pene altera die enormiter vivere inter<br />

cognatos et notos (cfr. Luc 2,44) et<br />

supra caeteros suam stultitiam<br />

exaltare.<br />

6 At ipse pertinacius persistens,<br />

verbis suis fidem facere nitebatur,<br />

orans enixius et deprecans<br />

sacerdotem, ut eum secum morari<br />

pro Domino pateretur.<br />

7 Acquievit tandem sacerdos de mora<br />

illius, sed timore parentum pecuniam<br />

non recepit, quam verus pecuniarum<br />

contemptor in quamdam fenestram<br />

proiciens, de ipsa velut de pulvere<br />

curat.<br />

8 Cupiebat enim possidere sapientiam<br />

quae auro melior, et prudentiam<br />

acquirere quae pretiosior est argento<br />

(Prov 16,16).<br />

Caput V - Qualiter pater eius<br />

persequens ligavit eum.<br />

10.<br />

1 Moram igitur faciente in praedicto<br />

loco servo Dei excelsi, pater eius<br />

circuit usquequaque tanquam sedulus<br />

explorator, scire cupiens quid de filio<br />

actum sit.<br />

2 Et dum intellexisset eum in loco iam<br />

dicto taliter conversari, tactus dolore<br />

cordis intrinsecus (Gen 6,6), ad<br />

subitum rerum eventum turbatus est<br />

valde (cfr. Ps 6,4) nimis,<br />

convocatisque amicis ac vicinis (cfr.<br />

Luc 15,6), citissime cucurrit ad locum<br />

in quo Dei famulus morabatur.<br />

3 At ipse, quia novus Christi athleta<br />

erat, cum audiret persequentium<br />

minas ac eorum praesentiret<br />

adventum, dare locum irae (cfr. Rom<br />

12,19) nolens, in quamdam occultam<br />

quis acreditar.<br />

4 Achando que estava sendo<br />

enganado, não aceitou o dinheiro<br />

oferecido:<br />

5 poderíamos dizer que o tinha visto,<br />

um dia antes, vivendo regaladamente<br />

entre parentes e conhecidos e<br />

mostrando mais loucura que os<br />

outros.<br />

6 Mas o jovem insistia teimosamente,<br />

e com palavras ardentes procurava<br />

convencer o sacerdote que, pelo amor<br />

de Deus, lhe permitisse viver em sua<br />

companhia.<br />

7 Afinal o padre concordou em que<br />

ficasse, mas, por medo de seus pais,<br />

não recebeu o dinheiro, que<br />

Francisco, verdadeiro desprezador de<br />

todas as riquezas, jogou a uma<br />

janela, tratando-o como se fosse pó.<br />

8 Pois desejava possuir a sabedoria<br />

que é melhor do que o ouro e adquirir<br />

a prudência que é mais preciosa do<br />

que a prata (Prov 16,16).<br />

Capítulo 5 - Como seu pai,<br />

perseguindo-o, o prendeu<br />

10.<br />

1 Enquanto o servo de Deus Altíssimo<br />

estava nesse lugar, seu pai, como um<br />

investigador aplicado buscava-o por<br />

todos os lados, querendo saber que<br />

fim levara o filho.<br />

2 Quando entendeu como ele estava<br />

vivendo naquele local, teve o coração<br />

ferido de íntima dor, e ficou muito<br />

perturbado com a súbita mudança.<br />

Convocou amigos e vizinhos e correu<br />

o mais depressa que pôde para onde<br />

morava o servo de Deus.<br />

3 Francisco, que era um atleta de<br />

Cristo ainda novato, sabendo das<br />

ameaças dos que o perseguiam e<br />

pressentindo sua chegada, não quis<br />

dar oportunidade à raiva e se meteu<br />

numa cova secreta que tinha


caveam quam ad hoc ipsemet<br />

paraverat, se mergebat.<br />

4 Erat fovea illa in domo, uni tantum<br />

forte cognita soli, in qua per mensem<br />

unum sic continuo latitavit, ut ad<br />

causam humanae necessitatis egredi<br />

vix auderet.<br />

5 Cibus si quando dabatur, in foveae<br />

occulto edebat eum, et clandestinum<br />

ei omne impendebatur obsequium.<br />

6 Oransque orabat iugiter lacrimarum<br />

imbre perfusus, ut liberaret eum<br />

Dominus de manibus persequentium<br />

animam (cfr. Ps 141,7) suam, et ut<br />

pia vota sua benigno favore<br />

compleret: in ieiunio et fletu (cfr. Ioel<br />

2,12) exorabat clementiam Salvatoris,<br />

et de sua diffidens industria, totum<br />

iactabat in Domino cogitatum (cfr. Ps<br />

54, 23).<br />

7 Et licet esset in fovea et in tenebris<br />

constitutus (cfr. Dan 2,22),<br />

perfundebatur tamen indicibili<br />

quadam laetitia sibi hactenus<br />

inexperta, ex qua totus ignescens,<br />

relicta fovea, palam se persecutorum<br />

exposuit maledictis.<br />

11.<br />

1 Surrexit itaque protinus impiger,<br />

festinus et alacer et ad praeliandum<br />

pro Domino scutum fidei (cfr. Eph<br />

6,16) praeferens, magnaeque fiduciae<br />

armis munitus, versus civitatem<br />

aggressus est viam et, divino calore<br />

succensus, coepit semetipsum<br />

segnitiei et ignaviae plurimum<br />

incusare.<br />

2 Quo viso, cuncti qui noverant eum,<br />

comparantes ultima primis, coeperunt<br />

illi miserabiliter exprobare et insanum<br />

ac dementem acclamantes, lutum<br />

platearum (cfr. Ps 17,43) et lapides in<br />

(cfr. Ioa 8,59) ipsum proiciunt.<br />

3 Cernebant eum a pristinis moribus<br />

alteratum et carnis maceratione valde<br />

confectum, et ideo totum quod agebat<br />

exinanitioni et dementiae imputabant.<br />

preparado para isso.<br />

4 Esteve um mês nesse esconderijo,<br />

que ficava na casa e talvez só fosse<br />

conhecido por um amigo, mal<br />

ousando sair para as necessidades.<br />

5 Comia algum alimento, quando o<br />

recebia, no fundo da cova. Todo<br />

auxílio lhe era levado em segredo.<br />

6 Banhado em lágrimas, rezava<br />

continuamente para que Deus o<br />

livrasse da mão dos que o perseguiam<br />

e, por um favor benigno, lhe<br />

permitisse cumprir seus piedosos<br />

propósitos. Jejuando e chorando,<br />

implorava a clemência do Salvador e,<br />

desconfiando da própria capacidade,<br />

punha em Deus todo o seu<br />

pensamento.<br />

7 Mesmo dentro do buraco e na<br />

escuridão, gozava de uma alegria<br />

indizível, que nunca tinha<br />

experimentado. Cheio de ardor, saiu<br />

do esconderijo e se apresentou às<br />

injúrias dos que o perseguiam.<br />

11.<br />

1 Levantou-se sem vacilar, com<br />

alegria e presteza, ostentando o<br />

escudo da fé para combater pelo<br />

Senhor e munido com as armas de<br />

uma grande confiança. Tomou o<br />

caminho da cidade e, animado pelo<br />

entusiasmo divino, começou a acusarse<br />

por sua demora e covardia.<br />

2 Vendo-o, todos os que o conheciam<br />

e confrontavam o presente com o<br />

passado passaram a insultá-lo<br />

miseravelmente, chamando-o de<br />

louco e demente, e lhe atiraram<br />

pedras e lama das praças.<br />

3 Viam-no completamente<br />

transformado em seus hábitos<br />

anteriores e muito acabado pela<br />

mortificação, e atribuíam seu<br />

comportamento à fraqueza e à


4 Sed quia melior est patiens<br />

arrogante (Qo 7,9), famulus Dei<br />

surdum his omnibus se praestabat et<br />

nulla fractus aut mutatus iniuria, pro<br />

his omnibus gratias Domino referebat.<br />

5 In vanum namque iniquus<br />

persequitur ad honesta tendentem,<br />

quia quanto plus fuerit ille concussus,<br />

tanto fortius triumphabit. Generosum<br />

animum, ait quidam, dedecus efficit<br />

fortiorem.<br />

12.<br />

1 Cumque diu rumor ac plausus<br />

huiusmodi de ipso per plateas ac<br />

vicos discurreret civitatis (cfr. Cant<br />

3,2), et huc atque illuc illudentium<br />

sonitus resultaret, inter multos<br />

quorum tetigit aures, horum fama<br />

tandem pervenit ad patrem.<br />

2 Qui cum audisset filii sui nomen, et<br />

in eo tale negotium a concivibus<br />

intorqueri, continuo surgit, non ad<br />

liberandum eum, sed potius ad<br />

perdendum;<br />

3 nullaque moderatione servata,<br />

tamquam lupus ad ovem advolat et<br />

torvo ac truci vultu illum respiciens,<br />

iniecta manu, inverecunde ac<br />

inhoneste satis ad propriam domum<br />

pertraxit eum.<br />

4 Sicque omni miseratione subtracta,<br />

per plures dies eum in tenebroso loco<br />

reclusit, et putans animum eius<br />

flectere ad sui consensum, primo<br />

verbis deinde verberibus et vinculis<br />

agit.<br />

5 Ipse vero ex hoc ad exsequendum<br />

propositum sanctum promptior et<br />

validior reddebatur, et nec<br />

exprobratus verbis, nec vinculis<br />

fatigatus, patientiam dereliquit.<br />

6 Non enim per flagella et vincula<br />

potest a mentis recta intentione<br />

declinare ac statu, nec a Christi grege<br />

abduci, cui praecipitur in tribulatione<br />

gaudere;<br />

loucura.<br />

4 Mas, como a paciência vale mais<br />

que a arrogância, o servo de Deus se<br />

fazia surdo a tudo isso e, sem se<br />

ofender ou abater, dava graças a<br />

Deus por todas as coisas.<br />

5 Pois é em vão que o iníquo<br />

persegue quem busca a honestidade:<br />

quanto mais for ultrajado, maior sua<br />

vitória. O coração generoso, disse um<br />

autor, torna-se mais forte com o<br />

desprezo.<br />

12.<br />

1 Mas o tumulto pelas praças e ruas<br />

da cidade durou tanto, ouvindo-se em<br />

toda parte o clamor dos que o<br />

insultavam, que, entre os muitos a<br />

cujos ouvidos chegou, estava também<br />

seu pai.<br />

2 Ouvindo o nome do filho, e que<br />

estava sendo comprometido nesse<br />

tipo de conversa por seus<br />

concidadãos, levantou-se<br />

imediatamente, não para libertá-lo<br />

mas para perdê-lo.<br />

3 Sem moderação alguma, partiu<br />

como um lobo para cima da ovelha e,<br />

olhando-o com truculência, arrastou-o<br />

com modos indignos e afrontosos<br />

para casa.<br />

4 Sem qualquer compaixão, prendeuo<br />

por muitos dias em um lugar escuro<br />

e, querendo dobrá-lo para seu modo<br />

de ver, agiu primeiro com palavras e<br />

depois com chicotadas e algemas.<br />

5 Com isso tudo, o próprio Francisco<br />

ficou ainda mais pronto e decidido a<br />

seguir seu santo propósito, e sem se<br />

convencer com as palavras, nem se<br />

cansar da cadeia, não perdeu a<br />

paciência.<br />

6 Não são castigos e algemas que vão<br />

mudar a maneira correta de pensar e<br />

de agir, ou afastar do rebanho de<br />

Cristo aquele que aprendeu que deve<br />

se alegrar nas tribulações.<br />

7 Não treme diante de um dilúvio de


7 nec trepidat in diluvio aquarum<br />

multarum (Ps 31,6), cui est refugium<br />

a pressura Filius Dei, qui, ne nostra<br />

nobis aspera videantur, semper sua<br />

ostendit esse maiora quae pertulit.<br />

Caput VI - Qualiter mater eius<br />

solvit eum, et quomodo coram<br />

Episcopo Assisii se denudavit.<br />

13.<br />

1 Factum est autem cum pater eius,<br />

familiari causa urgente, aliquantulum<br />

a propria discessisset, et vir Dei<br />

vinctus in domus ergastulo<br />

permaneret, mater eius quae sola<br />

domi cum eo remanserat, factum viri<br />

sui non probans, blandis sermonibus<br />

filium allocuta est.<br />

2 Cumque videret, quod eum a suo<br />

proposito revocare non posset,<br />

commota sunt materna viscera super<br />

(cfr. 3Re 3,26) eum, et confractis<br />

vinculis, liberum eum abire permisit.<br />

3 At ipse gratias omnipotenti Deo<br />

referens, ad locum in quo fuerat<br />

prius, concitus est reversus.<br />

4 Maiore enim libertate utitur,<br />

tentationum documentis probatus, et<br />

per multiplicia bella imaginem<br />

induerat laetiorem; securiorem ex<br />

iniuriis receperat animum, et liber<br />

ubique pergens, magnanimior<br />

incedebat.<br />

5 Revertitur interea pater, et eo non<br />

invento, peccata peccatis accumulans,<br />

ad convicia uxoris convertitur.<br />

6 Cucurrit deinde ad locum, fremens<br />

et perstrepens, ut si eum revocare<br />

non posset, saltem de provincia<br />

effugaret.<br />

7 Verum quia timor Domini fiducia<br />

fortitudinis est (cfr. Prov 14,26), ut<br />

audivit carnalem patrem gratiae filius<br />

ad se venientem, securus et laetus<br />

ultro se obtulit, libera voce clamans<br />

se pro nihilo ducere vincula et verbera<br />

eius.<br />

muitas águas quem, na hora do<br />

aperto, se refugia no Filho de Deus, o<br />

qual, para que nossas tribulações não<br />

nos pareçam insuportáveis, sempre<br />

mostra que já passou por coisas<br />

piores.<br />

Capítulo 6 - Como sua mãe o<br />

soltou e como se despiu diante do<br />

bispo de Assis<br />

13.<br />

1 Aconteceu que seu pai precisou<br />

ausentar-se, pela urgência dos<br />

negócios, por algum tempo, deixando<br />

o homem de Deus preso no<br />

calabouço. A mãe, que ficou sozinha<br />

com ele em casa, e não aprovava o<br />

procedimento do marido, dirigiu-se ao<br />

filho com palavras ternas.<br />

2 Mas, vendo que não conseguia fazêlo<br />

mudar de opinião, sentiu seu<br />

coração materno se enternecer e,<br />

soltando as correntes, deixou-o sair.<br />

3 Ele deu graças a Deus e voltou<br />

depressa para o lugar onde estivera<br />

antes. Provado pelas tentações,<br />

gozava agora de maior liberdade e,<br />

depois de tantas lutas, adquirira um<br />

ânimo mais sereno.<br />

4 As dificuldades lhe deram maior<br />

segurança, e começou a andar mais<br />

confiante e livre por toda parte.<br />

5 Nesse meio tempo, o pai estava de<br />

volta. Não o tendo encontrado,<br />

acumulando seus desatinos, armou<br />

uma gritaria com sua mulher.<br />

6 Depois, irado e ameaçador, correu<br />

em busca do filho, decidido a expulsálo<br />

da região, se não conseguisse<br />

traze-lo de volta.<br />

7 Mas, como o temor de Deus é o<br />

arrimo da confiança, logo que o filho<br />

da graça viu que seu pai carnal<br />

estava chegando, veio seguro, alegre<br />

e espontaneamente ao seu encontro,<br />

dizendo claramente que, para ele,<br />

cárceres e castigos não queriam dizer<br />

nada.


8 Insuper attestatur se pro Christi<br />

nomine gaudenter mala omnia<br />

subiturum.<br />

14.<br />

1 Videns autem pater, quod ab<br />

incepto itinere ipsum revocare non<br />

posset, totus ad extorquendam<br />

pecuniam instigatur.<br />

2 Desideraverat vir Dei eam in<br />

pauperum victu et illius loci aedificiis<br />

totam expendere ac praebere; sed qui<br />

pecuniam non amabat, nulla de ipsa<br />

specie boni decipi potest, et qui nullo<br />

ipsius detinebatur affectu ad eius<br />

amissionem in aliquo non turbatur.<br />

3 Inventa itaque pecunia, quam<br />

maximus terrenorum contemptor et<br />

caelestium divitiarum nimis cupidus<br />

exquisitor in pulverem et fenestram<br />

excusserat, saevientis patris<br />

aliquantulum exstinguitur furor, et<br />

avaritiae sitis inventionis vapore<br />

utcumque restringitur.<br />

4 Ducit eum deinde coram episcopo<br />

civitatis, ut ipsius manibus omnibus<br />

eius renuntians facultatibus, omnia<br />

redderet quae habebat.<br />

5 Quod non solum ipse non renuit,<br />

sed et multum gaudens prompto<br />

animo acceleravit facere postulata.<br />

15.<br />

1 Cumque perductus esset coram<br />

episcopo, nec moras patitur nec<br />

cunctatur de aliquo, immo nec verba<br />

exspectat nec facit, sed continuo,<br />

depositis et proiectis omnibus<br />

vestimentis, restituit ea patri.<br />

2 Insuper et nec femoralia retinens,<br />

totus coram omnibus denudatur.<br />

3 Episcopus vero animum ipsius<br />

attendens, fervoremque ac<br />

constantiam nimis admirans, protinus<br />

exsurrexit et inter brachia sua ipsum<br />

recolligens, pallio quo indutus erat<br />

contexit eum.<br />

4 Intellexit aperte divinum esse<br />

8 Até garantiu que, por amor de<br />

Cristo, estava disposto a suportar<br />

com alegria todos os males.<br />

14.<br />

1 Vendo que não poderia afastá-lo do<br />

caminho em que se metera, o pai<br />

cuidou apenas de reaver o dinheiro.<br />

2 O homem de Deus teria querido<br />

gastá-lo e oferecê-lo todo para o<br />

sustento dos pobres e na construção<br />

daquele lugar mas, como não lhe<br />

tinha amor, não podia sofrer<br />

decepção alguma, nem se perturbou<br />

com a perda de um bem a que não<br />

tinha apego.<br />

3 Quando achou o dinheiro que ele,<br />

desprezador por excelência dos bens<br />

terrenos, ávido demais das riquezas<br />

celestes, tinha jogado a uma janela<br />

como lixo, acalmou-se um bocado o<br />

furor do pai irado. A recuperação foi<br />

como um refrigério para sua sede de<br />

avareza.<br />

4 Mais tarde, apresentou-o ao bispo<br />

da cidade, para que, renunciando em<br />

suas mãos à herança, devolvesse<br />

tudo que tinha.<br />

5 Ele não se recusou. Até se apressou<br />

alegremente a fazer o que pediam.<br />

15.<br />

1 Diante do bispo, não se demorou e<br />

nada o deteve: sem dizer nem<br />

esperar palavra, despiu e jogou suas<br />

roupas, devolvendo-as ao pai.<br />

2 Não guardou nem as calças: ficou<br />

completamente nu diante de todos.<br />

3 O bispo, compreendendo sua<br />

atitude e admirando muito seu fervor<br />

e constância, levantou-se<br />

prontamente e o acolheu em seus<br />

braços, envolvendo-o no manto.<br />

4 Compreendeu claramente que era<br />

uma disposição divina e percebeu que<br />

os gestos do homem de Deus, que<br />

estava presenciando, encerravam


consilium, et facta viri Dei quae<br />

praesentialiter viderat, cognovit<br />

mysterium continere.<br />

5 Factus est propterea deinceps<br />

adiutor (cfr. Ps 29,11) eius, et fovens<br />

ipsum ac confortans, amplexatus est<br />

eum in visceribus charitatis.<br />

6 Ecce iam nudus cum nudo luctatur,<br />

et depositis omnibus quae sunt mundi<br />

(cfr. 1Cor 7,33), solius divinae<br />

iustitiae memoratur.<br />

7 Studet iam sic propriam<br />

contemnere vitam, omnem pro illa<br />

sollicitudinem deponendo, ut sibi<br />

pauperi pax esset in obsessa via, et<br />

solus carnis paries ipsum a divina<br />

visione interim separaret.<br />

Caput VII - Qualiter a latronibus<br />

captus, proiectus fuit in nive et<br />

quomodo servivit leprosis.<br />

16.<br />

1 Iam enim cum semicinctiis involutus<br />

pergeret, qui quondam scarulaticis<br />

utebatur, et per quamdam silvam<br />

laudes Domino lingua francigena<br />

decantaret, latrones super eum subito<br />

irruerunt.<br />

2 Quibus ferali animo eum, quis<br />

esset, interrogantibus, confidenter vir<br />

Dei plena voce respondit dicens:<br />

“Praeco sum magni Regis (cfr. Ps<br />

47,3; Mat 27,4)! Quid ad vos?”.<br />

3 At illi percutientes eum, in defosso<br />

loco pleno magnis nivibus proiecerunt<br />

dicentes: “Iace, rustice praeco Dei!”.<br />

4 Ipse vero se huc atque illuc<br />

revolvens, nive a se discussa, illis<br />

recedentibus, de fovea exsilivit, et<br />

magno exhilaratus gaudio, coepit alta<br />

voce per nemora laudes Creatori<br />

omnium personare.<br />

5 Tandem ad quoddam claustrum<br />

monachorum veniens, per plures dies<br />

in sola vili camisia, quasi garcio in<br />

coquina exsistens, cupiebat vel de<br />

brodio saturari.<br />

6 Verum cum, omni miseratione<br />

algum mistério.<br />

5 Tornou-se, desde então, seu<br />

protetor, animando-o, confortando-o<br />

e abraçando-o nas entranhas da<br />

caridade.<br />

6 É aqui que o nu luta com o<br />

adversário nu e, desprezando as<br />

coisas que são do mundo, aspira<br />

apenas à justiça de Deus.<br />

7 Foi assim que Francisco tratou de<br />

desprezar a própria vida, deixando de<br />

lado toda solicitude mundana, para<br />

encontrar como um pobre a paz no<br />

caminho que lhe fora aberto: só a<br />

parede da carne separava-o ainda da<br />

visão celeste.<br />

Capítulo 7 - Como, preso por<br />

ladrões, foi jogado na neve, e<br />

como serviu os leprosos<br />

16.<br />

1 Vestido de andrajos, ele que em<br />

outros tempos andara de escarlate, e<br />

cantando os louvores de Deus em<br />

francês através de um bosque, foi<br />

assaltado por ladrões.<br />

2 Perguntaram-lhe brutalmente quem<br />

era, e ele respondeu forte e<br />

confiante: “Sou um arauto do grande<br />

Rei! Que é que vocês têm com isso?”<br />

3 Bateram nele e o jogaram numa<br />

fossa cheia de neve, dizendo: “Fica aí,<br />

pobre arauto de Deus”.<br />

4 Quando se afastaram, revirou-se na<br />

fossa e conseguiu sair, sacudindo a<br />

neve. Com alegria redobrada,<br />

começou a cantar em voz alta pelos<br />

bosques os louvores do Criador de<br />

tudo.<br />

5 Chegando a um mosteiro, passou<br />

muitos dias na cozinha como<br />

servente, vestido apenas com uma<br />

túnica vil. Quisera saciar-se com um<br />

pouco de caldo.<br />

6 Mas ninguém teve pena dele e não<br />

conseguiu sequer alguma roupa<br />

velha. Saiu dali, não levado pela raiva


subtracta, nullum posset vel vetustum<br />

acquirere indumentum, non motus ira<br />

sed necessitate coactus, inde<br />

progrediens devenit ad Eugubii<br />

civitatem, ubi a quodam olim amico<br />

eius sibi tuniculam acquisivit.<br />

7 Post haec autem, modico tempore<br />

iam elapso, cum viri Dei ubique fama<br />

crebresceret et nomen eius<br />

divulgaretur (cfr. 2Par 26,8; Luc 4,37)<br />

in populis, prior monasterii supradicti,<br />

quod factum fuerat in virum Dei<br />

recolens et intelligens, venit ad eum,<br />

et ob reverentiam Salvatoris ab eo<br />

suppliciter pro se suisque veniam<br />

postulavit.<br />

17.<br />

1 Deinde vero totius humilitatis<br />

sanctus amator se transtulit ad<br />

leprosos, eratque cum eis,<br />

diligentissime serviens omnibus<br />

propter Deum, et lavans putredinem<br />

omnem ab eis, ulcerum etiam saniem<br />

extergebat, sicut ipse in Testamento<br />

suo loquitur dicens:<br />

2 “Quia cum essem in peccatis, nimis<br />

amarum mihi videbatur videre<br />

leprosos, et Dominus conduxit me<br />

inter illos, et feci misericordiam cum<br />

illis”.<br />

3 In tantum namque, ut dicebat,<br />

aliquando amara ei leprosorum visio<br />

exsistebat ut, cum tempore vanitatis<br />

suae per duo fere milliaria eminus<br />

ipsorum domos respiceret, nares suas<br />

propriis manibus obturaret.<br />

4 Sed, cum iam gratia et virtute<br />

Altissimi, sancta et utilia (cfr. Luc<br />

1,35; Tit 3,8) inciperet cogitare, in<br />

saeculari adhuc habitu constitutus<br />

leprosorum unum obvium habuit die<br />

quadam, et semetipso fortior effectus<br />

accessit, et osculatus est eum (cfr.<br />

Mar 14,45).<br />

5 Exinde quoque coepit seipsum<br />

magis ac magis contemnere,<br />

quousque misericordia Redemptoris<br />

mas pela necessidade, e foi para a<br />

cidade de Gúbio, onde conseguiu uma<br />

túnica com um de seus velhos<br />

amigos.<br />

7 Algum tempo depois, quando a<br />

fama do homem de Deus cresceu e o<br />

seu nome se espalhou no meio do<br />

povo, o prior daquele mosteiro,<br />

recordando e compreendendo o que<br />

fora feito contra o homem de Deus,<br />

procurou-o e pediu-lhe perdão por<br />

amor de Deus em seu nome e no dos<br />

monges.<br />

17.<br />

1 Depois disso, amante santo de toda<br />

humildade, transferiu-se para um<br />

leprosário. Vivia com os leprosos,<br />

servindo com a maior diligência a<br />

todos por amor de Deus. Lavava-lhes<br />

qualquer podridão dos corpos e<br />

limpava até o pus de suas chagas,<br />

como disse no Testamento:<br />

2 “Como estivesse ainda em pecado,<br />

parecia-me deveras insuportável olhar<br />

para leprosos, mas o Senhor me<br />

conduziu para o meio deles e eu tive<br />

misericórdia com eles”.<br />

3 Essa visão lhe era tão insuportável<br />

que, em suas próprias palavras, no<br />

tempo de sua vida mundana, tapava<br />

o nariz só de ver suas cabanas a duas<br />

milhas de distância. 4 Mas, eis que<br />

um dia, quando, por graça e força do<br />

Altíssimo, ainda vivia como secular<br />

mas já tinha começado a pensar nas<br />

coisas santas e úteis, encontrou-se<br />

com um leproso e, superando-se,<br />

chegou e o beijou.<br />

5 A partir de então, foi ficando cada<br />

dia mais humilde até chegar à<br />

perfeita vitória sobre si mesmo, por<br />

misericórdia do Redentor.<br />

6 Ajudava também os outros pobres,<br />

mesmo quando ainda era secular e


ad perfectam suimet victoriam<br />

perveniret.<br />

6 Aliorum quoque pauperum, in<br />

saeculo manens et adhuc saeculum<br />

sequens, erat adiutor, non habentibus<br />

porrigens misericordiae manum, et<br />

afflictis gerens compassionis<br />

affectum.<br />

7 Nam cum die una, praeter morem<br />

suum, quia curialissimus erat, cuidam<br />

pauperi postulanti ab eo<br />

eleemosynam exprobrasset, statim<br />

poenitentia ductus (cfr. Mat 27,3),<br />

coepit dicere intra se (cfr. Luc 7,49),<br />

magni vituperii fore magnique<br />

dedecoris petenti pro nomine tanti<br />

Regis subtrahere postulata.<br />

8 Posuit deinde in corde suo (cfr. Ps<br />

13,1; Act 5,4) nemini pro Deo a se<br />

petenti, secundum posse de caetero<br />

aliquid denegare.<br />

9 Quod et diligentissime fecit et<br />

implevit, quousque totum omnimode<br />

praebuit semetipsum, evangelici<br />

consilii primitus exsecutor quam<br />

doctor effectus:<br />

10 Qui petit a te, inquit, da ei, et<br />

volenti a te mutuari ne avertaris (cfr.<br />

Mat 5,42).<br />

Caput VIII - Quomodo construxit<br />

ecclesiam Sancti Damiani et de<br />

conversatione Dominarum in<br />

eodem loco degentium.<br />

18.<br />

1 Primum itaque opus quod beatus<br />

Franciscus aggreditur, liberatione sui<br />

de manu carnalis patris obtenta:<br />

domum construit Deo, illamque non<br />

de novo facere tentat, sed veterem<br />

reparat, vetustam resarcit;<br />

2 non fundamentum evellit, sed super<br />

illud aedificat, praerogativam, licet<br />

ignorans, semper reservans Christo:<br />

Fundamentum enim aliud nemo<br />

potest ponere, praeter id quod<br />

positum est, quod est Christus Iesus<br />

(1Cor 3,11).<br />

seguia o espírito do mundo,<br />

estendendo sua mão misericordiosa<br />

para os que não tinham nada e<br />

mostrando compassivo afeto para<br />

com os aflitos.<br />

7 Houve um dia em que, contra seu<br />

costume, porque era muito bem<br />

educado, tratou mal um pobre que<br />

lhe pedia esmola. Mas logo,<br />

arrependido, começou a dizer consigo<br />

mesmo que era grande ofensa e<br />

vergonha negar a quem estivesse<br />

pedindo no nome de tão grande Rei, o<br />

que quisesse.<br />

8 Resolveu que jamais negaria a<br />

quem lhe pedisse em nome de Deus o<br />

que estivesse ao seu alcance.<br />

9 E o cumpriu com muita diligência,<br />

até oferecer totalmente a si mesmo,<br />

fazendo-se antes um cumpridor que<br />

um mestre do Evangelho:<br />

10 “Dá a quem te pede e não te<br />

desvies daquele que te pedir<br />

emprestado (cfr. Mt 5,42).”.<br />

Capítulo 8 - Como construiu a<br />

igreja de São Damião e como<br />

viviam as senhoras que morvam<br />

nesse lugar<br />

18.<br />

1 A primeira obra que o bemaventurado<br />

Francisco empreendeu<br />

depois que se livrou de seu pai<br />

terreno foi edificar uma casa para<br />

Deus. Mas não tentou construí-la<br />

desde o começo: consertou o que era<br />

velho, reparou o que era antigo.<br />

2 Não desfez os alicerces mas edificou<br />

sobre eles, reservando essa<br />

prerrogativa, mesmo sem pensar, ao<br />

Cristo: ninguém pode pôr outro<br />

fundamento senão o que foi posto:<br />

Cristo Jesus (1Cor 3,11).


3 Cumque ad locum in quo, sicut<br />

dictum est, ecclesia Sancti Damiani<br />

antiquitus constructa fuerat, reversus<br />

foret, gratia ipsum Altissimi<br />

comitante, in brevi eam tempore<br />

studiosius reparavit.<br />

4 Hic est locus ille beatus et sanctus<br />

in quo gloriosa religio et<br />

excellentissimus ordo pauperum<br />

Dominarum et sanctarum virginum, a<br />

conversione beati Francisci fere sex<br />

annorum spatio iam elapso, per<br />

eundem beatum virum felix exordium<br />

sumpsit;<br />

5 in quo domina Clara, civitate Assisii<br />

oriunda, lapis pretiosissimus atque<br />

fortissimus caeterorum<br />

superpositorum lapidum exstitit<br />

fundamentum.<br />

6 Nam, cum post initiationem ordinis<br />

Fratrum, dicta domina sancti viri<br />

monitis ad Deum conversa fuisset,<br />

multis exstitit ad profectum et<br />

innumeris ad exemplum.<br />

7 Nobilis parentela sed nobilior gratia;<br />

virgo carne, mente castissima; aetate<br />

iuvencula sed animo cana;<br />

8 constans proposito et in divino<br />

amore ardentissima desiderio;<br />

sapientia praedita et humilitate<br />

praecipua: Clara nomine, vita clarior,<br />

clarissima moribus.<br />

19.<br />

1 Super hanc quoque<br />

pretiosissimarum margaritarum<br />

nobilis structura surrexit, quarum laus<br />

non ex hominibus sed ex ipso Deo est<br />

(cfr. Rom 2,29), cum nec angusta<br />

meditatio eam cogitare sufficiat, nec<br />

brevis locutio explicare.<br />

2 Praecipua namque ante omnia in eis<br />

viget virtus mutuae ac continuae<br />

charitatis, quae ita ipsarum in unum<br />

copulat voluntates, ut cum<br />

quadraginta vel quinquaginta pariter<br />

alicubi commorentur, idem velle ac<br />

idem nolle unum in eis spiritum faciat<br />

3 Voltou pois ao lugar em que, como<br />

dissemos, fora construída<br />

antigamente uma igreja de São<br />

Damião. Com a graça do Altíssimo,<br />

reparou-a cuidadosamente em pouco<br />

tempo.<br />

4 Foi esse o lugar feliz e abençoado<br />

em que teve auspicioso início a<br />

família religiosa e excelentíssima<br />

Ordem das Senhoras Pobres e santas<br />

virgens, quase seis anos depois da<br />

conversão do bem-aventurado<br />

Francisco e por seu intermédio.<br />

5 Nela estabeleceu-se dona Clara,<br />

natural de Assis, como pedra preciosa<br />

e inabalável, alicerce para as outras<br />

pedras que haveriam de se sobrepor.<br />

6 Pois já tinha começado a existir a<br />

Ordem dos Frades quando essa<br />

senhora foi convertida para Deus<br />

pelos conselhos do santo homem,<br />

servindo assim de estímulo e modelo<br />

para muitas outras.<br />

7 Foi nobre de nascimento e muito<br />

mais pela graça; virgem no corpo e<br />

puríssima no coração; jovem em<br />

idade mas amadurecida no espírito.<br />

8 Firme na decisão e ardentíssima no<br />

amor de Deus. Rica em sabedoria,<br />

sobressaiu na humildade. Foi Clara de<br />

nome, mais clara por sua vida e<br />

claríssima em suas virtudes.<br />

19.<br />

1 Sobre ela ergueu-se o nobre edifício<br />

de preciosíssimas pérolas, cujo louvor<br />

não vem dos homens mas de Deus.<br />

Porque não conseguimos<br />

compreendê-lo com nossa inteligência<br />

estreita nem apresentá-lo em pobres<br />

palavras.<br />

2 Antes de tudo, elas possuem a<br />

virtude da mútua e constante<br />

caridade, unindo a tal ponto suas<br />

vontades que, vivendo em número de<br />

quarenta ou cinqüenta em um mesmo<br />

lugar, o mesmo querer e não querer<br />

parece fazer de todas um só espírito.


diversis.<br />

3 Secundo in unaquaque rutilat<br />

humilitatis gemma, quae collata dona<br />

et bona de caelis habita sic conservat,<br />

ut virtutes caeteras mereantur.<br />

4 Tertio virginitatis et castitatis lilium<br />

sic respergit odore mirabili universas,<br />

ut terrenarum cogitationum oblitae,<br />

sola desiderent caelestia meditari, et<br />

tantus ex ipsius fragrantia in ipsarum<br />

cordibus aeterni Sponsi amor<br />

exoritur, ut integritas sacrae<br />

affectionis omnem ab eis<br />

consuetudinem vitae prioris excludat.<br />

5 Quarto sic omnes altissimae<br />

paupertatis sunt titulo insignitae, ut<br />

extremae necessitati victus et vestitus<br />

vix vel nunquam satisfacere<br />

acquiescant.<br />

20.<br />

1 Quinto vero sic abstinentiae ac<br />

taciturnitatis adeptae sunt gratiam<br />

singularem, ut ad cohibendum<br />

carnalem motum et frenandam<br />

linguam vim minime patiantur; cum<br />

et quaedam ipsarum ita sint a<br />

collocutionibus dissuetae, ut cum<br />

necessitas exigit eas loqui, vix verba<br />

formare, prout expedit, recordentur.<br />

2 Sexto quippe in his omnibus virtute<br />

patientiae tam mirabiliter adornantur,<br />

ut nulla tribulationum adversitas vel<br />

molestiarum iniuria ipsarum frangat<br />

animum vel immutet.<br />

3 Septimo denique contemplationis<br />

summam taliter meruerunt, ut in ea<br />

discant omne quod agendum eis seu<br />

vitandum sit, et feliciter noverint<br />

mente Deo (cfr. 2Cor 5,13) excedere,<br />

nocte ac die divinis laudibus et<br />

orationibus insistentes.<br />

4 Dignetur aeternus Deus gratia sua<br />

sancta tam sanctum principium exitu<br />

concludere santiore.<br />

5 Et haec ad praesentes de virginibus<br />

Deo dicatis et devotissimis ancillis<br />

Christi dicta sufficiant, cum ipsarum<br />

3 Em segundo lugar, brilha também<br />

em cada uma a jóia da humildade,<br />

que conserva os dons recebidos do<br />

céu e lhes merece outras virtudes.<br />

4 Em terceiro lugar, o lírio da<br />

virgindade e da pureza perfuma-as<br />

todas, a ponto de esquecerem os<br />

pensamentos terrenos e desejarem<br />

apenas meditar nos celestiais. Essa<br />

fragrância acende em seus corações<br />

tão grande amor pelo Esposo eterno,<br />

que a integridade desse afeto sagrado<br />

lhes apaga toda saudade da vida<br />

passada.<br />

5 Em quarto lugar, distinguem-se a<br />

tal ponto pelo título da mais alta<br />

pobreza que quase nunca se<br />

permitem satisfazer as necessidades<br />

extremas de comer e vestir.<br />

20.<br />

1 Em quinto lugar, adquiriram a graça<br />

especial da mortificação e do silêncio,<br />

a ponto de não precisarem esforçarse<br />

para coibir os sentidos e refrear a<br />

língua. Algumas delas já se<br />

desacostumaram tanto de falar que,<br />

quando precisam, mal conseguem<br />

expressar-se de maneira correta.<br />

2 Em sexto lugar, em tudo são<br />

adornadas pela virtude da paciência,<br />

de modo que nenhuma adversidade<br />

ou moléstia chega a perturbá-las ou<br />

alterá-las.<br />

3 Afinal, em sétimo lugar, chegaram a<br />

tal nível de contemplação, que nela<br />

aprendem tudo o que devem fazer ou<br />

deixar de fazer e têm a felicidade de<br />

saber deixar-se elevar para Deus,<br />

dedicando a noite e o dia aos louvores<br />

divinos e à oração.<br />

4 Digne-se o eterno Deus, com sua<br />

santa graça, dar conclusão ainda mais<br />

santa a esse santo começo.<br />

5 Baste por enquanto isso que<br />

dissemos sobre as virgens<br />

consagradas ao Senhor, devotas<br />

servas de Cristo, pois sua vida


vita mirifica et institutio gloriosa,<br />

quam a domino papa Gregorio, tunc<br />

temporis Ostiensi episcopo,<br />

susceperunt, proprium opus requirat<br />

et otium.<br />

Caput IX - Quomodo, mutato<br />

habitu, refecit ecclesiam Sanctae<br />

Mariae in Portiuncula et audito<br />

Evangelio, relictis omnibus<br />

habitum quem fratres habent<br />

adinvenit et fecit.<br />

21.<br />

1 Interea sanctus Dei, mutato habitu<br />

et praedicta ecclesia reparata,<br />

migravit ad locum alium iuxta<br />

civitatem Assisii, in quo ecclesiam<br />

quamdam dirutam et propemodum<br />

eversam reaedificare incipiens, a bono<br />

principio non destitit quousque ad<br />

perfectum adduceret universa.<br />

2 Inde vero ad alium se transtulit<br />

locum, qui Portiuncula nuncupatur, in<br />

quo ecclesia Beatae Virginis matris<br />

Dei antiquitus constructa exstiterat,<br />

sed deserta tunc a nemine curabatur.<br />

3 Quam cum sanctus Dei cerneret sic<br />

destructam, pietate commotus, quia<br />

devotione fervebat erga totius<br />

bonitatis Matrem, coepit ibidem<br />

assiduus commorari.<br />

4 Factum est autem, cum iam in<br />

dictam ecclesiam reparasset,<br />

conversionis eius annus tertius<br />

agebatur.<br />

5 Quo in tempore quasi eremiticum<br />

ferens habitum, accinctus corrigia et<br />

baculum manu gestans, calceatis<br />

pedibus incedebat.<br />

22.<br />

1 Sed cum die quadam Evangelium,<br />

qualiter Dominus miserit discipulos<br />

suos ad praedicandum, in eadem<br />

ecclesia legeretur, et sanctus Dei<br />

assistens ibidem utcumque verba<br />

evangelica intellexisset, celebratis<br />

admirável e a gloriosa instituição que<br />

receberam do Papa Gregório, quando<br />

ainda era bispo de Óstia, pedem um<br />

tempo especial e uma obra à parte.<br />

Capítulo 9 - Como, tendo mudado<br />

de hábito, restaurou a igreja de<br />

Santa Maria da Porciúncula e,<br />

tendo ouvido o evangelho,<br />

abandonou tudo e inventou e fez<br />

o hábito que os frades usam<br />

21.<br />

1 Depois que o santo de Deus trocou<br />

de hábito e acabou de reparar a<br />

mencionada igreja, mudou-se para<br />

outro lugar próximo da cidade de<br />

Assis. Aí começou a reedificar outra<br />

igreja, abandonada e quase destruída,<br />

e desde que pôs mãos à obra não<br />

parou enquanto não terminou tudo.<br />

2 Dali passou a outro lugar, chamado<br />

Porciúncula, onde havia uma antiga<br />

igreja da Bem-aventurada Virgem<br />

Mãe de Deus, mas estava<br />

abandonada e nesse tempo não era<br />

cuidada por ninguém.<br />

3 Quando o santo de Deus a viu tão<br />

arruinada, entristeceu-se porque<br />

tinha grande devoção para com a Mãe<br />

de toda bondade, e passou a morar<br />

ali habitualmente.<br />

4 No tempo em que a reformou,<br />

estava no terceiro ano de sua<br />

conversão. Por essa época, usava um<br />

como um hábito de ermitão, cingido<br />

com uma correia, e andava com um<br />

bastão e com os pés calçados.<br />

Falta corrigir o texto.


missarum solemniis, a sacerdote sibi<br />

exponi evangelium suppliciter<br />

postulavit.<br />

2 Qui cum ei cuncta per ordinem (cfr.<br />

Est 15,9) enarrasset, audiens sanctus<br />

Franciscus Christi discipulos non<br />

debere aurum sive argentum seu<br />

pecuniam possidere, non peram, non<br />

sacculum, non panem, non virgam in<br />

via portare, non calceamenta, non<br />

duas tunicas (cfr. Mat 10,9-10; Mar<br />

6,8; Luc 9,3; 10,4) habere, sed<br />

regnum Dei et poenitentiam (cfr. Luc<br />

9,2; Mar 6,12) praedicare, continuo<br />

exsultans in spiritu Dei (cfr. Luc<br />

1,47):<br />

3 “Hoc est, inquit, quod volo, hoc est<br />

quod quaero, hoc totis medullis cordis<br />

facere concupisco”.<br />

4 Festinat proinde pater sanctus,<br />

superabundans gaudio (cfr. 2Cor 7,4),<br />

ad impletionem salutaris auditus, nec<br />

moram patitur aliquam praeterire<br />

quin operari devotus incipiat quod<br />

audivit.<br />

5 Solvit protinus calceamenta de<br />

pedibus (cfr. Ex 3,5), baculum<br />

deponit e manibus et, tunica<br />

contentus, pro corrigia funiculum<br />

immutavit.<br />

6 Parat sibi ex tunc tunicam crucis<br />

imaginem praeferentem, ut in ea<br />

propulset omnes demoniacas<br />

phantasias:<br />

7 parat asperrimam, ut carnem in ea<br />

crucifigat cum vitiis (cfr. Gal 5,24) et<br />

peccatis:<br />

8 parat denique pauperrimam et<br />

incultam et quae a mundo nullatenus<br />

valeat concupisci.<br />

9 Caetera vero quae audierat, summa<br />

cum diligentia, summa cum<br />

reverentia facere gestiebat.<br />

10 Non enim fuerat Evangelii surdus<br />

auditor, sed laudabili memoriae quae<br />

audierat cuncta commendans, ad<br />

litteram diligenter impelere curabat.


Caput X - De preadicatione<br />

Evangelii et annuntiatione pacis<br />

et sex primorum Fratrum<br />

conversione.<br />

23.<br />

1 Exinde cum magno fervore spiritus<br />

et gaudio mentis coepit omnibus<br />

poenitentiam praedicare, verbo<br />

simplici sed corde magnifico<br />

aedificans audientes.<br />

2 Erat verbum eius ignis ardens (cfr.<br />

Sir 23,22), penetrans intima cordis, et<br />

omnium mentes admiratione replebat.<br />

3 Totus alter videbatur quam fuerat,<br />

et caelum intuens (cfr. Mar 6,41)<br />

dedignabatur respicere terram.<br />

4 Et mirum certe, quia ibi coepit<br />

primitus praedicare (Mat 4,17), ubi,<br />

cum adhuc esset infantulus, didicerat<br />

legere, in quo etiam loco sepultus est<br />

honorifice primum, ut felix initium<br />

felicior consummatio commendaret.<br />

5 Ubi didicit, ibi et docuit, et ubi<br />

coepit, ibi feliciter consummavit.<br />

6 In omni praedicatione sua,<br />

priusquam convenientibus proponeret<br />

verbum Dei, pacem imprecabatur<br />

dicens: “Dominus det vobis pacem”<br />

(cfr. 2The 3,16).<br />

7 Hanc viris et mulieribus, hanc obviis<br />

et obviantibus semper devotissime<br />

nuntiabat.<br />

8 Propterea multi, qui pacem oderant<br />

(cfr. Ps 119,7) pariter et salutem,<br />

Domino cooperante (cfr. Mar 16, 20),<br />

pacem amplexati sunt toto corde,<br />

facti et ipsi filii pacis (cfr. Luc 10,16)<br />

et aemuli salutis aeternae.<br />

24.<br />

1 Inter quos quidam de Assisio, pium<br />

ac simplicem spiritum gerens, virum<br />

Dei devote primo secutus est.<br />

Capítulo 10 - Da pregação do<br />

Evangelho e do anúncio da paz.<br />

Da conversão dos seis primeiros<br />

frades<br />

23.<br />

1 Depois disso, começou a pregar a<br />

todos a penitência, com grande fervor<br />

de espírito e alegria da alma,<br />

edificando os ouvintes com a<br />

linguagem simples e a nobreza de<br />

coração.<br />

2 Sua palavra era um fogo devorador<br />

que penetrava o âmago do coração e<br />

a todos enchia de admiração.<br />

3 Parecia todo transfigurado, e<br />

olhando para o céu nem se dignava<br />

olhar a terra.<br />

4 E, coisa curiosa, começou a pregar<br />

onde em criança aprendera a ler, no<br />

mesmo lugar em que haveria de ter<br />

sua primeira gloriosa sepultura. Dessa<br />

maneira, um feliz começo augurou<br />

uma conclusão ainda mais feliz.<br />

5 Onde aprendeu, aí também<br />

ensinou; e onde começou, aí também<br />

chegou à conclusão feliz.<br />

6 Em todas as pregações, antes de<br />

propor aos ouvintes a palavra de<br />

Deus, invocava a paz dizendo: “O<br />

Senhor vos dê a paz” (cfr. 2Te 3,16).<br />

7 Anunciava-a sempre com devoção a<br />

homens e mulheres, aos que<br />

encontrava e aos que o procuravam.<br />

8 Dessa forma, com a graça de Deus,<br />

muitos inimigos da paz e da salvação<br />

abraçaram a paz de todo o coração,<br />

fazendo-se também eles filhos da paz,<br />

desejosos da salvação eterna.<br />

24.<br />

1 Entre estes, o primeiro que seguiu o<br />

santo foi um habitante de Assis,<br />

homem piedoso e simples.


2 Post hunc frater Bernardus, pacis<br />

legationem (cfr. Luc 14, 32)<br />

amplectens, ad mercandum regnum<br />

caelorum (cfr. Mat 13,44-46) post<br />

sanctum Dei (cfr. Luc 4,34) cucurrit<br />

alacriter.<br />

3 Hic enim frequenter susceperat<br />

beatum patrem hospitio, cuius vitam<br />

et mores intuitus et expertus,<br />

refectusque sanctitatis eius odore,<br />

concepit timorem et salutis spiritum<br />

parturivit.<br />

4 Videbat eum tota nocte orantem,<br />

rarissime dormientem, laudantem<br />

Deum et gloriosam Virginem matrem<br />

eius, mirabatur atque dicebat: “Vere<br />

hic homo (cfr. Luc 23,47) a Deo est”.<br />

5 Accelerat proinde vendere omnia<br />

(cfr. Mat 13,46) sua et pauperibus,<br />

non parentibus elargitus est ea, et<br />

perfectioris viae titulum<br />

apprehendens, sancti Evangelii<br />

consilium adimplevit: “Si vis perfectus<br />

esse, vade et vende omnia quae<br />

habes, et da pauperibus, et habebis<br />

thesaurum in caelo, et veni sequere<br />

me” (Mat 19,21).<br />

6 Quo facto, vita et habitu sancto<br />

Francisco associatus est, eratque cum<br />

eo semper, quousque multiplicatis<br />

fratribus, cum obedientia pii patris ad<br />

alias transmissus est regiones.<br />

7 Eius namque ad Deum conversio<br />

forma exstitit convertendis in<br />

venditione possessionum et<br />

elargitione pauperum.<br />

8 Sanctus Franciscus vero de tanti viri<br />

adventu et conversione gavisus est<br />

gaudio magno valde (cfr. Mat 2,10),<br />

eo quod Dominus videretur eius<br />

habere curam, dans ei socium<br />

necessarium et amicum fidelem (cfr.<br />

Sir 6,14).<br />

25.<br />

1 Statim autem vir alter civitatis<br />

Assisii eum secutus est, qui valde in<br />

conversatione laudabilis exstitit, et<br />

2 Depois dele, também Frei Bernardo<br />

abraçou a missão de paz, correndo<br />

alegremente a ganhar o reino dos<br />

céus em seguimento do santo de<br />

Deus.<br />

3 Hospedara com freqüência o bemaventurado<br />

pai, tendo observado e<br />

provado sua vida e procedimento.<br />

Atraído pelo aroma de sua santidade,<br />

concebeu o temor e nasceu para a<br />

salvação do espírito.<br />

4 Vira-o passar em oração a noite<br />

inteira, quase sem dormir, louvando a<br />

Deus e sua gloriosa Mãe. Admirava-se<br />

e dizia: “Verdadeiramente, este é um<br />

homem de Deus”.<br />

5 Por isso se apressou a vender todas<br />

as suas coisas e deu tudo não aos<br />

parentes mas aos pobres. Tomando o<br />

caminho da perfeição, cumpriu o<br />

conselho do santo Evangelho: “Se<br />

queres ser perfeito, vai e vende tudo<br />

que tens, e distribui-o aos pobres.<br />

Terás um tesouro nos céus. E vem e<br />

segue-me” (Mt 19,21).<br />

6 Feito isso, juntou-se a Francisco na<br />

vida e no hábito. Esteve sempre com<br />

ele até que, tendo aumentado o<br />

número dos irmãos, foi transferido<br />

para outras regiões em obediência ao<br />

piedoso pai.<br />

7 Sua forma de conversão passou a<br />

ser modelo para os outros que se<br />

converteram: vender as propriedades<br />

e dar aos pobres.<br />

8 São Francisco teve uma alegria<br />

enorme com a chegada e a conversão<br />

de um homem de tanto valor, pois<br />

reconheceu que o Senhor cuidava<br />

dele, já que lhe mandara um<br />

companheiro tão necessário e um<br />

amigo tão fiel.<br />

25.<br />

1 Logo o seguiu outro cidadão de<br />

Assis, que teve vida muito louvável e,<br />

depois de pouco tempo, terminou


quod sancte coepit sanctius post<br />

modicum consummavit.<br />

2 Hunc vero, post non multum<br />

temporis (cfr. Mat 25,19), sequitur<br />

frater Aegidius, vir simplex et rectus<br />

ac timens Deum (cfr. Iob 1,8; 2,3),<br />

qui longo tempore durans, sancte,<br />

iuste ac pie vivendo (cfr. Tit 2,12),<br />

perfectae obedientiae, laboris quoque<br />

manuum, vitae solitariae, sanctaeque<br />

contemplationis nobis exempla<br />

relinquit.<br />

3 His autem alio uno apposito, frater<br />

Philippus septenarium numerum<br />

adimplevit, cuius Dominus munditiae<br />

calculo labia tetigit (cfr. Is 6,6-7), ut<br />

loqueretur de ipso dulcia et melliflua<br />

eructaret,<br />

4 Scripturas quoque sacras intelligens<br />

et interpretans, cum non didicerit (cfr.<br />

Ioa 7,15), illorum imitator effectus<br />

est, quos idiotas et sine litteris (cfr.<br />

Act 4,13) fore Iudaeorum principes<br />

causabantur.<br />

Caput XI - De spiritu prophetiae<br />

et monitis sancti Francisci.<br />

26.<br />

1 Beatus igitur pater Franciscus<br />

consolatione ac gratia Spiritus Sancti<br />

quotidie replebatur (cfr. Act 9,31),<br />

omnique vigilantia et sollicitudine<br />

novos filios novis institutionibus<br />

informabat, sanctae paupertatis<br />

beataeque simplicitatis viam gressu<br />

indeclinabili eos edocens ambulare.<br />

2 Quadam vero die, cum Domini<br />

misericordiam super impensis sibi<br />

beneficiis miraretur, et conversationis<br />

suae suorumque processum<br />

concupisceret sibi a Domino indicari,<br />

locum orationis petiit, sicut et<br />

saepissime faciebat,<br />

3 ubi cum diu perseveraret cum<br />

timore et tremore (cfr. Tob 13,6)<br />

ainda mais santamente o que<br />

santamente começara.<br />

2 Não muito depois seguiu-o Frei<br />

Egídio, homem simples, reto e<br />

temente a Deus, que teve uma longa<br />

vida, justa, piedosa e santa, e nos<br />

deixou exemplos de obediência<br />

perfeita, de trabalho braçal, de<br />

recolhimento e de santa<br />

contemplação.<br />

3 Depois desses, deixando fora um<br />

outro, Frei Felipe completou o número<br />

sete. Seus lábios foram purificados<br />

pelo Senhor com a brasa da pureza,<br />

para dizer a seu respeito coisas doces<br />

e melífluas.<br />

4 Entendia e interpretava também as<br />

Escrituras, sem as ter estudado mas<br />

tendo-se tornado o imitador delas,<br />

como aqueles que os príncipes dos<br />

judeus desprezavam como ignorantes<br />

e iletrados.<br />

Capítulo 11 - Do espírito profético<br />

e das advertências de São<br />

Francisco<br />

26.<br />

1 O bem-aventurado Francisco se<br />

enchia todos os dias da consolação e<br />

da graça do Espírito Santo. Com todo<br />

o cuidado e solicitude, dava a seus<br />

novos filhos a nova formação,<br />

ensinando-os a trilhar com passo<br />

seguro o caminho da santa pobreza e<br />

da bem-aventurada simplicidade.<br />

2 Certo dia, admirando a misericórdia<br />

do Senhor nos muitos benefícios que<br />

executava por seu intermédio, e<br />

desejando que o Senhor se dignasse<br />

mostrar-lhe como ele e os seus<br />

deveriam progredir na perfeição, foi<br />

para um lugar de oração, como fazia<br />

com freqüência.


