ACİL SERVİSTE İNTİHAR GİRİŞİMLERİNE PSİKOSOSYAL DESTEK ...

T.C.
SAĞLIK BAKANLIĞI
TEMEL SAĞLIK HĠZMETLERĠ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
( RUH SAĞLIĞI DAĠRE BAġKANLIĞI )
ACĠL SERVĠSTE ĠNTĠHAR
GĠRĠġĠMLERĠNE PSĠKOSOSYAL
DESTEK VE KRĠZE MÜDAHALE
PROGRAMI
HAZIRLAYANLAR
ġb. Md. Eyüp BÜYÜKKAYA
Hem. Yeliz ALACAHAN
Psg. Bilge SOYLU
1

GEREKÇE
Acil servisler insanların sadece medikal ve cerrahi değil, aynı zamanda psikososyal yardıma
en yoğun ihtiyaç duydukları yerlerdir. BaĢvuranların önemli bir kısmının yaĢantısal bir kriz içinde
oldukları görülür. Böyle durumlarda kiĢiler yaĢam amaçlarının yitirilmesi veya potansiyel bir tehdidin
altında olup sıkıntı, huzursuzluk, umutsuzluk, çaresizlik ve yardımsızlık yaĢarlar. Ġçinde bulundukları
bu zor ruhsal durumdan daha önce öğrenmiĢ oldukları baĢa çıkma mekanizmaları ile
kurtulamayabilirler. Dezorganizasyon diyebileceğimiz bu durum hasta yakınları hatta tedavi ekibinde
de ortaya çıkabilir. Herhangi bir psikiyatrik rahatsızlık olmaksızın da yaĢam olaylarına, hastalıklara,
geliĢimsel sorunlara, psikososyal veya fiziki travmalara bağlı ortaya çıkabilen bu gibi psikososyal
krizlerin yaĢandığı acil servislerde krize müdahale oldukça kullanıĢlı ve geniĢ uygulama alanına sahip
bir yaklaĢım biçimidir. Buna karĢın acil servislere baĢvurularda medikal bakımın en iyi Ģekilde
verilebilmesi için çalıĢırken oluĢan psikososyal kriz durumları hiç dikkate alınmaz.
Oysa acil servislerin yoğun çalıĢma temposu içerisinde ortaya çıkan en önemli sorunlardan
biri, hasta ve hasta yakınlarının aniden ortaya çıkan, onları hazırlıksız yakalayan yeni durumdan
kaynaklanan çeĢitli sorunlara bağlı olarak yaĢadıkları kriz durumudur. Benzer bir diğer uygulama ise
acilde tedavisi baĢlatılan intihar giriĢimlerine medikal müdahalenin arkasından gerekli psikososyal
müdahalenin yapılmamasıdır. Yalnızca açık psikopatoloji sergileyen hastalar psikiyatriye
yönlendirilir. Bunun yanında çevreyi rahatsız eden belirtiler sergilemeyen büyük bir gruba bu
yönlendirme uygulanmaz. Bazı durumlarda ise hasta bu yönlendirme yapılsa dahi psikiyatriye gitmek
istemeyebilir. Böylece bu hasta grubuna ulaĢılabilecek en iyi dönem elden kaçırılmıĢ olur. Oysa bu
vakalarda medikal tedaviden sonra uygun zamanda yapılan psikoterapötik müdahale çok kolay ve
çabuk yarar sağlayan bir yaklaĢımdır. Bazen tek görüĢmenin bile yeterli olduğu durumlar olduğu gibi
bazen de uzun sürecek tedavi sürecini ve hastayı tedaviye motive etme gibi önemli bir iĢlevi görür.
Ġnsanlar çeĢitli sorunlara bağlı olan dayanılmaz duygusal acılardan kurtulmak için intihara
baĢvurabilir. Ġntihar giriĢiminde bulunan kiĢi öylesine bir sıkıntı içerisindedir ki bu durumdan
kurtulmasını sağlayacak baĢka seçenekleri göremez. GiriĢimde bulunan kiĢi gerçekten ölme arzusunda
olabileceği gibi bu davranıĢında acısını, çaresizliğini ve umutsuzluğunu dile getirmek amacını da
gütmüĢ olabilir. YaĢamında olası değiĢikliği engellemek ya da böyle bir değiĢiklikten kaçmak
amacıyla intihar etmiĢ de olabilir. Nedeni ne olursa olsun her giriĢim önemle ele alınmalı ve dikkatle
değerlendirilmelidir. Her tamamlanmıĢ intihar öncesinde baĢarısız ve mesaj niteliği taĢıyan giriĢimler
vardır.
Ġntihar giriĢiminde bulunan kiĢinin ilk teması acil servisteki personel ile olur. Genellikle hasta
burada hayati tehlikesi olup olmadığı ve bedensel sorunları açısından ele alınır. Ümitsiz, korkuları
olan, endiĢeli biri olarak ele alınmaz. Oysa hastanın duygusal durumu ile de yardıma gereksinimi
vardır. Hasta kendine gelmeye baĢlayınca hasta ile iliĢki kurulmaya çalıĢılmalıdır. Hasta ile insanca
iliĢkiye girmek, bedensel sorunların yanı sıra duygusal sorunlarına ilgi göstermek, onları açıklamasına
yardımcı olmak çok önemlidir. Bu hastanın yaĢama dönmesine ve tedavisinin sürmesi için motive
olmasına neden olur.
Acil serviste verilen hizmetlerin sadece medikal boyutta yürütülmesi, insan iliĢkilerinde
yaĢanan güçlüklerin aĢılamaması, hasta ve hasta yakınlarını kurumla ilgili bilgilendirme eksikliği
kısaca gerekli psikososyal yaklaĢım ve müdahalenin yapılamaması yaĢanılanları daha da
zorlaĢtırmaktadır. Beklenmedik, aniden ortaya çıkan bedensel ya da duygusal travmatik yaĢantılarla
karĢılaĢtıklarında kendilerini acil serviste bulurlar. Bu olumsuz faktörlere bir de acil servis ekibinin
yaĢamıĢ olduğu stres eklenebilir.Böylelikle gergin bir ortam oluĢur.
Bu bilgilerin ıĢığında intihar giriĢimlerini acil servislerde kayıt altına almak, bu anlamda bir
veri bankası oluĢturmak gerekli çalıĢmalara ıĢık tutması bakımından önemli görülmekte; hasta ve hasta
yakınlarına psikososyal desteğin yanı sıra alanda çalıĢan sağlık personeli ile iĢbirliği yapılacak diğer
sektör çalıĢanlarının intiharın önlenmesi konusunda eğitilmelerinin zarureti ortaya çıkmaktadır. Bu
konuya çok yönlü ve bir bütün olarak yaklaĢımı sağlayacaktır.
2

