Sandal Köyü (Tarsus) ve Çevresinde Keçilere Verilen ... - Milli Folklor
Sandal Köyü (Tarsus) ve Çevresinde Keçilere Verilen ... - Milli Folklor
Sandal Köyü (Tarsus) ve Çevresinde Keçilere Verilen ... - Milli Folklor
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Bunun yanında hayvan sahibinin<br />
ilgisine göre cinsiyeti gözetilerek oğlağa<br />
bazı özel adlar da <strong>ve</strong>rilebilir. Konuyla ilgili<br />
olarak özel adlar bahsinde yeterince<br />
bilgi <strong>ve</strong>rilecektir.<br />
İlk kıl kırkımından sonra yaşlarına<br />
<strong>ve</strong> cinsiyetlerine göre keçilere <strong>ve</strong>rilen<br />
adlar farklılaşır. Bir yaşını bitirip iki<br />
yaşından gün almasından itibaren erkek<br />
keçiye seyis denir. Bir erkek keçi seyis<br />
olmakla tekelik unvanını kaybetmez.<br />
Yukarıda belirttiğimiz gibi tekelik için<br />
<strong>ve</strong>rilen bu ad <strong>ve</strong>ya unvan teke oluncaya<br />
kadar devam eder <strong>ve</strong> bu bir nevi ona dokunulmazlık<br />
sağlar. Zira tekelik bırakılan<br />
bir keçinin en az dört yaşına kadar<br />
kesilme <strong>ve</strong> satılma durumu yoktur. Tabiri<br />
caizse, yeterince tohumu alındıktan<br />
sonra ya kesilir <strong>ve</strong>ya satılır.<br />
Üç yaşındaki erkek keçiye ö<strong>ve</strong>ç<br />
teke <strong>ve</strong>ya yalnızca ö<strong>ve</strong>ç denir. Dört yaşındaki<br />
tekeye kart, beş yaşındaki tekeye<br />
ise azman denir. Beş yaşından sonra<br />
çok farklı <strong>ve</strong> önemli bir özelliği yoksa<br />
teke elden çıkarılır.<br />
Hadım edilmiş erkek keçiye erkeç<br />
denir. Bu iş günümüzde hemen hemen<br />
yapılmamakla beraber 15-20 yıl öncesine<br />
kadar satılmak için beslenen erkek<br />
keçiler daha iyi et tutması (semizleşmek)<br />
için hadım (idiş) edilirdi. Genellikle<br />
iki yaşından üç yaşına girmek üzere<br />
olan seyislerin çiftleşmelerini engelleyip<br />
zayıflamamalarını sağlamak için testis<br />
bezlerinin bağları ya ağızla <strong>ve</strong>ya makineyle<br />
gevilerek ya da keserle dövülerek<br />
ezilir, çalışmaz hâle getirilirdi. Hayvanlara<br />
oldukça eziyet <strong>ve</strong>ren bu uygulama<br />
çok şükür ki son zamanlarda neredeyse<br />
tamamen terk edildi.<br />
2. Dişilere <strong>ve</strong>rilen adlar: Tekeler<br />
nasıl oğlakken seçiliyorsa, dişi oğlak<br />
fazla ise keçi olması istenen oğlaklar da<br />
önceden belirlenir <strong>ve</strong> bunlara damızlık<br />
denir. Bu oğlaklar da rastgele değil, belli<br />
ölçülere göre damızlık bırakılırlar. Bun-<br />
Millî <strong>Folklor</strong>, 2007, Y›l 19, Say› 76<br />
lar, tıpkı tekelik bırakılan oğlaklarda<br />
olduğu gibi, oğlağın ana-babasından <strong>ve</strong><br />
kendi fiziki özelliklerinden (rengi, büyüklüğü,<br />
boynuzlu olup olmaması, memelerinin<br />
arasının açık olması) kaynaklanan<br />
hususlardır. Damızlık bırakılan<br />
dişi keçi, yazmış olup oğlak <strong>ve</strong>rinceye<br />
kadar bu unvanla yani damızlık olarak<br />
adlandırılır. Oğlak sahibi olduktan sonra<br />
bu unvanı artık kaybeder. Erkeklerde<br />
olduğu gibi dişilerde de damızlık bırakılan<br />
hayvanların bir nevi dokunulmazlığı<br />
vardır. Ancak kuzladıktan sonra bütün<br />
uğraşlara rağmen oğlağını almamak,<br />
sağdırmamak <strong>ve</strong>ya sürüyü bölmek gibi<br />
kötü özelliklere sahip olan keçiler ne kadar<br />
iyi olurlarsa olsunlar sürü içerisinde<br />
tutulmazlar.<br />
Bir yaşını bitirip iki yaşından gün<br />
aldıktan sonra dişi keçiye yazmış denmeye<br />
başlar. Dişi keçi ilk oğlağında<br />
yazmış olarak adlandırılırken ikinci <strong>ve</strong><br />
üçüncü oğlaklarında yani üç, dört yaşlarında<br />
keçi olarak, dördüncü oğlağından,<br />
yani beş yaşından itibaren ise koca keçi<br />
olarak adlandırılır. Beş yaşından sonra<br />
keçiler ya satılarak <strong>ve</strong>ya kesilerek elden<br />
çıkarılır. Zira bu yaştan sonra keçi artık<br />
zayıf düşer, hem kışı çıkartamaz hem de<br />
oğlak besleyemez. Eğer keçi ikiz doğurmak,<br />
bol süt <strong>ve</strong>rmek, fiziki yapısı itibarıyla<br />
iyi olmak gibi önemli bazı özelliklere<br />
sahip ise bu tür hayvanlar özel olarak<br />
bakılmak suretiyle bir <strong>ve</strong>ya iki yıl daha<br />
elde tutulur.<br />
Bir keçi kısır kalmışsa yani oğlak<br />
<strong>ve</strong>rmemişse buna kısırna, eğer bu keçi<br />
iki yaşında yani yazmış durumunda ise<br />
kısır yazmış adı <strong>ve</strong>rilir. Bu tür keçiler<br />
pek sevilmezler. Bir keçi iki yıl üst üste<br />
kısır kalırsa ya kesilir ya da satılır. Çebiç,<br />
seyis, teke, kısır keçi, yazmış vb. gibi<br />
süt <strong>ve</strong>rmeyen hayvanların hepsine yoz<br />
denir.<br />
Yukarıdaki açıklamalarda görüldüğü<br />
gibi keçi <strong>ve</strong> teke olması istenen oğlak-<br />
http://www.millifolklor.com 141