Dominatori universae terrae (cfr. Zac<br />

4,14) assistens, et in amaritudine<br />

animae suae annos (cfr. Is 38,15)<br />

male expensos recogitaret,<br />

4 frequenter replicans verbum illud:<br />

“Deus, propitius esto mihi peccatori”<br />

(Luc 18,13),<br />

5 quaedam laetitia indicibilis et<br />

suavitas maxima sensim coepit cordis<br />

eius intima superfundere.<br />

6 Coepit quoque a semetipso deficere,<br />

compressisque affectibus ac tenebris<br />

effugatis, quae timore peccati fuerant<br />

in corde suo concretae, infusa est sibi<br />

certitudo remissionis omnium<br />

delictorum et fiducia exhibita est in<br />

gratiam respirandi.<br />

7 Raptus est deinde supra se, atque<br />

in quodam lumine totus absorptus,<br />

dilatato mentis sinu, quae futura<br />

erant luculenter inspexit.<br />

8 Recedente denique suavitate illa<br />

cum lumine, spiritu innovatus, iam<br />

mutatus in virum (cfr. Ps 50,12; 1Re<br />

10,6) alterum videbatur.<br />

27.<br />

1 Sicque reversus gaudenter dixit ad<br />

fratres: “Confortamini, charissimi, et<br />

gaudete in Domino (cfr. Phip 3,1),<br />

nec, quia pauci videmini, efficiamini<br />

tristes, nec vos deterreat mea vel<br />

vestra simplicitas, quoniam, sicut mihi<br />

a Domino in veritate ostensum est, in<br />

maximam multitudinem faciet nos<br />

crescere Deus, et usque ad fines orbis<br />

multipliciter dilatabit.<br />

2 Ad vestrum quoque profectum<br />

dicere cogor quod vidi, quod et utique<br />

magis silere liberet, si charitas me<br />

non cogeret vobis referre.<br />

3 Vidi multitudinem magnam (cfr.<br />

Apoc 7,9) hominum ad nos<br />

venientium et in habitu sanctae<br />

conversationis beataeque religionis<br />

3 Lá ficou bastante tempo rezando<br />

com temor e tremor, diante do<br />

Senhor de toda a terra. Relembrando<br />

com amargura os anos que<br />

aproveitara mal,<br />

4 repetia sem cessar: “Meu Deus,<br />

tende compaixão de mim que sou<br />

pecador” (Lc 18,13),<br />

5 Pouco a pouco, começou a sentir o<br />

coração inundar-se de uma alegria<br />

incontável e de uma suavidade sem<br />

tamanho.<br />

6 Também começou a sentir que saía<br />

de si mesmo, dissipando-se os<br />

temores e as trevas que se tinham<br />

juntado em seu coração por medo do<br />

pecado, e lhe foi infundida uma<br />

certeza da remissão de todos os<br />

pecados e uma confiança de que<br />

viveria da graça.<br />

7 Arrebatado em êxtase e absorvido<br />

totalmente em claridade, alargou-se a<br />

sua mente e pôde ver com clareza os<br />

acontecimentos futuros.<br />

8 Quando a suavidade e a luz se<br />

afastaram, ele, renovado no espírito,<br />

parecia transformado em um novo<br />

homem.<br />

27.<br />

1 Voltou todo alegre e disse aos<br />

irmãos: “Consolai-vos, caríssimos, e<br />

alegrai-vos no Senhor. Não vos<br />

entristeçais por parecerdes poucos,<br />

nem vos desanime a minha<br />

simplicidade ou a vossa, porque,<br />

como o Senhor me mostrou na<br />

verdade, Deus nos vai fazer crescer<br />

como a maior das multidões e vai<br />

propagar-nos até os confins da terra.<br />

2 Para vosso maior proveito, sou<br />

obrigado a contar o que vi. Preferiria<br />

calar-me, se a caridade não me<br />

obrigasse a contá-lo.<br />

3 Vi uma enorme multidão de homens<br />

vindo a nós e querendo viver conosco<br />

este gênero de vida e esta Regra de<br />

santa religião.


egula nobiscum volentium<br />

conversari.<br />

4 Et ecce adhuc sonitus eorum est in<br />

auribus meis (cfr. Cant 2,14),<br />

euntium et redeuntium (cfr Gen 8,3)<br />

secundum obedientiae sanctae<br />

mandatum.<br />

5 Vidi quasi vias, ipsorum multitudine<br />

plenas, ex omni fere natione (cfr. Act<br />

2,5) in his partibus convenire.<br />

6 Veniunt Francigenae, festinant<br />

Hispani, Teutonici et Anglici currunt,<br />

et aliarum diversarum linguarum<br />

accelerat maxima multitudo”.<br />

7 Quod cum audissent fratres, repleti<br />

sunt gaudio salutari, sive propter<br />

gratiam quam Dominus contulerat<br />

sancto suo, sive quia proximorum<br />

lucra sitiebant ardenter, quos<br />

desiderabant, ut salvi essent in<br />

idipsum (cfr. Act 2,47), quotidie<br />

aumentari.<br />

28.<br />

1 Et ait ad eos sanctus: “Ut ‘fideliter<br />

et devote’ Domino Deo nostro super<br />

omnia dona sua, fratres, gratias<br />

referamus, et ut sciatis qualiter eum<br />

praesentibus et futuris sit fratribus<br />

conversandum, futurorum<br />

processuum intelligite veritatem.<br />

2 Inveniemus nunc in principio<br />

nostrae conversationis poma<br />

quaedam dulcia et suavia nimium<br />

edendum, sed paulo post quaedam<br />

minoris suavitatis ac dulcedinis<br />

offerentur:<br />

3 postremo vero quaedam<br />

amaritudine plena (cfr. Lam 1,20)<br />

dabuntur, quibus non poterimus<br />

vesci, quoniam prae acerbitate sua<br />

erunt inesibilia universis, licet<br />

quamdam exteriorem olentiam ac<br />

pulchritudinem repraesentent.<br />

4 Et vere, sicut vobis locutus sum, in<br />

magnam gentem (cfr. Gen 12,2) nos<br />

Dominus augmentabit.<br />

5 Sed ultimo sic eveniet,<br />

4 Parece-me ter ainda em meus<br />

ouvidos o seu rumor, indo e vindo<br />

conforme a disposição da obediência.<br />

5 Vi que os caminhos pareciam<br />

apinhados de gente vinda de quase<br />

de todas as nações:<br />

6 vêm franceses, apressam-se<br />

espanhóis, correm alemães e ingleses<br />

e se adianta uma multidão enorme de<br />

outras línguas diversas”.<br />

7 Ouvindo isso, os frades se<br />

encheram de salutar alegria, tanto<br />

pela graça que o Senhor concedera ao<br />

seu santo como porque tinham sede<br />

ardente do bem do próximo,<br />

desejando aumentar em número,<br />

para em Deus poderem ser salvos<br />

todos juntos.<br />

28.<br />

1 Disse-lhes o santo: “Irmãos, para<br />

agradecermos fiel e devotamente a<br />

Deus nosso Senhor por todos os seus<br />

dons, e para que saibais o que há de<br />

ser de nós e de nossos irmãos<br />

futuros, compreendei a verdade do<br />

que vai acontecer.<br />

2 No começo desta nossa vida vamos<br />

encontrar alguns frutos doces e<br />

deliciosos. Depois serão oferecidos<br />

outros de menor sabor e doçura.<br />

3 No fim, serão dados alguns cheios<br />

de amargor, de que não poderemos<br />

viver, porque sua acidez será<br />

intragável para todos, apesar da<br />

aparência de frutos belos e cheirosos.<br />

4 Entretanto, como vos disse, o<br />

Senhor fará de nós um grande povo.<br />

5 Mas no fim vai acontecer como<br />

quando um pescador lança suas redes<br />

no mar ou em algum lago e recolhe<br />

uma grande quantidade de peixes.<br />

Despeja-os na barca, mas, não<br />

podendo levar todos por serem


quemadmodum si homo iactet retia<br />

sua in mare vel in aliquem lacum, et<br />

concludat piscium multitudinem<br />

copiosam (cfr. Luc 5,6), et cum<br />

omnes miserit in naviculam suam,<br />

prae multitudine omnes portare<br />

fastidiens, eligat maiores et sibi<br />

placentes in vasis suis, caeteros<br />

autem foras (cfr. Mat 13,47-48)<br />

emittat”.<br />

6 Haec omnia, quae sanctus Dei<br />

praedixit, quanta veritate<br />

praefulgeant, quanta se<br />

manifestatione aperiant, satis<br />

manifestum est considerantibus in<br />

spiritu veritatis.<br />

7 Ecce quomodo spiritus prophetiae<br />

requievit (cfr. Is 11,2) in sancto<br />

Francisco.<br />

Caput XII - Quomodo misit eos<br />

binos per mundum, et in brevi<br />

tempore iterum congregati sunt.<br />

29.<br />

1 Eodem quoque tempore, quodam<br />

alio bono viro religionem intrante, ad<br />

octonarium numerum processerunt.<br />

2 Tunc beatus Franciscus omnes ad<br />

se convocavit, et plura eis de regno<br />

Dei (cfr. Act 1,3), de contemptu<br />

mundi, de abnegatione propriae<br />

voluntatis et proprii corporis<br />

subiectione pronuntians, binos illos in<br />

partes quattuor segregavit,<br />

3 et ait ad eos: “Ite, chari-missi, bini<br />

et bini (cfr. Luc 10,1) per diversas<br />

partes orbis, annuntiantes hominibus<br />

pacem (cfr. Act 10,36) et<br />

poenitentiam in remissionem<br />

peccatorum (cfr. Mar 1,4); et estote<br />

patientes in tribulatione (cfr. Rom<br />

12,12), securi quia propositum et<br />

promissum suum Dominus adimplebit.<br />

4 Interrogantibus humiliter<br />

respondete: persequentibus<br />

benedicite (cfr. Rom 12,14), vobis<br />

iniuriantibus et calumniam<br />

demasiados, escolhe os maiores e<br />

melhores para os cestos, jogando os<br />

outros fora”.<br />

6 A grande verdade que encerram<br />

essas palavras proféticas e a exatidão<br />

com que se cumpriram são muito<br />

claras para os que pensam com<br />

imparcialidade.<br />

7 Foi assim que o espírito de profecia<br />

repousou sobre São Francisco.<br />

Capítulo 12 - Como os enviou dois<br />

a dois pelo mundo e logo se<br />

reuniram de novo<br />

29.<br />

1 Por esse tempo, ingressou na<br />

Ordem um outro homem de bem,<br />

chegando a oito o número de irmãos.<br />

2 Então São Francisco chamou-os<br />

todos a si e, tendo-lhes falado muitas<br />

coisas sobre o reino de Deus, o<br />

desprezo do mundo, a abnegação da<br />

própria vontade e a mortificação do<br />

corpo, dividiu-os dois a dois pelas<br />

quatro partes do mundo<br />

3 e lhes disse: “Ide, caríssimos, dois a<br />

dois, por todas as partes do mundo,<br />

anunciando aos homens a paz e a<br />

penitência para a remissão dos<br />

pecados; sede pacientes na<br />

tribulação, confiando que o Senhor<br />

vai cumprir o que propôs e prometeu.<br />

4 Aos que vos fizerem perguntas<br />

respondei com humildade, aos que<br />

vos perseguirem e caluniarem<br />

agradecei, porque através disso tudo<br />

nos está sendo preparado um reino<br />

eterno”.


inferentibus gratias agite, quia pro his<br />

regnum nobis praeparatur aeternum<br />

(cfr. Mat 25,34)”.<br />

5 At illi, cum gaudio et laetitia (cfr.<br />

1Mac 5,54) multa, suscipientes<br />

obedientiae sanctae mandatum,<br />

coram sancto Francisco supplices se<br />

prosternebant in terram.<br />

6 Ipse vero amplexans eos, dulciter et<br />

devote dicebat singulis: “Iacta<br />

cogitatum tuum in Domino, et ipse te<br />

enutriet” (Ps 54,23).<br />

7 Hoc verbum dicebat quoties ad<br />

obedientiam fratres aliquos<br />

transmittebat.<br />

30.<br />

1 Tunc frater Bernardus cum fratre<br />

Aegidio versus Sanctum Iacobum iter<br />

arripuit, sanctus Franciscus vero cum<br />

uno socio alia mundi elegit partem,<br />

reliqui quatuor incedentes bini partes<br />

reliquas tenuerunt.<br />

2 Sed modico tempore iam elapso,<br />

sanctus Franciscus eos omnes videre<br />

desiderans, orabat Dominum (cfr. Ex<br />

8,30), qui congregat dispersos Israel<br />

(cfr. Ps 146,2), ut eos congregare in<br />

brevi misericorditer dignaretur.<br />

3 Sicque factum est, ut in modico,<br />

secundum desiderium suum, absque<br />

humana vocatione, gratias agentes<br />

Deo (cfr. Col 3,17) pariter<br />

convenirent.<br />

4 Convenientibus vero in unum (cfr.<br />

1Cor 11,20), de visione pii pastoris<br />

magna gaudia celebrant et se sic uno<br />

convenisse desiderio admirantur.<br />

5 Referunt deinde bona quae<br />

misericors Dominus (cfr. Ps 114,5)<br />

fecerat eis, et si negligentes et ingrati<br />

aliquatenus exstitissent, correctionem<br />

et disciplinam a sancto patre humiliter<br />

petunt et diligenter suscipiunt.<br />

6 Sic enim consueverant facere<br />

semper, cum veniebant ad eum, nec<br />

ab eo cogitationem minimam vel<br />

primos etiam motus animi<br />

5 Recebendo o mandato da santa<br />

obediência com gáudio e muita<br />

alegria, eles se prostraram<br />

suplicantes diante de São Francisco.<br />

6 Ele os abraçava e dizia com ternura<br />

e devoção a cada um: “Põe teus<br />

cuidados no Senhor e ele cuidará de<br />

ti” (Sl 54,23).<br />

7 Sempre repetia essas palavras<br />

quando transmitia alguma obediência<br />

aos irmãos.<br />

30.<br />

1 Frei Bernardo e Frei Egídio foram<br />

para São Tiago de Compostela. São<br />

Francisco e um companheiro<br />

escolheram outra região, e os outros<br />

quatro foram dois a dois para os lados<br />

que restaram.<br />

2 Pouco tempo depois, São Francisco<br />

desejou revê-los e orou ao Senhor,<br />

que congrega os dispersos de Israel,<br />

que se dignasse reuni-los outra vez<br />

sem demora.<br />

3 E assim sucedeu, conforme o seu<br />

desejo: bem depressa, sem que<br />

ninguém os chamasse, eles se<br />

encontraram, dando graças a Deus.<br />

4 Reunidos, manifestaram sua grande<br />

alegria por rever o piedoso pastor e<br />

se admiraram de terem tido todos o<br />

mesmo desejo ao mesmo tempo.<br />

5 Contaram depois as coisas boas que<br />

o misericordioso Senhor lhes tinha<br />

feito e pediram correção e castigo ao<br />

santo pai pelas negligências e<br />

ingratidões que pudessem ter<br />

cometido, cumprindo-os<br />

diligentemente.<br />

6 Era isso que costumavam fazer<br />

todas as vezes que chegavam a ele, e<br />

não lhe ocultavam o menor<br />

pensamento e até os impulsos das<br />

paixões. Mesmo tendo cumprido tudo


occultabant, et cum omnia<br />

implevissent, quae ipsis praecepta<br />

erant, servos se inutiles (cfr. Luc<br />

17,10) reputabant.<br />

7 Sic enim totam illam primam beati<br />

Francisci scholam puritatis spiritus<br />

possidebat, ut cum utilia, sancta et<br />

iusta (cfr. Phip 4,8,9) operari sciret,<br />

de ipsis gaudere inaniter penitus<br />

ignoraret.<br />

8 Beatus vero pater, nimia charitate<br />

filios suos amplectens, coepit eis<br />

suum aperire propositum et, quae sibi<br />

Dominus revelaverat, indicare.<br />

31.<br />

1 Statim autem alii quatuor boni viri<br />

et idonei appositi sunt (cfr. Act 2,41)<br />

ad eos et secuti sunt sanctum Dei.<br />

2 Factus est proinde rumor magnus in<br />

populo et fama viri Dei coepit longius<br />

dilatari.<br />

3 Erat certe illo in tempore sancto<br />

Francisco et fratribus suis exsultatio<br />

magna nimis et gaudium (cfr. Luc<br />

1,14) singulare, quando aliquis,<br />

quicumque ac qualiscumque, fidelis,<br />

dives, pauper, nobilis, ignobilis, vilis,<br />

carus, prudens, simplex, clericus,<br />

idiota, laicus in populo christiano,<br />

spiritu Dei ductus (cfr. Mat 4,1)<br />

veniebat sanctae religionis habitum<br />

suscepturus.<br />

4 Erat etiam saecularibus viris de<br />

omnibus admiratio multa et<br />

humilitatis exemplum, eos provocans<br />

ad emendatioris vitae viam et<br />

poenitentiam peccatorum.<br />

5 Nulla ignobilitas, nulla paupertatis<br />

infirmitas obsistebat, quin<br />

aedificarentur in opere Dei quos<br />

volebat aedificare Deus (cfr. Act<br />

20,32), qui esse cum mundo abiectis<br />

et cum simplicibus (cfr. Prov 3,32)<br />

delectatur.<br />

Caput XIII - Quomodo primo<br />

regulam scripsit undecim habens<br />

fratres, et quomodo dominus<br />

que lhes fora ordenado, ainda se<br />

achavam servos inúteis.<br />

7 Essa primeira escola de São<br />

Francisco tinha tal pureza de coração<br />

que, embora soubessem fazer coisas<br />

úteis, santas e justas, não sabiam<br />

absolutamente vangloriar-se por<br />

causa disso.<br />

8 Mas o santo pai, abraçando seus<br />

filhos com muita caridade, começou a<br />

manifestar-lhes seus projetos e o que<br />

o Senhor lhe havia revelado.<br />

31.<br />

1 Logo se uniram a eles outros quatro<br />

homens bons e idôneos, que<br />

seguiram o santo de Deus.<br />

2 Espalhou-se um grande comentário<br />

no meio do povo, e a fama do homem<br />

de Deus começou a se estender para<br />

mais longe.<br />

3 São Francisco e seus irmãos tinham<br />

naquele tempo uma imensa alegria e<br />

um prazer especial, quando alguém,<br />

quem quer que fosse, devoto, rico,<br />

pobre, nobre, plebeu, desprezado,<br />

benquisto, prudente, simples, clérigo,<br />

analfabeto ou leigo, levado pelo<br />

espírito de Deus, vinha para receber o<br />

hábito da Ordem.<br />

4 Os leigos se admiravam muito de<br />

tudo isso, e o exemplo de humildade<br />

levava-os a corrigir suas vidas e a<br />

fazer penitência pelos pecados.<br />

5 Sua simplicidade e a insegurança de<br />

sua pobreza não eram obstáculo<br />

nenhum para edificarem santamente<br />

aqueles que Deus queria edificar, pois<br />

ele gosta de estar com os<br />

desprezados do mundo e com os<br />

simples.<br />

Capítulo 13 - Como escreveu<br />

primeiro a Regra com apenas<br />

onze irmãos. Como o Papa


Papa Inocentius eam confirmavit,<br />

et de visione arboris.<br />

32.<br />

1 Videns beatus Franciscus quod<br />

Dominus Deus quotidie augeret<br />

numerum in idipsum (cfr. Act 2,47),<br />

scripsit sibi et fratribus suis, habitis et<br />

futuris, simpliciter et paucis verbis,<br />

vitae formam et regulam, sancti<br />

Evangelii praecipue sermonibus utens,<br />

ad cuius perfectionem solummodo<br />

inhiabat.<br />

2 Pauca tamen alia inseruit, quae<br />

omnino ad conversationis sanctae<br />

usum necessario imminebant.<br />

3 Venit proinde Romam cum omnibus<br />

dictis fratribus, desiderans nimium<br />

sibi a domino Papa Innocentio tertio,<br />

quae scripserat confirmari.<br />

4 Erat tunc temporis Romae<br />

venerabilis Assisinatus episcopus,<br />

nomine Guido, qui sanctum<br />

Franciscum et omnes fratres in<br />

omnibus honorabat, et speciali<br />

venerabatur dilectione.<br />

5 Cum vidisset sanctum Franciscum<br />

et fratres eius, causam nesciens,<br />

ipsorum adventum graviter tulit;<br />

timebat enim ne patriam propriam<br />

vellent deserere, in qua Dominus per<br />

servos suos iam coeperat maxima<br />

operari.<br />

6 Gaudebat plurimum tantos viros in<br />

suo episcopatu habere, de quorum<br />

vita et moribus maxime praesumebat.<br />

7 Sed audita causa et eorum<br />

intellecto proposito, gavisus est in<br />

Domino valde (cfr. Phip 4,10; Mat<br />

2,10), spondens eis ad hoc dare<br />

consilium et subsidium ferre.<br />

8 Accessit praeterea sanctus<br />

Franciscus ad reverendum dominum<br />

episcopum Sabinensem, nomine<br />

Iohannem de Sancto Paulo, qui inter<br />

alios Romanae curiae principes et<br />

maiores videbatur ‘terrena despicere<br />

et amare caelestia’.<br />

Inocêncio a confirmou, e visão da<br />

árvore<br />

32.<br />

1 Vendo o bem-aventurado Francisco<br />

que o Senhor aumentava cada dia o<br />

seu número, escreveu para si e para<br />

seus irmãos, presentes e futuros, com<br />

simplicidade e com poucas palavras,<br />

uma forma e Regra de vida, usando<br />

principalmente expressões do santo<br />

Evangelho, pois vivê-lo perfeitamente<br />

era seu único desejo.<br />

2 Acrescentou contudo algumas<br />

poucas coisas, absolutamente<br />

necessárias para o andamento da vida<br />

religiosa.<br />

3 Depois foi a Roma com todos os<br />

referidos irmãos, desejando<br />

ardentemente que o Papa Inocêncio<br />

III confirmasse o que tinha escrito.<br />

4 Achava-se naquela ocasião em<br />

Roma o venerando bispo de Assis,<br />

Guido, que estimava muito São<br />

Francisco e todos os seus irmãos, e os<br />

venerava com particular afeto.<br />

5 Vendo ali São Francisco e seus<br />

irmãos, e desconhecendo o motivo,<br />

não gostou. Temia que quisessem<br />

abandonar sua terra, onde o Senhor<br />

já começara a fazer coisas<br />

extraordinárias por meio de seus<br />

servidores.<br />

6 Gostava muito de ter esses homens<br />

de valor em sua diocese e esperava<br />

muito de sua vida e de seus bons<br />

costumes.<br />

7 Mas quando soube a causa e<br />

compreendeu os seus propósitos,<br />

alegrou-se muito no Senhor e lhes<br />

prometeu seu apoio e influência.<br />

8 São Francisco também se<br />

apresentou ao senhor bispo de<br />

Sabina, João de São Paulo, que se<br />

destacava entre os outros príncipes e<br />

dignitários da Cúria Romana por<br />

“desprezar as coisas terrenas e<br />

aspirar às celestiais” Este o recebeu


9 Qui eum benigne atque charitative<br />

suscipiens, ipsius voluntatem et<br />

propositum plurimum commendavit.<br />

33.<br />

1 Verum quia homo erat providus et<br />

discretus, coepit eum de multis<br />

interrogare et, ut ad vitam<br />

monasticam seu eremiticam<br />

diverteret, suadebat.<br />

2 At sanctus Franciscus suasionem<br />

eius humiliter, prout poterat,<br />

recusabat, non persuasa despiciendo,<br />

sed alia pie affectando, altiore<br />

desiderio ferebatur.<br />

3 Mirabatur dominus ille fervorem<br />

ipsius, et timens ne a tanto proposito<br />

resiliret, ei planiora itinera<br />

ostendebat.<br />

4 Tandem eius constantiae victus<br />

precibus acquievit, et coram domino<br />

papa studuit eius negotia de caetero<br />

promovere.<br />

5 Praeerat tunc temporis Ecclesiae Dei<br />

(cfr. 1Cor 1,2) dominus Innocentius<br />

papa tertius, vir gloriosus, doctrina<br />

quoque affluentissimus, sermone<br />

clarissimus, zelo iustitiae fervens in iis<br />

quae christianae fidei cultus causa<br />

poscebat.<br />

6 Hic cum virorum Dei votum<br />

agnovisset, discretione praevia,<br />

petitioni eorum assessum praebuit et<br />

effectu prosequente complevit, atque<br />

de plurimis exhortatus et monens<br />

eos, benedixit santo Francisco et<br />

fratribus eius,<br />

7 dixitque eis: “Ite cum Domino,<br />

fratres, et prout Dominus vobis<br />

inspirare dignabitur, omnibus<br />

poenitentiam praedicate.<br />

8 Cum enim omnipotens Dominus vos<br />

numero multiplicabit (cfr. Deut<br />

7,12.13) et gratia, ad me cum gaudio<br />

(cfr. Luc 10,17) referetis, et ego vobis<br />

his plura concedam et securius<br />

maiora committam”.<br />

9 Vere Dominus erat cum (cfr. 1Re<br />

com “bondade e caridade” e elogiou<br />

bastante sua resolução e seus<br />

projetos.<br />

33.<br />

1 Entretanto, prudente e discreto,<br />

interrogou-o sobre muitos pontos e<br />

tentou persuadi-lo a passar para a<br />

vida monástica ou eremítica.<br />

2 Mas São Francisco recusou com<br />

humildade e quanto lhe foi possível<br />

esse conselho, sem desprezar os<br />

argumentos, mas por estar<br />

piedosamente convencido de que era<br />

conduzido por um desejo mais<br />

elevado.<br />

3 Admirava-se o prelado com seu<br />

fervor, e temendo que fraquejasse em<br />

tão altos propósitos, mostrava-lhe<br />

caminhos mais fáceis.<br />

4 Afinal, vencido por sua constância,<br />

anuiu a seus rogos e procurou apoiar<br />

sua causa diante do papa.<br />

5 Regia a Igreja de Deus naquele<br />

tempo o Papa Inocêncio III, homem<br />

ilustre, muito rico em doutrina,<br />

celebérrimo orador e muito zeloso da<br />

justiça em tudo que se referia ao<br />

culto da fé cristã.<br />

6 Informado do desejo daqueles<br />

homens de Deus, depois de refletir,<br />

aceitou o pedido e deu-lhe despacho.<br />

Tendo-lhes feito muitas exortações e<br />

admoestações, abençoou São<br />

Francisco e seus irmãos<br />

7 e lhes disse: “Ide com Deus,<br />

irmãos, e conforme o Senhor se<br />

dignar inspirar-vos, pregai a todos a<br />

penitência.<br />

8 Quando o Senhor vos tiver<br />

enriquecido em número e graça,<br />

vinde referir-me tudo com alegria, e<br />

eu vos concederei mais do que agora<br />

e, com maior segurança, vos confiarei<br />

encargos maiores”.<br />

9 Na verdade, o Senhor estava com<br />

São Francisco, onde quer que ele<br />

fosse, alegrando-o com revelações e


3,19) sancto Francisco quocumque<br />

pergebat (cfr. Gen 20,16), eum<br />

revelationibus laetificans et beneficiis<br />

exhortans.<br />

10 Nam cum nocte quadam se sopori<br />

dedisset, visum est sibi per quamdam<br />

viam ambulare, iuxta quam arbor<br />

magnae proceritatis stabat.<br />

11 Arbor illa pulchra et fortis, grossa<br />

et alta nimis (cfr. Dan 4,7.8).<br />

12 Factum est autem dum<br />

appropinquaret (cfr. Luc 7,11.12) ad<br />

eam, et sub ea stans eius<br />

pulchritudinem et altitudinem<br />

miraretur (cfr. Iudt 10,14), subito<br />

ipse sanctus ad tantam devenit<br />

altitudinem, ut cacumen arboris<br />

tangeret, eamque manu capiens<br />

facillime inclinaret ad terras.<br />

13 Et revera sic actum est, cum<br />

dominus Innocentius, arbor in mundo<br />

excelsior et sublimior, eius petitioni et<br />

voluntati se tam benignissime<br />

inclinavit.<br />

Caput XIV - De reditu ipsius ab<br />

urbe Roma in vallem Spoletanam<br />

et de mora ipsius per viam.<br />

34.<br />

1 Sanctus Franciscus cum fratribus<br />

suis, de munere ac gratia tanti patris<br />

et domini plurimum exsultans, gratias<br />

egit omnipotenti Deo (cfr. Act 27,35),<br />

qui ponit humiles in sublimi et<br />

moerentes erigit sospitate (Iob 5,11).<br />

2 Statim venit visitare limina beati<br />

Petri, et oratione completa, egressus<br />

ex Urbe, versus vallem Spoletanam<br />

iter arripiens, cum sociis est<br />

profectus.<br />

3 Conferebant ad invicem (cfr. Luc<br />

24,17), dum sic irent, quanta et<br />

qualia eis clementissimus Deus dona<br />

contulerit: qualiter a vicario Christi,<br />

domino et patre universae christianae<br />

nationis, gratissime sunt recepti; 4<br />

qualiter etiam monita et praecepta<br />

animando-o com benefícios.<br />

10 Certa noite, viu-se em sonhos<br />

andando por um caminho, ao lado do<br />

qual havia uma árvore de grande<br />

porte.<br />

11 A árvore era bela e forte, grossa e<br />

muito alta.<br />

12 E aconteceu que, estando debaixo<br />

dela a admirar sua beleza e altura, o<br />

próprio santo tornou-se de repente<br />

tão alto que tocava o cimo da árvore<br />

e com suas mãos conseguia vergá-la<br />

facilmente até o chão.<br />

13 De fato, foi o que aconteceu<br />

quando Inocêncio III, a árvore mais<br />

alta e mais respeitável do mundo, se<br />

inclinou com tanta benignidade ao<br />

pedido e à vontade de Francisco.<br />

Capítulo 14 - Como voltou de<br />

Roma para o vale de Espoleto e<br />

sobre uma pausa que fez no<br />

caminho<br />

34.<br />

1 Muito contentes com a bondade e<br />

generosidade do grande pai e senhor,<br />

Francisco e seus irmãos deram graças<br />

a Deus todo-poderoso, que exalta os<br />

humildes e conforta os aflitos (Jó<br />

5,11).<br />

2 Foram logo visitar o túmulo de São<br />

Pedro e, terminada a oração, saíram<br />

de Roma e tomaram o caminho do<br />

vale de Espoleto.<br />

3 Durante a viagem, conversavam<br />

sobre tantos e tão grandes dons de<br />

Deus clementíssimo: como tinham<br />

sido cordialmente recebidos pelo<br />

vigário de Cristo, senhor e pai de todo<br />

o povo cristão;<br />

4 como poderiam pôr em prática suas


ipsius adimplere valerent;<br />

5 qualiter regulam quam susceperant<br />

possent sincere servare ac<br />

indeclinabiliter custodire;<br />

6 qualiter in omni sanctitate et<br />

religione coram Altissimo ambularent:<br />

7 qualiter denique vita et mores<br />

ipsorum, per incrementa sanctarum<br />

virtutum, forent proximis ad<br />

exemplum.<br />

8 Cumque novi Christi discipuli de<br />

huiusmodi sufficienter in schola<br />

humilitatis disputassent, dies multum<br />

ascendit et hora praeteriit.<br />

9 Pervenerant tunc ad desertum<br />

locum (cfr. Mat 14,15), nimium prae<br />

lassitudine itineris fatigati et<br />

esurientes refectionem aliquam<br />

invenire non poterant, eo quod locus<br />

ille ab hominum habitatione valde<br />

remotus erat.<br />

10 Statimque, divina gratia<br />

procurante, occurrit eis homo afferens<br />

in manu panem, deditque (cfr. Mar<br />

14,13; 1Re 10,3-4) ipsis et abiit.<br />

11 Ipsi vero non cognoscentes eum,<br />

mirati sunt in cordibus suis (cfr. Ps<br />

34,25), et ut magis de misericordia<br />

divina confiderent, devote alter<br />

alterum admonebat.<br />

12 Sumptoque cibo, et ex ipso non<br />

modicum confortati, venientes ad<br />

quemdam locum prope civitatem<br />

Ortensem, ibidem fere per dies<br />

quindecim sunt morati.<br />

13 Aliqui eorum intrantes civitatem<br />

acquirebant necessaria victus, et<br />

modicum illud acquirere poterant<br />

ostiatim, ad fratres alios deportantes,<br />

cum gratiarum actione et laetitia<br />

cordis (cfr. Act 24,3; Is 30,29),<br />

pariter manducabant.<br />

14 Si quid vero residuum erat,<br />

quoniam alicui dare non poterant,<br />

recondebant illud in quodam<br />

sepulchro, quod aliquando<br />

conservaverat corpora mortuorum, ut<br />

idem iterum manducarent.<br />

admoestações e preceitos;<br />

5 como poderiam observar com<br />

sinceridade e guardar com firmeza a<br />

Regra que tinham recebido;<br />

6 como fariam para viver diante de<br />

Deus com toda santidade e<br />

religiosidade;<br />

7 como, finalmente, sua vida e<br />

costumes, pelo crescimento das<br />

virtudes, poderiam servir de exemplo<br />

para os outros.<br />

8 Mas, enquanto os novos discípulos<br />

de Cristo discutiam bastante sobre<br />

esses assuntos, como nu-ma escola<br />

de humildade, o dia se adiantou e a<br />

hora passou.<br />

9 Chegaram a um lugar solitário,<br />

muito cansados, e, com fome, não<br />

conseguiram nada para comer,<br />

porque estavam longe de qualquer<br />

povoação.<br />

10 Subitamente, porém, por graça de<br />

Deus, encontraram um homem com<br />

um pão. Deu-lho e se foi.<br />

11 Como não o conheciam, ficaram<br />

profundamente admirados. Cheios de<br />

devoção, exortavam-se mutuamente<br />

a ter maior confiança na misericórdia<br />

de Deus.<br />

12 Reconfortados pelo alimento,<br />

chegaram a um lugar perto de Orte, e<br />

ali ficaram quase quinze dias.<br />

13 Para terem o que comer, alguns<br />

deles iam à cidade e levavam aos<br />

outros o pouco que podiam recolher,<br />

mendigando de porta em porta.<br />

Comiam juntos, cheios de alegria e<br />

dando graças.<br />

14 Se sobrava alguma coisa, não<br />

tendo ninguém a quem dar,<br />

guardavam-na em um sepulcro que já<br />

servira para guardar corpos de<br />

mortos, para comê-la depois.<br />

15 O lugar era deserto e abandonado<br />

e pouca gente, ou ninguém, passava<br />

por ali.


15 Locus ille desertus erat atque<br />

relictus, et aut rarorum, aut nullorum<br />

frequentabatur accessu.<br />

35.<br />

1 Erat eis exsultatio magna, cum nihil<br />

viderent vel haberent quod eos posset<br />

vane seu carnaliter delectare.<br />

2 Coeperunt propterea cum sancta<br />

paupertate ibidem habere<br />

commercium, et in defectu omnium<br />

quae sunt mundi (cfr. 1Cor 7,33)<br />

nimium consolati, disponebant, sicut<br />

ibi erant, ei ubique perpetuo<br />

adhaerere.<br />

3 Et quia deposita omni solicitudine<br />

(cfr. 1Pet 5,7) terrenorum, sola eos<br />

divina consolatio delectabat, statuunt<br />

et confirmant, nullis tribulationibus<br />

agitati, nullis impulsi tentationibus, ab<br />

eius amplexibus (cfr. Qo 3,5) resilire.<br />

4 Sed licet ipsius loci amoenitas, quae<br />

ad corrumpendum verum vigorem<br />

animi non mediocriter potest, eorum<br />

non detineret affectus, ne saltem<br />

longioris more assiduitas vel solum<br />

exterius eis aliquid proprietatis<br />

innecteret, loco ipso relicto,<br />

sequentes felicem patrem vallem<br />

Spoletanam tunc temporis<br />

intraverunt.<br />

5 Conferebant pariter, veri cultores<br />

iustitiae, utrum inter homines<br />

conversari deberent, an ad loca<br />

solitaria se conferre.<br />

6 Sed sanctus Franciscus, qui non de<br />

industria propria confidebat, sed<br />

sancta oratione omnia praeveniebat<br />

(cfr. Ps 87,14) negotia, elegit non sibi<br />

vivere soli, sed ei qui pro omnibus<br />

mortuus est (cfr. 2Cor 5,15), sciens<br />

se ad hoc missum ut Deo animas<br />

lucraretur quas diabolus conabatur<br />

auferre.<br />

Caput XV - De fama beati<br />

Francisci et de conversione<br />

35.<br />

1 Grande era seu regozijo por nada<br />

verem, nem possuírem que os<br />

pudesse prender às coisas vãs e<br />

agradáveis aos sentidos.<br />

2 Por isso iniciaram aí sua aliança<br />

com a santa pobreza e,<br />

extraordinariamente consolados pela<br />

falta de todas as coisas que são do<br />

mundo, decidiram permanecer<br />

sempre e em toda parte unidos a ela,<br />

como estavam ali.<br />

3 Pondo de lado toda solicitude pelos<br />

bens terrenos, só lhes interessava a<br />

consolação de Deus. Por isso<br />

resolveram com firmeza não se<br />

apartar dos braços da pobreza por<br />

maiores que fossem as tribulações e<br />

tentações.<br />

4 Embora a amenidade daquele lugar,<br />

que bem lhes poderia debilitar não<br />

pouco o verdadeiro vigor do espírito,<br />

não os estivesse prendendo, eles o<br />

abandonaram para que uma<br />

permanência mais longa não tivesse<br />

nem exteriormente alguma aparência<br />

de posse, e, seguindo o feliz pai,<br />

entraram no vale de Espoleto daquele<br />

tempo.<br />

5 Fiéis cultores da justiça, discutiam<br />

também se deveriam permanecer<br />

entre os homens ou retirar-se para<br />

lugares desertos.<br />

6 Mas São Francisco, que não<br />

confiava em sua sabedoria mas<br />

prevenia tudo com a santa oração,<br />

preferiu não viver apenas para si<br />

mesmo, mas para aquele que morreu<br />

por todos, convencido de que tinha<br />

sido mandado para conquistar para<br />

Deus as almas que o demônio se<br />

empenhava em arrebatar.<br />

Capítulo 15 - Da fama de São<br />

Francisco e da conversão de


multorum ad Deum, et quomodo<br />

Ordo vocatus est fratrum<br />

Minorum, et qualiter religionem<br />

intrantes beatus Franciscus<br />

informabat.<br />

36.<br />

1 Circuibat proinde fortissimus miles<br />

Christi Franciscus civitates et castella<br />

(cfr. Mat 9,35), non in persuasibilibus<br />

humanae sapientiae verbis, sed in<br />

doctrina et virtute spiritus (1Cor 2,4),<br />

annuntians regnum Dei, praedicans<br />

pacem (cfr. Mat 9,35; Act 10,36),<br />

docens salutem et poenitentiam in<br />

remissionem peccatorum (cfr. Mar<br />

1,4).<br />

2 Erat in omnibus fiducialius agens<br />

(cfr. Act 9,28) ex auctoritate<br />

apostolica sibi concessa, nullis utens<br />

adulationibus, nullis seductoriis<br />

blandimentis.<br />

3 Nesciebat aliquorum culpas palpare<br />

sed pungere, nec vitam fovere<br />

peccantium sed aspera increpatione<br />

percutere, quoniam sibi primo<br />

suaserat opere quod verbis aliis<br />

suadebat; et non timens<br />

reprehensorem, veritatem<br />

fidentissime loquebatur, ita ut etiam<br />

litteratissimi viri, gloria et dignitate<br />

pollentes, eius mirarentur sermones<br />

et timore utili eius praesentia<br />

terrerentur.<br />

4 Currebant viri, currebant et<br />

feminae, festinabant clerici,<br />

accelerabant religiosi, ut viderent et<br />

audirent sanctum Dei, qui homo<br />

alterius saeculi omnibus videbatur.<br />

5 Omnis aetas omnisque sexus<br />

properabat cernere mirabilia, quae<br />

noviter Dominus per servum suum<br />

operabatur in mundo.<br />

6 Videbatur certe tempore illo, sive<br />

per praesentiam sancti Francisci, sive<br />

per famam quaedam nova lux e caelo<br />

missa in terris, fugans universam<br />

tenebrarum caliginem, quae paene<br />

muitos para Deus, e de como a<br />

Ordem se chamou dos Frades<br />

Menores. Como São Francisco<br />

instruía os que entravam na<br />

Ordem<br />

36.<br />

1 Valoroso soldado de Cristo,<br />

Francisco percorria as cidades e<br />

povoados anunciando o reino de<br />

Deus, proclamando a paz, pregando a<br />

salvação e a penitência para a<br />

remissão dos pecados, sem usar os<br />

argumentos da sabedoria humana,<br />

mas a doutrina e a força do Espírito.<br />

2 Apoiado na autorização apostólica<br />

que lhe fora concedida, agia em tudo<br />

destemidamente, sem adular nem<br />

tentar seduzir ninguém com moleza.<br />

3 Não sabia lisonjear as culpas de<br />

ninguém, mas pungi-las. Não tentava<br />

desculpar a vida dos pecadores, mas<br />

atacava-os com áspera reprimenda,<br />

tanto mais que tinha posto primeiro<br />

em prática as coisas que aconselhava<br />

aos outros. Sem medo de que o<br />

repreendessem, anunciava a verdade<br />

destemidamente, de maneira que até<br />

os homens mais letrados, que<br />

gozavam de renome e dignidade,<br />

admiravam seus sermões e em sua<br />

presença sentiam-se possuídos de<br />

temor salutar.<br />

4 Acorriam homens e mulheres,<br />

clérigos e religiosos, para verem e<br />

ouvirem o santo de Deus, que a todos<br />

parecia um homem de outro mundo.<br />

5 Sem distinção de idade ou sexo,<br />

corriam todos para assistir às<br />

maravilhas que Deus estava<br />

realizando outra vez por seu servo<br />

neste mundo.<br />

6 Na verdade, parecia que, naquele<br />

tempo, tanto pela presença como pela<br />

simples fama de São Francisco,<br />

tivesse sido enviada uma luz nova do<br />

céu para a terra, espantando toda<br />

escuridão das trevas, que a tal ponto


totam sic occupaverat regionem, ut<br />

vix aliquis sciret quo foret<br />

pergendum.<br />

7 Sic enim alta profunditas oblivionis<br />

Dei et negligentiae sopor mandatorum<br />

eius fere omnes oppresserat, ut vix<br />

excitari a veteribus et inveteratis<br />

malis aliquatenus paterentur.<br />

37.<br />

1 Radiabat velut stella fulgens in<br />

caligine noctis (cfr. Sir 50,6; Prov 7,9)<br />

et quasi mane expansum super (cfr.<br />

Ioel 2,2) tenebras: sicque factum est<br />

ut in brevi totius provinciae facies sit<br />

immutata et laetiore vultu appareret<br />

ubique, deposita pristina foeditate.<br />

2 Fugata est prior ariditas et seges in<br />

squalenti campo cito surrexit; coepit<br />

etiam inculta vinea germinare germen<br />

(cfr. Zac 8,12) odoris Domini (cfr. Lev<br />

1,9), et productis ex se floribus<br />

suavitatis, fructus honoris et<br />

honestatis (cfr. Sir 24,23) pariter<br />

parturivit.<br />

3 Resonabat ubique gratiarum actio et<br />

vox laudis (cfr. Is 51,3), ita ut multi,<br />

saecularibus curis abiectis, in vita et<br />

doctrina beatissimi patris Francisci,<br />

suimet reciperent notitiam et ad<br />

Creatoris amorem et reverentiam<br />

aspirarent.<br />

4 Coeperunt multi de populo, nobiles<br />

et ignobiles, clerici et laici, divina<br />

inspiratione compuncti, ad sanctum<br />

Franciscum accedere, cupientes sub<br />

eius disciplina et magisterio perpetuo<br />

militare.<br />

5 Quos omnes sanctus Dei, velut<br />

caelestis gratiae rivus uberrimus,<br />

charisma-tum imbribus rigans, agrum<br />

cordis ipsorum virtutum floribus<br />

exornabat:<br />

6 egregius nempe artifex (cfr. Ex<br />

38,23) ad cuius formam, regulam et<br />

doctrinam, efferendo praeconio, in<br />

utroque sexu Christi renovatur<br />

tinha ocupado quase toda a região,<br />

que mal dava para alguém saber onde<br />

se estava indo.<br />

7 Tão profundos eram em quase<br />

todos o esquecimento de Deus e a<br />

negligência na observância de seus<br />

mandamentos, que quase não se<br />

conseguia afastar alguém um pouco<br />

de seus inveterados vícios.<br />

37.<br />

1 Brilhava como uma estrela fulgente<br />

na escuridão da noite e como a<br />

aurora que se estende sobre as<br />

trevas. Dessa maneira, dentro de<br />

pouco tempo, tinha sido<br />

completamente mudada a aparência<br />

da região, que parecia por toda parte<br />

mais alegre, livre da antiga fealdade.<br />

2 Acabara a prolongada seca e logo<br />

brotara a messe no campo áspero.<br />

Até a vinha descuidada se cobriu de<br />

brotos que espalhavam o perfume do<br />

Senhor e, dando flores de suavidade,<br />

carregou-se também de frutos de<br />

honra e honestidade.<br />

3 Ressoavam por toda parte a ação<br />

de graças e o louvor, e por isso foram<br />

muitos os que quiseram deixar os<br />

cuidados mundanos para chegar ao<br />

conhecimento de si mesmos na vida e<br />

na escola do santo pai Francisco,<br />

caminhando para o amor de Deus e o<br />

seu culto.<br />

4 Começaram a vir a São Francisco<br />

muitas pessoas do povo, nobres e<br />

plebeus, clérigos e leigos, querendo<br />

por inspiração de Deus militar para<br />

sempre sob sua orientação e<br />

magistério.<br />

5 O santo de Deus, como um rio<br />

caudaloso de graça celeste,<br />

derramando a chuva dos carismas,<br />

enriquecia o campo de seus corações<br />

com as flores das virtudes.<br />

6 Pois era um artista consumado que<br />

apresentava o exemplo, a Regra e os<br />

ensinamentos de acordo com os


Ecclesia et trina triumphat militia<br />

salvandorum.<br />

7 Omnibus quoque tribuebat normam<br />

vitae ac salutis viam in omni gradu<br />

veraciter demonstrabat.<br />

38.<br />

1 Sed de ordine, quem charitate<br />

pariter et professione assumpsit et<br />

tenuit, praecipue sermo in manibus<br />

est.<br />

2 Quid enim? Ordinem Fratrum<br />

Minorum primitus ipse plantavit, et ea<br />

sciliciet occasione hoc ei nomen<br />

imposuit.<br />

3 Cum nempe sic in Regula<br />

scriberetur: “Et sint minores”, ad<br />

huius sermonis prolationem, ea<br />

quidem hora: “Volo”, inquit, “ut Ordo<br />

Fratrum Minorum fraternitas haec<br />

vocetur”.<br />

4 Et vere minores, qui ‘omnibus<br />

subditi’ exsistentes, semper<br />

quaerebant locum vilitatis, et officium<br />

exercere, et in quo quaedam fore<br />

iniuria videretur, ut sic solido verae<br />

humilitatis fundari mererentur, ut<br />

felici dispositione in eis consurgeret<br />

omnium virtutum fabrica spiritalis.<br />

5 Revera super constantiae<br />

fundamentum (cfr. Eph 2,20)<br />

charitatis nobilis structura surrexit, in<br />

qua vivi lapides (cfr. 1Pet 2,5), ex<br />

omnibus mundi partibus coacervati,<br />

aedificati sunt in habitaculum Spiritus<br />

(cfr. Eph 2,22) Sancti.<br />

6 O quanto charitatis ardore<br />

flagrabant novi Christi discipuli!<br />

Quantus in eis piae societatis vigebat<br />

amor!<br />

7 Cum enim alicubi pariter<br />

convenirent, vel in via, ut moris est,<br />

sibi invicem obviarent, ibi spiculum<br />

spiritualis resultabat amoris, super<br />

omnem amorem verae dilectionis<br />

quais, tanto nos homens como nas<br />

mulheres, a Igreja de Cristo<br />

rejuvenescia e triunfava o tríplice<br />

exército dos predestinados.<br />

7 A todos propunha também uma<br />

norma de vida e demonstrava de<br />

verdade o caminho da salvação em<br />

todos os graus.<br />

38.<br />

1 Mas o nosso principal assunto agora<br />

é a Ordem, que assumiu e sustentou<br />

igualmente tanto por seu amor como<br />

por sua profissão.<br />

2 Que diremos? Foi ele mesmo quem<br />

fundou a Ordem dos Frades Menores<br />

e assim lhe deu o nome:<br />

3 quando estavam escrevendo na<br />

Regra: “e sejam menores”, ao ouvir<br />

essas palavras disse: “Quero que esta<br />

fraternidade seja chamada Ordem dos<br />

Frades Menores”.<br />

4 De fato, eram menores, porque<br />

eram “submissos a todos”, sempre<br />

procuravam o pior lugar e queriam<br />

exercer o ofício em que pudesse<br />

haver alguma desonra, para<br />

merecerem ser colocados sobre a<br />

base sólida da humildade verdadeira e<br />

neles pudesse crescer<br />

auspiciosamente a construção<br />

espiritual de todas as virtudes.<br />

5 Em verdade, sobre o fundamento<br />

da constância levantou-se a nobre<br />

construção da caridade, na qual as<br />

pedras vivas, recolhidas em todas as<br />

partes do mundo, tornaram-se templo<br />

do Espírito Santo.<br />

6 Que fogo de caridade abrasava os<br />

novos discípulos de Cristo! Quão forte<br />

era o laço que os unia no amor do<br />

piedoso grupo!<br />

7 Quando se reuniam em algum<br />

lugar, ou quando se encontravam na<br />

estrada, reacendia-se o fogo do amor<br />

espiritual, espargindo suas sementes<br />

de amizade verdadeira sobre todo o<br />

amor.


seminarium spargens.<br />

8 Quid ilud? Casti amplexus, suaves<br />

affectus, osculum sanctum, dulce<br />

colloquium, risus modestus, aspectus<br />

iucundus, oculus simplex (cfr. Mat<br />

6,22), animus supplex, lingua<br />

placabilis, responsio mollis (cfr. Prov<br />

15,4.1), idem propositum, promptum<br />

obsequium et indefessa manus.<br />

39.<br />

1 Et quidem, cum cuncta terrena<br />

despicerent et se ipsos numquam<br />

amore privato diligerent, totius<br />

amoris affectum in communi<br />

refundentes, se ipsos dare in pretium<br />

satagebant, ut fraternae necessitati<br />

pariter subvenirent.<br />

2 Desiderabiliter conveniebant,<br />

delectabilius simul erant; sed gravis<br />

erat utrimque separatio socialis,<br />

amarum divortium, acerba disiunctio.<br />

3 Sed nihil sanctae obedientiae<br />

praeceptis audebant praeponere<br />

obedientissimi milites, qui antequam<br />

perficeretur obedientiae verbum, se<br />

ad exsequendum imperium<br />

praeparabant;<br />

4 nihil scientes discernere in<br />

praeceptis, ad quaeque iniuncta, omni<br />

contradictione remota, quasi<br />

praecipites concurrebant.<br />

5 “Paupertatis sanctissimae<br />

sectatores” quia nihil habebant, nihil<br />

amabant: nihil proinde perdere<br />

verebantur.<br />

6 Sola tunica erant contenti, repetiata<br />

quandoque intus et foris; nullus in ea<br />

cultus sed despectus multus et villitas<br />

apparebat, ut in ea crucifixi mundo<br />

(cfr. Gal 6,14) penitus viderentur.<br />

7 Fune succincti, femoralia vilia<br />

gestabant, et in his omnibus<br />

permanere, nihilque amplius habere,<br />

propositum pium habebant.<br />

8 Securi propterea erant ubique, nullo<br />

timore suspensi, nulla cura distracti,<br />

sine omni sollicitudine diem crastinum<br />

8 E como? Com castos abraços, com<br />

terno afeto, com ósculos santos, uma<br />

conversa amiga, sorrisos modestos,<br />

semblante alegre, olhar simples,<br />

ânimo suplicante, língua moderada,<br />

respostas afáveis, o mesmo desejo,<br />

pronto obséquio e disponibilidade<br />

incansável.<br />

39.<br />

1 O fato é que, tendo desprezado<br />

todas as coisas terrenas e estando<br />

livres do amor-próprio, consagravam<br />

todo o seu afeto aos irmãos,<br />

oferecendo-se todos de igual modo<br />

para atender às necessidades<br />

fraternas.<br />

2 Reuniam-se com prazer e gostavam<br />

de estar juntos: para eles era pesado<br />

estarem separados, o afastamento<br />

era amargo e partir era doloroso.<br />

3 Nada ousavam esses<br />

obedientíssimos soldados de Cristo<br />

antepor aos preceitos da obediência.<br />

Antes de acabarem de receber uma<br />

ordem, já se preparavam para<br />

cumpri-la.<br />

4 Como não sabiam fazer distinções<br />

de preceitos, precipitavam-se a<br />

executar tudo que lhes era mandado,<br />

sem fazer reparos.<br />

5 “Seguidores da santíssima pobreza”<br />

porque não tinham nada, nada<br />

desejavam, e por isso não tinham<br />

medo de perder coisa alguma.<br />

6 Estavam contentes com uma única<br />

túnica, remendada às vezes por<br />

dentro e por fora: não aparecia<br />

nenhum enfeite mas só desprezo e<br />

pobreza, para poderem mostrar<br />

claramente que nela estavam<br />

crucificados para o mundo.<br />

7 Cingiam-se com uma corda e<br />

usavam calças de pano rude, fazendo<br />

o piedoso propósito de ficar<br />

simplesmente assim, sem ter mais<br />

nada.


exspectabant, nec de serotino utique<br />

hospitio, in magno frequenter itineris<br />

discrimine positi, anxiabantur.<br />

9 Nam cum saepe in maximis<br />

frigoribus necessario carerent<br />

hospitio, clibanus recolligebat eos, vel<br />

certe in cryptis seu speluncis humiliter<br />

noctibus lactitabant.<br />

10 Diebus vero manibus propriis qui<br />

noverant laborabant, exsistentes in<br />

domibus leprosorum, vel in aliis locis<br />

honestis, servientes omnibus<br />

humiliter et devote.<br />

11 Nullum officium exercere volebant<br />

de quo posset scandalum exoriri, sed<br />

semper sancta et iusta, honesta et<br />

utilia operantes, omnes cum quibus<br />

conversabantur, ad humilitatis<br />

exemplum et patientiam provocabant.<br />

40.<br />

1 Ita eos virtus patientiae<br />

circumdarat, ut quaererent potius ibi<br />

esse, ubi persecutionem suorum<br />

corporum paterentur, quam ubi<br />

possent, sanctitate ipsorum cognita<br />

vel laudata, mundi favoribus<br />

sublevari.<br />

2 Nam multoties opprobria passi,<br />

contumeliis affecti, denudati,<br />

verberati, ligati, carcerati, nullius<br />

patrocinio se tuentes, cuncta sic<br />

viriliter sustinebant, ut in ore ipsorum<br />

nonnisi sola vox laudis et gratiarum<br />

actio (cfr. Is 51,3) ressonaret.<br />

3 Vix vel numquam a laude Dei et<br />

oratione cessabant, sed continua<br />

discussione quidquid egerant<br />

recolligentes, pro bene actis gratias<br />

Deo, por neglectis et incaute<br />

commissis gemitus et lacrimas<br />

persolvebant.<br />

4 Relictos a Deo se fore putabant, si<br />

non se in spiritu devotionis solita<br />

8 Naturalmente estavam seguros em<br />

qualquer lugar, sem nenhum temor,<br />

cuidado ou preocupação pelo dia<br />

seguinte, nem se incomodavam com<br />

o abrigo que teriam à noite, mesmo<br />

nas grandes dificuldades, freqüentes<br />

nas viagens.<br />

9 Pois, como muitas vezes nem<br />

tinham onde se abrigar do frio mais<br />

rigoroso, recolhiam-se a um forno ou<br />

se escondiam humildemente, à noite,<br />

em grutas ou cavernas.<br />

10 Durante o dia, os que sabiam<br />

trabalhavam com as próprias mãos,<br />

permanecendo nas casas dos leprosos<br />

ou outros lugares honestos, servindo<br />

a todos com humildade e devoção.<br />

11 Não queriam exercer ofício algum<br />

que pudesse causar escândalo, mas,<br />

fazendo sempre coisas santas e<br />

justas, honestas e úteis, davam<br />

exemplo de humildade e de paciência<br />

a todos.<br />

40.<br />

1 Tinham adquirido tanta paciência<br />

que preferiam estar nos lugares onde<br />

os perseguiam e não onde sua<br />

santidade fosse conhecida e louvada,<br />

e assim pudessem conseguir os<br />

favores do mundo.<br />

2 Foram muitas vezes cobertos de<br />

opróbrios e de ofensas, despidos,<br />

açoitados, amarrados, encarcerados,<br />

sem recorrer à proteção de ninguém,<br />

e suportavam tudo varonilmente,<br />

vindo à sua boca apenas a voz do<br />

louvor e da ação de graças.<br />

3 Poucas vezes, ou nunca, deixavam<br />

de louvar a Deus ou de rezar, mas<br />

estavam sempre lembrando uns aos<br />

outros tudo que tinham feito,<br />

agradecendo a Deus pelas coisas<br />

boas, gemendo e chorando pelas<br />

negligências e descuidos.<br />

4 Julgavam-se abandonados por Deus<br />

se não fossem por Ele continuamente<br />

visitados com a piedade habitual no


pietate iugiter cognoscerent visitari.<br />

5 Cum enim orationibus incumbere<br />

vellent, ne ipsos arriperet somnus,<br />

aliquo adminiculo tenebantur: aliqui<br />

suspensis funibus fulciebantur, ne per<br />

somni surreptionem oratio turbaretur.<br />

6 Aliqui se instrumentis ferreis<br />

circumdabant, aliqui vero ligneis<br />

ergastulis se cingebant.<br />

7 Si quando ciborum copia vel potus,<br />

ut assolet, eorum sobrietas<br />

turbaretur, vel itineris lassitudine<br />

necessitatis metas vel in modico<br />

pertransirent, multorum dierum<br />

abstinentia se acerbissime cruciabant.<br />

8 Tanta denique maceratione<br />

incentiva carnis reprimere<br />

satagebant, ut in frigidissima glacie<br />

non abhorrerent saepius se nudare,<br />

ac totum corpus spinarum aculeis<br />

compungentes effusione sanguinis<br />

irrigare.<br />

41.<br />

1 Ita enim omnia terrena strenuissime<br />

contemnebant, ut extrema vitae<br />

necessaria vix recipere paterentur et,<br />

tam longa consuetudine a corporea<br />

consolatione disiuncti, quaeque<br />

aspera non timerent.<br />

2 In his omnibus pacem et<br />

mansuetudinem cum omnibus<br />

sequebantur (cfr. Heb 12,14), et<br />

pudica semper et pacifica (cfr. Iac<br />

3,17) operantes, summo studio<br />

cuncta scandala devitabant.<br />

3 Vix enim tempore necessario<br />

loquebantur, nec de ipsorum ore<br />

scurrile aut otiosum quidpiam<br />

procedebat (cfr. Mat 4,4), ut in omni<br />

vita et conversatione ipsorum non<br />

posset impudicum quid vel<br />

inhonestum aliquatenus inveniri.<br />

4 Actus eorum omnis disciplinatus,<br />

incessus omnis modestus, sensus<br />

omnes ita mortificati erant in eis, ut<br />

vix audire seu videre, nisi quod eorum<br />

espírito da devoção.<br />

5 Para não dormirem quando queriam<br />

rezar, usavam algum expediente: uns<br />

se agarravam a cordas suspensas<br />

para que a chegada do sono não<br />

perturbasse a oração,<br />

6 outros se cingiam com cilícios de<br />

ferro e ainda outros rodeavam a<br />

cintura com instrumentos de madeira.<br />

7 Se alguma vez a abundância de<br />

comida ou de bebida, como pode<br />

acontecer, perturbava sua<br />

sobriedade, ou pelo cansaço do<br />

caminho passavam além da<br />

necessidade absoluta, mortificavamse,<br />

por pouco que fosse, com uma<br />

abstinência de muitos dias.<br />

8 Afinal, punham tanto esforço em<br />

reprimir as tentações da carne, que<br />

muitas vezes não se horrorizavam de<br />

despir-se no gelo mais frio, nem de<br />

molhar o corpo todo com o sangue<br />

derramado por duros espinhos.<br />

41.<br />

1 Desprezavam tão fortemente todas<br />

as coisas terrenas que mal se<br />

permitiam receber o que era<br />

extremamente necessário para a vida,<br />

e estavam tão acostumados a passar<br />

sem as consolações do corpo, que não<br />

os assustavam os maiores sacrifícios.<br />

2 Em tudo isso guardavam a paz e a<br />

mansidão com todas as pessoas.<br />

Fazendo sempre coisas puras e<br />

pacíficas, evitavam cuidadosamente<br />

todo escândalo.<br />

3 Apenas falavam quando era<br />

necessário e de sua boca nunca saía<br />

nada de inconveniente ou ocioso: em<br />

sua vida e procedimento não se podia<br />

descobrir nada de lascivo ou<br />

desonesto.<br />

4 Seus gestos eram comedidos e seu<br />

andar simples. Tinham os sentidos<br />

tão mortificados que mal pareciam<br />

ver ou ouvir senão o que lhes estava<br />

pedindo a atenção. Tinham os olhos


intentio exposceret, paterentur:<br />

defixis in terra oculis, mente in caelo<br />

haerebant.<br />

5 Nulla invidia, nulla malitia, nullus<br />

rancor, nulla oblocutio, nulla suspicio,<br />

nulla amaritudo in eis locum habebat,<br />

sed concordia multa, quies continua,<br />

gratiarum actio et vox laudis (cfr. Is<br />

51,3) erat in eis.<br />

6 Haec sunt documenta pii patris<br />

quibus, non verbo tantum et lingua,<br />

sed opere et veritate (cfr. 1Ioa 3,18)<br />

maxime, novos filios informabat.<br />

Caput XVI - De mora ipsius apud<br />

Rigum Tortum et de custodia<br />

paupertatis.<br />

42.<br />

1 Recolligebat se beatus Franciscus<br />

cum caeteris, iuxta civitatem Assisii,<br />

in loco qui dicitur Rigus Tortus.<br />

2 Quo in loco tugurium quoddam<br />

relictum erat, sub cuius umbra<br />

vivebant magnarum et pulchrarum<br />

domuum strenuissimi contemptores,<br />

et tuebantur se ibidem a turbinibus<br />

pluviarum.<br />

3 ‘Nam, ut ait sanctus, citius de<br />

tugurio quam de palatio in caelum<br />

ascenditur’.<br />

4 Conversabantur in eodem loco cum<br />

beato patre filii et fratres omnes, in<br />

labore multo (cfr. 2Cor 11,27) et<br />

inopia universarum rerum, saepissime<br />

omni panis solatio destituti, solis<br />

contentis rapis, quas per planitiem<br />

Assisii atque illuc in angustia<br />

mendicabant.<br />

5 Locus ille tam angustissimus erat,<br />

ut in eo sedere aut quiescere vix<br />

valerent.<br />

6 ‘Nullum pro his murmur resonat,<br />

nulla quaerimonia, sed corde placido,<br />

mens plena gaudio conservat<br />

patientiam’.<br />

7 Sanctus Franciscus quotidianam<br />

na terra, mas o pensamento no céu.<br />

5 Nem inveja, nem malícia, ou rancor,<br />

nem duplicidade, suspeição ou<br />

amargura neles existiam, mas apenas<br />

muita concórdia, calma contínua,<br />

ação de graças e louvor.<br />

6 Era com esses princípios que o<br />

piedoso pai formava seus novos<br />

filhos, não só com palavras e<br />

doutrina, mas sobretudo de verdade e<br />

com o exemplo.<br />

Capítulo 16 - Da sua estada em<br />

Rivotorto e da guarda da pobreza<br />

42.<br />

1 São Francisco e os outros<br />

recolheram-se em um lugar perto de<br />

Assis, chamado Rivotorto.<br />

2 Havia ali uma cabana abandonada,<br />

onde viveram aqueles homens, que<br />

não faziam questão de casas grandes<br />

e bonitas, e lá se defendiam da<br />

chuva.<br />

3 “Pois, como diz um santo, de uma<br />

cabana vai-se mais depressa para o<br />

céu do que de um palácio”.<br />

4 Os filhos e irmãos viviam nesse<br />

lugar com o bem-aventurado pai,<br />

trabalhando bastante e sofrendo<br />

escassez de tudo. Faltou- lhes muitas<br />

vezes até o pão, precisando<br />

contentar-se com os nabos<br />

penosamente mendigados pela<br />

planície de Assis.<br />

5 Sua casa era tão apertada que mal<br />

podiam sentar-se ou descansar.<br />

6 Mas não se ouviam queixas ou<br />

murmurações: calmos e alegres,<br />

mantinham a paciência.<br />

7 Todo dia, para não dizer sempre,<br />

São Francisco examinava<br />

diligentemente a si mesmo e aos<br />

seus, sem permitir neles falha<br />

alguma, e afastando toda negligência


immo continuam sui et suorum<br />

inquisitionem diligentissime faciebat,<br />

et nil in eis residere patiens lubricum,<br />

ab ipsorum cordibus omnem<br />

negligentiam abigebat.<br />

8 Rigidus in disciplina super<br />

custodiam suam erat (cfr. Is 21,8)<br />

vigilans omni hora; nam si qua, ut<br />

assolet, carnis tentatio eum<br />

quandoque pulsaret, in quadam fovea<br />

glacie plena, cum hiems exsisteret, se<br />

mergebat, in ea tamdiu persistens<br />

quoadusque carnalis omnis recederet<br />

corruptela.<br />

9 Et quidem tantae mortificationis<br />

exemplum caeteri ferventissime<br />

sequebantur.<br />

43.<br />

1 Docebat eos non solum mortificare<br />

vitia et carnis incentiva reprimere,<br />

verum etiam et ipsos exteriores<br />

sensus, per quos mors intrat in<br />

animam.<br />

2 Quoniam cum illo tempore Oddo<br />

imperator, ad suscipiendam coronam<br />

terreni imperii per partes illas cum<br />

magno strepitu et pompa transiret,<br />

santissimus pater cum reliquis iuxta<br />

viam ipsius transitus in praedicto<br />

exsistens tugurio, nec ad videndum<br />

foras exivit,<br />

3 nec aliquem respicere pertulit<br />

praeter unum, qui constantissime illi<br />

annuntiaret gloriam hanc sibi tempore<br />

modico duraturam.<br />

4 Erat enim gloriosus sanctus secum<br />

habitans et deambulans in latitudine<br />

cordis (cfr. Ps 118,45) sui, in se<br />

dignum Deo habitaculum (cfr. Eph<br />

2,22) praeparabat,<br />

5 et ideo aures eius non rapiebat<br />

clamor exterior, nec vox aliqua<br />

excutere poterat seu interrumpere<br />

ingens negotium quod habebat in<br />

manibus.<br />

6 Apostolica in eo vigebat auctoritas,<br />

et ideo regibus et principibus adulari<br />

de seus corações.<br />

8 Era constante sua vigilância sobre si<br />

mesmo e rígida sua disciplina. Se<br />

tinha alguma tentação da carne,<br />

como acontece, mergulhava durante o<br />

inverno num buraco cheio de gelo e lá<br />

ficava até passar toda rebelião da<br />

carne.<br />

9 E os outros seguiam com fervor<br />

todo esse exemplo de mortificação.<br />

43.<br />

1 Ensinava-os não só a mortificar as<br />

paixões e a reprimir os impulsos da<br />

carne, mas até os sentidos exteriores,<br />

pelos quais a morte entra na alma.<br />

2 Passou por ali, naquele tempo, o<br />

imperador Otão, para receber a coroa<br />

do império terreno. Apesar do enorme<br />

ruído e pompa, o santo pai e seus<br />

companheiros, cuja cabana ficava à<br />

beira do caminho, nem saíram para<br />

vê-lo,<br />

3 nem permitiram que ninguém<br />

olhasse, a não ser um, a quem<br />

mandou para anunciar-lhe<br />

repetidamente que sua glória ia durar<br />

pouco.<br />

4 Pois o glorioso santo permanecia<br />

recolhido em si mesmo, passeando<br />

pelo espaço de seu coração, onde<br />

preparava uma habitação digna de<br />

Deus.<br />

5 Por isso seus ouvidos não se<br />

deixavam levar pelo clamor de fora, e<br />

voz alguma podia distraí-lo ou<br />

interromper sua importante ocupação.<br />

6 Sentia-se investido de autoridade<br />

apostólica e por isso se recusava<br />

absolutamente a bajular reis e<br />

príncipes.