ACĠL SERVĠSTE ĠNTĠHAR GĠRĠġĠMLERĠNE PSĠKOSOSYAL DESTEK
VE KRĠZE MÜDAHALE PROGRAMI AMAÇ KAPSAM VE
HEDEFLERĠ
1-AMAÇ
Ġntihar giriĢimleri ve diğer kriz durumları ile karĢılaĢan kiĢilere ve ailelerine uygun
zamanda, gerekli psikososyal desteğin verilmesi.
2-KAPSAM
1. Ġntihar giriĢimleri ve diğer kriz durumları ile karĢılaĢan kiĢilere ve ailelerine gerekli
psikososyal desteği sağlamak amacıyla acil servis çalıĢanları (hekim, hemĢire, sağlık memuru,
psikolog, sosyal çalıĢmacı ve hasta bakıcılar), yedek seçilen kriz odası birim sorumlusu, 112
hızır acil çalıĢanları (hekim, hemĢire, sağlık memuru) ile birinci basamak hekim, hemĢire ve
ebeleri.
2. Diğer meslek mensupları; rehber öğretmenler, polisler, jandarma görevlileri, hapishane
çalıĢanları, din görevlileri, yerel medya mensupları ve itfaiyeciler .
3- HEDEFLER
1. Pilot illerin pilot hastanesi acil servis çalıĢanları, yedek seçilen kriz odası birim sorumlusu,
112 hızır acil çalıĢanları ve birinci basamak sağlık personelini intihar olgusu ve önlenmesi
hakkında bilgi sahibi kılmak, kriz halinde bulunan hastalara uygun yaklaĢım yollarının
bilinmesini sağlamak.
2. Ġntihar giriĢimleri ve diğer kriz durumları ile karĢılaĢan kiĢilere ve ailelerine bu alanda
eğitim almıĢ profesyonellerce, acil medikal tedaviden sonra uygun zamanda, kriz odası
uygulamaları çerçevesinde gerekli psikososyal desteği sağlamak.
3. Ġntihar giriĢimlerini, kriz odası birim sorumlusunun denetiminde, bu alanda eğitim almıĢ
personelce kayıt altına alarak veri bankası oluĢturmak.
4. Ġnterdisipliner iĢbirliği içerisinde programda tanımlanan diğer meslek mensuplarını intihar
giriĢimleri ve diğer kriz olguları hakkında bilgi sahibi kılmak.
3

PROGRAMIN AġAMALARI
“Acil Serviste Ġntihar GiriĢimlerine Psikososyal Destek ve Krize Müdahale
Programı” aĢamalı olarak gerçekleĢtirilecektir. Bu çalıĢmaya baĢlarken çeĢitli meslek
gruplarına yönelik gerek Bakanlığımız ve gerekse DSÖ’nün öngördüğü eğitim rehberleri
hazırlanarak, Ġl Müdürlüklerine ve ilgili kurum ve kuruluĢlara dağıtımı yapılmıĢtır.
1. AĢama: Ġntiharın Önlenmesi Eğitimlerinin Verilmesi: Ülkemizde artıĢ gösteren intihar
ve intihar giriĢimleri konusunda sağlık çalıĢanlarını bilinçlendirmek amacıyla 21-24 Eylül
2004 tarihleri arasında Yalova ilinde “Ġntiharı Önleme Eğitici Eğitimi” gerçekleĢtirilmiĢtir. Bu
toplantıya katılan psikiyatristler tarafından illerinde pratisyen hekim, psikolog ve sosyal
çalıĢmacılardan oluĢan on altı bin elli altı personel eğitilmiĢtir.
2. AĢama: Pilot Ġllerde Kriz Odası Birim Sorumlularının Belirlenmesi: Öncelikle bu
program dahilinde ( kriz odası ve personel organizasyonunu tamamlamıĢ ) 30 pilot ilin pilot
hastanesi acil servislerinde kriz odası birim sorumlusu asil ve yedekleri tespit edilmiĢtir
(tercihen pratisyen hekim, psikolog, shu, psikiyatri alanında yüksek lisans sahibi hemĢire ve
psikiyatrik klinik bilgiye sahip hemĢire ).
3. AĢama: Eğitici Eğitimleri: 21-24 Eylül 2004 tarihlerinde “Ġntiharı Önleme Eğitici
Eğitimi” almıĢ psikiyatristler, pilot illerde belirlenen kriz odası birim sorumluları ile Ruh
Sağlığı ve Sosyal Hastalıklar ġube Müdürlerinin “Ġl Eğiticileri Eğitimleri” 26-29 Eylül 2005
tarihlerinde Yalova ilinde, yine kriz odası birim sorumlularına yönelik 21-24 Kasım 2005
tarihleri arasında Adana ilinde “Acil Serviste Ġntihar GiriĢimlerine Psikososyal Destek ve
Krize Müdahale Programı Pilot Ġller Eğitici Eğitimi” gerçekleĢtirilmiĢtir.
4. AĢama: Pilot Ġllerde Koordinasyon Kurulunun OluĢturulması: 01-15 Ocak 2006
tarihleri arasında pilot illerde oluĢturulması sağlanacak olup, görevleri “Kurulların Görev ve
ÇalıĢma Esasları” kısmında belirlenmiĢtir.
5. AĢama: Eğitim Kurulunun OluĢturulması: Bakanlığımızca verilen eğitici eğitimi almıĢ
bir psikiyatristin baĢkanlığında, yine eğitici eğitimi alan kriz odası birim sorumlusu, Ruh
Sağlığı ve Sosyal Hastalıklar ġube Müdüründen teĢkil olan Eğitim Kurulunun, 30 pilot ilde
01-15 Ocak 2006 tarihleri arasında Koordinasyon Kurulunca oluĢturulması sağlanacaktır.
6. AĢama: Pilot Ġllerin Pilot Hastaneleri Acil Servis - 112 Hızır Acil ÇalıĢanları Ġle
Merkez ve Ġlçe Devlet Hastaneleri Acil Servis ÇalıĢanları ve Ġldeki Diğer 112 Hızır Acil
ÇalıĢanlarına Eğitim Verilmesi: “Kapsam”da belirtilen sağlık çalıĢanlarından öncelikle
pilot illerin pilot hastanesi yedek belirlenen kriz odası birim sorumluları, acil servis çalıĢanları
(hekim, hemĢire, sağlık memuru, psikolog, sosyal çalıĢmacı, hasta bakıcıları, öngörülen idari
personel) ve pilot hastane 112 hızır acil (hekim, hemĢire, sağlık memuru) çalıĢanlarının
eğitimleri 5. aĢamada belirtilen kurulun oluĢturulmasından sonra 31 Ocak 2006 tarihine
kadar ayrıca; merkez ve ilçe devlet hastaneleri acil servis çalıĢanları ile ildeki diğer 112 hızır
acil çalıĢanlarının eğitimleri ise 28 ġubat 2006’ya kadar Ruh Sağlığı ve Sosyal Hastalıklar
ġube Müdürlüğünün eğitim planı doğrultusunda aynı kurulca belirtilen dönemler içerisinde
gerçekleĢtirilecek ve eğitim raporları gönderilen formata uygun olarak doldurularak
Bakanlığımıza gönderilecektir.
4