penitus recusabat.<br />

44.<br />

1 Dabat semper sanctae simplicitati<br />

operam, nec sinebat locum angustum<br />

cordis latitudinem (cfr. Ps 118,45)<br />

impedire.<br />

2 Scribebat propterea nomina fratrum<br />

per tigna domicilii, ut unusquisque<br />

orare volens aut quiescere,<br />

recognosceret locum suum, et ne<br />

angusta loci modicitas mentis<br />

silentium perturbaret.<br />

3 Cumque ibidem morarentur, accidit<br />

die quaddam quidam asinum ducens<br />

deveniret ad umbraculum in quo vir<br />

Dei cum sociis morabatur; et ne<br />

pateretur repulsam, adhortans<br />

asinum suum ad ingrediendum,<br />

locutus est verbum hoc: “Vade intus,<br />

quia huic loco benefaciemus”.<br />

4 Quod verbum sanctus Franciscus<br />

audiens graviter tulit, illius viri<br />

cognoscens intentionem: putabat<br />

enim ille ipsos ibidem morari velle ad<br />

augendum locum, et ut domum domui<br />

(cfr. Is 5,8) copularent.<br />

5 Statimque sanctus Franciscus<br />

egrediens inde, relicto tugurio illo<br />

propter rustici verbum, transtulit se<br />

ad locum alium non longe ab illo, qui<br />

Portiuncula dicitur, ubi, sicut supra<br />

dictum est, ecclesia Sanctae Mariae<br />

ab ipso diu ante fuerat reparata.<br />

6 Nihil volebat proprietatis habere, ut<br />

omnia posset in Domino plenius<br />

possidere (cfr. 2Cor 6,10).<br />

Caput XVII - Quomodo beatus<br />

Francicus docuit fratres orare, et<br />

de obedientia et puritate fratrum.<br />

45.<br />

1 Deprecati sunt eum fratres tempore<br />

illo, ut doceret eos orare (cfr. Luc<br />

11,1), quoniam in simplicitate spiritus<br />

ambulantes (cfr. Prov 20,7), adhuc<br />

ecclesiasticum officium ignorabant.<br />

44.<br />

1 Agia sempre com santa simplicidade<br />

e não permitia que o aperto do lugar<br />

lhe prejudicasse a amplidão do<br />

coração.<br />

2 Por isso escreveu o nome dos<br />

irmãos nos caibros da cabana, para<br />

que cada um soubesse seu lugar<br />

quando quisesse orar ou repousar, e<br />

não se perturbasse o silêncio<br />

espiritual pela estreiteza do ambiente.<br />

3 Ainda moravam nesse lugar no dia<br />

em que apareceu um homem<br />

conduzindo um jumento, na porta da<br />

cabana em que o homem de Deus<br />

estava com os seus companheiros.<br />

Temendo ser rejeitado, instigava o<br />

animal a entrar, dizendo: “Entra, que<br />

vamos melhorar este lugar”.<br />

4 Ouvindo isso, São Francisco ficou<br />

muito chocado, pois entendeu a<br />

intenção do homem: pensava que os<br />

frades queriam morar naquele lugar<br />

para promovê-lo e construir casas.<br />

5 São Francisco saiu imediatamente<br />

dali, abandonando a cabana por causa<br />

da palavra do camponês. Transferiuse<br />

para outro lugar, não muito<br />

afastado, chamado Porciúncula, onde,<br />

como dissemos, tinha reparado<br />

tempos atrás a igreja de Nossa<br />

Senhora.<br />

6 Não queria ter propriedade<br />

nenhuma, para poder possuir tudo no<br />

Senhor em maior plenitude.<br />

Capítulo 17 - Como o bemaventurado<br />

Francisco ensinou os<br />

irmãos a rezar, e da obediência e<br />

simplicidade dos frades<br />

45.<br />

1 Rogaram-lhe os frades, nesse<br />

tempo, que os ensinasse a rezar,<br />

porque, vivendo na simplicidade do<br />

espírito, ainda não conheciam o ofício


2 Quibus ipse ait: “Cum orabitis<br />

dicite: Pater noster (cfr. Mat 6,9)” et:<br />

“Adoramus te, Christe, et ad omnes<br />

ecclesias tuas quae sunt in universo<br />

mundo, et benedicimus tibi, quia per<br />

sanctam crucem tuam redemisti<br />

mundum”.<br />

3 Hoc autem ipsi fratres pii magistri<br />

discipuli, summa cum diligentia<br />

observare curabant, quia non ea<br />

tantum quae beatus pater Franciscus<br />

dicebat eis fraterno consilio seu<br />

paterno imperio, verum etiam si ea<br />

quae cogitabat vel meditabatur ipse<br />

aliquo scire possent indicio, studebant<br />

efficacissime adimplere.<br />

4 Dicebat enim eis ipse beatus pater,<br />

veram obedientiam fore non solum<br />

prolatam sed excogitatam, non solum<br />

imperatam sed desideratam;<br />

5 hoc est: “Si frater fratris praelati<br />

subditus non solum audiat vocem, sed<br />

comprehendat voluntatem, statim ad<br />

obedientiam totum se debet colligere<br />

ac facere quod eum velle signo aliquo<br />

comprehendet”.<br />

6 In quocumque propterea loco aliqua<br />

ecclesia constructa foret, etiamsi<br />

praesentes non erant, tantum possent<br />

eam utcumque cernere de remotis,<br />

inclinabant se versus eam proni super<br />

terram, et inclinato utroque homine,<br />

adorabant Omnipotentem dicentes:<br />

“Adoramus te, Christe, et ad omnes<br />

ecclesias tuas”, sicut eos docuerat<br />

sanctus pater .<br />

7 Et, quod non minus est<br />

admirandum, ubicumque crucem vel<br />

crucis signum intuebantur, sive in<br />

terra, sive in pariete, sive in<br />

arboribus, sive in saepibus viarum,<br />

faciebant hoc idem.<br />

46.<br />

1 Sic enim eos repleverat sancta<br />

simplicitas, sic eos innocentia vitae<br />

docebat, sic eos cordis puritas<br />

possidebat, ut duplicitatem animi<br />

eclesiástico.<br />

2 Respondeu-lhes: “Quando orardes,<br />

dizei: ‘Pai nosso’ e ‘Nós vos<br />

adoramos, ó Cristo, em todas as<br />

vossas igrejas que estão pelo mundo<br />

inteiro, e vos bendizemos, porque por<br />

vossa santa cruz remistes o mundo’”.<br />

3 Discípulos do piedoso mestre, os<br />

frades procuravam observar tudo com<br />

a maior diligência, porque tratavam<br />

de cumprir com exatidão não só o que<br />

o bem-aventurado pai Francisco lhes<br />

dizia quando dava conselhos ou<br />

ordens, mas até o que ele estava<br />

pensando ou planejando, se<br />

conseguiam saber o que era.<br />

4 Dizia-lhes também o santo pai que<br />

a verdadeira obediência devia ser até<br />

descoberta antes de manifestada e<br />

desejada antes de imposta.<br />

5 Isto é: “Se um irmão que é súdito<br />

não só ouvir a voz mas até perceber a<br />

vontade de seu superior, deve tratar<br />

de obedecer imediatamente e de fazer<br />

o que, por algum indício, adivinhou<br />

que ele quer”.<br />

6 Em qualquer lugar onde houvesse<br />

uma igreja, mesmo que não<br />

estivessem presentes, contanto que a<br />

pudessem ver de longe, prostravamse<br />

por terra na sua direção e,<br />

inclinados de corpo e alma, adoravam<br />

o Todo-Poderoso, dizendo: “Nós vos<br />

adoramos, ó Cristo, em todas as<br />

vossas igrejas”, como lhes ensinara o<br />

santo pai.<br />

7 E, o que não é menos para se<br />

admirar, faziam o mesmo onde quer<br />

que vissem uma cruz ou seu sinal, no<br />

chão, numa parede, nas árvores ou<br />

nas cercas do caminho.<br />

46.<br />

1 A tal ponto tinham-se enchido de<br />

simplicidade, aprendido a inocência e<br />

conseguido a pureza de coração, que<br />

detestavam toda falsidade e, como


penitus ignorarent, quia sicut una<br />

fides, ita unus spiritus (cfr. Eph 4,3.5)<br />

erat in eis, una voluntas, una<br />

charitas, animorum cohaerentia<br />

semper, morum concordia, virtutum<br />

cultus, conformitas mentium et pietas<br />

actionum.<br />

2 Nam dum cuidam sacerdoti ex<br />

saecularibus, qui meritis valde infamis<br />

erat et enormitate scelerum ab<br />

omnibus contemnendus, confiterentur<br />

saepe peccata sua et per multos eis<br />

innotuisset illius nequitia, nullo modo<br />

tamen credere voluerunt, nec<br />

propterea omiserunt peccata sua ei<br />

solito confiteri, nec debitam<br />

impendere reverentiam.<br />

3 Et quidem cum ipse vel alius<br />

sacerdos cuidam e fratribus quadam<br />

die dixisset: “Vide, frater, ne sis<br />

hypocrita”, statim, propter sacerdotis<br />

verbum, credidit se frater ille<br />

hypocritam esse.<br />

4 Propter quod die ac nocte<br />

lamentabatur, nimio dolore affectus.<br />

5 Quaerentibus autem ab eo fratribus,<br />

quid sibi vellet tanta moestitia et tam<br />

insuetus moeror, respondit dicens:<br />

“Sacerdos quidam tale verbum mihi<br />

locutus es, de quo tanto dolore<br />

afficior quod vix possum aliud<br />

cogitare”.<br />

6 Consolabantur autem eum fratres,<br />

et ne sic crederet hortabantur.<br />

7 Quibus ipse dicebat: “Quid est quod<br />

dicitis, fratres? Sacerdos est qui<br />

locutus est verbum hoc, potestne<br />

mentiri sacerdos?<br />

8 Cum ergo sacerdos non mentiatur,<br />

necesse igitur est ut quod locutus est,<br />

verum esse credamus”.<br />

9 Sicque diu in hac simplicitate<br />

perdurans, verbis tandem patris<br />

beatissimi acquievit, qui ei verbum<br />

sacerdotis exposuit et eius<br />

intentionem sagaciter excusavit.<br />

10 Vix alicui fratrum tanta posset<br />

mentis inesse turbatio, quod ad eius<br />

tinham a mesma fé, tinham também<br />

o mesmo espírito, uma só vontade,<br />

um só amor. Eram sempre coerentes,<br />

procediam de acordo, cultivavam as<br />

virtudes, procuravam ter as mesmas<br />

opiniões e ser igualmente generosos<br />

no que faziam.<br />

2 Confessavam-se freqüentemente<br />

com um padre diocesano, que tinha<br />

muito má fama e merecia o desprezo<br />

pela enormidade de seus pecados.<br />

Muita gente chamou a atenção deles<br />

para a maldade do padre, mas não<br />

quiseram acreditar de maneira<br />

nenhuma e nem por isso deixaram de<br />

confessar-se como de costume, nem<br />

lhe perderam o respeito.<br />

3 Uma vez, esse ou um outro<br />

sacerdote disse a um dos frades:<br />

“Irmão, não sejas hipócrita!” O frade,<br />

por ser a palavra de um sacerdote,<br />

logo ficou pensando que era mesmo<br />

um hipócrita.<br />

4 Lamentava-se por isso dia e noite,<br />

muito penalizado.<br />

5 Perguntaram- lhe, então, os frades<br />

por que estava tão triste e donde lhe<br />

vinha esse abatimento incomum, e<br />

ele respondeu: “Um padre me disse<br />

que sou hipócrita, e isso me doeu<br />

tanto que nem consigo pensar noutra<br />

coisa”.<br />

6 Para o consolar, os irmãos disseram<br />

que não devia acreditar nisso.<br />

7 Mas ele respondeu: “Que estais<br />

dizendo? Foi um padre que me disse<br />

isso.<br />

8 Como um padre não pode mentir,<br />

precisamos acreditar no que ele<br />

disse”.<br />

9 Permaneceu muito tempo nessa<br />

simplicidade, acalmando-se afinal<br />

pela palavra do santo pai, que lhe<br />

explicou melhor o que o padre tinha<br />

dito e desculpou sabiamente sua<br />

intenção.<br />

10 Dificilmente podia algum frade<br />

ficar tão perturbado que sua palavra


ignitum eloquium (cfr. Ps 118,140)<br />

non discederet omne nubilum<br />

rediretque serenum.<br />

Caput XVIII - De curru igneo et<br />

notitia absentium quam beatus<br />

Franciscus habebat.<br />

47.<br />

1 Ambulantes coram Deo simpliciter<br />

et coram hominibus confidenter (cfr.<br />

Gen 17,1; Prov 10,9), meruerunt tunc<br />

temporis fratres divina revelatione<br />

laetificari.<br />

2 Dum enim igne Spiritus Sancti<br />

succensi, non solum constitutis horis<br />

verum etiam qualibet hora, cum<br />

parum eos terrena sollicitudo vel<br />

molesta curarum anxietas occuparet,<br />

Pater noster (cfr. Mat 6,9) in melodia<br />

spiritus, voce supplici decantarent,<br />

beatissimus pater Franciscus, nocte<br />

quadam, se ab eis corpore absentavit.<br />

3 Et ecce, fere media noctis hora,<br />

quibusdam e fratribus quiescentibus,<br />

quibusdam vero in silentio affectuose<br />

orantibus, per ostiolum domus currus<br />

igneus splendissimus intrans, bis et<br />

ter huc atque illuc (cfr. 4Re 1,11.14)<br />

per domicilium se convertit, supra<br />

quem globus maximus residebat, qui<br />

solis habens aspectum, noctem<br />

clarere fecit.<br />

4 Obstupefacti sunt vigilantes,<br />

exterriti sunt (cfr. Luc 2,8; Mat 24,4)<br />

dormientes, et non minus cordis<br />

senserunt quam corporis claritatem.<br />

5 Convenientibus quoque in unum,<br />

coeperunt quaerere inter se, quid hoc<br />

esset (cfr. 1Cor 11,20; Luc 22,23):<br />

sed ex vi et gratia tantae lucis, unius<br />

alteri erat conscientia manifesta.<br />

6 Intellexerunt denique ac noverunt<br />

animam sancti patris exstitisse<br />

fulgore tam maximo radiantem, quae<br />

ob praecipuae puritatis suae gratiam<br />

et magnae pietatis in filios curam,<br />

ardente não lhe afastasse qualquer<br />

dúvida e não lhe devolvesse a<br />

serenidade.<br />

Capítulo 18 - Do carro de fogo e<br />

do conhecimento que o bemaventurado<br />

Francisco tinha das<br />

coisas ausentes<br />

47.<br />

1 Porque caminhavam com<br />

simplicidade diante de Deus e com<br />

segurança diante dos homens, nessa<br />

ocasião mereceram os frades a<br />

alegria de uma revelação divina.<br />

2 Certa noite, inflamados pelo Espírito<br />

Santo, estavam cantando suplicantes<br />

o pai-nosso numa melodia religiosa<br />

(pois não rezavam só nas horas<br />

marcadas mas em qualquer hora,<br />

uma vez que não tinham<br />

preocupações terrenas), quando<br />

numa noite o bem-aventurado pai se<br />

ausentou corporalmente deles.<br />

3 Lá pela meia-noite, quando alguns<br />

frades descansavam e outros rezavam<br />

em silêncio com devoção, entrou pela<br />

pequena porta um rutilante carro de<br />

fogo, deu duas ou três voltas para cá<br />

e para lá na casa, tendo sobre ele um<br />

globo enorme, que era parecido com<br />

o sol e iluminou a noite.<br />

4 Os que estavam acordados se<br />

espantaram e os que estavam<br />

dormindo se assustaram, pois<br />

sentiram uma claridade não só<br />

corporal mas também interior.<br />

5 Reuniram-se e começaram a<br />

discutir entre si o que seria aquilo:<br />

por força e graça de toda aquela luz,<br />

cada um enxergava a consciência do<br />

outro.<br />

6 Compreenderam, afinal, e<br />

souberam que a alma do santo pai<br />

brilhava com tamanho fulgor que,<br />

sobretudo por sua pureza e por seu<br />

zeloso cuidado pelos filhos, tinha


tanti muneris benedictionem a<br />

Domino meruit obtinere.<br />

48.<br />

1 Et quidem manifestis indiciis<br />

saepius hoc probarant et experti<br />

fuerant occulta cordis (cfr. 1Cor<br />

14,25) eorum patrem sanctissimum<br />

non latere.<br />

2 O quoties, nullo docente homine,<br />

sed Spiritu Sancto revelante,<br />

absentium fratrum acta cognovit,<br />

occulta cordium (cfr. 1Cor 14,25)<br />

aperuit et conscientias exploravit! O<br />

quantos in somnis admonuit, quibus<br />

et agenda praecepit et non agenda<br />

prohibuit! O quantorum futura mala<br />

praedixit, quorum praesentia bona in<br />

facie videbatur!<br />

3 Sic et iniquitatum finem plurimorum<br />

praesciens, futuram in ipsis gratiam<br />

salutis nuntiavit.<br />

4 Immo si quis puritatis et<br />

simplicitatis spiritu meruit illustrari,<br />

visionis eius, modo caeteris inexperto,<br />

consolatione potius est singulari.<br />

5 Referam unum inter alia quod,<br />

fidelibus testibus referentibus, agnovi.<br />

6 Cum tempore quodam frater<br />

Ioannes de Florentia esset a sancto<br />

Francisco minister fratrum in<br />

Provincia constitutus et capitulum<br />

fratrum in eadem provincia<br />

celebrasset, Dominus Deus solita<br />

pietate ostium ei sermonis (cfr. Col<br />

4,3) aperuit, et fratres omnes ad<br />

audiendum reddidit benevolos et<br />

attentos.<br />

7 Erat inter eos frater unus sacerdos,<br />

fama clarus sed clarior vita, Monaldus<br />

nomine, cuius virtus in humilitate<br />

fundata, oratione frequenti adiuta,<br />

scuto patientiae servabatur.<br />

8 Intererat etiam illi capitulo frater<br />

Antonius, cuius Dominus aperuit<br />

sensum, ut intelligeret Scripturas (cfr.<br />

Luc 24,45), et super mel et favum<br />

(cfr. Ps 18,11) de Iesu verba dulcia<br />

conseguido de Deus a graça desse<br />

enorme benefício.<br />

48.<br />

1 Muitas outras vezes tinham<br />

comprovado, por sinais manifestos,<br />

que os segredos de seus corações não<br />

eram desconhecidos por seu santo<br />

pai.<br />

2 Quantas vezes, sem que ninguém<br />

dissesse, mas por revelação do<br />

Espírito Santo, soube o que estavam<br />

fazendo frades ausentes, manifestou<br />

segredos de seus corações e penetrou<br />

as consciências! A quantos<br />

aconselhou em sonhos, dizendo o que<br />

deviam fazer ou deixar de fazer! A<br />

quantos, que estavam<br />

manifestamente bem no presente,<br />

previu males no futuro!<br />

3 Da mesma maneira, previu para<br />

muitos o fim de seus pecados e lhes<br />

anunciou a graça da salvação.<br />

4 Houve até um que, distinguido por<br />

especial espírito de pureza e<br />

simplicidade, pô-de ter a consolação<br />

de contemplá-lo de maneira especial,<br />

não dada aos outros.<br />

5 Vou contar um caso entre os muitos<br />

que soube por testemunhas de<br />

confiança.<br />

6 No tempo em que Frei João de<br />

Florença foi feito por São Francisco<br />

ministro dos frades da Provença e<br />

estava celebrando o capítulo dos<br />

frades daquela Província, o Senhor<br />

Deus lhe abriu a boca para falar com<br />

a piedade costumeira e fez todos os<br />

frades ouvirem com benévola<br />

atenção.<br />

7 Havia entre eles um irmão<br />

sacerdote, célebre pela fama e mais<br />

ainda pela vida. Chamava-se Monaldo<br />

e sua virtude, fundamentada na<br />

humildade e auxiliada pela oração<br />

freqüente, era protegida pelo escudo<br />

da paciência.<br />

8 Estava participando do capítulo


eructaret (cfr. Ps 44,2) in populo<br />

universo.<br />

9 Qui cum fratribus ferventissime ac<br />

devotissime praedicaret, hoc scilicet<br />

verbum: “Iesus Nazarenus Rex<br />

Iudaeorum (cfr. Ioa 19,19)”, dictus<br />

frater Monaldus respexit ad ostium<br />

domus in qua erant fratres pariter<br />

congregati (cfr. Ios 9,2), et vidit ibi<br />

corporeis oculis beatum Franciscum in<br />

aëre sublevatum, extensis velut in<br />

cruce manibus, benedicentem fratres.<br />

10 Repleti quoque videbantur omnes<br />

consolatione Spiritus Sancti (cfr. Act<br />

9,31), et de concepto salutis gaudio<br />

satis credibile fuit eis quod de visione<br />

ac praesentia patris gloriosissimi<br />

audierunt.<br />

49.<br />

1 Quod vero alienorum cordium<br />

occulta cognoverit, inter multa quae<br />

multi saepius sunt experti, unum, de<br />

quo nulla potest exoriri dubitatio, in<br />

medium proferatur.<br />

2 Frater quidam, Riccerius nomine,<br />

nobilis genere sed nobilior moribus<br />

amator Dei et sui contemptor, cum<br />

pio spiritu et voluntate plenissima<br />

duceretur, ut sancti patris Francisci<br />

gratiam perfecte posset assequi et<br />

habere, timebat valde (cfr. Iudt 8,8),<br />

ne sanctus Franciscus eum occulto<br />

aliquo iudicio abhorreret, et sic a<br />

gratia dilectionis suae ipsum redderet<br />

alienum.<br />

3 Putabat frater ille, quoniam<br />

timoratus erat (cfr. Luc 2,25)<br />

quemcumque sanctus Franciscus<br />

intima charitate dilligeret, dignum<br />

etiam fore divinam gratiam<br />

promereri: e regione vero, cui non se<br />

benevolum ostenderet et placatum,<br />

arbitrabatur eum iram superni iudicis<br />

também Frei Antônio, a quem o<br />

Senhor abrira a inteligência para<br />

compreender as Escrituras, e que<br />

falava de Jesus a todo o povo com<br />

palavras mais doces que o mel.<br />

9 Enquanto Frei Antônio estava<br />

pregando com máximo fervor e<br />

devoção aos frades sobre as palavras:<br />

“Jesus Nazareno, Rei dos Judeus”, o<br />

referido Frei Monaldo olhou para a<br />

porta da casa em que os frades<br />

também estavam reunidos e viu com<br />

seus próprios olhos o bem-aventurado<br />

Francisco elevado no ar, com as mãos<br />

abertas em cruz, abençoando os<br />

frades.<br />

10 Sentiam-se todos cheios de<br />

consolação do Espírito Santo e pela<br />

alegria da salvação que conceberam<br />

puderam crer o que ouviram sobre a<br />

visão e a presença do pai<br />

gloriosíssimo.<br />

49.<br />

1 Para confirmar que conhecia os<br />

segredos dos corações, vou escolher,<br />

entre muitos, um caso que está acima<br />

de qualquer dúvida.<br />

2 Um frade, chamado Ricério, nobre<br />

de nascimento e mais ainda por sua<br />

vida, que amava a Deus e fazia pouco<br />

de si mesmo, queria piedosa e<br />

ardentemente conseguir todo afeto do<br />

santo pai Francisco e por isso tinha<br />

muito medo de que o santo deixasse<br />

de gostar dele por algum motivo<br />

oculto, privando-o assim do seu afeto.<br />

3 Muito timora-to, julgava o frade que<br />

aquele a quem São Francisco muito<br />

amasse seria digno de merecer a<br />

graça de Deus. Pelo contrário, achava<br />

que mereceria o castigo do juiz eterno<br />

aquele que não merecesse sua<br />

benevolência e atenção.<br />

4 Estava sempre pensando nisso, e<br />

até falava consigo mesmo em<br />

silêncio, sem revelar a ninguém o seu<br />

segredo.


incursurum.<br />

4 Haec autem dictus frater volvebat in<br />

animo, haec secum frequenter tacitus<br />

(cfr. Gen 24,45) loquebatur, nulli<br />

prorsus revelans suae cogitationis<br />

arcanum.<br />

50.<br />

1 Caeterum cum die quadam beatus<br />

pater in cellula esset orans, et dictus<br />

frater solita cogitatione turbatus<br />

venisset ad locum, sanctus Dei (cfr.<br />

Luc 4,34) et adventum eius cognovit<br />

et quod volvebat animo intellexit.<br />

2 Statim proinde fecit eum ad se<br />

vocari, et dixit ad eum: “Nulla te<br />

conturbet tentatio, fili, nulla cogitatio<br />

exacerbet, quoniam carissimus mihi<br />

es, et inter praeci-pue mihi caros mea<br />

dilectione ac familiaritate dignum te<br />

noveris.<br />

3 Securus ad me intra, quando<br />

volueris, et de familiaritate sume<br />

facundiam”.<br />

4 Miratus est frater dictus admiratione<br />

permaxima, et exinde reverentior<br />

factus, quantum crevit in gratia sancti<br />

patris tantum coepit in Dei<br />

misericordia fiducialius dilatari.<br />

5 Quam aegre, pater sancte, tuam<br />

debent absentiam ferre qui omnino<br />

desperant in terris ultra tui similem<br />

invenire.<br />

6 Iuva, quaesumus, intercessione,<br />

quos obvolutos cernis noxia labe<br />

peccati.<br />

7 Cum esses omnium iustorum spiritu<br />

iam repletus, futura praevidens et<br />

praesentia sciens, ut omnem<br />

iactantantiam fugeres, sanctae<br />

simplicitatis semper imaginem<br />

praeferebas.<br />

8 Sed ad superiora recurramus,<br />

historiae ordinem requirentes.<br />

Caput XIX - De custodia qua super<br />

fratres vigilabat, et de contemptu<br />

sui et vera humilitate.<br />

50.<br />

1 Um dia, quando o santo pai estava<br />

rezando em sua cela e o referido<br />

frade apareceu por ali, perturbado<br />

pelo pensamento de sempre, o santo<br />

de Deus teve conhecimento tanto de<br />

sua chegada como de sua<br />

preocupação.<br />

2 Imediatamente mandou chamá-lo e<br />

lhe disse: “Filho, não te deixes<br />

perturbar por nenhuma tentação.<br />

Nenhum pensamento te angustie. Eu<br />

gosto muito de ti, e podes ficar<br />

sabendo que estás entre os que mais<br />

estimo e és digno de minha amizade.<br />

3 Podes vir aqui quando quiseres, e<br />

falar comigo com toda a confiança”. 4<br />

O frade ficou admiradíssimo e<br />

aumentou sua veneração: começou a<br />

crescer com confiança ainda maior na<br />

misericórdia de Deus na medida em<br />

que cresceu na amizade do santo pai.<br />

5 Como deve ser duro suportar tua<br />

ausência, pai santo, por quem já<br />

desanimou de encontrar outro igual a<br />

ti nesta terra!<br />

6 Rogamos que ajudes com tua<br />

intercessão os que vês envolvidos nos<br />

laços do pecado.<br />

7 Estavas cheio do espírito de todos<br />

os justos, previas o futuro e conhecias<br />

o presente. Apesar disso, sempre te<br />

destacavas pela simplicidade, para<br />

fugir da vanglória.<br />

8 Mas, voltemos atrás, para retomar<br />

a ordem histórica.<br />

Capítulo 19 - Do cuidado que<br />

tinha pelos irmãos e do desprezo<br />

de si mesmo e da verdadeira<br />

humildade


51.<br />

1 Reversus est vir beatissimus<br />

Franciscus corporaliter ad fratres<br />

suos, a quibus, sicut dictum est,<br />

numquam spiritualiter recedebat.<br />

2 Cauta et diligenti examinatione<br />

omnium acta perquirens, felici semper<br />

curiositate in subditis ferebatur, nihil<br />

impune relinquens, si quid minus recti<br />

deprehenderet perpetratum.<br />

3 Et primo quidem spiritualia vitia<br />

decernebat, deinde diiudicabat<br />

corporalia, ad ultimum exstirpans<br />

occasiones omnes, quae peccatis<br />

solent aditum aperire.<br />

4 Omni studio, omni sollicitudine<br />

custodiebat sanctam et dominam<br />

paupertatem, non patiens, ne quando<br />

ad superflua perveniret, nec vasculum<br />

in domo aliquod residere, cum sine<br />

ipso utcumque posset extremae<br />

necessitatis evadere servitutem.<br />

5 Impossibile namque fore aiebat<br />

satisfacere necessitati et voluptati non<br />

obedire.<br />

6 Cocta cibaria vix aut rarissime<br />

admittebat, admissa vero saepe aut<br />

conficiebat cinere, aut condimenti<br />

saporem aqua frigida exstinguebat.<br />

7 O quoties per mundum ambulans ad<br />

praedicandum Evangelium Dei (cfr.<br />

Rom 1,1), vocatus ad prandium a<br />

magnis principibus, qui eum miro<br />

venerabantur affectu, gustatis<br />

parumper carnibus propter<br />

observantiam sancti Evangelii,<br />

reliquum, quod comedere videbatur,<br />

deponebat in sinu, manu ori adducta,<br />

ne quis posset perpendere quod<br />

agebat.<br />

8 De potu vini quid dicam, cum nec<br />

ipsam aquam, desiderio sitis<br />

aestuans, ad sufficientiam libere<br />

pateretur?<br />

51.<br />

1 São Francisco voltou materialmente<br />

ao convívio dos seus frades, embora<br />

espiritualmente jamais se tivesse<br />

afastado, como dissemos.<br />

2 Interessava-se continuamente pelos<br />

seus, procurando saber com<br />

prudência e atenção o que todos<br />

estavam fazendo, e não deixava de<br />

repreendê-los por alguma coisa<br />

errada que descobrisse.<br />

3 Olhava primeiro os defeitos<br />

espirituais, depois os exteriores, e por<br />

último tratava de remover todas as<br />

ocasiões que costumam abrir as<br />

portas aos pecados.<br />

4 Com todo o cuidado e especial<br />

solicitude cuidava da santa senhora<br />

pobreza. Para impedir que se<br />

chegasse a ter coisas supérfluas, não<br />

permitia que tivessem em casa a<br />

menor vasilha, se fosse possível<br />

passar sem ela sem cair na extrema<br />

necessidade.<br />

5 Dizia que era impossível satisfazer a<br />

necessidade sem condescender com o<br />

prazer.<br />

6 Nunca ou raramente admitiu pratos<br />

cozidos. Se os aceitava, muitas vezes<br />

misturava-lhes cinza ou lhes tirava o<br />

sabor do tempero com água fria.<br />

7 Quantas vezes, andando pelo<br />

mundo a pregar o Evangelho de Deus,<br />

foi convidado para almoçar com<br />

grandes príncipes que tinham toda<br />

admiração e veneração por ele, e mal<br />

provava os pratos de carne para<br />

observar o santo Evangelho: ia<br />

guardando o resto dentro da roupa,<br />

embora parecesse estar comendo.<br />

Punha a mão na frente da boca, para<br />

que ninguém percebesse o que estava<br />

fazendo.<br />

8 Quanto a tomar vinho, que poderei<br />

dizer, se até quando estava morto de<br />

sede não admitia beber a água que


52.<br />

1 Accubitum vero suum (cfr. Cant<br />

1,11), ubique receptus hospitio, nullis<br />

sinebat stramentis seu vestibus<br />

operiri, sed nuda humus, tunicula<br />

interposita, nuda suscipiebat membra.<br />

2 Cum quandoque corpusculum suum<br />

somni beneficio recrearet, saepius<br />

sedens, nec aliter se deponens<br />

dormiebat, pro cervicali ligno vel<br />

lapide utens.<br />

3 Cum comedendi aliquid suscitaretur,<br />

ut moris est, appetitus, vix<br />

acquiescebat illud postmodum<br />

manducare.<br />

4 Accidit namque quadam vice, cum<br />

infirmitate gravatus aliquantulum<br />

pullorum carnium comedisset,<br />

resumptis utcumque corporis viribus,<br />

introivit Assisii civitatem.<br />

5 Cumque pervenisset ad portam<br />

civitatis (cfr. Luc 7,12) , praecepit<br />

cuidam fratri qui cum eo erat, ut<br />

funem collo eius ligaret et sic eum<br />

quasi latronem per totam traheret<br />

civitatem, voce praeconis clamans et<br />

dicens: “Ecce, videte glutonem, qui<br />

impinguatus est carnibus gallinarum,<br />

quas vobis ignorantibus, manducavit”.<br />

6 Accurrebant proinde multi ad tam<br />

ingens spectaculum, et ingeminatis<br />

suspiriis collacrimantes, aiebant: “Vae<br />

nobis miseris, quorum vita tota<br />

versatur in sanguine, et in luxuriis et<br />

ebrietatibus corda et corpora<br />

enutrimus”.<br />

7 Sicque compuncti corde (cfr. Act<br />

2,37), ad melioris vitae statum tanto<br />

provocabantur exemplo.<br />

53.<br />

1 Multa quoque in hunc modum<br />

saepissime faciebat, ut et se ipsum<br />

perfecte contemneret et ad honorem<br />

perpetuum caeteros invitaret.<br />

2 Factus erat sibi tamquam vas<br />

perditum (cfr. Ps 30,13), nullo timore,<br />

bastasse?<br />

52.<br />

1 Onde quer que se hospedasse, não<br />

permitia que sua cama tivesse<br />

colchão e cobertas: era o chão nú que<br />

recebia seu corpo despido, em cima<br />

da túnica.<br />

2 Nas poucas vezes que permitia a<br />

seu frágil corpo o favor do sono, era<br />

quase sempre sentado e sem se<br />

encostar, usando no lugar do<br />

travesseiro algum tronco ou pedra.<br />

3 Quando, como é natural, tinha<br />

desejo de comer, só a custo se<br />

permitia satisfazê-lo.<br />

4 Uma vez, estando doente, comeu<br />

um bocado de carne de galinha. Logo<br />

que recuperou as forças foi até Assis.<br />

5 Chegando à porta da cidade,<br />

mandou ao frade que o acompanhava<br />

que lhe amarrasse uma corda no<br />

pescoço e o conduzisse assim, feito<br />

um ladrão, por toda a cidade,<br />

clamando como um pregoeiro:<br />

“Vejam o comilão que engordou com<br />

carne de galinha, que comeu sem<br />

vocês saberem”.<br />

6 Muita gente correu para ver o<br />

estranho espetáculo e se pôs a chorar<br />

e a gemer dizendo: “Pobres de nós,<br />

que passamos nossa vida cometendo<br />

crimes e que saciamos o coração e o<br />

corpo com luxúrias e bebedeiras!”<br />

7 E assim, de coração compungido,<br />

foram chamados a uma vida melhor<br />

por tão grande exemplo.<br />

53.<br />

1 Tinha atitudes dessas com muita<br />

freqüência, tanto para desprezar-se<br />

com perfeição como para convidar os<br />

outros a uma honra que não se<br />

acaba.<br />

2 Julgava-se desprezível, sem temor


nulla sollicitudine pro corpore<br />

oneratus, strenuissime obiciebat<br />

ipsum contumeliis, ne ipsius amore<br />

temporale aliquid concupiscere<br />

cogeretur.<br />

3 Verus sui contemptor omnes<br />

seipsos contemnere verbo et exemplo<br />

utiliter instruebat.<br />

4 Quid enim? Magnificabatur ab<br />

omnibus (cfr. Luc 4,15) et laudabili<br />

iudicio efferebatur a cunctis, sed solus<br />

ipse se vilissimum reputabat, solus se<br />

ardentissime contemnebat.<br />

5 Saepe namque ab omnibus<br />

honoratus, dolore nimio sauciabatur<br />

et favorem humanum pro foribus<br />

arcens, faciebat sibi e regione ab<br />

aliquo exprobrari.<br />

6 Vocabat quoque ad se fratrem<br />

aliquem, dicens ei: “Per obedientiam<br />

tibi dico, ut mihi duriter iniurieris et<br />

contra istorum mendacia vera<br />

loquaris”.<br />

7 Cumque frater ille, licet invitus,<br />

eum rusticum, mercenarium et<br />

inutilem diceret, subridens et<br />

applaudens plurimum, respondebat:<br />

8 “Benedicat tibi Dominus! (Num<br />

6,24)”, quia verissima loqueris; talia<br />

enim decet audire filium Petri de<br />

Bernardone!”. 9 Sic loquens nativitatis<br />

suae humilia primordia recolebat.<br />

54.<br />

1 Nam ut se perfecte contemptibilem<br />

demonstraret et verae confessionis<br />

exemplum caeteris exhiberet, cum in<br />

aliquo delinquebat, non erubescebat<br />

illud in praedicatione coram omni<br />

populo confiteri.<br />

2 Imo si forte sinistra cogitatione de<br />

aliquo tangeretur, vel casu quoddam<br />

invectionis emitteret verbum, statim<br />

cum omni humilitate illimet, de quo<br />

sinistrum quidpiam cogitaverat vel<br />

dixerat, peccatum confitens, ab eo<br />

veniam postulabat.<br />

3 Totius innocentiae conscientia testis<br />

nem preocupação pelo corpo, que<br />

expunha valentemente aos maus<br />

tratos, para não ser levado por seu<br />

amor a cobiçar alguma coisa terrena<br />

3 Verdadeiro desprezador de si<br />

mesmo, sabia ensinar os outros a se<br />

desprezarem também, falando e<br />

dando exemplo.<br />

4 Resultado: era exaltado por todos e<br />

todo mundo o tinha em alta conta,<br />

pois só ele mesmo se julgava o mais<br />

vil e só ele se desprezava com ardor.<br />

5 Muitas vezes sentia uma dor imensa<br />

quando era venerado por todos e,<br />

para se livrar da consideração<br />

humana, encarregava alguém de o<br />

insultar.<br />

6 Também chamava algum irmão e<br />

lhe dizia: “Mando-te por obediência<br />

que me injuries com dureza e que<br />

digas a verdade contra a mentira<br />

dessa gente”.<br />

7 E quando o irmão, contra a<br />

vontade, o chamava de vilão,<br />

mercenário e parasita, respondia<br />

sorrindo e aplaudindo bastante:<br />

8 “O Senhor te abençoe porque estás<br />

falando as coisas mais verdadeiras. É<br />

isso que o filho de Pedro de<br />

Bernardone precisa ouvir!”<br />

9 Dizia isso para lembrar sua origem<br />

humilde.<br />

54.<br />

1 Para mostrar quanto era desprezível<br />

e para dar aos outros um exemplo de<br />

confissão sincera, quando cometia<br />

alguma falta, não se envergonhava de<br />

confessá-la na pregação, diante de<br />

todo o povo.<br />

2 Até mais: se tinha algum<br />

pensamento desfavorável sobre<br />

alguém, ou por acaso tivesse dito<br />

alguma palavra mais dura, confessava<br />

na mesma hora e humildemente o<br />

pecado à própria pessoa de quem<br />

tinha pensado ou dito mal, e lhe pedia<br />

perdão.


non sinebat eum quiescere, omni<br />

sollicitudine (cfr. 2Cor 8,7) se<br />

custodiens, donec vulnus mentis<br />

mulcendo sanaret.<br />

4 In omni certe genere notabilium<br />

proficere, non prospici cupiebat,<br />

modis omnibus fugiens admirationem,<br />

ne umquam incurreret vanitatem.<br />

5 Heu nobis, qui sic te amisimus,<br />

digne pater, totius beneficientiae ac<br />

humilitatis exemplar: iusto quippe<br />

iudicio (cfr. Deut 16,18) amisimus,<br />

quem habentes cognoscere non<br />

curavimus!<br />

Caput XX - De desiderio quo ad<br />

suscipiendum martyrium<br />

ferebatur Hispaniam primo,<br />

deinde Syriam deambulans, et<br />

quomodo Deus per eum nautas de<br />

periculo, multiplicatis cibariis<br />

liberavit.<br />

55.<br />

1 Amore divino fervens, beatissimus<br />

pater Franciscus studebat semper ad<br />

fortia mittere manum (cfr. Prov<br />

31,19), et dilatato corde viam<br />

mandatorum (cfr. Ps 118,32) Dei<br />

ambulans, perfectionis summam<br />

attingere cupiebat.<br />

2 Sexto namque conversionis suae<br />

anno, sacri martyrii desiderio maxime<br />

flagrans, ad praedicandam fidem<br />

christianam et poenitentiam Saracenis<br />

et caeteris infidelibus, ad partes<br />

Syriae voluit transfetare. 3 Qui cum<br />

navem quamdam, ut illuc tenderet,<br />

intravisset, ventis contrariis flantibus,<br />

in partibus Sclavoniae cum caeteris<br />

navigantibus se invenit.<br />

4 Videns autem a tanto desiderio se<br />

fraudatum, facto modico temporis<br />

intervallo, nautas quosdam Anconam<br />

3 Mesmo que não pudesse fazer a si<br />

mesmo nenhuma censura, pela<br />

solicitude com que se guardava, sua<br />

consciência não lhe dava descanso<br />

enquanto não conseguia curar com<br />

bondade a ferida espiritual.<br />

4 Gostava de progredir em todo tipo<br />

de empreendimentos, mas não queria<br />

aparecer, fugindo à admiração por<br />

todos os meios, para não cair na<br />

vaidade.<br />

5 Pobres de nós, que te perdemos,<br />

pai digno e exemplo de toda bondade<br />

e humildade. Foi merecidamente que<br />

te perdemos, porque quando te<br />

possuíamos não nos preocupamos em<br />

te conhecer!<br />

Capítulo 20 - Do desejo de<br />

martírio que o levou primeiro à<br />

Espanha e depois à Síria. E como,<br />

por sua intercessão, Deus livrou<br />

os marinheiros do perigo,<br />

multiplicando a comida<br />

55.<br />

1 Ardendo em amor de Deus, o santo<br />

pai Francisco sempre quis<br />

empreender as coisas mais difíceis, e<br />

percorrendo o caminho dos<br />

mandamentos do Senhor com o<br />

coração aberto, queria atingir o cume<br />

da perfeição.<br />

2 No sexto ano de sua conversão,<br />

inflamado em veemente anseio do<br />

santo martírio, quis navegar para a<br />

região da Síria, para pregar a fé cristã<br />

e a penitência aos sarracenos e<br />

outros infiéis.<br />

3 Tomou um navio que ia para lá,<br />

mas sopravam ventos contrários e foi<br />

parar com os outros navegantes na<br />

Esclavônia.<br />

4 Vendo-se frustrado em tão vivo<br />

desejo, pediu pouco tempo depois a<br />

uns marinheiros que iam para Ancona<br />

que o levassem, porque naquele ano


tendentes, ut eum secum ducerent<br />

exoravit, quoniam eo in anno vix ulla<br />

navis potuit ad partes Syriae<br />

transmeare.<br />

5 Verum illis hoc agere pertinacius<br />

recusantibus propter expensarum<br />

defectum, sanctus Dei confidens<br />

plurimum de Domini bonitate, navem<br />

latenter cum socio introivit.<br />

6 Adfuit, divina providentia, tunc<br />

quidam, omnibus ignorantibus, secum<br />

necessaria victus ferens, qui<br />

quemdam Deum timentem (cfr. Iob<br />

1,1) de navi ad se vocavit et ait ad<br />

eum: “Tolle tecum (cfr. Tob 11,4)<br />

haec omnia, et pauperibus his in navi<br />

latitantibus necessitatis tempore (cfr.<br />

Sir 8,12) fideliter exhibebis.<br />

7 Sicque factum est ut, cum,<br />

tempestate nimia exorta, per multos<br />

dies laborantes in remigando (cfr. Mar<br />

6,48), cibaria omnia consumpsissent,<br />

sola pauperis Francisci cibaria<br />

superessent.<br />

8 Quae in tantum divina gratia et<br />

virtute multiplicata sunt ut, cum<br />

adhuc plurium dierum forent<br />

navigationis itinera, ex sui copia<br />

usque ad portum Anconae omnium<br />

necessitatibus plenissime subvenirent.<br />

9 Videntes itaque nautae se per<br />

servum Dei Franciscum maris pericula<br />

evasisse, gratias egerunt omnipotenti<br />

Deo (cfr. Sir 50,19), qui semper in<br />

servis suis mirabilem et amabilem<br />

ostendit.<br />

56.<br />

1 Servus Dei excelsi (cfr. Dan 3,93)<br />

Franciscus, relinquens mare, terram<br />

deambulabat, eamque verbi vomere<br />

scindens (cfr. Deut 21,3), seminat<br />

semen vitae, fructum ( cfr. Mat 13,3)<br />

proferens benedictum.<br />

2 Statim namque quamplures boni et<br />

idonei viri, clerici et laici, fugientes<br />

mundum (cfr. 2Pet 1,4) et diabolum<br />

viriliter elidentes, gratia et voluntate<br />

quase nenhum navio pôde ir para a<br />

Síria.<br />

5 Como eles se recusassem<br />

firmemente a levá-lo, porque não<br />

podia pagar, o santo confiou muito na<br />

vontade do Senhor e entrou<br />

escondido no navio com o seu<br />

companheiro.<br />

6 Por providência divina, uma pessoa<br />

que ninguém conhecia chegou<br />

trazendo provisões, chamou um<br />

homem temente a Deus que ia no<br />

navio e lhe disse: “Leva contigo tudo<br />

isto e, quando for necessário, deverás<br />

dá-las fielmente aos pobres que estão<br />

escondidos nesse navio”.<br />

7 E assim aconteceu que, levantandose<br />

uma tempestade enorme,<br />

passaram dias lutando com os remos<br />

e consumiram todas as provisões,<br />

sobrando apenas a comida do pobre<br />

Francisco.<br />

8 Mas, pela graça e o poder de Deus,<br />

essa comida se multiplicou de tal<br />

modo que, embora tenham passado<br />

muitos outros dias a navegar, foi<br />

suficiente para satisfazer bem a<br />

necessidade de todos, até chegarem<br />

ao porto de Ancona.<br />

9 Quando os marinheiros perceberam<br />

que tinham escapado dos perigos do<br />

mar por intermédio do servo de Deus<br />

São Francisco, deram graças ao<br />

Senhor todo-poderoso, que em seus<br />

servidores sempre se mostra bondoso<br />

e admirável.<br />

56.<br />

1 Deixando o mar, Francisco, servo<br />

de Deus altíssimo, caminhou pela<br />

terra e, abrindo-a com o arado da<br />

palavra, semeou a semente da vida,<br />

produzindo um fruto abençoado.<br />

2 Bem depressa muitos homens de<br />

valor, clérigos e leigos, fugindo do<br />

mundo e escapando valorosamente<br />

ao demônio, por graça e vontade do<br />

Altíssimo, seguiram sua vida e seu


Altissimi, vita et proposito eum<br />

devote secuti sunt.<br />

3 Sed licet electissimorum fructuum<br />

evangelicus palmes copiam ex se<br />

producat, martyrii tamen sublime<br />

propositum et desiderium ardens in<br />

eo nullo modo frigescit.<br />

4 Post non multum enim temporis<br />

(cfr. Mat 25,19) versus Marrochium<br />

iter arripuit, ut Miramolino et<br />

complicibus suis Christi Evangelium<br />

praedicaret.<br />

5 Tanto namque desiderio ferebatur,<br />

ut peregrinationis suae quandoque<br />

relinqueret comitem (cfr. 2Cor 8,19),<br />

et ad exsequendum propositum<br />

spiritu ebrius festinaret.<br />

6 Sed bonus Deus, cui mei et<br />

multorum sola benignitate placuit<br />

recordari, cum iam ivisset usque ad<br />

Hispaniam, in faciem ei restitit (cfr.<br />

Gal 2,11), et ne ultra procederet,<br />

aegritudine intentata, eum a coepto<br />

itinere revocavit.<br />

57.<br />

1 Revertente quoque ipso ad<br />

ecclesiam Sanctae Mariae de<br />

Portiuncula, tempore non multo post,<br />

quidam litterati viri et quidam nobiles<br />

ei gratissime adhaeserunt.<br />

2 Quos ipse, ut erat animo<br />

nobilissimus et discretus, honorifice<br />

atque digne pertractans, quod suum<br />

erat unicuique piissime impendebat.<br />

3 Revera discretione praecipua<br />

praeditus, considerabat prudenter in<br />

omnibus cunctorum graduum<br />

dignitatem.<br />

4 Sed nondum valet quiescere, quin<br />

beatum impetum animi sui adhuc<br />

ferventius exsequatur.<br />

5 Nam tertio decimo anno<br />

conversionis suae ad partes Syriae<br />

pergens, cum quotidie bella inter<br />

christianos et paganos fortia et dura<br />

ingruerent, assumpto secum socio,<br />

conspectibus Soldani Saracenorum se<br />

caminho.<br />

3 Todavia, embora produzissem frutos<br />

abundantes e saborosos, como a<br />

palmeira do Evangelho, não bastaram<br />

para esfriar a sua decisão sublime do<br />

martírio ardentemente desejado.<br />

4 Pois algum tempo depois<br />

empreendeu uma viagem a Marrocos,<br />

para pregar o Evangelho de Cristo ao<br />

Miramolim e a seus sequazes.<br />

5 Seu entusiasmo era tanto que, às<br />

vezes, deixava para trás seu<br />

companheiro de viagem, na pressa de<br />

realizar seu intento com verdadeira<br />

embriaguez espiritual.<br />

6 Mas o bom Deus lembrou-se em<br />

sua misericórdia de mim e de muitos<br />

outros, e se opôs frontalmente a ele<br />

quando já tinha chegado à Espanha,<br />

impedindo-o de continuar o caminho<br />

por uma doença que o fez voltar<br />

atrás.<br />

57.<br />

1 Não fazia muito tempo que tinha<br />

voltado a Santa Maria da Porciúncula,<br />

quando alguns homens de letras e<br />

alguns nobres juntaram-se a ele com<br />

grande satisfação. 2 A estes, sempre<br />

educado e discreto, tratou com<br />

respeito e dignidade, servindo<br />

piedosamente a cada um conforme<br />

lhe cabia.<br />

3 Dotado de especial discrição, sabia<br />

respeitar, em todos, os graus do seu<br />

valor.<br />

4 Mas ainda não podia ficar<br />

sossegado, deixando de seguir com<br />

fervor o seu sagrado impulso.<br />

5 No décimo terceiro ano de sua<br />

conversão, foi para a Síria e, embora<br />

recrudescessem cada dia terríveis e<br />

duros combates entre cristãos e<br />

pagãos, não teve medo de se<br />

apresentar ao sultão dos sarracenos,<br />

levando um companheiro.


non timuit praesentare.<br />

6 Sed quis enarrare sufficiat, quanta<br />

coram eo mentis constantia<br />

consistebat, quanta illi virtute animi<br />

loquebatur, quanta facundia et fiducia<br />

legi christianae insultantibus<br />

respondebat?<br />

7 Nam primo quam ad Soldanum<br />

accederet, captus a complicibus,<br />

contumeliis affectus, attritus<br />

verberibus non terretur, comminatis<br />

suppliciiis non veretur, morte<br />

intentata non expavescit.<br />

8 Et quidem licet a multis satis hostili<br />

animo et mente adversa exprobratus<br />

fuisset, a Soldano tamen honorifice<br />

plurimum est suceptus.<br />

9 Honorabat eum prout poterat, et<br />

oblatis muneribus multis, ad divitias<br />

mundi animum eius inflectere<br />

conabatur:<br />

10 sed cum vidisset eum strenuissime<br />

omnia velut stercora contemnentem,<br />

admiratione maxima repletus est et<br />

quasi virum omnibus dissimilem<br />

intuebatur eum;<br />

11 permotus est valde verbis eius et<br />

eum libentissime audiebat (cfr. Mar<br />

6,20).<br />

12 In omnibus his Dominus ipsius<br />

desiderium non implevit (cfr. Ps<br />

126,5), praerogativam illi reser-vans<br />

gratiae singularis.<br />

Caput XXI - De praedicatione<br />

avium et obedientia creaturarum.<br />

58.<br />

1 Interea dum, sicut dictum est, multi<br />

appositi sunt (cfr. Act 2,41) ad<br />

fratres, beatissimus pater Franciscus<br />

iter faciebat per vallem Spoletanam.<br />

2 Qui ad locum quemdam applicuit<br />

prope Mevanium, in quo diversis<br />

generis congregata erat avium<br />

maxima multitudo, columbarum<br />

videlicet, cornicularum et aliarum<br />

6 Quem vai poder contar a coragem<br />

com que se manteve diante dele, a<br />

fortaleza com que falou, a eloqüência<br />

e a confiança com que respondeu aos<br />

que insultavam a lei cristã?<br />

7 Preso pelos guardas antes de<br />

chegar ao sultão, não se assustou<br />

nem quando foi ofendido e açoitado,<br />

não recuou diante de suplícios e não<br />

ficou com medo nem da ameaça de<br />

morte.<br />

8 Foi maltratado por muitos que eram<br />

hostis e adversos, mas o sultão o<br />

recebeu muito bem.<br />

9 Reverenciou-o quanto lhe foi<br />

possível e lhe ofereceu muitos<br />

presentes, tentando convertê-lo para<br />

o espírito mundano.<br />

10 Mas, quando viu que ele<br />

desprezava valentemente todas as<br />

coisas como se não passassem de<br />

esterco, ficou admiradíssimo e olhava<br />

para ele como um homem diferente.<br />

11 Ficou muito comovido com suas<br />

palavras e o ouviu de muito boa<br />

vontade.<br />

12 Apesar de tudo isso, o Senhor não<br />

satisfez o seu desejo, pois lhe estava<br />

reservando o privilégio de uma graça<br />

especial.<br />

Capítulo 21 - Da pregação aos<br />

pássaros e da obediência das<br />

criaturas<br />

58.<br />

1 Enquanto, como dissemos, eram<br />

muitos os que se juntavam aos<br />

irmãos, o santo pai Francisco<br />

percorria o vale de Espoleto.<br />

2 Chegando perto de Bevagna,<br />

encontrou uma multidão enorme de<br />

pássaros de todas as espécies, como<br />

pombas, gralhas e outras que


quae vulgo monaclae vocantur.<br />

3 Has cum vidisset beatissi-mus<br />

servus Dei Franciscus, quia homo<br />

maximi fervoris erat, magnum etiam<br />

circa inferiores et irrationabiles<br />

creaturas pietatis atque dulcedinis<br />

gerens affectum, alacriter cucurrit ad<br />

eas, in via sociis derelictis.<br />

4 Cum autem satis prope iam esset,<br />

videns quod eum praestolarentur,<br />

ipsas more solito salutavit.<br />

5 Sed admirans non modicum,<br />

quomodo aves non surrexissent in<br />

fugam, uti facere solent, ingenti<br />

repletus gaudio, humiliter deprecatus<br />

est eas, ut verbum Dei deberent<br />

audire.<br />

6 Et inter plura quae locutus est eis,<br />

haec quoque adiunxit: “Fratres mei,<br />

volucres, multum debetis laudare<br />

creatorem vestrum et ipsum diligere<br />

semper, qui dedit vobis plumas ad<br />

induendum, pennas ad volandum, et<br />

quidquid necesse fuit vobis.<br />

7 Nobiles vos fecit Deus inter<br />

creaturas suas et in puritate aeris<br />

vobis contulit mansionem, quoniam<br />

cum neque seminetis, neque metatis<br />

(cfr. Luc 12,24), ipse nihilominus sine<br />

omni vestra sollicitudine vos protegit<br />

et gubernat”.<br />

8 Ad haec aviculae illae, ut ipse<br />

dicebat et qui cum eo fuerant fratres,<br />

miro modo secundum naturam suam<br />

exsultantes, coeperunt extendere<br />

collum, protendere alas, aperire os et<br />

in illum respicere.<br />

9 Ipse vero transiens per medium<br />

illarum ibat (cfr. Luc 4,30) et<br />

revertebatur, cum tunica sua capita<br />

earum contingens et corpora.<br />

10 Benedixit denique ipsis et, signo<br />

crucis facto, licentiam tribuit ut ad<br />

locum alium transvolarent.<br />

11 Beatus autem pater ibat cum sociis<br />

suis per viam gaudens (cfr. Act 8,39),<br />

et gratias agebat Deo (cfr. Act 27,35),<br />

quem omnes creaturae confessione<br />

vulgarmente chamam de corvos.<br />

3 Quando os viu, o servo de Deus<br />

Francisco, que era homem de grande<br />

fervor e tinha um afeto muito grande<br />

mesmo pelas criaturas inferiores e<br />

irracionais, correu alegremente para<br />

eles, deixando os companheiros no<br />

caminho.<br />

4 Aproximou-se e vendo que o<br />

esperavam sem medo,<br />

cumprimentou-os como era seu<br />

costume.<br />

5 Mas ficou muito admirado porque as<br />

aves não fugiram como fazem sempre<br />

e, cheio de alegria, pediu<br />

humildemente que ouvissem a<br />

palavra de Deus.<br />

6 Entre muitas outras coisas, disselhes<br />

o seguinte: Passarinhos, meus<br />

irmãos, vocês devem sempre louvar o<br />

seu Criador e amá-lo, porque lhes deu<br />

penas para vestir, asas para voar e<br />

tudo de que vocês precisam.<br />

7 Deus lhes deu um bom lugar entre<br />

as suas criaturas e lhes permitiu<br />

morar na limpidez do ar, pois embora<br />

vocês não semeiem nem colham, não<br />

precisam se preocupar porque Ele<br />

protege e guarda vocês”.<br />

8 Quando os passarinhos ouviram<br />

isso, conforme ele mesmo e seus<br />

companheiros contaram depois,<br />

fizeram uma festa à sua maneira,<br />

começando a espichar o pescoço, a<br />

abrir as asas e a olhar para ele.<br />

9 Ele ia e voltava pelo meio deles<br />

roçando a túnica por suas cabeças e<br />

corpos.<br />

10 Depois abençoou-os e, fazendo o<br />

sinal da cruz, deu-lhes licença para<br />

voar.<br />

11 Com os companheiros, o bemaventurado<br />

pai continuou alegre pelo<br />

seu caminho, dando graças a Deus, a<br />

quem todas as criaturas louvam com<br />

humilde reconhecimento.<br />

12 Como já era um homem simples<br />

não pela natureza mas pela graça,


supplici venerantur.<br />

12 Cum esset iam simplex gratia non<br />

natura, coepit se negligentiae<br />

incusare, quod olim non praedicaverit<br />

avibus, postquam audirent tanta cum<br />

reverentia verbum Dei.<br />

13 Sicque factum est, ut ab illo die<br />

cuncta volatilia, cuncta animalia<br />

cunctaque reptilia et etiam creaturas<br />

quae non sentiunt, ad laudem et<br />

amorem Creatoris sollicitus<br />

hortaretur, quoniam quotidie,<br />

invocato nomine (cfr. Act 22,16)<br />

Salvatoris, propria experientia<br />

ipsarum obedientiam cognoscebat.<br />

59.<br />

1 Nam cum die quadam ad castrum<br />

nomine Albianum, ut verbum Dei<br />

proponeret, advenisset, ascendens in<br />

eminentiori loco (cfr. Iud 13,16)<br />

spectandus ab omnibus, coepit<br />

silentium postulare.<br />

2 Silentibus vero cunctis et reverenter<br />

adstantibus, hirundines quamplures,<br />

garrientes et perstrepentes multum,<br />

nidificabant in eodem loco.<br />

3 Quibus garrientibus, quia beatus<br />

Franciscus ab hominibus audiri non<br />

poterat, avibus locutus est dicens:<br />

“Sorores meae hirundines, iam<br />

tempus est ut (cfr. Tob 12,20) loquar<br />

et ego, quia vos usque modo satis<br />

dixistis. Audite verbum Domini (cfr. Is<br />

1,10), et estote in silentio et quiete,<br />

donec sermo Domini compleatur (cfr.<br />

2Par 36,21)”.<br />

4 At ipsae aviculae, stupentibus et<br />

mirantibus omnibus qui assistebant,<br />

statim contincuerunt, nec motae sunt<br />

de loco illo, quoadusque praedicatio<br />

finiretur.<br />

5 Illi ergo viri cum vidissent hoc<br />

signum (cfr. Mat 12,38), repleti sunt<br />

admiratione maxima, dicentes: “Vere<br />

hic homo sanctus est (cfr. Luc 23,47)<br />

et amicus Altissimi”.<br />

6 Et festinabant devotione maxima<br />

começou a acusar-se de negligente<br />

por não ter pregado antes para as<br />

aves, que tinham ouvido a palavra de<br />

Deus com tanto respeito.<br />

13 Daí para frente, passou a exortar<br />

com solicitude todos os pássaros,<br />

animais, répteis e até as criaturas<br />

inanimadas a louvarem e amarem o<br />

Criador, já que, por experiência<br />

própria, comprovava todos os dias<br />

como obedeciam quando invocava o<br />

nome do Salvador.<br />

59.<br />

1 Uma vez, chegando ao povoado de<br />

Alviano para pregar a palavra de<br />

Deus, subiu a um lugar mais alto para<br />

poder ser visto por todos e começou a<br />

pedir silêncio.<br />

2 Estando todos calados e esperando<br />

com respeito, uma porção de<br />

andorinhas, que tinham ninho<br />

naquele lugar, faziam uma algazarra<br />

e muito ruído.<br />

3 Como não podia ser ouvido pelas<br />

pessoas, São Francisco dirigiu-se aos<br />

passarinhos dizendo: “Minhas irmãs<br />

andorinhas, já está na hora de eu lhes<br />

falar também, porque até agora vocês<br />

já disseram o suficiente. Ouçam a<br />

palavra de Deus e fiquem quietas e<br />

caladas até o fim do sermão do<br />

Senhor”.<br />

4 Para grande espanto e admiração<br />

de todos os presentes, os passarinhos<br />

logo se aquietaram e não saíram de<br />

seus lugares até que a pregação<br />

acabou.<br />

5 Vendo esse sinal, todos diziam,<br />

maravilhados: “Na verdade, este<br />

homem é um santo e amigo do<br />

Altíssimo”.<br />

6 E corriam com toda a devoção para<br />

pelo menos tocar sua roupa, louvando<br />

e bendizendo a Deus.


vel eius saltem contingere<br />

vestimenta, laudantes et<br />

benedicentes Deum (cfr. Luc 24,53).<br />

7 Et mirum certe, cum ipsae<br />

irrationales creaturae ipsius erga se<br />

affectum pietatis cognoscerent et<br />

amorem dulcissimum praesentirent.<br />

60.<br />

1 Nam cum tempore quodam apud<br />

castrum Graecii moraretur, lepusculus<br />

unus captus laqueo, a fratre quodam<br />

vivus apportatus est ei.<br />

2 Quem videns vir beatissimus,<br />

pietate commotus ait: “Frater<br />

lepuscule, veni ad me. Quare sic te<br />

decipi permisisti?”<br />

3 Statimque a fratre dimissus qui eum<br />

tenebat, ad sanctum confugit et velut<br />

in tutissimo loco, nullo cogente, in<br />

eius sinu (cfr. 2Re 12,3; Luc 16,23)<br />

quievit.<br />

4 Cumque aliquantulum quievisset<br />

ibidem, pater sanctus eum materno<br />

affectu demulcens, dimisit eum, ut<br />

liber ad nemus rediret.<br />

5 Qui cum saepe in terra positus, ad<br />

sancti sinum recurreret, iussit eum<br />

tandem ad silvam, quae propinqua<br />

erat, a fratribus deportari.<br />

6 Simile quiddam contigit de quodam<br />

cuniculo, quod animal valde<br />

indomesticum est, cum esset in insula<br />

laci Perusii.<br />

61.<br />

1 Eodem quoque pietatis affectu erga<br />

pisces ducebatur, quos, cum<br />

opportunitatem haberet, captos in<br />

aquam vivos reiciebat, praecipiens eis<br />

cavere sibi, ne iterum caperentur.<br />

2 Cum enim tempore quodam in lacu<br />

Reatino iuxta quemdam portum in<br />

navicula resideret, piscator quidam<br />

piscem magnum capiens, qui vulgo<br />

dicitur tinca, illum devotus obtulit ei.<br />

3 Qui eum hilariter et benigne<br />

suscipiens, fraterno nomine ipsum<br />

vocare coepit, et extra naviculam eum<br />

7 De fato, era para admirar que até<br />

as criaturas irracionais fossem<br />

capazes de reconhecer o seu afeto<br />

para com elas e de pressentir o seu<br />

carinho.<br />

60.<br />

1 Numa ocasião em que estava<br />

morando no povoado de Grécio, um<br />

irmão foi levar-lhe um filhote de lebre<br />

que caíra vivo numa armadilha.<br />

2 O santo ficou comovido quando o<br />

viu e disse: “Irmã lebre, vem cá.<br />

Como é que isso foi acontecer?”<br />

3 O irmão que a segurava soltou-a e<br />

ela correu para o santo, encontrando<br />

nele o lugar mais seguro, sem que<br />

ninguém a obrigasse, e descansou em<br />

seu regaço.<br />

4 Depois que tinha descansado um<br />

pouquinho, o santo pai, acariciando-a<br />

maternalmente, soltou-a para que<br />

voltasse livre para o mato.<br />

5 Mas, todas as vezes que era posta<br />

no chão, ela voltava para as mãos do<br />

santo, até que este mandou que os<br />

irmãos a levassem para o bosque ali<br />

perto.<br />

6 Coisa parecida aconteceu com um<br />

coelho, animal muito pouco<br />

doméstico, na ilha do lago de Perusa.<br />

61.<br />

1 Tinha a mesma afeição para com os<br />

peixes e, nas oportunidades que teve,<br />

devolveu-os à água, aconselhando-os<br />

a tomarem cuidado para não serem<br />

pescados outra vez.<br />

2 Numa ocasião em que estava numa<br />

barca junto ao porto do lago de Rieti,<br />

um pescador pegou um peixe muito<br />

grande, desses que chamam de<br />

tenca, e lhe deu de presente com<br />

devoção.<br />

3 O santo recebeu-o com alegria e<br />

bondade, começou a chamá-lo de


in aqua reponens, coepit devotus<br />

benedicere nomen Domini (cfr. Ps<br />

112,2).<br />

4 Sicque aliquamdiu, dum in oratione<br />

persisteret, dictus piscis iuxta<br />

naviculam ludens in aqua, non<br />

recedebat de loco, in quo eum<br />

posuerat, donec, oratione completa,<br />

sanctus Dei recedendi sibi licentiam<br />

exhiberet.<br />

5 Sic enim gloriosus pater Franciscus<br />

in via obedientiae ambulans et divinae<br />

subiectionis perfecte iugum<br />

amplectens, in creaturarum<br />

obedientia magnam coram Deo<br />

adeptus est dignitatem.<br />

6 Nam et aqua in vinum ei conversa<br />

est, cum tempore quodam apud<br />

eremum Sancti Urbani aegritudine<br />

gravissima laboraret.<br />

7 Ad cuius gustum tanta facilitate<br />

convaluit, ut divinum fore miraculum,<br />

sicut et erat, ab omnibus crederetur.<br />

8 Et vere sanctus, cui sic obediunt<br />

creaturae, cuius et ad nutum in<br />

alteros usus ipsa transeunt elementa.<br />

Caput XXII - De praedicatione<br />

ipsius apud Esculum, et quomodo<br />

per ea quae manu tetigerat, ipso<br />

absente, sanabantur infirmi.<br />

62.<br />

1 Tempore illo in quo, sicut dictum<br />

est, venerabilis pater Franciscus<br />

volucribus praedicavit, civitates et<br />

castella (cfr. Mat 9,35) circuiens et<br />

ubique benedictionem semina<br />

spargens, ad civitatem Esculanam<br />

applicuit.<br />

2 In qua cum verbum Dei more solito<br />

ferventissime loqueretur, immutatione<br />

dexterae Excelsi (Ps 76,11), tanta<br />

gratia et devotione pene universus<br />

populus est repletus, ut ad<br />

audiendum et videndum eum<br />

anhelantes omnes se invicem<br />

irmão e, colocando-o na água fora da<br />

barca, pôs-se a abençoar<br />

devotamente o nome do Senhor.<br />

4 Enquanto o santo rezava, o peixe<br />

ficou brincando na água, sem se<br />

afastar do lugar em que tinha sido<br />

posto, até que, no fim da oração, o<br />

santo lhe deu licença para ir embora.<br />

5 Foi assim que o glorioso pai São<br />

Francisco, andando pelo caminho da<br />

obediência e escolhendo com<br />

perfeição o jugo da submissão a<br />

Deus, recebeu diante do Senhor a<br />

grande dignidade de ser obedecido<br />

pelas suas criaturas.<br />

6 Uma vez até a sua água foi mudada<br />

em vinho, quando esteve muito<br />

doente na ermida de Santo Urbano.<br />

7 Quando o provou, sarou com tanta<br />

facilidade que todos acreditaram que<br />

era um milagre, como foi de verdade.<br />

8 Só pode ser santa uma pessoa a<br />

quem as criaturas obedecem e à cuja<br />

vontade até os outros elementos se<br />

transformam.<br />

Capítulo 22 - Da sua pregação em<br />

Áscoli, e de como doentes eram<br />

curados por objetos tocados por<br />

sua mão.<br />

62.<br />

1 No tempo em que contamos que<br />

pregou aos pássaros, andava o<br />

venerável Pai pelas cidades e<br />

povoados e, espalhando as sementes<br />

de bênção por toda parte, chegou à<br />

cidade de Ascoli.<br />

2 Pregou aí com todo o fervor, como<br />

costumava e, pela mão de Deus, o<br />

povo quase todo ficou tão cheio de<br />

graça e devoção para ouvi-lo e vê-lo<br />

que se atropelavam uns aos outros.<br />

3 Nessa ocasião, trinta homens,<br />

clérigos e leigos, receberam de sua<br />

mão o hábito da Ordem.