Bakanlık asil kriz odası birim sorumlularına düzenleyeceği eğitici eğitimlerinde yapılan
sınavda baĢarılı olanlara sertifika düzenler. Yedek belirlenen kriz odası birim sorumlularına
yönelik ise il eğitimlerinde yapılan sınavda baĢarılı olanlara Ġl Müdürlüğünce sertifika
düzenlenir.
7. AĢama: Acil Serviste Ġntihar GiriĢimlerine Psikososyal Destek ve Krize Müdahale
Ekibinin OluĢturulması : Pilot illerin pilot hastaneleri acil servislerinde intihar giriĢimleri ve
kriz olgularına yönelik medikal tedaviden sonra uygun zamanda psikososyal destek hizmetleri
vermek üzere 6. aĢamada tanımlanan eğitim almıĢ sağlık çalıĢanlarından, asil belirlenen kriz
odası birim sorumlusu ile yedek seçilen pratisyen hekim, psikolog, sosyal hizmet uzmanı,
hemĢire arasından belirlenen bir personelden oluĢur. Tanımlanan yedek personel anılan
hastane acil servisindeki iĢ yüküne göre (acil servise baĢvuran intihar giriĢimi ve kriz olguları
ile toplam hasta sayısı) kriz odası birim sorumlusu ile aynı anda görev yapabilir.
8. AĢama: Ġntihar GiriĢimleri Acil Servis Kayıt Sisteminin ve Sorumlu Ekibin
OluĢturulması : Bakanlığımızca gönderilen “Ġntihar GiriĢimleri Kayıt Formu” gizlilik
prensipleri esas alınarak, normal acil servis çalıĢma koĢulları içerisinde gündüz mesaisi ve
gece mesaisinde hafta sonu dahil olmak üzere, eğitim almıĢ hemĢire, sağlık memuru veya
görevlendirilecek bir idari personelce, pilot illerin pilot hastaneleri acil servislerinde
programın baĢlatılması ile birlikte kayıt altına alınarak formda belirtilen kriz odası birim
sorumlusuna onaylatılacaktır. Yine pilot illerin diğer merkez ve ilçe devlet hastanelerinde
program uygulanmıyor olsa bile, gündüz ve gece mesaisinde 6. aĢamada belirtilen eğitim
almıĢ personelce acil servislerde kayıtların tutulması sağlanacak, ilgili formlar acil servis
sorumlu hekimi tarafından onaylanarak toplanan veriler aylık olarak Ġl Müdürlüğüne
gönderilecek, Ġl Müdürlüğünce de derlenen bu verilerin altı ayda bir yeni Ruh Sağlığı
Formunda (RS 40) “X 60-84” tanı kodu kullanılarak TSĠM iĢlerlik halinde ise bu yolla, değil
ise yazıĢma ile Bakanlığımıza intikali sağlanacaktır.
9. AĢama: Pilot Uygulama: Bu program ekte sunulan 30 ilin belirlenen bir pilot hastanesi
acil servislerinde, 6. aĢamada söz edilen personelin Eğitim Kurulunca eğitilmelerinden sonra
1 ġubat 2006 itibariyle baĢlatılacak olup, Bakanlık pilot uygulamanın süresini Ģartlar ve
koĢullara göre ayrıca belirler ve bu hususu illere bir yazı ile bildirir.
10. AĢama: Pilot Ġllerde Uygulamanın YaygınlaĢtırılması: Ġl Müdürlüğünce pilot illerin
psikiyatristi bulunan diğer merkez ve ilçe devlet hastaneleri acil servislerinde asil ve yedek
kriz odası birim sorumluları belirlenerek Mart 2006 tarihine kadar Bakanlığa bildirilmesi
gerekmektedir. Bakanlık söz konusu hastaneler içerisinden kriz odası organizasyonunu
tamamlamıĢ hastanelerde, Koordinasyon Kurulunun önerileri ve Ġl Müdürlüğünün teklifi
neticesinde programın uygulanmasını baĢlatır.
11. AĢama: Birinci Basamak Sağlık ÇalıĢanlarının Eğitimi: Programda “Kapsam” baĢlığı
altında yer alan pilot illerdeki birinci basamak sağlık çalıĢanlarının ( hekimler, sağlık
memuru, hemĢire ve ebelerinin ) eğitimleri Mart – Nisan 2006 ayları arasında, Ruh Sağlığı
ve Sosyal Hastalıklar ġube Müdürlüğünün eğitim planı doğrultusunda gerçekleĢtirilmesi
sağlanacak ve eğitim raporları ekte gönderilen formata uygun doldurularak Bakanlığımıza
gönderilecektir.
12. AĢama: Diğer Meslek Mensuplarının Eğitimi: Programda “Kapsam” baĢlığı altında
pilot illerde yer alan diğer meslek mensuplarının (rehber öğretmenler, polisler, jandarma
görevlileri, hapishane çalıĢanları, din görevlileri, yerel medya mensupları ve itfaiyeciler)
5