conculcarent (cfr. Luc 12,1).<br />

3 Nam et triginta viri, clerici et laici,<br />

tunc temporis ab ipso sanctae<br />

religionis habitum susceperunt.<br />

4 Tanta erat fides virorum et<br />

mulierum, tanta devotio mentis erga<br />

sanctum Dei, ut felicem se<br />

pronuntiaret qui saltem vel<br />

vestimentum eius (cfr. Mat 21,8)<br />

contingere potuisset.<br />

5 Ingrediente ipso aliquam civitatem,<br />

laetabatur clerus, pulsabantur<br />

campanae, exsultabant viri,<br />

congaudebant feminae, applaudebant<br />

pueri, et saepe, ramis arborum<br />

sumptis, psallentes obviam ei<br />

procedebant.<br />

6 Confundebatur haeretica pravitas,<br />

extollebatur fides Ecclesiae, et<br />

fidelibus iubilantibus, haeretici<br />

latitabant.<br />

7 Nam tanta in eo apparebant insignia<br />

santitatis, quod nemo se illi audebat<br />

verbis opponere, cum ad ipsum<br />

solummodo respiceret frequentia<br />

populorum (cfr. Num 27,22).<br />

8 Inter omnia et super omnia fidem<br />

sanctae Romanae Ecclesiae<br />

servandam, venerandam et<br />

imitandam fore censebat, in qua sola<br />

salus consistit omnium salvandorum.<br />

9 Venerabatur sacerdotes et omnem<br />

ecclesiasticum ordinem nimio<br />

amplexabatur affectu.<br />

63.<br />

1 Offerebant ei populi panes ad<br />

benedicendum, quos longo tempore<br />

reservantes, ad eorum gustum a<br />

diversis aegritudinibus sanabantur.<br />

2 Sic et multoties fide maxima freti<br />

eius tunicam incidebant, ut quasi<br />

nudus aliquando remaneret.<br />

3 Et quod magis est admirandum, si<br />

rem aliquam manu tangeret sanctus<br />

pater, per eam etiam nonnullis<br />

sanitas reddebatur.<br />

4 Nam cum mulier quaedam, in<br />

4 Tanta era a fé dos homens e das<br />

mulheres, e tão grande a devoção<br />

pelo santo de Deus, que se tinha por<br />

feliz quem conseguia pelo menos<br />

tocar-lhe a roupa.<br />

5 Quando entrava em alguma cidade,<br />

alegrava-se o clero, os sinos tocavam,<br />

exultavam os homens, festejavam as<br />

mulheres, as crianças batiam palmas<br />

e, muitas vezes, cortando ramos das<br />

árvores, iam cantando ao seu<br />

encontro.<br />

6 Cobria-se de confusão a perversa<br />

heresia, triunfava a fé da Igreja e,<br />

enquanto os fiéis rejubilavam, os<br />

hereges se escondiam.<br />

7 Pois nele se viam tantos sinais de<br />

santidade que ninguém ousava<br />

contradize-lo, porque a multidão só<br />

olhava para ele.<br />

8 Ele mesmo insistia acima de tudo<br />

na conservação, respeito e prática da<br />

doutrina da santa Igreja Romana, na<br />

qual somente está a salvação para<br />

todos os que devem ser salvos.<br />

9 Venerava os sacerdotes e<br />

reverenciava com profundo afeto toda<br />

a hierarquia eclesiástica.<br />

63.<br />

1 As pessoas apresentavam-lhe pães<br />

para benzer, guardavam-nos por<br />

muito tempo e, saboreando-o,<br />

saravam de diversas doenças.<br />

2 Do mesmo jeito, muitas vezes,<br />

levados pela maior fé, cortavam sua<br />

túnica, de modo que às vezes ficava<br />

quase despido.<br />

3 E o que é mais de admirar, se o<br />

santo pai tocasse alguma coisa com a<br />

mão, também por ela devolvia-se a<br />

saúde a algumas pessoas.


partibus Aretii villulam quamdam<br />

inhabitans, gravida esset, veniente<br />

tempore partus, in pariendo diebus<br />

pluribus laboravit, sicque incredibili<br />

attrita dolore, nec mors nec vita sibi<br />

aliquatenus praestabatur.<br />

5 Vicini et cognati eius audierant (cfr.<br />

Luc 1,58) beatum Franciscum per<br />

viam illam fore ad quamdam eremum<br />

transiturum.<br />

6 Exspectantibus autem illis (cfr. Act<br />

28,6), accidit beatum Franciscum ad<br />

dictum locum per aliam viam (cfr. Mat<br />

2,12) transire: iverat enim eques, eo<br />

quod erat debilis et infirmus.<br />

7 Sed perveniente ipso ad locum, per<br />

quemdam fratrem, nomine Petrum,<br />

equum remisit ad illum virum, qui sibi<br />

eum concesserat intuitu charitatis.<br />

8 Frater Petrus, reducens equum, per<br />

viam illam transivit, in qua mulier<br />

torquebatur.<br />

9 Quem videntes viri terrae illius,<br />

festini cucurrerunt ad eum, putantes<br />

ipsum esse beatum Franciscum; sed<br />

cognoscentes ipsum non esse, tristati<br />

sunt valde (cfr. Mat 18,31) nimis.<br />

10 Tandem coeperunt quaerere inter<br />

se (cfr. Luc 22,23) si posset res aliqua<br />

inveniri, quam manu tetigisset beatus<br />

Franciscus.<br />

11 Cumque in his diu quaerendo<br />

facerent moram (cfr. Mat 24,48),<br />

demum invenerunt freni habenas,<br />

quas ipse manu tenuerat equitando,<br />

extrahentesque frenum ex equi ore,<br />

cui sanctus pater insederat, posuerunt<br />

supra mulierem habenas, quas<br />

propriis manibus contrectaverat ipse;<br />

quae incontinenti, remoto periculo,<br />

cum gaudio peperit et salute.<br />

64.<br />

1 Gualfreducius, Castrum Plebis<br />

inhabitans, homo religiosus, timens et<br />

colens Deum cum omni domu sua<br />

(cfr. Act 10,2), chordam apud se<br />

habebat, qua beatus Franciscus<br />

4 Uma mulher de um povoado perto<br />

de Arezzo estava grávida. Quando<br />

chegou o tempo do parto, passou<br />

vários dias entre a vida e a morte,<br />

com dores incríveis.<br />

5 Seus vizinhos e conhecidos<br />

souberam que São Francisco ia passar<br />

por ali para ir a uma ermida.<br />

6 Ficaram à sua espera, mas<br />

aconteceu que o santo foi para o<br />

referido lugar por outro caminho, pois<br />

estava muito fraco e doente e teve<br />

que ir a cavalo.<br />

7 Mas, ao chegar, mandou um certo<br />

Frei Pedro devolver o cavalo ao<br />

homem que o emprestara por<br />

caridade.<br />

8 Frei Pedro, de volta com o animal,<br />

passou pelo caminho em que a<br />

mulher estava padecendo.<br />

9 Vendo-o aproximar-se, correram<br />

para ele os homens do lugar,<br />

pensando que fosse São Francisco.<br />

Quando viram que não era, ficaram<br />

muito tristes.<br />

10 Finalmente começaram a<br />

perguntar um ao outro se poderiam<br />

encontrar alguma coisa em que São<br />

Francisco tivesse tocado.<br />

11 Demoraram muito tempo<br />

procurando e acabaram encontrando<br />

as rédeas que ele tinha segurado para<br />

cavalgar. Tiraram o freio da boca do<br />

cavalo em que o santo pai tinha<br />

montado, puseram em cima da<br />

mulher as rédeas que ele tinha<br />

apertado em suas mãos.<br />

Imediatamente, livre de perigo, ela<br />

deu à luz com toda alegria e<br />

felicidade.<br />

64.<br />

1 Gualfredúcio, um homem religioso,<br />

que temia e venerava a Deus com<br />

toda a sua família, e morava em Città<br />

della Pieve, tinha consigo uma corda<br />

que São Francisco já tinha usado em


quandoque succinctus fuerat.<br />

2 Accidit autem, ut in terra illa viri<br />

multi et mulieres non paucae variis<br />

infirmitatibus et febribus laborarent.<br />

3 Ibatque praedictus vir per<br />

infirmantium domos, et intincta<br />

chorda in aqua, vel ex piis ipsius<br />

aliquid commiscens in ea, dabat<br />

bibere patientibus, et ita in Christi<br />

nomine (cfr. 1Pet 4,14) sanitatem<br />

consequebantur omnes.<br />

4 Haec autem in absentia beati<br />

Francisci fiebant, et his multo plura,<br />

quae a nobis non possent sermone<br />

longissimo aliquatenus explicari.<br />

5 Verum de iis, quae per eius<br />

praesentiam operari dignatus est<br />

Dominus Deus noster (cfr. Ps 98,9),<br />

pauca quaedam huic operi breviter<br />

inseremus.<br />

Caput XXIII - Quomodo claudum<br />

aput Tuscanellam et paralyticum<br />

apud Narnium sanavit.<br />

65.<br />

1 Cum tempore quodam ad<br />

evangelizandum regnum Dei (cfr. Luc<br />

4,43), sanctus Dei Franciscus<br />

regiones longas ac varias circuiret,<br />

pervenit ad civitatem quamdam quae<br />

dicitur Tuscanella.<br />

2 In qua, cum more solito spargeret<br />

semen vitae, miles quidam eiusdem<br />

civitatis eum sucepit hospitio, cui<br />

filius unicus erat (cfr. Luc 7,12),<br />

claudus et toto corpore debilis; qui,<br />

licet aetate puerulus, ablactationis<br />

tamen transierat annos et adhuc in<br />

cunabulis morabatur.<br />

3 Pater vero pueri, videns virum Dei<br />

tanta praeditum sanctitate, proiecit se<br />

ad pedes eius (cfr. Rut 3,7.8)<br />

humiliter, filii sui ab eo postulans<br />

sanitatem.<br />

4 Qui cum tantae virtutis et gratiae se<br />

indignum et inutilem reputaret, diu<br />

sua cintura.<br />

2 Acontecia que, naquela cidade,<br />

muitos homens e não poucas<br />

mulheres sofriam de várias doenças e<br />

febres.<br />

3 Ele ia à casa de cada um dos<br />

doentes, dava-lhes de beber água em<br />

que tinha mergulhado a corda ou<br />

alguns fiapos e assim, no nome do<br />

Senhor, todos conseguiam a saúde.<br />

4 Coisas desse tipo, e muitas outras,<br />

que não poderíamos contar mesmo<br />

alongando demais a narração, eram<br />

feitas na ausência de São Francisco.<br />

Vamos referir brevemente nesta obra<br />

alguns milagres que o Senhor nosso<br />

Deus se dignou operar em sua<br />

presença.<br />

Capítulo 23 - Como curou um coxo<br />

em Toscanela e um paralítico em<br />

Narni<br />

65.<br />

1 Percorrendo vastas regiões para<br />

anunciar o reino de Deus, chegou São<br />

Francisco a uma cidade chamada<br />

Toscanela.<br />

2 Enquanto aí espalhava a semente<br />

da vida, conforme o seu costume, foi<br />

hospedado por um cavaleiro que tinha<br />

um filho único, coxo e tão fraco que,<br />

embora ainda criança, já tinha<br />

passado da idade de mamar mas<br />

ainda ficava no berço.<br />

3 O pai, vendo o homem de Deus tão<br />

rico em santidade, lançou-se a seus<br />

pés com humildade, pedindo a saúde<br />

do filho.<br />

4 Julgando-se indigno e incapaz de<br />

obter uma graça tão grande, o santo<br />

se recusou por muito tempo.<br />

5 Por fim, vencido pela constância dos<br />

pedidos, recolheu-se em oração,<br />

impôs a mão sobre o menino,


hoc facere recusavit.<br />

5 Tandem precum illius instantia<br />

victus, oratione praemissa, manum<br />

imposuit puero et benedicens allevavit<br />

eum (cfr. Act 3,7).<br />

6 Qui statim, cernentibus singulis et<br />

gaudentibus, in nomine Domini nostri<br />

Iesu Christi (cfr. Act 4,19) surrexit<br />

incolumis, et huc atque illuc coepit<br />

per domicilium ambulare.<br />

66.<br />

1 Quodam vero tempore cum<br />

Narnium venisset vir Dei (cfr. 1Re<br />

9,6.10) Franciscus et ibidem diebus<br />

pluribus moraretur, vir quidam<br />

eiusdem civitatis, nomine Petrus,<br />

paralyticus in lecto (cfr. Mat 9,2)<br />

iacebat.<br />

2 Qui per quinque mensium spatium<br />

ita fuit omnium membrorum officio<br />

destitutus, quod nullo modo poterat<br />

surgere, nec aliquatenus se movere;<br />

et sic pedum, manuum ac capitis<br />

totaliter auxilio perdito, solam<br />

linguam movere valebat et oculos<br />

aperire.<br />

3 Audiens vero, quod sanctus<br />

Franciscus Narnium advenisset,<br />

transmisit nuntium ad episcopum<br />

civitatis, ut, divinae pietatis intuitu,<br />

servum Dei Altissimi (cfr. Luc 8,28)<br />

ad ipsum mittere dignaretur,<br />

confidens ab infirmitate qua<br />

tenebatur, ex eius visione ac<br />

praesentia liberari.<br />

4 Sic utique factum est, ut cum<br />

beatus Franciscus accessisset ad eum,<br />

signum crucis a capite usque ad<br />

pedes faciens super eum, statim,<br />

omni fugato morbo, eum pristinae<br />

restitueret sanitati (cfr. Mat 12,13).<br />

Caput XXIV - Quomodo mulierem<br />

caecam illuminavit et apud<br />

Eugubium aliam contractam<br />

extendit.<br />

abençoou-o e o levantou.<br />

6 Imediatamente, para alegria de<br />

todos os que estavam presentes, a<br />

criança ficou em pé, curada no nome<br />

de Nosso Senhor Jesus Cristo, e<br />

começou a andar por todos os cantos<br />

da casa.<br />

66.<br />

1 Numa ocasião em que o homem de<br />

Deus, Francisco, esteve em Narni e ali<br />

passou alguns dias, um homem da<br />

cidade, chamado Pedro, estava de<br />

cama, paralítico.<br />

2 Tinha estado assim durante cinco<br />

meses, sem poder usar membro<br />

nenhum, sem poder levantar-se e<br />

nem mesmo se mover. Tendo perdido<br />

todo uso dos pés, das mãos e da<br />

cabeça, só conseguia mexer a língua<br />

e abrir os olhos.<br />

3 Mas, sabendo que São Francisco<br />

estava em Narni, mandou recado ao<br />

bispo da cidade pedindo que por amor<br />

de Deus mandasse o servo do<br />

Altíssimo, convencido de só a vista e<br />

a presença do santo bastariam para<br />

libertá-lo da doença que o prendia.<br />

4 Foi o que aconteceu. Quando São<br />

Francisco chegou e lhe fez um sinal<br />

da cruz da cabeça aos pés, a doença<br />

desapareceu instantaneamente e ele<br />

recobrou a saúde perdida.<br />

Capítulo 24 - Como restituiu a<br />

vista a uma cega e como curou,<br />

em Gúbio, uma mulher com as<br />

mãos encolhidas


67.<br />

1 Mulier quaedam civitatis<br />

supradictae, oculorum caecitate<br />

percussa, signum crucis a beato<br />

Francisco super oculos suos<br />

suscipiens, statim lumen meruit<br />

recipere concupitum.<br />

2 Apud Eugubium mulier erat, quae<br />

manus ambas contractas habens, nihil<br />

cum eis poterat operari.<br />

3 Quae, cum cognovisset sanctum<br />

Franciscum civitatem intrasse, statim<br />

cucurrit ad eum et facie miserabili<br />

moestitiaque plena, contractas ei<br />

manus ostendens, coepit rogare<br />

ipsum ut eas tangere dignaretur.<br />

4 Qui pietate permotus, manus eius<br />

tetigit ac sanavit.<br />

5 Statimque mulier domum rediens<br />

laetabunda, caseatam unam propriis<br />

manibus fecit, ipsamque obtulit<br />

sancto viro.<br />

6 Ipse vero parumper ex eadem<br />

caseata charitative susci-piens,<br />

reliquum iussit mulierem cum familia<br />

manducare.<br />

Caput XXV - Quomodo fratrem<br />

unum a caduco morbo seu a<br />

daemonio liberavit, et quomodo<br />

apud Sancti Gemini castrum<br />

daemoniacam liberavit.<br />

68.<br />

1 Frater unus infirmitatem maximam<br />

et horribilem visu patiebatur<br />

frequenter, quam quo nomine<br />

censeam nescio, cum quidam<br />

malignum fuisse diabolum opinentur.<br />

2 Nam totus saepe allidebatur et,<br />

miserabili aspectu respiciens,<br />

volutabatur spumans (cfr. Mar 9,19);<br />

nunc membra illius contrahebantur,<br />

nunc extendebantur, nunc plicata et<br />

torta, nunc rigida efficiebantur et<br />

dura.<br />

3 Quandoque totus extensus et<br />

67.<br />

1 Uma mulher cega da mesma cidade<br />

mereceu receber a cura desejada logo<br />

que São Francisco lhe fez o sinal da<br />

cruz sobre os olhos.<br />

2 Em Gúbio, havia uma mulher que<br />

tinha as duas mãos contraídas, sem<br />

poder fazer nada com elas.<br />

3 Quando soube que São Francisco<br />

estava na cidade, correu para ele e,<br />

com o rosto aflito e cheio de tristeza,<br />

mostrando as mãos contraídas,<br />

começou a pedir que se dignasse<br />

tocá-las.<br />

4 Com pena, ele lhe tocou e curou as<br />

mãos.<br />

5 Na mesma hora, voltou toda alegre<br />

para casa, fez uma fogaça de queijo<br />

com as próprias mãos e a deu de<br />

presente ao santo.<br />

6 Bondoso, ele aceitou um pedaço e<br />

mandou que a mulher comesse o<br />

resto com a família.<br />

Capítulo 25 - Como livrou um<br />

irmão de uma doença epilética ou<br />

de um demônio, e como libertou<br />

uma endemoninhada em San<br />

Gemini<br />

68.<br />

1 Um irmão padecia freqüentemente<br />

de uma doença muito grave e horrível<br />

de se ver, cujo nome não sei, pois<br />

alguns atribuíam ao demônio.<br />

2 Muitas vezes se debatia todo e<br />

ficava com um aspecto miserável,<br />

revirando-se e espumando. Seus<br />

membros se contraíam e se<br />

estendiam, dobravam-se entortados<br />

ou ficavam rijos e duros.<br />

3 As vezes ficava estendido e rígido,<br />

juntava os pés e a cabeça, elevava-se<br />

no alto até a altura de um homem e


igidus, pedibus aequatis capiti,<br />

elevabatur in altum, quantum viri<br />

statura est, et subito resiliebat ad<br />

terram.<br />

4 Cuius languorem gravissimum<br />

sanctus pater Franciscus miseratus,<br />

ivit ad eum et, facta oratione, signavit<br />

eum ac benedixit.<br />

5 Qui subito sanus effectus,<br />

infirmitatis huius molestias aliquas<br />

minime postmodum toleravit.<br />

69.<br />

1 Quadam die cum transierit<br />

beatissimus pater Franciscus per<br />

episcopatum Narniensem, devenit ad<br />

castrum quoddam, quod dicitur Sancti<br />

Gemini, et evangelizans ibi regnum<br />

Dei (cfr. Luc 4,43), a viro quodam<br />

timente atque colente Deum (cfr. Act<br />

10,2) satis bonae famae in terra illa,<br />

cum tribus fratribus hospitio est<br />

susceptus.<br />

2 Uxor autem eius a daemonio<br />

vexabatur (cfr. Mat 15,22), sicut<br />

notum erat omnibus inhabitantibus<br />

terram illam, rogavitque beatum<br />

Franciscum vir eius pro illa, confidens<br />

eam posse ipsius meritis liberari.<br />

3 Sed quoniam plus desiderabat in<br />

simplicitate sua contemptui haberi,<br />

quam de ostensione sanctitatis mundi<br />

huius favoribus extolli, facere hoc<br />

penitus recusabat.<br />

4 Tandem, quia Deus in causa erat,<br />

rogitantibus eum multis, victus<br />

precibus acquievit.<br />

5 Vocavit quoque tres fratres ad se,<br />

qui erant cum eo, et in singulis domus<br />

illius angulis singulum fratrem<br />

constituens, dixit eis: “Oremus,<br />

fratres, ad Dominum pro muliere hac,<br />

ut iugum diaboli ab ea excutiat<br />

(cfr.Gen 27,40) Deus, ‘ad laudem et<br />

gloriam’ suam.<br />

6 Stemus separatim”, inquit, “in<br />

angulis domus, ne spiritus iste<br />

malignus nos fugere aut decipere<br />

de repente caía por terra.<br />

4 Com pena de seu grande<br />

sofrimento, São Francisco foi visitá-lo,<br />

rezou, fez o sinal da cruz sobre ele e<br />

o abençoou.<br />

5 Ficou imediatamente curado e<br />

nunca mais teve os sintomas dessa<br />

doença.<br />

69.<br />

1 Passando um dia o santo pai<br />

Francisco pela diocese de Narni,<br />

chegou a um povoado chamado San<br />

Gémini. Anunciando aí a palavra de<br />

Deus, foi hospedado com outros três<br />

frades por um homem que temia e<br />

venerava a Deus e tinha muito boa<br />

fama naquela terra.<br />

2 Sua mulher era perturbada por um<br />

demônio, como era do conhecimento<br />

de todos na cidade. O marido pediu a<br />

São Francisco por ela, confiando que<br />

por seus méritos ela poderia ser<br />

libertada.<br />

3 Mas o santo se recusou<br />

absolutamente a fazer isso, porque<br />

em sua simplicidade preferia o<br />

desprezo em lugar dos favores do<br />

mundo pela demonstração de<br />

santidade.<br />

4 Afinal, porque era para a glória de<br />

Deus e muitos estavam pedindo,<br />

rendeu-se às súplicas.<br />

5 Chamou os três irmãos que<br />

estavam com ele e colocou um em<br />

cada ângulo da casa, dizendo-lhes:<br />

“Irmãos, oremos ao Senhor por esta<br />

mulher, para que Deus a liberte do<br />

jugo do demônio, para sua glória e<br />

seu louvor.<br />

6 Vamos ficar nos ângulos da casa<br />

para que este espírito maligno não<br />

nos possa fugir ou enganar,<br />

procurando esconderijo nos cantos”.<br />

7 Quando acabou a oração, São


valeat, quaerens diverticula<br />

angulorum”.<br />

7 Completa quoque oratione (cfr. Iudt<br />

6,16), beatus Franciscus in virtute<br />

Spiritus (cfr. Rom 15,13.19) accessit<br />

ad mulierem, quae miserabiliter<br />

torquebatur et horrende clamabat, et<br />

ait: “In nomine Domini nostri Iesu<br />

Christi, per obedientiam praecipio tibi,<br />

daemon, ut exeas ab ea (cfr. Act<br />

16,18), nec audeas ipsam amplius<br />

impedire”.<br />

8 Vix verba compleverat, et tam<br />

velocissime cum furore atque stridore<br />

foras egressus est (cfr. Gen 39,12),<br />

quod, propter subitam sanitatem<br />

mulieris et tam citissimam<br />

obedientiam daemonis, sanctus pater<br />

sibi putaret fore illusum.<br />

9 Statimque cum rubore de loco illo<br />

recessit, divina providentia id gerente,<br />

ne posset in aliquo inaniter gloriari.<br />

10 Unde factum est, quod cum alia<br />

vice per eumdem locum transiret<br />

beatus Franciscus, frater Helias cum<br />

eo erat, et ecce mulier illa, ut<br />

cognovit adventum eius, continuo<br />

surrexit (cfr. Act 9,34) et accurrens<br />

per plateam, clamabat post (cfr. Mat<br />

15,23) eum ut sibi eloqui dignaretur.<br />

11 Ipse vero nolebat ei loqui, sciens<br />

eam esse mulierem illam de qua<br />

expulerat quandoque virtute divina<br />

daemonium.<br />

12 At ipsa osculabatur vestigia pedum<br />

eius (cfr. Est 13,13) gratias agens<br />

Deo (cfr. Act 28,25) et sancto<br />

Francisco servo eius, qui de manu<br />

mortis liberaverat (cfr. Os 13,14)<br />

eam.<br />

13 Tandem frater Helias compulit<br />

sanctum prece; qui locutus est ei,<br />

ceritificatus per multos de infirmitate,<br />

ut dictum est, et liberatione sua.<br />

Caput XXVI - Quomodo etiam<br />

apud Civitatem de Castello<br />

daemonium expulit.<br />

Francisco aproximou-se da mulher<br />

cheio da virtude do Espírito. Ela se<br />

revolvia em convulsões e gritava<br />

horrorosamente. Disse o santo: “Em<br />

nome de Nosso Senhor Jesus Cristo,<br />

mando-te por obediência, ó demônio,<br />

que saias dela e jamais te atrevas a<br />

molestá-la”.<br />

8 Logo que acabou de falar, o<br />

demônio saiu tão rápido e com tanto<br />

furor e barulho que, pela súbita cura<br />

da mulher e pela obediência tão<br />

pronta do demônio, o santo pai<br />

pensou que tivesse sido enganado.<br />

9 Saiu envergonhado daquele lugar,<br />

por disposição da divina providência,<br />

para que não pudesse vangloriar-se<br />

de alguma coisa.<br />

10 Numa outra vez que o santo<br />

passou pelo mesmo local, Frei Elias<br />

estava com ele. Quando aquela<br />

mulher soube de sua vinda, saiu<br />

imediatamente a correr pela praça,<br />

pedindo aos gritos que se dignasse<br />

falar com ela.<br />

11 Ele não queria falar, pois sabia que<br />

era a mulher de quem tinha<br />

expulsado um demônio pela virtude<br />

de Deus.<br />

12 Mas ela beijava os rastros de seus<br />

pés, dando graças a Deus e a São<br />

Francisco seu servo, que a tinha<br />

libertado da mão da morte.<br />

13 Finalmente, Frei Elias forçou o<br />

santo com seu pedido. Falou com ela<br />

e foi certificado por muitos, tanto da<br />

doença, como já dissemos, como da<br />

cura.<br />

Capítulo 26 - Como expulsou um<br />

demônio também em Città di<br />

Castello


70.<br />

1 Apud Civitatem etiam de Castello<br />

mulier quaedam obsessa erat a<br />

daemonio.<br />

2 In qua cum esset beatissimus pater<br />

Franciscus, perducta est mulier ad<br />

domum, in qua ipse manebat.<br />

3 Mulier autem illa, foris stans (cfr.<br />

Ioa 20,11), coepit frendere dentibus<br />

et torvo vultu, miserabili voce barrire,<br />

sicut mos est spirituum immundorum<br />

(cfr. Ioa 19,40; Mat 10,1).<br />

4 Multi enim de civitate illa utriusque<br />

sexus accedentes, rogaverunt<br />

sanctum Franciscum pro muliere; diu<br />

namque ille malignus et eam<br />

vexaverat torquendo et illos<br />

turbaverat barriendo.<br />

5 Sanctus pater misit tunc ad eam<br />

fratrem qui erat secum, experiri<br />

volens, utrum foret daemonium an<br />

deceptio muliebris.<br />

6 Quem videns mulier illa coepit<br />

deridere ipsum, sciens sanctum<br />

Franciscum minime fore.<br />

7 Pater sanctus intus erat orans,<br />

finitaque oratione, foras exivit; mulier<br />

autem coepit tremere ac volutari<br />

super terram, non sustinens virtutem<br />

eius.<br />

8 Quam vocans ad se sanctus<br />

Franciscus dixit: “In virtute<br />

obedientiae praecipio tibi, immunde<br />

spiritus, exi ab (cfr. Mar 5,8) ea.<br />

9 Qui confestim dimisit eam sine<br />

aliqua laesione, satis indignabundus<br />

recedens.<br />

10 Gratias omnipotenti Deo (cfr. Sir<br />

50,19), qui omnia in omnibus<br />

operatur (cfr. 1Cor 12,11).<br />

11 Verum, quia non miracula, quae<br />

sanctitatem non faciunt sed<br />

ostendunt, sed potius excellentiam<br />

vitae ac sincerissimam conversationis<br />

ipsius formam decrevimus explanare,<br />

his prae nimietate omissis, aeternae<br />

70.<br />

1 Havia, em Città di Castello, uma<br />

mulher possessa do demônio.<br />

2 Estando lá o santo pai Francisco,<br />

levaram a mulher à casa em que ele<br />

estava.<br />

3 Fora da casa, a mulher começou a<br />

ranger os dentes e a uivar com voz<br />

espantosa, como é costume dos<br />

espíritos imundos.<br />

4 Muitas pessoas daquela cidade,<br />

homens e mulheres, foram rogar a<br />

São Francisco por aquela infeliz,<br />

porque já fazia muito tempo que o<br />

espírito maligno a perturbava com os<br />

seus tormentos e a todos com os seus<br />

uivos.<br />

5 O santo pai enviou-lhes então um<br />

frade que estava com ele, para provar<br />

se era mesmo um demônio ou era<br />

fingimento da mulher.<br />

6 Quando o viu, ela começou a rir<br />

dele, sabendo que não era<br />

absolutamente São Francisco.<br />

7 O pai santo estava rezando lá<br />

dentro e, quando terminou a oração,<br />

saiu. A mulher começou a tremer e a<br />

se virar pelo chão, sem suportar sua<br />

virtude.<br />

8 Chamando-a, São Francisco disse:<br />

“Ordeno-te em virtude da obediência,<br />

espírito imundo, sai dela”.<br />

9 Ele a deixou imediatamente, sem<br />

lesão alguma, retirando-se muito<br />

indignado.<br />

10 Demos graças a Deus todopoderoso,<br />

que é o autor de todas as<br />

coisas, sempre.<br />

11 Mas a nossa intenção não é contar<br />

os seus milagres, que só mostram a<br />

santidade mas não a constituem.<br />

Vamos deixar de lado essas coisas,<br />

que seriam mesmo demasiadas, e<br />

retomar as obras da salvação eterna,<br />

falando da excelência de sua vida e<br />

da maneira sincera com que se


salutis (cfr. Heb 5,9) opera<br />

retexemus.<br />

aput XXVII - De claritate et<br />

constantia mentis eius et de<br />

praedicatione coram domino Papa<br />

Honorio,et quomodo se et fratres<br />

commisit domino Hugoni,<br />

episcopo Ostiensi.<br />

71.<br />

1 Vir Dei (cfr. 1Re 9,6.10) Franciscus<br />

doctus erat non sua quaerere, sed<br />

quae aliorum saluti praecipue<br />

cerneret expedire: super omnia<br />

tamen desiderabat dissolvi, et esse<br />

cum Christo (cfr. Phip 1,23).<br />

2 Propterea summum eius studium<br />

erat ab omnibus quae in mundo sunt<br />

(cfr. 1Ioa 2,15), liber exsistere, ne vel<br />

ad horam contagione alicuius pulveris,<br />

mentis eius serenitas turbaretur.<br />

3 Insensibilem omnibus quae<br />

perstrepunt exterius se reddebat, et<br />

totis visceribus undique sensus<br />

exteriores recolligens ac motus animi<br />

cohibens, soli vacabat Deo; in<br />

foraminibus petrae nidificabat, et in<br />

caverna maceriae (cfr. Cant 2,14)<br />

habitatio eius.<br />

4 Felici certe devotione circuibat<br />

caelibes mansiones, et in vulneribus<br />

Salvatoris, exinanitus totus, diutius<br />

residebat.<br />

5 Eligebat proinde frequenter solitaria<br />

loca, ut ex toto animum in Deum<br />

posset dirigere, nec tamen<br />

pigritabatur, cum tempus cerneret<br />

opportunum, se negotiis ingerere ac<br />

saluti libens intendere proximorum.<br />

6 Nam eius tutissimus portus erat<br />

oratio, non unius exsistens momenti,<br />

vacuave aut praesumptuosa, sed<br />

longa tempore, plena devotione,<br />

humilitate placida: si sero incipiebat,<br />

vix mane finiebat; ambulans, sedens,<br />

comedens et bibens, orationi erat<br />

entregou a Deus.<br />

Capítulo 27 - Da clareza e firmeza<br />

do pensamento de São Francisco,<br />

de sua pregação diante do senhor<br />

papa Honório, e como confiou a si<br />

mesmo e a seus irmãos nas mãos<br />

do senhor Hugolino, bispo de<br />

Óstia.<br />

71.<br />

1 O varão de Deus, Francisco, tinha<br />

aprendido a buscar não os seus<br />

interesses mas o que lhe parecesse<br />

servir melhor à salvação dos outros.<br />

Acima de tudo, porém, desejava<br />

aniquilar-se para estar com Cristo.<br />

2 Por isso, seu esforço maior era<br />

manter-se livre de todas as coisas<br />

que estão no mundo, para que seu<br />

pensamento não tivesse a serenidade<br />

perturbada por uma hora sequer de<br />

contágio com essa poeira.<br />

3 Tornou-se insensível a todo ruído<br />

exterior e se empenhou com todas as<br />

forças a dominar os sentidos e coibir<br />

as paixões, entregando-se<br />

unicamente a Deus. Tinha “sua<br />

morada nas fendas das rochas e nas<br />

cavidades dos penhascos”.<br />

4 Com verdadeira devoção, recolhiase<br />

em casas abandonadas e, todo<br />

esvaziado de si mesmo, residia por<br />

mais tempo nas chagas do Salvador.<br />

5 Procurava freqüentemente os<br />

lugares desertos para poder dirigir-se<br />

de toda alma a Deus mas quando o<br />

tempo lhe parecia oportuno não tinha<br />

preguiça de se pôr em atividade e de<br />

cuidar com boa vontade da salvação<br />

do próximo.<br />

6 Seu porto seguro era a oração, que<br />

não era curta, nem vazia ou<br />

presunçosa, mas demorada, cheia de<br />

devoção e tranqüila na humildade. Se<br />

começava à tarde, mal a podia acabar


intentus.<br />

7 In ecclesiis derelictis et in deserto<br />

positis solus ad orandum nocte<br />

pergebat, in quibus, divina gratia<br />

protegente, multos timores multasque<br />

angustias animi superavit.<br />

72.<br />

1 Manu ad manum (Cfr. Ez 21,24)<br />

cum diabolo confligebat, cum in<br />

eiusmodi locis non solum<br />

tentationibus ipsum pulsaret interius,<br />

verum etiam exterius ruinis et<br />

subversionibus deterreret.<br />

2 Sed sciens fortissimus miles Dei,<br />

Dominum suum ubique omnia posse,<br />

terroribus non cedebat, sed aiebat in<br />

corde suo: “Nihil amplius, o malevole,<br />

potes in me malitiae tuae arma<br />

excutere, quam si in publico coram<br />

omnibus maneremus”.<br />

3 Revera constantissimus erat valde<br />

et in nullo, nisi quod erat Domini (cfr.<br />

1Cor 7,32), attendebat.<br />

4 Nam cum inter multa millia<br />

hominum verbum Dei saepissime<br />

praedicaret, ita securus erat ac si cum<br />

familiari socio loqueretur.<br />

5 Populorum maximam multitudinem<br />

quasi virum unum cernebat, et uni<br />

quasi multitudini diligentissime<br />

praedicabat.<br />

6 De puritate mentis providebat sibi<br />

securitatem dicendi sermonem, et<br />

non praecogitatus, mira et inaudita<br />

omnibus loquebatur.<br />

7 Si quando vero aliqua meditatione<br />

praeveniret sermonem, congregatis<br />

populis, et meditata quandoque non<br />

recordabatur, et loqui alia ignorabat:<br />

absque rubore aliquo confitebatur<br />

populis, se multa precogitasse,<br />

quorum nihil penitus poterat<br />

recordari;<br />

8 sicque de subito tanta eloquentia<br />

pela manhã. Andando, sentado,<br />

comendo ou bebendo, estava<br />

entregue à oração.<br />

7 Gostava de passar a noite rezando<br />

sozinho em igrejas abandonadas e<br />

construídas em lugares desertos,<br />

onde, com a proteção da graça de<br />

Deus, venceu muitos temores e<br />

muitas angústias.<br />

72.<br />

1 Lutava corpo a corpo com o<br />

demônio, porque nesses lugares não<br />

só o tentava interiormente mas<br />

também procurava desanimá-lo com<br />

abalos e estardalhaços exteriores.<br />

2 Mas o valente soldado de Cristo<br />

sabia que o seu Senhor tinha todo o<br />

poder, e não cedia às amedrontações,<br />

dizendo em seu coração: “Malvado, as<br />

armas da tua malícia não me podem<br />

ferir mais aqui do que se<br />

estivéssemos em público, na frente de<br />

todo mundo”.<br />

3 Na verdade, ele era muito constante<br />

e em tudo só queria fazer o que era<br />

de Deus.<br />

4 Pregando freqüentemente a palavra<br />

de Deus a milhares de pessoas, tinha<br />

tanta segurança como se estivesse<br />

conversando com um companheiro.<br />

5 Olhava a maior das multidões como<br />

se fosse uma só pessoa e falava a<br />

cada pessoa com todo o fervor como<br />

se fosse uma multidão.<br />

6 A segurança que tinha para falar<br />

era resultado de sua pureza de<br />

coração, pois, mesmo sem se<br />

preparar, falava coisas admiráveis,<br />

que ninguém jamais tinha ouvido.<br />

7 Se, diante do povo reunido, não se<br />

lembrava do que tinha preparado e<br />

não sabia falar de outra coisa,<br />

confessava candidamente que tinha<br />

preparado muitas coisas e não estava<br />

conseguindo lembrar nada.<br />

8 De repente, enchia-se de tanta<br />

eloqüência que deixava admirados os


eplebatur, ut in admirationem<br />

converteret animos auditorum.<br />

9 Quandoque vero nihil sciens loqui,<br />

benedictione data, ex hoc solo<br />

maxime praedicatos populos<br />

dimittebat.<br />

73.<br />

1 Sed et cum tempore quodam, causa<br />

religionis poscente, ad urbem Romam<br />

venisset, loqui coram domino papa<br />

Honorio et venerabilibus cardinalibus<br />

plurimum sitiebat.<br />

2 Quod intelligens dominus Hugo,<br />

gloriosus episcopus Ostiensis, qui<br />

sanctum Dei singulari venerabatur<br />

affectu, timore ac laetitia est repletus,<br />

admirans sancti viri fervorem et<br />

simplicem intuens puritatem.<br />

3 Sed confidens de misericordia<br />

Omnipotentis (cfr. 2Mac 8,18), quae<br />

pie se colentibus necessitatis tempore<br />

(cfr. Sir 8,12) numquam deest, eum<br />

coram domino papa et reverendis<br />

cardinalibus introduxit.<br />

4 Qui coram tantis principibus<br />

assistens, licentia et benedictione<br />

suscepta, intrepidus loqui coepit (cfr.<br />

Luc 7,15).<br />

5 Et quidem cum tanto fervore<br />

spiritus loquebatur, quod non se<br />

capiens prae laetitia, cum ex ore<br />

verbum proferret, pedes quasi<br />

saliendo movebat, non ut lasciviens,<br />

sed ut igne divini amoris ardens, non<br />

ad risum movens sed planctum<br />

doloris extorquens.<br />

6 Multi enim ipsorum corde compuncti<br />

sunt (cfr. Act 2,37), divinam gratiam<br />

et tantam viri constantiam admirantes<br />

(cfr. Act 4,13).<br />

7 Verum venerabilis dominus<br />

episcopus Ostiensis timore suspensus<br />

erat, totis visceribus orans ad<br />

Dominum, ne beati viri contemneretur<br />

simplicitas, quoniam in eum sancti<br />

gloria resultabat et dedecus, eo quod<br />

erat pater super eius familiam<br />

ouvintes.<br />

9 Mas houve ocasiões em que não<br />

conseguiu dizer nada, deu a bênção e,<br />

só com isso, despediu o povo com a<br />

melhor das pregações.<br />

73.<br />

1 Uma vez teve que ir a Roma por<br />

causa da Ordem e sentiu muita<br />

vontade de falar diante do Papa<br />

Honório e dos veneráveis cardeais.<br />

2 Sabendo disso, Dom Hugolino, o<br />

glorioso bispo de Óstia, que tinha<br />

uma especial amizade pelo santo de<br />

Deus, ficou cheio de temor e de<br />

alegria, porque admirava o fervor do<br />

santo mas também sabia como era<br />

simples.<br />

3 Apesar disso, confiando na<br />

misericórdia do Todo-poderoso, que<br />

no tempo da necessidade nunca falta<br />

aos que o veneram com piedade,<br />

apresentou-o ao Papa e aos<br />

eminentíssimos cardeais.<br />

4 Diante dos importantes príncipes, o<br />

santo pediu a licença e a bênção e<br />

começou a falar com toda a<br />

intrepidez.<br />

5 Falava com tanta animação que,<br />

não se podendo conter de alegria,<br />

dizia as palavras com a boca e movia<br />

os pés como se estivesse dançando,<br />

não com malícia mas ardendo no fogo<br />

do amor de Deus: por isso não<br />

provocou risadas, mas arrancou o<br />

pranto da dor.<br />

6 De fato, admirados pela graça de<br />

Deus e a segurança desse homem,<br />

muitos deles ficaram compungidos de<br />

coração.<br />

7 Entretanto, receoso, o venerável<br />

bispo de Óstia rezava fervorosamente<br />

ao Senhor para que a simplicidade do<br />

santo homem não fosse desprezada,<br />

porque isso resultaria em desonra<br />

para ele, que tinha sido constituído<br />

pai de sua família.


constitutus (cfr. Luc 12,42).<br />

74.<br />

1 Adhaeserat ei namque sanctus<br />

Franciscus, tamquam filius patri et<br />

unicus matri suae (cfr. Luc 7,12),<br />

securus in sinu clementiae suae<br />

dormiens (cfr. 2Re 12,3) et<br />

quiescens.<br />

2 Pastoris certe ille implebat vicem et<br />

faciebat opus, sed sancto viro pastoris<br />

reliquerat nomen.<br />

3 Beatus pater necessaria<br />

praevidebat, sed felix ille dominus<br />

provisa effectui mancipabat.<br />

4 O quanti, maxime in principio cum<br />

haec agerentur, novellae plantationi<br />

(cfr. Ps 143,12) ordinis insidiabantur<br />

ut perderent!<br />

5 O quanti electam vineam (cfr. Ier<br />

2,21), quam dominica manus<br />

benignissime novam in mundo<br />

plantabat, praefocare studebant!<br />

6 Quam multi primos et purissimos<br />

eius fructus furari et consumere<br />

nitebantur!<br />

7 Qui omnes tam reverendi patris et<br />

domini gladio interfecti et ad nihilum<br />

sunt redacti (cfr. Act 5,36).<br />

8 Erat enim rivus eloquentiae, murus<br />

Ecclesiae, veritatis assertor et amator<br />

humilium.<br />

9 Benedicta proinde ac memorabilis<br />

dies illa, in qua sanctus Dei tam<br />

venerabili domino se commisit.<br />

10 Cum enim tempore quodam<br />

dominus iste legatione, sicut saepe<br />

solebat, pro Sede Apostolica in Tuscia<br />

fungeretur, beatus Franciscus, non<br />

multos adhuc fratres habens et volens<br />

in Franciam ire, devenit Florentiam,<br />

ubi iam tunc dictus episcopus<br />

morabatur.<br />

11 Nondum alter alteri era praecipua<br />

familiaritate coniunctus, sed sola<br />

fama beatae vitae mutua eos et<br />

affectuali iunxerat charitate.<br />

75. 75.<br />

74.<br />

1 Porque São Francisco se ligara a ele<br />

como um filho ao pai e como um filho<br />

único à sua mãe, achando que em<br />

seus braços podia descansar e dormir<br />

tranqüilo.<br />

2 Ele assumira e exercia o cargo de<br />

pastor, e deixava o título para o<br />

santo.<br />

3 O bem-aventurado pai cuidava do<br />

que era necessário, mas o hábil<br />

senhor fazia com que tudo fosse<br />

realizado.<br />

4 Quantas pessoas, especialmente no<br />

princípio, tentaram acabar com a<br />

implantação da Ordem!<br />

5 Quantos procuraram sufocar a vinha<br />

escolhida que a mão do Senhor tinha<br />

plantado havia pouco neste mundo!<br />

6 Quantos tentaram roubar e<br />

consumir seus primeiros e melhores<br />

frutos!<br />

7 Mas todos foram vencidos e<br />

desbaratados pela espada de tão<br />

reverendo pai e senhor.<br />

8 Ele era um verdadeiro rio de<br />

eloqüência, bastião da Igreja,<br />

defensor da verdade e protetor dos<br />

humildes.<br />

9 Bendito e memorável o dia em que<br />

o santo se confiou a tão venerável<br />

senhor.<br />

10 Numa das muitas vezes em que o<br />

cardeal foi mandado como legado da<br />

Sé Apostólica à Toscana, São<br />

Francisco, que ainda não tinha muitos<br />

frades e queria ir à França, passou<br />

por Florença, onde morava nesse<br />

tempo o referido bispo.<br />

11 Ainda não estavam unidos por<br />

especial amizade, mas a fama de uma<br />

vida santa tinha unido os dois em<br />

mútuo afeto.


1 Caeterum quia moris erat beati<br />

Francisci, cum aliquam civitatem vel<br />

terram ingrederetur, ad episcopos vel<br />

sacerdotes accedere, audiens de<br />

praesentia tanti pontificis, magna cum<br />

reverentia eius se clementiae<br />

praesentavit.<br />

2 Quem dominus episcopus videns,<br />

humili devotione suscepit, sicut et<br />

semper omnibus sacram religionem<br />

praetendentibus faciebat, et illis<br />

praecipue, qui beatae paupertatis et<br />

sanctae simplicitatis insigne nobile<br />

deferebant.<br />

3 Et quoniam sollicitus erat pauperum<br />

supplere inopiam (cfr. 2Cor 8,14) et<br />

ipsorum negotia specialiter<br />

pertractare, causam adventus ipsius<br />

diligenter quaesivit, et eius<br />

propositum benignissime intellexit.<br />

4 Quem cum cerneret supra caeteros<br />

terrena omnia contemnentem et illo<br />

igne ferventem, quem Iesus misit in<br />

terram (cfr. Luc 12,49), anima sua ex<br />

tunc animae illius conglutinata est<br />

(cfr. 1Re 18,1), devote pius petens<br />

orationem et gratissime suam ei<br />

offerens in omnibus protectionem.<br />

5 Monuit proinde ipsum coeptum non<br />

perficere iter, sed ad curam et<br />

custodiam eorum quos Dominus Deus<br />

sibi commiserat, sollicite vigilare.<br />

6 Videns autem sanctus Franciscus<br />

tam reverendum dominum sic pium<br />

gerere animum, affectum dulcem,<br />

sermonem efficacem, gavisus est<br />

gaudio magno valde (cfr. Mat 2,11),<br />

et exinde procidens ad pedes eius<br />

(cfr. Act 10,25), se ipsum et fratres<br />

suos devoto ei animo tradidit et<br />

commisit.<br />

Caput XXVIII - De spiritu<br />

charitatis et affectu compassionis<br />

quo fervebat erga pauperes, et<br />

quid de ove et agniculis fecerit.<br />

1 De resto, como era costume de São<br />

Francisco visitar os bispos e padres<br />

logo que chegava a alguma cidade ou<br />

região, quando soube da presença de<br />

um bispo tão importante, apresentouse<br />

com a maior reverência.<br />

2 O bispo o recebeu com muita<br />

devoção, como fazia sempre com<br />

todos os que pretendiam viver a vida<br />

religiosa e principalmente com os que<br />

levavam o estandarte da santa<br />

pobreza e humildade.<br />

3 Como era solícito em ajudar as<br />

necessidades dos pobres e se<br />

interessava pessoalmente por seus<br />

problemas, quis saber<br />

atenciosamente os motivos da visita<br />

do santo e escutou com muita<br />

bondade as seus projetos.<br />

4 Ao vê-lo desprendido como<br />

ninguém dos bens terrenos e tão<br />

abrasado no fogo que Jesus trouxe ao<br />

mundo, seu coração se juntou desde<br />

esse momento ao coração dele,<br />

pediu-lhe orações com devoção e lhe<br />

ofereceu com prazer sua proteção.<br />

5 Aconselhou-o por isso a desistir da<br />

viagem encetada para cuidar de<br />

guardar aqueles que o Senhor lhe<br />

confiara, com vigilante solicitude.<br />

6 Quando viu toda essa generosidade,<br />

bondade e decisão em tão ilustre<br />

personagem, São Francisco teve uma<br />

alegria enorme, lançou-se a seus pés<br />

e lhe confiou devotamente sua<br />

própria pessoa e os seus frades.<br />

Capítulo 28 - Da caridade e<br />

compaixão para com os pobres e<br />

o que fez por uma ovelha e uns<br />

cordeirinhos


76.<br />

1 Pater pauperum (cfr. Iob 29,16)<br />

pauper Franciscus, pauperibus<br />

omnibus se conformans, pauperiorem<br />

se quempiam conspicere gravabatur,<br />

non inanis gloriae (cfr. Gal 5,26)<br />

appetitu, sed solius compassionis<br />

affectu.<br />

2 Et licet tunica vili satis et hispida<br />

foret contentus, illam multoties cum<br />

aliquo paupere dividere cupiebat.<br />

3 Sed ut ditissimus pauper, magno<br />

pietatis affectu ductus, posset<br />

utcumque pauperibus subvenire,<br />

postulabat in magnis frigoribus a<br />

divitibus huius saeculi mantellum seu<br />

pelles praestari sibi.<br />

4 Qui cum devote libentius id facerent<br />

quam ab eis pater beatissimus<br />

postularet, dicebat eis: “Tali tenore<br />

hoc a vobis recipiam, quod rehabere<br />

de caetero nullatenus exspectetis”.<br />

5 Cumque aliquis ex pauperibus ei<br />

primitus obviaret, exsultans et<br />

gaudens ex accepto pauperem<br />

induebat.<br />

6 Molestissimum erat ei, cum alicui<br />

pauperum cerneret exprobari, vel in<br />

aliquam creaturam maledictionis<br />

verbum (cfr. Ios 8,34) audiret ab<br />

aliquo intorqueri.<br />

7 Unde accidit, ut frater quidam<br />

cuidam pauperi eleemosynam<br />

postulanti verbum invectionis inferret,<br />

dicens: “Vide, ne forte sis dives et<br />

simules paupertatem”.<br />

8 Quod audiens pater pauperum (cfr.<br />

Iob 29,16), sanctus Franciscus,<br />

graviter doluit et fratrem talia<br />

proferentem durissime increpavit,<br />

praecepitque ei ut se coram paupere<br />

denudaret ac, pedes eius deosculatus,<br />

veniam postularet.<br />

9 Aiebat namque: “Qui pauperi<br />

maledicit, Christo iniuriam facit, cuius<br />

portat nobile signum, qui ‘se pro<br />

nobis fecit pauperem in hoc mundo’”.<br />

10 Frequenter proinde, inveniens<br />

76.<br />

1 Pai dos pobres, o pobre Francisco<br />

queria viver em tudo como um pobre;<br />

sofria ao encontrar quem fosse mais<br />

pobre do que ele, não por vanglória<br />

mas por íntima compaixão.<br />

2 Não tinha mais do que uma túnica<br />

pobre e áspera, mas muitas vezes<br />

quis dividi-la com algum necessitado.<br />

3 Movido de enorme piedade, no<br />

tempo de muito frio, esse pobre<br />

riquíssimo pedia aos ricos deste<br />

mundo que lhe emprestassem mantos<br />

ou peles para poder ajudar os pobres<br />

em todas as partes.<br />

4 E como eles o atendiam com<br />

devoção e com maior boa vontade do<br />

que a do santo pai aos lhes pedir, ele<br />

dizia: “Eu recebo isto com a condição<br />

de vocês não ficarem esperando<br />

devolução”.<br />

5 E logo que encontrava um pobre ia<br />

todo alegre cobri-lo com o que tivesse<br />

recebido.<br />

6 Doía-lhe muito ver algum pobre<br />

sendo ofendido, ou ouvir alguém<br />

dizendo palavras de maldição para<br />

qualquer outra criatura.<br />

7 Aconteceu que um irmão disse uma<br />

palavra má a um pobre que pedia<br />

esmolas, pois lhe falou: “Veja lá que<br />

você não seja um rico que está se<br />

fingindo de pobre”.<br />

8 Ouvindo isso, o pai dos pobres, São<br />

Francisco, teve uma dor muito grande<br />

e repreendeu o frade com dureza.<br />

Mandou que se despisse diante do<br />

pobre, beijasse os pés dele e lhe<br />

pedisse desculpas.<br />

9 Costumava dizer: “Quem amaldiçoa<br />

um pobre injuria o próprio Cristo, de<br />

quem é sinal, pois ele se fez pobre<br />

por nós neste mundo”.<br />

10 Por isso era freqüente que, ao ver<br />

algum pobre carregando lenha ou<br />

outra carga, ajudasse com seus<br />

próprios ombros, tão fracos.


pauperes lignis vel aliis sarcinis<br />

oneratos, ad adiuvandum illos<br />

proprios humeros, licet nimium<br />

debiles, supponebat.<br />

77.<br />

1 Affluebat spiritu charitatis, pietatis<br />

viscera gestans, non solum erga<br />

homines necessitatem patientes<br />

verum etiam erga muta brutaque<br />

animalia, reptilia, volatilia et caeteras<br />

sensibiles et insensibiles creaturas.<br />

2 Sed in omni genere animalium<br />

speciali dilectione ac promptiore<br />

affectu agniculos diligebat, eo quod<br />

Domini nostri Iesu Christi humilitas in<br />

Scripturis sacris agno assimilatur<br />

frequentius et convenientius<br />

coaptatur.<br />

3 Sic et omnia illa, praecipue in<br />

quibus Filii Dei posset aliqua<br />

similitudo allegorica reperiri,<br />

amplexabatur carius et videbat<br />

libentius.<br />

4 Nam cum tempore quodam iter<br />

faceret per Marchiam de Ancona, et in<br />

eadem civitate verbum Domini<br />

praedicasset (cfr. Act 15,36), ac<br />

versus Auximum cum domino Paulo,<br />

quem ministrum constituerat (cfr Act<br />

26,16) omnium fratrum in eadem<br />

provincia, iter arripuisset, invenit in<br />

campis pastorem quemdam,<br />

caprarum et hircorum gregem<br />

pascentem.<br />

5 Eratque inter caprarum et hircorum<br />

pluritatem ovicula una, pergens<br />

humilius et quietius pascens.<br />

6 Quam cum videret beatus<br />

Franciscus, fixit gradum et tactus<br />

doloris corde intrinsecus (cfr. Gen<br />

6,6), altius ingemiscens, dixit ad<br />

fratrem qui comitabatur eum:<br />

“Numquid non ovem hanc cernis,<br />

quae inter has capras et hircos sic<br />

ambulat mansueta?<br />

7 Ita, dico tibi, quia Dominus noster<br />

Iesus Christus inter pharisaeos et<br />

77.<br />

1 Tinha tanta caridade que seu<br />

coração se comovia não só com as<br />

pessoas que passavam necessidade<br />

mas também com os animais sem fala<br />

nem razão, os répteis, os pássaros e<br />

as outras criaturas sensíveis e<br />

insensíveis.<br />

2 Mas, entre todos os animais, tinha<br />

uma predileção pelos cordeirinhos,<br />

porque a humildade de Nosso Senhor<br />

Jesus Cristo foi comparada mais vezes<br />

na Bíblia à do cordeiro, e com mais<br />

acerto.<br />

3 Gostava de ver e de tratar com<br />

carinho todas as criaturas,<br />

principalmente aquelas em que podia<br />

descobrir alguma semelhança<br />

alegórica com o Filho de Deus.<br />

4 Numa ocasião em que viajava pela<br />

Marca de Ancona e tinha pregado a<br />

palavra de Deus nessa cidade, dirigiuse<br />

a Ósimo com o senhor Paulo, a<br />

quem tinha constituído ministro de<br />

todos os frades naquela província.<br />

Encontrou no campo um pastor<br />

apascentando um rebanho de cabras<br />

e bodes.<br />

5 No meio das cabras e dos bodes<br />

havia uma ovelhinha, a andar<br />

humildemente pastando sossegada.<br />

6 Vendo-a, São Francisco estacou e,<br />

com o coração tocado por uma dor<br />

interior, deu um suspiro alto e disse<br />

ao irmão que o acompanhava: “Não<br />

estás vendo essa ovelha mansa no<br />

meio das cabras e bodes?<br />

7 Era desse jeito que Nosso Senhor<br />

Jesus Cristo andava, manso e<br />

humilde, no meio dos fariseus e dos<br />

príncipes dos sacerdotes.<br />

8 Por isso eu te peço por caridade,<br />

meu filho, que te compadeças dessa


principes sacerdotum mitis et humilis<br />

(cfr. Mat 11,29) ambulabat.<br />

8 Rogo te propterea, fili, per<br />

charitatem ipsius, ut mecum huic<br />

compatiaris oviculae, et, soluto pretio,<br />

de medio istarum caprarum et<br />

hircorum educamus (cfr. Ps 135,11)<br />

eam”.<br />

78.<br />

1 Frater Paulus vero, eius dolorem<br />

admirans, coepit ipsemet etiam<br />

condolere.<br />

2 Cum autem nihil, praeter viles<br />

tunicas quibus induebantur, haberent<br />

et solliciti de solvendo pretio<br />

exsisterent, statim quidam mercator<br />

iter agens adfuit et pretium obtulit<br />

quod optabant.<br />

3 At ipsi, gratias agentes Deo (cfr. Col<br />

3,17), suscepta ove, Auximum<br />

pervenerunt et introeuntes ad episcopum<br />

civitatis, ab ipso magna cum<br />

reverentia sunt suscepti.<br />

4 Mirabatur tamen dominus episcopus<br />

et de ove, quam vir Dei (cfr. 4Re 4,9)<br />

ducebat, et de affectu, quo erga eam<br />

ducebatur.<br />

5 Sed cum Christi servus longam sibi<br />

de ove sermonis parabolam<br />

retexisset, corde compunctus (cfr. Act<br />

2,37) episcopus super viri Dei<br />

puritatem, gratias egit Deo (cfr. Act<br />

27,35).<br />

6 Die vero sequenti egressus de<br />

civitate et cogitans quidnam de ove<br />

faceret, de consilio consocii et fratris<br />

sui, eam in quodam claustro<br />

famularum Christi apud Sanctum<br />

Severinum tradidit conservandam.<br />

7 Venerabiles quoque ancillae Christi,<br />

velut magnum munus sibi a Deo<br />

datum, gaudentes oviculam<br />

susceperunt.<br />

8 Quam temporibus multis sollicite<br />

custodientes, de lana ipsius tunicam<br />

texuerunt et eam beato patri<br />

Francisco apud ecclesiam Sanctae<br />

ovelhinha comigo, e a compres, para<br />

podermos tirá-la do meio dessas<br />

cabras e bodes.<br />

78.<br />

1 Admirando sua dor, Frei Paulo<br />

também ficou com pena,<br />

2 mas não sabiam como fazer para<br />

pagar, porque não tinham nada além<br />

das pobres túnicas que vestiam.<br />

Nisso, passou um negociante e lhes<br />

ofereceu o preço que queriam.<br />

3 Deram graças a Deus, receberam a<br />

ovelha e chegaram a Ósimo, onde se<br />

apresentaram ao bispo da cidade.<br />

4 Este os recebeu com muita devoção<br />

e ficou muito admirado com a ovelha<br />

que o santo levava e com o carinho<br />

que lhe demonstrava.<br />

5 Mas o servo de Cristo inventou uma<br />

longa parábola sobre a ovelha, e o<br />

bispo, com o coração tocado pela sua<br />

simplicidade, deu graças a Deus.<br />

6 No dia seguinte, saiu da cidade.<br />

Pensando no que devia fazer com a<br />

ovelha, seguiu o conselho de seu<br />

companheiro e irmão e a confiou à<br />

guarda de um convento de irmãs em<br />

São Severino.<br />

7 As veneráveis servas de Cristo<br />

receberam a ovelha como um grande<br />

presente de Deus.<br />

8 Cuidaram dela por muito tempo e<br />

com sua lã fizeram uma túnica que<br />

mandaram levar ao pai São Francisco<br />

em Santa Maria da Porciúncula, por<br />

ocasião de um capítulo.<br />

9 O santo a recebeu com muita<br />

reverência e alegria, beijou-a e<br />

convidou todos os presentes a se<br />

alegrarem com ele.


Mariae in Portiuncula, tempore<br />

cuiusdam capituli, transmiserunt.<br />

9 Quam cum magna reverentia et<br />

animi exsultatione sanctus Dei<br />

suscipiens et amplexans,<br />

deosculabatur eam, omnes invitans<br />

ad tantum gaudium circumstantes.<br />

79.<br />

1 Alia vero vice cum per eamdem<br />

Marchiam transiret, eodem fratre<br />

ipsum alacriter comitante, viro<br />

cuidam obviavit, qui duos agniculos<br />

suspensos et ligatos in humero suo ad<br />

forum, ut venderet, deportabat.<br />

2 Cumque agnos balantes beatus<br />

Franciscus audisset, commota sunt<br />

viscera eius (3Re 3,26), et<br />

appropinquans tetigit eos, quasi<br />

mater super plorantem filium,<br />

affectum compassionis ostendens.<br />

3 Et ait ad virum: “Quare fratres<br />

meos agnos sic ligatos et suspensos<br />

excrucias”?<br />

4 Qui respondens ait: “Eos ad forum<br />

porto, ut vendam, pretii necessitate<br />

compulsus”.<br />

5 Et ait sanctus: “Quid postea fiet de<br />

illis”? Ad quem ille: “Emptores, inquit,<br />

eos interficient et manducabunt”.<br />

6 “Absit”! respondit sanctus, “non fiat<br />

istud! sed tolle pro pretio mantellum<br />

quem porto et agnos mihi concede”.<br />

7 Qui alacri animo agniculos tribuit, et<br />

mantellum suscepit, quoniam multo<br />

maioris pretii erat mantellus, quem<br />

causa frigoris expellendi sanctus a<br />

quodam fideli viro mutuo susceperat<br />

ea die.<br />

8 Caeterum sanctus apud se,<br />

susceptis agniculis, quid de ipsis<br />

faceret sollicitus cogitabat, et habito<br />

consilio fratris associantis eum, eos<br />

viro illi reddidit gubernandos,<br />

praecepitque sibi, ne ullo tempore<br />

venderet eos, nec malum aliquod eis<br />

inferret, sed conservaret, nutriret et<br />

regeret studiose.<br />

79.<br />

1 Numa outra vez em que passou<br />

pela Marca, seguido alegremente pelo<br />

mesmo companheiro, encontrou um<br />

homem que levava para uma feira<br />

dois cordeirinhos amarrados e presos<br />

ao seu ombro.<br />

2 Ao ouvi-los balir, São Francisco se<br />

comoveu, aproximou-se e<br />

demonstrou sua compaixão,<br />

acariciando-os como uma mãe com o<br />

filho que chora.<br />

3 E disse ao homem:<br />

“Por que estás maltratando desse<br />

jeito os meus irmãozinhos, assim<br />

amarrados e pendurados?”<br />

4 Ele respondeu:<br />

“Vou levá-los para vender na feira,<br />

porque preciso do dinheiro”.<br />

5 E o santo disse:<br />

“E o que vai acontecer com eles<br />

depois?”<br />

“Quem comprar vai matá-los e<br />

comer”.<br />

- 6 “De jeito nenhum, isso não vai<br />

acontecer. Leva como pagamento a<br />

minha capa e me dá os cordeiros”.<br />

7 O homem entregou os animaizinhos<br />

com muita alegria e recebeu a capa,<br />

que valia muito mais e que o santo<br />

tinha recebido emprestada de um<br />

homem piedoso naquele mesmo dia,<br />

para se defender do frio.<br />

8 O santo, quando recebeu os<br />

cordeirinhos, ficou pensando o que<br />

fazer com eles. Seguindo o conselho<br />

do irmão que o acompanhava,<br />

devolveu-os ao mesmo homem para<br />

cuidar deles, mandando-lhe que<br />

nunca os vendesse nem lhes fizesse


Caput XXIX - De amore quem<br />

propter Creatorem in omnibus<br />

creaturis habebat et de<br />

descriptione utriusque hominis<br />

sui.<br />

80.<br />

1 Longum esset nimis et impossibile<br />

omnia numerare ac recolligere, quae<br />

gloriosus pater Franciscus fecit et<br />

docuit, donec in carne vixit (cfr. Phip<br />

1,22).<br />

2 Quis enim umquam posset<br />

summum eius affectum exprimere,<br />

quo in omnibus quae Dei sunt (cfr.<br />

Mat 22,21) ferebatur?<br />

3 Quis enarrare sufficeret (cfr. Sir<br />

18,2) dulcedinem qua fruebatur,<br />

contemplans in creaturis sapientiam<br />

Creatoris, potentiam et bonitatem<br />

eius?<br />

4 Revera miro atque ineffabili gaudio<br />

ex hac consideratione saepissime<br />

replebatur, cum respiciebat solem,<br />

cum lunam cernebat, cum stellas et<br />

firmamentum intuebatur.<br />

5 O pietas simplex, et o simplicitas<br />

pia!<br />

6 Circa vermiculos etiam nimio<br />

flagrabat amore, quia legerat de<br />

Salvatore dictum: Ego sum vermis et<br />

non homo (Ps 21,7).<br />

7 Et idcirco eos colligebat de via, in<br />

tuto recondens loco, ne transeuntium<br />

vestigiis tererentur.<br />

8 Quid de aliis inferioribus creaturis<br />

dicam, cum et apibus in hieme, ne<br />

frigoris algore deficerent, mel sive<br />

optimum vinum faceret exhiberi?<br />

9 quarum efficaciam operum et<br />

ingenii excellentiam ad Domini<br />

gloriam tanto praeconio extollebat, ut<br />

diem unam plerumque in earum<br />

caeterarum creaturarum laudibus<br />

mal algum, mas que os conservasse,<br />

alimentasse e tratasse com carinho.<br />

Capítulo 29 - Do amor que, pelo<br />

Criador, dedicava a todas as<br />

criaturas, e da descrição de sua<br />

personalidade e de seu aspecto<br />

exterior<br />

80.<br />

1 Seria muito longo e praticamente<br />

impossível enumerar e descrever tudo<br />

que o glorioso pai São Francisco fez e<br />

ensinou durante a sua vida.<br />

2 Como contar o afeto que tinha para<br />

com todas as coisas de Deus?<br />

3 Quem seria capaz de mostrar a<br />

doçura que sentia quando<br />

contemplava nas criaturas a<br />

sabedoria, o poder e a bondade do<br />

Criador?<br />

4 Ao ver o sol, a lua, as estrelas e o<br />

firmamento, enchia-se muitas vezes<br />

de alegria admirável e inaudita.<br />

5 Piedade simples, simplicidade<br />

piedosa!<br />

6 Tinha um amor enorme até pelos<br />

vermes, por ter lido sobre o Salvador:<br />

Sou um verme e não um homem.<br />

7 Recolhia-os por isso no caminho e<br />

os colocava em lugar seguro, para<br />

não serem pisados pelos que<br />

passavam.<br />

8 Que poderei dizer mais sobre as<br />

outras criaturas inferiores, se até para<br />

as abelhas, para que não<br />

desfalecessem no rigor do frio, fazia<br />

dar mel ou um vinho de primeira?<br />

9 A operosidade e o engenho das<br />

abelhas exaltavam-no a tão grande<br />

louvor de Deus que muitas vezes<br />

passou o dia louvando a elas e às<br />

outras criaturas.<br />

10 Como os três jovens de<br />

antigamente, colocados na fornalha<br />

em brasa, sentiram-se convidados por<br />

todos os elementos para louvar e


consummaret.<br />

10 Sicut enim olim tres pueri, in<br />

camino ignis ardentis positi, ad<br />

laudandum et glorificandum<br />

creatorem universitatis, elementa<br />

omnia invitabant, sic et iste vir,<br />

spiritu Dei plenus, in omnibus<br />

elementis et creaturis creatorem<br />

omnium ac gubernatorem glorificare,<br />

laudare ac benedicere (cfr. Dan<br />

3,17.51) non cessabat.<br />

81.<br />

1 Quantam putas eius menti<br />

exhilarationem florum speciositas<br />

importabat, cum eorum venustatis<br />

cerneret formam et suavitatis<br />

olentiam praesentiret?<br />

2 Statim ad illius floris pulchritudinem<br />

considerationis oculum deflectebat,<br />

qui, lucidus in vernali tempore de<br />

radice Iesse (cfr. Is 11,1)<br />

progrediens, ad odorem suum<br />

suscitavit innumera milia mortuorum.<br />

3 Cumque florum copiam inveniret,<br />

ita praedicabat eis et ad laudem eos<br />

dominicam invitabat ac si ratione<br />

vigerent.<br />

4 Sic et segetes et vineas, lapides et<br />

silvas et omnia speciosa camporum<br />

(cfr. Sir 24,19), irrigua fontium et<br />

hortorum virentia quaeque, terram et<br />

ignem, aerem et ventum sincerissima<br />

puritate ad divinum monebat amorem<br />

et libens obsequium hortabatur.<br />

5 Omnes denique creaturas fraterno<br />

nomine nuncupabat, et modo<br />

praecellenti atque caeteris inexperto,<br />

creaturarum occulta cordis (cfr. 1Cor<br />

14,25) acie decernebat, utpote qui<br />

iam evaserat in libertatem gloriae<br />

filiorum Dei (cfr. Rom 8,21).<br />

6 Nunc in caelis, o bone Iesu, te<br />

admirabilem laudat cum angelis, qui<br />

certe in terra positus (cfr. Iob 20,4),<br />

amabilem omnibus te praedicabat<br />

creaturis.<br />

82. 82.<br />

glorificar o Criador de todas as coisas,<br />

também este homem, cheio do<br />

espírito de Deus, não cessava de<br />

glorificar, louvar e bendizer o Criador<br />

e Conservador do universo por meio<br />

de todos os elementos e criaturas.<br />

81.<br />

1 Que alegria a sua diante das flores,<br />

ao admirar-lhes a delicada forma ou<br />

aspirar o suave perfume!<br />

2 Passava imediatamente a pensar na<br />

beleza daquela flor que brotou da raiz<br />

de Jessé no tempo esplendoroso da<br />

primavera e com seu perfume<br />

ressuscitou milhares de mortos.<br />

3 Quando encontrava muitas flores<br />

juntas, pregava para elas e as<br />

convidava a louvar o Senhor como se<br />

fossem racionais.<br />

4 Da mesma maneira, convidava com<br />

muita simplicidade os trigais e as<br />

vinhas, as pedras, os bosques e tudo<br />

que há de bonito nos campos, as<br />

nascentes e tudo que há de verde nos<br />

jardins, a terra e o fogo, o ar e o<br />

vento, para que tivessem muito amor<br />

e louvassem generosamente ao<br />

Senhor.<br />

5 Afinal, chamava todas as criaturas<br />

de irmãs, intuindo seus segredos de<br />

maneira especial, por ninguém<br />

experimentada, porque na verdade<br />

parecia já estar gozando a liberdade<br />

gloriosa dos filhos de Deus.<br />

6 Na certa, ó bom Jesus, ele que na<br />

terra cantava o vosso amor a todas as<br />

criaturas, estará agora a louvar-vos<br />

nos céus com os anjos porque sois<br />

admirável.


1 Nam supra hominum intellectum<br />

afficiebatur, cum nomen tuum, sancte<br />

Domine (cfr. Ps 8,2; Is 6,3),<br />

nominaret, et totus exsistens in iubilo<br />

ac iucunditate castissima plenus,<br />

novus certe homo et alterius saeculi<br />

videbatur.<br />

2 Propterea ubicumque scriptum<br />

aliquid, sive divinum sive humanum,<br />

in via, in domo, seu in pavimento<br />

inveniebat, reverentissime colligebat<br />

illud et in sacro vel honesto reponebat<br />

loco, ea reverentia quidem, ne ibi<br />

esset nomen Domini, vel ad id<br />

pertinens scriptum.<br />

3 Enimvero cum a quodam frater<br />

quadam die fuisset interrogatus, ad<br />

quid etiam paganorum scripta et ubi<br />

non erat nomen Domini, sic studiose<br />

colligeret, respondit dicens: “Fili, quia<br />

ibi lit-terae sunt, ex quibus<br />

componitur gloriosissimum Domini<br />

Dei nomen (cfr. Deut 5,11).<br />

4 Bonum quoque quod ibi est, non<br />

pertinet ad paganos, neque ad aliquos<br />

homines, sed ad solum Deum, ‘cuius<br />

est omne bonum’.<br />

5 Et quod non minus est admirandum,<br />

cum litteras aliquas salutationis vel<br />

admonitionis gratia faceret scribi, non<br />

patiebatur ex eis deleri litteram<br />

aliquam aut syllabam, licet superflua<br />

saepe aut incompetens poneretur.<br />

83.<br />

1 O quam pulcher, quam splendidus,<br />

quam gloriosus apparebat (cfr. 2Re<br />

6,22) in vitae innocentia, in<br />

simplicitate verborum, in puritate<br />

cordis, in dilectione Dei, in charitate<br />

fraterna, in flagranti obedientia, in<br />

concordi obsequio, in aspectu angelico<br />

(cfr. Iud 13.6).<br />

2 Dulcis in moribus, natura placidus,<br />

affabilis in sermone, commodissimus<br />

in exhortatione, fidelissimus in commisso<br />

(cfr. Prov 11,13), providus in<br />

consilio, in negotio efficax, gratiosus<br />

1 É impossível compreender quanto<br />

se comovia quando pronunciava vosso<br />

nome, Senhor santo! Parecia um<br />

outro homem, um homem de outro<br />

mundo, todo cheio de júbilo e do mais<br />

puro prazer.<br />

2 Por isso, onde quer que encontrasse<br />

algum escrito, de coisas divinas ou<br />

humanas, na rua, em casa ou no<br />

chão, recolhia-o com todo o respeito e<br />

o colocava em algum lugar sagrado<br />

ou decente, pensando que poderia<br />

referir-se ao Senhor ou conter seu<br />

santo nome.<br />

3 Um dia, um frade lhe perguntou por<br />

que recolhia com igual apreço os<br />

escritos dos pagãos, onde não estava<br />

o nome do Senhor, e ele respondeu:<br />

“Meu filho, contêm as letras com que<br />

se escreve o gloriosíssimo nome do<br />

Senhor.<br />

4 O que há de bom neles não<br />

pertence aos pagãos nem a ninguém<br />

em particular, mas somente a Deus,<br />

‘de quem são todos os bens’”.<br />

5 Outra coisa admirável é que,<br />

quando mandava escrever alguma<br />

carta de cumprimentos ou conselhos,<br />

não permitia que se apagasse alguma<br />

letra ou sílaba, mesmo que fosse<br />

supérflua ou errada.<br />

83.<br />

1 Como era bonito, atraente e de<br />

aspecto glorioso na inocência de sua<br />

vida, na simplicidade das palavras, na<br />

pureza do coração, no amor de Deus,<br />

na caridade fraterna, na obediência<br />

ardorosa, no trato afetuoso, no<br />

aspecto angelical!<br />

2 Tinha maneiras finas, era sereno<br />

por natureza e de trato amável, muito<br />

oportuno quando dava conselhos,<br />

sempre fiel em suas obrigações,<br />

prudente no julgar, eficaz no agir e<br />

em tudo cheio de elegância.


in omnibus (cfr.Est 2,15).<br />

3 Mente serenus, animo dulcis, spiritu<br />

sobrius (cfr. 2Tim 1,7),<br />

contemplatione suspensus, orationi<br />

assiduus et in omnibus fervens.<br />

4 Constans proposito, virtute stabilis,<br />

gratia perseverans, et in omnibus<br />

idem.<br />

5 Ad indulgendum velox, ad<br />

irascendum tardus (cfr. Iac 1,19),<br />

liber ingenio, memoria luculentus,<br />

subtilis in disserendo (cfr. Sap<br />

7,22.23), circumspectus in eligendo<br />

et in omnibus simplex.<br />

6 Rigidus in se, pius in aliis, discretus<br />

in omnibus.<br />

7 Facundissimus homo, facie hilaris,<br />

vultu benignus, immunis ignaviae,<br />

insolentiae expers.<br />

8 Statura mediocris parvitati vicinior,<br />

caput mediocre ac rotundum, facies<br />

utcumque oblonga et protensa, frons<br />

plana et parva, mediocres oculi, nigri<br />

et simplices (cfr. Mat 6,22), fusci<br />

capilli, supercilia recta, nasus<br />

aequalis, subtilis et rectus, aures<br />

erectae sed parvae, tempora plana,<br />

9 lingua placabilis (cfr. Prov 15,4),<br />

ignea et acuta, vox vehemens, dulcis<br />

(cfr. Cant 2,14), clara atque sonora,<br />

dentes coniuncti, aequales et albi,<br />

modica labia atque subtilia, barba<br />

nigra, pilis non plene respersa,<br />

10 collum subtile, humeri recti, brevia<br />

brachia, tenues manus, digiti longi,<br />

ungues producti, crura subtilia,<br />

parvuli pedes, tenuis cutis, caro<br />

paucissima, aspera vestis, somnus<br />

brevissimus, manus largissima.<br />

11 Et quia erat humillimus, omnem<br />

mansuetudinem ostendebat ad<br />

homines (cfr. Tit 3,2), omnium<br />

moribus utiliter se conformans.<br />

Sanctior inter sanctos, inter<br />

peccatores quasi unus ex (cfr. Sap<br />

4,10; Gen 3,22) illis.<br />

12 Adiuva igitur peccatores,<br />

peccatorum amator, pater<br />

3 Sereno na inteligência, delicado,<br />

sóbrio, contemplativo, constante na<br />

oração e fervoroso em todas as<br />

coisas.<br />

4 Firme nas resoluções, equilibrado,<br />

perseverante e sempre o mesmo.<br />

5 Rápido para perdoar e demorado<br />

para se irar, tinha a inteligência<br />

pronta, uma memória luminosa, era<br />

sutil ao falar, sério em suas opções e<br />

sempre simples.<br />

6 Era rigoroso consigo mesmo,<br />

paciente com os outros, discreto com<br />

todos.<br />

7 Muito eloqüente, tinha o rosto<br />

alegre e o aspecto bondoso, era<br />

diligente e incapaz de ser arrogante.<br />

8 Era de estatura um pouco abaixo da<br />

média, cabeça proporcionada e<br />

redonda, rosto um tanto longo e fino,<br />

testa plana e curta, olhos nem<br />

grandes nem pequenos, negros e<br />

límpidos, cabelos castanhos, pestanas<br />

retas, nariz proporcional, delgado e<br />

reto, orelhas levantadas mas<br />

pequenas, têmporas achatadas,<br />

9 língua pacificadora, ardente e<br />

penetrante, voz forte, doce, clara e<br />

sonora, dentes unidos, alinhados e<br />

brancos, lábios pequenos e delgados,<br />

barba preta e um tanto rala,<br />

10 pescoço esguio, ombros retos,<br />

braços curtos, mãos delicadas, dedos<br />

longos, unhas compridas, pernas<br />

delgadas, pés pequenos, pele fina,<br />

enxuto de carnes. Vestia-se<br />

rudemente, dormia pouco e era muito<br />

generoso.<br />

11 E como era muito humilde,<br />

mostrava toda a mansidão para com<br />

todas as pessoas, adaptando-se a<br />

todos com facilidade. Embora fosse o<br />

mais santo de todos, sabia estar entre<br />

os pecadores como se fosse um deles.<br />

12 Pai santíssimo que amas os<br />

pecadores, ajuda-os! Com tua<br />

poderosa intercessão e cheio de<br />

misericórdia, digna-te levantar os que


sanctissime, et quos cernis<br />

miserabiliter in delictorum sordibus<br />

iacere, dignare, quaesumus,<br />

misericordissime tuis gloriosissimis<br />

suffragiis relevare.<br />

Caput XXX - De praesepio quod<br />

fecit in die natalis Domini.<br />

84.<br />

1 Summa eius intentio, praecipuum<br />

desiderium, supremumque<br />

propositum eius erat sanctum<br />

Evangelium in omnibus et per omnia<br />

observare ac perfecte omni vigilantia,<br />

omni studio, toto desiderio mentis,<br />

toto cordis fervore, “Domini nostri<br />

Iesu Christi doctrinam sequi et<br />

vestigia” imitari.<br />

2 Recordabatur assidua meditatione<br />

verborum eius et sagacissima<br />

consideratione ipsius opera recolebat.<br />

3 Praecipue incarnationis humilitas et<br />

charitas passionis ita eius memoriam<br />

occupabant, ut vix vellet aliud<br />

cogitare.<br />

4 Memorandum proinde ac reverenti<br />

memoria recolendum quod tertio anno<br />

ante gloriosi obitus sui diem apud<br />

castrum quod Graecium dicitur, fecit<br />

in die natalis Domini nostri Iesu<br />

Christi.<br />

5 Erat in terra illa vir (cfr. Iob 1,1)<br />

quidam nomine Ioannes, bonae famae<br />

(cfr. Phip 4,8) sed melioris vitae,<br />

quem beatus Franciscus amore<br />

praecipuo diligebat, quoniam cum in<br />

terra sua nobilis et honorabilis<br />

plurimum exstitisset, carnis nobilitate<br />

calcata, nobilitatem animi est secutus.<br />

6 Hunc vero beatus Franciscus, sicut<br />

saepe solebat, fere per quindecim<br />

dies ante nativitatem Domini fecit ad<br />

se vocari<br />

7 et dixit ei: “Si desideras, ut apud<br />

Graecium praesentem festivitatem<br />

Domini celebremus, festina<br />

vês prostrados na abjeção dos<br />

pecados.<br />

Capítulo 30 - Do presépio que fez<br />

no dia de Natal do Senhor<br />

84.<br />

1 Sua maior aspiração, seu mais vivo<br />

desejo e mais elevado propósito era<br />

observar o Evangelho em tudo e por<br />

tudo, imitando com perfeição,<br />

atenção, esforço, dedicação e fervor<br />

os “passos de Nosso Senhor Jesus<br />

Cristo no seguimento de sua<br />

doutrina”.<br />

2 Estava sempre meditando em suas<br />

palavras e recordava seus atos com<br />

muita inteligência.<br />

3 Gostava tanto de lembrar a<br />

humildade de sua encarnação e o<br />

amor de sua paixão, que nem queria<br />

pensar em outras coisas.<br />

4 Precisamos recordar com todo<br />

respeito e admiração o que fez no dia<br />

de Natal, no povoado de Grécio, três<br />

anos antes de sua gloriosa morte.<br />

5 Havia nesse lugar um homem<br />

chamado João, de boa fama e vida<br />

ainda melhor, a quem São Francisco<br />

tinha especial amizade porque, sendo<br />

muito nobre e honrado em sua terra,<br />

desprezava a nobreza humana para<br />

seguir a nobreza de espírito.<br />

6 Uns quinze dias antes do Natal, São<br />

Francisco mandou chamá-lo, como<br />

costumava fazer,<br />

7 e disse: “Se você quiser que<br />

celebremos o Natal em Grécio, é bom<br />

começar a preparar diligentemente e<br />

desde já o que eu vou dizer.<br />

8 Quero lembrar o menino que nasceu<br />

em Belém, os apertos que passou,<br />

como foi posto num presépio, e<br />

contemplar com os próprios olhos


praecedere, et quae tibi dico,<br />

praepara diligenter (cfr. Prov 24,27).<br />

8 Volo enim illius pueri memoriam<br />

agere, qui in Bethlehem natus est<br />

(cfr. Mat 2,1.2), et infantilium<br />

necessitatum eius incommoda,<br />

quomodo in praesepio reclinatus (cfr.<br />

Luc 2,7) et quomodo, adstante bove<br />

atque asino, supra foenum positus<br />

exstitit, utcumque corporeis oculis<br />

previdere”.<br />

9 Quod audiens vir bonus atque fidelis<br />

cucurrit citius (cfr. Ioa 20,4), et<br />

omnia in praedicto loco, quae sanctus<br />

dixerat, praeparavit.<br />

85.<br />

1 Appropinquavit autem dies<br />

laetititae, tempus exsultationis<br />

advenit.<br />

2 E pluribus locis vocati sunt fratres:<br />

viri et mulieres terrae illius, secundum<br />

posse suum, exsultantibus animis<br />

cereos et faces praeparant ad<br />

illuminandam noctem, quae<br />

scintillanti sidere dies omnes<br />

illuminavit et annos.<br />

3 Venit denique sanctus Dei et<br />

inveniens omnia praeparata, vidit et<br />

gavisus est (cfr. Ioa 8,56).<br />

4 Et quidem praeparatur praesepium,<br />

apportatur foenum, bos et asinus<br />

adducuntur.<br />

5 Honoratur ibi simplicitas, exaltatur<br />

paupertas, humilitas commendatur et<br />

quasi nova Bethlehem de Graecio<br />

facta est.<br />

6 Illuminatur nox ut dies (cfr. Ps<br />

138,12), et hominibus atque<br />

animalibus deliciosa exstitit.<br />

7 Adveniunt populi et ad novum<br />

mysterium novis gaudiis adlaetantur.<br />

8 Personat silva voces et iubilantibus<br />

rupes respondent.<br />

9 Cantant fratres, Domino laudes<br />

debitas persolventes, et tota nox<br />

iubilatione resultat.<br />

10 Stat sanctus Dei (cfr. Mar 1,24)<br />

como ficou em cima da palha, entre o<br />

boi e o burro”.<br />

9 Ouvindo isso, o homem bom e fiel<br />

correu imediatamente e preparou no<br />

lugar indicado o que o santo tinha<br />

pedido.<br />

85.<br />

1 E veio o dia da alegria, chegou o<br />

tempo da exultação.<br />

2 De muitos lugares foram chamados<br />

os irmãos. Homens e mulheres do<br />

lugar, coração em festa, prepararam<br />

como puderam tochas e archotes para<br />

iluminar a noite que tinha iluminado<br />

todos os dias e anos com sua<br />

brilhante estrela.<br />

3 Por fim, chegou o santo e, vendo<br />

tudo preparado, ficou satisfeito.<br />

4 Fizeram um presépio, trouxeram<br />

palha, um boi e um burro.<br />

5 Grécio tornou-se uma nova Belém,<br />

honrando a simplicidade, louvando a<br />

pobreza e recomendando a<br />

humildade.<br />

6 A noite ficou iluminada como o dia:<br />

era um encanto para os homens e<br />

para os animais.<br />

7 O povo foi chegando e se alegrou<br />

com o mistério renovado em uma<br />

alegria toda nova.<br />

8 O bosque ressoava com as vozes<br />

que ecoavam nos morros.<br />

9 Os frades cantavam, dando os<br />

devidos louvores ao Senhor e a noite<br />

inteira se rejubilava.<br />

10 O santo estava diante do presépio<br />

a suspirar, cheio de piedade e de<br />

alegria.


coram praesepio, suspiriis plenus,<br />

pietate contritus et mirabili gaudio<br />

superfusus.<br />

11 Celebrantur missarum solemnia<br />

supra praesepe et nova fruitur<br />

consolatione sacerdos.<br />

86.<br />

1 Induitur sanctus Dei leviticis<br />

ornamentis, quia levita erat, et voce<br />

sonora sanctum Evangelium cantat.<br />

2 Et quidem vox eius, ‘vox vehemens,<br />

vox dulcis (cfr. Cant 2,14), vox clara,<br />

voxque sonora’, cunctos invitans ad<br />

praemia summa.<br />

3 Praedicat deinde populo<br />

circumstanti et de nativitate pauperis<br />

Regis et Bethlehem parvula civitate<br />

melliflua ructat.<br />

4 Saepe quoque, cum vellet Christum<br />

“Iesum” nominare, amore flagrans<br />

nimio, eum “puerum de Bethlehem”<br />

nuncupabat, et more balantis ovis<br />

“Bethlehem” dicens, os suum voce<br />

sed magis dulci affectione totum<br />

implebat.<br />

5 Labia sua etiam, cum “puerum de<br />

Bethlehem” vel “Iesum” nominaret,<br />

quasi lambebat lingua, felici palato<br />

degustans et deglutiens dulcedinem<br />

verbi huius.<br />

6 Multiplicantur ibi dona Omnipotentis<br />

et a quodam viro virtutis (cfr. 1Mac<br />

5,50) mirabilis visio cernitur.<br />

7 Videbat enim in praesepio puerulum<br />

unum iacentem exanimem, ad quem<br />

videbat accedere sanctum Dei et<br />

eumdem puerum quasi a somni<br />

sopore suscitare.<br />

8 Nec inconveniens visio ista, cum<br />

puer Iesus in multorum cordibus<br />

oblivioni fuerit datus (cfr. Ps 30,13),<br />

in quibus, ipsius gratia faciente, per<br />

servum suum sanctum Franciscum<br />

resuscitatus est et impressus<br />

memoriae diligenti.<br />

9 Finiuntur denique solemnes<br />

excubiae et unusquisque cum gaudio<br />

11 A missa foi celebrada ali mesmo<br />

no presépio, e o sacerdote sentiu uma<br />

consolação jamais experimentada.<br />

86.<br />

1 O santo vestiu dalmática, porque<br />

era diácono, e cantou com voz sonora<br />

o santo Evangelho.<br />

2 De fato, era “uma voz forte, doce,<br />

clara e sonora”, convidando a todos<br />

às alegrias eternas.<br />

3 Depois pregou ao povo presente,<br />

dizendo coisas doces como o mel<br />

sobre o nascimento do Rei pobre e<br />

sobre a pequena cidade de Belém.<br />

4 Muitas vezes, quando queria<br />

nomear Cristo Jesus, chamava-o<br />

também com muito amor de “menino<br />

de Belém”, e pronunciava a palavra<br />

“Belém” como o balido de uma<br />

ovelha, enchendo a boca com a voz e<br />

mais ainda com a doce afeição.<br />

5 Também estalava a língua quando<br />

falava “menino de Belém” ou “Jesus”,<br />

saboreando a doçura dessas palavras.<br />

6 Multiplicaram-se nesse lugar os<br />

favores do Todo-Poderoso, e um<br />

homem de virtude teve uma visão<br />

admirável.<br />

7 Pareceu-lhe ver deitado no presépio<br />

um bebê sem vida, que despertou<br />

quando o santo chegou perto.<br />

8 E essa visão veio muito a propósito,<br />

porque o menino Jesus estava de fato<br />

esquecido em muitos corações, nos<br />

quais, por sua graça e por intermédio<br />

de São Francisco, ele ressuscitou e<br />

deixou a marca de sua lembrança.<br />

9 Quando terminou a vigília solene,<br />

todos voltaram contentes para casa.