Koordinasyon Kurulunca belirlenen birer temsilcisinin eğitimlerinin Mayıs 2006 ayı içinde,
Ruh Sağlığı ve Sosyal Hastalıklar ġube Müdürlüğünün eğitim planı doğrultusunda, Eğitim
Kurulunca gerçekleĢtirilmesi sağlanacak ve eğitim raporları gönderilen formata uygun
doldurularak Bakanlığımıza gönderilecektir.
13. AĢama: Ölçme Ve Değerlendirme: Pilot illerde “Ġntihar GiriĢimlerine Psikososyal
Destek ve Krize Müdahale Programı” kapsamında (1 Ocak / 31 Aralık 2005) - (1 Ocak / 31
Aralık 2006) tarihleri arasında elde edilecek veriler Ġl Müdürlüğünce, öncelikle Koordinasyon
Kuruluna sunulmak suretiyle, ilgili kurulun değerlendirmesi neticesinde DanıĢma Kuruluna
yıllık rapor halinde gönderilir. Çıkacak sonuçlar neticesinde gerekli hallerde yeni politikalar
geliĢtirilir.
Veri bankası oluĢturulması
Ölçüt (1 yılın intihar giriĢimi ve hızı)
14. AĢama: Denetimler ve Genel Değerlendirme Toplantısı: Bakanlık pilot illerde
programın baĢlatılmasıyla olabilecek sorunların tespiti ve çözüm önerilerinin belirlenmesi
amacıyla yerinde denetimler yapar / yaptırır. Bakanlık (DanıĢma Kurulu) pilot illerde
programın yürütülmesi ile ilgili sorunlar ve çözüm önerilerinin belirlenmesi amacıyla altı ayın
sonunda değerlendirme toplantısı düzenler. Ayrıca yılda bir kez olmak üzere Genel
Değerlendirme Toplantısı gerçekleĢtirilir.
Açıklama:
“Acil Serviste Ġntihar GiriĢimine Psikososyal Destek ve Krize Müdahale Programı”
Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Ruh Sağlığı Daire BaĢkanlığı
tarafından hazırlanmıĢtır. Bu program Sağlık Bakanlığının uhdesinde, pilot olarak belirlenen
illerin pilot hastaneleri acil servislerinde, Ġl Sağlık Müdürlüğünün koordinasyonunda,
programda tanımlanan Koordinasyon Kurulu aracılığıyla yürütülür.
6

ACĠL SERVĠSTE ĠNTĠHAR GĠRĠġĠMLERĠNE PSĠKOSOSYAL DESTEK
VE KRĠZE MÜDAHALE PROGRAMININ YÜRÜTÜLMESĠNDEN
SORUMLU KURULLAR
1. DanıĢma Kurulu:
“Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Ruh Sağlığı Daire
BaĢkanlığı ile Ankara Üniversitesi Psikiyatrik Kriz Uygulama ve AraĢtırma Merkezi” ve
Ankara Ruh Sağlığı Dispanseri temsilcisinden oluĢan kurul.
DanıĢma Kurulu’nda;
S.B. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürü
S.B. Temel Sağlık Hizmetleri Ġlgili Genel Müdür Yardımcısı
S.B. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Ruh Sağlığı Daire BaĢkanı
S.B. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Ruh Sağlığı Daire BaĢkanlığı
Kronik Ruhsal Bozukluklar ġube Müdürü
Ankara Üniversitesi Psikiyatrik Kriz Uygulama ve AraĢtırma Merkezi ile Psikiyatri
A.D.ndan;
Prof. Dr. IĢık SAYIL
Prof. Dr. Saynur CANAT
Prof. Dr. Oğuz BERKSUN
Doç. Dr. H. D. ÖZGÜVEN
Uzm. Psik. Seda HARAN
Selçuk Üniversitesi Psikiyatri A.D.’ndan;
Prof. Dr. Rüstem AġKIN,
ġiĢli Etfal Eğitim ve AraĢtırma Hastanesi’nden
Doç. Dr. Oğuz KARAMUSTAFALIOĞLU
Ankara Ruh Sağlığı Dispanseri’nden
Uzm. Dr. Uğur ERGÜN
yer almaktadır.
2. Koordinasyon Kurulu:
Ġl Valisi
Ġl Sağlık Müdürlüğü
Pilot Ġllerin Pilot Hastaneleri BaĢhekimi
Diğer Hastanelerin BaĢhekimleri (Eğitim ve AraĢtırma Hastaneleri dahil)
Ġl Emniyet Müdürlüğü
Ġl Milli Eğitim Müdürlüğü
Ġl Sosyal Hizmetler Müdürlüğü
Ġl Diyanet ĠĢleri Müdürlüğü
Ġl Jandarma Komutanlığı
Yerel Medya Temsilcisi
Ġldeki Üniversite Temsilcisinden oluĢan kurul.
3. Eğitim Kurulu:
5. aĢamada belirtilen;
Psikiyatrist,
Ruh Sağlığı ve Sosyal Hastalıklar ġube Müdürü
Kriz Odası Birim Sorumlusu’ndan oluĢur.
7