ad propria remeavit.<br />

87.<br />

1 Conservatur foenum in praesepio<br />

positum, ut per ipsum iumenta et<br />

animalia salva faciat Dominus<br />

quemadmodum multiplicavit<br />

misericordiam (cfr. Ps 35,7.8) suam<br />

sanctam.<br />

2 Et revera sic actum est, ut animalia<br />

multa, diversos morbos habentia, per<br />

cicumadiacentem regionem,<br />

manducantia de hoc foeno, a suis sint<br />

aegritudinibus liberata.<br />

3 Immo et mulieres, partu gravi ac<br />

longo laborantes, de praedicto foeno<br />

sibi superimponentes, partu pariunt<br />

salutari: atque a diversis cladibus<br />

utriusque sexus concursus<br />

desideratam ibidem obtinent<br />

sanitatem.<br />

4 Consecratus est denique locus<br />

praesepii templum Domino (cfr. 3Re<br />

8,63), et in honorem beatissimi patris<br />

Francisci supra praesepe altare<br />

construitur et ecclesia dedicatur,<br />

5 ut ubi animalia quandoque foeni<br />

pabulum comederunt (cfr. Dan 5,21),<br />

ibi de caetero ad sanitatem animae ac<br />

corporis manducent homines carnes<br />

agni immaculati et incontaminati Iesu<br />

Christi Domini nostri (cfr. 1Pet 1,19;<br />

1Cor 1,10),<br />

6 qui summa et ineffabilli charitate<br />

dedit seipsum nobis (cfr. Tit 2,14),<br />

cum Patre ac Spiritu sancto vivens et<br />

regnans Deus aeternaliter gloriosus<br />

per cuncta saecula saeculorum.<br />

Amen. Alleluia (cfr. Apoc 1,18; 19,4),<br />

Alleluia.<br />

Explicit primum opus de vita et<br />

actibus beati Francisci.<br />

OPUSCULUM SECUNDUM<br />

Incipit secundum opusculum de vita<br />

duorum annorum tantum, et de felici<br />

obitu beatissimi patris nostri Francisci.<br />

87.<br />

1 Guardaram a palha usada no<br />

presépio para que o Senhor curasse<br />

os animais, da mesma maneira que<br />

tinha multiplicado sua santa<br />

misericórdia.<br />

2 De fato, muitos animais que<br />

padeciam das mais diversas doenças<br />

naquela região comeram daquela<br />

palha e ficaram curados.<br />

3 Mais: mulheres com partos longos e<br />

difíceis tiveram um resultado feliz<br />

colocando sobre si mesmas um pouco<br />

desse feno. Da mesma sorte, muitos<br />

homens e mulheres conseguiram a<br />

cura das mais variadas doenças.<br />

4 O presépio foi consagrado a um<br />

templo do Senhor e no próprio lugar<br />

da manjedoura construíram um altar<br />

em honra de nosso pai São Francisco<br />

e dedicaram uma igreja, para que,<br />

5 onde os animais já tinham comido o<br />

feno, passassem os homens a se<br />

alimentar, para salvação do corpo e<br />

da alma, com a carne do cordeiro<br />

imaculado e incontaminado, Jesus<br />

Cristo nosso Senhor,<br />

6 que se ofereceu por nós com todo o<br />

seu inefável amor e vive com o Pai e<br />

o Espírito Santo eternamente glorioso<br />

por todos os séculos dos séculos.<br />

Amém. Aleluia, Aleluia.<br />

Termina aqui o primeiro livro da vida<br />

e atos de São Francisco.<br />

SEGUNDO LIVRO<br />

Começa o segundo livro, que narra<br />

apenas os dois últimos anos e a<br />

morte feliz de nosso bem-aventurado


obitu beatissimi patris nostri Francisci.<br />

Caput I - De tenore huius<br />

opuscoli, de tempore quo S.<br />

Franciscus feliciter obiit, et de<br />

profectibus ipsius.<br />

88. 1 Superiore quidem tractatu,<br />

quem gratia Salvatoris congruo fine<br />

conclusimus, vitam et actus<br />

beatissimi patris nostri Francisci<br />

usque ad octavum decimum<br />

conversionis suae annum enarrando<br />

utcumque conscripsimus.<br />

2 Reliqua vero gesta ipsius a<br />

paenultimo vitae suae anno, prout<br />

potuimus recte scire, huic opusculo<br />

breviter adnectemus, et ea sola, quae<br />

necessario magis occurrunt, ad<br />

praesens intendimus adnotare, ut qui<br />

plus his dicere cupiunt, quid addant<br />

semper valeant invenire.<br />

3 Anno siquidem Dominicae<br />

Incarnationis millesimo ducentesimo<br />

vicesimo sexto, quarta decima<br />

indictione, quarto nonas Octobris, die<br />

dominico, beatissimus pater noster<br />

Franciscus in civitate Assisii, de qua<br />

ortus est, apud Sanctam Mariam de<br />

Portiuncula, ubi ordinem fratrum<br />

Minorum ipse primo plantavit, expletis<br />

viginti annis ex quo perfectissime<br />

adhaesit Christo, Apostolorum vitam<br />

et vestigia sequens (cfr. 1Pet 2,21),<br />

egressus de carnis ergastulo, ad<br />

caelestium spirituum mansione,<br />

perfecte quae coepit consummans,<br />

felicissime convolavit.<br />

4 Cum hymnis et laudibus in ea<br />

civitate sacrum et sanctum corpus<br />

ipsius collocatum est et honorifice<br />

reconditum, ubi ad gloriam<br />

Omnipotentis multis coruscat<br />

miraculis. Amen.<br />

89.<br />

1 Hic vero cum in via Dei (cfr. Bar<br />

3,13) et ipsius cognitione a primaevo<br />

pai Francisco.<br />

Capítulo 1 - Do teor desta parte,<br />

da morte ditosa de São Francisco<br />

e de seus proveitos<br />

88. 1 Na primeira parte de nossa<br />

obra, que com a graça de Deus<br />

levamos a bom termo, escrevemos<br />

tudo que pudemos para narrar a vida<br />

e os atos de nosso bem-aventurado<br />

pai São Francisco até o décimo oitavo<br />

ano de sua conversão.<br />

2 Nesta parte, consignaremos com<br />

brevidade os outros fatos dos últimos<br />

dois anos de sua vida, conforme nos<br />

foi possível averiguar. Queremos<br />

anotar só os pontos mais necessários,<br />

para que os outros que desejem<br />

contar alguma coisa tenham sempre a<br />

possibilidade de fazê-lo.<br />

3 No ano de 1226 da Encarnação do<br />

Senhor, na indicção XIV, domingo, dia<br />

4 de outubro, em Assis, sua terra, e<br />

na Porciúncula, onde fundara a<br />

Ordem dos Frades Menores, tendo<br />

completado vinte anos de perfeita<br />

adesão a Cristo e de seguimento da<br />

vida apostólica, nosso bem<br />

aventurado pai Francisco saiu do<br />

cárcere do corpo e voou todo feliz<br />

para as habitações dos espíritos<br />

celestiais, terminando com perfeição o<br />

que tinha empreendido.<br />

4 Seu santo corpo foi exposto e<br />

reverentemente sepultado com hinos<br />

de louvor nessa mesma cidade, onde<br />

brilha em seus milagres para a glória<br />

do Todo-Poderoso. Amém.<br />

89.<br />

1 Tendo recebido pouca ou nenhuma<br />

instrução no caminho do Senhor e em


iuventutis flore parum vel nihil esset<br />

instructus, in naturali simplicitate ac<br />

vitiorum fervore tempore non pauco<br />

perdurans, mutatione dexterae<br />

Excelsi iustificatus a peccato (cfr.<br />

Rom 6,7), gratia et virtute Altissimi<br />

(cfr. Luc 1,35), super omnes tempore<br />

suo repertos divina sapientia est<br />

repletus (cfr. Deut 34,9).<br />

2 Nam cum doctrina evangelica, etsi<br />

non particulariter sed generaliter<br />

ubique multum per opera defecisset,<br />

missus est hic a Deo, ut universaliter<br />

per totum mundum Apostolorum<br />

exemplo perhiberet testimonium<br />

veritati (cfr. Ioa 1,6.7).<br />

3 Sicque factum est, ut doctrina sua<br />

omnem mundi sapientiam ostenderet<br />

evidentissime fore stultam, e brevi<br />

spatio temporis ad veram sapientiam<br />

Dei per stultitiam preadicationis (cfr.<br />

1Cor 1,20.21) inclinaverit, Christo<br />

duce (cfr. Dan 9,25).<br />

4 Quoniam in novissimo tempore (cfr.<br />

1Pet 1,5) novus evangelista, quasi<br />

unus ex paradisi fluminibus (cfr. Gen<br />

2,10; Is 44,3), in toto terrarum orbe<br />

(cfr. Est 13,4) fluenta Evangelii pia<br />

irrigatione diffudit et viam Filii Dei<br />

atque doctrinam veritatis opere<br />

praedicavit.<br />

5 Facta est proinde in eo et per eum<br />

orbis terrarum insperata exsultatio et<br />

sancta novitas: antiquae religionis<br />

germen inveteratos diu et veteres<br />

multum subito innovavit.<br />

6 Datus est spiritus novus in cordibus<br />

electorum et in medio eorum effusa<br />

est (cfr. Ez 11,19; 36,26) unctio<br />

salutaris, cum velut unum de<br />

luminaribus caeli, Christi servus (cfr.<br />

Gen 2,10; Is 44,3) et sanctus novo<br />

ritu, novisque signis desuper radiavit.<br />

7 Renovata sunt per eum antiqua<br />

miracula, dum in deserto mundi<br />

huius, ordine novo sed antiquo more,<br />

plantata est vitis fructifera, proferens<br />

flores suavitatis in odorem (cfr. Sir<br />

seu conhecimento desde a<br />

adolescência, passou algum tempo na<br />

ignorância natural e no ardor das<br />

paixões, mas foi justificado de seu<br />

pecado por uma intervenção da mão<br />

de Deus, e pela graça e virtude do<br />

Altíssimo foi cumulado com a<br />

sabedoria de Deus mais do que todos<br />

os homens que viveram em seu<br />

tempo.<br />

2 Em meio do aviltamento não parcial<br />

mas geral em que jazia a pregação do<br />

Evangelho por causa dos costumes<br />

daqueles que o pregavam, ele foi<br />

enviado por Deus como os apóstolos,<br />

para dar testemunho da verdade em<br />

todo o mundo.<br />

3 E foi assim que o seu ensinamento<br />

mostrou com evidência que a<br />

sabedoria do mundo era loucura, e<br />

em pouco tempo, sob a orientação de<br />

Cristo, mudou os homens para a<br />

sabedoria de Deus pela simplicidade<br />

de sua pregação.<br />

4 Como um dos rios do paraíso, este<br />

novo evangelista dos últimos tempos<br />

irrigou o mundo inteiro com as fontes<br />

do Evangelho e pregou com o<br />

exemplo o caminho do Filho de Deus<br />

e a doutrina da verdade.<br />

5 Nele e por ele, o mundo conheceu<br />

uma alegria inesperada e uma santa<br />

novidade: a velha árvore da religião<br />

viu reflorir seus ramos nodosos e<br />

raquíticos.<br />

6 Um espírito novo reanimou o<br />

coração dos escolhidos e neles<br />

derramou a unção de salvação ao<br />

surgir o servo de Cristo como um<br />

astro no firmamento, irradiando uma<br />

santidade nova e prodígios inauditos.<br />

7 Por ele renovaram-se os antigos<br />

milagres, quando foi plantada no<br />

deserto deste mundo, com um<br />

sistema novo mas à maneira antiga, a<br />

videira frutífera, que dá flores com o<br />

suave perfume das santas virtudes e<br />

estende por toda parte os ramos da


24,23; Ps 51,10) virtutum sanctarum,<br />

ubique sacrae religionis palmites<br />

extendendo (cfr. Ez 17,6.7).<br />

90.<br />

1 Nam, licet fuerit similis nobis<br />

passibilis (cfr. Iac 5,17), non fuit<br />

tamen contentus praecepta communia<br />

observare, sed ferventissima effluens<br />

charitate, totius perfectionis arripuit<br />

viam, perfectae sanctitatis<br />

apprehendit summam, et omnis<br />

consummationis vidit finem (cfr. Ps<br />

118,96).<br />

2 Omnis proinde ordo, omnis sexus,<br />

omnis aetas habet in ipso doctrinae<br />

salutaris evidentia documenta, habet<br />

et sanctorum operum exempla<br />

praecipua.<br />

3 Si qui ad fortia proponunt mittere<br />

manus (cfr. Prov 31,19) et<br />

excellentioris viae charismata meliora<br />

aemulari (cfr. 1Cor 12,31) nituntur,<br />

respiciant in speculo vitae suae, et<br />

omnem perfectionem addiscent.<br />

4 Si qui vero ad humiliora et planiora<br />

se conferunt, timentes ambulare per<br />

ardua et montis ascendere verticem:<br />

in hoc gradu etiam apud eum<br />

invenient congrua monimenta.<br />

5 Si qui denique signa et miracula<br />

quaerunt (cfr. 1Cor 1,22), ipsius<br />

interrogent sanctitatem, et quod<br />

postulant, consequentur.<br />

6 Et quidem gloriosa vita ipsius<br />

priorum sanctorum perfectionem<br />

illustrat lumine clariore: probat hoc<br />

passio Iesu Christi et eius crux<br />

plenissime manifestat.<br />

7 Revera in quinque partibus corporis<br />

passionis et crucis signaculo pater<br />

venerabilis est signatus ac si in cruce<br />

cum Dei Filio pependisset.<br />

8 Sacramentum hoc magnum est (cfr.<br />

Eph 5,32) et prerogativae dilectionis<br />

indicat maiestatem; sed arcanum in<br />

eo latet consilium et reverendum<br />

contegitur mysterium, quod soli Deo<br />

santa religiosidade.<br />

90.<br />

1 Embora fraco como qualquer um de<br />

nós, Francisco não se contentou com<br />

a observância dos preceitos comuns,<br />

mas, cheio de ardente caridade,<br />

partiu pelo caminho da perfeição,<br />

atingiu o cume da santidade e<br />

contemplou o termo de toda<br />

realização.<br />

2 É por isso que todas as classes,<br />

sexos e idades têm nele uma prova<br />

evidente da doutrina salutar e<br />

também um exemplo preclaro de<br />

todas as boas obras.<br />

3 Os que pretendem empreender<br />

coisas de valor e aspiram aos<br />

carismas melhores do caminho da<br />

perfeição podem olhar no espelho de<br />

sua vida e aprender tudo que é<br />

melhor.<br />

4 Os que pretendem coisas mais<br />

humildes e simples, com medo das<br />

dificuldades e da montanha, também<br />

podem encontrar nele conselhos<br />

adaptados ao seu nível.<br />

5 Mesmo os que desejam apenas<br />

sinais e milagres podem buscar sua<br />

santidade e alcançarão o que<br />

desejam.<br />

6 Sua vida gloriosa faz brilhar a<br />

santidade dos santos antigos com<br />

uma luz mais clara. Prova cabal é seu<br />

amor à paixão de Jesus Cristo e a sua<br />

cruz.<br />

7 De fato, nosso pai venerável foi<br />

marcado nas cinco partes do corpo<br />

pelo sinal da paixão e da cruz, como<br />

se tivesse sido pregado na cruz com o<br />

Filho de Deus.<br />

8 Este sacramento é grande e indica a<br />

grandeza de seu particular amor. Mas<br />

acreditamos que exista nesse fato um<br />

plano oculto, um mistério escondido,<br />

que só Deus conhece e que o próprio


cognitum credimus, et per ipsum<br />

sanctum ex parte cuidam revelatum.<br />

9 Propterea in eius laudibus non<br />

expedit multa tentare, cuius laus ab<br />

Ipso est, qui est laus omnium, fons et<br />

honor fortissimus, dans praemia lucis.<br />

10 Benedicentes igitur Deum<br />

sanctum, verum et (cfr. Luc 14,53; Is<br />

58,13), ad historiam recurramus.<br />

Caput II - De summo desiderio<br />

beati Francisci, et qualiter in libri<br />

apertione intelexit de se Domini<br />

voluntatem.<br />

91.<br />

1 Tempore quodam beatus et<br />

venerabilis pater Franciscus, relictis<br />

saecularibus turbis, quae ad<br />

audiendum et videndum eum quotidie<br />

devotissime concurrebant, locum<br />

quietis et secretum solitudinis petit,<br />

cupiens ibi vacare Deo et extergere, si<br />

quid pulveris sibi ex conversatione<br />

hominum adhaesisset (cfr. Luc<br />

10,11).<br />

2 Mos eius erat tempus impensum<br />

sibi ad gratiam promerendam<br />

dividere, et, prout oportere videbat,<br />

aliud proximorum lucris impendere,<br />

aliud contemplationis beatis<br />

secessibus consummare.<br />

3 Assumpsit proinde secum (Luc<br />

9,28; Mar 14,33) socios valde paucos,<br />

quibus eius conversatio sancta magis<br />

quam caeteris nota erat, ut tuerentur<br />

eum ab incursu et conturbatione<br />

hominum (cfr. Ps 90,6; 30,21), et<br />

suam quietem in omnibus diligerent<br />

ac servarent.<br />

4 Cumque illic aliquamdiu<br />

permansisset, et oratione continua<br />

frequentique contemplatione divinam<br />

familiaritatem modo ineffabili fuisset<br />

adeptus, quid aeterno Regi (cfr. Ps<br />

28,10) de se et in se foret acceptius<br />

santo só revelou a uma pessoa, e em<br />

parte.<br />

9 Por isso, não adianta insistir muito<br />

em elogios, porque seu louvor vem<br />

daquele que é o louvor de todas as<br />

coisas, fonte de toda glória e que<br />

concede os prêmios da luz.<br />

10 Bendigamos a Deus que é santo,<br />

verdadeiro e glorioso, e continuemos<br />

a história.<br />

Capítulo 2 - Do maior desejo de<br />

São Francisco e de como<br />

compreendeu a vontade de Deus a<br />

seu respeito ao abrir o livro<br />

91.<br />

1 Certa ocasião, o bem-aventurado e<br />

venerável pai São Francisco afastouse<br />

das multidões que todos os dias<br />

acorriam cheias de devoção para vêlo<br />

e ouvi-lo e procurou um lugar<br />

calmo, secreto e solitário para poder<br />

se entregar a Deus e limpar o pó que<br />

pudesse ter adquirido no contato com<br />

as pessoas.<br />

2 Costumava dividir o tempo que<br />

tinha recebido para merecer a graça<br />

de Deus e, conforme a oportunidade,<br />

consagrar uma parte ao auxílio do<br />

próximo e outra à contemplação no<br />

retiro.<br />

3 Por isso levou consigo muito poucos<br />

companheiros, os que melhor<br />

conheciam sua vida santa, para que o<br />

protegessem da invasão e da<br />

perturbação das pessoas, e para que<br />

preservassem com amor o seu<br />

recolhimento.<br />

4 Passado algum tempo nesse lugar e<br />

tendo conseguido, por uma oração<br />

contínua e uma contemplação<br />

freqüente, uma inefável familiaridade<br />

com Deus, teve vontade de saber o<br />

que o Rei eterno mais queria ou podia<br />

querer dele.<br />

5 Buscava com afã e desejava com


aut esse posset, cognoscere cupiebat.<br />

5 Curiosissime exquirebat et piisime<br />

anhelabat scire, quali modo, quali via<br />

aut quali desiderio Domino Deo<br />

valeret, iuxta consilium et<br />

beneplacitum (cfr. Sir 40,25)<br />

voluntatis suae, perfectius adhaerere.<br />

6 Haec summa eius philosophia<br />

semper fuit, hoc summum desiderium<br />

in eo, quoad vixit, semper flagravit<br />

(cfr. Num 11,4), ut quaereret a<br />

simplicibus, a sapientibus, a perfectis<br />

et imperfectis, qualiter posset viam<br />

apprehendere veritatis (cfr. Ps<br />

118,30) et ad maius propositum<br />

pervenire.<br />

92.<br />

1 Nam cum esset perfectissimus<br />

perfectorum, perfectum abnuens,<br />

imperfectum se penitus reputabat.<br />

2 Gustaverat enim et viderat, quam<br />

dulcis, suavis (cfr. Ps 33,9) et bonus<br />

foret Deus Israel his qui recto sunt<br />

corde (cfr. Ps 72,1), et in simplicitate<br />

pura et puritate vera quaerunt illum<br />

(cfr. Sap 1,1).<br />

3 Infusa namque dulcedo et suavitas,<br />

rarissimis raro data, quam sibi<br />

desuper senserat adspirare, cogebat<br />

eum totum a se ipso deficere et tanta<br />

iucunditate repletus, cupiebat modis<br />

omnibus illuc ex toto transire, ubi,<br />

excedendo se ipsum, iam parte<br />

praecesserat.<br />

4 Paratus erat homo, spiritum Dei<br />

habens (cfr. 1Cor 7,40), omnes animi<br />

pati angustias, omnesque passiones<br />

corporis tolerare, si tandem optio sibi<br />

daretur (cfr. Ios 24,15), ut voluntas<br />

Patris caelestis misericorditer<br />

compleretur (cfr. Mat 6,14; 12,50) in<br />

eo.<br />

5 Acessit proinde die quadam ante<br />

sacrum altare, quod in eremitorio in<br />

quo ipse manebat erat constructum,<br />

et accepto codice, in quo sacra<br />

Evangelia erant conscripta, reverenter<br />

devoção saber de que modo, por que<br />

caminho e com que desejos poderia<br />

aderir com maior perfeição ao Senhor<br />

Deus segundo a inspiração e o<br />

beneplácito de sua vontade.<br />

6 Essa foi sempre a sua mais alta<br />

filosofia, seu maior desejo, em que<br />

ardeu enquanto durou sua vida:<br />

gostava de perguntar aos simples e<br />

aos sábios, aos perfeitos e aos<br />

imperfeitos como poderia chegar ao<br />

caminho da verdade e atingir metas<br />

cada vez mais elevadas.<br />

92.<br />

1 Embora fosse perfeitíssimo entre os<br />

mais perfeitos, não o reconhecia e se<br />

julgava absolutamente imperfeito.<br />

2 Já tinha provado e visto como é<br />

doce, suave e bom o Deus de Israel<br />

para os que são retos de coração e o<br />

procuram na verdadeira simplicidade.<br />

3 Doçura e suavidade, que a tão<br />

poucos são dadas mas que a ele<br />

tinham sido infundidas do alto,<br />

arrancavam-no de si mesmo e lhe<br />

davam tanto prazer que desejava de<br />

qualquer maneira passar de uma vez<br />

para o lugar onde uma parte dele já<br />

estava vivendo.<br />

4 Possuindo o espírito de Deus,<br />

estava pronto a suportar todas as<br />

angústias, a tolerar todas as paixões,<br />

contanto que lhe fosse dada a<br />

possibilidade de cumprir-se nele,<br />

misericordiosamente, a vontade do<br />

Pai celestial.<br />

5 Dirigiu-se um dia ao altar<br />

construído na ermida em que estava<br />

e, com toda a reverência, depositou<br />

sobre ele o livro dos Evangelhos.<br />

6 Depois, prostrado em oração, não<br />

menos com o coração do que com o<br />

corpo, pediu humildemente que o<br />

Deus de bondade, Pai das


altari superposuit illum.<br />

6 Sicque prostratus in oratione Dei<br />

(Cfr. Luc 6,12) non minus corde quam<br />

corpore, humili prece poscebat, ut<br />

benignus Deus (cfr. Ioel 2,13), pater<br />

misericordiarum et Deus totius<br />

consolationis (cfr. 2Cor 1,3), suam<br />

sibi dignaretur ostendere voluntatem:<br />

7 et ut perfecte consummare valeret<br />

quod olim simpliciter et devote<br />

inceperat, quid sibi esset opportunius<br />

agere, in prima libri apertione indicari<br />

suppliciter precabatur.<br />

8 Sanctorum quippe ac<br />

perfectissimorum virorum spiritu<br />

ducebatur, qui pia devotione in<br />

desiderio sanctitatis simile aliquid<br />

fecisse leguntur.<br />

93.<br />

1 Surgens quoque ab oratione, in<br />

spiritu humilitatis animoque contrito<br />

(cfr. Luc 22,45; Dan 3,39), ac<br />

signaculo sanctae crucis se muniens,<br />

de altari librum accepit eumque cum<br />

reverentia et timore aperuit.<br />

2 Factum est autem, cum aperuisset<br />

librum (cfr. Apoc 5,7.8), occurrit sibi<br />

primo passio Domini nostri Iesu<br />

Christi, et id solum quod<br />

tribulationem eum passurum<br />

denuntiabat.<br />

3 Sed, ne hoc casu evenisse possit<br />

aliquatenus suspicari, bis et ter librum<br />

aperuit, et idem vel simile scriptum<br />

invenit.<br />

4 Intellexit tunc vir spiritus Dei plenus<br />

(cfr. Gen 41,38), quod per multas<br />

tribulationes, per multas angustias et<br />

per multas pugnas oporteret eum<br />

intrare in regnum Dei (cfr. Act 14,21).<br />

5 Sed non turbatur fortissimus miles<br />

propter ingruentia bella (cfr. Qo 8,8),<br />

nec animo decidit praeliaturus Domini<br />

praelia (cfr. 1Re 25,28) in castris<br />

huius saeculi.<br />

6 Non veritus est succumbere hosti,<br />

qui non cedebat etiam sibi, cum diu<br />

misericórdias e Deus de toda<br />

consolação, se dignasse mostrar-lhe<br />

sua vontade.<br />

7 E para poder levar a termo perfeito<br />

o que tinha começado com<br />

simplicidade e devoção, suplicou a<br />

Deus que lhe indicasse o que era mais<br />

oportuno fazer logo que abrisse o<br />

livro pela primeira vez.<br />

8 Imitava, assim, o exemplo de<br />

outros homens santos e perfeitos que,<br />

conforme lemos, levados por sua<br />

devoção no desejo da santidade,<br />

tinham procedido semelhantemente.<br />

93.<br />

1 Terminada a oração, levantou-se<br />

com espírito humilde e ânimo<br />

contrito, fez o sinal da santa cruz,<br />

tomou o livro do altar e o abriu com<br />

reverência e temor.<br />

2 A primeira coisa que se lhe deparou<br />

ao abrir o livro foi a paixão de Nosso<br />

Senhor Jesus Cristo, no ponto que<br />

anunciava as tribulações por que<br />

deveria passar.<br />

3 Mas, para que ninguém pudesse<br />

suspeitar de que isso tivesse<br />

acontecido por acaso, abriu o livro<br />

mais duas vezes, e encontrou a<br />

mesma coisa ou algo parecido.<br />

4 Cheio do Espírito Santo,<br />

compreendeu que deveria entrar no<br />

reino de Deus depois de passar por<br />

muitas tribulações, muitas angústias<br />

e muitas lutas.<br />

5 Mas o valente soldado não se<br />

perturbou com a guerra iminente nem<br />

desanimou de enfrentar os combates<br />

do Senhor nas fortalezas deste<br />

mundo.<br />

6 Não temeu sucumbir ao inimigo, ele<br />

que não cedia nem a si mesmo,<br />

apesar de ter sustentado por muito


supra modum humanarum virium<br />

laborasset.<br />

7 Revera ferventissimus erat, et si<br />

retroactis saeculis socium habuit<br />

proposito, nemo tamen eo superior<br />

inventus est desiderio.<br />

8 Nam et levius perfecta operari<br />

quam dicere cognoscebat: semper<br />

non verbis, quae bonum non faciunt<br />

sed ostendunt, sed sanctis operibus<br />

efficax studium et operam praebens.<br />

9 Manebat proinde inconcussus et<br />

laetus, et sibi et Deo in corde suo<br />

laetitiae cantica decantabat (cfr. Eph<br />

5,18).<br />

10 Propterea maiore revelatione<br />

dignus habitus est qui sic de minima<br />

exsultavit, et in modico fidelis (cfr.<br />

Luc 19,17) constituitur supra multa<br />

(cfr. Mat 25,21).<br />

Caput III - De visione hominis<br />

imaginem Seraphim crucifixi<br />

habentis.<br />

94.<br />

1 Faciente ipso moram in eremitorio,<br />

quod a loco in quo positum est<br />

Alverna nominatur, duobus annis<br />

antequam animam redderet caelo,<br />

vidit in visione Dei (cfr. Ez 1,1; 8,1)<br />

virum unum, quasi Seraphim sex alas<br />

habentem, stantem supra se,<br />

manibus extensis ac pedibus<br />

coniunctis, cruci affixum.<br />

2 Duae alae supra caput elevabantur,<br />

duae ad volandum extendebantur,<br />

duae denique totum velabant corpus<br />

(cfr. Is 6,2).<br />

3 Cumque ista videret beatus servus<br />

Altissimi, admiratione permaxima<br />

replebatur, sed quid sibi vellet haec<br />

visio advertere nesciebat.<br />

4 Gaudebat quoque plurimum et<br />

vehementius laetabatur in benigno et<br />

tempo fadigas superiores a todas as<br />

forças humanas.<br />

7 Estava cheio de fervor e, se houve<br />

no passado alguém que o igualasse<br />

nos bons propósitos, ainda não se<br />

encontrou ninguém que o igualasse<br />

no desejo.<br />

8 Porque também tinha mais<br />

facilidade para fazer as coisas<br />

perfeitas do que para louvá-las, e<br />

empenhou esforço e ação nas boas<br />

obras, não apenas nas palavras, que<br />

não constituem mas mostram o bem.<br />

9 Por isso estava sempre alegre e<br />

tranqüilo, entoando no coração<br />

cânticos de júbilo para si mesmo e<br />

para Deus.<br />

10 Também mereceu uma revelação<br />

maior, ele que tanto se alegrara com<br />

coisas bem menores, como o servo<br />

fiel nas coisas pequenas que foi<br />

colocado acima de outras maiores.<br />

Capítulo 3 - Da visão do homem<br />

com a imagem de um Serafim<br />

crucificado<br />

94.<br />

1 Dois anos antes de entregar sua<br />

alma ao céu, estando no eremitério<br />

que, por sua localização, tem o nome<br />

de Alverne, Deus lhe deu a visão de<br />

um homem com a forma de um<br />

Serafim de seis asas, que pairou<br />

acima dele com os braços abertos e<br />

os pés juntos, pregado numa cruz.<br />

2 Duas asas elevavam-se sobre a<br />

cabeça, duas abriam-se para voar e<br />

duas cobriam o corpo inteiro.<br />

3 Ao ver isso, o servo do Altíssimo se<br />

encheu da mais infinita admiração,<br />

mas não compreendia o sentido.<br />

4 Experimentava um grande prazer e<br />

uma alegria enorme pelo olhar<br />

bondoso e amável com que o Serafim<br />

o envolvia. Sua beleza era indizível,<br />

mas o fato de estar pregado na cruz e


gratioso respectu, quo a Seraphim<br />

conspici se videbat, cuius pulchritudo<br />

inaestimabilis erat nimis, sed omnino<br />

ipsum crucis affixio et passionis illius<br />

acerbitas deterrebat.<br />

5 Sicque surrexit, ut ita dicatur, tristis<br />

et laetus, et gaudium atque moeror<br />

suas in ipso alternabant vices.<br />

6 Cogitabat sollicitus, quid posset<br />

haec visio designare, et ad capiendum<br />

ex ea intelligentiae sensum<br />

anxiabatur plurimum spiritus (cfr. Ps<br />

142,4) eius.<br />

7 Cumque liquido ex ea intellectu<br />

aliquid non perciperet et multum eius<br />

cordi visionis huius novitas insideret,<br />

coeperunt in manibus eius et pedibus<br />

apparere signa clavorum,<br />

quemadmodum paulo ante virum<br />

supra se viderat crucifixum.<br />

95.<br />

1 Manus et pedes eius in ipso medio<br />

clavis confixae videbantur, clavorum<br />

capitibus in interiore parte manuum<br />

et superiore pedum apparentibus, et<br />

eorum acuminibus exsistentibus ex<br />

adverso.<br />

2 Erant enim signa illa rotunda<br />

interius in manibus, exterius autem<br />

oblonga, et caruncula quaedam<br />

apparebat quasi summitas clavorum<br />

retorta et repercussa, quae carnem<br />

reliquam excedebat.<br />

3 Sic et in pedibus impressa erant<br />

signa clavorum et a carne reliqua<br />

elevata.<br />

4 Dextrum quoque latus quasi lancea<br />

transfixum, cicatrice obducta, erat,<br />

quod saepe sanguinem emittebat, ita<br />

ut tunica eius cum femoralibus<br />

multoties respergeretur sanguine<br />

sacro.<br />

5 Heu quam pauci, dum viveret<br />

crucifixus servus Domini crucifixi,<br />

sacrum lateris vulnus cernere<br />

meruerunt!<br />

6 Sed felix Helias, qui, dum viveret<br />

a crueldade de sua paixão<br />

atormentavam-no profundamente.<br />

5 Levantou-se triste e alegre ao<br />

mesmo tempo, se isso se pode dizer,<br />

alternando em seu espírito<br />

sentimentos de gozo e de<br />

padecimento.<br />

6 Tentava descobrir o significado da<br />

visão e seu espírito estava muito<br />

ansioso para compreender o seu<br />

sentido.<br />

7 Estava nessa situação, com a<br />

inteligência sem entender coisa<br />

alguma e o coração avassalado pela<br />

visão extraordinária, quando<br />

começaram a aparecer-lhe nas mãos<br />

e nos pés as marcas dos quatro<br />

cravos, do jeito que as vira pouco<br />

antes no crucificado.<br />

95.<br />

1 Suas mãos e seus pés pareciam<br />

atravessados bem no meio pelos<br />

cravos, sobressaindo as cabeças no<br />

interior das mãos e em cima dos pés,<br />

e as pontas do outro lado.<br />

2 Os sinais eram redondos nas<br />

palmas das mãos e longos no lado de<br />

fora, deixando ver um pedaço de<br />

carne como se fossem pontas de<br />

cravo entortadas e rebatidas, saindo<br />

para fora da carne.<br />

3 Havia marcas dos cravos também<br />

nos pés, ressaltadas na carne.<br />

4 No lado direito, que parecia<br />

atravessado por uma lança, estendiase<br />

uma cicatriz que freqüentemente<br />

soltava sangue, de maneira que sua<br />

túnica e suas calças estavam muitas<br />

vezes banhadas naquele sangue<br />

bendito.<br />

5 Infelizmente, foram muito poucos<br />

os que mereceram ver a ferida<br />

sagrada do seu peito, enquanto viveu<br />

crucificado o servo do Senhor<br />

crucificado!<br />

6 Feliz foi Frei Elias, que teve algum


sanctus, utcumque illud videre<br />

meruit; sed non minus felix Rufinus<br />

qui manibus propriis contrectavit (cfr.<br />

1Joa 1,1).<br />

7 Enimvero cum semel dictus frater<br />

Rufinus manum suam in sinum<br />

sanctissimi viri, ut eum scalperet,<br />

immisisset, dilapsa est manus eius, ut<br />

saepe contingit, ad dextrum latus<br />

ipsius, et occurrit ei pretiosam illam<br />

tangere cicatricem.<br />

8 Ad cuius tactum sanctus Dei non<br />

modicum doluit, et manum a se<br />

repellens, ut ei parceret Dominus<br />

(Gen 19,16) acclamavit.<br />

9 Studiosissime namque abscondebat<br />

haec ab extraneis, celabat cautissime<br />

a propinquis, ita ut et collaterales<br />

fratres et eius devotissimi secutores<br />

haec per multum temporis ignorarent.<br />

10 Et licet tantis ac talibus margaritis<br />

tamquam pretiosissimis gemmis (cfr.<br />

2Par 9,9) servus et amicus Altissimi<br />

se videret ornatum, atque supra<br />

omnium hominum gloriam et<br />

honorem (cfr. Sir 3,19; Ps 8,6)<br />

mirifice decoratum, non evanuit<br />

tamen in corde suo, nec quaesivit<br />

inde alicui per appetitum vanae<br />

gloriae complacere (cfr. Gal 1,10);<br />

11 sed, et ne humanus favor fatam<br />

sibi gratiam furaretur, modis omnibus<br />

quibus poterat haec abscondere (cfr.<br />

Mat 6,18.19) satagebat.<br />

96.<br />

1 Mos etenim ipsius erat raro aut nulli<br />

praecipuum revelare secretum,<br />

timens specie praecipuae dilectionis<br />

ex eorum revelatione, sicut solent<br />

facere praedilecti, pati aliquod in data<br />

sibi gratia detrimentum (cfr. Rom<br />

12,3; 2Cor 7,9).<br />

2 Gerebat proinde semper in corde<br />

suo et in ore frequenter habebat<br />

propheticum illud: “In corde meo<br />

abscondi eloquia tua, ut non peccem<br />

tibi” (Ps 118,11).<br />

jeito de vê-la durante a vida do santo.<br />

Não menos afortunado foi Frei Rufino,<br />

que a tocou com suas próprias mãos.<br />

7 Porque, num dia em que lhe<br />

friccionava o peito, sua mão<br />

escorregou casualmente para o lado<br />

direito e tocou a preciosa cicatriz.<br />

8 A dor que o santo sentiu foi tão<br />

grande que afastou a mão e gritou<br />

pedindo a Deus que o poupasse.<br />

9 Pois tinha muito cuidado em<br />

esconder essas coisas dos estranhos,<br />

e ocultava-as mesmo dos mais<br />

chegados, de maneira que até os<br />

irmãos que eram seus companheiros<br />

e seguidores mais devotados não<br />

souberam delas por muito tempo.<br />

10 E o servo e amigo do Altíssimo,<br />

embora se visse ornado com jóias tão<br />

importantes como pedras<br />

preciosíssimas e assim destacado<br />

espetacularmente acima da glória e<br />

da honra de todos os homens, não se<br />

desvaneceu em seu coração nem<br />

procurou por causa disso comprazerse<br />

em alguma vanglória.<br />

11 Pelo contrário, para que o favor<br />

humano não lhe roubasse a graça<br />

recebida, procurou escondê-la de<br />

todos os modos possíveis.<br />

96.<br />

1 Tinha decidido não revelar a quase<br />

ninguém o seu segredo<br />

extraordinário, temendo que, como<br />

costumam fazer os privilegiados,<br />

contassem a outros para mostrar<br />

como eram amigos, e isso resultasse<br />

em detrimento da graça que tinha<br />

recebido.<br />

2 Por isso guardava sempre em seu<br />

coração e repetia aquela frase do<br />

profeta: “Escondi tuas palavras em<br />

meu coração, para não pecar contra


3 Quoties vero ex saecularibus ad<br />

eum aliqui convenissent, ab eorum<br />

collocutione cupiens abstinere,<br />

fratribus et filiis qui secum<br />

morabantur tale dederat signum, ut<br />

cum videlicet praedictum versiculum<br />

recitaret, statim eis qui convenerant<br />

modeste licentiam exhiberent.<br />

4 Expertus namque fuerat, magnum<br />

fore malum cuncta communicare<br />

cunctis et spiritualem sciebat esse<br />

non posse, cuius secreta perfectiora<br />

et plura non sunt quam quae in facie<br />

videntur (cfr. 2Cor 10,7) et ex<br />

apparentia possunt in unaquaque<br />

parte ab hominibus iudicari.<br />

5 Invenerat enim aliquos sibi exterius<br />

concordantes et interius dissidentes,<br />

applaudentes coram, irridentes retro,<br />

qui iudicium sibi (cfr. 1Cor 11,29)<br />

acquisierunt et rectos ei suspectos<br />

aliquantulum reddiderunt.<br />

6 Saepe namque malitia denigrare<br />

nititur puritatem, et propter<br />

mendacium familiare multis,<br />

paucorum non creditur veritati (cfr.<br />

2The 2,11).<br />

Caput IV - De fervore beati Francisci<br />

et infirmitate oculorum eius.<br />

97.<br />

1 Per eiusdem igitur temporis<br />

curricula coepit corpus suum variis<br />

urgeri languoribus et vehementioribus<br />

quam prius solitum esset.<br />

2 Frequentes namque patiebatur<br />

infirmitates, utpote qui perfecte<br />

castigaverat corpus suum, et illud in<br />

servitutem redegerat ex multis iam<br />

praecedentibus annis (cfr. 1Cor 9,27;<br />

Rom 15,23).<br />

3 Nam per decem et octo annorum<br />

spatium, quod tunc erat expletum, vix<br />

aut numquam requiem habuerat caro<br />

(cfr. 2Cor 7,5) sua, varias e<br />

longissimas circuiens regiones (cfr.<br />

ti”.<br />

3 Tinha até combinado um sinal com<br />

seus irmãos e filhos: quando queria<br />

interromper a conversa de pessoas de<br />

fora que o visitavam, recitava aquele<br />

versículo e eles tratavam de despedílas<br />

delicadamente.<br />

4 Sabia por experiência como fazia<br />

mal contar tudo a todos e que não<br />

pode ser homem espiritual quem não<br />

possui em seu coração outros<br />

segredos, mais profundos do que os<br />

que podem ser lidos no rosto e<br />

julgados por qualquer pessoa.<br />

5 Tinha percebido que algumas<br />

pessoas concordavam com ele por<br />

fora e discordavam por dentro,<br />

aplaudiam na frente e riam-se por<br />

trás, levando-o a julgar os outros e<br />

até a suspeitar de pessoas<br />

irrepreensíveis.<br />

6 Infelizmente, muitas vezes<br />

deixamos de acreditar na sinceridade<br />

de poucos porque a maldade procura<br />

denegrir o que é puro e porque a<br />

mentira se tornou natural para a<br />

maioria.<br />

Capítulo 4 - Do fervor do bemaventurado<br />

Francisco e de sua<br />

doença dos olhos<br />

97.<br />

1 Por esse tempo, seu corpo começou<br />

a padecer diversas doenças, mais<br />

graves do que as que já sofrera.<br />

2 Ele sempre tivera alguma<br />

enfermidade, pois tinha castigado<br />

duramente o corpo, por muitos anos,<br />

para reduzi-lo à servidão.<br />

3 Durante dezoito anos completos,<br />

seu corpo não tivera quase nenhum<br />

descanso, pois tinha andado por<br />

várias e extensas regiões, lançando<br />

por toda parte as sementes da<br />

palavra de Deus com aquele espírito<br />

decidido, devoto e fervente que nele


Gen 41,46), ut spargeret ubique<br />

semina verbi Dei spiritus ille promptus<br />

(cfr. Luc 8,11; Mat 26,41), spiritus ille<br />

devotus, spiritus ille fervens qui eam<br />

inhabitabat (cfr. Act 18,25; Rom<br />

8,11).<br />

4 Replebat omnem terram (cfr. Sap<br />

1,7) Evangelio Christi, ita ut una die<br />

quatuor aut quinque castella vel etiam<br />

civitates saepius circuiret (cfr. Mar<br />

6,6), evangelizans unicuique regnum<br />

Dei (cfr. Luc 8,1), et non minus<br />

exemplo quam verbo aedificans<br />

audientes, de toto corpore fecerat<br />

linguam.<br />

5 Tanta enim in eo carnis ad spiritum<br />

erat concordia, tanta obedientia, quod<br />

cum ille omnem niteretur<br />

apprehendere sanctitatem, ipsa<br />

nihilominus non solum non<br />

repugnabat, sed et praecurrere<br />

satagebat, iuxta quod scriptum est:<br />

Sitivit in te anima mea, quam<br />

multipliciter tibi caro mea (Ps 62,2).<br />

6 Assiduitas vero subiectionis fecerat<br />

eam voluntariam, et ex quotidiana<br />

inclinatione sui, situm apprehenderat<br />

tantae virtutis, quoniam consuetudo<br />

saepe vertitur in naturam.<br />

98.<br />

1 Sed quoniam, secundum iura<br />

naturae, humanaeque conditionis<br />

modum necesse est quod de die in<br />

diem homo exterior corrumpatur, licet<br />

is qui intus est renovetur (cfr. 2Cor<br />

4,16), illud pretiosissimum vasculum,<br />

in quo caelestis thesaurus erat<br />

absconditus (cfr. Mat 13,44), coepit<br />

undique conquassari et virium<br />

omnium pati defectum.<br />

2 Verum quia: cum consummatus<br />

fuerit homo tunc incipiet, et cum (cfr.<br />

Sir 18,6) finierit tunc operabitur, in<br />

carne infirma spiritus promptior (cfr.<br />

Mat 26,4) efficiebatur.<br />

3 Tantum quoque animarum diligebat<br />

salutem (cfr. 1Pet 1,9) et proximorum<br />

residia.<br />

4 Tinha enchido a terra inteira com o<br />

Evangelho de Cristo: num só dia<br />

chegava a passar por quatro ou cinco<br />

povoados, ou mesmo cidades,<br />

anunciando a todos o Reino de Deus,<br />

e edificando os ouvintes tanto pela<br />

palavra como pelo exemplo, pois toda<br />

a sua pessoa era uma língua que<br />

pregava.<br />

5 Sua carne estava tão de acordo e<br />

obedecia de tal forma ao seu espírito<br />

que, enquanto ele procurava atingir a<br />

santidade, o corpo não só não<br />

impedia mas até corria na frente, de<br />

acordo com o que está escrito: “Minha<br />

alma teve sede de vós, e o meu corpo<br />

mais ainda”.<br />

6 A sujeição já era tão costumeira<br />

que se tornara voluntária, e pela<br />

humilhação diária tinha conquistado<br />

toda essa virtude, porque muitas<br />

vezes o hábito passa a ser natureza.<br />

98.<br />

1 Mas, como é uma lei inelutável da<br />

natureza e da condição humana que o<br />

homem exterior vá perecendo cada<br />

dia, enquanto a interioridade se<br />

renova sem cessar, aquele vaso<br />

preciosíssimo, em que estava o<br />

tesouro escondido, começou a ceder<br />

por todos os lados e a se ressentir da<br />

perda de forças.<br />

2 Entretanto, “quando o homem crê<br />

estar no fim, é então que começa”<br />

(cfr. Eclo 18,6), seu espírito se<br />

tornava mais disposto na medida em<br />

que a carne estava mais fraca (cfr. Mt<br />

26,4) .<br />

3 Tão vivo era seu zelo pela salvação<br />

das almas e tão grande sua sede pelo


sitiebat lucra, ut cum per se ambulare<br />

non posset, asello vectus circuiret<br />

terras (cfr. Luc 9,6).<br />

4 Frequenter eum monebant fratres,<br />

illi omni precum instantia<br />

suggerentes, ut infirmum corpus et<br />

valde debilitatum medicorum auxilio<br />

utcumque recreare deberet.<br />

5 Ipse autem, illo suo nobili spiritu in<br />

caelum directo, qui solvi solummodo<br />

cupiebat et cum Christo esse (cfr.<br />

Phip 1,23), hoc facere penitus<br />

recusabat.<br />

6 Verum quia nondum impleverat ea<br />

quae passionum Christi deerant in<br />

carne (cfr. Col 1,24) sua, licet<br />

stigmata eius in corpore suo portaret<br />

(cfr. Gal 6,17), infirmitatem oculorum<br />

incurrit gravissimam, quemadmodum<br />

multiplicavit in eo misericordiam<br />

suam Deus (cfr. Ps 35,8).<br />

7 Cumque de die in diem infirmitas<br />

illa succresceret et ex incuria<br />

videretur quotidie augmentari, frater<br />

Helias tandem , quem loco matris<br />

elegerat sibi et aliorum fratrum<br />

fecerat patrem, compulit eum ut<br />

medicinam non abhorreret,<br />

8 sed eam reciperet in nomine Filli Dei<br />

(cfr. Ps 35,8), per quem creata erat,<br />

sicut scriptum est: Altissimus de terra<br />

creavit medicinam, et vir prudens non<br />

abhorrebit eam (Sir 38,4).<br />

9 Sanctus pater vero tunc benigne<br />

acquievit et humiliter obtemperavit<br />

sermonibus se mo-nentis.<br />

Caput V - Qualiter apud Reatum<br />

civitatem receptus fuit a domino<br />

Hugone Ostiensi episcopo, et<br />

quomodo santus eum<br />

pronuntiabat futurum episcopum<br />

totius mundi.<br />

99.<br />

1 Factum est autem, cum plures<br />

accederent suis eum medicaminibus<br />

bem do próximo que, quando não<br />

podia mais andar, percorria as terras<br />

montado num jumento.<br />

4 Os frades lhe pediam<br />

constantemente que desse um pouco<br />

de alívio ao corpo enfermo e tão<br />

debilitado, recorrendo ao auxílio dos<br />

médicos.<br />

5 Mas ele, com seu nobre espírito<br />

voltado para o céu, desejando apenas<br />

dissolver-se para estar com Cristo,<br />

recusava-se terminantemente a isso.<br />

6 Entretanto, como não tinha<br />

completado em sua carne o que<br />

faltava na paixão de Cristo, embora<br />

carregasse no corpo os seus<br />

estigmas, teve uma grave moléstia<br />

dos olhos, como se nele Deus<br />

quisesse multiplicar sua misericórdia.<br />

7 A doença crescia cada vez mais e<br />

parecia aumentar dia a dia pela falta<br />

de cuidado. Frei Elias, a quem<br />

escolhera como sua mãe e colocara<br />

como pai dos outros frades, acabou<br />

obrigando-o a<br />

8 aceitar o remédio pelo nome do<br />

Filho de Deus, por quem tinha sido<br />

criado, de acordo com o que está<br />

escrito: “O Senhor fez sair da terra os<br />

remédios, e o homem sensato não os<br />

rejeita” (Sir 38,4).<br />

9 Então o santo pai acedeu de bom<br />

grado e obedeceu com humildade aos<br />

que o aconselhavam.<br />

Capítulo 5 - Como foi recebido em<br />

Rieti pelo senhor Hugolino, bispo<br />

de Óstia, e como o santo<br />

prenunciou que ele seria o bispo<br />

de todo o mundo<br />

99.<br />

1 Não conseguiu alívio, apesar de<br />

serem muitos os que lhe levaram<br />

medicamentos para ajudá-lo, e foi


adiuvare, non invento remedio,<br />

accessit ad civitatem Reatinam, in<br />

qua illius infirmitatis curandae morari<br />

vir peritissimus dicebatur.<br />

2 Perveniente igitur eo ibidem,<br />

benigne satis et honorifice susceptus<br />

est a tota Romana curia, quae in<br />

eadem civitate tunc temporis<br />

morabatur praecipue tamen a domino<br />

Hugone episcopo Ostiensi,<br />

devotissime susceptus est, qui morum<br />

honestate ac sanctitate vitae maxime<br />

perfulgebat.<br />

3 Hunc vero beatus Franciscus patrem<br />

et dominum elegerat super universam<br />

religionem et ordinem fratrum<br />

suorum, ex assensu et voluntate<br />

domini Honorii papae, eo quod illi<br />

beatae paupertas multum placebat, et<br />

sancta simplicitas in maxima<br />

reverentia exsistebat.<br />

4 Conformabat se dominus ille<br />

moribus fratrum, et in desiderio<br />

sanctitatis cum simplicibus erat<br />

simplex, cum humilibus erat humilis,<br />

cum pauperibus erat pauper.<br />

5 Erat frater inter fratres, inter<br />

minores minimus, et velut unus<br />

caeterorum, in quantum licitum erat,<br />

in vita et moribus gerere se studebat.<br />

6 Sollicitus erat ubique sacram<br />

religionem plantare, et in remotis<br />

partibus clara fama clarioris vitae<br />

ipsius ordinem plurimum ampliabat.<br />

7 Dedit illi Dominus linguam eruditam<br />

(cfr. Is 50,4), in qua confundebat<br />

adversarios veritatis, in qua refellebat<br />

inimicos crucis Christi (cfr. Phip 3,18),<br />

in qua reducebat errantes (cfr. Deut<br />

22,1) ad viam, in qua discordes<br />

pacificabat et concordes fortiore<br />

charitatis vinculo (cfr. Os 11,4)<br />

colligabat.<br />

8 Erat in Ecclesia Dei lucerna ardens<br />

et lucens, et sagitta electa (cfr. Ioa<br />

5,35; Is 49,2), parata in tempore<br />

opportuno (cfr. Luc 14,22).<br />

9 O quoties, depositis pretiosis<br />

para Rieti, onde constava haver<br />

alguém muito capaz de curar aquela<br />

doença.<br />

2 Ao chegar, foi muito bem recebido,<br />

com toda a honra, pela Cúria<br />

Romana, que estava na cidade nesse<br />

tempo, mas especialmente por<br />

Hugolino, bispo de Óstia, famoso por<br />

sua honradez e santidade.<br />

3 Ele já tinha sido escolhido por São<br />

Francisco como pai e senhor de toda a<br />

Ordem dos seus irmãos, com o<br />

consentimento e por vontade do Papa<br />

Honório, porque gostava muito da<br />

santa pobreza e tinha uma reverência<br />

especial pela santa simplicidade.<br />

4 Conformava-se em tudo com os<br />

costumes dos frades e, desejando ser<br />

santo, era simples com os simples,<br />

humilde com os humildes e pobre<br />

com os pobres.<br />

5 Era um irmão entre os irmãos, o<br />

menor entre os menores, e procurava<br />

ser quanto possível como um dos<br />

demais na maneira de viver e de agir.<br />

6 Estava muito empenhado na difusão<br />

da Ordem e, com a sua reputação de<br />

santo, conseguiu estendê-la aos<br />

lugares mais longínquos.<br />

7 Dera-lhe o Senhor uma língua<br />

erudita, com que confundia os<br />

adversários da verdade, refutava os<br />

inimigos da cruz de Cristo, reconduzia<br />

os transviados ao caminho, pacificava<br />

os que estavam em desavença e<br />

reforçava os laços da caridade entre<br />

os que se amavam. 8 Era na Igreja de<br />

Deus uma luz que arde e ilumina e<br />

uma seta escolhida, preparada para o<br />

tempo oportuno.<br />

9 Quantas vezes, deixando vestes<br />

preciosas, vestia-se como um pobre e<br />

andava descalço como um dos frades,<br />

pedindo que fizessem a paz!<br />

10 Fazia isso entre uma pessoa e<br />

outra sempre que era possível, ou<br />

entre Deus e os homens, e sempre<br />

com solicitude.


vestibus, vilibus indutus, discalceatis<br />

pedibus, quasi unus e fratribus<br />

incedens, rogabat ea quae ad pacem<br />

sunt (cfr. Luc 14,22)!<br />

10 Hoc inter virum et proximum (cfr.<br />

Ier 7.5) suum, quoties opportebat,<br />

hoc inter Deum et hominem, semper<br />

sollicite faciebat.<br />

11 Propterea paulo post elegit eum<br />

(cfr. Sir 45,4) Deus pastorem in<br />

universa Ecclesia (cfr. Act 5,11) sua<br />

sancta, et exaltavit caput eius in<br />

tribubus populorum (cfr. Ps 109,7;<br />

Apoc 13,7).<br />

100.<br />

1 Quod ut inspiratum divinitus (cfr.<br />

2Tim 3,16) et Christi Iesu voluntate<br />

operatum esse sciatur, longe ante<br />

beatus pater Franciscus hoc verbis<br />

praedixit et opere praesignavit.<br />

2 Nam cum ordo et religio fratrum,<br />

divina gratia faciente, satis iam<br />

inciperet dilatari, et velut cedrus in<br />

paradiso Dei, in caelestibus (cfr. Ez<br />

31,8; Ps 109,3) sanctorum attolleret<br />

verticem meritorum, et tamquam<br />

vinea electa (cfr. Ier 2,21) sacros<br />

produceret palmites in latitudinem<br />

orbis terrae (cfr. Ps 79,12; 17,20),<br />

sanctus Franciscus accessit ad<br />

dominum papam Honorium, qui<br />

Romanae tunc preerat Ecclesiae,<br />

supplici prece petens ab eo ut<br />

dominum Hugonem, episcopum<br />

Ostiensem, sui fratrumque suorum<br />

patrem et dominum ordinaret.<br />

3 Annuit dominus papa precibus<br />

sancti, et benigne obtemperans, suam<br />

illi super ordinem fratrum contulit<br />

potestatem.<br />

4 Quam ille reverenter et devote<br />

suscipiens, tamquam fidelis servus et<br />

prudens constitutus super familiam<br />

Domini, studebat modis omnibus<br />

cibum (cfr. Mat 24,45) aeternae vitae<br />

sibi commissis ministrare in tempore<br />

opportuno (cfr. Ps 144,15).<br />

11 Por isso, pouco depois Deus o<br />

escolheu para ser pastor em toda a<br />

sua santa Igreja, colocando-o acima<br />

de todos os povos.<br />

100.<br />

1 Para que se saiba que isso foi feito<br />

por inspiração divina e pela vontade<br />

de Jesus Cristo, muito tempo antes o<br />

bem- aventurado pai São Francisco<br />

tinha predito o fato com palavras e<br />

dado um sinal visível.<br />

2 No tempo em que a Ordem dos<br />

frades, pela graça de Deus, já tinha<br />

começado a se difundir bastante, e<br />

como um cedro no paraíso de Deus<br />

elevara-se até o céu pelos santos<br />

merecimentos, estendendo os ramos<br />

por toda a amplidão da terra como a<br />

vinha eleita, São Francisco dirigiu-se<br />

ao Papa Honório, que então<br />

governava a Igreja, e lhe suplicou que<br />

nomeasse o cardeal Hugolino, bispo<br />

de Óstia, como pai e senhor dele e de<br />

seus frades.<br />

3 O Papa anuiu aos desejos do santo<br />

e delegou com bondade ao cardeal o<br />

seu poder sobre a Ordem dos frades.<br />

4 Ele o recebeu com reverência e<br />

devoção, como um servo fiel e<br />

prudente constituído sobre a família<br />

do Senhor, e procurou por to dos os<br />

modos administrar no tempo<br />

oportuno o alimento da vida eterna<br />

aos que lhe tinham sido confiados.<br />

5 Por isso o santo pai se submetia a<br />

ele de todos os modos e o venerava<br />

com admirável e respeitoso afeto.


5 Propterea sanctus pater modis<br />

omnibus se subiciebat ei et miro ac<br />

reverenti eum venerabatur affectu.<br />

6 Spiritu Dei ducebatur, quo repletus<br />

(cfr. Mat 4,1; Act 13,9) erat, et ideo<br />

longe ante intuebatur quod<br />

postmodum erat in oculis omnium<br />

(cfr. Is 52,10) sic futurum.<br />

7 Nam quoties, familiaris religionis<br />

urgente causa vel potius charitate<br />

Christi (cfr. 2Cor 5,14) qua erga<br />

ipsum flagrabat cogente, scribere<br />

vellet ei, nequaquam acquiescebat<br />

ipsum in litteris suis vocari episcopum<br />

Ostiensem seu Velletrensem, sicut<br />

caeteri utebantur in salutationibus<br />

consuetis, sed, assumpta materia, sic<br />

aiebat: “Reverentissimo patri, sive<br />

domino Hugoni, totius mundi<br />

episcopo”.<br />

8 Saepe namque benedictionibus<br />

inauditis salutabat eum, et licet esset<br />

devota subiectione filius, dictante<br />

tamen Spiritu, quandoque ipsum<br />

paterno consolabatur colloquio,<br />

9 ut confortaret super eum<br />

benedictiones patrum, donec veniret<br />

desiderium collium aeternorum (cfr.<br />

Gen 49,26).<br />

101.<br />

1 Nimio quoque amore dictus<br />

dominus erga sanctum virum<br />

flagrabat, et ideo quidquid beatus vir<br />

loquebatur, quidquid faciebat,<br />

placebat ei, et in sola visione illius<br />

saepe totus afficiebatur.<br />

2 Testatur ipse de eo, quod numquam<br />

in tanta esset perturbatione seu animi<br />

motu, quod in visione ac collocutione<br />

sancti Francisci omne mentis nubilum<br />

non discederet serenum, effugaretur<br />

accidia et gaudium desuper aspiraret.<br />

3 Ministrabat iste beato Francisco<br />

tamquam servus domino (cfr. Luc<br />

12,37) suo, et quoties videbat eum,<br />

tamquam Christi apostolo (cfr. 1Cor<br />

1,1) reverentiam exhibebat, et<br />

6 Era conduzido pelo espírito de Deus,<br />

de que estava repleto, e por isso<br />

intuía muito antes o que depois seria<br />

revelado aos olhos de todos.<br />

7 Sempre que lhe escrevia, por algum<br />

motivo urgente da Ordem ou pelo<br />

amor que em Cristo lhe dedicava, não<br />

se limitava a chamá-lo de bispo de<br />

Ostia ou de Veletri, como os outros<br />

faziam nas saudações de praxe, mas<br />

começava com estas palavras: “Ao<br />

reverendíssimo pai, o senhor<br />

Hugolino, bispo de todo o mundo”.<br />

8 Saudava-o muitas vezes com<br />

bênçãos originais e, embora fosse<br />

filho devotamente submisso, por<br />

inspiração do Espírito Santo às vezes<br />

o consolava com uma conversa<br />

paternal, como “para cumulá-lo das<br />

bênçãos dos pais na espera do<br />

Desejado das colinas eternas” (cfr.<br />

Gen 49,26).<br />

101.<br />

1 O cardeal também tinha uma<br />

amizade enorme pelo santo, e por<br />

isso aprovava tudo que o santo dizia<br />

ou fazia; e só de vê-lo ficava muitas<br />

vezes todo comovido.<br />

2 Ele próprio afirmava que nunca<br />

tivera perturbação ou tentação tão<br />

grandes que não passassem só de ver<br />

ou conversar com o santo, o que lhe<br />

devolvia a serenidade, afugentava o<br />

aborrecimento e o fazia aspirar à<br />

alegria do alto.<br />

3 Pusera-se ao serviço de São<br />

Francisco como um servo ao seu<br />

senhor, e sempre que o via fazia-lhe<br />

uma reverência como a um apóstolo<br />

de Cristo, inclinando-se exterior e


inclinato utroque homine, saepe<br />

manus eius deosculabatur ore<br />

sacrato.<br />

4 Curabat sollicitus et devotus,<br />

quomodo beatus pater recuperare<br />

posset oculorum sanitatem, sciens<br />

eum virum sanctum et iustum (cfr.<br />

Act 3,14), et Ecclesiae Dei<br />

necessarium et utilem valde nimis<br />

(cfr. 2Esd 2,2).<br />

5 Compatiebatur super eum universae<br />

congregationi fratrum et filios<br />

miserabatur in patrem (cfr. Ps<br />

102,13).<br />

6 Monebat proinde sanctum patrem<br />

curam gerere sui et infirmitatis<br />

necessaria non abicere, ne ad<br />

peccatum aliquod potius quam ad<br />

meritum horum deputaretur incuria.<br />

7 Sanctus Franciscus vero, quae sibi a<br />

tam reverendo domino et tam<br />

carissimo patre dicebantur, humiliter<br />

observabat, cautius deinde agens et<br />

securius necessaria curae suae.<br />

8 Sed in tantum iam creverat malum,<br />

quod ad remedium qualecumque<br />

acutissima requirebat ingenia et<br />

acerbissima medicamina exposcebat.<br />

9 Sicque factum est, quod in pluribus<br />

locis decocto capite, incisis venis,<br />

superpositis emplastris et immissis<br />

collyriis, nihil proficeret (cfr. Ps<br />

88,23), sed quasi semper deterius se<br />

haberet (cfr. Mar 5,26).<br />

Caput VI - De moribus fratrum<br />

famulantium sancto Francisco, et<br />

qualiter ipse disponebat<br />

conversari.<br />

102.<br />

1 Haec fere per duos annos in omni<br />

patientia et humilitate sustinuit, in<br />

omnibus gratias agens Deo (cfr. Tob<br />

2,14; 1The 5,18).<br />

2 Sed ut ipse liberius suam<br />

intentionem dirigere posset ad Deum,<br />

interiormente, e muitas vezes lhe<br />

beijava as mãos com seus lábios<br />

consagrados.<br />

4 Interessou-se com solicitude e<br />

devoção para que o santo pai pudesse<br />

recuperar a antiga saúde dos olhos,<br />

vendo nele um homem santo e justo,<br />

muito útil e necessário à Igreja de<br />

Deus.<br />

5 Compartilhava os sofrimentos de<br />

toda a família dos frades,<br />

compadecendo-se dos filhos no pai.<br />

6 Por isso, exortava o santo pai a<br />

cuidar de sua saúde e a não recusar<br />

os remédios necessários na doença,<br />

pois esse descuido podia ser-lhe<br />

imputado como falta e não como<br />

merecimento.<br />

7 Aceitando com humildade tudo que<br />

lhe foi dito por um senhor tão<br />

reverendo e um pai tão querido, daí<br />

por diante São Francisco teve o maior<br />

cuidado e prudência com o que era<br />

necessário para sua cura.<br />

8 Só que a doença tinha se agravado<br />

tanto que para qualquer melhora<br />

exigia um especialista muito hábil e<br />

remédios muito dolorosos.<br />

9 Por essa razão, embora lhe tenham<br />

cauterizado a cabeça em diversos<br />

lugares, feito sangrias, colocado<br />

emplastros e derramado colírios, nada<br />

adiantou. Quase sempre foi ficando<br />

pior.<br />

Capítulo 6 - Do comportamento<br />

dos irmãos que cuidavam de São<br />

Francisco e de como ele desejava<br />

viver<br />

102.<br />

1 O santo suportou isso com toda<br />

paciência e humildade, durante quase<br />

dois anos, dando em tudo graças a<br />

Deus.<br />

2 Para pensar mais livremente em<br />

Deus, e para percorrer as moradas do


et beatarum mansionum in caelo<br />

positarum, frequenter mente<br />

excedens (cfr. 2Cor5 5,13), circuire<br />

posset ac ingredi officinas, et in<br />

pinguedine gratiae coram placidissimo<br />

et serenissimo universorum Domino<br />

se in caelestibus (cfr. 2Mac 14,35;<br />

Eph 1,3) presentare, quibusdam<br />

fratribus, merito sibi valde dilectis,<br />

commiserat curam sui.<br />

3 Erant enim illi viri virtutum (cfr.<br />

1Mac 5,50), devoti Deo, placentes<br />

sanctis, gratiosi hominibus, super<br />

quos, velut domus super columnas<br />

quatuor, beatus pater Franciscus<br />

innitebatur (cfr. Iud 16,29).<br />

4 Eorum namque nunc nomina<br />

supprimo, ipsorum verecundiae<br />

parcens, quae tamquam spiritualibus<br />

viris satis est eis familiaris amica.<br />

5 Verecundia enim omnium est<br />

ornatus aetatum, innocentiae testis,<br />

pudicae mentis indicium, disciplinae<br />

virga (cfr. Prov 22,15), specialis gloria<br />

conscientiae, famae custos et totius<br />

honestatis insigne.<br />

6 Haec virtus adornaverat istos, haec<br />

amabiles et benevolos eos reddebat<br />

hominibus; haec utique gratia<br />

omnibus erat communis (cfr. Act<br />

2,44), sed singulos virtus singula<br />

decorabat.<br />

7 Erat unus discretionis praecipuae,<br />

alter patientiae singularis, gloriosae<br />

simplicitatis alius, reliquus vero<br />

secundum corporis vires robustus et<br />

secundum animi mores placabilis.<br />

8 Hi vero omni vigilantia, omni studio,<br />

omni voluntate beati patris quietem<br />

animi excolebant, infirmitatem<br />

corporis procurabant, nullas<br />

declinantes angustias, nullos labores,<br />

quin totos se sancti servitio<br />

manciparent.<br />

103.<br />

1 Sed licet gloriosus pater iam esset<br />

coram Deo in gratia consummatus, et<br />

céu em seus êxtases freqüentes,<br />

vivendo na riqueza da graça diante do<br />

dulcíssimo e sereníssimo Senhor do<br />

universo, confiou o cuidado de sua<br />

pessoa a alguns frades<br />

verdadeiramente dignos de sua<br />

predileção.<br />

3 Eram homens virtuosos, entregues<br />

ao Senhor, gratos aos santos, aceitos<br />

pelos homens, sobre os quais o santo<br />

pai Francisco se apoiava como uma<br />

casa sobre quatro pilares.<br />

4 Não lhes vou citar os nomes agora<br />

em respeito a sua modéstia, que<br />

sempre foi íntima amiga desses<br />

santos frades.<br />

5 A modéstia, aliás, é ornamento de<br />

todas as idades, testemunha da<br />

inocência, indício de um coração puro,<br />

norma de conduta, glória especial da<br />

consciência, guarda de boa fama e<br />

distintivo de toda honestidade.<br />

6 Foi a virtude que adornou esses<br />

companheiros do santo e os tornou<br />

amáveis e aceitos por todos. Foi uma<br />

graça comum a todos, mas cada um<br />

tinha sua virtude.<br />

7 Um deles se destacava por sua<br />

discrição, outro era de uma paciência<br />

fora do comum, outro de renomada<br />

simplicidade e o último juntava à<br />

robustez do corpo a mansidão de<br />

espírito.<br />

8 Todos cuidavam da tranqüilidade do<br />

santo pai com toda a atenção, esforço<br />

e boa vontade. Tratavam também de<br />

sua doença sem poupar sacrifícios e<br />

fadigas para estarem ao inteiro dispor<br />

do santo.<br />

103.<br />

1 Embora já consumado em graça<br />

diante de Deus e resplandecendo em


operibus sanctis rutilaret inter<br />

homines mundi huius (cfr. Ioa 11,9),<br />

cogitabat tamen semper perfectiora<br />

incipere et tamquam doctissimus<br />

miles in castris Dei (cfr. Gen 32,2),<br />

provocato adversario, excitare iterum<br />

nova bella.<br />

2 Proponebat Christo duce (cfr. Dan<br />

9,25), ingentia se facturum, et<br />

fatiscentibus artubus, iam emortuo<br />

corpore, novo certamine sperat de<br />

hoste triumphum.<br />

3 Vera namque virtus temporis finem<br />

ignorat, cum mercedis exspectatio sit<br />

aeterna.<br />

4 Flagrabat proinde desiderio magno<br />

valde (cfr. Num 11,4; Mat 2,10) ad<br />

humilitatis reverti primordia et prae<br />

amoris immensitate spe gaudens (cfr.<br />

Rom 12,12), corpus suum, licet ad<br />

tantam iam devenisset extremitatem,<br />

revocare cogitabat ad pristinam<br />

servitutem.<br />

5 Amputabat a se penitus omnium<br />

curarum obstacula, et cunctarum<br />

sollicitudinum strepitum plenissime<br />

compescebat.<br />

6 Cumque infirmitatis suae occasione<br />

rigorem pristinum necessario<br />

temperaret, dicebat: “Incipiamus,<br />

fratres, servire Domino Deo, quia<br />

hucusque vix vel parum in nullo<br />

profecimus”.<br />

7 Non arbitrabatur se adhuc<br />

comprehendisse (cfr. Phip 3,13), et<br />

infatigabilis durans in sanctae<br />

novitatis proposito, semper inchoare<br />

sperabat.<br />

8 Volebat ad serviendum leprosis<br />

redire denuo, et habere contemptui,<br />

sicut aliquando habebatur.<br />

9 Hominum conversationem fugere<br />

proponebat, et ad loca remotissima se<br />

conferre, ut sic exutus omni cura et<br />

aliorum sollicitudine deposita, solus<br />

carnis paries inter se et Deum interim<br />

separaret.<br />

obras diante dos homens deste<br />

mundo, o santo pai estava sempre<br />

pensando em empreender coisas mais<br />

perfeitas e, como soldado veterano<br />

das batalhas de Deus, provocava o<br />

adversário para novos combates.<br />

2 Propunha-se a grandes proezas sob<br />

a orientação de Cristo e, mesmo<br />

semimorto pela falta de saúde,<br />

esperava triunfar do inimigo numa<br />

nova refrega.<br />

3 De fato, a virtude verdadeira não<br />

conhece fim, pois sabe que sua<br />

recompensa é eterna.<br />

4 Ardia, por isso, em um desejo<br />

enorme de voltar à humildade do<br />

começo, e seu amor era tão grande e<br />

alegremente esperançoso, que queria<br />

reduzir seu corpo à primitiva<br />

servidão, embora já estivesse no<br />

limite de suas forças.<br />

5 Afastava de si os obstáculos de<br />

todas as preocupações e freiava de<br />

uma vez a agitação de todas as<br />

solicitudes.<br />

6 Precisando moderar seu rigor antigo<br />

por causa da doença, dizia: “Vamos<br />

começar a servir a Deus, meus<br />

irmãos, porque até agora fizemos<br />

pouco ou nada”.<br />

7 Não pensava que já tivesse<br />

conseguido dominar-se mas, firme e<br />

incansável na busca da renovação<br />

espiritual, estava sempre pensando<br />

em começar.<br />

8 Queria voltar a servir os leprosos e<br />

ser desprezado como nos outros<br />

tempos.<br />

9 Queria fugir ao convívio das pessoas<br />

e ir para os lugares mais afastados,<br />

para se livrar de todos os cuidados e<br />

preocupações com as outras coisas, e<br />

ficar separado de Deus apenas pela<br />

parede provisória do corpo.


104.<br />

1 Videbat enim multos ad magisterii<br />

regimina convolare, quorum<br />

temeritatem detestans, ab huiusmodi<br />

peste sui exemplo revocare studebat<br />

eos.<br />

2 Dicebat enim bonum fore coram<br />

Deo et acceptabile curam gerere<br />

aliorum, et sollicitudinem animarum<br />

aiebat eos suscipere decere, qui<br />

dumtaxat in ea nihil de suo<br />

quaererent (cfr. Phip 2,21) sed<br />

divinam semper in omnibus<br />

attenderent voluntatem.<br />

3 Qui videlicet propriae saluti nihil<br />

praeponerent et subditorum non<br />

applausus attenderent sed profectus,<br />

non coram hominibus pompam sed<br />

gloriam ante Deum (cfr. Rom 4,2);<br />

4 qui praelationem non affectarent<br />

sed timerent; quos habita non<br />

extolleret sed humiliaret, et ablata<br />

non deiceret sed exaltaret.<br />

5 Sed praecipue in tempore hoc, in<br />

quo tantum superexcrevit malitia et<br />

superabundavit (cfr. 2The 1,3)<br />

iniquitas, periculosum dicebat regere,<br />

regi vero affirmabat utilius.<br />

6 Dolebat quosdam prima opera (cfr.<br />

Apoc 2,5) reliquisse, et novis<br />

adinventionibus pristinam oblitos esse<br />

simplicitatem.<br />

7 Propterea lamentabatur eos qui<br />

quandoque magis superioribus toto<br />

desiderio intendebant, ad infima et<br />

vilia descendisse, et per frivola et<br />

inania in campo vacuae libertatis,<br />

relictis veris gaudiis, discurrere et<br />

vagare.<br />

8 Orabat proinde divinam clementiam<br />

pro liberatione filiorum, et conservari<br />

eos in data gratia (cfr. Rom 12,3)<br />

devotissime precabatur.<br />

Caput VII - Quomodo de Senis<br />

venit Assisium, et de ecclesia<br />

104.<br />

1 Percebendo que muitos queriam<br />

alcançar cargos e honrarias e<br />

detestando sua temeridade, tentou<br />

afastá-los dessa peste por seu próprio<br />

exemplo.<br />

2 Dizia que seria coisa aceitável e boa<br />

diante de Deus assumir o governo dos<br />

outros mas só deveriam assumir o<br />

cuidado das almas os que em tal<br />

ofício não buscavam seus interesses<br />

mas acima de tudo atendiam à<br />

vontade de Deus.<br />

3 Que não deveriam antepor coisa<br />

nenhuma à sua própria salvação nem<br />

esperar de seus súditos aplausos mas<br />

aproveitamento, nem deviam querer<br />

os favores dos homens mas a glória<br />

de Deus.<br />

4 Não deveriam ambicionar cargos<br />

mas temê-los. O que possuíam não<br />

devia orgulhá-los mas humilhá-los, e<br />

o que lhes fosse tirado não os devia<br />

abater mas exaltar.<br />

5 Dizia que mandar era coisa muito<br />

perigosa, especialmente neste tempo<br />

em que a maldade transbordou e a<br />

iniquidade superabundou, mas que<br />

obedecer era sempre melhor.<br />

6 Sofria porque alguns tinham<br />

abandonado os primeiros trabalhos e<br />

se haviam esquecido da simplicidade<br />

antiga para seguirem novos rumos.<br />

7 Queixava-se dos que no começo<br />

tinham procurado com ardor as coisas<br />

do alto mas tinham acabado por cair<br />

em ambições vulgares e terrenas e,<br />

deixando as verdadeiras alegrias,<br />

corriam atrás de frivolidades e<br />

ambições, no campo das pretensas<br />

liberdades.<br />

8 Suplicava a clemência de Deus pela<br />

libertação de seus filhos e pedia com<br />

ardor que os conservasse na graça<br />

que tinham recebido.<br />

Capítulo 7 - Como voltou de Sena<br />

para Assis, da igreja de Santa


Sanctae Mariae de Portiuncula, et<br />

de fratrum benedictione.<br />

105.<br />

1 In mense autem sexto ante obitus<br />

sui diem, cum esset apud Senas pro<br />

infirmitate oculorum curanda, coepit<br />

in toto reliquo corpore graviter<br />

infirmari, et fracto stomacho<br />

infirmitate diuturna et vitio hepatis,<br />

sanguinem multum evomuit, ita quod<br />

visus est morti approprinquare.<br />

2 Quo comperto, frater Helias<br />

citissime de longinquo cucurrit ad<br />

eum.<br />

3 In cuius adventu sanctus pater in<br />

tantum convaluit ut, relicta terra illa,<br />

cum ipso ad Cellam de Cortona<br />

veniret.<br />

4 Veniente quoque ipso ibidem et per<br />

tempus aliquod faciente moram (cfr.<br />

Mat 25,5), intumuit venter eius,<br />

turguere crura, tumueruntque pedes<br />

et stomachi magis ac magis defectum<br />

incurrit, ut cibum aliquem recipere vix<br />

valeret.<br />

5 Rogavit deinde fratrem Heliam ut<br />

eum Assisium faceret deportari.<br />

6 Fecit bonus filius quod benignus<br />

pater praecepit, et praeparatis<br />

omnibus, ipsum ad concumpitum<br />

locum perduxit.<br />

7 Laetata est civitas in adventu (cfr.<br />

Est 8,15; 2Cor 7,6) beati patris et<br />

omnium populorum ora laudabant<br />

Deum (cfr. Dan 3,51);<br />

8 universa namque multitudo populi<br />

sanctum Dei (cfr. Luc 1,10; Mar 1,24)<br />

sperabat in proximo moriturum, et<br />

haec erat exsultationis tantae<br />

materia.<br />

106.<br />

1 Dei quoque nutu (cfr. Iob 26,11)<br />

factum est hoc, ut sancta anima carne<br />

soluta inde ad caelorum regna (cfr.<br />

Mat 3,2) transiret, ubi sibi adhuc in<br />

Maria da Porciúncula, e da bênção<br />

dos irmãos<br />

105.<br />

1 Seis meses antes de sua morte,<br />

estando em Sena para cuidar da<br />

doença dos olhos, começou a ficar<br />

gravemente enfermo em todo o resto<br />

do corpo. Seu estômago se desfez<br />

pelos problemas contínuos e por<br />

males do fígado, e vomitou muito<br />

sangue, parecendo estar quase à<br />

morte.<br />

2 Ao ser informado, Frei Elias veio de<br />

longe, o mais depressa possível, para<br />

junto dele.<br />

3 Quando chegou, o santo pai<br />

melhorou tanto, que pôde sair<br />

daquela terra e ir com ele para Celle,<br />

perto de Cortona.<br />

4 Mas, pouco depois de ter chegado,<br />

seu ventre se intumesceu, incharamse<br />

as pernas e os pés, e o estômago<br />

piorou cada vez mais, mal podendo<br />

reter algum alimento.<br />

5 Pediu, então, a Frei Elias, que o<br />

fizesse levar para Assis.<br />

6 O bom filho atendeu o que lhe pedia<br />

o bondoso pai, preparou tudo e levouo<br />

para onde desejava.<br />

7 Alegrou-se a cidade com a chegada<br />

do bem-aventurado pai, e todos<br />

louvavam a Deus.<br />

8 Toda a multidão do povo sabia que<br />

o santo de Deus ia morrer logo, e foi<br />

por isso que se alegrou tanto.<br />

106.<br />

1 De fato, foi por disposição de Deus<br />

que sua santa alma, livre do corpo,<br />

partiu para o reino dos céus do<br />

mesmo lugar em que, ainda na carne,


carne manenti (cfr. Phip 1,24) primo<br />

data est notitia supernorum et infusa<br />

unctio salutaris.<br />

2 Nam cum in omni sede terrarum<br />

caelorum regna (cfr. Ez 34,13; Mat<br />

5,3) constituta cognosceret, et in<br />

omni loco divinam gratiam electis Dei<br />

(cfr. Rom 8,33) tribui crederet,<br />

expertus erat tamen locum ecclesiae<br />

Sanctae Mariae in Portiuncula gratia<br />

uberiore repletum, et supernorum<br />

visitatione spirituum frequentatum.<br />

3 Aiebat proinde fratribus saepe:<br />

“Videte, o filii, ne quando hunc locum<br />

relinquatis.<br />

4 Si ab una parte foras pelleremini, ex<br />

alia reintrate; nam locus iste vere<br />

sanctus est (cfr. Ez 42,13) et<br />

habitatio Dei (Cfr. 1Par 29,1).<br />

5 Hic cum pauci essemus (cfr. 1Par<br />

16,19), nos augmentavit Altissimus;<br />

hic luce sapientiae suae illuminavit<br />

suorum pauperum corda (cfr. Eph<br />

1,18); hic igne amoris sui nostras<br />

voluntates accendit.<br />

6 Hic qui oraverit corde devoto, quod<br />

petierit obtinebit, et offendens gravius<br />

punietur.<br />

7 Propterea, filii, omni honore dignum<br />

habete locum habitaculi Dei (cfr. 3Re<br />

8,30.33), et in toto corde vestro, in<br />

voce exsultationis et confessionis, ibi<br />

confitemini Deo (cfr. Ier 29,13; Ps<br />

41,5; 135,2).<br />

107.<br />

1 Interea infirmitate crescente, omne<br />

robur corporis eius elanguit, et<br />

omnibus viribus destitutus, nullo<br />

modo poterat se movere.<br />

2 Et quidem cum a quodam fratre<br />

fuisset interrogatus, quid vellet potius<br />

tolerare, hanc scilicet diuturnam et sic<br />

longam infirmitatem, an a carnifice<br />

quodcumque grave martyrium<br />

sustinere, respondit:<br />

3 “Illud mihi, fili, illud dulcius,<br />

acceptiusque semper exstitit et<br />

teve o primeiro conhecimento das<br />

coisas espirituais e lhe foi infundida a<br />

unção salvadora.<br />

2 Sabia que o Reino dos Céus está em<br />

toda parte e que em qualquer lugar a<br />

graça divina pode ser dada aos<br />

escolhidos de Deus, mas a<br />

experiência lhe ensinara que aquele<br />

local da igreja de Santa Maria da<br />

Porciúncula estava cheio de graça<br />

mais abundante e era freqüentado<br />

pelos espíritos celestiais.<br />

3 Dizia muitas vezes a seus irmãos:<br />

“Não saiam nunca deste lugar, meus<br />

filhos.<br />

4 Se os puserem para fora por um<br />

lado, entrem pelo outro, porque este<br />

lugar é verdadeiramente santo e<br />

habitação de Deus.<br />

5 Aqui o Altíssimo nos deu<br />

crescimento quando ainda éramos<br />

poucos. Aqui iluminou o coração de<br />

seus pobres com a luz de sua<br />

sabedoria. Aqui incendiou nossas<br />

vontades com o fogo do seu amor.<br />

6 Quem rezar com devoção neste<br />

lugar conseguirá o que pedir, e quem<br />

o desrespeitar será mais gravemente<br />

punido.<br />

7 Por isso, filhos, tenham todo o<br />

respeito para com o lugar onde Deus<br />

mora, e louvem aqui o Senhor com<br />

todo o seu coração, entre gritos de<br />

júbilo e de louvor”.<br />

107.<br />

1 Nesse meio tempo, a doença se<br />

agravou, desvanesceu-se todo o vigor<br />

de seu corpo e, já sem forças, não se<br />

podia mover de maneira alguma.<br />

2 Perguntando-lhe um frade o que<br />

preferia suportar: essa doença<br />

constante e demorada ou o martírio<br />

violento nas mãos de um carrasco,<br />

respondeu:<br />

3 “Filho, para mim a melhor coisa, a<br />

mais agradável e desejável sempre<br />

consistiu em fazer o que o Senhor


exsistit, quod Domino Deo meo magis<br />

in me et de me fieri placet (cfr. Deut<br />

13,18; Rom 12,1), cuius utique<br />

voluntati solum semper desidero<br />

concors et obediens per omnia<br />

inveniri.<br />

4 Sed in cuiuslibet martyrii<br />

compensatione hanc infirmitatem pati<br />

vel per tres dies molestius mihi foret;<br />

quod non pro mercedis remuneratione<br />

loquor, sed pro sola quam ingerit<br />

molestia (cfr. Dan 3,50) passionis”.<br />

5 O martyr et martyr, qui ridens et<br />

gaudens libentissime tolerabat quod<br />

omnibus erat acerbissimum et<br />

gravissimum intueri!<br />

6 Revera nullum in eo remanserat<br />

membrum absque nimio passionis<br />

dolore, et calore naturali sensim<br />

amisso, ad extrema quotidie<br />

propinquabat.<br />

7 Stupebant medici, mirabantur<br />

fratres, quomodo spiritus vivere<br />

posset in carne sic mortua, cum<br />

consumptis carnibus, sola cutis<br />

ossibus adhaereret (cfr. Iob 19,20).<br />

108.<br />

1 Enimvero cum videret sibi imminere<br />

diem extremum, quod etiam per<br />

revelationem divinam ante duobus<br />

annis ei fuerit indicatum, vocatis ad<br />

se fratribus quos volebat (cfr. Mar<br />

3,13), unicuique, sicut ei desuper<br />

dabatur (cfr. Ioa 19,11), velut olim<br />

patriarcha Iacob suis filiis benedixit,<br />

immo velut alter Moyses ascensurus<br />

in montem quem constituit ei Deus<br />

(cfr. Deut 32,49), filios Israel<br />

benedictionibus ampliavit.<br />

2 Cumque a sinistris ipsius resideret<br />

frater Helias, circumsedentibus<br />

reliquis filiis, cancellatis manibus<br />

dexteram posuit super caput (cfr. Gen<br />

48,14) eius, et exteriorum oculorum<br />

lumine privatus et usu:<br />

“Super quem”, inquit, “teneo<br />

dexteram meam?”.<br />

mais desejar de mim e em mim. A<br />

única coisa que desejo é estar sempre<br />

de acordo e obedecendo à sua<br />

vontade em tudo e por tudo.<br />

4 Para mim, no entanto, suportar esta<br />

doença, mesmo que seja por mais<br />

três dias, seria mais doloroso do que<br />

qualquer martírio. Não estou falando<br />

de recompensa por merecimento,<br />

mas apenas do sofrimento que a<br />

doença traz consigo”.<br />

5 Duas vezes mártir era ele, que<br />

suportava de boa vontade, risonho e<br />

alegre, o que para os outros era duro<br />

e insuportável só de ver!<br />

6 De fato, “não tinha sobrado nele<br />

membro algum sem excessiva dor”.<br />

Já tinha perdido o calor natural e se<br />

aproximava cada vez mais da morte.<br />

7 Espantavam-se os médicos e<br />

admiravam-se os frades de que seu<br />

espírito pudesse viver em um corpo já<br />

tão morto, pois a carne já se havia<br />

consumido e estava reduzido a pele e<br />

ossos.<br />

108.<br />

1 Vendo aproximar-se o último dia,<br />

que inclusive já lhe fora revelado<br />

divinamente dois anos antes, chamou<br />

os frades que quis, abençoou a cada<br />

um conforme lhe foi inspirado pelo<br />

céu, como outrora o patriarca Jacó<br />

com seus filhos, e mesmo como um<br />

outro Moisés antes de subir ao monte<br />

que Deus lhe havia indicado, cumulou<br />

de bênçãos os filhos de Israel.<br />

2 Frei Elias estava à sua esquerda e<br />

os outros filhos sentados ao redor. O<br />

santo cruzou os braços e pôs a mão<br />

direita sobre a cabeça dele. Privado<br />

como estava da luz e do uso dos<br />

olhos do corpo, perguntou:<br />

- “Sobre quem coloquei minha mão<br />

direita?”<br />

“Sobre Frei Elias”, responderam.<br />

- 3 “É isso que eu quero”, disse. “Eu


“Super fratrem Heliam”, inquiunt.<br />

3 “Et ego sic volo”, ait. “Te”, inquit,<br />

“fili, in omnibus et per omnia (cfr. Eph<br />

4,6) benedico, et sicut in manibus tuis<br />

fratres meos et filios augmentavit<br />

Altissimus, ita et super te et in te<br />

omnibus benedico.<br />

4 In caelo et in terra benedicat te rex<br />

omnium Deus (cfr. Ps 112,6; Tob<br />

9,9).<br />

5 Benedico te sicut possum et plus<br />

quam possum, et quod non possum<br />

ego, possit in te qui omnia potest.<br />

6 Recordetur Deus (cfr. Dan 14,37)<br />

operis et laboris tui, et in retributione<br />

iustorum (cfr. Heb 2,2) sors tua<br />

servetur.<br />

7 Omnem benedictionem, quam<br />

cupis, invenias, et quod digne<br />

postulas impleatur”.<br />

8 “Valete, filii omnes, in timore Dei<br />

(cfr. Sir 9,22), et permanete in ipso<br />

semper, quoniam futura est super vos<br />

tentatio maxima et tribulatio (cfr. Sir<br />

27,6; Ps 21,12) appropinquat.<br />

9 Felices qui in his quae coeperunt<br />

perseverabunt (cfr. Mat 10,22), a<br />

quibus nonnullos futura scandala<br />

separabunt.<br />

10 Ego enim ad Dominum propero, et<br />

ad Deum meum, cui devote in spiritu<br />

meo servivi (cfr. Ps 29,9; Rom 1,9),<br />

iam ire confido”.<br />

11 Erat tunc temporis manens in<br />

palatio Assisinati episcopi, et<br />

propterea rogavit fratres, ut eum ad<br />

locum Sanctae Mariae de Portiuncula<br />

citissime transportarent.<br />

12 Volebat enim ibi animam reddere<br />

Deo, ubi, sicut dictum est, primo<br />

perfecte viam veritatis (cfr. Ps<br />

118,30) agnovit.<br />

Caput VIII - Quid fecerit et dixerit<br />

quando feliciter obiit.<br />

109.<br />

te abençôo, meu filho, em tudo e por<br />

tudo, e como o Senhor em tuas mãos<br />

aumentou os meus irmãos e filhos,<br />

assim sobre ti e em ti a todos eu<br />

abençôo.<br />

4 No céu e na terra te abençoe Deus,<br />

Rei do Universo.<br />

5 Abençôo-te como eu posso, mais do<br />

que eu posso, e, o que eu não posso,<br />

que possa em teu benefício aquele<br />

que pode tudo.<br />

6 Lembre-se Deus de tua ação e dos<br />

teus trabalhos, e reserve o teu lugar<br />

na retribuição dos justos.<br />

7 Que tenhas toda bênção que<br />

desejas e alcances tudo que pedires<br />

com justiça”.<br />

8 “Adeus, meus filhos, vivei sempre<br />

no temor do Senhor, porque as<br />

maiores provações vos ameaçam e a<br />

tribulação está às portas.<br />

9 Felizes os que perseverarem no que<br />

empreenderam, porque os escândalos<br />

que estão para vir vão afastar alguns<br />

do seu meio.<br />

10 Eu me apresso a ir para a casa do<br />

Senhor, para o meu Deus vou com<br />

confiança, porque o servi com<br />

devoção”.<br />

11 Como estivesse hospedado no<br />

palácio do bispo de Assis, pediu aos<br />

frades que o levassem o mais<br />

depressa possível para Santa Maria da<br />

Porciúncula. 12 Queria entregar sua<br />

alma a Deus naquele lugar em que,<br />

como dissemos, começou a entender<br />

com perfeição o caminho da verdade.<br />

109.<br />

Capítulo 8 - O que fez e disse<br />

quando faleceu felizmente


1 Conversionis suae tempus iam erat<br />

viginti annorum spatio<br />

consummatum, sicut sibi divina<br />

innotuerat voluntate.<br />

2 Nam cum ipse beatus pater et frater<br />

Helias tempore quodam apud<br />

Fulgineum morarentur, nocte quadam<br />

cum se sopori dedissent, adstitit fratri<br />

Heliae sacerdos quidam albis indutus,<br />

grandaevae ac provectae aetatis,<br />

aspectu venerabilis, dicens:<br />

3 “Surge, frater, et dic fratri<br />

Francisco, quoniam expleti sunt<br />

decem et octo anni ex quo mundo<br />

renuntians, Christo adhaesit, et<br />

duobus tantum annis dehinc in hac<br />

vita manens viam universae carnis<br />

(cfr. Ios 23,14), vocante ipsum ad se<br />

Domino (cfr. Gen 3,9), introibit”.<br />

4 Sicque factum est ut sermo Domini,<br />

quem diu ante praedixerat, constituto<br />

termino compleretur (cfr. 2Par<br />

36,21).<br />

5 Cum igitur in loco sibi valde<br />

desiderato paucis quievisset diebus,<br />

et cognosceret tempus propinquae<br />

mortis instare (cfr. Heb 9,9), vocavit<br />

ad se duos fratres et suos filios<br />

speciales, praecipiens eis de morte<br />

propinqua, immo de vita sic proxima,<br />

in exsultatione (cfr. Ps 106,22)<br />

spiritus, alta voce Laudes Domino<br />

decantare.<br />

6 Ipse vero, prout potuit, in illum<br />

Davidicum psalmum erupit: “Voce<br />

mea”, inquit, “ad Dominum clamavi,<br />

voce mea ad Dominum deprecatus<br />

sum (Ps 141,2-8)”.<br />

7 Frater autem quidam de<br />

assistentibus, quem sanctus satis<br />

magno diligebat amore, pro fratribus<br />

omnibus plurimum exsistens<br />

sollicitus, cum haec intueretur et<br />

sancti cognosceret exitum<br />

propinquare, dixit ad eum: “Benigne<br />

pater, heu absque patre (cfr. Lam<br />

5,3) iam remanent filii, et oculorum<br />

privantur lumine vero (cfr. 1Ioa 2,8)!<br />

1 Já tinham passado vinte anos desde<br />

sua conversão e, como lhe fora<br />

comunicado por divina revelação,<br />

estava próxima sua última hora.<br />

2 De fato, quando o bem-aventurado<br />

Francisco e Frei Elias moravam juntos<br />

em Foligno, certa noite apareceu em<br />

sonho a Frei Elias um sacerdote<br />

vestido de branco, de idade muito<br />

avançada e aspecto venerável, e<br />

disse:<br />

3 “Levanta-te, irmão, e diz a Frei<br />

Francisco que já se passaram dezoito<br />

anos desde que renunciou ao mundo<br />

e aderiu a Cristo. Permanecerá só<br />

mais dois anos nesta vida e depois,<br />

chamado pelo Senhor, seguirá o<br />

caminho de toda carne mortal”.<br />

4 Era o que estava acontecendo, para<br />

que a seu tempo fosse realizada a<br />

palavra de Deus, anunciada com tal<br />

antecedência.<br />

5 Tendo descansado uns poucos dias<br />

no lugar que tanto amava, e sabendo<br />

que tinha chegado a hora de morrer,<br />

chamou dois frades, filhos seus<br />

prediletos, e lhes mandou que<br />

cantassem em voz alta os Louvores<br />

do Senhor, na alegria do espírito pela<br />

morte, ou antes pela Vida, já tão<br />

próxima.<br />

6 Ele mesmo entoou como pôde o<br />

Salmo de Davi: “Em alta voz clamo ao<br />

Senhor, em alta voz suplico ao<br />

Senhor” (Sl 141,2-8).<br />

7 Um dos frades presentes, pelo qual<br />

o santo tinha a maior amizade, e que<br />

era muito solícito por todos os irmãos,<br />

vendo isso e sabendo que a morte do<br />

santo estava próxima, disse-lhe: “Ó<br />

pai bondoso, teus filhos vão ficar sem<br />

pai, vão ficar sem a verdadeira luz de<br />

seus olhos!<br />

8 Lembra-te dos órfãos que estás<br />

deixando, perdoa todas as nossas<br />

culpas e alegra com tua santa bênção<br />

tanto os presentes como os<br />

ausentes!”


8 Recordare igitur orphanorum quos<br />

deseris, et omnibus culpis remissis,<br />

tam praesentes quam absentes<br />

omnes tua sancta benedictione<br />

laetifica”.<br />

9 Ad quem sanctus: “Ecce”, inquit,<br />

“ego vocor a Deo, fili!<br />

10 Fratribus meis tam absentibus<br />

quam praesentibus offensas omnes et<br />

culpas remitto, et eos, sicut possum,<br />

absolvo; quibus tu haec denuntians,<br />

ex parte mea omnibus benedices”.<br />

110.<br />

1 Iussit denique codicem<br />

Evangeliorum portari, et Evangelium<br />

secundum Iohannem sibi legi<br />

poposcit, ab eo loco ubi incipit: Ante<br />

sex dies paschae, sciens Iesus quia<br />

venit hora eius, ut transeat ex hoc<br />

mundo ad Patrem (Ioa 13,1 (12,1)).<br />

2 Hoc etiam Evangelium legere<br />

proposuerat sibi minister, priusquam<br />

ei praeciperetur; hoc etiam in prima<br />

libri apertione occurrit, cum tota et<br />

plena Bibliotheca esset, in qua<br />

Evangelium legi debebat.<br />

3 Iussit proinde se superponi cilicio et<br />

conspargi cinere, qui terra et cinis<br />

(cfr. Sir 10,9; 17,31) mox erat<br />

futurus.<br />

4 Convenientibus itaque multis (cfr.<br />

Deut 31,11) fratribus, quorum ipse<br />

pater et dux erat (cfr. Act 14,11),<br />

reverenterque adstantibus et<br />

exspectantibus omnibus exitum<br />

beatum et consummationem (cfr. Sir<br />

33,24) felicem, sanctissima illa anima<br />

carne soluta est, qua in abysso<br />

claritatis absorpta, corpus obdormivit<br />

in Domino (cfr. Act 7,60).<br />

5 Unus autem ex fratribus et<br />

discipulis eius, fama non modicum<br />

celebris, cuius nomen nunc existimo<br />

reticendum, quoniam dum vivit in<br />

carne (cfr. Gal 2,20) non vult<br />

praeconio gloriari, vidit animam<br />

sanctissimi patris recto tramite in<br />

9 Respondeu-lhe o santo: “Filho,<br />

estou sendo chamado por Deus.<br />

10 A meus irmãos, tanto presentes<br />

como ausentes, perdôo todas as<br />

ofensas e culpas, e os absolvo quanto<br />

me é possível. Leva esta notícia para<br />

todos e abençoa-os de minha parte”.<br />

110.<br />

1 Mandou trazer, então, o livro dos<br />

Evangelhos e pediu que lessem o<br />

trecho de São João no lugar que<br />

começa: “Seis dias antes da Páscoa,<br />

sabendo Jesus que sua hora tinha<br />

chegado e devia passar deste mundo<br />

para o Pai...”(Jo 13,1 (12,1))<br />

2 Era justamente o Evangelho que o<br />

ministro tinha pensado em ler, antes<br />

que lhe fosse dada a ordem. E<br />

abriram o livro nesse ponto na<br />

primeira vez, embora fosse uma Bíblia<br />

inteira o livro em que estavam<br />

procurando o Evangelho.<br />

3 Depois, mandou que lhe pusessem<br />

um cilício e jogassem cinzas por cima,<br />

porque dentro em breve seria pó e<br />

cinza.<br />

4 Estando presentes muitos irmãos,<br />

de quem ele era o pai e guia, a<br />

esperar com reverência o fim ditoso e<br />

bem-aventurado, sua alma santíssima<br />

desprendeu-se da carne e foi<br />

absorvida pelo abismo da claridade,<br />

enquanto seu corpo adormecia no<br />

Senhor.<br />

5 Um de seus irmãos e discípulos, não<br />

pouco famoso, cujo nome acho<br />

melhor calar agora, porque enquanto<br />

viveu na carne não quis gloriar-se<br />

desse fato, viu a alma do pai<br />

santíssimo subindo diretamente para<br />

o céu, acima das grandes águas.<br />

6 Era como uma estrela do tamanho


caelum conscendere super aquas<br />

multas (cfr. Ios 8,20; Ps 28,3).<br />

6 Erat enim quasi stella (cfr. Sir,<br />

50,6) quoquo modo lunae<br />

immensitatem habens, solis vero<br />

utcumque retinens claritatem, a<br />

candida subvecta nubecula (cfr. 1Cor<br />

15,41; Apoc 14,14).<br />

111.<br />

1 Libet de ipso propterea sic<br />

exclamare: “O quam gloriosus est iste<br />

sanctus, cuius animam vidit discipulus<br />

in caelum ascendere!<br />

2 Pulchra ut luna, electa ut sol (cfr.<br />

Act 2,34; Cant 6,9), in nube candida<br />

cum ascenderet, gloriosissime<br />

rutilabat (cfr. Apoc 14,14; Cant 3,6)!<br />

3 O vere mundi lucerna, sole<br />

splendidius lucens in Christi Ecclesia<br />

(cfr. Mat 5,15; Rom 16, 16), ecce iam<br />

lucis tuae radios subtraxisti et in illa<br />

luminosa patria secedens, pro nobis<br />

miseris Angelorum et Sanctorum<br />

frequentiam (cfr. Heb 12,22)<br />

commutasti!<br />

4 O insignis praeconii almitas<br />

gloriosa, noli filiorum te cura exuere,<br />

licet exutus iam sis consimili carne!<br />

5 Nosti, revera nosti, in quanto eos<br />

discrimine positos reliquisti, quorum<br />

labores innumeros et frequentes<br />

angustias sola tua praesentia felix<br />

omni hora misericorditer relevabat.<br />

6 O vere misericors, pater<br />

sanctissime, qui peccantibus filiis<br />

‘misereri semper et parcere’ benigne<br />

paratus eras! Tibi ergo benedicimus,<br />

digne pater, cui benedixit (Tob 8,17;<br />

Gen 27,27) Altissimus, qui semper est<br />

Deus super omnia benedictus. Amen<br />

(cfr. Rom 9,5)”.<br />

Caput IX - Lamentum fratrum et<br />

gaudium cum cernerent signa ferentem<br />

crucis, et de alis<br />

Seraphim.<br />

da lua e com toda a claridade do sol,<br />

levada por uma nuvenzinha branca.<br />

111.<br />

1 Possa eu exclamar agora: “Como é<br />

glorioso este santo, cuja alma um<br />

discípulo viu subir ao céu!<br />

2 Bela como a lua, resplandecente<br />

como o sol, subindo em uma nuvem<br />

branca, brilhava com toda a glória!<br />

3 Ó luzeiro do mundo, que iluminas a<br />

Igreja de Cristo com esplendor maior<br />

que o sol, agora já recolheste os raios<br />

de tua luz e foste para a pátria<br />

esplendorosa, trocando a nossa pobre<br />

convivência pela dos anjos e santos!<br />

4 Ó gloriosa beleza de tão insigne<br />

arauto, não deixes teus filhos<br />

desamparados, embora já não estejas<br />

mais revestido de carne semelhante à<br />

nossa.<br />

5 Sabes, sabes de verdade as<br />

dificuldades em que foram<br />

abandonados aqueles a quem bastava<br />

a tua feliz presença para libertar<br />

misericordiosamente, a qualquer<br />

momento, dos trabalhos sem conta e<br />

das constantes angústias.<br />

6 Pai santíssimo e cheio de<br />

misericórdia, sempre tão pronto a ter<br />

compaixão e a perdoar os teus filhos<br />

que pecavam! Nós te bendizemos, pai<br />

digno, abençoado pelo Altíssimo, que<br />

é o Deus eternamente bendito sobre<br />

todas as coisas. Amém!”<br />

Capítulo 9 - Lamento dos frades e<br />

sua alegria ao vê-lo portando os<br />

sinais da cruz, e das asas do<br />

Serafim.