PROGRAMDA YER ALAN KURULLARIN GÖREVLERĠ VE
ÇALIġMA ESASLARI
1. DanıĢma Kurulu: Programın yürütülmesinde danıĢmanlık hizmeti verir. Yılda bir kez
yerinde izleme ve denetim fonksiyonu vardır. Eğitimlerin sürekliliğini sağlamak amacıyla
yıllık seminer programları hazırlar.
2. Koordinasyon Kurulu: Valinin baĢkanlığında toplanır. Valinin olmadığı durumlarda
Valinin onayı doğrultusunda ilgili Vali Yardımcısı kurula baĢkanlık eder. Programın
yürütülmesinden sorumlu olup, ilk üç ayda bir defa, sonrasında altı ayda bir defa veya
kurulun alacağı karar doğrultusunda mesai saatleri içerisinde toplanır.
Koordinasyon Kurulu;
a) Kriz odası birim sorumlusu asil ve yedeklerinin belirlenmesinden,
b) “Acil Serviste Ġntihar GiriĢimlerine Psikososyal Destek ve Krize Müdahale Odası”nın
oluĢturulmasından,
c) Eğitim Kurulunun oluĢturulmasından,
d) “Acil Serviste Ġntihar GiriĢimlerine Psikososyal Destek ve Krize Müdahale Ekibi”nin
oluĢturulmasından,
e) Psikiyatristi bulunan pilot illerin diğer merkez ve ilçe devlet hastanelerinde kriz odası
ve personel organizasyonunun tamamlanmasından,
f) Diğer meslek mensuplarının eğitimlerinin organizasyonundan Ġl Müdürlüğü ile
Koordinasyon Kurulu sorumludur.
g) Pilot ilin pilot hastanesinde programın baĢlatılması ile programda gündüz mesaisi
Ģeklinde belirlenen çalıĢma prensiplerine ek olarak, “kriz odası uygulamalarına
yönelik” intihar giriĢimleri sıklığı, kriz olguları sıklığına göre ve Koordinasyon
Kurulunun alacağı kararla kriz odası eğitimi alan personel yönünden baĢhekimlikçe
desteklenerek gece mesaisi Ģeklinde dönüĢümlü hizmet sağlanır. Bununla birlikte
yukarıda izah edilen gerekçelerin oluĢması halinde yedek seçilen kriz odası birim
sorumluları ve diğer seçilen personelin nöbet durumları yine ilgili baĢhekimliğin
uhdesindedir.
3. Eğitim Kurulu: Pilot illerde Ruh Sağlığı ve Sosyal Hastalıklar ġube Müdürlüğünün plan
ve programı doğrultusunda il eğitimlerini gerçekleĢtirmekle mükellef olup, ilk üç ayda ayda
bir defa, devam eden dönemde ise üç ayda bir toplanır.
Hastalık, tayin, nakil ve yer değiĢikliklerinde 5. aĢamada oluĢturulan Eğitim Kurulu
üyelerinden eğitim almıĢ psikiyatristin ayrılması halinde ilde var ise diğer psikiyatrist Eğitim
Kurulunun tabi üyesi sayılır ve eğitimleri gerçekleĢtirmekle sorumludur. Ġkinci bir
psikiyatristin olmadığı durumda konu Ġl Müdürlüğünce Bakanlığa bildirilir ve Bakanlık
gerekli tedbirleri alır. Yukarıda izah edilen sebeplerle Eğitim Kurulunun tabi üyesi olan Ruh
Sağlığı ve Sosyal Hastalıklar ġube Müdürünün ve kriz odası birim sorumlusunun ayrılması
halinde ataması yapılan Ģube müdürü ile yedek belirlenen kriz odası birim sorumlusu Eğitim
Kurulunun tabi üyesi sayılır ve eğitimleri gerçekleĢtirmekle mükelleftir. Söz konusu
hususların sağlanamaması halinde konu Bakanlığa bildirilir ve Bakanlık gerekli tedbirleri alır.
8

ACĠL SERVĠSTE ĠNTĠHAR GĠRĠġĠMLERĠNE PSĠKOSOSYAL DESTEK
VE KRĠZE MÜDAHALE PROGRAMI KAPSAMINDA SORUMLU
PERSONELĠN GÖREV ALANLARI VE ÇALIġMA ESASLARI
Mesai saatleri içerisinde her türlü intihar giriĢimi ve kriz olguları ile gelen vakalar
öncelikle acil servis içerisinde değerlendirilir. Medikal tedaviyi müteakiben vaka ile ilgili
psikopatoloji düĢünüldüğünde psikiyatriste, diğer kriz olgularında ise kriz odası birim
sorumlusuna yönlendirilir. Mesai saatleri dıĢında psikopatolojiye bağlı olarak gelen vakalar
psikiyatriste, diğer intihar giriĢimleri ve kriz olguları ise hafta içi kriz odası birim
sorumlusuna yönlendirilir. Pilot illerin psikiyatrist bulunmayan merkez ve ilçe devlet
hastanelerine baĢvuran ve psikopatoloji sergileyen / sergilemeyen her türlü intihar giriĢimi ve
diğer kriz olgularında, il Koordinasyon Kurulu ve ilgili BaĢhekimliğin alacağı karar
doğrultusunda pilot hastanenin eğitim alan psikiyatristinin denetiminden geçerek vaka
yönlendirilmeleri yapılabilir.
1. Psikiyatrist:
Programda tanımlanan il eğitimlerinin gerçekleĢtirilmesinden sorumludur.
Pilot illerde uygulama baĢlatıldığında vakalar hakkında günlük görüĢme yapar ve
uygulama belirlenir.
Kriz odası birim sorumlusunun çalıĢmalarını denetler.
2. Kriz Odası Birim Sorumlusu:
Ġl eğitimlerinde görev alır.
Ġntihar giriĢimleri ile diğer kriz durumundaki hastalara yönelik olarak gerekli
değerlendirme ve psikososyal ilk yardım planının yapılması ve müdahalenin
yürütülmesinden sorumludur.
Kriz odası uygulamalarından psikiyatrist ile birlikte sorumlu olup, mesai saatleri
içerisinde intihar giriĢimi ve kriz durumundaki hasta sayıları dikkate alınarak acil
serviste fonksiyonel olarak da hizmet verir ve nöbetten muaftır. Ayrıca söz konusu
kriz odası birim sorumlusunun psikiyatriste karĢı sorumluluğu vardır.
Psikiyatrist ile koordineli olarak çalıĢır. Pilot illerde uygulama baĢlatıldığında
vakalar hakkında psikiyatrist ile günlük görüĢme yapar ve uygulama belirlenir.
Gerekli hallerde hastaları psikiyatriye yönlendirir.
Ġntihar GiriĢimleri ve diğer kriz durumundaki hastalara yönelik Bakanlıkça
oluĢturulan “GörüĢme Kartları”nı doldurur ve dosyalar. Hastalara gerekli hallerde
randevu vererek görüĢmeler yapar.
Bakanlıkça geliĢtirilen “Acil Kayıt Formu”nun düzenli olarak tutulmasından ve
denetiminden sorumludur.
3. Acil Serviste Ġntihar GiriĢimlerine Psikososyal Destek ve Krize Müdahale Ekibi:
Kriz odası birim sorumlusunun baĢkanlığında kriz odası uygulamalarını
gerçekleĢtirmekle yükümlü olan ekiptir.
Asil belirlenen kriz odası birim sorumlusunun yanında, 7. aĢamada belirtilen
yedek üye ile 8. aĢamada belirlenen personellerden oluĢur.
Krize müdahale ekibinin gündüz çalıĢma esaslarını kriz odası birim sorumlusu,
acil servis sorumlu hekimi ve baĢhekimlik koordineli olarak belirler.
9

ACĠL SERVĠSTE ĠNTĠHAR GĠRĠġĠMLERĠNE PSĠKOSOSYAL DESTEK
VE KRĠZE MÜDAHALE BĠRĠMĠ HĠZMET ALANLARI
Her türlü intihar riski taĢıyan ve intihar giriĢiminde bulunan hastalar
Diğer kriz durumlarından;
Aile içi Ģiddet
Kayıplar (sevilen birinin kaybı, statü kaybı, sağlığın kaybedilmesi –
ölümcül hastalığa yakalanma, organ kaybı- , boĢanma, iflas),
Ġstismar olguları
Ġnsan eliyle ya da çeĢitli doğal yollarla geliĢen zorlu yaĢam koĢulları
(göç, trafik kazaları, sınav kaygısı, yangın, deprem,sel)
olarak belirlenmiĢ olup, yukarıda ifade edilen hizmet alanları:
1- Krize Müdahale GörüĢme
2- Aile GörüĢme ve Değerlendirme
3- DanıĢma, Değerlendirme ve Bilgilendirme Ģeklinde baĢlık altında
toplanarak,
2006 Bütçe Uygulama Talimatına karĢılık gelen puanlandırma ve kodlar kullanılmak suretiyle
bu anlamda acil servis üzerinden gelen ve hizmet verilen hastalara ücretlendirme yapılır.
Yukarıda zikredilen hizmet alanları 2006 Bütçe Uygulama Talimatında yer almadığı
durumlarda, yine söz konusu talimatta yer alan psikiyatrik çalıĢmalara karĢılık gelen
puanlandırma ve kodlar emsal tutulmak suretiyle ücretlendirme yapılabilir.
ACĠL SERVĠSTE ĠNTĠHAR GĠRĠġĠMLERĠNE PSĠKOSOSYAL DESTEK
VE KRĠZE MÜDAHALE BĠRĠMĠNDE BULUNMASI GEREKEN
MALZEMELER
Hasta kartları için kilitli karteks dolabı,
Masa,
Yeterli sayıda sandalye,
Kayıtlar için bilgisayar,
Telefon, (Hasta görüĢmelerinde kullanılacak, halka açık olmayan telefon)
Protokol Defteri
olarak düĢünülmüĢ olup, programda yer almayan ve oda ile ilgili ihtiyaç durumlarında ilgili
baĢhekimlik gerekli tedbirleri alır. Hasta ile ilgili bilgiler özellik arz etmesi nedeni ile odanın
anahtarı kriz odası birim sorumlusunda bulunacaktır.
10

ĠL DAHĠLĠNDE ĠġBĠRLĠĞĠ YAPILMASI GEREKEN MERKEZLER
Çok amaçlı toplum merkezleri (ÇATOM),
Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğüne bağlı toplum merkezleri,
MEB Halk Eğitim Merkezleri, Rehberlik ve AraĢtırma Merkezleri (RAM),
Gençlik Merkezleri gibi kurumlar olarak düĢünülmüĢtür.
MODEL
Bu program A.Ü. Psikiyatrik Kriz Uygulama ve AraĢtırma Merkezi çalıĢmaları ve
A.Ü.T.F. Ġbni Sina Hastanesi Acil Servis Kriz Odası Uygulamaları model alınarak
oluĢturulmuĢtur. ÇalıĢmalarda Avrupa Birliği ülkelerinde yürütülen “Ġntiharı Önleme
Programları” temel alınmıĢtır.
11