112. 1 Factus est propterea<br />

concursus populorum multorum<br />

laudantium Deum ac dicentium (cfr.<br />

Act21,30; Mic 5,7; Luc 2,13):<br />

“Laudatus et benedictus tu Domine<br />

Deus noster (cfr. Dan 3,57; Ps<br />

40,14), qui nobis indignis tam<br />

pretiosum depositum commendasti!<br />

2 Laus et gloria sit tibi, Trinitas<br />

ineffabilis!”<br />

3 Catervatim tota civitas (cfr. Mat<br />

8,34) Assisii ruit, et omnis accelerat<br />

regio videre magnalia Dei (cfr. Mat<br />

3,5; Act 2,11), quae in servo sancto<br />

suo gloriose ostenderat Dominus<br />

maiestatis (cfr. Is 2,10).<br />

4 Unusquisque autem cantabat<br />

canticum laetitiae, prout cordis<br />

gaudium (cfr. Lam 5,15) suggerebat,<br />

et de adimpleto desiderio (cfr. Phip<br />

4,19) benedicebant universi<br />

omnipotentiam Salvatoris.<br />

5 Verumtamen filii lamentabantur<br />

tanto patre orbati, et pium cordis<br />

affectum lacrimis et suspiriis<br />

ostendebant.<br />

6 Sed temperabat moestitiam<br />

gaudium inauditum, et miraculi<br />

novitas eorum mentes in stuporem<br />

nimium convertebat.<br />

7 Versus est luctus (cfr. Est 13,17) in<br />

canticum, et ploratio in iubilationem.<br />

8 Numquam enim audierant, nec<br />

legerant in scripturis quod oculis<br />

mostrabatur, quod et persuaderi vix<br />

potuisset eis, si non tam evidenti<br />

testimonio probaretur.<br />

9 Resultabat revera in eo forma crucis<br />

et passionis Agni immaculati (cfr. 1Pet<br />

1,19), qui lavit crimina mundi (cfr.<br />

Apoc 1,5), dum quasi recenter e cruce<br />

depositus videretur, manus et pedes<br />

clavis confixos et dextrum latus quasi<br />

lancea (cfr. Ioa 19,34) vulneratum.<br />

10 Intuebantur namque carnem illius,<br />

quae nigra fuerat prius, candore nimio<br />

renitentem, et ex sui pulchritudine<br />

112. 1 Acorreram as multidões<br />

louvando a Deus e dizendo: “Louvado<br />

e bendito sejas, Senhor nosso Deus,<br />

que a nós indignos confiaste tão<br />

santos despojos!<br />

2 Louvor e glória a ti, Trindade<br />

inefável!”<br />

3 A cidade de Assis veio em peso, e a<br />

região inteira acorreu para<br />

contemplar os prodígios divinos que o<br />

Senhor da majestade realizara<br />

gloriosamente no seu santo servo.<br />

4 Cada um entoava seu canto de<br />

alegria, conforme lhe inspirava a<br />

alegria do coração, e todos bendiziam<br />

a onipotência do Salvador que tinha<br />

cumprido seus desejos.<br />

5 Mas os filhos choravam por ter<br />

perdido semelhante pai e mostravam<br />

com lágrimas e suspiros a piedosa<br />

afeição de seus corações.<br />

6 Mas um gozo inaudito temperava a<br />

tristeza e a singularidade do milagre<br />

enchera-os de assombro.<br />

7 Mudou-se o luto em cântico e o<br />

pranto em júbilo.<br />

8 Nunca tinham ouvido falar nem<br />

tinham lido sobre o que seus olhos<br />

estavam agora vendo. Se o<br />

testemunho não fosse tão evidente,<br />

mal poderiam acreditar.<br />

9 Brilhava nele uma representação da<br />

cruz e da paixão do Cordeiro<br />

imaculado, que lavou os crimes do<br />

mundo, parecendo que tinha sido<br />

tirado havia pouco da cruz, com as<br />

mãos e os pés atravessados pelos<br />

cravos e o lado como que ferido por<br />

uma lança.<br />

10 Contemplavam sua pele, escura<br />

em vida, brilhando de alvura, e<br />

confirmando por sua beleza o prêmio<br />

da bem-aventurada ressurreição.<br />

11 Viam seu rosto como o de um<br />

anjo, como se estivesse vivo e não<br />

morto, e seus membros tinham<br />

adquirido a flexibilidade e a


eatae ressurrectionis praemia<br />

pollicentem.<br />

11 Cernebant denique vultum eius<br />

quasi vultum Angeli, (cfr. Act 6,15)<br />

quasi viveret, non sicut mortuus<br />

esset, et caetera membra eius<br />

conversa in teneritudinem et<br />

habilitatem innocentiae puerilis.<br />

12 Non sunt contracti nervi eius, ut<br />

mortuorum solent, non indurata cutis,<br />

non rigida effecta sunt membra, sed<br />

huc atque illuc vertentia se, veluti<br />

ponebantur.<br />

113.<br />

1 Cumque tam mira pulchritudine<br />

cunctis cernentibus (cfr. Ex 33,10)<br />

resplenderet, et caro eius candidior<br />

esset effecta, cernere mirabile erat in<br />

medio manuum et pedum ipsius non<br />

clavorum quidem puncturas sed ipsos<br />

clavos ex eius carne compositos, ferri<br />

retenta nigredine, ac dextrum latus<br />

sanguine rubricatum.<br />

2 Non incutiebant horrorem mentibus<br />

intuentium signa martyrii, sed<br />

decorem multum conferebant et<br />

gratiam, sicut in pavimento albo nigri<br />

lapilli solent.<br />

3 Accurrebant fratres et filii, et<br />

collacrimantes deosculabantur manus<br />

et pedes pii patris eos derelinquentis,<br />

necnon et dextrum latus, in cuius<br />

plaga illius memoria celebris<br />

agebatur, qui ex eo loco sanguinem et<br />

aquam pariter fundens, mundum<br />

reconciliavit (cfr. Rom 5,10; 2Cor<br />

5,19) Patri.<br />

4 Maximum donum sibi exhiberi<br />

credebat quivis de populo, se<br />

admittebatur non solum ad<br />

deosculandum, sed etiam ad<br />

videndum sacra stigmata Iesu Christi,<br />

quae sanctus Franciscus portabat in<br />

corpore (cfr. Gal 6,17) suo.<br />

5 Quis enim hoc videns fletui et non<br />

magis gaudio esset intentus, et si<br />

fleret, non magis prae laetitia quam<br />

contextura de uma criança.<br />

12 Seus nervos não se contraíram,<br />

como acontece com os mortos. A pele<br />

não se endureceu e os membros não<br />

se enrijeceram, mas dobravam para<br />

onde se quisesse.<br />

113.<br />

1 Resplandecendo essa admirável<br />

beleza diante de todos os que<br />

assistiam, e como sua carne tinha<br />

ficado mais alva, era admirável ver<br />

em suas mãos e pés não as feridas<br />

dos cravos mas os próprios cravos,<br />

formados por sua carne, com a cor<br />

escura do ferro, e o seu lado direito<br />

rubro de sangue.<br />

2 Os sinais do martírio não incutiam<br />

horror nos que olhavam, mas<br />

emprestavam muita beleza e graça,<br />

como pedrinhas pretas num<br />

pavimento branco.<br />

3 Acorriam os frades seus filhos e,<br />

chorando, beijavam as mãos e os pés<br />

do piedoso pai que os deixava, e<br />

também o lado direito, cuja chaga era<br />

uma lembrança preclara daquele que<br />

também derramou sangue e água<br />

desse mesmo lugar e assim nos<br />

reconciliou com o Pai.<br />

4 As pessoas do povo achavam que<br />

era o maior favor serem admitidas<br />

não apenas para beijar mas até só<br />

para ver os sagrados estigmas de<br />

Jesus Cristo, que São Francisco trazia<br />

em seu corpo.<br />

5 Quem, diante dessa visão, não seria<br />

levado mais à alegria do que ao<br />

pranto? Se alguém chorava era mais<br />

pela alegria que pela dor.<br />

6 Quem teria um coração de ferro


prae dolore id faceret?<br />

6 Cuius tam ferreum pectus non<br />

moveretur ad gemitum?<br />

7 Cuius tam lapideum cor (cfr. Ez<br />

11,19) non scinderetur ad<br />

compunctionem, non accenderetur ad<br />

divinum amorem, non armaretur ad<br />

bonam voluntatem?<br />

8 Quis tam hebes, tam insensibilis,<br />

qui manifesta non cognosceret<br />

veritate sanctum istum, sicut singulari<br />

munere honoratum in terris, sic<br />

ineffabili gloria magnificatum fore in<br />

caelis (cfr. Is 33,5)?<br />

114.<br />

1 O singulare donum et praerogativae<br />

dilectionis indicium, iisdem gloriae<br />

armis militem adornari quae soli Regi<br />

excellentissima dignitate conveniunt!<br />

2 O aeterna memoria dignum<br />

miraculum, et sine omni intermissione<br />

(cfr. Ps 111,7; Rom 1,9) admirabili<br />

reverentia memorabile sacramentum,<br />

quod oculata fide illud misterium<br />

repraesentabat, in quo Agni<br />

immaculati sanguis (cfr. 1Pet 1,19),<br />

per quinque foramina copiosissime<br />

manans, lavit crimina mundi (cfr.<br />

Apoc 1,5)!<br />

3 O sublime decus crucis vivificae,<br />

mortuis vitam praestans, cuius onus<br />

tam premit suaviter et tam dulciter<br />

pungit, ut in ea mortua caro vivat, et<br />

infirmus spiritus roboretur!<br />

4 Hic te dilexit multum (cfr. Luc<br />

7,47), quem sic gloriosissime<br />

decorasti!<br />

5 Gloria et benedictio soli sapienti Deo<br />

(cfr. Apoc 5,13; Rom 16,27), qui<br />

innovat signa et mutat mirabilia (cfr.<br />

Sir 36,6), ut infirmorum mentes novis<br />

revelationibus consoletur, et ut per<br />

visibilium mirabile opus (cfr. Ps<br />

138,14) ipsorum corda amore<br />

invisibilium rapiantur!<br />

6 O mira et amabilis dispositio Dei,<br />

quae, ut nulla de miraculi novitate<br />

para ficar sem gemer?<br />

7 Quem teria um coração de pedra,<br />

que não se partisse de compunção,<br />

não se acendesse pelo amor divino,<br />

não se enchesse de boa vontade?<br />

8 Quem poderia ser tão duro e<br />

insensível que não chegasse a<br />

entender que o santo, honrado na<br />

terra por esse privilégio especial,<br />

devia ser exaltado no céu com uma<br />

glória inefável?<br />

114.<br />

1 Ó dom singular, sinal de predileção:<br />

o soldado estava ornado com as<br />

mesmas armas gloriosas que cabiam<br />

unicamente ao Rei por sua altíssima<br />

dignidade!<br />

2 Ó milagre digno de eterna memória,<br />

prodígio para ser admirado<br />

reverentemente sem cessar, porque<br />

representa aos olhos da fé o mistério<br />

em que o sangue do Cordeiro<br />

imaculado correu copiosamente pelas<br />

cinco chagas e lavou os crimes do<br />

mundo!<br />

3 O’ esplendor sublime de uma cruz<br />

vivificante, que dá vida aos mortos,<br />

cujo peso oprime com tanta<br />

suavidade e fere com tanta doçura<br />

que faz o corpo morto reviver e dá<br />

força ao espírito combalido!<br />

4 Amou-te muito aquele que ornaste<br />

com tanta glória!<br />

5 Glória e bênção sejam dadas só ao<br />

Deus sábio que renova os sinais e<br />

muda as maravilhas, para que a<br />

mente dos fracos se console com as<br />

novas revelações, e para que, pela<br />

prodígio das coisas visíveis, seu<br />

coração seja arrebatado de amor<br />

pelas coisas invisíveis!<br />

6 Estupendo e amável desígnio de<br />

Deus! Para prevenir as desculpas da<br />

nossa incredulidade diante da


posset oriri suspicio, primo<br />

misericorditer ostendit in eo qui de<br />

caelis erat (cfr. Ioa 3,13.31), quod<br />

mirabiliter paulo post facturus erat in<br />

eo qui degebat in terris!<br />

7 Et quidem indicare voluit verus<br />

Pater misericordiarum, (cfr. 2Cor 1,3)<br />

quanto praemio dignus sit, qui eum<br />

diligere studuerit toto corde (cfr. Mat<br />

22,37), ut in superiore scilicet ac sibi<br />

vicioniore supercaelestium spirituum<br />

ordine colloce-tur.<br />

8 Quod utique indubitanter adipisci<br />

poterimus, si more Seraphim duas<br />

alas extenderimus supra caput (cfr.<br />

Ez 1,22.23), habentes videlicet, beati<br />

Francisci exemplo, in omni opere<br />

bono intentionem puram et<br />

operationem rectam, et his directis ad<br />

Deum, soli sibi placere in omnibus<br />

infatigabiliter studuerimus.<br />

9 Quae ad velandum caput necessario<br />

coniunguntur, quia rectitudinem<br />

operis absque puritate intentionis et e<br />

converso Pater luminum (cfr. Iac<br />

1,17) minime acceptabit, ipso<br />

dicente:<br />

10 Si oculus tuus fuerit simplex,<br />

totum corpus tuum lucidum erit, si<br />

autem nequam fuerit, totum corpus<br />

tenebrosum erit (cfr. Mat 6,22,23).<br />

11 Oculus namque simplex non est<br />

qui non videt quod est videndum,<br />

cognitione veritatis carens, aut quod<br />

non videndum fuerit intuetur,<br />

intentionem puram non habens.<br />

12 In primo non simplicem sed<br />

caecum, in secundo nequam ipsum<br />

aperta ratio iudicabit.<br />

13 Pennae harum alarum (cfr. Ez<br />

1,23.24) sunt amor Patris salvantis<br />

misericorditer, et timor Domini (cfr.<br />

Sir, 1,11) iudicantis terribiliter, quae<br />

animos electorum, malos reprimendo<br />

motus et castos ordinando affectus,<br />

debent suspendere a terrenis.<br />

14 Duabus quoque alis volandum (cfr.<br />

Is 6,2) est ad impendendam duplicem<br />

raridade do prodígio, quis primeiro<br />

realizar naquele que veio do céu o<br />

milagre que Ele ia fazer pouco depois<br />

num habitante da terra!<br />

7 Assim quis o Pai de misericórdia<br />

mostrar que prêmio merece quem<br />

procura amá-lo de todo o coração,<br />

pois o colocou na mais elevada ordem<br />

de espíritos celestes, a que dele está<br />

mais próxima.<br />

8 Também nós chegaremos lá, sem<br />

dúvida nenhuma, se, à maneira do<br />

Serafim, estendermos duas asas<br />

acima da cabeça: isto é, se como São<br />

Francisco dirigirmos para Deus uma<br />

intenção pura e um reto modo de agir<br />

em toda obra boa, tratando<br />

infatigavelmente de agradá-lo acima<br />

de tudo.<br />

9 Elas têm que se juntar para velar a<br />

cabeça, porque o Pai das luzes, que<br />

disse:<br />

10 “Se o teu olho for puro, todo o teu<br />

corpo será luminoso, mas se for mau,<br />

todo o teu corpo será tenebroso” (cfr.<br />

Mt 6,22,23) não vai aceitar como boa<br />

uma obra feita sem reta intenção, e<br />

de nada valerá a reta intenção que<br />

não levar a uma obra boa.<br />

11 Não é puro o olho que não vê o<br />

que deve por falta de conhecimento<br />

da verdade, ou que olha para o que<br />

não deve ver, por falta de intenção<br />

pura.<br />

12 No primeiro caso, não é puro mas<br />

cego, e no segundo, está claro que é<br />

mau.<br />

13 As penas dessas asas são o amor<br />

do Pai, que salva com misericórdia, e<br />

o temor do Senhor, que julga com<br />

inflexibilidade: elas é que devem<br />

suspender das coisas terrenas o<br />

pensamento dos eleitos, reprimindo<br />

as tendências más e suscitando<br />

castos sentimentos.<br />

14 Outras duas asas são para voar e<br />

cumprir o duplo dever de caridade<br />

para com o próximo: alimentar-lhe a


proximo charitatem, reficiendo<br />

videlicet animam verbo Dei (cfr. Luc<br />

4,4), et corpus terreno subsidio<br />

sustentando.<br />

15 Quae alae rarissime coniunguntur<br />

(cfr. Ez 1,11), quia vix utrumque<br />

valet ab aliquo adimpleri.<br />

16 Pennae harum diversa sunt opera,<br />

quae ad consilium et auxilium<br />

requiruntur, proximo exhibenda.<br />

17 Duabus denique alis tegendum est<br />

corpus (cfr. Ez 1,11) nudum meritis,<br />

quod tunc ordinate impletur, cum<br />

scilicet, quoties peccato interveniente<br />

fuerit denudatum, contritionis atque<br />

confessionis innocentia revestitur.<br />

18 Pennae harum multimodae<br />

affectiones sunt, quae ex peccatorum<br />

exsecratione et appetitu iustitiae<br />

procreantur.<br />

115.<br />

1 Haec omnia beatissimus pater<br />

Franciscus perfectissime adimplevit,<br />

qui Seraphim imaginem tenuit atque<br />

formam, et in cruce perseverans ad<br />

sublimium spirituum gradum meruit<br />

advolare.<br />

2 Semper enim in cruce fuit, nullum<br />

subterfugiens laborem atque dolorem,<br />

tantum ut posset in se et de se<br />

voluntatem Domini adimplere.<br />

3 Norunt praeterea qui cum illo<br />

conversati sunt fratres, quam<br />

quotidiana et continua collatio de Iesu<br />

fuerit in ore ipsius, quam dulcis et<br />

suavis (cfr. Ez 33,32) confabulatio,<br />

quam benigna et amore plena<br />

collocutio.<br />

4 Ex abundantia cordis os loquebatur<br />

(cfr. Mat 12,34), et fons illuminati<br />

amoris replens omnia viscera eius<br />

ebulliebat foras.<br />

5 Multa illi utique cum Iesu, Iesum in<br />

corde, Iesum in ore, Iesum in<br />

auribus, Iesum in oculis, Iesum in<br />

manibus, Iesum in reliquis membris<br />

semper portabat.<br />

alma com a palavra de Deus e<br />

sustentar-lhe o corpo com os recursos<br />

da terra.<br />

15 Estas asas raramente se juntam,<br />

porque é difícil para uma só pessoa<br />

cumprir as duas tarefas.<br />

16 Suas penas são as diversas obras<br />

necessárias para aconselhar e ajudar<br />

o próximo.<br />

17 Com as duas últimas asas,<br />

devemos envolver o corpo despido de<br />

merecimentos. Nós o conseguimos se,<br />

todas as vezes que tiver sido despido<br />

pelo pecado, o revestirmos de<br />

inocência pela contrição e a confissão.<br />

18 Suas penas são os múltiplos afetos<br />

que nascem da execração do pecado<br />

e da sede de justiça.<br />

115.<br />

1 O bem-aventurado pai São<br />

Francisco, que teve a imagem e a<br />

forma de um Serafim, fez tudo isso<br />

com perfeição, porque perseverou na<br />

cruz e mereceu voar para a altura dos<br />

espíritos sublimes.<br />

2 Viveu sempre na cruz, sem fugir<br />

jamais das fadigas ou sofrimentos,<br />

para poder cumprir por si mesmo e<br />

na sua pessoa a vontade de Deus.<br />

3 Os frades que conviveram com ele<br />

sabem, além disso, que estava todos<br />

os dias e a toda hora falando sobre<br />

Jesus, e como seu jeito de falar era<br />

doce, suave, bondoso e cheio de<br />

amor.<br />

4 Falava da abundância do coração, e<br />

estava sempre transbordando a fonte<br />

de amor iluminado que lhe enchia<br />

todo o interior.<br />

5 Tinha Jesus de muitos modos:<br />

levava sempre Jesus no coração,<br />

Jesus na boca, Jesus nos ouvidos,<br />

Jesus nos olhos, Jesus nas mãos,<br />

Jesus em todos os outros membros.<br />

6 Quantas vezes, sentado para o


6 O quoties cum sederet ad<br />

prandium, audiens, vel nominans, vel<br />

cogitans, Iesum, corporalis escae<br />

oblitus est, et, ut de sancto legitur:<br />

“Videns non videbat, audiens non<br />

audiebat”.<br />

7 Immo et multoties cum per viam<br />

iret, meditans et cantans Iesum,<br />

obliviscebatur itineris et omnia<br />

elementa invitabat ad laudem Iesu.<br />

8 Et quia miro amore semper in corde<br />

suo gerebat et conservabat (cfr. Luc<br />

2,19) Christum Iesum et hunc<br />

crucifixum (cfr. 1Cor 2,2), propterea<br />

signaculo suo gloriosissime supra<br />

caeteros est signatus,<br />

9 quem etiam, mente excedens (cfr.<br />

2Cor 5,13), contemplabatur in gloria<br />

indicibili et incomprehensibili<br />

sedentem ‘ad dexteram Patris’,<br />

10 cum quo ipse coaltissimus Altissimi<br />

Filius (cfr. Luc 1,32), in unitate<br />

Spiritus Sancti vivit et regnat, vincit<br />

et imperat, Deus aeternaliter<br />

gloriosus (cfr. Dan 3,52) ‘per omnia<br />

saecula saeculorum. Amen’ (cfr. Dan<br />

3,90).<br />

Caput X - De planctu Dominarum<br />

apud Sanctum Damianum et quomodo<br />

cum laude et gloria<br />

sepultus est.<br />

116.<br />

1 Fratres igitur et filii qui convenerant<br />

cum omni multitudine populorum (cfr.<br />

Ez 27,33), quae ex vicinis civitatibus<br />

tantis se gaudebant interesse<br />

solemniis, totam noctem illam, in qua<br />

obiit sanctus pater, divinis laudibus<br />

consummarunt, ita ut, prae<br />

iubilationum dulcedine ac luminum<br />

claritate, fore angelorum excubiae<br />

viderentur.<br />

2 Mane autem facto, convenit<br />

multitudo (cfr. Ioa 21,4; Act 2,6)<br />

civitatis Assisii cum universo clero, et<br />

almoço, esquecia o alimento corporal<br />

se ouvia o nome de Jesus, ou o<br />

mencionava, ou pensava nele. Como<br />

lemos a respeito de um santo:<br />

“Olhava, mas não via; ouvia mas não<br />

escutava”.<br />

7 Também foram muitas as vezes em<br />

que estava viajando e, pensando em<br />

Jesus ou cantando para ele, esquecia-<br />

se do caminho e convidava todas as<br />

criaturas a louvarem a Jesus.<br />

8 E porque conservava sempre com<br />

amor admirável em seu coração<br />

Cristo Jesus, e Jesus crucificado, foi<br />

marcado por seu sinal com uma glória<br />

superior à de todos os outros.<br />

9 Em êxtases, contemplava-o numa<br />

glória indizível e incompreensível,<br />

sentado à direita do Pai,<br />

10 com o qual, Filho do Altíssimo e<br />

igualmente Altíssimo, na unidade do<br />

Espírito Santo vive e reina, vence e<br />

impera, Deus eternamente glorioso<br />

por todos os séculos dos séculos.<br />

Amém.<br />

Capítulo 10 - Do pranto das<br />

senhoras em São Damião e como<br />

foi sepultado com louvor e alegria<br />

116.<br />

1 Os frades seus filhos, que tinham<br />

acorrido com toda a multidão das<br />

cidades vizinhas, contentes por<br />

participar de tão solene funeral,<br />

passaram toda aquela noite em que<br />

morreu o santo pai dando louvores a<br />

Deus: pela suavidade do júbilo e pela<br />

claridade das luzes até parecia que<br />

eram os anjos a velar.<br />

2 Quando amanheceu, juntou-se a<br />

multidão de Assis com todo o clero e,<br />

carregando o sagrado corpo do lugar<br />

em que morrera, levaram-no para a<br />

cidade entre hinos e louvores,


tollentes sacrum corpus de loco in quo<br />

obierat, cum hymnis et laudibus,<br />

clangentibus tubis (cfr. Ios 6,20),<br />

ipsum ad civitatem honorifice<br />

portaverunt.<br />

3 Acceperunt singuli ramos olivarum<br />

aliarumque arborum (cfr. Ioa 12,13;<br />

Mat 21,8), sacras exsequias<br />

solemniter exsequentes, et<br />

multiplicatis luminaribus, laudum<br />

munia altisonis vocibus exsolvebant.<br />

4 Cumque, portantibus filiis patrem,<br />

et grege sequente pastorem ad<br />

Pastorem omnium (cfr. Ez 37,24)<br />

properantem, perventum esset ad<br />

locum in quo religionem et ordinem<br />

sacrarum virginum et Dominarum<br />

pauperum ipse primo plantavit,<br />

deponentibus eum in ecclesia Sancti<br />

Damiani, in qua dictae filiae suae<br />

quas Domino acquisierat morabantur,<br />

aperta est fenestra parvula per quam<br />

ancillae Christi constituto tempore<br />

(cfr. 2Re 24,15) communicare solent<br />

Dominici corporis sacramento.<br />

5 Aperta est et arca in qua<br />

supercaelestium virtutum thesaurus<br />

latebat, in qua portabatur a paucis qui<br />

multos portare solebat.<br />

6 Et ecce domina Clara, quae vere<br />

meritorum sanctitate clara erat,<br />

aliarum mater prima, quia prima<br />

planta huius sancti ordinis fuit, venit<br />

cum reliquis filiabus ad videndum<br />

patrem non loquentem eis, nec<br />

reversum ad eas, alibi properantem.<br />

117.<br />

1 Et ingeminatis suspiriis, cum magno<br />

cordis gemitu (cfr. Ps 37,9) et lacrimis<br />

multis respicientes eum, suppressa<br />

voce clamare coeperunt (cfr. Ios<br />

3,3):“pater, pater, quid faciemus? Cur<br />

nos miseras deseris? aut cui sic<br />

desolatas relinquis?<br />

2 Cur nos quo vadis non praemisisti<br />

gaudentes, quas sic hic dimittis<br />

dolentes? Quid praecipis nos facturas<br />

tocando trombetas.<br />

3 Cada um levava um ramo de<br />

oliveira ou de outras árvores e<br />

seguiam solenemente o enterro, com<br />

muitas luminárias e cantando<br />

louvores em alta voz.<br />

4 Quando o cortejo, formado pelos<br />

filhos que levavam o pai e pelo<br />

rebanho que acompanhava o pastor<br />

em busca do Pastor supremo, chegou<br />

ao lugar em que ele tinha fundado a<br />

Ordem das santas virgens e senhoras<br />

pobres, depositaram-no na igreja de<br />

São Damião, em que moravam<br />

aquelas suas filhas, por ele<br />

conquistadas para o Senhor. Abriu-se<br />

então a janelinha pela qual as servas<br />

de Deus costumavam receber a<br />

comunhão no tempo determinado.<br />

5 Abriu-se também a arca em que o<br />

tesouro de virtudes supercelestes<br />

estava guardado e em que estava<br />

sendo levado por poucos aquele que<br />

costumava arrastar tanta gente.<br />

6 Então a senhora Clara,<br />

verdadeiramente clara pela santidade<br />

de seus merecimentos, primeira mãe<br />

das outras porque tinha sido a<br />

primeira plantinha da Ordem,<br />

aproximou-se com suas filhas para<br />

ver o pai, que já não lhes falaria e<br />

estava a caminho de outras paragens,<br />

para não mais voltar.<br />

117.<br />

1 Suspirando e gemendo muito,<br />

olhavam para ele em lágrimas e<br />

começaram a clamar com voz<br />

embargada: “Pai, pai, que vai ser de<br />

nós? Pobres de nós, por que nos<br />

abandonas? A quem nos entregas,<br />

assim desamparadas?<br />

2 Por que não nos deste a alegria de<br />

ir à tua frente e nos deixaste sofrendo<br />

deste jeito? Que mandas que


in isto carcere sic reclusas, quas<br />

numquam, ut soles, disponis ulterius<br />

visitare?<br />

3 Tecum nostra consolatio (cfr. 2Cor<br />

1,5) tota recedit, et simile solatium<br />

non remanet saeculo tumulatis! Quis<br />

in paupertate tanta non minus<br />

meritorum quam rerum solatiabitur<br />

nobis?<br />

4 O pauperum pater (cfr. Iob 29,16),<br />

paupertatis amator! Quis in tentatione<br />

succurret, o innumeras tentationes<br />

expertus, tentationum examinator<br />

cautus?<br />

5 Quis in tribulatione consolabitur<br />

tribulatas, adiutor in tribulationibus,<br />

quae invenerunt nos nimis (cfr. Ps<br />

45,2)?<br />

6 O amarissima separatio, o inimica<br />

absentatio! O nimis horrenda mors,<br />

quae milia filiorum et filiarum tanto<br />

patre orbata trucidas, cum<br />

irrevocabiliter elongare festines illum,<br />

per quem studia nostra (cfr. Ier<br />

7,3.5), si qua sunt, maxime<br />

floruerunt!”.<br />

7 Sed virgineus pudor multo fletui<br />

imperabat, et super illum plangere<br />

(cfr. Zac 12,10) nimis erat<br />

incongruum, in cuius transitu<br />

frequentia concurrit exercitus<br />

angelorum, et laetati sunt cives<br />

Sanctorum et domestici Dei (cfr. Eph<br />

2,19).<br />

8 Sicque inter tristitiam et laetitiam<br />

positae, deosculabantur splendissimas<br />

manus eius, ornatas pretiosissimis<br />

gemis ac coruscantibus margaritis, et<br />

ablato eo, clausa est illis ianua (cfr.<br />

Mat 25,10) quae minime ultra vulneri<br />

tanto patebit.<br />

9 O quantus luctus omnium erat in<br />

harum miseranda et pietate plena<br />

reclamatione! Quanta praecipue<br />

moerentium lamenta filiorum!<br />

10 Singularis eorum dolor communis<br />

omnium erat, ita quod vix quisque<br />

posset abstinere a fletu, cum Angeli<br />

façamos, presas neste cárcere, pois<br />

nunca mais virás visitar-nos, como<br />

costumavas?<br />

3 Contigo vai-se embora toda a nossa<br />

consolação. Não haverá mais conforto<br />

igual para nós que nos enterramos<br />

para o mundo! Quem nos acudirá em<br />

tamanha pobreza, não só de méritos<br />

como de bens materiais?<br />

4 Ó pai dos pobres e amigo da<br />

pobreza! Quem nos socorrerá nas<br />

provações, diz-nos tu, que passaste<br />

por tantas e eras um precavido<br />

conhecedor desses males!<br />

5 Quem nos consolará nas<br />

tribulações, diz-nos tu, que nos<br />

socorreste em tantas que nos<br />

assaltaram!<br />

6 Amarga separação, cruel ausência!<br />

Ó morte horrorosa, que trucidas<br />

milhares de filhos e filhas, privandonos<br />

desse pai, apressando-te em<br />

levá-lo para longe sem retorno, ele a<br />

quem devemos o grande<br />

florescimento de nossos esforços, se é<br />

que alguma coisa temos!”<br />

7 Mas o virginal pudor lhes<br />

embargava o pranto, e não ficava<br />

bem chorar demais por ele, quando<br />

em sua morte tinham acorrido<br />

multidões de anjos, alegrando-se os<br />

cidadãos dos céus e os que moram na<br />

casa de Deus.<br />

8 Entre a tristeza e a alegria,<br />

beijavam suas mãos esplêndidas,<br />

ornadas de pedras preciosas a brilhar.<br />

Quando ele foi levado, fechou-se para<br />

elas a porta, que jamais poderá ser<br />

aberta para outra dor comparável.<br />

9 Que compaixão enorme tiveram<br />

todos pelo seu sofrido e piedoso<br />

lamento! Os maiores gemidos foram,<br />

principalmente, os de seus filhos<br />

entristecidos!<br />

10 Todos partilhavam sua dor, porque<br />

era impossível reprimir as lágrimas<br />

quando os anjos da paz choravam<br />

com amargura.