1. Rehber Öğretmenler
BEKLENTĠLER
Ġntihar anlaĢılması çok zor bir olgu değildir. Ġntihar eğilimindeki kiĢiler etrafındakilere
yeteri kadar uyarı ve müdahale imkanı verirler. Ġntiharı önleme iĢinde öğretmenler ve diğer
okul personeli stratejik bir öneme sahiptirler. Bu durumda aĢağıdakilerin yapılması önemlidir.
KiĢilik bozukluğu olan öğrencilerin belirlenmesi ve bunlara psikolojik destek
sağlanması,
KonuĢarak ve onlara yardım etmeye çalıĢarak gençlerle daha iyi iliĢkiler kurmak,
Ruhsal sıkıntıyı azaltmak,
Sözlü iletiĢimle ve/veya davranıĢ değiĢiklikleri ile intihar eğiliminin belirlenmesi
konusunda eğitilmesi,
Daha az baĢarılı öğrencilere okul çalıĢmalarında yardımcı olmak,
Okul asmaların gözlemlenmesi,
Öğrencilerin intihar araçlarına eriĢiminin kısıtlanması,
Öğretmen ve diğer okul personelinin iĢ streslerini azaltarak onlara destek sağlamak.
2. Medya ÇalıĢanları
Ġntihar konusunu ele alırken dikkat edilmesi gereken belirli konular Ģunlardır:
Ġstatistikler dikkatlice ve doğru bir Ģekilde yorumlanmalıdır.
Gerçek ve güvenilir bilgi kaynakları kullanılmalıdır.
“Ġntihar salgını” veya “dünyada en yüksek intihar oranının görüldüğü yer” gibi
ifadelerden kaçınılmalıdır.
Ġntiharı sosyal ve kültürel geliĢmelere bir tepki olarak göstermekten kaçınılmalıdır.
Ġntihar iflas, bir sınavda baĢarısız olma veya cinsel istismara karĢı baĢvurulan bir
yöntem olarak gösterilmemelidir.
Ġntihar haberleri intihar eden kiĢinin ailesi ve yakınları üzerinde dıĢlanma ve psikolojik
etkiler yaratabileceği göz önünde bulundurularak hazırlanmalıdır.
Ġntihardan bahsederken “tamamlanmıĢ intihar giriĢimi” ifadesi kullanılmalı.
Gazete haberlerinde ilk sayfada verilmemelidir.
Yardım hatları ve toplum kaynakları hakkında bilgi sağlanmalıdır.
Fotoğraf, intihar notları, kullanılan yöntem ve detaylar açıklanmamalı ve intihar
yüceltilmemeli/ duygusallaĢtırılmamalıdır.
Depresyonun intihar davranıĢı ile bağlantılı olduğu ve tedavisinin mümkün olduğu
mesajı verilmelidir.
Ġntihar kurbanlarının Ģehit gibi toplumun intihar davranıĢını onurlandırdığı Ģekilde
anlaĢılabilecek yorumlardan kaçınılmalı, kiĢinin ölümünün ardından yaĢanan yas ve
üzüntü vurgulanmalıdır.
12

3. Hapishane ÇalıĢanları
Hapishane personelinin intihar durumundaki mahpusları tanımalarını, hapishanede
kaldıkları süre boyunca yüksek risk altında bulunanları belirlemek amacıyla düzenli ve
sistematik olarak izlenmeleri sağlanmalıdır.
Yüksek risk altındaki mahpuslara iliĢkin hapishane personeli arasında iletiĢim
sağlayan bir mekanizmanın oluĢması gerekmektedir.
Değerlendirme ve tedavi için yardım gerektiğinde ruh sağlığı uzmanlarına eriĢebilme
imkanı verecek bağlantıların oluĢturulması gerekmektedir.
Mahpusun ölümüne neden olan faktörlerin belirlenmesi gerekmektedir
Gelecekteki önleme çabalarını geliĢtirmek için sağlık çalıĢanları ile sürekli iletiĢim ve
koordine halinde olması gerekmektedir.
4. Polis, Jandarma, Ġtfaiyeciler
Ġntihar giriĢimine müdahalede genel yaklaĢım yolları ile uygun davranıĢ
değiĢikliklerinin kazandırılması,
Kriz içerisindeki kiĢinin sağlık kurumlarına naklinde 112 Acil Servis Ekiplerinin
kullanılmasının yararlı olacağının benimsetilmesi,
Sözlü iletiĢimle ve/veya davranıĢ değiĢiklikleri ile intihar eğiliminin belirlenmesi
konusunda bilinçlendirmek.
13

MATERYAL
1. Ġntiharı önleme eğitim notları
“Ġntiharı Önleme Eğitici Eğitimi”nde kullanıldı.
2. Ġntiharı önleme eğitim disketi
Ġllerde yapılan Ġntiharı Önleme Eğitimlerinde kullanılmak üzere hazırlandı.
3. Krize Müdahale eğitim cd’si
Adana toplantısında kriz odası birim sorumlularına dağıtıldı.
4. Krize Müdahale ve Ġntiharı Önleme, G. SONNECK, Çev.: Dr. Y. SÖZER, Dr. B.
SUBAġI, AÜ Kriz Merkezi Yay, Damla Matbaası, Ankara, 2000.
Bakanlıkça düzenlenen eğitici eğitiminde dağıtıldı.
5. Ġntihar Olgusu ve Önlenmesi (kitapçık)
Sağlık çalıĢanlarına kaynak teĢkil etmesi amacıyla Bakanlıkça hazırlandı.
6. DSÖ tarafından 2000 yılında yayınlanan “Preventing Suicide: a resource series” adıyla
yayınlanan Ġntiharın Önlenmesi Kaynak Serisi Türkçeye çevrilip basımı sağlandı. Bu
seri 6 kitapçıktan oluĢmaktadır.
Hekimler Ġçin Kaynak: Türkiye genelinde tüm Ġl Sağlık Müdürlüklerine dağıtımı
yapıldı.
Medya ÇalıĢanları Ġçin Kaynak: RTÜK ve Türk Gazeteciler Derneği’ne
gönderildi.
Öğretmenler ve Diğer Okul Personeli Ġçin Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı’nca
dağıtımı yapıldı.
Birinci Basamak Sağlık ÇalıĢanları Ġçin Kaynak: Türkiye genelinde tüm Ġl Sağlık
Müdürlüklerine dağıtımı yapıldı.
Hapishane ÇalıĢanları Ġçin Kaynak: Adalet Bakanlığına ve tüm Ġl Sağlık
Müdürlüklerine gönderildi.
Geride Kalanları Nasıl Örgütlersiniz: Türkiye genelinde tüm Ġl Sağlık
Müdürlüklerine dağıtımı yapıldı.
Yukarıda adı geçen kitaplar www.saglik.gov.tr/birimler/temel sağlık hizmetleri
genel müdürlüğü internet adresinden temin edilebilir.
OKUMA LĠSTESĠ
1. Ruh Sağlığı ve Hastalıkları, Prof. Dr. IĢık SAYIL, Halise D. ÖZGÜVEN (eds), Antıp
Aġ, Ankara, 2000.
AÜTF Antıp Aġ Yay. 2000
2. Kriz ve Krize Müdahale, Prof. Dr. IĢık SAYIL ve ark., AÜ Kriz Merkezi Yay., Damla
Matbaası, Ankara, 2002.
3. Ruh Sağlığı, Prof. Dr. IĢık SAYIL (Ed.), Erler Matbaacılık, Ġstanbul, 2004.
4. Ġntiharlar, Prof. Dr. IĢık SAYIL (Ed.), Ege Psikiyatri Yay., Meta Basım, Ġzmir, 2002.
5. Anksiyete ve Anksiyete Bozuklukları, Prof. Dr. Oğuz E. BERKSUN, AÜ Kriz
Merkezi Yay, Damla Matbaası, Ankara, 2002.
ĠLETĠġĠM ADRESLERĠ
Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Ruh Sağlığı Daire BaĢkanlığı
Adres : MithatpaĢa Caddesi 3 B Blok Kat:4 06434 Sıhhiye /ANKARA
Tel : 0 312 430 36 89 – 0 312 435 64 40 / 1443 Faks : 0 312 434 44 49
e-posta: e_buyukkaya@mynet.com.tr
yelizalacahan@mynet.com.tr
bilge_soylu@mynet.com.tr
14

ACĠL SERVĠSTE ĠNTĠHAR GĠRĠġĠMLERĠNE PSĠKOSOSYAL DESTEK VE KRĠZE
MÜDAHALE PROGRAMI PĠLOT ĠL VE HASTANELERĠN LĠSTESĠ
SIRA PĠLOT ĠL PĠLOT HASTANE KRĠZ BĠRĠMĠ ASĠL KRĠZ BĠRĠMĠ YEDEK
NO
SORUMLUSU
SORUMLUSU
1 Adana Numune Eğitim ve
AraĢtırma Hastanesi
Dr. Kadircan TUNCEL Psg. Tülay BAġTAġKIN
2 Amasya Sabuncuoğlu ġerefeddin
Devlet Hastanesi
Psg. Ayten ÜNAL(*) Y. Hem. Nuriye SAYAR
3 Çankırı Devlet Hastanesi Psg. Kemal METĠN Psg. Arif ERCOġKUN
4 Çorum Devlet Hastanesi Dr. Bülent SEZGĠN SHU Sermin YAZICI
5 Diyarbakır Devlet Hastanesi Psg. Rahime HOCAOĞLU Psg. Muharrem AYDIN
6 Edirne Selimiye Devlet Hastanesi Dr. Tolga TEMEL Dr. Selma HEVES
7 Gaziantep Av. Cengiz GÖKÇEK
Devlet Hastanesi
Dr. Ali METĠN Dr. Ġbrahim ERCAN
8 Giresun Prof. Dr. A. Ġlhan
ÖZDEMĠR Devlet
Hastanesi
Dr. Erkan DURSUN SHU Sinan ARI
9 Isparta Gülkent Devlet Hastanesi Dr. Ramazan TÜTÜNCÜ Dr. Yavuz YAZMAN
10 Ġçel Devlet Hastanesi Psg. Yıldız KARSLIOĞLU Dr. Nuri ĠġLEK
11 Ġzmir Alsancak Devlet Hastanesi Dr. Mehmet Atilla BARAN Psg. Nuriye Aki ER
12 Kayseri Dr. V.A.Ö. Devlet
Hastanesi
Dr. Mustafa ÇAVUġOĞLU Dr. Murat YENER
13 Kırklareli Kırklareli Devlet
Hastanesi
Psg. Özkan ZENGĠN Hem. Fikriye TEKĠNALP
14 KırĢehir Devlet Hastanesi Psg. Mehmet ACER Hem. Aysun KAYA
15 Malatya Devlet Hastanesi Dr. Ali ġAHĠNER Dr. Mehmet GÜLGEN
16 Manisa Devlet Hastanesi Dr. Önder YILDIRIM Psg. Belgin Mirza GÜÇLÜ
17 KahramanmaraĢ Devlet Hastanesi Dr. Mehmet Ali
BELPINAR
Dr. Halil SÜTYEMEZ
18 Muğla Devlet Hastanesi Psg. M. Duygu
HASÇAKAL
Dr. Engin BALCI
19 Ordu Devlet Hastanesi Psg. Uğur DEMĠRBAġ SHU Mehmet GÜRSEL
20 Sakarya Devlet Hastanesi Psg. Handan ERDEM Hem. Hacer AYDÖNER
21 Tokat Dr. Cevdet AYKAN Devlet
Hastanesi
Psg. Mesut ALAGÖZ Psg. ErbaĢ GÜLEÇ
22 Trabzon Numune Hastanesi Dr. Alican DĠLAVER Uzm. Psg. Faruk BOZKIR
23 UĢak Devlet Hastanesi Dr. Hasan ARPACI Dr. Murat Uğur
KARAKET
24 Van Devlet Hastanesi Psg. Necla CĠBALĠ Uzm. Dr. S. Nihal
TOPRAK
25 Zonguldak Devlet Hastanesi Psg. Ġlhan BOZKURT Hem. Bahriye
AKÇAOĞLU
26 Aksaray Devlet Hastanesi Dr. Fazlı GENÇ Dr. Oruç PANCAREKEN
27 Kırıkkale Yüksek Ġhtisas Hastanesi Psg. Yasemin ġĠMġEK SHU Orhan AYDIN
28 Bartın Devlet Hastanesi Dr. Tuncay SARGIN Hem. Mualla ALAÇAM
29 Osmaniye Devlet Hastanesi Dr. Alper Latif BOZ Psg. Nevfel
HALLAÇOĞLU
30 Düzce Dr. Tandoğan TOKGÖZ
Devlet Hastanesi
Psg. Aykut Cem KAYA Hem. AyĢe POLAT
15