pacis amare flerent (cfr. Is 33,7).<br />

118.<br />

1 Pervenientibus denique omnibus ad<br />

civitatem, cum iucunditate magna et<br />

exsultatione (cfr. Bar 3,35; Ps 44,16)<br />

in sacro loco, sed sacratiore de<br />

caetero, posuerunt sanctissimum<br />

corpus (cfr. Mat 27,59), ubi ad<br />

gloriam summi omnipotentis Dei (cfr.<br />

Apoc 16,14) novorum multiplicitate<br />

miraculorum mundum illuminat (cfr.<br />

Ioa 1,9), sicut hactenus eum in<br />

sanctae praedicationis doctrina<br />

mirabiliter illustravit. Deo gratias.<br />

Amen.<br />

2 Ecce, sanctissime ac benedicte<br />

pater, debitis et dignis licet<br />

insufficientibus laudibus te prosecutus<br />

sum, et tua gesta utcumque narrando<br />

conscripsi.<br />

3 Da propterea mihi misero ita digne<br />

in praesenti te sequi, ut misericorditer<br />

consequi merear in futuro.<br />

4 Recordare, o pie, pauperum<br />

filiorum, quos post te, unicum<br />

ipsorum et singulare solatium, vix<br />

aliqua consolatio manet.<br />

5 Nam licet tu, eorum omnium potior<br />

et prima portio, Angelorum choris<br />

admixtus et in throno gloriae (cfr.<br />

Dan 3,53.54) Apostolis sis insertus,<br />

iacent ipsi nihilominus in luto faecis<br />

(cfr. Ps 39,3), obscuro inclusi carcere,<br />

sic flebiliter ad te clamantes:<br />

6 “Repraesenta, pater, Iesu Christo,<br />

Filio summi Patris, sacra stigmata<br />

eius, et lateris, pedum, manuum,<br />

crucis signacula prode, ut dignetur<br />

ipse misericors ostendere propria<br />

vulnera Patri, qui nobis miseris revera<br />

propter hoc semper placabilis erit (cfr.<br />

Iob 33,26). Amen. Fiat! Fiat (cfr. Ps<br />

71,19)!<br />

Explicit secundum opus.<br />

OPUSCULUM TERTIUM.<br />

118.<br />

1 Por fim, chegando à cidade,<br />

colocaram com grande alegria e júbilo<br />

o seu corpo santíssimo no lugar<br />

sagrado, que passou a ser mais<br />

sagrado. Para glória de Deus todopoderoso,<br />

dali ele ilumina o mundo<br />

numa profusão de milagres, do<br />

mesmo modo que antes o iluminava<br />

pela doutrina de sua santa pregação.<br />

Demos graças a Deus. Amém.<br />

2 Santíssimo e abençoado pai,<br />

procurei honrar-te com justos e<br />

merecidos louvores, embora<br />

insuficientes, e narrei por escrito<br />

todos os teus feitos.<br />

3 Concede agora que este pobre frade<br />

seja digno de te seguir no presente<br />

para que, pela misericórdia de Deus,<br />

possa te acompanhar no futuro.<br />

4 Lembra-te piedosamente dos<br />

pobres filhos para os quais mal<br />

sobrou alguma consolação depois que<br />

te foste, tu que eras o seu único e<br />

especial consolo.<br />

5 Porção primeira e melhor de sua<br />

herança, foste admitido nos coros dos<br />

anjos e colocado no trono glorioso dos<br />

Apóstolos, mas eles jazem na lama,<br />

presos num cárcere escuro, e clamam<br />

por ti em seu pranto:<br />

6 “O’ pai, apresenta a Jesus Cristo,<br />

Filho do Pai Eterno, os seus sagrados<br />

estigmas, e mostra os sinais da cruz<br />

no lado, nos pés e nas mãos, para<br />

que ele se digne ter a misericórdia de<br />

mostrar suas próprias chagas ao Pai<br />

que, por certo, olhando para elas,<br />

sempre vai ter piedade de nós, pobres<br />

pecadores. Amém! Assim seja! Assim<br />

seja!”<br />

Termina o segundo livro<br />

TERCEIRO LIVRO


Incipit tertium opusculum de<br />

canonizatione beati patris nostri<br />

Francisci et de miraculis eius.<br />

119.<br />

1 Gloriosissimus igitur pater<br />

Franciscus, vicesimo conversionis<br />

suae anno, feliciorem finem felici<br />

connectens principio, felicissime caelo<br />

spiritum commendavit (cfr. Luc<br />

23,45), ubi gloria et honore coronatus<br />

(cfr. Ps 8,6), et locum sortitus in<br />

medio lapidum ignitorum (cfr. Ez<br />

28,14), throno Divinitatis assistens,<br />

eorum quos reliquit in terris studet<br />

efficaciter negotia pertractare.<br />

2 Revera quid illi poterit denegari, in<br />

cuius sacrorum stigmatum pressura<br />

forma resultat illius, qui coaequalis<br />

Patris exsistens, sedet ad dexteram<br />

maiestatis in excelsis, splendor<br />

gloriae et figura substantiae Dei,<br />

purgationem faciens peccatorum (cfr.<br />

Heb 1,3)?.<br />

3 Quidni exaudiatur, qui configuratus<br />

morti Christi Iesu in societate<br />

passionum eius (cfr. Phip 3,10),<br />

manuum, pedum atque lateris sacra<br />

vulnera repraesentat?.<br />

4 Laetificat certe iam mundum<br />

omnem novo gaudio sospitatum, et<br />

verae salutis ofert commoda<br />

universis.<br />

5 Miraculorum luce clarissima<br />

mundum irradiat, et veri sideris<br />

fulgore totum illustrat orbem.<br />

6 Lugebat olim mundus eius se<br />

fraudatum praesentia, et quadam<br />

tenebrarum voragine ad eius occasum<br />

(cfr. Ps 49,1) se viderat occupatum.<br />

7 Sed iam, velut in meridie (cfr. Is<br />

16,3), in novae lucis exortu,<br />

fulgentioris radiis illustratus, sentit se<br />

universam caliginem amisisse.<br />

8 Cessavit iam, benedictus Deus (cfr.<br />

Ps 65,20)! omnis querimonia eius,<br />

cum quotidie ubique novis<br />

Começa o terceiro livro, sobre a<br />

canonização do bem-aventurado pai<br />

São Francisco e seus milagres.<br />

119.<br />

1 No vigésimo ano de sua conversão,<br />

dando um fecho melhor ao que<br />

começara tão bem, o glorioso Pai<br />

Francisco entregou todo feliz o seu<br />

espírito ao céu. Lá, coroado de glória<br />

e honra, tem um lugar no meio das<br />

pedras de fogo (cfr. Ez 28,14), junto<br />

ao trono da Divindade, e cuida<br />

eficazmente de atender às<br />

necessidades daqueles que deixou<br />

aqui na terra.<br />

2 De fato, o que poderia ser negado a<br />

quem, pela impressão dos sagrados<br />

estigmas, tornou-se uma cópia<br />

daquele que, igual ao Pai, senta-se à<br />

direita de sua majestade nas alturas,<br />

esplendor da glória e figura da<br />

substância de Deus, realizando a<br />

purificação dos pecados?<br />

3 Como não será atendido aquele<br />

que, configurado à morte de Jesus<br />

Cristo por ter partilhado de seus<br />

padecimentos, reapresenta as<br />

sagradas chagas das mãos, dos pés e<br />

do lado?<br />

4 Na realidade, ele já está inundando<br />

todo o mundo com uma alegria nova<br />

e a todos oferece os meios de<br />

verdadeira salvação.<br />

5 Irradia o mundo com a luz<br />

claríssima dos milagres, e com o<br />

fulgor de um verdadeiro astro ilustra<br />

o universo inteiro.<br />

6 Esse mundo tinha chorado havia<br />

pouco como se, privado de sua<br />

presença, tivesse caído num abismo<br />

de trevas.<br />

7 Mas agora já sabe que saiu das<br />

trevas, iluminado por raios mais<br />

brilhantes ao nascer de uma nova luz,<br />

como se fosse meio-dia.<br />

8 Graças a Deus, já deixamos de


exsultationibus in sanctarum virtutum<br />

fascibus ex ipso copiosissime<br />

cumuletur.<br />

9 Veniunt ab oriente et occidente (cfr.<br />

Mat 8,11), veniunt a meridie et<br />

septentrione (cfr. Gen 13,3; Ez<br />

48,31), qui eius patrocinio sublevati,<br />

haec ita fore comprobent testimonio<br />

veritatis (cfr. Ioa 5,33).<br />

10 Ideo utique dum vixit in carne,<br />

supernorum amator praecipuus nihil<br />

in mundo proprietatis suscepit, ut<br />

universitatis bonum plenius et<br />

iucundius possideret.<br />

11 Factus est proinde in toto qui<br />

noluit esse in parte, et aeternitatem<br />

pro tempore commutavit.<br />

12 Ubique omnibus subvenit, ubique<br />

omnibus adest, et vere unitatis<br />

amator participii detrimenta non<br />

novit.<br />

120.<br />

1 Vivens adhuc inter peccatores (cfr.<br />

Sap 4,10) universum peragrat et<br />

praedicat orbem: regnans iam cum<br />

angelis in excelsis (cfr. Ps 148,1)<br />

facilius cogitatu volat tamquam<br />

nuntius summi Regis et populis<br />

omnibus praestat beneficia gloriosa.<br />

2 Tota proinde universitas populorum<br />

honorat eum, veneratur eum,<br />

glorificat et collaudat.<br />

3 Revera communi bono participantur<br />

omnes.<br />

4 Quis enumerare sufficiat quanta,<br />

quis dicere valeat qualia per eum<br />

ubique Dominus dignatur miracula<br />

operari?<br />

5 Quanta nempe in sola Francia<br />

Franciscus mirabilia patrat, ubi ad<br />

deosculandum et adorandum capitale,<br />

quo sanctus Franciscus in infirmitate<br />

fuerat usus, Francorum rex et regina<br />

et universi magnates accurrunt?<br />

6 Ubi etiam sapientes orbis et<br />

litteratissimi viri, quorum copiam<br />

super omnem terram (cfr. Ier 1,18)<br />

lamentá-lo, porque todos os dias e<br />

em todos os lugares nós nos vemos<br />

abundantemente cumulados de novas<br />

alegrias pelas virtudes que dele<br />

recebemos.<br />

9 Do oriente e do ocidente, do sul e<br />

do norte apresentam-se pessoas para<br />

testemunhar que foram socorridas por<br />

suas graças.<br />

10 Foi justamente por isso que<br />

Francisco, apaixonado pelos bens<br />

eternos, nunca se apropriou de nada<br />

enquanto viveu neste mundo, para<br />

possuir com maior plenitude e prazer<br />

o Bem Universal.<br />

11 Não quis possuir a parte e teve o<br />

todo, recebendo a eternidade em<br />

troca do tempo. Ele, que tanto amava<br />

a união, desconhece parcialidades:<br />

12 ajuda a todos em todo o mundo,<br />

em toda parte está junto de todos.<br />

120.<br />

1 Quando vivia entre os pecadores,<br />

percorreu o mundo para pregar;<br />

agora, que reina com os anjos do céu,<br />

voa mais rápido que o pensamento,<br />

mensageiro do grande Rei, para<br />

prestar a todos os povos seus<br />

benefícios gloriosos.<br />

2 Por isso a humanidade inteira o<br />

honra, venera, glorifica e louva: todos<br />

recebem de sua bondade.<br />

3 De fato, todos participam do bem<br />

comum.<br />

4 Quem poderia contar todos os<br />

milagres que Deus se dignou operar<br />

por meio dele em todo o mundo?<br />

5 São incontáveis, por exemplo, as<br />

maravilhas que São Francisco fez só<br />

na França, onde o rei, a rainha e<br />

todos os grandes acorrem para beijar<br />

e venerar o travesseiro que o santo<br />

usou quando esteve doente.<br />

6 Lá, até os sábios e os homens mais<br />

cultos do mundo, que são mais<br />

numerosos em Paris do que em toda<br />

a terra, veneram, admiram e cultuam


Parisius maximam ex more producit,<br />

Franciscum virum idiotam et verae<br />

simplicitatis totiusque sinceritatis<br />

amicum, humiliter et devotissime<br />

venerantur, admirantur et colunt.<br />

7 Et vere Franciscus, qui super omnes<br />

cor francum et nobile gessit.<br />

8 Norunt quippe qui magnanimitatem<br />

eius experti sunt, quam liber, quam<br />

liberalis in omnibus fuit, quam<br />

securus et impavidus in omnibus<br />

exstitit, quanta virtute, quanto<br />

fervore animi cuncta saecularia<br />

conculcavit.<br />

9 Verum quid de aliis mundi partibus<br />

loquar, in quibus per semicinctia sua<br />

morbi discedunt, fugiunt aegritudines,<br />

et ad solam nominis eius<br />

invocationem utriusque sexus<br />

frequentia multa suis a cladibus<br />

liberatur?<br />

121.<br />

1 Ad eius quoque tumbam assidue<br />

nova miracula fiunt, et multiplicatis<br />

intercessionibus, eo in loco animarum<br />

et corporum gloriosa beneficia<br />

impetrantur.<br />

2 Caecis restituitur visus, surdis<br />

reparatur auditus, claudis redditur<br />

gressus, mutus loquitur, salit<br />

podagricus, leprosus mundatur (cfr.<br />

Mat 11,5), turgens subtiliatur, et<br />

diversa variaque infirmitatum<br />

gravamina patientes desideratam<br />

obtinent sanitatem, ut mortuum<br />

corpus viva corpora sanet, sicut<br />

vivens mortuas animas suscitabat.<br />

3 Audit et intelligit haec Romanus<br />

Pontifex, pontificum omnium sumus,<br />

christianorum dux, dominus orbis,<br />

pastor Ecclesiae, christus Domini (cfr.<br />

1Re 24,11), vicarius Christi.<br />

4 Gaudet et exsultat, tripudiat et<br />

laetatur, cum temporibus suis novis<br />

mysteriis sed antiquis mirabilibus<br />

Ecclesiam Dei videat innovari, et hoc<br />

in filio suo, quem sacro portavit in<br />

Francisco, homem simples e amigo de<br />

toda verdadeira simplicidade e<br />

sinceridade.<br />

7 Foi um verdadeiro “Francisco”<br />

porque teve, como ninguém, um<br />

coração franco e nobre.<br />

8 Os que tiveram contato com o seu<br />

grande coração sabem que foi um<br />

homem livre, sempre liberal, que em<br />

tudo foi firme e corajoso,<br />

desprezando com virtude e fervor<br />

tudo que não fosse eterno.<br />

9 Que direi de outros países, em que<br />

o simples uso de seu cordão cura<br />

doenças, afugenta malefícios, e onde<br />

homens e mulheres estão<br />

conseguindo livrar-se de problemas<br />

só de invocar o seu nome?<br />

121.<br />

1 Junto de seu túmulo estão<br />

acontecendo continuamente novos<br />

milagres. As preces são insistentes e<br />

são muitos os benefícios obtidos para<br />

as almas e os corpos.<br />

2 Os cegos vêem, os surdos ouvem,<br />

os coxos andam, os mudos falam,<br />

salta o que sofria de gota, limpa-se o<br />

leproso, volta o hidrópico ao normal.<br />

Os que sofrem males das mais<br />

variadas doenças obtêm a desejada<br />

saúde. Seu corpo morto cura corpos<br />

vivos, como em vida ele ressuscitava<br />

almas mortas.<br />

3 Chegou tudo isso aos ouvidos do<br />

Romano Pontífice, o maior de todos<br />

os bispos, guia dos cristãos, senhor<br />

do mundo, pastor da Igreja, ungido<br />

do Senhor e Vigário de Cristo.<br />

4 Naturalmente, ele ficou exultante,<br />

festejando feliz essa renovação da<br />

Igreja de Deus em seu tempo por<br />

mistérios novos que são milagres<br />

antigos, e isso em um filho seu, que<br />

gerou em seu seio, acalentou em seus


utero, fovit in gremio, lactavit verbo<br />

et educavit cibo salutis.<br />

5 Audiunt et caeteri custodes<br />

Ecclesiae, pastores gregis, fidei<br />

defensores, amici sponsi (cfr. Ioa<br />

3,29), collaterales eius, mundi<br />

cardines, venerabiles cardinales.<br />

6 Congratulantur Ecclesiae,<br />

congaudent papae, glorificant<br />

Salvatorem, qui summa et ineffabili<br />

sapientia, summa et incomprehensibili<br />

gratia, summa et inaestimabili<br />

bonitate, stulta et ignobilia mundi<br />

elegit (cfr. 1Cor 1,27.28), ut sic ad se<br />

fortia trahat (cfr. Ioa 12,32).<br />

7 Audit et applaudit totalitas orbis, et<br />

universa monarchia, catholicae fidei<br />

parens, superabundat gaudio, et<br />

sancta consolatione (cfr. 2Cor 7,4)<br />

perfunditur.<br />

122.<br />

1 Sed fit subita conversio rerum, et<br />

nova interim causa emergit in mundo.<br />

2 Turbatur protinus pacis iucundum,<br />

et exardescente invidiae face,<br />

domestico et intestino bello Ecclesia<br />

laceratur.<br />

3 Romani, seditiosum hominum genus<br />

et ferox, in vicinos ex more<br />

desaeviunt, et temerarii ad sancta<br />

manus extendunt (cfr. 1Mac 14,31).<br />

4 Studet egregius Papa Gregorius<br />

exortam compescere malitiam,<br />

saevitiam reprimere, impetum<br />

temperare, et velut munitissima turris<br />

Christi tuetur Ecclesiam.<br />

5 Multa pericula ingruunt, exitia multa<br />

crebrescunt, et adversus Deum<br />

reliquo in orbe peccatorum cervix (cfr.<br />

Ps 128,4) erigitur.<br />

6 Quid enim? Experientissime futura<br />

dimetiens, praesentia ponderans,<br />

seditiosis reliquit Urbem, ut orbem a<br />

seditionibus liberet et defendat.<br />

7 Venit proinde ad civitatem<br />

braços, amamentou com a palavra e<br />

educou com o alimento da salvação.<br />

5 Ouviram-no também os outros<br />

guardiães da Igreja, os veneráveis<br />

cardeais, que são pastores do<br />

rebanho, defensores da fé, amigos do<br />

esposo, seus colaboradores e<br />

sustentáculos do mundo.<br />

6 Também eles se congratularam com<br />

a Igreja, alegraram-se com o Papa,<br />

glorificaram o Salvador, que com<br />

suma e inefável sabedoria, com graça<br />

superior e incompreensível, com a<br />

maior e mais inestimável bondade<br />

escolheu o que era estulto e sem<br />

nobreza neste mundo para atrair os<br />

poderosos.<br />

7 Afinal, teve conhecimento e<br />

aplaudiu o mundo inteiro com todos<br />

os reinos da cristandade, e todos<br />

transbordaram de alegria e se<br />

encheram de santa consolação.<br />

122.<br />

1 Mas, de repente, houve uma<br />

reviravolta e o mundo viu surgir um<br />

novo problema.<br />

2 Foi-se num momento o prazer da<br />

paz, acendeu-se a inveja e a Igreja<br />

foi ferida por uma guerra dentro da<br />

própria casa.<br />

3 Os romanos, povo sedicioso e feroz,<br />

atacam como de costume seus<br />

vizinhos e estendem temerariamente<br />

suas mãos para as coisas sagradas.<br />

4 Como uma torre bem armada,<br />

esforça-se o egrégio papa Gregório<br />

por conter o mal nascente, reprimir a<br />

crueldade e domar a violência para<br />

defender a Igreja de Cristo.<br />

5 Mas os males aumentam e a<br />

violência cresce. Mesmo em outras<br />

partes do mundo levanta-se contra<br />

Deus a cerviz dos pecadores.<br />

6 Que fazer? Avaliando a situação e<br />

prevendo o futuro com muita<br />

experiência, o Papa decide abandonar<br />

Roma aos revoltosos para livrar e


Reatinam, ubi honorifice suscipitur<br />

sicut decet; inde progrediens<br />

Spoletum ab omnibus magna cum<br />

reverentia honoratur.<br />

8 Ubi paucis diebus commorans,<br />

causa Ecclesiae informata,<br />

comitantibus ipsum venerabilibus<br />

cardinalibus, ad Christi famulas,<br />

mundo mortuas et sepultas, benignus<br />

advenit.<br />

9 Quarum conversatio sancta,<br />

paupertas altissima (cfr. 2Cor 8,2) et<br />

institutio gloriosa ipsum cum reliquis<br />

movet ad lacrimas, ad contemptum<br />

provocat saeculi, ad celibem vitam<br />

accendit.<br />

10 O amabilis omnium gratiarum<br />

nutrix humilitas!<br />

11 Princeps orbis terrarum, successor<br />

principis apostolorum visitat<br />

pauperculas mulieres, accedit ad<br />

abiectas et humiles carceratas, et licet<br />

digna iusto indicio (cfr. Deut 16,18),<br />

insueta exemplo tamen humilitas<br />

haec et multis retroactis saeculis<br />

inexperta!<br />

123.<br />

1 Properat iam, properat Assisium,<br />

ubi sibi gloriosum depositum<br />

conservatur, ut in eo passio universa<br />

et tribulatio ingruens exturbetur.<br />

2 Ad eius ingressum tota iubilat regio,<br />

civitas exsultatione repletur (cfr. Ps<br />

125,2), populorum turba magna<br />

gaudia celebrat, et luminosa dies<br />

novis luminaribus inclarescit.<br />

3 In eius occursum (cfr. 4Re 4,26)<br />

omnis homo procedit, et solemnes<br />

excubiae ab omnibus exsolvuntur.<br />

4 Egreditur obviam ei pauperum<br />

fratrum pia societas, et unusquisque<br />

christo Domini (cfr. 1Re 24,11) dulcia<br />

cantica promit.<br />

5 Applicat ad locum Christi vicarius, et<br />

in primo descensu sepulcrum sancti<br />

Francisci reverenter alacriterque<br />

salutat.<br />

defender o resto do mundo.<br />

7 Foi para Rieti, onde o receberam<br />

com as devidas honras. Daí passou<br />

para Espoleto, honrado por todos com<br />

grande reverência.<br />

8 Depois de alguns dias, atento à<br />

situação da Igreja e acompanhado<br />

pelos veneráveis cardeais, teve a<br />

bondade de ir visitar as servas de<br />

Cristo, mortas e sepultadas para o<br />

mundo.<br />

9 Sua vida santa, a pobreza altíssima<br />

e o gênero de vida perfeito<br />

comoveram o Papa e os outros até as<br />

lágrimas, incitando-os ao desapego<br />

do mundo e a uma vida consagrada.<br />

10 Ó humildade, mãe amável de<br />

todas as virtudes! O príncipe de toda<br />

a terra, sucessor do príncipe dos<br />

apóstolos, visita as pobrezinhas,<br />

desce até aquelas desprezadas e<br />

humildes encarceradas! De fato, foi<br />

uma humildade digna do maior<br />

apreço, sem exemplo anterior, jamais<br />

vista em outros tempos.<br />

123.<br />

1 Mas tem pressa de chegar a Assis,<br />

onde está o tesouro para ele precioso,<br />

onde espera livrar-se dos sofrimentos<br />

e desgraças que o ameaçam.<br />

2 Sua chegada foi um júbilo para toda<br />

a região. Exultou a cidade, festejaram<br />

as multidões, e o dia claro ficou ainda<br />

mais luminoso com a presença dos<br />

ilustres visitantes.<br />

3 Foram todos ao seu encontro em<br />

solene cortejo.<br />

4 Veio também o grupo piedoso dos<br />

pobres frades, e todos entoavam<br />

belos cânticos para o ungido do<br />

Senhor.<br />

5 Assim que chegou, o Vigário de<br />

Cristo foi saudar com alegre<br />

reverência o sepulcro de São<br />

Francisco.<br />

6 Suspirou, bateu no peito, chorou e


6 Ingeminat suspiria, pectus tundit,<br />

lacrimas fundit, et uberiore devotione<br />

reverendum caput inclinat.<br />

7 Fit interea de sancti canonizatione<br />

solemnis collatio, et super huiusmodi<br />

negotio egregia cardinalium concio<br />

saepius convocatur.<br />

8 Concurrunt undique multi, qui per<br />

sanctum Dei fuerant a suis cladibus<br />

liberati, et miraculorum maxima<br />

multitudo hinc inde coruscat:<br />

approbantur, verificantur, audiuntur,<br />

recipiuntur.<br />

9 Urget interim officiosa necessitas,<br />

nova imminet causa, Perusium it papa<br />

beatus, ut superabundanti et singulari<br />

gratia (cfr. Rom 5,20) pro summo<br />

negotio iterum Assisium revertatur.<br />

10 Convenitur denique Perusii<br />

rursum, et super hanc causam in<br />

camera domini papae venerabilium<br />

cardinalium celebratur sacer<br />

conventus.<br />

11 Concordant pariter, et dicunt<br />

idipsum omnes; miracula legunt et<br />

plurimum venerantur, summisque<br />

praeconiis vitam beati patris et<br />

conversationem extollunt.<br />

124.<br />

1 “Non indiget”, inquiunt,<br />

“miraculorum attestatione sanctissimi<br />

vita sanctissima, quam oculis nostris<br />

vidimus, manibus contrectavimus (cfr.<br />

1Ioa 1,1), magistra veritate<br />

probavimus”.<br />

2 Tripudiant universi, laetantur,<br />

lacrimantur, et quidem in lacrimis illis<br />

benedictio (cfr. Heb 12,17) multa.<br />

3 Iam iamque diem constituunt<br />

benedictum, in quo totum mundum<br />

gaudio repleant salutari.<br />

4 Adest quoque dies solemnis, ‘toto<br />

venerabilis aevo’, non solum terras<br />

sed et caelicas officinas sublimiores<br />

tripudio spargens.<br />

5 Convocantur episcopi, abbates<br />

adveniunt, de remotissimis partibus<br />

inclinou sua cabeça veneranda com a<br />

maior devoção.<br />

7 Cuidou-se então solenemente da<br />

canonização do santo, e começou a<br />

haver muitas reuniões de uma ilustre<br />

comissão de cardeais para tratar do<br />

assunto.<br />

8 Vieram de toda parte muitas<br />

pessoas que tinham sido livradas de<br />

seus achaques pelo santo, e uma<br />

multidão enorme de milagres<br />

começou a brilhar: foram todos<br />

examinados, discutidos, acolhidos e<br />

aprovados.<br />

9 Nesse ínterim, os negócios<br />

reclamam a presença do Papa em<br />

Perusa, mas ele volta a Assis com<br />

maior e especial benevolência por tão<br />

importante causa.<br />

10 Tem que ir outra vez a Perusa,<br />

onde se realiza uma reunião dos<br />

cardeais em seus aposentos.<br />

11 Todos estão unanimente de<br />

acordo.<br />

12 Lêem os milagres e sua veneração<br />

aumenta. Enaltecem a vida e a<br />

conversão do bem-aventurado pai<br />

com os maiores elogios.<br />

124.<br />

1 “A santidade deste homem - dizem<br />

- não precisa do testemunho dos<br />

milagres, pois nós mesmos a vimos<br />

com nossos olhos, tocamos com<br />

nossas mãos e comprovamos sua<br />

verdade”.<br />

2 Todos se comovem, aplaudem,<br />

choram lágrimas carregadas de paz.<br />

3 Tratam de marcar logo o dia<br />

abençoado em que encheriam todo o<br />

mundo de gáudio salutar.<br />

4 E chega finalmente o dia solene,<br />

para sempre memorável, estendendo<br />

a mais sublime comemoração não só<br />

a todos os países mas até às moradas<br />

lá do céu.<br />

5 Foram convocados os bispos,<br />

acorreram abades e vieram prelados


praelati Ecclesiae adsunt; regalis se<br />

offert praesentia, comitum et<br />

procerum advenit nobilis multitudo.<br />

6 Comitantur deinde universi<br />

dominum omnis orbis, et cum ipsi<br />

Assisii civitatem felici pompa<br />

ingrediuntur.<br />

7 Venitur ad locum tam solemni<br />

occursui praeparatum, et beato papae<br />

gloriosorum cardinalium, episcoporum<br />

et abbatum conglomeratur frequentia<br />

tota.<br />

8 Ibi sacerdotum et clericorum<br />

concursus eximius, ibi religiosorum<br />

felix et sacer conventus, ibi sacri<br />

velaminis verecundior habitus, ibi<br />

omnium populorum maxima turba, et<br />

utriusque sexus (cfr. Iud 16,27) pene<br />

innumerabilis multitudo (cfr. 2Par<br />

4,18).<br />

9 Accurritur undique, ac<br />

desiderantissime omnis aetas tanto se<br />

conventui repraesentat. Parvus et<br />

magnus ibi sunt, servus et liber a<br />

domino suo (cfr. Iob 3,19).<br />

125.<br />

1 Adstat pontifex summus, Christi<br />

Ecclesiae sponsus, tantorum filiorum<br />

varietate circumdatus (cfr. Ps 44,10),<br />

et corona gloriae in capite suo (cfr. Is<br />

62,3; Apoc 14,14) signo sanctitatis<br />

expressa (cfr. Sir 45,14).<br />

2 Adstat pontificalibus infulis<br />

decoratus, et vestibus sanctitatis (cfr.<br />

Ex 40,13) indutus, in ligatura auri et<br />

opere lapidarii sculpitilis (cfr. Sir<br />

45,13).<br />

3 Adstat christus Domini (cfr. 1Re<br />

24,11) in magnificentia gloriae<br />

deauratus (cfr. Is 4,2; Ps 44,10), et<br />

vernantibus figuratisque gemmis (cfr.<br />

Sir 45,13) coopertus, omnes sollicitat<br />

ad videntum.<br />

4 Circumdant eum cardinales et<br />

episcopi, splendidioribus ornati<br />

monilibus (cfr. Is 61,10) et niveis<br />

fulgoribus candidati, supercaelestium<br />

dos lugares mais distantes. Havia até<br />

um rei e se reuniu uma nobre<br />

multidão de condes e cavalheiros.<br />

6 Acompanhavam todos ao senhor de<br />

todo o mundo e entraram com ele na<br />

cidade de Assis em triunfal cortejo.<br />

7 Chegando ao local preparado para o<br />

solene acontecimento, juntaram-se ao<br />

santo Padre todos os cardeais, bispos<br />

e abades.<br />

8 Houve grande concorrência de<br />

sacerdotes e clérigos, reuniu-se um<br />

grupo sagrado e feliz de religiosos,<br />

estiveram presentes as religiosas,<br />

humildes e recatadas, juntou-se uma<br />

multidão quase incontável de homens<br />

e mulheres.<br />

9 Pessoas de todas as idades se<br />

fizeram animadamente presentes a<br />

tão extraordinário encontro,<br />

juntando-se lado a lado pequenos e<br />

grandes, servos e livres.<br />

125.<br />

1 Presidia o Sumo Pontífice, esposo<br />

da Igreja de Cristo, cercado pela<br />

variedade de tantos filhos, com a<br />

coroa de glória em sua cabeça, sinal<br />

expresso da santidade.<br />

2 Estava ornado com os paramentos<br />

pontificais e revestido das vestes de<br />

santidade, com faixas bordadas a<br />

ouro e pedras preciosas.<br />

3 Refulgente na magnificência da<br />

glória, coberto de pedras brilhantes e<br />

preciosas, o ungido do Senhor<br />

chamava a atenção de todos.<br />

4 Rodeavam-no os cardeais e bispos,<br />

ornados com os adereços mais<br />

esplêndidos e refulgindo de brancura,<br />

dando uma idéia da beleza celeste e<br />

representando a alegria dos<br />

glorificados.<br />

5 O povo inteiro aguardava a voz do<br />

gáudio, a voz da alegria, a voz nova,


pulchritudinem imaginem praeferunt,<br />

et glorificatorum gaudium<br />

repraesentant.<br />

5 Exspectat universus populus (cfr.<br />

1Re 12,19) vocem gaudii, vocem<br />

laetitiae, (cfr. Ier 25,10) vocem<br />

novam, vocem omni dulcedine<br />

plenam, vocem laudis (cfr. Ps 25,7),<br />

vocem perpetuae benedictionis.<br />

6 Praedicat primitus populo universo<br />

(cfr. Heb 9,19) papa Gregorius, et<br />

affectu mellifluo, voce sonora, nuntiat<br />

praeconia Dei.<br />

7 Sanctum quoque patrem<br />

Franciscum nobilissimo sermone<br />

collaudat, et conversationis eius<br />

recolens et annuntians puritatem,<br />

totus lacrimis madidatur.<br />

8 Sermo eius tale sumit exordium:<br />

“Quasi stella matutina in medio<br />

nebulae, et quasi luna plena in diebus<br />

suis, et quasi sol refulgens, sic iste<br />

effulsit in templo Dei (Sir 50,6-7)”.<br />

9 Completur itaque sermo fidelis et<br />

omni acceptione dignus, (cfr. 1Tim<br />

1,15) et unus ex subdiaconibus<br />

domini papae, nomine Octavianus,<br />

miracula sancti coram omnibus voce<br />

altissima legit.<br />

10 Dominus Raynerius, diaconus<br />

cardinalis, perspicaci pollens ingenio,<br />

pietate ac moribus clarus, ea sacris<br />

loquelis lacrimis perfusus edisserit.<br />

11 Tripudiat pastor Ecclesiae, ac de<br />

intimis visceribus longa suspiria<br />

trahens et salutares singultus<br />

ingeminans, lacrimarum rivulos<br />

educit.<br />

12 Caeteri quoque praelati Ecclesiae<br />

lacrimarum profluvia spargunt et sacri<br />

ornatus eorum exuberantia irrorantur.<br />

13 Plorat denique populus (cfr. 1Re<br />

11,5) cunctus, et desiderabili<br />

exspectatione suspensus,<br />

vehementius fatigatur.<br />

126.<br />

1 Clamat proinde voce altisona papa<br />

a voz cheia de toda doçura, a voz do<br />

louvor, a voz da bênção perene.<br />

6 Falou em primeiro lugar o Papa<br />

Gregório, dirigindo-se a todo o povo<br />

com voz vibrante e afetuosa para<br />

anunciar as maravilhas de Deus.<br />

7 Depois, fez um nobilíssimo elogio do<br />

pai Francisco, cobrindo-se de lágrimas<br />

ao recordar sua conversão e<br />

proclamar sua simplicidade.<br />

8 Foi assim que começou: “Como a<br />

estrela da manhã por entre as<br />

núvens, como a lua resplandecente<br />

no plenilúnio, como o sol a brilhar,<br />

assim refulgiu este homem no templo<br />

de Deus”.<br />

9 Terminado o sermão, fiel e digno de<br />

todo louvor, um dos subdiáconos do<br />

senhor Papa, chamado Otaviano, leu<br />

para todos em voz bem alta os<br />

milagres do santo.<br />

10 Comentou-os, depois, todo<br />

comovido e com sagrada eloquência,<br />

o senhor Rainério, cardeal diácono,<br />

homem de inteligência perspicaz,<br />

honrado por seus costumes e virtude.<br />

11 Estava feliz o pastor da Igreja e,<br />

profundamente comovido, soltava<br />

grandes suspiros, entre soluços e<br />

abundantes lágrimas.<br />

12 Também os outros prelados da<br />

Igreja choravam banhando de<br />

lágrimas os paramentos.<br />

13 Chorava afinal o povo todo,<br />

bastante fatigado na ansiosa espera.<br />

126.<br />

1 Clamou afinal o Papa em voz alta e,


eatus, et protensis ad caelum (cfr.<br />

2Mac 3,20) manibus inquit: “Ad<br />

laudem et gloriam omnipotentis Dei<br />

Patris et Filii et Spiritus sancti, et<br />

gloriosae Virginis Mariae, et beatorum<br />

Apostolorum Petri et Pauli, et ad<br />

honorem gloriosae Ecclesiae<br />

Romanae, beatissimum patrem<br />

Franciscum, quem Dominus<br />

glorificavit in caelis, venerantes in<br />

terris, de consilio fratrum nostrorum<br />

et aliorum praelatorum, in catalogo<br />

sanctorum decernimus adnotandum,<br />

et festum eius die obitus sui<br />

celebrari”.<br />

2 Ad hanc quoque vocem coeperunt<br />

reverendi cardinales cum domino<br />

papa “Te Deum laudamus” alta voce<br />

cantare.<br />

3 Attollitur proinde clamor populorum<br />

multorum (cfr. Is 17,12), laudantium<br />

Deum (cfr. Luc 2,13), et immensas<br />

resonat terra voces, repletur<br />

iubilationibus aer, et tellus lacrimis<br />

madidatur.<br />

4 Cantantur cantica nova (cfr. Ps<br />

32,3), et in melodia spiritus iubilant<br />

servi Dei (cfr. Iob 38,7).<br />

5 Audiuntur ibi organa melliflua, et<br />

carmina spiritualia modulatis vocibus<br />

decantantur.<br />

6 Ibi suavissimus odor (cfr. Ex 29,18)<br />

respirat, et iucundior melodia omnium<br />

movens affectus resultat ibidem;<br />

emicat illa dies et splendidioribus<br />

radiis coloratur.<br />

7 Ibi olivarum virentes rami et<br />

reliquarum arborum (cfr. Mat 21,8)<br />

comae recentes; ibi festivus ornatus,<br />

lucidius incandescens cunctos<br />

exornat, et pacis benedictio<br />

convenientium laetificat mentes.<br />

8 Descendit denique de solio excelso<br />

(cfr. Is 6,1) felix papa Gregorius, et<br />

per inferiores gradus ad offerenda<br />

vota et sacrificia (cfr. Num 29,39)<br />

sanctuarium intrat (cfr. Ps 72,17),<br />

tumbamque continentem sacrum et<br />

estendendo as mãos para o céu,<br />

disse: “Para louvor e glória de Deus<br />

todo poderoso, Pai, Filho e Espírito<br />

Santo, da gloriosa Virgem Maria, dos<br />

santos apóstolos Pedro e Paulo, e<br />

para honra da gloriosa Igreja<br />

Romana, venerando na terra o bemaventurado<br />

pai Francisco, a quem<br />

Deus glorificou no céu, tendo ouvido o<br />

conselho de nossos irmãos e de<br />

outros prelados, decretamos que ele<br />

seja incluído no catálogo dos santos e<br />

que sua festa seja celebrada no dia de<br />

sua morte”.<br />

2 Ouvidas essas palavras, os<br />

reverendos cardeais começaram a<br />

cantar em voz alta, com o senhor<br />

Papa, o Te Deum laudamus.<br />

3 Juntou-se o clamor de todo aquele<br />

povo, louvando a Deus. Reboou a<br />

terra, encheu-se o ar de júbilo,<br />

molhou-se o chão de lágrimas.<br />

4 Entoavam cânticos novos e os<br />

servos de Deus se rejubilavam com a<br />

melodia do espírito.<br />

5 Os hinos espirituais eram cantados<br />

com voz melodiosa, acompanhados<br />

por maviosos instrumentos musicais.<br />

6 Respirava-se um agradável perfume<br />

e pairava no ar uma doce melodia,<br />

que a todos deixava comovidos. O dia<br />

era esplêndido e radiante com as<br />

cores mais maravilhosas.<br />

7 Verdes estavam as oliveiras e<br />

cobertas todas as árvores de<br />

folhagem renovada. A ornamentação<br />

festiva refulgia no rosto das pessoas e<br />

a bênção da paz alegrava os corações<br />

de todos os presentes.<br />

8 No fim, o feliz Papa Gregório desceu<br />

do trono e entrou no santuário pela<br />

escadaria inferior, para oferecer os<br />

votos e sacrifícios. Beijou com alegria<br />

a tumba que encerrava o corpo<br />

sagrado e dedicado ao Senhor.<br />

9 Fez repetidas preces, celebrou os<br />

mistérios sagrados.<br />

10 Rodeava-o a coroa dos irmãos,


Deo dicatum corpus felicibus labiis<br />

osculatur.<br />

9 Offert et multiplicat preces (cfr. Iob<br />

40,22; Is 1,15), celebratque mysteria<br />

sacra.<br />

10 Stat circa illum corona fratrum<br />

(cfr. Sir 50,3) laudans, adorans et<br />

benedicens omnipotentem Deum (cfr.<br />

Luc 24,52.53; 2Mac 3,22), qui fecit<br />

magna in omni terra (cfr. Sir 50,24).<br />

11 Amplificat universus populus<br />

laudes Dei (cfr. Mat 27,25; Luc<br />

18,43), et in honore Trinitatis<br />

excelsae sancto Francisco persolvunt<br />

sacrarum munera gratiarum. Amen.<br />

12 Facta sunt autem haec in civitate<br />

Assisii, secundo anno pontificatus<br />

domini papae Gregorii Noni, septimo<br />

decimo die kalendarum mensis<br />

augusti.<br />

MIRACULA S. FRANCISCI.<br />

In Christi nomine<br />

incipiunt miracula sanctissimi Patris<br />

nostri Francisci.<br />

127.<br />

1 Iesu Christi Domini nostri suppliciter<br />

gratiam (cfr. 2Cor 8,9; 13,13)<br />

invocantes, ad excitandam<br />

praesentium amplectendam<br />

devotionem, et futurorum<br />

corroborandam fidem, miracula quae<br />

coram domino papa Gregorio, ut<br />

dictum est, perlecta sunt et populo<br />

nuntiata, Christo duce (cfr. Dan<br />

9,25), breviter sed veraciter<br />

conscribemus.<br />

I. - De contractis sanatis.<br />

2 Eo namque die quo sacrum et<br />

sanctum corpus beatissimi patris<br />

Francisci reconditum fuit velut<br />

pretiosissimus thesaurus, magis<br />

supercaelestibus aromatibus quam<br />

terrenis speciebus inunctum,<br />

apportata est puella quaedam, iam<br />

louvando, adorando e bendizendo a<br />

Deus onipotente, que realizou<br />

portentos em toda a terra.<br />

11 O povo inteiro repetia os louvores<br />

de Deus e em honra da Trindade<br />

excelsa rendeu graças a São<br />

Francisco. Amém.<br />

12 Tudo isso aconteceu na cidade de<br />

Assis, no segundo ano do pontificado<br />

do Senhor Papa Gregório IX, a 16 de<br />

julho de 1228.<br />

MILAGRES DE S. FRANCISCO<br />

Em nome de Cristo,<br />

começam os milagres de nosso<br />

santíssimo pai Francisco<br />

127.<br />

1 Para animar nossos<br />

contemporâneos a abraçar sua<br />

devoção e para corroborar a fé dos<br />

futuros, invocamos suplicantes a<br />

graça de Nosso Senhor Jesus Cristo e<br />

transcrevemos, em forma breve mas<br />

fiel, os milagres que - como dissemos<br />

- foram lidos e anunciados ao povo na<br />

presença do senhor papa Gregório.<br />

I. Dos paralíticos curados<br />

2 No mesmo dia em que o<br />

sacrossanto corpo do bem-aventurado<br />

pai Francisco, embalsamado pelos<br />

aromas do céu mais do que por<br />

especiarias terrenas, foi sepultado<br />

como um tesouro muito precioso,<br />

trouxeram uma menina que havia<br />

mais de um ano estava com o<br />

pescoço monstruosamente torcido e a


per annum habens collum monstruose<br />

plicatum et caput humero adnexum,<br />

nec poterat nisi ex obliquo sursum<br />

respicere.<br />

3 Quae dum sub arca, in qua<br />

pretiosum sancti recondium iacebat<br />

corpus, caput aliquamdiu submisisset,<br />

statim meritis sanctissimi viri collum<br />

erexit et in condecenti statu caput<br />

exstitit reparatum, ita quod puella ex<br />

subita sui mutatione obstupefacta<br />

nimis, coepit fugere ac plorare.<br />

4 Fovea quaedam namque apparebat<br />

in humero cui caput fuerat<br />

applicatum, propter situm quem<br />

fecerat infirmitas diuturna.<br />

128.<br />

1 In comitatu Narniensi puer quidam<br />

erat qui tanta contractione tibiam<br />

retortam gerebat, quod, nisi duorum<br />

baculorum suffragio, nullo modo<br />

poterat ambulare.<br />

2 Erat enim mendicans, et tanta<br />

infirmitate per plures annos gravatus,<br />

patrem proprium et matrem minime<br />

cognoscebat.<br />

3 Qui meritis beatissimi patris nostri<br />

Francisci a dicto periculo sic exstitit<br />

liberatus, ut absque baculorum<br />

sustentatculo liber incederet<br />

usquequaque, laudans et benedicens<br />

Deum et sanctum eius.<br />

129.<br />

1 Nicolaus quidam de Fulgineo civis,<br />

cum haberet crus sinistrum<br />

contractum, nimio dolore gravatus ad<br />

recuperandam pristinam sanitatem<br />

tanta expendit in medicis, quod ultra<br />

velle ac posse se debitis obligavit.<br />

2 Tandem cum eorum auxilium in<br />

nullo sibi penitus profecisset, dolore<br />

permaximo sauciatus, in tantum quod<br />

ingeminatis clamoribus vicinos de<br />

nocte non permitteret obdormire,<br />

vovens se Deo et sancto Francisco,<br />

fecit se ad eius tumulum deportari.<br />

3 Cumque per noctem orans coram<br />

cabeça enterrada no ombro, de modo<br />

que só de soslaio conseguia olhar<br />

para cima.<br />

3 Mas ela colocou por algum tempo a<br />

cabeça embaixo da urna em que jazia<br />

o precioso corpo do santo e<br />

imediatamente, pelos méritos dele,<br />

endireitou o pescoço e recobrou a<br />

posição normal da cabeça. A<br />

transformação foi tão repentina que a<br />

criança, muito assustada, fugiu<br />

chorando.<br />

4 Devido à prolongada enfermidade,<br />

estava com uma cavidade no ombro,<br />

no lugar em que a cabeça estivera<br />

dobrada.<br />

128.<br />

1 No condado de Narni, havia um<br />

menino com uma perna tão torcida<br />

que não podia andar sem muletas.<br />

2 Vivia de esmolas, estava doente<br />

havia muitos anos e não conhecia pai<br />

nem mãe.<br />

3 Pelos méritos de nosso bemaventurado<br />

pai Francisco, ficou tão<br />

livre de seu mal, que passou a andar<br />

por toda parte sem muletas, louvando<br />

e bendizendo a Deus e a seu santo.<br />

129.<br />

1 Um cidadão de Foligno, chamado<br />

Nicolau, tinha a perna esquerda tão<br />

contraída que lhe causava uma dor<br />

enorme e gastara tanto com médicos<br />

para recobrar a saúde, que estava<br />

com dívidas acima de sua vontade e<br />

de suas posses.<br />

2 Vendo que não tinha conseguido<br />

nada com os tratamentos, tão<br />

atormentado de dores que seus gritos<br />

e gemidos não deixavam dormir os<br />

vizinhos, fez um voto a Deus e a São<br />

Francisco, e pediu que o levassem ao<br />

seu sepulcro.


sancti tumulo moraretur, extenso<br />

crure, magno exhilaratus gaudio, sine<br />

baculo ad propria remeavit.<br />

130.<br />

1 Puer etiam unus crus habens<br />

contractum ita quod genu pectori et<br />

calcaneum natibus adhaereret, ad<br />

sepulchrum beati Francisci accedens,<br />

patre ipsius carnem propriam cilicio<br />

macerante, ac matre pro ipsi se<br />

graviter affligente, ita plena et subita<br />

convaluit sanitate, quod sanus et<br />

laetus, gratias agens Deo (cfr. Act<br />

28,15) et sancto Francisco, posset<br />

discurrere per plateas.<br />

131.<br />

1 In Fanensi civitate quidam<br />

contractus erat, cuius tibiae ulceribus<br />

plenae natibus adhaerebant, quae<br />

tantum exhalabant foetorem, quod<br />

hospitalarii nullo modo eum volebant<br />

in hospitali recipere nec tenere.<br />

2 Qui meritis beatissimi patris<br />

Francisci, cuius misericordiam<br />

invocavit, se paulo post gavisus est<br />

liberatum.<br />

132.<br />

1 Quaedam puellula Eugubina, cum<br />

contractis manibus omnium<br />

membrorum officium per annum<br />

penitus amisisset, ad obtinendam<br />

gratiam sanitatis, nutrix eius cum<br />

imagine cerea ipsam ad beatissimi<br />

patris Francisci tumulum deportavit.<br />

2 Cumque ibidem per octo dierum<br />

spatium moraretur, die una ita<br />

propriis usibus restituta sunt omnia<br />

membra eius, quod ad pristina officia<br />

idonea solito haberetur.<br />

133.<br />

1 Alius quoque puer de Montenigro,<br />

ante fores ecclesiae ubi requiescit<br />

corpus sancti Francisci, per plures<br />

dies decubans, quia nec ire poterat<br />

3 Depois de ter passado uma noite<br />

orando diante do túmulo do santo,<br />

conseguiu estender a perna e voltou<br />

para casa sem muleta, louco de<br />

alegria.<br />

130.<br />

1 Havia também um menino com uma<br />

perna tão contraída que o joelho<br />

estava ligado ao peito e o calcanhar<br />

às nádegas. Foram ao sepulcro de<br />

São Francisco, usando o pai um cilício<br />

para se mortificar, enquanto a mãe<br />

fazia grandes sacrifícios. Ficou tão<br />

completa e repentinamente curado<br />

que podia correr pelas praças, todo<br />

feliz, dando graças a Deus e a São<br />

Francisco.<br />

131.<br />

1 Na cidade de Fano, havia outro<br />

aleijado cujas pernas, cheias de<br />

feridas, tinham grudado nas nádegas<br />

e exalavam um mau cheiro tão forte<br />

que os enfermeiros não o queriam<br />

receber no hospital nem tratá-lo.<br />

2 Pelos méritos do santo pai<br />

Francisco, cuja misericórdia invocou,<br />

teve pouco depois a alegria de ficar<br />

curado.<br />

132.<br />

1 Uma menininha de Gúbio, de mãos<br />

retorcidas, perdera todo o uso dos<br />

membros havia mais de um ano. Sua<br />

ama, para obter a graça da saúde,<br />

levou-a com uma imagem de cera ao<br />

túmulo de nosso pai São Francisco.<br />

2 Depois de oito dias, teve os<br />

membros de tal forma recuperados<br />

que pôde voltar a fazer normalmente<br />

tudo que fazia antes.<br />

133.<br />

1 Um menino de Montenegro passou<br />

vários dias deitado diante da porta da<br />

igreja em que descansa o corpo de<br />

São Francisco, porque não podia


nec sedere, a cingulo infra omnibus<br />

erat viribus et membrorum officio<br />

destitutus.<br />

2 Quadam vero die intrans ecclesiam,<br />

ad tactum sepulcri beatissimi patris<br />

Francisci, foras sanus et incolumis est<br />

regressus.<br />

3 Dicebat autem puerulus ipse, quod<br />

dum coram tumulo gloriosi sancti<br />

iaceret, astitit ei iuvenis quidam,<br />

habitu fratrum indutus, supra<br />

sepulcrum exsistens, qui pira in<br />

manibus portans vocavit eum, et<br />

praebens ei pirum unum, ut surgeret<br />

confortavit.<br />

4 Qui pirum de manibus ipsius<br />

suscipiens respondebat: “Ecce<br />

contractus sum, et nullo modo<br />

surgere possum”.<br />

5 Pirum vero exhibitum manducavit,<br />

et ad aliud pirum, quod ei ab eodem<br />

iuvene offerebatur, coepit extendere<br />

manum.<br />

6 Qui dum iterum eum surgeret<br />

hortaretur, infirmitate gravatum se<br />

sentiens non surgebat.<br />

7 Sed dum ad pirum manum<br />

extenderet, dictus iuvenis, exhibito illi<br />

piro, manum eius apprehendit, et<br />

foras educens eum disparuit ab oculis<br />

eius.<br />

8 Qui sanum et incolumen factum se<br />

videns, cepit alta voce clamare, quod<br />

factum in eo fuerat, omnibus<br />

manifestans.<br />

134.<br />

1 Mulier quaedam de castro quod<br />

dicitur Cucoranum ad sepulcrum<br />

gloriosi patris in cistis delata est; in<br />

nullo enim membrorum, praeterquam<br />

in sola lingua, operationis cuiusquam<br />

remanserat usus.<br />

2 Moram igitur faciente (cfr. Mat<br />

25,5) aliquantulum ante tumbam<br />

sanctissimi viri, surrexit peroptime<br />

liberata.<br />

3 Quidam alius civis Eugubinus cum<br />

andar nem sentar, entrevado da<br />

cintura para baixo.<br />

2 Um dia, entrou na igreja e tocou o<br />

sepulcro de nosso bem- aventurado<br />

pai São Francisco, voltando para fora<br />

são e salvo.<br />

3 Contava o próprio rapaz que,<br />

estando diante do túmulo do glorioso<br />

santo, apareceu-lhe um jovem vestido<br />

com o hábito dos frades. Estava em<br />

cima do sepulcro e tinha algumas<br />

pêras nas mãos. Chamou o menino e<br />

lhe ofereceu uma pêra, animando-o<br />

para se levantar.<br />

4 O menino pegou a pêra de suas<br />

mãos e disse: “Sou aleijado e não<br />

posso me levantar”.<br />

5 Mas comeu a pêra e começou a<br />

estender a mão para outra que o<br />

jovem lhe oferecia.<br />

6 Este insistiu em que se levantasse,<br />

mas o menino, preso pela doença,<br />

não se moveu.<br />

7 Então o moço deu-lhe a pera mas<br />

tomou-lhe a mão estendida. Levou-o<br />

para fora e desapareceu de seus<br />

olhos.<br />

8 Vendo-se curado e incólume, o<br />

menino começou a gritar em alta voz,<br />

contando a todos o que lhe<br />

acontecera.<br />

134.<br />

1 Uma mulher de Coccorano foi<br />

levada ao sepulcro do glorioso pai em<br />

uma cesta, porque tinha perdido o<br />

movimento de todo o corpo, menos o<br />

da língua.<br />

2 Demorando-se um pouco diante da<br />

tumba do santo, saiu completamente<br />

curada.<br />

3 Também um cidadão de Gúbio<br />

levou o filho aleijado numa cesta para<br />

o túmulo do santo pai e o recebeu


filium suum in cista contractum ad<br />

sancti patris tumulum detulisset,<br />

sanum et incolumen recepit eum.<br />

4 Fuerat enim tanta enormitate<br />

contractus, ut tibiae natibus<br />

adhaerentes forent penitus arefactae.<br />

135.<br />

1 Bartholomaeus de Narnii civitate,<br />

homo pauperrimus et egenus, cum<br />

sub umbra cuiusdam nucis quodam<br />

tempore obdormisset, evigilans ita<br />

contractum se reperit, quod nusquam<br />

poterat ambulare.<br />

2 Crescente quoque sensim<br />

infirmitate, tibiacum pede subtilis,<br />

curva et arida facta est, incisionem<br />

ferri non sentiens, nec ignis<br />

adustionem aliquatenus pertimescens.<br />

3 Sed verus amator pauperum et<br />

omnium egenorum pater, Franciscus<br />

sanctissimus nocte quadam sese illi<br />

per visionem (cfr. Dan 2,19) somnii<br />

manifestat, praecipiens ei ut ad<br />

balneum quoddam accedat, in quo,<br />

tantae miseriae pietate permotus, vult<br />

eum ab hac aegritudine liberare.<br />

4 Sed expergefactus, nesciens quid<br />

faceret (cfr. Luc 9,33; Act 5,7),<br />

episcopo civitatis narravit per ordinem<br />

visionem.<br />

5 Episcopus vero adhortans ut ad<br />

imperatum balneum properaret,<br />

signavit ac benedixit eum.<br />

6 Coepit quoque baculo sustentatus<br />

ad locum utcumque, prout melius<br />

poterat, pertrahere semetipsum.<br />

7 Cumque moestus pergeret, nimio<br />

labore confectus, audivit vocem<br />

dicentem sibi (cfr. Act 9,4): “Vade<br />

cum pace Domini; ego sum ille cui te<br />

vovisti”.<br />

8 Appropinquans deinde ad balneum,<br />

quia nox erat, erravit a via et audivit<br />

vocem iterum dicentem sibi (cfr. Act<br />

9,4), quod non recto itinere<br />

ambularet.<br />

9 Quae et versus balneum eum<br />

curado e incólume. Fora tão disforme<br />

que as pernas, além de grudadas às<br />

nádegas, tinham secado de todo.<br />

135.<br />

1 Bartolomeu, um pobre mendigo de<br />

Narni, dormiu embaixo de uma<br />

nogueira e acordou tão entrevado que<br />

não podia andar.<br />

2 A doença foi aumentando<br />

sensivelmente: a perna, já com o pé<br />

enfraquecido, se encurvou, secou e<br />

ele não sentia o corte de uma faca<br />

nem queimaduras.<br />

3 Mas São Francisco, que sempre<br />

amou de verdade os pobres e foi o pai<br />

de todos os indigentes, apareceu-lhe<br />

uma noite em sonhos, mandando que<br />

fosse tomar banho em determinado<br />

lugar, pois lá queria curá-lo,<br />

compadecido de todo o seu<br />

sofrimento.<br />

4 A acordar, não sabendo o que fazer,<br />

o pobre contou o sonho ao bispo da<br />

cidade,<br />

5 que lhe disse para ir depressa ao<br />

banho recomendado, e o abençoou.<br />

6 Ele pegou um bastão e tratou de ir<br />

para o lugar indicado, da melhor<br />

forma que lhe era possível.<br />

7 Caminhava triste e muito cansado<br />

pelo esforço, quando ouviu uma voz<br />

que lhe dizia: “Vá com a paz do<br />

Senhor, eu sou aquele a quem te<br />

consagraste”.<br />

8 Aproximando-se do lugar já de<br />

noite, errou o caminho e ouviu de<br />

novo a voz, que o advertiu<br />

9 e o dirigiu para o banho.<br />

10 Quando chegou e entrou no<br />

banho, sentiu uma mão no pé e outra<br />

na perna, estendendo-a com cuidado.<br />

11 Logo ficou livre, saltou para fora<br />

do banho, louvando e bendizendo a<br />

onipotência do Criador e o bem-


direxit.<br />

10 Cumque venisset ad locum et<br />

balneum fuisset ingressus, manum<br />

unam super pedem sensit imponi sibi<br />

et aliam super tibiam, ipsam quietius<br />

extendentem.<br />

11 Continuo proinde liberatus, de<br />

balneo exsilivit, laudans et benedicens<br />

omnipotentiam Creatoris et beatum<br />

Franciscum servum eius, qui tantam<br />

ei gratiam contulit et virtutem.<br />

12 Sex enim annorum spatio<br />

contractus et mendicus fuerat homo<br />

ille, ac plena aetate provectus.<br />

II. - De caecis visum<br />

recipientibus.<br />

136.<br />

1 Mulier quaedam, Sibilia nomine,<br />

caecitatem oculorum per plures annos<br />

perpessa, ad sepulcrum viri Dei caeca<br />

tristis adducitur.<br />

2 Recuperato vero pristino lumine,<br />

gaudens et exsultans domum<br />

revertitur.<br />

3 Caecus quidam de Spello, coram<br />

tumulo sacri corporis, visum diu<br />

perditum reinvenit.<br />

4 Alia vero mulier de Camerino, cum<br />

esset dextri oculi lumine privata ex<br />

toto, pannum quem beatus Franciscus<br />

tetigerat, parentes eius super<br />

perditum oculum posuerunt, et sic<br />

voto facto, de recuperato lumine<br />

Domino Deo et sancto Francisco<br />

gratias persolverunt.<br />

5 Simile aliquid cuidam mulieri de<br />

Eugubio accidit, quae voto facto,<br />

lucem pristinam se rehabere laetatur.<br />

6 Civis quidam de Assisio per<br />

quinquennium perdito lumine<br />

oculorum, quia cum adhuc viveret<br />

beatus Franciscus familiaris fuerat ei,<br />

semper cum oraret beatum virum,<br />

pristinam familiaritatem<br />

commemorans, ad tactum sepulcri<br />

eius exstitit liberatus.<br />

aventurado Francisco seu servo, que<br />

lhe tinha conferido tamanha graça e<br />

força.<br />

12 Tinha sido aleijado e mendigo por<br />

seis anos, e era de idade avançada.<br />

II. Dos cegos que receberam a<br />

visão<br />

136.<br />

1 Uma mulher chamada Sibila, cega<br />

havia muitos anos e, por isso, muito<br />

triste, foi levada ao sepulcro do<br />

homem de Deus.<br />

2 Recuperou a visão e voltou para<br />

casa alegre e exultante.<br />

3 Um cego de Spello também<br />

recuperou a vista, perdida havia<br />

muitos anos, diante do sepulcro do<br />

corpo glorioso.<br />

4 Uma mulher de Camerino tinha<br />

perdido toda a visão do olho direito.<br />

Seus parentes lhe puseram sobre o<br />

olho doente um pano que São<br />

Francisco tinha tocado e fizeram um<br />

voto. Depois deram graças ao Senhor<br />

Deus e a São Francisco pela<br />

recuperação da vista.<br />

5 Coisa semelhante sucedeu com uma<br />

mulher de Gúbio, que fez um voto e<br />

se alegrou com a recuperação da<br />

vista.<br />

6 Um cidadão de Assis, que tinha sido<br />

conhecido de São Francisco durante<br />

toda a sua vida, perdera a visão havia<br />

cinco anos. Rezava sempre ao santo<br />

lembrando-lhe sua familiaridade.<br />

Tocou seu sepulcro, ficou livre da<br />

doença.


7 Albertinus quidam de Narnio fere<br />

per annum oculorum lumen ex toto<br />

amiserat, ita quod palpebrae usque<br />

ad genas dependerent.<br />

8 Qui beato Francisco se vovit, et<br />

statim, lumine reparato, ad gloriosum<br />

sepulcrum eius visitandum se<br />

praeparavit et venit.<br />

III. - De daemoniacis.<br />

137.<br />

1 Vir erat in (cfr. Iob 1,1) civitate<br />

Fulginei, nomine Petrus, qui cum<br />

tempore quodam ad visitanda limina<br />

beati Michaelis archangeli, sive ex<br />

voto, sive ex poenitentia sibi pro<br />

peccatis iniuncta pergeret, ad fontem<br />

quemdam applicuit.<br />

2 Qui cum ex lassitudine itineris<br />

sitiret, illius fontis aquam degustans,<br />

visum est sibi daemones imbibisse.<br />

3 Sicque per tres annos, ab ipsis<br />

obsessus, horribilia visu et dictu<br />

pessima faciebat.<br />

4 Veniens quoque ad tumbam<br />

sanctissimi patris, furentibus<br />

daemonibus et crudelissime<br />

discerpentibus eum, claro et<br />

manifesto miraculo ad tactum sepulcri<br />

eius mirifice liberatus est.<br />

138.<br />

1 Mulier quaedam in civitate Narnii,<br />

cum furia maxima duceretur et,<br />

mente perdita, horribilia faceret et<br />

inconvenientia loqueretur, apparuit ei<br />

tandem beatus Franciscus in visione<br />

(cfr. Num 12,6) dicens: “Facias tibi<br />

crucem!”.<br />

2 Et respondente illa: “Non possum”,<br />

sanctus ipse signum crucis impressit<br />

ei, et omnem effugavit ab ea insaniae<br />

passionem et daemoniacam<br />

phantasiam.<br />

3 Viri quoque multi et feminae, variis<br />

daemonum cruciati suppliciis et<br />

decepti praestigiis, ab ipsorum<br />

7 Um certo Albertino, de Narni,<br />

perdera de uma vez o uso da visão<br />

por quase um ano, e suas pálpebras<br />

lhe pendiam sobre o rosto.<br />

Encomendou-se a São Francisco e<br />

ficou imediatamente curado. Tratou<br />

então de ir visitar o sepulcro do<br />

glorioso santo.<br />

III. Dos endemoninhados<br />

137.<br />

1 Havia um homem em Foligno<br />

chamado Pedro. Indo em visita ao<br />

santuário de São Miguel Arcanjo, por<br />

um voto ou por penitência que lhe<br />

tivessem dado pelos pecados, chegou<br />

a uma fonte.<br />

2 Com sede pelo cansaço do caminho,<br />

foi beber daquela água e sentiu que<br />

estava engolindo demônios.<br />

3 Ficou possesso durante três anos, e<br />

fazia coisas tão repugnantes de se<br />

ver, que nem devem ser contadas.<br />

4 Foi também à tumba do santo pai,<br />

apesar de os demônios enfurecidos o<br />

maltratarem cruelmente. Quando<br />

tocou em seu sepulcro, foi<br />

maravilhosamente libertado por um<br />

claro e evidente milagre.<br />

138.<br />

1 Uma mulher de Narni, acometida<br />

por uma fúria enorme e privada do<br />

juizo, fazia coisas horríveis e dizia<br />

palavras inconvenientes. Afinal, teve<br />

uma visão de Francisco, que lhe<br />

disse: “Faz o sinal da cruz”.<br />

2 Ela respondeu: “Não posso”. E o<br />

próprio santo fez-lhe o sinal da cruz,<br />

expelindo dela toda paixão da loucura<br />

e a fantasia demoníaca.<br />

3 Muitos outros homens e mulheres,<br />

atormentados por suplícios e ilusões<br />

do demônio, foram arrancados do seu<br />

poder pelos merecimentos do preclaro<br />

santo e glorioso pai.


potestate sancti et gloriosi patris<br />

praeclaris meritis sunt erepti.<br />

4 Verum quia illud hominum genus<br />

saepe solet implicare deceptio<br />

falsitatis, de his nos breviter<br />

expedientes, ad maxima transeamus.<br />

IV. - De infirmis a morte<br />

revocatis, de turgido, de<br />

hydropico, de arthritico, de<br />

paralytico et aliis diversis<br />

infirmitatibus.<br />

139.<br />

1 Puer quidam Matthaeus nomine de<br />

civitate Tuderti, per octo dies quasi<br />

mortuus in lecto iacens (cfr. Mat 9,2),<br />

ore penitus intercluso et lumine<br />

oculorum sublato, cute vultus,<br />

manuum et pedum ipsius ad modum<br />

ollae totaliter denigrata, et de salute<br />

vitae huius ab omnibus desperatus,<br />

ad votum matris suae mirabili<br />

velocitate convaluit.<br />

2 Emittebat enim marcidum<br />

sanguinem per os suum, per quod<br />

etiam credebatur emittere intestina.<br />

3 Statim vero ut mater eius sancti<br />

Francisci nomen flexis genibus<br />

suppliciter invocavit, surgente ab<br />

oratione, coepit puer oculos aperire,<br />

lumen videre ac sugere mammas, et<br />

paulo post, decidente corio nigro, caro<br />

pristina rediit, et convalescentiam<br />

viresque resumpsit.<br />

4 Protinus namque ut convalescere<br />

coepit, interrogavit eum mater eius<br />

dicens: “Quis te liberavit, fili?” Et ille<br />

balbutiendo respondebat: “Ciccu,<br />

Ciccu”.<br />

5 Et iterum interrogabant: “Cuius es<br />

servus?” Qui et denuo respondebat:<br />

“Ciccu, Ciccu”.<br />

6 Non enim poterat propter infantiam<br />

plene loqui, et ideo nomen beati<br />

Francisci sic loquens dimidiabat.<br />

140.<br />

1 Iuvenis quidam, cum in quodam<br />

4 Entretanto, como esse tipo de<br />

pessoas costuma muitas vezes ser<br />

enganado pela falsidade, vamos<br />

contar só isso e passar para assuntos<br />

mais importantes.<br />

IV. - Dos enfermos libertados da<br />

morte, de um inchado, de um<br />

hidrópico, de um artrítico, de um<br />

paralítico e de diversas outras<br />

enfermidades<br />

139.<br />

1 Um menino chamado Mateus, da<br />

cidade de Todi, esteve oito dias na<br />

cama, como morto. Boca<br />

completamente cerrada, olhos<br />

apagados, com a pele do rosto, mãos<br />

e pés preta como fundo de panela,<br />

todos tinham desesperado de sua<br />

salvação, mas a mãe fez um voto e<br />

ele ficou curado com uma rapidez<br />

admirável.<br />

2 Vomitou sangue coagulado e até<br />

pensavam que estava pondo para fora<br />

os intestinos.<br />

3 Mas logo que sua mãe suplicou de<br />

joelhos a São Francisco, o menino<br />

começou a abrir os olhos, a enxergar,<br />

e recuperou a pele de antes,<br />

reassumindo as forças e a saúde.<br />

4 Quando ficou melhor, a mãe<br />

perguntou: “Quem te curou, meu<br />

filho?” Ele respondeu balbuciando: “O<br />

Chico, o Chico”.<br />

5 Perguntaram de novo: “A quem<br />

tens que agradecer?” Respondeu<br />

outra vez: “Ao Chico, ao Chico”. 6 Era<br />

muito pequeno e não sabia falar<br />

direito, por isso falava o nome de São<br />

Francisco de modo truncado.<br />

140.<br />

1 Um moço estava em um lugar


loco altissimo moraretur, ex eodem<br />

loco corruens, loquelam et omnia<br />

membrorum officia perdidit.<br />

2 Tribus quoque diebus non<br />

manducans, neque bibens, neque<br />

(cfr. Act 9,9; Mat 11,18) aliquid<br />

sentiens, mortuus credebatur.<br />

3 Mater vero ipsius, nullorum<br />

medicorum requirens suffragium, a<br />

beato Francisco eius postulat<br />

sanitatem.<br />

4 Et sic, voto facto, vivum eum<br />

recipiens et incolumem, laudare<br />

coepit omnipotentiam salvatoris.<br />

5 Alius quidam, Mancinus nomine,<br />

infirmatus ad mortem et de<br />

liberatione sua penitus ab omnibus<br />

desperatus, invocato utcumque<br />

nomine beati Francisci, subita sanitate<br />

convaluit.<br />

6 Puer quidam de Aretio, Galterius<br />

nomine, continuis febribus laborans et<br />

duplici apostemate cruciatus, ab<br />

omnibus medicis desperatus, voto<br />

parentum beato Francisco exhibito,<br />

concupitae restitutus est sanitati.<br />

7 Alius vero morti propinquus, facta<br />

imagine cerea, priusquam perfecta<br />

esset, ab omni passione incontinenti<br />

exstitit liberatus.<br />

141.<br />

1 Mulier quaedam per plures annos in<br />

lecto infirmitatis suae decubans, nec<br />

se aliquo modo valens volvere vel<br />

movere, vovit se Deo et beato<br />

Francisco, et ab omni liberata<br />

aegritudine, adimplevit necessaria<br />

officia vitae suae.<br />

2 In civitate Narniensi mulier<br />

quaedam erat, quae per octo annos<br />

manum sic habuit desiccatam, quod<br />

nihil cum ea poterat operari.<br />

3 Tandem beatissimus pater<br />

Franciscus per visionem (cfr. Act<br />

18,9) apparuit ei, et manum eius<br />

extendens in laboritio alteri<br />

adaequavit.<br />

muito alto e caiu lá de cima, perdendo<br />

a fala e todo o movimento dos<br />

membros.<br />

2 Passou três dias sem comer nem<br />

beber, sem sentir coisa alguma:<br />

parecia ter morrido.<br />

3 Sua mãe, deixando de lado os<br />

médicos, pedia a São Francisco que o<br />

salvasse.<br />

4 Fez um voto, recebeu-o vivo e<br />

incólume, e se pôs a louvar a<br />

onipotência do Salvador.<br />

5 Um outro, chamado Mancino, teve<br />

uma doença mortal e foi totalmente<br />

desenganado por todos, mas invocou<br />

o nome do bem-aventurado Francisco<br />

e imediatamente começou a<br />

convalescer.<br />

6 Um menino de Arezzo, chamado<br />

Válter, tinha febres constantes e era<br />

atormentado por dois tumores. Foi<br />

desenganado pelos médicos mas os<br />

pais fizeram uma promessa a São<br />

Francisco e ele recobrou a saúde.<br />

7 Um outro estava à morte e ficou<br />

imediatamente livre de toda doença<br />

quando lhe fizeram uma imagem de<br />

cera, e ainda antes de acabá-la.<br />

141. 1 Uma mulher que estava de<br />

cama havia muitos anos, sem poder<br />

mexer-se ou se virar, consagrou-se a<br />

Deus e a São Francisco. Ficou livre de<br />

toda doença e voltou a dar conta de<br />

seus afazeres.<br />

2 Em Narni, havia uma mulher que<br />

tinha uma das mãos ressequida havia<br />

oito anos, e nada podia fazer com ela.<br />

3 Afinal, nosso pai São Francisco<br />

apareceu-lhe numa visão, e lhe curou<br />

a mão, deixando-a tão boa quanto a<br />

outra para o trabalho<br />

4 Um moço da mesma cidade estava<br />

doente havia dez anos, todo inchado,<br />

sem encontrar remédio que lhe<br />

servisse.


4 Iuvenis quidam, in eadem civitate,<br />

per decem annos gravissima<br />

infirmitate detentus, totus erat<br />

tumidus effectus, ita quod nulla ei<br />

prodesse poterat medicina.<br />

5 Qui meritis beati Francisci, voto a<br />

matre sua emisso, statim recepit<br />

commodum sanitatis.<br />

6 Erat in civitate Fanensi quidam<br />

hydropisis morbo detentus, cuius<br />

membra erant horribiliter tumefacta.<br />

7 Qui per beatum Franciscum ab<br />

eadem infirmitate plene meruit<br />

liberari.<br />

8 Civis quidam de Tuderto in tantum<br />

gutta arthritica gravabatur, quod nec<br />

sedere poterat, nec quiescere ullo<br />

modo.<br />

9 Tantum ei dictae passionis<br />

vehementia frigus praestabat<br />

continuum, quod totus ad nihilum<br />

redigi videbatur.<br />

10 Vocavit medicos, multiplicavit<br />

balnea, medicinas adhibuit multas,<br />

nec tamen ullo potuit horum remedio<br />

sublevari.<br />

11 Die vero quadam, quodam<br />

sacerdote praesente, votum emisit ut<br />

sanctus Franciscus pristinam ei<br />

redderet sanitatem.<br />

12 Sicque precibus ad ipsum sanctum<br />

fusis, mox se conspexit pristinae<br />

redditum sanitati.<br />

142.<br />

1 Mulier quaedam in Eugubii civitate<br />

paralytica iacens, tertio invocato<br />

nomine beati Francisci, ab infirmitate<br />

sua demissa est et sanata.<br />

2 Quidam nomine Bontadosus, cum in<br />

pedibus et digitis sustineret<br />

gravissimam passionem, ita quod nec<br />

movere se poterat, nec ad partem<br />

aliquam declinare, cibo iam perdito<br />

atque somno, mulier quaedam die<br />

quadam venit ad eum, monens et<br />

suggerens ut, si ab hac infirmitate<br />

vellet citissime liberari, beato<br />

5 Pelos méritos de São Francisco, por<br />

um voto feito por sua mãe, obteve<br />

imediatamente a recuperação da<br />

saúde.<br />

6 Em Fano, havia um hidrópico com<br />

os membros horrivelmente inchados.<br />

7 Pelos méritos de São Francisco,<br />

conseguiu ficar inteiramente livre da<br />

doença.<br />

8 Um cidadão de Todi estava tão<br />

atacado de gota artrítica que não<br />

podia sentar-se nem descansar de<br />

maneira alguma.<br />

9 Esse mal lhe causava tamanhos<br />

calafrios que já parecia liquidado.<br />

10 Consultou médicos, tomou todo<br />

tipo de banhos e remédios, mas não<br />

conseguiu nenhum alívio.<br />

11 Um dia, na presença de um<br />

sacerdote, fez um voto para que São<br />

Francisco lhe restituisse a antiga<br />

saúde.<br />

12 Foi só fazer as orações ao santo e<br />

logo se viu são como antigamente.<br />

142.<br />

1 Uma paralítica de Gúbio invocou<br />

três vezes São Francisco, ficou livre<br />

da doença e curada.<br />

2 Um certo Bontadoso sofria muito<br />

com uma doença nos pés e nas mãos:<br />

não podia se mover nem se virar para<br />

lado algum, e já não comia nem<br />

dormia. Um dia, foi visitá-lo uma<br />

mulher e o aconselhou a recomendarse<br />

com devoção a São Francisco se<br />

quisesse ficar curado bem depressa.<br />

3 Fora de si pelo sofrimento,<br />

respondeu-lhe o doente: “Não


Francisco se devotissime devoveret.<br />

3 Respondebat autem vir ille, nimio<br />

dolore correptus: “Non credo ipsum<br />

esse sanctum”.<br />

4 Muliere vero pertinacius illi de voto<br />

suggerente, vir ille tandem vovit se in<br />

hunc modum: “Voveo me”, inquit,<br />

“sancto Francisco et ipsum credo<br />

sanctum, si me infra trium dierum<br />

terminum ab hac aegritudine<br />

liberabit”.<br />

5 Qui meritis sancti Dei mox liberatus<br />

ambulavit, manducavit et requievit,<br />

dans gloriam omnipotenti Deo (cfr.<br />

Ioa 9,24; Rom 4,20).<br />

143.<br />

1 Vir unus cum esset in capite sagitta<br />

ferrea graviter vulneratus, et sagitta<br />

illa intrans per cassam oculi<br />

remansisset in capite, nullo poterat<br />

medicorum auxilio adiuvari.<br />

2 Vovit se deinde devotione supplici<br />

sancto Dei Francisco, sperans se<br />

posse ipsius suffragio liberari.<br />

3 Qui dum aliquantulum quiesceret et<br />

dormiret, dictum est ei a sancto<br />

Francisco in somnis (cfr. Gen 31,24),<br />

quod per posteriorem partem capitis<br />

faceret eam trahi.<br />

4 Sicque, prout in somnis viderat (cfr.<br />

Gen 31,10), die sequenti faciens, sine<br />

difficultate magna exstitit liberatus.<br />

144.<br />

1 Homo quidam in castro Spelli,<br />

nomine Imperator, per duos annos<br />

rupturam adeo graviter passus est,<br />

quod per inferiores partes intestina<br />

omnia exterius defluebant.<br />

2 Non enim per magnum temporis<br />

spatium ea intus reducere poterat,<br />

nec locare, ita quod eum habere<br />

unum plumatium oportebat, quo<br />

intestina interius retineret.<br />

3 Recurrit ad medicos, ipsorum<br />

solatium petens, qui dum ab eo<br />

pretium insufficiens postularent, cum<br />

unius diei careret expensis et victu,<br />

acredito que ele seja santo”.<br />

4 Mas a mulher persistiu em seu<br />

conselho e ele acabou dizendo: “Eu<br />

me consagrarei a São Francisco e<br />

acreditarei que ele é santo se me<br />

livrar desta doença dentro de três<br />

dias”.<br />

5 Pelos méritos do santo de Deus<br />

ficou logo curado, podendo andar,<br />

comer e dormir, dando glória a Deus<br />

todo- poderoso.<br />

143.<br />

1 Um homem tinha sido ferido<br />

gravemente por uma flecha de ferro<br />

que penetrara pela órbita do olho e<br />

estava encravada na cabeça. Os<br />

médicos não podiam fazer nada.<br />

2 Ele se recomendou com súplice<br />

devoção a São Francisco, esperando<br />

ficar livre por sua intercessão.<br />

3 Tendo deitado um pouco e dormido,<br />

São Francisco lhe disse em sonhos<br />

que devia tirar a flecha por trás da<br />

cabeça.<br />

4 Isso foi feito no dia seguinte, e ele<br />

ficou livre sem grande dificuldade.<br />

144.<br />

1 Imperador, um homem do povoado<br />

de Spello, sofria havia dois anos de<br />

uma hérnia grave, pois os intestinos<br />

lhe saiam para fora.<br />

2 Não conseguindo colocá-los para<br />

dentro por muito tempo, nem acertar<br />

seu lugar, precisava andar com uma<br />

almofada amarrada.<br />

3 Recorreu aos médicos, procurando<br />

alívio, mas pediam um preço que não<br />

podia pagar, pois sequer tinha como<br />

sustentar-se por um dia, e desanimou<br />

de uma vez da medicina.<br />

4 Voltou-se para o auxílio divino e


de illorum auxilio penitus desperavit.<br />

4 Convertit se tandem ad divinum<br />

auxilium, et merita beati Francisci<br />

coepit in via, in domo et ubicumque<br />

foret, suppliciter invocare.<br />

5 Sicque factum est, ut in brevi<br />

temporis spatio, per Dei gratiam et<br />

beati Francisci merita, sanitati sit<br />

integrae restitutus.<br />

145.<br />

1 Frater quidam in Marchia de Ancona<br />

sub obedientia nostrae religionis<br />

militans, in iliis vel in costis<br />

gravissimum morbum fistulae<br />

tolerabat, ita quod ab omni curatione<br />

medicorum, ob immensitatem morbi,<br />

iam fuerat desperatus.<br />

2 Petiit deinde a ministro suo, sub<br />

cuius obedientia morabatur, licentiam<br />

veniendi ad visitandum locum in quo<br />

corpus Patris beatissimi quiescebat,<br />

gerens fidem per ipsius sancti merita<br />

curationis suae se gratiam<br />

adepturum.<br />

3 Minister vero ipsius eum veniret<br />

prohibuit, dubitans propter nives et<br />

pluvias quae tunc temporis erant, ne<br />

maius ex itineris fatigatione incurreret<br />

detrimentum.<br />

4 Cumque de non habita licentia<br />

frater ille aliquantulum turbaretur,<br />

nocte quadam sanctus pater<br />

Franciscus adstitit ei, dicens: “Fili, noli<br />

de huiusmodi de caetero anxiari, sed<br />

exue te pelliceo quo indueris, et<br />

emplastrum proice cum superposita<br />

ligatura, observaque regulam tuam et<br />

liberaberis”.<br />

5 Qui mane surgens, iuxta<br />

praeceptum eius omnia fecit, et de<br />

subita liberatione gratias egit Deo<br />

(cfr. Act 27,35).<br />

V. - De leprosis mundatis.<br />

146.<br />

1 Apud Sanctum Severinum in<br />

Marchia de Ancona iuvenis quidam<br />

começou a invocar São Francisco na<br />

rua, em casa e onde quer que<br />

estivesse.<br />

5 Dentro de pouco tempo, pela graça<br />

de Deus e os merecimentos de São<br />

Francisco, recobrou toda a saúde.<br />

145.<br />

1 Um de nossos frades, na Marca de<br />

Ancona, tinha uma fístula de tal<br />

gravidade nas ilhargas ou nas costas,<br />

que todos os médicos já tinham<br />

desistido de tratá-lo.<br />

2 Pediu então licença ao seu ministro<br />

para ir visitar o túmulo do santo pai,<br />

achando que conseguiria a graça da<br />

cura pela fé nos merecimentos do<br />

santo.<br />

3 Mas o ministro não deixou, temendo<br />

que por causa da neve e das chuvas<br />

daquele tempo o frade viesse a piorar<br />

pelo cansaço da viagem.<br />

4 Estando o frade um tanto<br />

perturbado por não ter conseguido a<br />

licença, apareceu-lhe uma noite São<br />

Francisco e lhe disse: “Filho, não te<br />

perturbes mais com isso, tira as peles<br />

que estás vestindo, e joga fora o<br />

emplastro e as ataduras. Observa tua<br />

Regra e serás libertado”.<br />

5 Ao levantar-se, de manhã,<br />

obedeceu ao que lhe tinha sido<br />

mandado e pôde agradecer a Deus<br />

pela cura repentina.<br />

V. - Dos leprosos curados<br />

146.<br />

1 Havia em São Severino, na Marca<br />

de Ancona, um moço chamado Acto,


erat, nomine Acto, qui totus lepra<br />

infectus exsistens, medicorum iudicio<br />

leprosus ab omnibus habebatur.<br />

2 Omnia enim membra eius<br />

tumefacta et ingrossata erant, et<br />

extensione ac inflatione venarum<br />

inconvenienti aspectu cuncta<br />

cernebat.<br />

3 Non poterat ambulare, sed in lecto<br />

aegritudinis miser assidue iacens,<br />

parentibus suis dolorem atque<br />

tristitiam ingerebat.<br />

4 Pater vero ipsius, dolore nimio<br />

quotidie sauciatus, quid de ipso<br />

ageret nesciebat.<br />

5 Tandem venit in cor suum, ut beato<br />

Francisco ipsum modis omnibus<br />

devoveret, et ait ad filium suum: “Vis<br />

te, fili, vovere sancto Francisco, qui<br />

multis ubique coruscat miraculis, ut ei<br />

placeat te ab hac aegritudine<br />

liberare?” Qui respondens ait: “Volo,<br />

pater”.<br />

6 Fecit statim pater eius apportari<br />

papyrum, et filii statura in longitudine<br />

ac grossitudine mensurata: “Erige te”,<br />

inquit, “fili, et beato Francisco te<br />

devove, et liberatione tibi donata,<br />

candelam sibi tuae longitudinis<br />

singulis annis, dum vixeris,<br />

apportabis”.<br />

7 Qui ad iussum patris utcumque se<br />

erigens, iunctis manibus, coepit beati<br />

Francisci misericordiam suppliciter<br />

invocare.<br />

8 Suscepta itaque mensura papyri et<br />

completa oratione, illico a lepra est<br />

sanatus, et surgens, dans gloriam<br />

Deo (cfr. Ioa 9,24; Rom 4,20) et<br />

beato Francisco, coepit cum gaudio<br />

ambulare (cfr. Col 1,10.11).<br />

9 In civitate Fani iuvenis quidam,<br />

nomine Bonushomo, qui a medicis<br />

universis habebatur paralyticus et<br />

leprosus, a parentibus suis beato<br />

Francisco devote oblatus, mundatus a<br />

lepra et effugato morbo paralysis,<br />

plenam consecutus est sanitatem.<br />

que estava todo atacado de chagas e,<br />

segundo os médicos, era tido por<br />

todos como um leproso.<br />

2 Todos os seus membros tinham se<br />

entumescido e inchado e, devido à<br />

inflamação das veias, tinha uma<br />

estranha visão de todas as coisas.<br />

3 Como não podia andar, passava<br />

miseravelmente o tempo todo no seu<br />

leito de dores, com imensa amargura<br />

e tristeza dos pais.<br />

4 Especialmente do pai, que já não<br />

sabia mais o que fazer.<br />

5 Até que teve a idéia de consagrá-lo<br />

totalmente a São Francisco e disse ao<br />

filho: “Meu filho, não te queres<br />

consagrar a São Francisco, que em<br />

toda parte está fazendo tantos<br />

milagres, para que ele te liberte dessa<br />

doença?” Respondeu: “Quero, pai”.<br />

6 Imediatamente o pai mandou<br />

buscar papel e tomou as medidas da<br />

altura e da cintura do filho, dizendo:<br />

“Levanta-te, filho, e te consagra a<br />

São Francisco, e quando ele te curar,<br />

tu lhe levarás cada ano, durante a tua<br />

vida, uma vela da tua altura”.<br />

7 Ele obedeceu, levantou-se, juntou<br />

as mãos e começou a suplicar a<br />

misericórdia de São Francisco.<br />

8 Feita a medida no papel e concluída<br />

a oração, o rapaz ficou imediatamente<br />

curado da lepra. Levantou-se e<br />

começou a caminhar todo feliz, dando<br />

glória a Deus.<br />

9 Um moço de Fano, conhecido por<br />

Bom Homem, era tido por todos os<br />

médicos como paralítico e leproso. Foi<br />

devotamente consagrado por seus<br />

pais a São Francisco e, limpo da lepra<br />

e livre da paralisia, obteve cura total.


VI. - De mutis loquentibus et<br />

surdis audientibus.<br />

147.<br />

1 Apud Castrum Plebis puer unus erat<br />

pauperrimus et mendicus, qui ex toto<br />

mutus et surdus erat a nativitate (cfr.<br />

Ioa 9,1) sua.<br />

2 Habebat namque linguam ita<br />

brevissimam atque curtam, quod<br />

multoties a pluribus exquisita, incisa<br />

penitus videretur.<br />

3 Sero vero quodam accessit ad<br />

domum cuiusdam viri eiusdem castri,<br />

qui Marcus vocabatur, per signum, ut<br />

solent muti, ab eo petens hospitium.<br />

4 Inclinavit enim caput ex latere,<br />

maxiliae supponens manum, ut per<br />

hoc intelligeretur quod nocte illa<br />

desiderabat hospitari cum eo.<br />

5 Vir autem ille hilariter suscepit eum<br />

in domo sua (cfr. Iudt 6,19) et<br />

libenter tenuit eum secum, quia<br />

competenter noverat famulari iuvenis<br />

ille.<br />

6 Bonae indolis (cfr. 3Re 11,28) erat<br />

puer, quia licet surdus et mutus esset<br />

a cunabulis, persignum tamen<br />

quaequae noverat imperata.<br />

7 Coenante viro praedicto nocte<br />

quadam cum uxore sua et adstante<br />

puero coram eis, dixit uxori suae:<br />

“Hoc ego maximum miraculum<br />

reputarem, si beatus Franciscus huic<br />

auditum redderet et loquelam”.<br />

148.<br />

1 Et adiecit: “Voveo Domino (cfr. 2Re<br />

15,7) Deo, quod si beatus Franciscus<br />

hoc dignabitur operari, propter<br />

amorem suum puerum hunc habebo<br />

charissimum et expensas ei conferam<br />

toto tempore vitae suae”.<br />

2 Mirum certe! Completo voto, statim<br />

puer locutus est dicens (cfr. Gen<br />

8,15): “Vivit sanctus Franciscus!”.<br />

3 Et subsequenter respiciens rursum<br />

ait: “Video sanctum Franciscum hic<br />

VI. - Dos mudos que falaram e<br />

dos surdos que ouviram.<br />

147.<br />

1 No povoado de Pieve, havia um<br />

menino paupérrimo e mendigo,<br />

completamente surdo e mudo de<br />

nascença.<br />

2 Tinha a língua tão curta e reduzida<br />

que muitos que a examinaram<br />

acharam que tinha sido cortada.<br />

3 Uma tarde foi à casa de um<br />

conterrâneo chamado Marcos e lhe<br />

pediu pousada por sinais, como<br />

costumam fazer os mudos.<br />

4 Inclinando a cabeça para o lado,<br />

com as mãos embaixo do queixo,<br />

dava a entender que queria pernoitar<br />

em sua casa.<br />

5 O homem recebeu-o com alegria e<br />

o manteve consigo de boa vontade,<br />

porque sabia que aquele moço era um<br />

serviçal competente.<br />

6 Era um rapaz de bom caráter que,<br />

apesar de surdo e mudo desde o<br />

berço, entendia todas as ordens por<br />

sinais.<br />

7 Uma noite, o homem jantava com<br />

sua esposa e, estando o rapaz<br />

presente, disse à mulher: “Acho que<br />

seria o maior milagre se São<br />

Francisco lhe desse o ouvido e a fala”.<br />

148.<br />

1 E acrescentou: “Prometo ao Senhor<br />

Deus que, se São Francisco se dignar<br />

fazer isso, por amor dele terei<br />

especial afeto para com este menino<br />

e lhe pagarei todas as despesas por<br />

toda a sua vida”.<br />

2 Foi espantoso. Mal acabara de fazer<br />

a promessa, o rapaz exclamou: “Viva<br />

São Francisco!”<br />

3 E, olhando para cima, acrescentou:<br />

“Estou vendo São Francisco de pé aí


superius stantem, qui venit ut<br />

loquelam impendat mihi”. Et adiecit<br />

puer: “Quid ergo iam populo dicam?”.<br />

4 Respondit homo ille: “Laudabis<br />

Deum (cfr. Ps 68,31) et salvabis<br />

homines (cfr. Ps 35,7) multos”.<br />

5 Surrexit denique homo ille gaudens<br />

et exsultans (cfr. Is 14,7) multum et,<br />

quod factum fuerat, coram omnibus<br />

publicavit.<br />

6 Concurrunt omnes qui eum prius<br />

viderant non loquentem, et admiratione<br />

et stupore repleti (cfr. Act<br />

3,10), laudes Deo et beato Francisco<br />

suppliciter retulerunt.<br />

7 Crevit lingua illius et conveniens<br />

facta est ad loquendum, et quasi omni<br />

tempore puer fuisset locutus, coepit<br />

verba formata proferre.<br />

149.<br />

1 Alius quoque puer, nomine Villa,<br />

nec loqui poterat, nec ambulare.<br />

2 Pro quo mater fidei voto ceream<br />

imaginem faciens, ad locum in quo<br />

beatus pater Franciscus requiescit<br />

magna cum reverentia deportavit.<br />

3 Quae domum regrediens,<br />

ambulantem reperit filium et<br />

loquentem.<br />

4 Homo quidam in episcopatu Perusii<br />

loquela et verbo privatus omnino,<br />

semper os ferens apertum, horribiliter<br />

oscitabat et anxiabatur.<br />

5 Habebat enim guttur valde tumidum<br />

et inflatum.<br />

6 Cumque pervenisset ad locum ubi<br />

requiescit sanctissimum corpus, et<br />

per gradus ad sepulcrum eius vellet<br />

attingere, sanguinem multum<br />

evomuit, et peroptime liberatus,<br />

coepit loqui et os claudere ac, sicut<br />

expedit, aperire.<br />

150.<br />

1 Mulier quaedam tam magnum<br />

dolorem in gutture patiebatur, quod<br />

prae nimio ardore lingua palato<br />

adhaerens, arida facta est.<br />

em cima. Veio para me dar a fala”. E<br />

perguntou: “Que vou dizer para todo<br />

mundo?”<br />

4 Respondeu Marcos: “Louve a Deus<br />

que assim você vai salvar muitas<br />

pessoas”.<br />

5 Ele se levantou, muito alegre e<br />

exultante, e proclamou diante de<br />

todos o que tinha acontecido.<br />

6 Acorreram todos os que sabiam que<br />

ele era mudo e, cheios de admiração<br />

e espanto, renderam suplicantes seus<br />

louvores a Deus e a São Francisco.<br />

7 A língua do rapaz tinha crescido e<br />

se tornado boa para falar, e ele já<br />

começou a dizer as palavras com<br />

correção, como se sempre tivesse<br />

falado.<br />

149.<br />

1 Um outro moço, chamado Vila, não<br />

podia falar nem andar.<br />

2 Sua mãe fez uma promessa e foi,<br />

cheia de devoção, levar uma imagem<br />

de cera ao túmulo de São Francisco.<br />

3 Quando voltou para casa, encontrou<br />

o filho andando e falando.<br />

4 Um homem da diocese de Perusa,<br />

completamente mudo, vivia<br />

angustiado porque tinha que andar<br />

sempre de boca aberta, bocejando<br />

horrivelmente,<br />

5 com a garganta inchada e<br />

inflamada.<br />

6 Foi ao lugar em que descansava o<br />

santo corpo e estava subindo os<br />

degraus de seu túmulo quando<br />

vomitou muito sangue.<br />

Completamente curado, começou a<br />

falar e a fechar a boca normalmente.<br />

150.<br />

1 Uma mulher tinha um mal de<br />

garganta tão grande que, pelo muito<br />

ardor, a língua estava seca e grudada<br />

no céu da boca.


2 Non enim poterat loqui, non<br />

comedere, neque bibere, et<br />

emplastris appositis medicinisque<br />

adhibitis, nullam infirmitatis<br />

alleviationem in his omnibus<br />

sentiebat.<br />

3 Tandem in corde suo, quia loqui non<br />

poterat, devovit se sancto Francisco,<br />

et subito caro crepuit et de gula<br />

egressus est lapillus unus rotundus,<br />

quem manu suscipiens et omnibus<br />

ostendens, mox exstitit liberata.<br />

4 In castro Graecii iuvenis quidam<br />

erat, qui auditum perdiderat,<br />

memoriam et loquelam, nec erat<br />

intelligens vel sentiens quidquam.<br />

5 Parentes autem eius, quia magnam<br />

fidem habebant in sancto Francisco, ei<br />

supplici devotione dictum iuvenem<br />

devoverunt, qui expleto voto, cunctis<br />

quibus carebat sensibus, affluenter<br />

sanctissimi et gloriosissimi patris<br />

Francisci gratia est ditatus.<br />

6 Ad laudem, gloriam et honorem<br />

Iesu Christi Domini Nostri, cuius<br />

regnum et imperium soli-dum et<br />

immobile perseverat per omnia<br />

saecula saeculorum. Amen.<br />

[EPILOGUS].<br />

151.<br />

1 Diximus pauca de miraculis<br />

beatissimi patris nostri Francisci, et<br />

plura omisimus, relinquentes<br />

volentibus sequi vestigia eius (cfr.<br />

1Pet 2,21), novae benedictionis<br />

gratiam studium exquirendi, ut qui<br />

verbo et exemplo, vita et doctrina<br />

mundum omnem gloriosissime<br />

innovavit, mentes diligentium nomen<br />

Domini (cfr. Ps 118,132) semper<br />

dignetur supercaelestium<br />

charismatum novis imbribus irrigare.<br />

2 Obsecro propter amorem pauperis<br />

Crucifixi et per sacra stigmata eius,<br />

quae beatus pater Franciscus portavit<br />

in corpore suo (cfr. Gal 6,17),<br />

2 Não podia falar, nem comer e<br />

beber, e não conseguia alívio nenhum<br />

com todos os emplastros e remédios<br />

que tomava.<br />

3 Finalmente, consagrou-se a São<br />

Francisco em seu coração, pois não<br />

podia falar. De repente, abriu-se-lhe a<br />

carne e saiu de sua garganta uma<br />

pedra redonda, que ela pegou nas<br />

mãos e mostrou, ficando logo curada.<br />

4 No povoado de Grécio, havia um<br />

moço que tinha perdido a audição, a<br />

memória e a fala, e não compreendia<br />

nem sentia nada.<br />

5 Seus pais, que tinham muita fé em<br />

São Francisco, consagraram-lhe<br />

suplicantes o rapaz. Foi só terminar a<br />

oração e, por graça do santo e<br />

glorioso pai Francisco, recebeu ao<br />

mesmo tempo todos os sentidos que<br />

lhe faziam falta.<br />

6 Para louvor, glória e honra de Nosso<br />

Senhor Jesus Cristo, cujo reino e<br />

império peermanecerá firme e estável<br />

por todos os séculos dos séculos.<br />

Amém.<br />

[EPÍLOGO]<br />

151.<br />

1 Falamos pouca coisa dos milagres<br />

de São Francisco, omitindo a maior<br />

parte. Deixamos aos que querem<br />

seguir os seus passos que busquem a<br />

graça de nova bênção, para que<br />

aquele que pela palavra e o exemplo,<br />

pela vida e pela doutrina, renovou<br />

gloriosamente o mundo inteiro,<br />

também se digne sempre derramar<br />

novas chuvas de graças celestiais<br />

sobre os que amam o nome de Deus.<br />

2 Peço a todos os que lerem este<br />

livro, ou o virem ou ouvirem, que, por<br />

amor do pobre Crucificado e por seus<br />

sagrados estigmas, que nosso pai São<br />

Francisco levou em seu corpo,


universos ista legentes, videntes et<br />

audientes, ut coram Deo mei<br />

meminerint peccatoris (cfr. Gal 1,20;<br />

Luc 18,13). Amen.<br />

3 Benedictio et honor (cfr. Apoc 5,13)<br />

et omnis laus sit soli sapienti Deo (cfr.<br />

Rom 16,27), qui ad gloriam suam<br />

semper omnia in omnibus<br />

sapientissime operatur (cfr. 1Cor<br />

12,6). Amen. Amen. Amen.<br />

lembrem-se diante de Deus de mim<br />

que sou pecador. Amém.<br />

3 Bênção, honra e todo louvor sejam<br />

dados só a Deus que é sábio, e que<br />

para sua glória sempre realiza com<br />

sabedoria todas as coisas em todas as<br />

pessoas. Amém. Amém. Amém.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!